Giáo Trình Phật Học -...

Gio Trnh

Pht Hc

Chan Khoon San

Ngi dch: L Kim Kha

NH XUT BN HNG C

2 Gio trnh Pht hc

cho M, Ba, anh, ch, em cn sng v khut.

Mc lc & Gii thiu 3

Sabbadanam dhammadanam jinati

Mn qu v Chn L l mn qu cao qu nht

Nguyn cho cng c Php th ny c hi hng

n nhng ngi thn quyn v tt c chng sinh

4 Gio trnh Pht hc

Bin tp ting Anh & pht hnh min ph bi:

Bro. Chan Khoon San,

91, Leboh Bagor, Taman Petaling,

41200 Klang, Malaysia

Email: [email protected]

Bin dch ting Vit & pht hnh min ph bi:

L Kim Kha

Email: [email protected]

Tel: 0909503993

Tc gi Chan Khoon San gi bn quyn nguyn bn ting Anh

(Buddhism Course). Ngi dch gi bn quyn bn dch ting

Vit.

Bn dch ting Vit ny c ngi dch in n tng min ph v

khng c sao in bn. Chng ti khng n tng v khng pht hnh bn in nm 2013 do Nxb

Tng Hp Tp.HCM cp php, v sch c nhiu li in sai.

Mc lc & Gii thiu 5

MC LC

Trang

Li ngi dch .......................................................................... 15

Li tng ................................................................................ 19

Li ni u ............................................................................... 21

V tc gi .................................................................................. 25

Phn I. T DIU ............................................................. 27

I. T Diu l g? ................................................................. 29

II. Ti sao gi l nhng Chn L cao diu? .......................... 30

III. Chn L V Kh ................................................................. 32

IV. Kh L Do Nm Un Dnh Chp ..................................... 47

V. Chn L V Ngun Gc Kh .............................................. 53

VI. Chn L V S Chm Dt Kh ......................................... 63

VII. Ch Gii ............................................................................ 68

VIII. Sch & Ti Liu Tham Kho.......................................... 71

Phn II. CON NG CHNH O ................................ 73

Chn L v Con ng dn n S Chm Dt Kh ............ 75

I. Chnh Tri Kin ..................................................................... 77

II. Chnh T Duy ..................................................................... 80

III. Chnh Ng ......................................................................... 82

IV. Chnh Nghip .................................................................... 83

V. Chnh Mng ........................................................................ 85

VI. Chnh Tinh Tn ................................................................. 87

6 Gio trnh Pht hc

VII. Chnh Nim ...................................................................... 90

VIII. Chnh nh ..................................................................... 94

IX. Ch Gii ............................................................................. 96

X. Sch & Ti Liu Tham Kho ............................................ 100

Phn III. L DUYN KHI ............................................... 101

I. Quy Lut Duyn Khi L G? ........................................... 103

II. Lut Duyn Khi Vn Hnh Nh Th No? ................... 105

III. Cu Hi v Nguyn Nhn u Tin............................... 106

IV. L Duyn Khi L Khc Vi Nguyn Nhn Trc Tip . 109

V. L Duyn Khi gii thch v Ngun Gc Kh ................ 111

VI. Chiu Ngc Li Ca Vng Duyn Khi Gii Thch S

Chm Dt Kh ....................................................................... 129

VII. L Duyn Khi Siu Th ................................................ 132

VIII. Ngn La S i V u Sau Khi Tt? Gic Ng C

Ngha L G? .......................................................................... 134

IX. Ch Gii ........................................................................... 136


Phn IV. QUY LUT CA NGHIP ................................ 139

I. Nm Quy Lut Ca V Tr ................................................ 141

II. S Quan Trng Ca Vic Hiu Bit V Quy Lut Nghip

................................................................................................. 143

III. Nghip (Kamma) L G? ................................................. 146

IV. Quy Lut Nghip Vn Hnh Nh Th No? .................. 149

V. Ci G L Nguyn Nhn Ca Nghip? ............................ 151

VI. Ai L Ngi Thi Hnh Nghip? Ai L Ngi Nhn Lnh

Nghip Qu? .......................................................................... 153

Mc lc & Gii thiu 7

VII. Tt C Nghip Cha u? ........................................ 155

VIII. Phn Loi Nghip ......................................................... 157

IX. Phi Chng Mt Ngi Nhn Lnh Ch Mt Phn Ca

Tt C Cc Nghip M Ngi To Ra? .................. 163

X. Nhng Bi Hc Rt Ra T Nghip .................................. 167

XI. Ch Gii ........................................................................... 170

XII. Sch & Ti Liu Tham Kho ......................................... 172

Phn V. CHT & TI SINH ............................................... 173

I. S Khc Nhau Gia Ti Sinh & u Thai ....................... 175

II. S Ti Sinh Din Ra Nh Th no .................................. 177

III. Thc Kt Ni Li hay Thc Ti Sinh ............................. 179

IV. Nhng Kiu Cht ............................................................. 181

V. Nhng i Tng Hin Din Trong Tm Trc Lc Cht

................................................................................................. 183

VI. Nm Vin Cnh Ca Mt Ngi Sp Cht .................... 187

VII. Thc Hp Hi, Thc Lc ang Cht ............................ 189

VIII. Nhng Kiu Sinh ........................................................... 193

IX. Bn Dng Cnh Gii ....................................................... 195


Phn VI. NM CNH GII TI SINH ............................ 199

Cnh Gii Ti Sinh L G? ................................................... 201

I. a Ngc (Niraya) .............................................................. 203

II. Sc Sinh (Tiracchana) ...................................................... 207

III. Ng Qu (Peta) ................................................................ 208

IV. Con Ngi (Manussa) ..................................................... 213

V. Nhng Ci Thin Thn & Tri ......................................... 217

8 Gio trnh Pht hc

VI. Tui Th Ca Nhng Chng Sinh a Ngc v Nhng

Ng Qu .................................................................................. 224

VII. Tui Th Ca Nhng Thin Thn ............................. 226

VIII. Tui Th Ca Nhng V Tri Phm Thin ............. 229

IX. Ch Gii ........................................................................... 231


Phn VII. NHNG CHU K TH GII .......................... 235

I. Cch Tnh Thi Gian Theo Pht Gio ............................. 237

II. i Kip (Maha-kappa) ................................................... 238

III. A-tng-t-Kip ................................................................. 241

IV. Trung Kip (Antara-kappa) ............................................ 245

V. Kip Ngi (Ayu Kappa) .................................................. 248

VI. Pht Kip (Buddha Kappa) ............................................. 249

VII. Hai Mi Bn V Pht Trc c Pht Thch Ca ...... 252

VIII. Tm Phm Cht Ca Mt V Pht B-Tt: V Pht

Tng Lai ............................................................................... 255

IX. Cha Gi-Su C Phi L Mt V B-Tt khng? .......... 257

X. Thi Gian Hon Thin Nhng Ba-La-Mt (Paramis)

................................................................................................. 260

XI. Ti Sao C S Khc Nhau v Thi Gian Hon Thin

Nhng Ba-la-mt ................................................................... 264

XII. Tht Him Thay S Xut Hin Ca Mt V Pht! ....... 267

XIII. Tm Kip Sng Bt Hnh Nht Trong Vng Lun Hi

Sinh T .................................................................................... 271

XIV. S Thc Hnh Ba-la-mt Ca Pht Duyn Gic & Ca

Nhng i T Ca c Pht ......................................... 274

XV. Nhng i T u T Ca c Pht ...................... 281

Mc lc & Gii thiu 9

XVI. Ch Gii ......................................................................... 283

XVII. Sch & Ti Liu Tham Kho ...................................... 287

Phn VIII. QUY Y NNG TA ...................................... 289

I. Ngha Ni Nng Ta (Sarana) .................................... 291

II. Ngun Gc Ca Vic Quy Y Nng Ta ........................ 293

III. Hnh ng Quy Y Nng Ta ....................................... 295

IV. Ti Sao Chng Ta Cn Ni Nng Ta? ...................... 297

V. Ba Ni Nng Ta - Tam Bo (Tisarana) ...................... 303

VI. Nhng Yu T H Tr Vic Quy Y Nng Ta ............. 308

VII. S Bt Tnh & Hy B Quy Y ........................................ 310

VIII. ch Li Ca Vic Quy Y Tam Bo ............................... 314

IX. Sch & Ti Liu Tham Kho .......................................... 316

Phn IX. NM GII HNH V O C .................... 317

I. Nm iu Xu & Nm c Hnh .................................... 319

II. T Chu Trch Nhim ....................................................... 323

III. Nhng Gii Hnh L Cn Thit Tu Dng o c

................................................................................................. 325

IV. t Mnh Vo V Tr Ca Ngi Khc Theo Quan im

Ca Gio Php ...................................................................... 327

V. Gii Hnh Th Nht: Khng St Sinh ............................. 330

VI. Gii Hnh Th Hai: Khng Trm Cp .......................... 337

VII. Gii Hnh Th Ba: Khng T Dm ............................. 342

VIII. Gii Hnh Th T: Khng Ni Di ............................ 345

IX. Gii Hnh Th Nm: Khng Ung Ru, Khng Dng

Ma Ty .................................................................................... 350

X. ch Li Ca Vic Ung Ru C Chng Mc: ........... 358

10 Gio trnh Pht hc

XI. Nhng Yu T H Tr Vic Gi Gn Nhng Gii Hnh

................................................................................................. 361

XII. Nhng H Qu Ca Vic Vi Phm & Gn Gi Nm Gii

Hnh o c ....................................................................... 365

XIII. Sch & Ti Liu Tham Kho........................................ 368

Phn X. MI CN BN CA HNH NG CNG

C: DN NHP ................................................................ 369

I. Nhng Cn Thin & Cn Bt Thin (Akusala Kusala Hetu)

................................................................................................. 371

II. Nhng Hnh ng Cng c (Punna-kiriya) ............... 372

III. Mi Cn Bn Ca Hnh ng Cng c (Dasa Punna-

kiriya Vatthu) ......................................................................... 375

IV. Nhng Loi Nghip Thin (Kusala Kamma) ................. 378

V. Phn Loi Con Ngi (Puggala-bheda) ......................... 382

VI. Sch & Ti Liu Tham Kho .......................................... 385

Phn XI. MI CN BN HNH NG CNG C:

NHM B TH ................................................................ 387

I. B Th (Dana) ..................................................................... 389

II. Nhng Yu T Lm Tng ch Li .................................... 393

III. nh B Th, Cho, Tng, Hin, Chia S ..................... 395

IV. S Thanh Tnh Ca Ngi Nhn B Th ........................ 402

V. Cng Dng Cho Tng on (Sanghika Dana) ............ 406

VI. Nhng Loi Vt Phm B Th, Cng Dng ................ 409

VII. B Th, Tng Tin S Dng Cho Nghip Mi ... 412

VIII. Nhng Qu Tng, Phm Vt Cng Dng ................. 416

IX. Nhng Li ch Ca Vic B Th, Cng Dng, Cho,

Tng, San S (Dana) .............................................................. 418

Mc lc & Gii thiu 11

X. Chia S, Chuyn Nhng Hi Hng Cng c (Patti-

dana) ....................................................................................... 423

XI. Chuyn Nhng, Hi Hng Cng c Cho Nhng

Ngi Thn Quyn Khut. .............................................. 426

XII. Mc ch Cng Dng Thc n Trong Vic B Th

Cng c L Cng Cho Ai? ............................................ 427

XIII. Ng Qu C Hng c Thc n Thc Ung c

Cng Trc Tip Cho H Hay Khng? ................................. 435

XIV. Nhng Loi Chng Sinh No Nhn c Cng c

Hi Hng Cho Mnh? .......................................................... 439

XV. Phong tc ca ngi Trung Quc t hng m bng giy

cng cho ngi cht.......................................................... 444

XVI. Vui Mng, Hoan H Vi Cng c Ca Ngi Khc

(Ty H Cng c) (Pattanumodana) ................................. 447

XVII. Sch & Ti Liu Tham Kho ...................................... 450

XII. MI CN BN CA HNH NG CNG C:

NHM GII HNH ........................................................ 453

I. nh Ngha Gii Hnh o c (Sila) ............................ 455

II. Tnh Cht, Chc Nng, Biu Hin & Nguyn Nhn Cn

K Ca Gii Hnh ................................................................. 459

III. Gii Hnh i Vi Nhng Pht T Ti Gia ................. 462

IV. Nm Gii Hnh & Nhng Gii Hnh Trong Bt Chnh

o .......................................................................................... 464

V. Tm Gii ............................................................................ 466

VI. Mi Gii ......................................................................... 469

VII. Nhng Phm Cp & Nhng Loi Gii Hnh .............. 471

VIII. Nhng ch Li Ca Gii Hnh .................................... 473

IX. S Tn Knh ...................................................................... 475

12 Gio trnh Pht hc

X. S L Php & Phng S ................................................... 480

XI. Sch & Ti Liu Tham Kho .......................................... 482

Phn XIII. MI CN BN CA HNH NG CNG

C: NHM THIN ...................................................... 483

I. S K Diu Ca Nng Lc Gio Php ............................. 485

II. Vic Truyn Dy Gio Php (Dhamma-desana)............ 487

III. Vic Truyn Dy Gio Php bi Nhng Pht T Ti Gia

& Nhng ch Li .................................................................... 490

IV. Lng Nghe Gio Php ..................................................... 493

V. Cch Thc ng n Lng Nghe Ging Php & Li

ch ........................................................................................... 496

VI. Chnh L Quan im Nim Tin Ca Mnh Cng C

Chnh Tn (Ditthijukamma) .................................................. 499

VII. Nhng Dng T Kin (Miccha-ditthi) .......................... 500

VIII. Nhng ch Li Ca Vic Chnh L Quan im, Cng

C Chnh Tnh ....................................................................... 504

IX. Sch & Ti Liu Tham Kho .......................................... 506

Phn XIV. THIN MINH ST CA PHT GIO .... 507

I. Nhng Loi Thin Khc Nhau ............................................ 509

II. Nhng i Tng Thin Trong Thin nh ..................... 512

III. Mc ch Ca Thin Minh St......................................... 515

IV. Vai Tr Ca Chnh Nim Trong Thin Minh St ....... 517

V. Bn Nn Tng Chnh Nim ............................................... 520

VI. Thin Minh St Thc Hnh .............................................. 523

VII. Nhng ch Li Ca Thin Minh St ................................ 531

VIII. Ch Gii ......................................................................... 536

IX. Sch & Ti Liu Tham Kho ............................................. 537

Mc lc & Gii thiu 13

Phn XV. TNG NIM PHT, PHP, TNG ............. 539

I. Tng Nim Pht ............................................................... 541

II. Tng Nim Php ............................................................. 569

2.3.1 Cu Hi: Liu Mt Ngi C Th Chng t Thnh o

M Khng Chng Ng Thnh Qu Lp Tc Hay Khng? ..... 576

III. Tng Nim Tng ............................................................ 590

IV. Sch & Ti Liu Tham Kho .......................................... 601

Phn XVI. TAM TNG KINH IN CA PHT GIO

................................................................................................. 603

I. Tam Tng Kinh in (Tipitaka) L G? ........................... 605

II. Ngn Ng Pht Dng Ging Dy (Buddhavacana) . 613

III. Ngn Ng Pali L G? .................................................... 621

IV. Hi ng Kt Tp Kinh in Th Nht ........................ 628

V. Hi ng Kt Tp Th Hai .............................................. 640

VI. Cuc Ly Khai Ln Ca Cc Trng Phi Pht Gio ... 645

VII. Ngun Gc ca 18 Trng Phi Pht Gio Kinh B

Nikaya ..................................................................................... 657

VIII. Hi ng Kt Tp Kinh in Ln Th Ba ................. 663

IX. Kt Tp Phin Bn Tam Tng Kinh in Vo Trong Tr

Nh .......................................................................................... 669

X. Hi ng Kt Tp Kinh in Ln Th T: Kt Tp Tam

Tng Kinh Bng Ch Vit ..................................................... 674

XI. Hi ng Kt Tp Ln Th Nm & Th Su Myanmar

(Min in) ........................................................................... 680

XII. Kt Lun .......................................................................... 686

XIII. Ph Lc: Nhng Ni Dung Ca Tam Tng Kinh Pali

(Tipitaka hay Ba R Kinh) .................................................... 689

14 Gio trnh Pht hc

XIV. Ph nh Quy c Trch Dn Kinh in Nguyn

Thy ........................................................................................ 696

XV. Ch Gii .......................................................................... 706

XVI. Sch & Ti Liu Tham Kho ........................................ 724

Phn XVII. CUC I CA C PHT ....................... 729

I. n Sinh .............................................................................. 731

II. Li Tin Tri ....................................................................... 735

III. L Hi Cy Rung ........................................................... 739

IV. Tui Tr Ca Thi T Siddhattha .................................. 741

V. Bn Du Hiu & Cuc T B V i .............................. 743

VI. Cuc Tm Cu & u Tranh Gic Ng .................. 747

VII. Gic Ng & By Tun Sau ...................................... 751

VIII. c Pht Khai Ging Gio Php ................................ 755

IX. S Chuyn Ha ca Ngi X-Li-Pht v Ngi

Moggallana ............................................................................ 761

X. c Pht V Thm Li Ni Sinh Ca Ngi .................. 765

XI. Thi Gian Truyn B Gio Php Ca c Pht .......... 768

XII. Bt-Nit-bn & Nhng Li Khuyn Bo Cui Cng dnh

cho cc T kheo ...................................................................... 771

XIII. Ch Gii ........................................................................ 776

XIV. Sch & Ti Liu Tham Kho ........................................ 783

V ngi dch ......................................................................... 785

Mc lc & Gii thiu 15

Li ngi dch

Quyn sch Gio Trnh Pht Hc qu c gi ang cm

trn tay l c bin dch qua ting Vit t quyn Buddhism

Course ca tc gi Chan Khoon San. Tc gi cho php v

c mong mun ti bin dch quyn sch ny ra ting Vit v

pht hnh cho nhng i tng c gi ngi Vit khc nhau.

(1) c gi c qua phn Li Gii Thiu ca tc gi

v c th hnh dung ra nhng ch cn bn ca Pht Hc

c bn lun trong quyn sch ny.

(2) Chng ta c th bit y l mt tc phm c bin tp

v bin dch t tt c nhng ngun Kinh in (trch dn) nguyn

thu, hng trm sch, t liu v ti liu qu gi ca nhng hc

gi nghin cu v nhng tu s Pht gio ni ting nht Min

in, Tch Lan, n v phng Ty. c gi c th c thm

rt nhiu nhng ta sch & t liu trong nhng phn Sch &

Ti Liu Tham Kho.

(3) Quyn sch c bin tp theo trnh t ca mt gio

trnh Pht gio, t nhng ti cn bn nh nhng chn l T

Diu .cho n Thin Minh St, Tam Tng Kinh in, c th

l rt thun tin v ng qu cho bt k Pht t hay ngi no

mun bt u tm hiu Pht gio theo th t t u.

Trong ln ti bn ny, sau khi c gng sa li tt c cc

li in, li chnh t v li trnh by, chng ti di Phn I

Cuc i Ca c Pht ra sau thnh Phn XVII. L do th

nht l chng ti mun c gi bt u ngay vo nhng gio l

cn bn, nhng chn l m c Pht ging dy. Th na l

trong phn Cuc i Ca c Pht ghi li nhiu v nhng

v lch s Gio Php, Tng on, v cc ti m c gi mi

bt u s cm thy b ng.

16 Gio trnh Pht hc

(4) Quyn sch ging lun v phn gio l v lch s ca

Pht Gio Nguyn Thy vi nhng trch dn t Kinh in c

cho l ghi chp li nhng li do chnh c Pht ni ra v c

kt tp sau khi c Pht Bt-Nit-Bn, khng c phn ging

rng v Pht Gio i Tha trong gio trnh ny.

(5) Bn dch ting Vit, ngi dch c gng dch tt c

ni dung v ngha ra ting Vit hin i m chng ta ang

ni v t duy ngy nay. Cng nh trong nhng dch phm khc,

ngi dch cng a vo nhng t Hn Vit tng ng cn

c s dng song song, mt khi c nhng t ng v ch

gio l m ting Vit hin nay vn quen dng hoc vn cn phi

mn ting Hn Vit; nhm mc ch qu c gi d dng

nhn ra nhng thut ng Pht hc.

(6) Qu c gi no cn c bn gc ting Anh c hay

i chiu hay tho lun, xin vui lng lin h ngi dch hoc

nhanh nht l tm thy ngay trn rt nhiu trang website Pht

gio nh: buddhanet.com, urbandharma.org, nalanda.org.my

Ngi dch xin c gi gm quyn sch ny cho:

(1) Cc Tng Ni quan tm n ni dung quyn sch ny v

c th dng lm gio trnh ging dy cho nhng Tng sinh,

nhng sinh vin ngnh Pht Hc v nhng Pht t Vit Nam.

(2) Cc Tng sinh, sinh vin nhng trng Pht hc trong

nc c nhu cu nghin cu v nhng ti gio l Pht Gio

Nguyn Thy bng ting Vit, vi nhng trch dn kinh in v

nhng thut ng t ting Pali. Cc Pht t, Tng sinh v sinh

vin mun hiu thm Pht Gio Nguyn Thy nh l mt cch

i chiu v tm ra nhng chn l trong Gio Php ca c

Pht, nhm gip tm ra nhng cch tu tp ph hp nht cho

mnh.

http://www.buddhanet.com/http://urbandharma.org/

Mc lc & Gii thiu 17

(3) Nhng Pht t gn xa mun bt u tm hiu hay n li

kin thc Pht gio ca mnh theo mt trnh t theo nhng ch

cn bn kh y trong mt quyn sch cm tay.

Li Cm n:

(1) Xin chn thnh cm n tc gi Chan Khoon San, ngi

gip ti v cho php bn quyn quyn sch ny c dch

ra ting Vit. ng lun lun t bi trao i v ng vin ti thc

hin cng vic bin dch v pht hnh ny.

(2) Xin cm n thy Thch Trc Thng Tnh (Thin Vin

Trc Lm Lt), ngi lun gip , ng vin ti tht

nhiu trong qu trnh bin dch nhng sch Pht hc, cng nh

nhc nh ti trong vic thc hin quyn sch bng tm v

hnh vi hng thin ng mc v thanh tnh mang li li lc

cho mnh v mi ngi; v thy cng l ngi gip c, chnh

sa li tng chng ca bn tho.

(3) Cm n c s Tin s Bnh Anson hoan h cho php

a vo bi vit qu gi ca ng Quy c Trch Dn Kinh

in Pali trong phn Ph nh ca quyn sch ny.

(4) Cm n nhng Pht t Nguyn Th Thu Nga, Ng c

Ln, L Hong Phi gip nh my, sa li bn tho.

(5) Cm n nhng c gi gn xa trong v ngoi nc

lin lc khch l v gp chnh sa nhiu li in sai ca n bn

ln u v mong nim tnh b qua.

Sau cng, cng nh li tc gi, y l cng vic c c

nh vo s khi sinh Tm T, lng thnh tm hi hng cng

c cho Cha, M, anh, ch, em v tt c chng sinh trn th

gian bun vui ny.

Cu mong rt nhiu ngi s c bit n nhng chn l

v l tht v s sng m c Pht t bi ch dy t nhng

ngy c xa ni trn gian tht p v y nhng bun vui ny.

18 Gio trnh Pht hc

Nh B, ma Hnh hng 2011(PL.2555)

L Kim Kha

Mc lc & Gii thiu 19

Li tng

Knh tng quyn sch ny cho tt c nhng ngi thy tm

linh ca ti, nhng ngi gip ti trong nhiu nm, vo

nhng thi gian khc nhau & bng nhng cch ny hay cch

khc, trong qu trnh hc hnh Gio Php c Pht

(Dhamma), c bit l nhng ngi Thy sau y:

Thin Vin Chanmyay Yeiktha, Yangon, Myanmar

Chanmyay Sayadaw Bhadanta Janakabhivamsa,

Sayadaw U Sobhita

Sayadaw U Rewata,

Sayadaw U Wathawa,

Sayadaw U Kittidhaja,

Sayadaw U Rakkhita Dhamma,

Ven. U Nyanaramsi,

Ven. Ariya Nani,

Mr. Khin Maung Win (Sayadaw U Khemissara)

Mr. Jeff Oliver (Ven. U Dhammarakkhita)

Thin Vin Chanmyay Myaing, Yangon, Myanmar

Sayadaw Ashin Indaka

Vishwa Shanti Vihara, Kathmandu, Nepal

Venerable Bhikshu Jnanapurnik

Cha Pht Gio Tch Lan (Sri Lankan Buddhist

Temple), Sentul, Kuala Lumpur

Venerable Saranankara Mahathera

20 Gio trnh Pht hc

Tu Vin Ngakyanpyan Dhamma Yeiktha, Yangon,

Myanmar

Sayadaw U Dhammapiya

Thin Vin Santisukharama, Kota Tinggi, Johore

Venerable Sujiva

Mc lc & Gii thiu 21

Li ni u

Vi nm trc y, nhiu c gi gi cho ti rng

nhng bi vit trong Gio Trnh Dn Nhp Pht Hc

(Introductory Course in Buddhism) cn qu ngn v nn

bin tp thm nhiu chi tit.

Quyn sch Gio Trnh Pht Hc (Buddhism Course)

l n bn c nghin cu v b sung mt cch cn thn.

N bao gm 17 chng ni v hu ht nhng ti lin

quan trong Pht hc, nh:

Cuc i ca c Pht,

T Diu , Bt Chnh o,

Thuyt Duyn Khi,

Quy Lut Nghip,

Cht & Ti Sinh,

Nm Cnh Gii Ti Sinh,

Chu K Th gii,

Mi Cn Bn Hnh ng Cng c,

Thin Minh St (Vipassana) ca Pht Gio,

Tng Nim Pht, Php & Tng,

Tam Tng Kinh in (Tipitaka)

Trong quyn sch in k ny, nhng t liu t nhng

ngun khc nhau c a vo cung cp cho c gi

nhng trang vit l th v Pht hc.

Phn Cht & Ti Sinh m t nhng dng hay

nhng kiu Cht v nhng i tng hin trong tm trc

khi cht, v d nh l nm vin cnh ca mt ngi sp

cht, theo sau l nhng hnh thc ti sinh khc nhau.

22 Gio trnh Pht hc

Nm Cnh Gii Ti Sinh (Pancagati) m t chi tit

v 31 Ci Hin Hu l ch n ca con ngi v mi

chng sinh sau khi cht v ti sinh, theo quan im v v

tr ca Pht Gio.

Nhng Chu K Th Gii Khi Nhng c Pht Xut

Hin m t nhng iu kin v s him thay trong

hng h sa s kip th gian may mn c c mt

c Pht xut hin; cng nh v nhng Hnh Ba-la-mt

(parami) m mt ngi c i nguyn tr thnh Pht

Duyn Gic (Pacceka Buddha) hay mt i A-la-hn

(Maha Arahant) hay mt v Pht (Buddha) cn phi vt

qua. V cu hi liu cha Jesus c phi l mt v B-tt

hay khng cng c gii p trong chng ny.

Phn Tng Nim Pht, Php & Tng ging by

chi tit v Chn c Hnh V Thng ca c Pht, v

Su Phm Hnh ca Gio Php (Dhamma) v Chn Phm

Hnh ca Tng on (Sangha). S hiu bit ng n v

Tam Bo s gip ch cho vic tu tp thin Chnh Nim v

Pht, Php & Tng. Vn v Gio Php c hiu lc

tc th hay khng?, mt s hc gi c quan im cho rng

sau khi chng t thc con ng thnh o (magga) th

khng nht thit phi lp tc chng ng thnh Qu (phala)

ngay v iu th hai c th xy ra sau. Nhng kt lun

c th do din dch sai v nhng danh t Ngi Cn Tn

v Ngi Cn Tr trong kinh Alagaddupama Sutta

thuc Trung B Kinh. S gii thch v vn ny cng

c ni trong chng ny.

Mc lc & Gii thiu 23

Phn XVII Tam Tng Kinh in (Tipitaka) ca

Pht gio l chng di nht ni v Tam Tng Kinh Pali

k t lc hnh thnh v lu truyn sut 2.500 nm qua, qua

cc k Kt Tp Kinh in bt u t Hi ng Kt Tp

Th Nht thnh Vng X (Rajagaha) vo lc 3 thng

sau khi Bt-Nit-Bn ca c Pht cho n Hi ng Kt

Tp Th Su Yangon vo nm 1956, vo lc ng 2.500

nm sau ngy ra i hay Bt-Nit-Bn ca c Pht. Mc

d v s cn i cc chng, th chng ny hi qu di,

nhng tc gi mong mun a vo cho qu c gi c

bit, hiu r v bit n vai tr quan trng v y kin trung

ca Tng on trong vic bo tn, truyn tha v lm

sng mi Gio Php ca c Pht (Buddha Sasana) cho

n ngy hm nay.

Nhiu trang bi vit cng c m rng ra (so vi

n bn ln u) vi rt nhiu Ch Gii chi tit, ng k

l nhng Chng I (Cuc i ca c Pht), Chng V

(L Duyn Khi Siu Th), Chng XII (Hi Hng Cng

c Cho Nhng Ngi Thn Quyn Thuc), Chng XVI

(Liu C Th Mt Ngi Chng t Thc Con ng

o (Magga) M Khng Chng Ng Thc o Qu

(Phala) Trong Lp Tc?)...v.v...

Vic bin tp quyn sch ny l s lao ng ca Tm

T v lng Hoan H. Hy vng rng qu c gi s tm thy

c nim th v khi c nhng trang vit ny v nhng li

lc m chng c th mang li cho qu c gi.

Tri n & Hi Hng Cng c

24 Gio trnh Pht hc

Ti mang n n o Hu Wooi Kheng Choo v

Christine Lee Chin Har Hi Pht Gio Subang Jaya,

Malaysia v mit mi c li bn tho v a ra nhng

gi hon thin quyn sch. Thnh tht bit n s tr

gip ca anh Tey Seng Heng, ngi ng nghip trc y

ca ti Cng ty Nghin Cu Nng Nghip ng Dng

(Applied Agricultural Research Sdn. Bhd.) trong vic son

tho vi tnh.

Cui cng, ti xin cm n nhng c nhn cc hi on

khc nhau ng h cho vic xut bn quyn sch ny nh

mt Gio Trnh Pht Hc gip nhiu ngi hiu bit thm

v lch s v hc thuyt ca Pht gio.

Nguyn cho Cng c ca Php Th ny c hi

hng cho nhng ngi thn quyn thuc, nhng bn b

v tt c chng sinh.

Sadhu! Sadhu! Sadhu!

Lnh Thay! Lnh Thay! Lnh Thay!

Chan Khoon San

thng Tm , 2010

Mc lc & Gii thiu 25

V tc gi

o hu Bro. Chan Khoon San sinh ngy 8 thng Tm,

1941 Penang, Malaysia. Sau khi hc xong Lc hi ,

ng hc Trng i Hc S Phm M-Lai- (Malayan

Teachers College) Brinsford Lodge, Anh Quc. Sau khi

tt nghip, ng tr v qu hng v dy hc trong mt thi

gian ngn t nm 1964 n 1967. Nm 1968, ng vo hc

trng i Hc University of Malaya v tt nghip bng

C Nhn Danh D ngnh Ha Hc vo nm 1971. T nm

1971 cho n khi ngh hu nm 1996, ng lm vic trong

ngnh nghin cu nng nghip du c, nh l mt Nh

nghin cu ha nng thm nin.

Sau khi ngh hu, o hu Bro. Chan i Min in

Myanmar tu hc thin Minh St Tu T Nim X

(Satipatthana Vipassana) di s dn dt ca thin s

Sayadaw Bhaddanta Janakabhivamsa Thin Vin

Chanmyay Yeiktha, th Yangon. K t sau , hng nm

ng u n tu hc v thc hnh thin Minh St Tu 15

nm ti Min in di s dn dt ca nhiu v Thin s

khc nhau thin vin Chanmyay Yeiktha Hmawbi, Min

in.

Bro. Chan vit nhng quyn sch rt ni ting v

Pht hc, nh l: Hng Dn Hnh Hng V X Pht

(Buddhist Pilgrimage), Khng C Tiu Tha Trong Pht

Gio xut bn bng ting Vit (bi cng ngi dch),

Gio Trnh Pht Hc (Buddhism Course) m qu c gi

ang cm trn tay.

26 Gio trnh Pht hc

ng thng xuyn t bi trao i nhng thng tin v

kinh sch Pht hc vi ngi dch. ng gip ngi dch

tht nhiu v bn quyn, chnh sa, cp nht thng tin.

Hin nay ng lm c vn ngnh Ha Nng bn thi

gian cho nhng nghin cu nng nghip Malaysia. Phn

thi gian cn li ng nghin cu v ging dy Kinh tng

ti nhiu Hi Pht Gio Thung Lng Klang, Malaysia;

vit lun ging, sch v xut bn sch v Pht hc.

Tc gi l mt c s nghin cu Pht hc, mt thin gi,

ngi c tm nguyn cao p v l mt tm gng ng

knh v ng c tri n trong s nghip truyn b Pht

Php.

Phn I.

T DIU

(Bn Chn L Cao Diu)

28 Gio trnh Pht hc

NI DUNG

1. T Diu L G?

2. Ti Sao Gi L Diu ?

3. Chn L V Kh

4. Kh Bi V Nm Un Dnh Chp

5. Chn L V Ngun Gc Kh (Dc Vng)

(1) Dc Vng Khoi Lc Gic Quan

(2) Dc Vng c Sng v Lin Tc Hin Hu

(3) Dc Vng V Khng Cn Lin Tc Hin Hu

6. Chn L V S Chm Dt Kh

7. Ch Gii

8. Sch & Ti Liu Tham Kho

T Diu 29

I.

T Diu l g?

Sau 6 nm u tranh gian kh trong kip sng cui

cng ca Ngi, c Pht tm thy Chn L khi Ngi

chng t s Gic Ng Cao Nht bn di gc cy B

(Bodhi) Bodhgaya, n (ni ny by gi c gi l

B- o Trng). S kin lch s ng ghi nh ny

din ra vo Ngy Trng Trn ca thng Wesak, nm 588

trc CN.

ti T Diu ny chnh l tri tim v ct li

ca o Pht. Nhng chn l ny, (chn l hay c th gi

mt cch bnh d l nhng s tht hay l tht ND),

c tm ra bi c Pht sau khi Gic Ng, to nn

nn tng v ct li ca Gio Php (Dhamma) v lun

lun c bn lun trong mi vn v tng phn ca

Gio Php. Bn Chn L Cao Diu l:

(1) Chn L v Kh

(2) Chn L v Ngun Gc Kh

(3) Chn L v S Chm Dt Kh

(4) Chn L v Con ng dn n S Chm

Dt Kh

30 Gio trnh Pht hc

II.

Ti sao gi l nhng Chn L cao diu?

(a) Bi v nhng chn l l l tht v l s tht

khng th chi ci c ca cuc i. Cho d c Pht

c c sinh ra ci ngi ny hay khng, th nhng chn

l cng s tn ti trn th gian ny. Chnh c Pht

pht hin ra nhng chn l v truyn dy li cho nhn

loi.

iu th hai, nhng iu c gi l nhng chn l

bi v chng thuc v khoa hc v ng vi khoa hc v

vt l, tm sinh l thit ngh c gi cn nm r t tng

ny ngay t u. Pht gio bn lun v nhng l tht v

nhng chn l, mc d Pht gio khng cp ngay n

vn l ai to ra chn l , khoa hc hay nhng

quy lut vn ng ca s sng v v tr. (Bi v s khi

thy hay ngun gc ca mi s trn th gian l khng d

dng thy c, bn s c c hi tm hiu sau khi nm

bt nhng gio l c bn v con ngi trc ND).

(b) Nhng chn l c gi l Cao Diu bi v

chng c khm ph ra bi mt Thnh nhn v i nht,

mt ngi hon ton xa ri khi nhng nhim v bt

tnh. (C th dch l cao diu, cao c, thnh thin, thuc

bc Thnh, khng phi thuc nhng chn l bnh thng

ca th gian. Ch Ariya trong ting Pali c ngha l bc

Thnh, thuc bc Thnh..., v vy c rt nhiu sch

dch l T Thnh thay v T Diu - ND).

T Diu 31

Ni cch khc, chng c gi l Chn L Cao Diu

hay Diu hay Thnh , v n s lm cho con ngi

tr nn cao thng nu chu khm ph ra chng, n lc

thm nhp v gic ng c chng, th nhng ngi y s

c gi l nhng bc Thnh nhn nhng Ariya.

thun tin trong vic gi tn trong gio trnh ny,

chng ta thng nht cch gi l Bn Chn L Cao Diu

hay T Diu (HV), bi v cch gi ny cng c

thng dng kh lu trong gii Pht hc Vit Nam.

By gi, chng ta s bt u tm hiu ngha ca tng

chn l ca Bn Chn L Cao Diu ni trn m c Pht

khai ging.

32 Gio trnh Pht hc

III.

Chn L V Kh

Kh y c dch ngha t ch Dukkha trong

ting Pali. Tht ra ch dukkha mang nhiu ngha rt

rng, rt su sc v trit l v thc ti m t bn cht

kh, kh s, bt toi nguyn, bt n nh, lun thay i,

chng vnh, thng trm, sinh dit, c ri khng, h o, gi

tm... l nhng bn cht ca s sng v kip sng ca con

ngi, ca tt c chng sinh v tt c mi s trn th gian.

Nhng bn cht ny gy ra tt c mi s kh cho mi

chng sinh, mi s. (ND).

Chn l th nht l Chn l v Kh (dukkha) bao gm

11 l tht trong cuc i chng ta:

(1) Sinh ra (Jati) l Kh

Theo Pht gio, qu trnh ca mi hin tng u c 3

giai on, l: Hnh thnh, tng trng v tn hoi. Giai

on hnh thnh l Sinh, giai on bnh thng, tnh ti l

giai on Tng trng & Gi i tng giy, tng ngy) v

giai on tn hoi l Cht.

Mt chng sinh c sinh ra c ngha l mt s hnh

thnh mi v tinh thn v vt cht (tm v th xc) sau khi

cht, tc l sau khi kip sng trc tn hoi. Ni khc

i, mt phi thai mi c hnh thnh. V sinh vt l,

khng c s au kh hay au n no ngay lc u tin

T Diu 33

ca s hnh thnh mt phi thai hay mt mm mng ca

s sng, nhng v s ti sinh li l to c s, l bt u

to ra s hin hu ko theo nhng s Kh v tinh thn

v th xc v sau ny, nn s sinh ra c xem l Kh: l

dukkha.

(Xem thm phn ni v nm Un cu to nn mt thc

th sng, mt con ngi nhng phn tip theo).

Nhiu ngi hay ni mt cch v von: Hy nhn

nhng a tr, va mi sinh ra l khc, khc ngay lc

cha kp m mt nhn thy th gian nh th no. Hay mt

cu quen thuc ca mt trit gia: Tin bun t ngy m

cho mang nng kip ngi. Nhng cch ni u mang

mt ngha man mc bun: sinh l kh, sinh ra l i

din vi mi s kh, cn ti sinh l Kh: Dukkha.

(2) Gi (Jara) l Kh

Gi, i vi mt con ngi, c ngha l tc bc, rng rng,

da nhn nheo, lng cng, tai ic, mt m. Ni cch khc,

s tn hoi, s hoi dit c sn bn trong ca nhng tp

hp Un thuc v tinh thn v th xc (danh sc), rt d

nhn ra tng ngy. S gi i v mt tm tr th kh nhn

thy hn, nhng n lc ngi rt gi, th s mt tr nh

cng nh s lo suy, s l ln s din ra, cng l lc gn

k vi s ra i, mt chuyn i xa mi.

S gi i tng ngy trong giai on cn sm, l lc

nhng Un v tinh thn v vt cht cn ang trong giai

34 Gio trnh Pht hc

on tnh ti, tng trng bnh thng v thc s cng

khng th gi l au n hay au kh g c. Nhng nu xt

cho ng, chnh s gi i tng ngy, gp phn cho s gi

i ca tng thng, tng nm; ri sau nhiu nm nhanh

chng tri qua, lm cho ngi ta mt i tnh sng ng,

cc gic quan khng cn hot ng tt nh trc , s

gim dn th lc v sc khe, mt i tui tr, khng cn

mnh m v nhng nt tr p, vy l kh. Mi ngi ai

cng tht s s b gi i, v ai cng mun mnh c tr

lu, nn gi yu l mt ni s tt nhin t thin c.

Ni s cng chnh l s kh s. V n chnh n to ra

ngun gc ca s kh s v mt tinh thn v th xc, nn

s gi i c cho l Kh, l dukkha.

Bn c bao gi nhn mnh trong gng soi mi ngy

hay khng? Bn khng thy hm nay mnh gi hn

nhng hm trc hay sao? Bn c bao gi nhn vo nhng

bc hnh chp ng, b, cha, m t lc thiu thi v nhng

hnh chp mi y, hay hnh ca bn lc hc trung hc v

lc hc i hc? Bn c th ci ph ln mt cch khi

hi v nhng s khc nhau ca nhng hnh sc trong

nhng bc hnh , nhng trong lng bn v nhng ngi

trong hnh chc s bun t nhiu?. S gi i l yu i, l

ngn li tui sng, lm nn nao k yu i, lm bun lng

nhng tm hn tr, lm nao nng v mt kip sng ngn

ngi. Gi l ni bun, nhng ngy trong tui bng x

chiu ngi nhn v xa xm, bc c tic nui cho mt i

sng mau sm tn phai. Gi l Kh, v chng c s gi nua

hay c k no lm hi lng con ngi vi tham vng bn

lu, sng lu.

T Diu 35

(3) Cht (Marana) l Kh

Cht l s chm dt mt mng sng, vn lin tc sng

v hin hu t lc sinh ca mt kip sng hay mt s hin

hu no . Mi chng sinh hu tnh (c cm gic, c suy

ngh) u lun lun s cht. Nhng cht bn thn n

khng phi l s au n hay au kh, v chnh n ch l

mt khong khc (st-na) hoi dit ngun lc sng ca

nhm nm Un ca tinh thn v vt cht.

Tuy nhin, khi ci cht n, mt ngi phi t b thn

xc v b li gia nh quyn thuc, bn hu v ca ci.

Chnh ci ngh ri b kip sng hin ti v bng ti m

mt v tng lai th tht l ng s!. Khi ci cht n gn,

tt c chng sinh thng cng phi b tri qua nhng s

yu ui, bt lc, nhng cn au bnh trm trng; v a s

s phi chu nhiu au n, qun qui... trc khi cht.

Cht, l ngun gc v tc nhn gy ra nhng lo s

& thng kh nh vy, nn ci cht c xem l Kh, l

dukkha.

Bn c bao gi tng tng n cnh mnh cht

vo mt ngy no cha?, cho d ngh ny c th c

cho l tiu cc, nhng trong nh Pht l mt cu nhc

nh nhiu nht, d Pht gio khng h mang ngha tiu

cc hay bi quan - (Xem thm nhng iu Pht Dy,

Ch. I, ca HT. TS. W. Rahula).

36 Gio trnh Pht hc

Nu khng, th chc bn tng chng kin nhng

ngy k cn vi s ra i ca nhiu ngi thn yu trong

gia nh ri: iu chc hn tht l au kh v ng

bun.

Tht ra nu khng c s tht ny, nu khng ai phi

cht, khng ai phi cn ti sinh trong bin lun hi sinh t,

th c Pht c l cng khng quyt tm i tm ra v

thuyt ging v Pht Gio nh l mt con ng gii thot

khi sinh t kh au nh vy. Nguyn nhn au kh do

sinh t l l do ca Pht Gio v Con ng ch ra

gii thot khi sinh t l Gio Php ca c Pht, v

chng sinh bc i trn Con ng l thc hnh

Gio Php l lm theo nhng li khuyn dy ca c Pht

mong c ngy thot ra khi vng lun hi sinh t v

nhng cht chc y kh au v tuyt vng .

Cht, c l y l chn l, l l tht m con ngi c

th nhn thy d dng nht, c th l nguyn nhn trc

din nht i vi mt s ngi nhn ra kip sng l hu

hn, v t tm nguyn i tm con ng gii thot

khi thc ti sinh t y kh au v v nh ca nhng

kip sng.

(4) Bun ru (Soka) l Kh

Bun ru l s t chy trong tm khi con ngi b nh

hng bi nhng iu bt hnh (byasana) nh l: Mt

ngi thn thuc, thit hi hay mt ti sn, ca ci, suy

gim sc khe v tui th, s suy sp v tinh thn hay suy

T Diu 37

i v o c v s thay i t cch nhn ng n sang

nhng quan im sai tri.

Bun l mt dng u phin v mt tm tr, s kh

tm hay phin no, l domanassa, ngc li vi

manassa, bn thn n chnh l s kh thc s t bn

trong, l mt dng kh ri, nn phi thuc v Kh. Nhiu

ngi v nhng tai ng hay nghip chng xy ra trong

i m m lng su no lm cho gi ho v hay cht mn.

Chnh tm trng bun ru, mt dng ca phin no,

cng dn n nhng s sa st khc v sc khe, tr lc,

nn n chc chn l mt dng Kh, l dukkha..

Bn c bao gi bun ru khng?, v cm gic

nh th no? Bn c bao gi m th thi gian bun ru

chim bao nhiu phn trm s vi thi gian vui sng

trong cuc i?.

Trong khi v mt trit hc nhng phn sau, bn s

bit rng ngay c nhng nim vui trong i, th chnh

nhng nim vui sng qua nhanh cng li nm bn

trong, hoc ko theo, nhng ni bun, bun chn v kh

m thi. S tht l c nhng ni bun v c nhng ngi

c mang nng canh cnh chng trong sut phn ln cuc

i mnh cho n khi nhm mt xui tay.

(5) Than khc, Ai On (Parideva) l Kh

38 Gio trnh Pht hc

Than khc l iu mi ngi hay th hin khi b mt i

ngi thn, ca ci hay nhng mt mt v chu ng khc.

Nh b mt tr v cung lon, ngi ta hay ku than, k l

c hnh ca ngi mi cht hay gi tr, cht lng ca ti

sn, ca ci mi va b mt hoc li cho k th hay

ngi mnh ght phi chu trch nhim cho s mt mt ca

mnh. Bn thn s than khc, ai on khng hon ton

phi l kh, nhng n to thm phin no v au n m

thi.

Cho nn, n chnh l mt dng ca Kh. Khc lc, au

n th chc chn l Kh, l dukkha.

Bn bao gi rn khc? Hay bn c bao gi nghe

ting mt a tr khc tht, hay chng kin chnh mnh

hay bao nhiu ngi than khc trong hon nn cha?.

S than khc, rn xit, ai on l biu hin ca s dn x

trong tm can, trong ci lng vn ang cht cha y au

kh, oan nghit hay tuyt vng.

Ngay c nhng git nc mt hnh phc (v on t, v

chin thng, v vinh danh...) th cng cha ng nhng au

kh, l nhng au kh v mt mt hay khng c trc

; hay l ha hn nhng bt tai nguyn sau khi c

c chng.

(6) au n, au yu, au nhc (v th xc) l

Kh

T Diu 39

Tt c nhng triu chng v cm gic au, rt, nga ngy,

cm gic nng bc, lnh u l s chu ng, u l kh

s. Nhng ni au v th xc ch thc l au kh, nn ci

kh ny chnh l Kh do kh gy ra, nn thng c gi

l Kh kh (dukkha-dukkha). Ngay c chim chc, ng

vtcng phi c gng chy ngay khi nghe mt du hiu

nh nht l mnh c th b nh, b bn, b git, bi v iu

l mt s au n th xc. iu d thy nht l bnh

tt, au yu chnh l nhng dng kh ln ht v tt yu xy

ra v mt th xc trong cuc i con ngi. Khng ai trnh

c.

M c au n v mt th xc, th s dn n lo toan

v mt mi v mt tinh thn, nn ni Kh v th xc lun

lun ko theo ni Kh v tinh thn, v tinh thn phi b nh

hng v nhng chu ng . Nn chng l Kh, l

dukkha, mt trong nhng dng Kh ln nht m t ai trnh

c.

Ngay c chnh bn thn c Pht v nhng v thnh

tng A-la-hn cng khng tha khi nhng iu au n,

kh s v mt th xc ny.

Bn bao gi b cm lnh hay st m man cha?.

Bn n lc gi i v bnh tt bt u khi sinh nh

mt quy lut t nhin, lm bn kh khn, au n, lo ln,

hoang mang, chu ng. Bn bao gi nhp vin v mt

cn bnh nan y au n cha?, hay tng gh thm mt

ngi thn ang nm trong bnh vin v nhn thy cnh

hng trm ngi khc cng ang nm au n gn bn?.

40 Gio trnh Pht hc

y cng l nhng ni kh trc din nht m con ngi

(cng nh sinh vt) lun lun lo lng s xy n, v chng

ai mun chu ng au n, d l v th xc.

(7) Phin no (Domanassa) l Kh

Ting Pali t domanassa c ngha l kh tm hay phin

no, tc l ni au v mt tinh thn. N biu hin di

nhiu dng khc nhau v tm trng, nh l: lo lng, lo s,

bc tc, kh chu, b dy v, ght, s hi, kh svv

nhng dng phin no chnh ch thc l kh t trong bn

cht, n khng nhng p lc, nn tm tr m con gy

ra nhng chng bnh v th xc nh stress, mt ng, chn

n, vt v lm suy tn sc khe rt nhanh, v thm ch l

cht chc.

Phin no chnh l s Kh, l dukkha, ng s. chnh

l tm bnh.

(8) Tht vng, tuyt vng (Upayasa) l Kh

Tng t nh nhng tm trng phin no trn kia, tht

vng hay tuyt vng l tm trng khng cn vui ci lc

quan v ch cn li chn nn, sau khi mt ngi thn yu,

ca ci hay mt i hy vng v bt c iu g. N cng l

nguyn nhn gy ra than khc, tic nui, ai on, t chy

tm tr gy ra nhiu bc xc, chn i v c th dn n

nhng chng bnh nh in hay mt tr, v thm ch dn

n s t st. Tuyt vng v vy l mt dng chu ng,

kh, c tm tr v th xc. Tuyt vng cng ch thc l

T Diu 41

mt dng Kh ng s, l dukkha, l Kh Kh: dukkha-

dukkha.

Bn c bao gi tuyt vng v iu g khng, mt

ln thi rt khi cn tr? Bn c bao gi thy nhng ngi

khn kh, mt nghip c ht sc mnh sut i m vn

khng lo c ming cm, manh o hng ngy v mi

ngy h u c gng sng mn trong ni tuyt vng v b

bn?

Hay bn c bao gi thy hay c c nhng ngi

giu c m sng v cht trong nhng ni tuyt vng v

tinh thn v v nhng b tc v ngha cuc i?.

Nh minh ha:

Bun ru (soka) ging nh nu du hay nc thuc

nhum trong ni vi la nh, m , lin tc.

Than khc, go tht (parideva) th ging nh nu ni

sng sc bng la ln.

Cn tuyt vng (upayasa) th ging nh phn du c

hay thuc nhum cn li, sau khi nu si lin tc v

tip tc nu cho n khi cn kh, chy kht.

(9) Gp ngi hay nhng th mnh ght l

Kh

42 Gio trnh Pht hc

Gp g vi ngi mnh ght l iu khng ai thch hay

vui c, nn s gy kh chu, bi ri v li gia tng thm s

th ght. l kh. Gp nhng hon cnh kh chu (qu

nng, qu lnh, bn thu, n o, qu khc nghiti vi

mnh), gp nhng con vt mnh khng a, mi trng, ch

mnh ght, th cng l kh. S gp hay s ri vo hon

cnh bn thn n cha phi ch l mt s au n

khng chu ng c, nhng chnh n dn n s kh

chu, kh s v phin no. M phin no hay chn chng

bn thn n chnh l kh. Nn iu ny l Kh, l dukkha,

v b c Pht xp vo dng ca Kh Kh (Dukkha-

Dukkha).

(10) Ri xa, ri b ngi thn yu hay nhng

th g mnh yu qu l Kh

i xa khi ngi thn yu, gia nh khng phi l s

au nhc v th xc, nhng s lp tc to ra ni bun v

au kh trong lng hay trong tm tr. Ri b hay mt

ngi thn yu, d ngi cht hay cn sng, cng l

iu au kh. B mt ca ci, nhng th mnh yu thch

hay phi ri b ni chn, ngi nh, hon cnh m mnh

yu thch cng em li s au bun.

Bi vy, c Pht cng xp hon cnh ny, tm trng

ny vo dng Kh trong i ngi, l dukkha, dng Kh

Kh (Dukkha-Dukkha).

iu ny, ai cng u bit l au kh kh trnh

c trong cuc i lun lun thay i. Ri xa nh, xa

T Diu 43

qu, xa ch , xa ngi thn yu; hay mt m, mt cha,

mt ngi thn yu; hoc ngay c mt ca ci, tin bc hay

mt vt g yu qutt c u l nhng ni kh khng

bao gi n trnh c trong mt cuc i.

(11) Khng t c ci mnh mun l Kh

Mun m khng c l kh. Khng t c ci mnh

mun cng khng phi l s au n v th xc, nhng s

mong mun, c mun khng c tha mn, l s bt

toi nguyn. N lun dn n kt qu tht vng, chn nn

v nhiu trng hp tuyt vng dn n t st na. au

kh s pht sinh nu mc tiu g mnh khng t c,

ngay c mc tiu l c gng thot khi au kh m

khng c, th cng chnh li lm thm au kh.

Nu khng thc hnh Bt Chnh o, th s gii

thot, hnh phc s khng bao gi c c bng nhng

c nguyn sung. V chnh iu ny cng lm cho i

ngi trn tr v cng l mt dng kh tm, phin no,

cn hn nhng c mun v vt cht v giu c khng t

c vn lm ngi i bun chn, tht vng sut i.

Ni chung ci g mun, nguyn, c m khng t

c, khng lm c, khng c c s dn n au kh,

mt dng kh do tht vng hay bt toi nguyn mang li,

nn l kh na, l dukkha, mt dng Kh Kh (Dukkha

dukkha).

44 Gio trnh Pht hc

D s cm thy hi hc, nhng bn c bao gi thy

nt mt ca nhiu ngi khi ni v s giu c v s sung

sng, m h c gng mu cu, nhng cha bao gi c

c?

Bn bao gi th m mt hng qun vi k vng ci

thin cuc sng nhng khng hiu sao mi ngy u tha

tht khch v bn lm vo cnh n nn, cm gic ca bn

nh th no?. au phi ci g mnh tnh, mnh mun u

thc hin c u.

Bn c bao gi thy nim vui no ko di mi mi

khng? Khng!, n s sm hay mun chm dt, s l bt

toi nguyn.

(12) Ni ngn gn, Nm Un Dnh Chp l Kh!

y l cu ni ca c Pht v ngun gc thm su hay

truyn kip ca s Kh.

Hay ni cch khc, Kh bt ngun t Nm Un Dnh

Chp, Kh l do Nm Un Dnh Chp gy ra.

Theo Pht gio, mt con ngi (hay mt chng sinh

hu tnh) th c cu to bi Nm tp hp vt cht & tinh

thn. (Hn-Vit gi l nhng tp hp l Un, nn

hay gi l Nm Un hay Ng Un). Ni cch khc Un tc

l nhm nhng tp hp to nn thn v tm ca ta.

Vy nm tp hp (Un) l g?. l:

T Diu 45

(1) Tp hp Un v vt cht, l Sc Un

(2) Tp hp Un v cm gic, l Th Un

(3) Tp hp Un v nhn thc, l Tng Un

(4) Tp hp Un v nhng hnh ng c , l Hnh

Un

(5) Tp hp Un v thc hay tm thc, l Thc Un

Mi loi hu tnh u l do nm Un kt to thnh mt

thc th sng. Nhng Un dnh cht (ting Anh:

clinging) vo c th, xem n l Ti, c th ca ti, khng

thay ivv. Nhm tp hp v vt cht ny c gi

l tp hp Un dnh mc.

Nhm tp hp Un v tinh thn, tm tr th to ra nhng

cm gic, s nhn thc, nhng hnh ng c v

nhng tm thc, cng khng khng nm gi, chp th

(ting Anh: grasping) v t cho mnh l Ti, tm tr ca

ti, l ci ti ngh, khng thay ivv. Bn nhm

tp hp v tinh thn ny c gi l tp hp Un chp

th.

V vy, tt c nhng (nm) tp hp Un trn c gi

chung l Nm tp hp Un Dnh Chp (Updana-

khanda).

V d v Nm tp hp Un Dnh Chp ngay lc

ang nhn:

(1) Mt v i tng nhn thy c l Sc Un.

(2) Cm gic d chu, khng d chu hay trung tnh

(khng d chu cng khng kh chu) l Th Un.

46 Gio trnh Pht hc

(3) Nhn bit hay tng nh n i tng l Tng

Un.

(4) hay tm mun nhn v chuyn s tp trung

vo i tng mun nhn, l Hnh Un.

(5) Ch n gin l bit c i tng ang c

nhn l Thc Un.

Khi ni su v bn cht thn tm ca chng ta, Kh

bt ngun t Nm Un, Kh l do Nm Un Dnh Chp

gy ra, v nhng tp hp Un mang mm mng ca

Kh.

Khi ni v ngun gc su xa ca mi Kh (dukkha),

c Pht tuyn b: Ni ngn gn, Nm Un Dnh

Chp l Kh!

Bn c thy ci no trong 12 ci KH c ni

trn l sng hay ng c mong c khng?

Hnh nh hu ht chng ta u phi i qua nhng iu

Kh ny. Chng ta khng thot khi chng, d trong tm

tng, d c chui v hang ng hay trn chy n phng

no,

Ngay c tm thn ca ta cng cha y nhng th Kh.

N c cu thnh bng nhng yu t vt cht & tinh

thn, ph thuc vo nhng quy lut t nhin, bin i v

sinh dit khng ngng, khng c mt ngy hay mt pht

giy no tht s c nh, l tht s n nh c. Nn bn

thn n cng l kh hay tc l mt gnh nng ca ta.

T Diu 47

IV.

Kh L Do Nm Un Dnh Chp

(a) Kh Kh (Dukkha-Dukkha)

Kh l do t bn cht l kh, l khng d chu, khng

sng. Mi mt (11) trong mi hai (12) loi Kh c

cp trc y, bt u t Sinh l kh cho n

Khng t c ci mnh mun l kh, u thuc dng

kh ca Kh Kh, tc l nhng ci kh, au kh, su kh,

v thn xc v tinh thn, ch thc xy ra trong bn cht

con ngi (ting Anh: instrinsic sufferings). Nhng au

kh khi ln ch bi v c Nm Un Dnh Chp ,

khng c 5 Un dnh chp , th s khng c khi sinh

ln au kh.

Ni cho ng l, bi v c th l tp hp nhng Un vt

cht v tinh thn, cho nn nhng au kh v thn xc v

tinh thn cng ph thuc vo c th m khi sinh. V vy,

Nm Un Dnh Chp l Kh-Kh (dukkha-dukkha), kh

ch thc t trong bn cht ca c th m ra.

Cn nhng trng hp khc, nguyn nhn Kh khng

hin hin trc mt, khng d dng thy c r rng, th

l kt qu ca nhng nguyn nhn khc: nh quy lut

bin i, thay i hay Lut V Thng (viparinama) th

c gi l Kh do V Thng, tc Kh l do thay i, do

bin i khng ngng.

48 Gio trnh Pht hc

(b) Kh Do V Thng (Viparinama-Dukkha)

- tc l Kh do thay i, do bin i.

Cm gic d chu v th xc c khi sinh t nhng

tip xc gic quan vi i tng bn ngoi c gi l

nhng cm th d chu ca thn. Trng thi vui thch, d

chu ca tm khi sinh do tm tip xc vi nhng i

tng d chu c gi l nhng cm th d chu ca tm.

C 2 trng thi d chu ny, (HV: Lc th), lm hi lng

mi ngi v chng sinh. Ai cng eo ui theo v lun

mong c c nhng cm th, nhng trng thi vui sng

ny, ngay c phi tr gi bng mng sng ca mnh, v

ngay c khi t c s vui sng, th lng tham mun

vn cn v hn.

Tuy nhin, mt khi h c c s hi lng vui

sng, nu nhng i tng gic quan (ang mang li

cm th hnh phc v vui sng cho h) bin mt hoc b

chm dt, th s bi ri, tht vng v bun bc s khi

sinh. Mt khi ti sn c tch ly ca h, nh tin bc,

ca ci b mt v nhng l do no , khi ci cht hay

s chia ly xy ra i vi nhng ngi thn yu chc

chn s lm h tht vng, au kh v bun ru. V vy, 2

dng hnh phc hay khoi lc thuc v tinh thn v vt

cht u l Kh, bi v nhng hnh phc ny lc no cng

ph thuc vo s thay i, s v thng l bn cht ca

nm Un.

S Kh khi sinh bi ph thuc vo nm Un Nm

Un Dnh Chp lun lun bin i c gi l Kh do

thay i, hay Kh do V thng (viparinama-dukkha).

T Diu 49

(c) Kh do iu kin, do nhn duyn (Sankhara

Dukkha)

T sankhara trong cu ca c Pht dy: Sabbe

sankhara dukkha, c ngha l: Tt c nhng g do iu

kin sinh ra u l Kh, tc l Mi php hu vi u l

Kh. Nhng g do nhiu tc nhn, nhiu iu kin

(duyn) to ra, th c gi l nhng php hu vi. T

sankhara y c ngha l hu vi.1

Nm Un dnh chp lun lun trong trng thi nh

mt dng chy lin tc, bin i lin tc, khng c mt

khonh khc no l chnh n, khng c mt khonh khc

no dng li mt dng no ht. Mt khonh khc (st-

na) va khi sinh, th lp tc b thay i, ging nh dng

nc c tri, nh mt trit gia ni: Khng bao gi

bn bc chn xung hai ln trong mt dng sng, v

nhng dng nc mi lun lun chy qua chn bn.

c Pht cng dy: ging nh mt dng sng

chy t trn ni, nc chy v nc tri i mt, mang

theo mi th trong dng ca n, khng c mt khonh

khc, mt lc, mt giy no n ngng chy, m n lin

tc chy, lin tc. V vy, ny cc B-la-mn, i ngi

1 Lu : y cn phn bit ngha ca t sankhara trong ch sankhara-

dukkha vi ngha ca n trong ch sankhara-khanda(Hnh Un): c ngha

l tp hp nhng hnh ng c , nhng hnh ng to tc. Theo trit l ca

nh Pht th ch c nhng hnh ng c , thuc ch, c ch tm th mi to ra

nghip qu sau . Cho nn, nu nghin cu su rng hn, cng c th gi l

nhng hnh ng to nghip, to tc hay cc Hnh).

50 Gio trnh Pht hc

cng vy, ging nh mt dng sng chy t trn ni

vy.

(Xem thm quyn Nhng iu Pht Dy Ch. 6,

HT. TS. W. Rahula - ND).

Chng khi sinh ra v nhng to tc khc nhau. Chng

ph thuc vo iu kin, do duyn, sinh ra (hay mt i).

Chng l nhng php hu vi. S tn ti ca chng ph

thuc vo nhng iu kin no , v mt khi nhng iu

kin, nhng duyn v nhng tc nhn to ra chng khng

cn, th chng cng khng cn tn ti. S sng thay i

lin tc trong tng khonh khc, trong khi s cht (s hoi

dit) th ch i trong trng thi lin tc, tt c ph thuc

vo nm Un v thng, lun lun bin i, ging nh

tnh trng ang sng trong mt ngi nh c du hiu b sp

bt k lc no.

Tnh cht bin i lin tc ca Nm Un Dnh Chp i

hi phi c nhngn lc lin tc b sung nhng

iu kin gi c hin trng sng. V d: nhng c

th con ngi cn phi c (cho) n, ung lin tc duy

tr s sng, cm gic hnh phc, vui sng cng phi c

lin tc thm nhng iu kin gi c cm gic ,

nu ngng nhng iu kin hay khng b sung nhng

iu kin tch cc khc, trng thi hnh phc, vui sng s

b chm dt ngay. Ngay c nhng cm th qun bnh hay

bnh thng hng ngy cng phi lin tc c nhng iu

kin, nhng duyn v lin tc tc b sung theo n np, thi

quen th mt ngi mi cm gic ang sng bnh thng

c.

T Diu 51

Nhng nhng th g tn ti m cn phi c nhng n

lc lin tc v lin tc cn phi c, th l s Kh. V

vy, nm Un Dnh Chp l Kh, l dukkha, l Kh do

iu kin, do duyn (sankhara-dukkha).

52 Gio trnh Pht hc

TM LI

Nm Un Dnh Chp l Kh, bao gm nhng Kh

(dukkha) l Kh Kh (dukkha dukkha), Kh do Thay i

(V Thng Kh: viparinama-dukkha), v Kh do iu

Kin (sankhara-dukkha), do Duyn (hay Kh do v l

hu vi, cn gi l Hnh Kh).

Ni tm li, nm Un Dnh Chp chnh l S Tht v

Kh, l Chn L v Kh.

* * * * *

Bn bit c S Tht v Kh, nhng dng khc

nhau ca Kh v tc nhn chnh gy ra Kh l Nm Un

Dnh Chp cu to ra mt con ngi, mt thc th sng.

Vy u l Ngun Gc ca chng? Ti sao Nm Un Dnh

Chp kia li mang mm mng ca Kh?

Mi bn bc qua phn tip theo: S Tht hay

Chn L v Ngun Gc Kh.

T Diu 53

V.

Chn L V Ngun Gc Kh

Theo c Pht, Chn L v Ngun Gc Kh l:

Chnh dc vng (tanha: s thm kht) ny to ra s

lun hi v ti sinh (pono-bhavika), v n b tri buc

cng vi s tham mun si m (nadirgasahagat) v i

tm khoi lc mi ch ny ch khc.

(a) Vy dc vng l g?

1. Dc vng v khoi lc gic quan (kama-tanha, Dc

lc).

2. Dc vng c lin tc sng v c tr thnh

(bhava-tanha: Dc vng c sng, c hin hu): tin

rng linh hn l bt dit, l trng tn, bt bin.

3. Dc vng v khng c lin tc sng, khng c

hin hu (vi-bhava-tanha: Dc vng khng hin hu hay

t hy dit): tin rng sau khi cht s khng cn l g ht,

cht l ht, chng cn g m hng phc hay b trng

pht tr bo.

Cho nn ngi mang dc vng ny lun lm bt c

iu g uc th hng, tha mn mi nhu cu dc

vng, bt chp o c, bt chp qu bo. khng s hi

hay s nhc v ti li.

54 Gio trnh Pht hc

(b) Dc vng (tanha) khi sinh, bt ngun hay cm r

t u?

Trn th gian, u c g vui sng v khoi lc, th

c dc vng (tanha) khi sinh v cm r.

(c) Nhng g l vui sng v khoi lc trn th gian

ny?

Chng c th c tm tt nh sau:

1. Su Gic quan (su cn): Mt, tai, mi, li, thn v

tm.

2. Su i tng gic quan (su trn): nhng hnh sc

nhn thy c, m thanh, mi hng, mi v, s chm

xc (vi thn) v nhng i tng ca tm (sc, thanh,

hng, v, xc v php).

3. Su dng Thc (su thc): Thc nhn thy, Thc

nghe, Thc ngi mi, Thc nm v, Thc tip xc (thn)

v Thc ca tm (nhn thc, nh thc, t thc, thit

thc, thn thc v thc).

4. Su loi Tip Xc.

5. Su loi cm gic, th (vedana); nhn bit hay

tng (sanna); ch hay tm hnh (cetana); tham mun

hay dc vng (tanha); t duy hay nh tm khai thin

(vitakka: Tm (HV)); t duy hay nh tm lin tc trn

i tng trong khi thin (vicara: T (HV)), khi sinh ln

T Diu 55

t su loi Tip Xc. (Xem thm phn ni v Thin nh,

Thin qun).

Mi i tng trn i ny u li cun v mang li

khoi cm. Dc vng khi sinh ln t bt c iu g to

ra vui sng, hp dn v khoi lc.

iu ny c gi l l tht, l Chn L v Ngun Gc

Kh (Samudaya).

(1) Dc Vng V Khoi Lc Gic Quan

(Kama-Tanha)

Dc vng khoi lc gic quan (hay nhc dc) l dc

vng nhm ti nhng i tng ca cc gic quan ca

mnh. Chng bao gm nhng th nh sau:

(1) Cnh trn p hay nhng hnh sc nhn thy c

p mt, v d nh v b ngoi, hnh dng, thn th p

mt, d nhn, li cun (i tng ca mt).

(2) m thanh d nghe, d chu, li cun v nhng i

tng m thanh, v d nh l ging ni, ngi ni (i

tng ca tai).

(3) Mi hng thm tho, d chu v nhng ngun pht

ra mi hng, v d nh nc hoa, ngi xc nc hoa

(i tng ca mi).

56 Gio trnh Pht hc

(4) Mi v ngon lnh, ngon ming v thc n c mi v

thm ngon, hay ngi nu, ngi phc v mn ngon lm

li cun (i tng ca li).

(5) Cm gic chm xc d chu, lm thch th, m ly,

khoi lc v nhng i tng to ra cm gic (i

tng ca thn).

(6) Mong mun c sinh ra lm thin thn (deva), lm

n ng, lm n b; mong mun c hng lc th nh

ch thin, ch thn, hoc nh con ngi. Ngay c ci

ngh trong u v nhng mong mun hay hng th lc

th cng c xp vo nhc dc. y l dc vng

v khoi lc ca tm, tm cng l mt gic quan.

Sau ny cc bn cn bit thm na rng ngay c

mun, mong mun hiu bit ht Gio Php tm cu s

Gic Ng, s mong mun c c kin thc, tr tu v

Gio Php hn ngi, th cng l nhng dng dc vng

to ra au kh.

Bi v s V Minh (avijja), s khng hiu bit

nhng s vt nh chng tht l, m con ngi c bm

cht nhng nhn thc, suy ngh v quan im sai lc, c

gi theo th t l (a) Nhn thc Lm Lc hay o tng

(sanna-vipallasa), Suy ngh Lm Lc (citta-vipallasa) v

Cch Nhn, quan im, kin gii Lm Lc (ditthi-

vipallasa), lm lc nh sau:

(a) Bn cht ca mi s l V Thng m cho l thng

hng, l khng thay i.

(b) Kh m cho l Sng, cho l hnh phc.

T Diu 57

(c) V Ng m cho l c bn ng, c linh hn bt dit.

(d) Nhng ci gh tm, th thin m cho l p .

V vy, nhng ci khng tt p li cho l tt p, ri

thch n. Khi s yu thch, mong mun khi sinh th s

dn n hay to nn dc vng, ri dc vng dn dt mnh

n nhng hnh ng, hnh vi t c, tha mn

dc vng. Nhng hnh ng, hnh vi nh vy chnh l

Nghip (kamma) v l nhng hnh ng ch, nhng

hnh vi to tc (sankhara), chu trch nhim cho vic to

ra nhng tp hp Un mi v tinh thn v vt cht (thn v

tm) cho s tn ti hay tnh trng hin hu tip theo. Do b

nh hng bi Dc Vng, nn thm ch ci Thc cui

cng trc khi cht cng cn bm cht vo nhng i

tng nhn thy cui cng ngay trc cng cht, v sau

n bin mt, tr thnh Thc ti sinh bm cht nhng

i tng nhn thy cui cng , mang theo vo kip

sng mi, vn c cu to bng nm Un Dnh Chp =

chnh l Kh.

V vy, Dc vng Khoi Lc Gic Quan l ngun

gc ca Kh. l s tht, l Chn L v Ngun Gc ca

Kh.

(2) Dc Vng Dc Vng c Sng & c Tr

Thnh

(BhavaTanha)

y l ng dc vng mun c sng, c lin

tc hin hu, trng tn.

58 Gio trnh Pht hc

Dc vng ny bt ngun t t tng v s thng

hng hay s hin hu trng tn. Dc vng ny l do

quan im sai lm hay t kin cho rng c linh hn

hay bn ng khng b hy dit. Linh hn chui vo

thn xc mi v tip tc nguyn trong . Ngay c

th gian rung chuyn, sp , th linh hn y vn

trng tn v khng b hy dit.

Nhng tn gio khc Pht gio u bm gi quan

im linh hn bt dit ny. Nhiu ngi tin rng, sau

khi cht mt ngi s c a ln sng mi trn

thin ng hoc chu y a di a ngc mi mi,

ty theo s phn x ca Thng .

a s ngi khc li hiu lm rng mng sng

mc d s di chuyn t kip sng ny sang kip sng

khc theo kiu Nghip dn (kamma), nhng mng

sng khng thay i, tn ti mi. H hiu theo kiu

nh v d mt con chim bay t cy u tin qua cy

khc khi cy u tin b gy xung t, ri li bay

qua cy th ba khi cy th hai b gy xung. Ging

nh vy, linh hn hay thc th sng, ngay khi th xc

cht i v tan r, s di chuyn nhp vo mt th xc

khc, v linh hn vn tn ti mi ch khng

cht i.

Dc vng c sng, c lin tc hin hu, c

tr thnh c da vo quan im sai lm ny l linh

hn hay thc th sng, hay bn ng ca mt con ngi

T Diu 59

l trng tn, ch chuyn kip v thay thn xc m

thi. Cho nn, ci Ti lun c cm gic l tn ti

ring v lun lun cm nhn v ci Ti . V tin

nh vy, nn dc vng ny tm vui sng v khoi lc

trong mi i tng ca 6 gic quan v c nhng i

tng ha hn s vui sng v khoi lc trong tng

lai. V th, dc vng ny mu cu c hng th mt

cuc sng giu sang trong hin ti v tng lai; c

sinh ra ni sung sng, hnh phc trong kip sau;

c sinh ra hng c phc c, hnh phc cng

nh nhng ch thin, ch thn hay c phc ca mt

kip ngi sung sng trong kip sau.

Bun ci thay, mt s ngi b nh hng bi

nhiu mt phc tp ca cuc i ny, li c dc vng

c sinh ra phi l n ng, mt s ngi th c

phi c lm n b trong kip sauMi c mun

nh vy u l Dc vng c hin hu, c tr

thnh vi mt linh hn bt dit.

V chnh bi v nhng dc vng ny, to ra

nhng iu kin hay nhn duyn hay nhng ngun

nng lc, khi sinh, ti sinh mt s sng mi c

cu thnh bng Nm Un Dnh Chp, mang bn cht

ca s Kh (Dukkha), nh trnh by phn trn.

V vy, Dc vng c hin hu, c tr

thnh chnh l ngun gc Kh. y l s tht, l

Chn L v Ngun Gc ca Kh.

60 Gio trnh Pht hc

(3) Dc Vng V Khng Cn Hin Hu

(Vibhava-Tanha)

(y l dc vng v quan im cho l s cn khng lin

tc hin hu v s t hy dit sau khi cht).

y l Dc vng, ngc li, tin rng s hin hu hay

linh hn cng nh mng sng trong kip ny thi, ch tn

ti khi cn ang sng, khng cn g sau khi cht nh rt

nhiu ngi hay than th mt cch khng nh Cht l

ht! vy.

Dc vng ny c da trn quan im sai lm v s

khng hin hu, s khng cn g sau khi cht, iu

hon ton l ch ngha t hy dit. Dc vng ny mang

tng l sau khi cht, s hin hu, bn th s sng, hay

ni nm na l linh hn, s lp tc b hy dit m khng

cn bt c n lc no ca tc nhn no. Vi quan im tiu

cc ny, con ngi tr nn khng cn phi sng tt vi

ngi hay vt khc, khng cn phi lm nhng vic thin

hay t tm v khng king c g nhng ngh v hnh

ng bt thin, tc lm iu c khng s qu bo, v h

tin rng: lm g c kip sau trng tn hay lun hi m

hng phc c hay chu qu bo.

V v vy, chuyn bt thin, chuyn c2 ngy cng

nhiu trn i.

2 y, ch c (akusala: khng thin, bt thin, xu) l tri vi Thin, Tt,

Lnh (kusala) c dng ch cho tng ngh v hnh ng nh nht cho n

chuyn ln, tng giy, tng pht, tng ngy, ch khng phi phi l git

ngi, cp ca, st sanh mi gi l hnh ng c. Ngay c mt ngh nghi

ng hay mt ngh khng ng s tht v ngi khc cng l c, l khng

tt; cha k n hng ngn vic c ln nh trong cuc mu sinh, tranh ginh

T Diu 61

y cng l mt dng ca ch ngha h v. Cng lc,

h tranh th thi gian sng (trc khi cht) lm, n lc, lo

hng lc v chy theo nhng i tng khoi lc gic

quan, tha mn nhc dc bng mi cch v mi gi v a

s khng h ngh n hu qu. Chnh nhng s sn ui

lin tc ca dc vng vt cht v tinh thn, s sn ui

khoi lc gic quan bng mi gi dn n to Nghip

(kamma, nhn) v nhng hnh ng to nghip cht cha

lu di trong tp hp Hnh Un (sankhara), l nhng hnh

ng a n s hnh thnh kip sng tip theo (thng qua

con ngi c to lp bi nhng tp hp Un dnh chp).

C mi mt ngh, mi mt hnh ng, mi ln sn

ui th hng khoi lc gic quan, th Dc vng v khoi

lc gic quan s c nhp vo Thc. Ngay c ngay trc

khi cht, Thc vn cn ghi nhn nhng i tng nhn

thy c trc khi cht, v sau khi cht, Thc ti sinh s

khi sinh, mang theo nhng i tng ln cui nhn thy

vo trong kip sng mi, vn c cu to bng Nm

tp hp Un Dnh Chp, mang bn cht ca s Kh

(dukkha), nh trnh by trn.

V vy, Dc vng (v) s khng cn hin hu, c

da trn nim tin sai lc l khng cn hin hu sau khi

cht, chnh l ngun gc Kh. y l s tht, l Chn L

v Ngun Gc ca Kh.

nhng quyn li v vt cht v tinh thn tha mn nhng dc vng, nh

nhng nhc dc trnh by trn. (ND)

62 Gio trnh Pht hc

TM LI

Nhng nguyn nhn v ngun gc ch thc to ra Kh

chnh l nhng Dc vng (tanha)!!!. Ba (3) loi dc vng

l:

(1) Dc vng v khoi lc gic quan, v nhc dc

(kama-tanha);

(2) Dc vng c sng, c hin hu, c tr thnh

(bhava-tanha); v

(3) Dc vng v khng c hin hu, v quan im

cho l khng cn c hin hu sau khi cht (vi-bhava-

tanha).

T Diu 63

VI.

Chn L V S Chm Dt Kh

Theo c Pht, Ngi chng ng hon ton v s

tht, v Chn l v s Chm Dt Kh; th s Chm Dt

Kh l vic dit sch, lm bin mt v tt ngm nhng dc

vng ny; l s t b v bung b dc vng; s t do

v gii thot khi dc vng. Chn L v s Dit Kh l

dp tt mi ngun gc dc vng.

Hay ni cch khc: Ch c tiu dit ht, dp tt ht mi

dc vng th mi chm dt ht Kh.

Theo Pht gio, c bn (4) giai on tu hnh v chng

ng trn con ng dp tt Dc vng cho n khi v dc

v c gi thot, l:

(1) Tng Thnh o & Thnh Qu u Tin:

Ngi chng t c Tng Thnh Th Nht c gi

l sotapanna (Nhp Lu), c ngha l nhp vo dng

ca bc thnh nhn: (m Hn Vit: Tu--Hon). Dng

Thnh ny nh l dng sui dn n Nit-bn.

o c ngha nh mt con ng vy: Nu bn khng

bc vo con ng, con ng ng, th lm sao bn n

c ch mnh mun n?. Con ng ny hay dng sui

ny chnh l con ng Bt Chnh o. (ND)

64 Gio trnh Pht hc

Mi ngi Nhp Lu cng khng bao gi vi phm Nm

Gii Cm hay phm nhng ti ln. (Xem Chng V, Phn

8 b ca quyn sch ny). Ngi Nhp Lu cng tiu

dit o tng v t ng, v ci Ti (sakkaya ditthi)

(HV: Thn Kin); Hoi Nghi (vicikiccha) v Nhng tc l

cng bi, t l khng ng (silabbata paramasa). Hay

ni cch khc, nhng tr ngi v Thn kin (sakkaya-

ditthi), Hoi nghi (vicikiccha), v Tc l cng bi

(silabbata-paramasa) ch vt qua c khi t qu Nhp

Lu vo dng Thnh.

Nhng v bc Nhp Lu cha dit sch tn gc nhng

gng cm tri buc mnh vo s hin hu, cho nn vn

cn b ti sinh t 1-7 ln vo ci dc gii nh ci ngi;

nhng thot khi 4 ci a Ngc, Ng Qu, Sc Sinh

v A-tu-la y au kh.

i vi bc chng c thnh qu Nhp Lu, cnh

ca trn tc ng cht v khng bao gi ngi y cn

thi chuyn hay hon tc tr li lm ngi phm phu na.

Ngi y cui cng vn t c thnh qu cui cng l

A-la-hn v chng ng Nit-bn mt ngy no trong

kip ny hay mt trong 7 kip sau.

C 3 dng ca bc Nhp Lu, ty theo s ln ti sinh

trc khi chng ng A-la-hn v Nit-Bn, l:

(1) Ekabiji-sotapanna = Chng Nit-Bn sau 1 ln ti

sinh.

(2) Kolamkola-sotapanna = Chng Nit-Bn sau 1-6

ln ti sinh.

T Diu 65

(3) Sattakkhattu-parama-sotapanna = Chng Nit-Bn

sau 7 ln ti sinh.

(2) Tng Thnh o & Thnh Qu Th Hai

Ngi chng t c Tng Thnh Th Hai c

gi l sakadagamin (Nht Lai), c ngha l ngi ch cn

ti sinh 1 ln na trc khi Nit-Bn, (m Hn Vit gi l

T--Hm). Thnh qu th hai ny c tr tu cao hn,

lm suy yu ht nhng Dc vng th t v nhng tm xu

(tham, sn), cho nn ngi chng t tng thnh ny ch

cn 1 ln ti sinh na vo ci dc gii trc khi chng

qu A-la-hn.

So vi bc Nhp Lu, bc Nht Lai ny cn t tham dc

(raga), sn hn (dosa); v tt nhin, thnh qu ny cao hn

Nhp Lu.

(3) Tng Thnh o & Thnh Qu Th Ba:

Ngi chng t c Tng Thnh Th Ba c gi

l anagamin (Bt Lai), c ngha l khng cn ti sinh li

vo ci dc gii na, (m hn Vit: A-Na-Hm). Thnh

qu ny tiu dit ht cc gng cm tham, sn. Mt bc

Bt Lai khng bao gi cn c cm gic v gin, ght, lo

lng, tht vng, s hi hay bt k cm th kh chu no; v

cng khng cn tham mun hay hng th khoi lc no

na. Ni tm li, mi dc vng dit sch, khng cn

bit (cm th) Kh, khng cn bit (cm th) Sng na.

66 Gio trnh Pht hc

Tuy nhin, ngi t thnh qu ny vn cn mt s

dng dc rt vi t (chng hn nh s tham m an tr vo

ci V sc gii) v vn cn Si m (Si) hay V minh. Cho

nn, bc thnh qu ny sau s c an tr ci Tri

Sc gii, tip tc tu hnh chng qu A-la-hn.

T thnh qu Nhp Lu n thnh qu Bt Lai th

c gi l giai on Thnh Hu Hc, tc l vn cn

tu hc. n khi chng t c thnh qu cao nht l A-

la-hn th c gi l Thnh V Hc, l khi gii

thot, gic ng, khng cn qu trnh tu hc na. (ND)

(4) Tng Thnh o & Thnh Qu Cui Cng (A-

la-hn):

Ngi chng ng c Tng Thnh Cui Cng c

gi l mt A-la-hn (Arahant). Mt A-la-hn l ngi

tn dit mi hnh thc ca Tham, Sn, Si v xa b ht

mi gng cm (Samyyojanas), (Ch Gii 1), tri buc

vo lun hi, ti sinh. Tm ca bc A-la-hn lun lun

trong sch v khng cn bt tnh v nhim, l trng

thi tm tinh khit nht, nn y l tng thnh qu cao

thng nht.

Ngi t c A-la-hn tht s l mt bc Thnh,

ng c tn knh bi c ngi v tri; v ng c

cng dng.

T A-la-hn c ngha l: Ngi xng ng, Ngi

ng knh trng, khng cn b Nghip dn, khng cn

T Diu 67

lun hi, sinh t na, bi v nhng iu kin (duyn) ti

sinh c tiu dit sch, bt ht duyn, nn A-la-

hn cn c gi l bc V Sanh (khng cn ti sinh

na).

Mt A-la-hn hiu v bit rng: Sinh tn ht, i

sng Thnh Thin c sng, ci g phi lm c

lm, khng cn g lm v vn ny na.

V nh vy, Bc A-la-hn hon ton chng ng

Nit-Bn. l s tht, l Chn L v Chm Dt Kh.

* * * * *

Bn bit c Chn L hay S Tht v Kh,

nhng dng Kh; S Tht v Ngun gc & Nguyn nhn

ca nhng dng Kh ; V bn bit c Chn L hay

S Tht v s Chm Dt Kh hay Dit Kh. Nhng lm

cch no Dit kh? Tu hnh l g, dit kh?

Mi bn tip tc bc qua Chng sau, ni v

phng cch chm dt kh hay l Con ng dn n

s Dit Kh.

68 Gio trnh Pht hc

VII.

Ch Gii

(Ch gii 1):

Samyojana c ngha l gng cm tri buc vo bnh xe lun

hi sinh t. C 10 loi gng cm (HV: Kit S):

1. Sakkayaditthi = Ng chpQuan im sai lm v Ta, v

mt linh hn. Thn ny l do s kt hp ca nm tp hp

un dnh chp v tm sinh l, m li nhn lm l ca Ta,

l ca ta.

2. Vicikiccha = Nghi ng hay hoi nghiS nghi ng v

Pht, Php, Tng, v gii php tu hnh, hoc v kip qu

kh v tng lai, v l Duyn Khi.

3. Silabatta-paramasa = S dnh mc vo l nghi v cng

bi, tp tc h lu, m tn.

4. Kama-raga = Tham dcS dnh mc vo dc vng tha

mn khoi lc gic quan

5. Patigha = Sn hn, th ght, c .

6. Mana = T cao, kiu cng, ng mn.

7. Uddhacca = Bt an.

8. Ruparaga = S tham m vo cc tng thin sc gii v

tham mun ti sinh v cc ci sc gii. Cn gi l Sc gii

Tham (Rupa-raga).

9. Aruparaga = S tham m vo cc tng thin v sc gii

v tham mun ti sinh v cc ci v sc gii. Cn gi l

V sc gii Tham (Arupa-raga).

T Diu 69

10. Avijja = V minh

Samyojana c ngha l gng cm tri buc vo bnh xe lun

hi sinh t. C 10 loi gng cm (HV: Kit S):

11. Sakkayaditthi = Ng chpQuan im sai lm v Ta, v

mt linh hn. Thn ny l do s kt hp ca nm tp hp

un dnh chp v tm sinh l, m li nhn lm l ca Ta,

l ca ta.

12. Vicikiccha = Nghi ng hay hoi nghiS nghi ng v

Pht, Php, Tng, v gii php tu hnh, hoc v kip qu

kh v tng lai, v l Duyn Khi.

13. Silabatta-paramasa = S dnh mc vo l nghi v cng

bi, tp tc h lu mang tnh cht m tn.

14. Kama-raga = Tham dcS dnh mc vo dc vng tha

mn khoi lc gic quan

15. Patigha = Sn hn, th ght, c .

16. Mana = T cao, kiu cng, ng mn.

17. Uddhacca = Bt an.

18. Ruparaga = S tham m vo cc tng thin sc gii v

tham mun ti sinh v cc ci sc gii. Cn gi l Sc gii

Tham (Rupa-raga).

19. Aruparaga = S tham m vo cc tng thin v sc gii

v tham mun ti sinh v cc ci v sc gii. Cn gi l

V sc gii Tham (Arupa-raga).

20. Avijja = V minh

Sau khi ngi tu bc vo bn tng thin siu th hay dng

Thnh o siu th, cc gng cm s ln lt b tiu dit cc

tng gic ng nh sau:

1. Ba gng cm 1, 2, 3 c tiu dit tng thnh u tin

l Nhp Lu (Sotapanna).

70 Gio trnh Pht hc

2. Hai gng cm 4 v 5 ch c lm suy yu i tng

thnh th hai l Nht Lai (Sakadagamin); tc l ch nhng phn

th t ca chng c g b. Cn phn vi t hay mn mng su

xa ca chng n vn cha b nh sch.

3. Hai gng cm 4 v 5 b tiu dit tn gc; tt c nhng phn

vi t v mm mng su xa ca chng u b nh b tn gc

tng thnh th ba l Bt Lai (Anagamin).

4. Cn tt c nm gng cm cn li u b dit sch bi tng

thnh th t l A-la-hn (Arahant).

T Diu 71

VIII.

Sch & Ti Liu Tham Kho

(1) Dhammacakkappavattana Sutta (Kinh Chuyn Php

Lun), bin son bi ngi Sayadaw Mahasi, Min in.

(2) The Four Noble Truths (Sacca Vibhanga Phn tch

Bn Chn L Cao Diu);

(3) Abhidhamma Pitaka Vibhanga (B Phn Tch, Vi Diu

Php Tng);

(4) The Five Nikayas An Anthology (Nm Kinh B Nikaya

Mt Tuyn Tp), u l bn dch ca the Editors of the

Light of the Dhamma (Nhm Bin Tp nh Sng Pht

Php), Ban Tn Gio, Rangoon, Burma (Min in), 1977.

72 Gio trnh Pht hc

Phn II.

CON NG CHNH O

74 Gio trnh Pht hc

NI DUNG

Diu v Con ng Dn n S Chm Dt Kh

1. Chnh Tri Kin

2. Chnh T Duy

3. Chnh Ng

4. Chnh Nghip

5. Chnh Mng

6. Chnh Tinh Tn

7. Chnh Nim

8. Chnh nh

9. Ch Gii

10. Sch & Ti Liu Tham Kho

Bt Chnh o 75

Chn L v Con ng dn n

S Chm Dt Kh

C hai cc oan, l: Chy theo Khoi lc Gic

Quan (dc lc), l cch thp hn, tm thng, phm

tc, khng thnh thin v khng li lc; Hoc l T hnh

xc (kh hnh), l cch ch mang li au n, khng

thnh thin v khng li lc. C hai cc oan ny, bc

Thin Th (c Pht) trnh b, v Ngi tm ra

Con ng Trung o, gip cho mi ngi va bit v

thy, gip dn n bnh an v s nhn bit su sc, dn

n Gic Ng v Nit-bn. l Con ng Bt Chnh

o dn n s chm dt Kh.

Con ng Bt Chnh o nh ni trc kia l con

ng gm tm phn, khng phi l con ng tm bc

nh nhiu ngi din dch trc y. Tt c tm phn u

c th thc hin t nhiu cng lc v tm phn lun lun

b tr cho nhau. (ND).

Theo cn bn trit l o Pht, chnh Con ng Bt

Chnh o ny mi dn n gii thot, dn n gic ng

v chm dt kh au ca kip ny v nhng kip khc ch

khng phi vic th cng, sng bi hay nhng l nghi

phc tp.

Tm phn bao gm:

(1) Chnh Tri Kin (Samma-ditthi) Tr Tu

(2) Chnh T Duy (Samma-sankappa) Tr Tu

(3) Chnh Ng (Samma-vaca) Gii Hnh

76 Gio trnh Pht hc

(4) Chnh Nghip (Samma-kammanta) Gii Hnh

(5) Chnh Mng (Samma-ajiva) Gii Hnh

(6) Chnh Tinh Tn (Samma-vayama) Thin nh

(7) Chnh Nim (Samma-sati) Thin nh

(8) Chnh nh (Samma-samadhi) Thin nh

Bt Chnh o 77

I.

Chnh Tri Kin

Chnh Tri Kin c ngha l s hiu bit, nhn thc

ng n, cch nhn hay quan im ng n.

Theo Pht gio, l s hiu bit ng n v Mi

Ch (dasa-vathu) c c Pht ging dy, l:

(1) C ngha o l trong vic cng dng thc n.

(2) C ngha o l trong vic cng dng ln (ch

, t ai, ti th Pht scho Tng Ni).

(3) C ngha o l trong vic cng dng nh (tng

phm, nhu yu phm, vi vc, vt dng, thuc

mencho Tng Ni).

(4) C qu bo tt hoc xu cho nhng nghip, nhng

hnh ng (kamma) tt hoc xu, thin hay bt

thin.

(5) C ngha o l trong nhng vic lm c hiu hay

bt hiu i vi ngi M.

(6) C ngha o l trong nhng vic lm c hiu hay

bt hiu i vi ngi Cha.

(7) C chng sinh ti sinh tc th, lin tc.

(8) C th gian ny, i ny, ci ny.

(9) C th gii khc, i khc, ci khc.

(10) C nhng hin nhn v tu s trong th gian ny

tu tp ng n, gic ng chnh o, nhng ngi

78 Gio trnh Pht hc

chng ng tri kin siu phm v chn l ca th

gian ny v nhng th gii khc; v truyn dy

li cho mi ngi v chng sinh.

(a) Tri kin ng n, s hiu bit ng n v Quy Lut

Nghip Bo (Kamma), chng hn, tt c chng sinh

u l ch nhn ca chnh nhng nghip hay hnh

ng (kamma) ca mnh v s gt hi kt qu hay

nghip qu tt, xu tng ng vi nghip ca mnh.

(b) Tri kin ng n, s hiu bit ng n thng qua

vic thm nhp bn cht ch thc ca nhng qu

trnh tm linh v vt l, tc Tri kin ng n v vn

Danh Sc (nama-rupapariccheda nana).

(c) Tri kin ng n, s hiu bit ng n thng qua

vic thm nhp nguyn nhn gc r v nhng

nguyn nhn khc ca nhng qu trnh tm linh v

vt l n s nhn bit quan h nhn qu, tc Tri

kin ng n v vn Nhn Qu (paccaya

pariggaha nana).

(d) Tri kin ng n, s hiu bit ng n bng vic

chng ng Tr Tu Bn Trong, tc Tri kin ng

n v Tr Tu Minh St (Vipassana Nana). C

mi giai on Tr Tu Minh St thuc v th gian

ny (hay tc ), bt u t tr tu hay Tri kin hiu

bit, tc T duy tr (Sammasana Nana) cho n tr

tu hay Tri kin v s Tng hp (Anuloma Nana).

Bt Chnh o 79

(e) Tri kin ng n, s hiu bit ng n v Bn Tng

Gic Ng, tc l Tri kin v Bn Thnh o (Ariya

Magga Nana).

By gi, hiu bit tri kin hay cch nhn sai lm

l sai lm v tri kin hay cch nhn ng n l ng n,

chng ta cn thc hnh Chnh Tri Kin.

tinh tn, n lc vt qua tri kin hay cch nhn

sai lm (t kin, thin kin) v pht huy tri kin hay cch

nhn ng n (chnh kin), chng ta cn thc hnh

Chnh Tinh Tn.

vt qua tri kin hay cch nhn sai lm (t kin,

thin kin) bng chnh nim v sng vi tm chnh nim

cng vi tri kin ng n, chng ta cn thc hnh

Chnh Nim.

V vy, c 3 Yu T (phn) i cng v b tr cho

Chnh Tri Kin, l: Chnh Tri Kin, Chnh Tinh Tn

v Chnh Nim.

80 Gio trnh Pht hc

II.

Chnh T Duy

Chnh T Duy l s suy ngh, ngh hay t tng ng

n, t duy ng n. l:

(1) T duy hay ngh khng tham dc, vng dc hay

khc t tham dc (Nekkhama-sankappa).

(2) T duy hay ngh khng c , khng c th hn

(Abyapada-sankappa).

(3) T duy hay ngh khng c hung bo, khng manh

ng (Avihimsa-sankappa).

T duy, cch ngh hay t tng y khng c ngha

l hnh ng hay vic suy ngh hay khi nim ra. C

th dng t t tng th ng hn, mc d v mt ng

ngha ch t tng cn c ngha chnh thc khc, to

ln hn. (ND)

C th gi l: Khng c , khng mang ngh (tham

dc, c , hung bo). N c dng nh mt t theo

ngha kho lo ch vic hng tm hay dng tm (gm

dng thc v nhng yu t ca tm) i vi nhng i

tng (vitakka). Hn Vit gi l tm, c th theo ngha

t duy, tm sot trn i tng ca tm.

By gi, hiu bit c t duy hay suy ngh sai

lm l sai lm v tri kin hay cch nhn ng n l ng

n, chng ta cn thc hnh Chnh Tri Kin.

Bt Chnh o 81

tinh tn, n lc vt qua t duy hay suy ngh

sai lm (t kin, thin kin) v pht huy tri kin hay cch

nhn ng n (chnh kin), chng ta cn thc hnh

Chnh Tinh Tn.

vt qua t duy hay suy ngh sai lm (t tuy

duy, t nim) bng chnh nim v sng vi tm chnh

nim cng vi tri kin ng n, chng ta cn thc hnh

Chnh Nim.


Chnh T Duy, l: Chnh Tri Kin, Chnh Tinh Tn

v Chnh Nim.

82 Gio trnh Pht hc

III.

Chnh Ng

Chnh ng l nhng li ni ng n, li ni chn

chnh, li ni hp o l.

l:

(1) Khng ni li sai tri.

(2) Khng ni li vu khng, ba t.

(3) Khng ni li hung d v mng chi, nhc m.

(4) Khng ni chuyn tm pho, to lao v chuyn v

tch s, kiu n khng ngi ri.

By gi, hiu bit c li ni hay ngn ng sai

tri l sai lm v tri kin hay cch nhn ng n l ng

n, chng ta cn thc hnh Chnh Tri Kin.

tinh tn, n lc vt qua li ni hay ngn ng

sai tri (t kin, thin kin) v pht huy li ni hay ngn

ng ng n (chnh ng, i ng), chng ta cn thc

hnh Chnh Tinh Tn.

vt qua li ni hay ngn ng sai tri (t ngn,

vng ngn, t ng, c ng) bng chnh nim v sng vi

tm chnh nim cng vi tri kin ng n, chng ta cn

thc hnh Chnh Nim.


Chnh Ng, l: Chnh Tri Kin, Chnh Tinh Tn v

Chnh Nim.

Bt Chnh o 83

IV.

Chnh Nghip

Nghip l hnh ng, vic lm. Chnh nghip l hnh

ng ng n, hnh ng chn chnh, hnh ng tt. Mt

hnh ng tt, tc chnh nghip nu i cng vi chnh t

duy v chnh ng trn y to thnh 3 nghip thanh tnh

(thn, , ming); hoc/v ngc li.

(1) Khng lm tn thng hay git sinh vt, chng

sinh; khng st sinh.

(2) Khng trm cp hay ly ca khng c cho hay

khng phi ca mnh.

(3) Khng vi phm gii cm, t hnh nh t dm, c

bc, ru ch hay dng nhng cht c hi.

Nhng hnh ng, vic lm hay li ni tri o c

nh la bp, gt gm, gian xo, cho vay nng li, hnh

ng v n, v bt ngha, bt hiu...u c xp vo

nhng hnh ng (nghip) v li ni (ng) sai tri, l t

nghip, c nghip.

By gi, hiu bit hnh ng hay nghip sai tri

l sai tri v hnh ng hay nghip ng n l ng n,

chng ta cn thc hnh Chnh Tri Kin.

Tinh tn, n lc vt qua hnh ng hay nghip

sai tri (t nghip) v pht huy hnh ng hay nghip

ng n (chnh nghip), chng ta cn thc hnh Chnh

Tinh Tn.

84 Gio trnh Pht hc

vt qua hnh ng hay nghip sai tri (t

nghip) bng chnh nim v sng vi tm chnh nim

cng vi ( c c) tri kin ng n, chng ta cn thc

hnh Chnh Nim.


Chnh Nghip, l: Chnh Tri Kin, Chnh Tinh Tn

v Chnh Nim.

Bt Chnh o 85

V.

Chnh Mng

Chnh mng l nhng cng n, vic lm, ngh nghip

ng n, mu sinh chn chnh. Khng mu sinh hay lm

n bng cch sn xut, bun bn nhng loi hng ha:

(1) V kh cc loi

(2) ng vt sng

(3) Tht

(4) Ru, ma ty, cht gy nghin

(5) Thuc c, cht c.

Ni chung, chng ta khng nn sng da vo nhng

vic lm, cng vic tri o c. Nhng vic lm, hnh

ng tri o c ny cng cn c trnh trong phn

Chnh Nghip v Chnh Ng trn y. Mi hnh ng,

cng vic v mu sinh nn lm mt cch chn chnh, ng

n, v hi v ng vi o c, lng nhn o.

By gi, hiu bit cng vic hay ngh nghip sai

tri l sai tri v cng vic hay ngh nghip ng n l

ng n, chng ta cn thc hnh Chnh Tri Kin.

tinh tn, n lc vt qua bit cng vic hay

ngh nghip sai tri (t mng) v pht huy cng vic v

ngh nghip ng n (chnh mng), chng ta cn thc

hnh Chnh Tinh Tn.

86 Gio trnh Pht hc

vt qua cng vic hay ngh nghip sai tri

(t mng) v sng vi tm chnh nim cng vi ( c

c) cng vic hay ngh nghip ng n (chnh mng),

chng ta cn thc hnh Chnh Nim.


Chnh Mng, l: Chnh Tri Kin, Chnh Tinh Tn v

Chnh Nim.

Bt Chnh o 87

VI.

Chnh Tinh Tn

Chnh Tinh Tn l s phn u, c gng, s n lc

ng n. Chnh Tinh Tn lin quan n n lc pht trin

tm.

C Bn dng Tinh Tn quan trng, l:

(1) N lc trnh b,

(2) N lc vt qua,

(3) N lc pht trin, v

(4) N lc duy tr.

(1) N Lc Trnh B

Giáo Trình Phật Học -...

Documents

Transcript of Giáo Trình Phật Học -...