GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI TÜRKİYE TARIMSAL … · 2014-02-17 · ÖNSÖZ Küresel...
Transcript of GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI TÜRKİYE TARIMSAL … · 2014-02-17 · ÖNSÖZ Küresel...
T.C.
GIDA, TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI
TÜRKİYE TARIMSAL KURAKLIKLA
MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI
(2013-2017)
ANKARA – 2013013
ÖNSÖZ
Küresel ölçekte en büyük sorunlardan birisi olan kuraklık, bugün gelinen nokta itibariyle
fiziksel ve doğal çevre, kent yaşamı, kalkınma ve ekonomi, teknoloji, tarım ve gıda, temiz su ve
sağlık olmak üzere hayatımızın her aşamasını etkileyeceği bilinmektedir.
Hükümetler arası iklim Değişim Paneli (IPCC) (Intergovernmental Panel for Climate
Change) tarafından hazırlanan 2030 yılı senaryolarına göre artacak olan olası tehlikeler genelde;
sıcak hava dalgaları, orman yangınları, kuraklık, şiddetli yağışlar, tropikal fırtınalar, tarım ve
agro-kültür üzerinde etkiler şeklinde sıralanmıştır.
İklim değişikliğinin çok ciddi çevresel ve sosyo-ekonomik sonuçlara yol açabilecek çok
yönlü ve karmaşık bir sorun olduğu ve bunların sebep olacağı etkilerin gelecek nesillerin
yaşamını tehdit eden bir unsur olacağı bilinmektedir.
Kuraklık genellikle yavaş gelişir, sıklıkla uzun bir süreklilik gösterir ve doğal afetler
içinde tahmini en zor olmasıyla birlikte etkileride çok geniştir.
Ülkemizde yaşanması muhtemel tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak ve bu hususta
alınacak tedbirleri belirlemek için; Bakanlığımız koordinatörlüğünde ülkemiz şartlarına uygun
olarak 2008-2012 dönemini kapsayan 5 yıllık Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve
Eylem Planı hazırlanmış ve uygulamaya konulmuştur.
Tarımsal kuraklıkla mücadelede temel amaç, kamuoyunun bilinç düzeyini artırarak tüm
paydaşların sürece dahil edilmesiyle arz ve talep yönetimini de dikkate alarak, çevresel açıdan
sürdürülebilir tarımsal su kullanım planlaması ile kuraklığın yaşanmadığı dönemlerde ileriye
dönük gerekli bütün tedbirlerin alınmasını; kriz dönemlerinde ise, etkin bir mücadele programını
uygulayarak kuraklığın etkilerinin asgari düzeyde kalmasını sağlamaktır.
Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu kurulmuş ve bu kurula bağlı
olarak çalışan; merkezde, İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi ile Risk Değerlendirme
Komitesi, İllerde ise Vali’ler başkanlığında Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezleri
oluşturulmuştur.
Kuraklığın etkilerinin azaltılması için eylemler geniş perspektifte ele alınmıştır. Tarımsal
Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı sadece kuraklık olduğu yıllarda alınacak önlemleri
değil normal koşullarda alınacak önlemleri de içermektedir. Kuraklık olduğu yıllarda, kuru ve sulu
tarım alanları için kuraklık eylemi faaliyetleri 4 adımdan oluşmaktadır. Bunlar; 1.adım kuraklığa
hazırlanma, 2.Adım kuraklık alarmı, 3.Adım acil eylem, 4. kısıtlama şeklinde belirlenmiştir.
Tarımsal kuraklıkla mücadele kapsamında oluşturulan, Tarımsal Kuraklık Yönetimi
Koordinasyon Kurulunun, komitelerin ve il kriz merkezlerinin çalışmalarının kesintiye
uğramaması amacıyla 2013-2017 yıllarını kapsayacak şekilde günümüz şartlarına göre yeniden
hazırlanarak, tarımsal kuraklıkla mücadeleye etkin bir şekilde devam edilecektir.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı koordinasyonunda hazırlanan 2013-2017 yıllarını
içeren yeni Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planının önümüzdeki beş
yıllık dönemde de tarımsal kuraklığın etkilerini azaltacağı, ülkemize ve halkımıza faydalı olacağı
inancını taşıyorum.
Mehmet Mehdi EKER
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı
TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI
HAZIRLAMA GRUBU
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Tarım Reformu Genel Müdürlüğü
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
Bitkisel Üretim genel Müdürlüğü
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü
Strateji Geliştirme Başkanlığı
Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü
Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü
Kalkınma Bakanlığı
İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü
Orman ve Su İşleri Bakanlığı
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü
Meteoroloji Genel Müdürlüğü
Orman Genel Müdürlüğü
Su Yönetimi Genel Müdürlüğü
Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı
E D İ T Ö R L E R
Vedat MİRMAHMUTOĞULLARI (Başkan) GTHB Müsteşarı
Dr. Ferhat ŞELLİ (Koordinatör) GTHB Müsteşar Yardımcısı
Dr. Gürsel KÜSEK TRGM Genel Müdür V.
Mehmet ÖZGÜN TRGM Genel Müdür Yardımcısı
Dr. Metin TÜRKER TRGM Genel Müdür Yardımcısı
Bekir ENGÜRÜLÜ TRGM Daire Başkanı
Mehmet ÜNAL TRGM Koordinatör
Dr. İnci TEKELİ TAPGEM Koordinatör
Kemal PEKDOĞAN Mühendis
Timuçin ÜNLÜ Mühendis
Mehmet Bülent KOÇUŞAĞI Mühendis
KISALTMALAR
AR-GE : Araştırma ve Geliştirme
BİMKO : Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü
BÜGEM : Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü
BKK : Bakanlar Kurulu Kararı
CBS : Coğrafi Bilgi Sistemi
DSİ : Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü
ÇG : Çalışma Grubu
ÇŞB : Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
ÇYGM : Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü
ÇEMGEM : Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü
GKGM : Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü
GTHB : Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
GTS : Genel Tarım Sayımı
HİSG : Hayvan İçme Suyu Göletleri
IPCC : Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli
İDKK : İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu
İEUTK : İzleme Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi
İÖİ : İl Özel İdareleri
KB : Kalkınma Bakanlığı
MGM : Meteoroloji Genel Müdürlüğü
MİGM : Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü
OGM : Orman Genel Müdürlüğü
OSİB : Orman ve Su İşleri Bakanlığı
RDK : Risk Değerlendirme Komitesi
STK : Sivil Toplum Kuruluşları
SGB : Strateji Geliştirme Başkanlığı
SYGM : Su Yönetimi Genel Müdürlüğü
TAKMÜSEP : Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem Planı
TKY : Tarımsal Kuraklık Yönetimi
TKYKK : Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu
TAPGEM : Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü
TEAE : Tarımsal Ekonomi Araştırma Enstitüsü
TEMA : Türkiye Erozyonla Mücadele Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları
Koruma Vakfı
TİGEM : Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü
TKİKM : Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezi
TOBB : Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği
TÜİK : Türkiye İstatistik Kurumu
TMO : Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü
TRGM : Tarım Reformu Genel Müdürlüğü
UNEP : United Nations Environment Programme
(Birleşmiş Milletler Çevre Programı)
TZOB : Türkiye Ziraat Odaları Birliği
VAB : Veri Akış Birimi
WMO : World Meteorological Organization (Dünya Meteoroloji Örgütü)
YAS : Yeraltı Suları
YÜS : Yerüstü Suları
İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ .............................................................................................................................. 1
2. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE KURAKLIK RİSKİ .................................................... 3
3. TARIMSAL KURAKLIK TAHMİNİ ......................................................................... 13
4. AMAÇ VE STRATEJİ .................................................................................................. 22
5. TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI
FAALİYETLERİ .......................................................................................................... 22
6. EKLER........................................................................................................................... 36
EK 1. KURAKLIK TANIMI VE İLGİLİ KAVRAMLAR .............................................. 37
EK 2. TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİ VE GÖREVLERİ .................................. 38
2.1. Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu (TKYKK) .......................... 38 2.2 İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi (İEUTK) ............................................. 39
2.3. Risk Değerlendirme Komitesi (RDK) .................................................................... 39 2.4. Veri Akış Birimi (VAB) ......................................................................................... 40
2.5. Çalışma Grupları (ÇG) .......................................................................................... 40 2.6. Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezi (TKİKM) ...................................................... 40
EK 3. İLGİLİ YASALAR ................................................................................................. 43
EK 4. TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE VE KURAKLIK YÖNETİMİ
ÇALIŞMALARI HAKKINDA KARAR ............................................................... 44
EK:5. TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİNİN GÖREVLERİ, ÇALIŞMA USUL VE
ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK ................................................................. 48 EK 6. TABLOLAR: Kuraklık Kriter Tahminine Rehber Tablolar .............................. 53
EK:7. İL KURAKLIK EYLEM PLANI HAZIRLAMA KLAVUZU ............................. 60
TABLOLAR
Tablo 1. Türkiye Su Varlığı .................................................................................................8 Tablo 2. Türkiye’de Sektörlere Göre Su Kullanımı Ve 2023 Yılı Hedefi ...........................9
Tablo 3. Sulama Oranlarının Düşüklüğünün Nedenleri ................................................... 10 Tablo 4. 1991-2001 Genel Tarım Sayımları İşletme Büyüklük İstatistikleri .................... 10
Tablo 5. Türkiye Orman Varlığı (2005 - 2012)……............................................................12
Tablo 6. Tarım Yılına Göre (1 Ekim-30 Eylül) Türkiye Geneli Uzun Yıllar Yağış
Değişim Oranları. ............................................................................................................... 14
Tablo 7. Kuru Tarım Alanlarında Tarımsal İl Kuraklık Eylem Adımları ...................... 17
Tablo 8. Sulu Tarım Alanlarında Tarımsal İl Kuraklık Eylem Adımları ....................... 19 Tablo 9. GZFT Analizi (SWOT ANALİZİ)………………………………………………………..21
1
1. GİRİŞ
Son dönemlerde yoğunlaşarak gündemde olan ve “küresel ısınma” şeklinde dile
getirilen iklim değişiklikleri, günlük yaşamda pek çok sorunun kaynağı olarak gösterilmeye
başlanmıştır. Günümüzde etkisinin daha da artarak hissedildiği ileri sürülen iklim
değişikliklerinin kaynaklarının belirlenmesi, söz konusu değişikliklerin olumsuz etkilerinin
azaltılması veya ortadan kaldırılması amacıyla alınacak önlemlerin belirlenmesi açısından
büyük öneme sahiptir. Hükümetler arası iklim Değişim Paneli (Intergovernmental Panel for
Climate Change-IPCC) 1988 yılından bugüne kadar süren çalışmaları sonucunda iklimde
değişimin var olduğunu ve insan kaynaklı olduğunu ortaya koymuştur (IPCC,1990; IPCC,
2001; IPCC, 2007). Buna göre iklim değişikliği “karşılaştırılabilir bir zaman diliminde
gözlenen doğal iklim değişikliğine ek olarak, doğrudan yada dolaylı olarak ta küresel
atmosferin bileşimini bozan insan etkileri sonunda iklim de oluşan değişiklik “ biçiminde
tanımlanmıştır. Atmosferdeki birikimleri artmaya devam eden sera gazları nedeniyle,
kuvvetlenen sera etkisinin oluşturduğu küresel ısınma, özellikle 1980’li yıllardan sonra daha
da belirginleşmiş ve 1990’lı yıllarda en yüksek değerlerine ulaşmış ve son dönemlerde
artmaya devam etmiştir. Gelecekte hangi olumlu yada olumsuz sonuçların oluşabileceği
konusunda bize ışık tutabilecek somut deliller bulunmamakla birlikte bilim adamlarının bu
konuda yaptıkları değişik tahminler bulunmaktadır. IPCC tarafından 2030 yılı senaryolarına
göre artacak olan olası tehlikeler genelde; Sıcak hava dalgaları, orman yangınları, kuraklık,
şiddetli yağışlar, tropikal fırtınalar, tarım ve agro-kültür üzerinde etkiler şeklinde
sıralanmıştır.
İklimsel değişimin en önemli etkilerinden birisi olarak gösterilen Kuraklık, yağışın
uzun yıllar ortalamasından daha az gerçekleşmesi ile ortaya çıkan ve herhangi bir zamanda,
herhangi bir yerde meydana gelebilecek olan doğal bir iklim olayıdır. Ekstrem olaylar içinde
kuraklık genellikle yavaş gelişir, sıklıkla uzun bir süreklilik gösterir ve doğal afetler içinde
tahmini en zor olmasıyla birlikte etkileri çok geniştir. Günümüzde; dünyada, karşılaştığımız
küresel ölçekte en büyük sorunlardan birisi olan kuraklık, bugün gelinen nokta itibariyle
fiziksel ve doğal çevre, kent yaşamı, kalkınma ve ekonomi, teknoloji, tarım ve gıda, temiz su
ve sağlık olmak üzere hayatımızın her aşamasını etkilemektedir. Kuraklığın literatürlerde
tanımlanan dört çeşidi vardır. Meteorolojik Kuraklık: Uzun bir zaman içinde yağışın normal
değerlerinin altına düşmesi; Tarımsal Kuraklık: Toprakta bitkinin ihtiyacını karşılayacak
miktarda su bulunmaması; Hidrolojik Kuraklık; Uzun süren yağış azlığından dolayı kaynak
2
seviyeleri, yüzey akış ve toprak nemi gibi hidrolojik sistemde meydana gelen
değişimler; Sosyo-Ekonomik Kuraklık: Meteorolojik, tarımsal ve hidroljik etkilere bağlı
olarak ekonomik ürünlerin arz ve talebinde meydana gelen değişimi.
İklim değişikliği senaryoları ve bu senaryoların ortaya koyduğu beklentilere göre
gelecekte, atmosferde bir miktar ısınma, buna bağlı olarak buharlaşmanın artması, kar ve
yağmur yağışlarında mevsimlere göre olan mevcut dağılımın bozulması gibi dünyadaki
kullanılabilir su miktarını ve tarımsal üretimi olumsuz yönde etkileyecek değişiklikler
beklenmektedir. Bu nedenle, kuraklık ve sel bir arada düşünülmeli ve değerlendirmeler, bu
iklim olaylarına göre yapılmalıdır. Küresel ısınma ile birlikte yaşanması muhtemel tarımsal
kuraklıktan, sadece bir coğrafik bölgemizin etkileneceği gibi bütün bölgelerimizin de
etkilenmesi mümkündür. Artan dünya nüfusu, endüstrileşme ve refah düzeyinin artması, suya
olan ihtiyacı da artırmaktadır. Endüstride ve yerleşim alanlarında kullanılan su miktarındaki
artış, tarımda kullanılan su miktarında azalma anlamına gelmekte ve artan nüfusla birlikte
daha çok su kirlenmektedir. Bütün bu ifade edilen hususlar, tarım alanlarında kullanılan
suyun, daha etkin kullanımının bir zorunluluk olduğunu göstermektedir. Tarımsal kuraklık
sonucu, tarımsal üretimde düşüklük, ekonomik kayıplar, ekolojik dengenin bozulması, sosyal
yaşantının etkilenmesi kaçınılmazdır. Tarımsal kuraklığın olumsuz etkilerini azaltmak,
kuraklık olmadan önceki dönemlerde alınacak tedbirler ve kuraklığın yaşandığı dönemlerde
yapılacak doğru planlamalarla mümkündür. Bu nedenle, kuraklıktan önceki dönemde alınacak
tedbirler ve kuraklık yaşanırken atılacak adımlar ayrı ayrı planlanmalıdır. Yağışların
devamlılığını sağlayarak, su arzını artırmak elimizde olmasa da, kuraklıktan kaynaklanan
olumsuz etkileri azaltmak elimizdedir.
Sonuçta dünyadaki ve ülkemizdeki kuraklık yönündeki olumsuz iklim değişimleri ve
artan su talepleri kuraklık riskini göz önünde bulunduracak şekilde bir planlama ve yönetimi
gerekli kılmaktadır. Bu noktada içinde bulunduğumuz kuraklık, ulusal düzeyde konu ile ilgili
önlemlerin alınması açısından, bir çalışma yapılması ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. Ayrıca,
Dokuzuncu Kalkınma Planı, Toprak ve Su Kaynaklarının Kullanımı ve Yönetimi Özel İhtisas
Komisyonu Raporunda, geleceğe dönük strateji başlığı altında kuraklık eylem planının
hazırlanması gerektiği ifade edilmiştir. Bu amaçla, ülkemizde yaşanması muhtemel tarımsal
kuraklığın etkilerini azaltmak ve bu hususta alınacak tedbirleri belirlemek için, ilk olarak,
ilgili bakanlıklar, üniversiteler, valilikler, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının
katılımıyla yapılacak çalışmalardaki koordinasyonu sağlamak ve bu çalışmalarda görev, yetki
3
ve sorumluluklara ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla, Bakanlar Kurulunun
2007/12477 sayılı “Tarımsal Kuraklıkla Mücadele İle Kuraklık Yönetimi Çalışmalarına
İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar’ı 07/08/2007 tarih ve 26606 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanmasının ardından “Türkiye Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Stratejisi ve Eylem
Planı” Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın koordinatörlüğünde, ilgili tüm kurum ve
kuruluşların katkılarıyla 2008-2012 dönemi için hazırlanmış ve uygulamaya konulmuştur.
Ancak Bakanlığımızın 03/06/2011 tarih ve 639 sayılı Kanun Hükmünde Kararname gereğince
yeniden yapılandırılmasıyla Tarımsal Kuraklık Yönetimi içerisinde yer alan bazı kurumların
mülga olması ve yeni kurulan Genel Müdürlüklerin kurula dahil edilmesi zorunluluğu ortaya
çıkmıştır. Bu nedenle hazırlanan 2012/3191 sayılı Bakanlar Kurulu Karar’ı 6/6/2012 tarih ve
28315 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Sözkonusu Bakanlar Kurulu
Kararı’nda yapılacak çalışmaların koordinasyonu Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına
verilmiştir. Konu ile ilgili çalışmalar BKK’nın 5’inci maddesinin 4’üncü fıkrası uyarınca
hazırlanan, “Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Görevleri, Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair
Yönetmelik” 18/08/2012 tarihli ve 28388 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir. Zaman içerisinde değişen ve gelişen şartlara göre 2008-2012 dönemini kapsayan
Eylem Planı 2013-2017 yılları için yeniden güncellenmiştir.
Planın kabul edilebilirliği ve uygulanabilirliği açısından, tüm kamuoyu ve ilgili kurum
ve kuruluşların görüş ve eleştirilerinin programda yansıtılmasına özen gösterilmiştir. Doğanın
gizli tehlikesi olan kuraklıkla mücadele için, Bakanlığımız, ilgili diğer kamu kuruluşları ve
sivil toplum kuruluşlarının yapacağı çalışmalarda, yatırım veya araştırma programlarının
hazırlanmasında, kuraklık tedbirlerinin göz önünde bulundurulması açısından, bu Strateji ve
Plan belgesi yol gösterici olacaktır. Ayrıca, bu belge, kuraklıkla mücadelede en önemli
mekanizma olarak, illerin kendi dinamiklerine ve özel koşullarına uygun her il için “İl
Kuraklık Eylem Planı” hazırlanarak, bu planda yer alacak eylemlerin aktif olarak
uygulanmasını da öngörmektedir.
2. DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE KURAKLIK RİSKİ
İklim değişikliği ve kuraklık, bilinen en eski tarihlerden bu yana yaşanan bir doğal
olaydır. İklim değişiminin temel nedeni ise, aşırı CO2 birikimi nedeniyle atmosfer ve
okyanuslardaki sıcaklığın artması olarak tanımlanabilecek küresel ısınmadır. Küresel ısınma
ve bunun bir sonucu olan iklim değişikliği ve kuraklığın doğal faktörlerden çok, insanların
normalin üzerinde sera gazı salımı, toprak, su ve biyolojik kaynakların yanlış veya aşırı
4
kullanımı gibi olumsuz uygulamalarının etkisi ile meydana geldiği bilimsel olarak ortaya
konmuştur.
Yaklaşık 100 yıldır bilinen ve incelenmekte olan küresel ısınma, toplumun ilgisini
son 20 yıl içinde çekmeye başlamıştır. İlk kez 1979 yılında Dünya Meteoroloji Örgütü
(World Meteorological Organization-WMO) öncülüğünde "Birinci Dünya İklim
Konferansı" düzenlenmiş ve Konferansta, fosil yakıtlardan ve CO2 birikiminden
kaynaklanan küresel iklim değişikliği vurgulanmıştır. Daha sonra, Birleşmiş Milletler Çevre
Programı (UNEP) ve WMO’nun ortak girişimiyle 1988 yılında, Hükümetler Arası İklim
Değişikliği Paneli (Intergovernmental Panel on Climate Change-IPCC) kurulmuştur.1990
yılına gelindiğinde, Birleşmiş Milletler ve WMO öncülüğünde “İkinci Dünya İklim
Konferansı” düzenlenmiş ve aynı yıl yayımlanan 1. IPCC raporu tartışılmıştır. Konferans
sonunda, 37 ülke tarafından kabul edilen Bakanlar Deklarasyonu yayınlanmış ve bir iklim
değişikliği çerçeve sözleşmesi görüşmelerine ivedilikle başlanması kararı alınmıştır.
Konu ile ilgili ilk ciddi girişim ise, 5-12 Haziran 1992 tarihleri arasında Rio’da
düzenlenen Konferans olmuştur. Rio Çevre ve Kalkınma Konferansı sonucunda bir
Deklarasyon yayınlanmış ve Birleşmiş Milletler ve Avrupa Topluluğu ülkelerinin de içinde
bulunduğu 184 ülkenin taraf olduğu, atmosferde tehlikeli bir boyuta varan insan kaynaklı sera
gazı emisyonlarının, iklim sistemi üzerindeki olumsuz etkisini önlemeyi ve belli bir seviyede
tutmayı amaçlayan “Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi” 21 Mart
1994 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bugün itibari ile içinde ülkemizin de yer aldığı 188 ülke
ve Avrupa Birliği (AB) sözleşmeye taraftır. Bu Sözleşme kapsamında oluşturulan çalışma
grupları, belirlenen hedeflere ulaşılabilmesi için çeşitli öneriler ortaya koymuşsa da,
bunlardan CO2 ve öteki sera gazı emisyonlarının azaltılmasına yönelik yükümlülüklerin
gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler arasındaki paylaşımı, gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan
ülkelere maddi kaynak ve teknoloji transferi, gelişmekte olan ülkelere yapılacak olan kaynak
aktarımının biçimi konularında anlaşmazlık ortaya çıkmıştır.
Türkiye, 24 Mayıs 2004 tarihi itibari ile taraf olduğu Birleşmiş Milletler İklim
Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi kapsamında “Ulusal Bildirim” olarak adlandırılan ülkesel
raporu düzenli olarak Sözleşme Sekretaryası’na sunmakla yükümlüdür. Ulusal Bildirimin ilki,
Çevre ve Orman Bakanlığının koordinasyonunda ilgili bakanlıklar, üniversiteler ve sivil
toplum örgütlerinin de katkılarıyla hazırlanmış olup, 1 Kasım 2006 tarihinde düzenlenen ve
Başkanlığını Çevre ve Orman Bakanı’nın yaptığı İklim Değişikliği Koordinasyon Kurulu
5
(İDKK) tarafından onaylanarak, İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Sekretaryası’na
sunulmuştur. Söz konusu Rapor, Türkiye’deki sera gazlarının 1990-2004 dönemine ait
envanterini hazırlamayı, sera gazı emisyonlarındaki artışı hafifletmek için alınabilecek
tedbirleri analiz ederek ve iklim değişikliğinin ülkemizde yaratabileceği olası etkileri
değerlendirerek, uygulanabilecek tedbirleri ortaya koymayı, enerji politikası alternatiflerinin
iklim değişikliği üzerinde yaratacağı maliyet ve faydaları değerlendirmeyi, sahip olunan
bilimsel ve teknik potansiyel ile kurumsal altyapıyı geliştirmek ve sürekli bilgi akışı
sağlayabilmek için Türkiye’de bir bilgi ve veri ağı oluşturma kapasitesini geliştirmeyi
amaçlamıştır. Türkiye Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Koordinatörlüğünde UNDP ve tüm
Bakanlıkların paydaşlığında II Ulusal Bildirimi hazırlamış ve Kasım 2012 tarih itibarıyla
İDKK nın görüşlerine sunulmuştur. Kurulun onayından sonra II. Bildirim İklim Değişikliği
Çerçeve Sözleşmesi Sekretaryası’na sunulacaktır.
Rio Deklarasyonu sonrasında imzalanan diğer bir önemli belge ise, Kyoto
Protokolü’dür. Protokol sanayileşmiş ülke taraflarına bağlayıcı sera gazı salım sınırlama ve
azaltım yükümlülükleri getirmiştir. Protokolün ülkelerin onayına ve uygulamasına hazır hale
getirilmesi için gerekli ayrıntılı uygulama kuralları 2001 yılında Marakeş’ te gerçekleştirilen
7. Taraflar Konferansı’nda kabul edilmiştir. “Marakeş Uzlaşmaları” olarak adlandırılan bu
kurallar 2005 yılında Protokol’ün 1. Taraflar Toplantısı’nda onaylanmıştır. 16 Şubat 2005’te
yürürlüğe giren Kyoto Protokolü’ne Mayıs 2010 itibariyle 191 ülke ve Avrupa Birliği taraftır.
Protokole göre, taraf ülkeler insan kaynaklı CO2 ve diğer sera gazı salınımlarını 2008-2012
döneminde, 1990 düzeylerinin en az % 5 altına indireceklerdir. Anlaşmaya taraf olarak AB,
tek tek üye ülkeler açısından % 8'lik azaltma yükümlülüğü almışken, dünyanın en büyük sera
gazı salımını gerçekleştiren ülkesi Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Protokolün öngördüğü
% 7 oranında azaltma yükümlülüğünü kabul etmemiştir. Türkiye 5386 Sayılı Birleşmiş
Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesine Yönelik Kyoto Protokolüne Katılmamızın
Uygun Bulunduğuna Dair Kanun’un 5 Şubat 2009’da Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce
kabulü ve 13 Mayıs 2009 tarih ve 2009/14979 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı’nın ardından,
katılım aracının Birleşmiş Milletlere sunulmasıyla 26 Ağustos 2009 tarihinde Kyoto
Protokolü’ne Taraf olmuştur. Protokol kabul edildiğinde BMİDÇS tarafı olmayan Türkiye,
EK-I Taraflarının sayısallaştırılmış salım sınırlama veya azaltım yükümlülüklerinin
tanımlandığı Protokol EK-B listesine dâhil edilmemiştir. Dolayısıyla, Protokol’ün 2008-2012
yıllarını kapsayan birinci yükümlülük döneminde Türkiye’nin herhangi bir sayısallaştırılmış
salım sınırlama veya azaltım yükümlülüğü bulunmamaktadır. G. Afrika-Durban 2011 yılında
6
yapılan Birleşmiş Milletler taraflar arası toplantıda 2020 yılına kadar uluslararası iklim
rejiminde bir boşluk yaşanmaması için Kyoto Protokolünün II. Yükümlülük Döneminin 1
Ocak 2013 tarihinde başlamasına ve yükümlülük döneminin 5 yıl (31/12/2017) veya 8 yıl
(31/12/2020) uzatılmasına karar verilmiştir. Türkiye Protokolün 2. yükümlülük döneminde de
herhangi bir sayısallaştırılmış sera gazı emisyonu sınırlama veya azaltım hedefi almayacağını
deklare etmiştir. Her yıl yapılmakta olan BMÇS taraflar toplantıları (COP), Türkiye’ den tüm
kurum ve kuruluş temsilcilerinden oluşturulan heyet tarafından aktif katılımla takip
edilmektedir.
Dünya Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi (WSSD) 10. yıldönümünde 20-22 Haziran
2012’de yine Rio de Janerio kentinde gerçekleştirildi. Ülkemizin de geniş bir heyet ile
katıldığı Kalkınma Zirvesinde İstediğimiz Gelecek“ başlıklı Sonuç Bildirgesi kabul edilmiştir.
Bildiride; ilim değişikliğinin günümüz en büyük problemi olduğu, özellikle gelişmiş ülkeler
başta olmak üzere tüm ülkelerin iklim değişikliğinin negatif etkilerine karşı savunmasız
olduğu ve tüm dünyanın iklim değişikliğinin artan etkileri, sürekli kuraklık ve ekstrem hava
olayları, deniz seviyesi gibi olayları şimdiden yaşadığı, bu nedenle iklim değişikliğine
şimdiden ve ivedi ve acil olarak öncelik verilmesi gerektiği önemle vurgulanmıştır.
Ülkemizde de İklim değişikliği çalışmaları gerek Bakanlık ve gerekse STK’ lar
tarafından önemli bir kamuoyu ile takip edilmekte, çeşitli toplantılar ve projelerle
desteklenmektedir. Bu konuda önemli çıkarılan bazı belge ve raporlar şunlardır: İklim
Değişikliği Strateji Belgesi (2010-2020), İklim değişikliği 1. Ulusal Bildirimi (2007), Ulusal
İklim Değişikliği Ulusal Eylem Planı (2011-2023), İklim Değişikliği Müzakere Kılavuzu,
Tarımsal Kuraklıkla Mücadele ve Eylem Planı (2008-2012).
IPCC tarafından 29 Ocak-1 Şubat 2007 tarihleri arasında Paris’ te gerçekleştirilen 4.
Konferans sonunda bir rapor yayınlanmış ve son dönemlerde iklim değişikliği konusunda son
veriler verilmiştir. Raporda;
Sanayi öncesi yaklaşık 280 ppm olan küresel CO2 konsantrasyonunun 2005
yılında 379 ppm’e yükseldiği ve 1995-2005 yılları arasında CO2 artışının yıllık
1.9 ppm olduğu,
Fosil kaynaklı yıllık CO2 salınımının 1990’lı yıllarda ortalama 6.4 milyar ton
iken, 2000-2005 yılları arasında bu rakamın 7.2 milyar tona ulaştığı,
Global atmosferik diazot monoksit konsantrasyonun ise, sanayi öncesi yaklaşık
270 ppb iken, 2005 yılında 319 ppb’ye ulaştığı,
7
Aletli ölçümlerin başladığı 1850’li yıllardan itibaren son 12 yılın (1995-2006)
11 yılının en sıcak yıllar arasında yer aldığı ve bir önceki raporda yayınlanan
100 yıllık (1901-2000) ortalama sıcaklık artış değerinin 0.6 °C (0,4 °C -0,8 °C)
iken, 1906-2005 periyodunda ise 0,74°C (0,56 °C - 0,92 °C) olarak
gerçekleştiği,
Küresel düzeyde ortalama deniz yüksekliği seviye artışının, 1961-2003 yılları
arasında yıllık bazda 1.8 mm (1,3 mm - 2,3 mm) iken, 1993-2003 periyodunda
ise yıllık 3.1 mm (2,4 mm - 3,8 mm) olarak hesaplandığı, belirtilmiştir.
IPCC Dördüncü Değerlendirme Raporunda Türkiye ile ilgili değerlendirmeler de
mevcuttur. Türkiye’nin de içinde bulunduğu Akdeniz Havzası’nda genel sıcaklık artışının 1-
2˚C’ye ulaşacağı, kuraklığın geniş bölgelerde hissedileceği ve özellikle iç kesimlerde sıcak
hava dalgalarının ve aşırı sıcak günlerin sayısının artacağı ifade edilmektedir. Türkiye’de ise
yıllık ortalama sıcaklığın gelecek yıllarda 2,5-4°C artacağı, Ege ve Doğu Anadolu
Bölgeleri’nde 4°C’ yi, iç bölgelerinde ise bu artışın 5˚C’yi bulacağı tahmin edilmektedir.
Gerek IPCC raporu, gerekse yürütülen bir dizi ulusal ve uluslararası bilimsel model
çalışmaları, Türkiye’nin yakın gelecekte daha sıcak, daha kurak ve yağışlar açısından daha
belirsiz bir iklim yapısına sahip olacağını ortaya koymuştur.
Ülkemizde 1959 – 1960, 2011 – 2012 tarım yılları arasındaki dönemde, yağışın en az
olduğu en kurak 1972 – 1973 tarım yılı olup, bunu sırayla 1993 - 1994, 2000 – 2001, 1988 –
1989, 2006 – 2007 tarım yılları takip etmektedir.
MGM tarafından, 1926 yılından bu yana ülkemizde 1600’ü aşkın noktada
meteorolojik ölçümler yapılmıştır. 2012 yılı itibariyle 667 noktada meteorolojik gözlem ve
ölçüm yapılmaya devam edilmektedir. Bu ölçümlere göre yıllık yağış ortalaması 643 mm
civarındadır.
Ülkemizde su kaynaklarının planlanması konusunda ise, 1980 yılına kadar temel
yaklaşım, sektörel bazda belli bir ihtiyacın karşılanması doğrultusunda, su kaynağının
geliştirilmesi ve suyun neden olduğu zararların önlenmesine yönelik sistemlerin tasarımı
şeklinde geliştirilmiştir. 1980’li yıllardan sonra ise hızlı kentleşme ve sanayileşme sonucu, su
kalitesi hızla bozulmaya başlamış, kullanılabilir su kaynakları giderek azalmıştır. Geçmişte,
sadece sulama amaçlı su tahsisi öncelikli iken, hızlı nüfus artışı ve sanayinin gelişimine
paralel olarak içme ve kullanma suyu ile sanayi suyu ihtiyacı da artmıştır. Yaklaşık 75 milyon
olan nüfusunun % 25’i kırsal alanda yaşayan ve bu nüfusu ağırlıklı olarak tarımla uğraşan
8
ülkemizin toplam alanının ancak % 1,3’ü sularla kaplı olan ülkemize yılda 501 milyar m³
yağış düşmekte olup, bunun % 37’sine karşılık gelen 186 milyar m³’ü akışa geçerek, 95
milyar m³’ü ekonomik olarak kullanılabilir forma dönüşmektedir. Ülke yüzeyine yılda düşen
ortalama 640-650 mm yağışa karşılık, ülkemizin yenilenebilir su potansiyeli 234 milyar m³
olup, bunun 41 milyar m³’ü yeraltı suları, 193 milyar m³’ü ise akarsulardan meydana
gelmektedir (Tablo 1).
Tablo 1. Türkiye Su Varlığı
Su Kaynağı
Yıllık Ortalama
Yağış (mm)
Su Miktarı
(milyar m3 /yıl)
Brüt Su
Potansiyeli
(milyar m3
/yıl)
Teknik ve
Ekonomik
Tüketilebilir
Potansiyel
(milyar m3 /yıl)
Yerüstü Suyu 193 98
Yurtiçi 646 501 186 95
Yurtdışı 7 3
Yeraltı Suyu 41 14
TOPLAM 112
Kaynak: DSİ ; www.dsi.gov.tr
Su zengini olmayan ülkemizde, kişi başına düşen yenilenebilir su potansiyeli, son
olarak belirlenen nüfusumuz göz önüne alındığında yaklaşık 3 500 m³’dür. Dünya ortalaması
olan 7 600 m³’ün yaklaşık yarısına karşılık gelen bu değer nedeniyle ülkemiz, su fakiri
olmamakla birlikte, su kısıtı bulunan ülkeler arasında sayılmaktadır. Kişi başına teknik ve
ekonomik olarak 1 500-1 735 m³ civarında kullanılabilir yıllık su miktarı düşen ülkemiz, su
azlığı yaşayan bir ülke konumundadır. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun tahminlerine
göre, 2030 yılına kadar ülkemiz nüfusunun 100 milyona ulaşması durumunda, kişi başına
kullanılabilir su miktarı 1 000 m³’e düşecektir.
Su kaynakları açısından Türkiye, 25 hidrolojik havzaya ayrılmıştır. Bu havzaların
verimleri son derece farklı olup, toplam ülke potansiyelinin yaklaşık % 28’ine sahip olan
Fırat-Dicle havzaları verimlilik açısından ilk sırada yer almaktadır. Ayrıca, söz konusu
havzalardan Meriç-Ergene, Çoruh, Asi, Fırat-Dicle ve Aras havzalarında yer alan akarsuların
kolları, sınır aşan ya da sınır oluşturan sular kapsamında yer almaktadır.
Ülkemizde 28,0 milyon ha tarım arazisinin 26,6 milyon hektarı ekilebilir nitelikte
olup, bunun topoğrafik yapı itibarıyla 16,7 milyon hektarı sulamaya elverişlidir. Toprak
etütlerine göre bu sahanın 12,5 milyon hektarı sulanabilir niteliktedir. Ancak, bunun teknik ve
9
ekonomik olarak sulanabilecek kısmı 8,5 milyon ha olup, bu alanın 2011 yılı itibarıyla brüt %
66’sı sulamaya açılmıştır.
Ülkemizde sektörler itibari ile su kullanım oranları incelendiğinde, en büyük payın %
75 ile tarım sektörüne ait olduğu görülmektedir (Tablo 2).
Tablo 2. Türkiye’de Sektörlere Göre Su Kullanımı Ve 2023 Yılı Hedefi
YILLAR
Toplam
Kullanılan Su
Su Kullanıcı Sektörler
Sulama İçme-Kullanma Sanayi
Milyar m3 % Milyar m
3 % Milyar m
3 % Milyar m
3 %
1990 30,6 27 22,0 72 5,1 17 3,4 11
2000 39,3 35 29,3 75 5,8 15 4,2 10
2004 40,1 36 29,6 74 6,2 15 4,3 11
2023* 112,0 72,0 64 18,0 16 22,0 20
Kaynak: DSİ, 2011 (*) Hedeflenen rakamlar
Sulamaya açılan alanların % 53’ü barajlarda depolanan su ile sulanmaktadır. Resmi
olmayan verilere göre, ülkemizde yaklaşık 1,0 milyon ha alan halkın kendi imkanlarıyla
suladığı kabul edilmektedir.
Türkiye’de sulama sistemleri, yakın geçmişe kadar açık sistemler olarak tasarlanmakta
ve sulama alanlarının büyük bir bölümünde yüzey sulama yöntemleri kullanılmaktaydı. DSİ
tarafından işletmeye açılmış olan değerlendirme kapsamındaki mevcut sulamalarda kanal
tipleri hizmet ettikleri alana göre sınıflandırıldığında; sulamaların %39’u klasik kanal, %47’si
kanalet ve %14’ünde borulu şebekeden oluştuğu görülmektedir. Ülke geneline bakıldığında,
(DSİ+ Mülga Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü +Halk sulamaları), sulama sistemlerinin
yaklaşık olarak % 94’ünün açık kanal sistemleri, % 6’sının basınçlı sulama sisteminden
oluştuğu görülmektedir.
Sulamaya açılan alanlarda sulanan alanların değişimini en fazla etkileyen faktör, sulu
tarım kültürünün istenilen düzeyde geliştirilememesi ve çiftçilerin geleneksel tarım kültürü
alışkanlıklarından kolaylıkla vazgeçmemesidir. DSİ tarafında işletmeye açılan sulama alanları
değerlendirme sonuçlarına (2011) göre nadasa bırakma %14, yağışların yeterli olması
sebebiyle özellikle hububatta sulama yapılmama oranının %27 olması bu durumun en önemli
göstergelerindendir.
DSİ’nin yaptığı sulama değerlendirme sonuçlarına göre; sulamaya açılan alanların
sulanma Tablo 3’te verilmiştir.
10
Tablo 3. Sulama Oranlarının Düşüklüğünün Nedenleri
NEDENLER Oran(%)
1 Yağışların yeterli olması veya çiftçilerin yağışı yeterli görmesi 27
2 Sosyal ve ekonomik nedenler 27
3 Tarım alanlarının yerleşim, sanayi ve turizm alanına dönüşmesi vb. diğer etkenler 5
4 Nadasa bırakma 14
5 Su kaynağının yetersizliği 5
6 Elverişsiz topografya 3
7 Taban suyu yüksekliği 1
8 Tuzluluk ve sodyumluk 2
9 Bakım-Onarım yetersizliği 2
10 Sulanmayan Çayır-Mera alanı 5
Kaynak: DSİ, 2011
Bununla birlikte, vasıfları incelendiğinde tarım arazilerinin % 62’sinin % 12’den fazla
eğime sahip, dik, çok dik ve sarp arazilerden oluştuğu görülür. Bu araziler, yağışa bağlı olarak
tarımsal üretim yapılabilen ve kuraklığa son derece duyarlı arazilerdir.
Ülkemizde tarım arazilerinin en önemli sorunu, arazilerin küçük ve çok parçalı
olmasıdır. 2001 Genel Tarım Sayımı (GTS)’na göre, ortalama işletme büyüklüğü yaklaşık 61
da’dır ve işletme başına 5-6 parça arazi düşmektedir.
Tarım işletmelerinin % 85’i, 100 dekarın altında arazi varlığına sahiptir. Bu ise,
toplam tarım arazimizin yaklaşık % 42’sini oluşturmaktadır (Tablo 4).
Tablo 4. 1991-2001 Genel Tarım Sayımları İşletme Büyüklük İstatistikleri
İşletme
büyüklüğü
(dekar)
1991 GTS 2001 GTS
Toplam
işletme
sayısı
% Toplam
arazi %
Toplam
işletme
sayısı
% Toplam
arazi %
-5 251 686 6.34 667 059 0.28 178 006 5.89 481 987 0.26
5-9 381 287 9.61 2 511 091 1.07 290 461 9.61 1 952 471 1.06
10-19 752 156 18.96 10 042 501 4.28 539 816 17.86 7 378 022 4.00
20-49 1 274 609 32.13 38 668 961 16.49 950 840 31.46 29 531 619 16.02
50-99 713 149 17.98 46 750 693 19.94 560 049 18.53 38 127 032 20.68
100-199 383 323 9.66 49 216 633 20.99 327 363 10.83 43 884 395 23.81
200-499 173 774 4.38 46 487 432 19.82 153 685 5.09 42 075 497 22.82
500-999 24 201 0.61 14 982 493 6.39 17 429 0.58 11 218 554 6.09
1000-2499 10 266 0.26 13 856 621 5.91 4 199 0.14 5 476 930 2.97
2500-4999 1 930 0.05 6 538 082 2.79 222 0.01 695 541 0.38
5000+ 441 0.01 4 789 427 2.04 57 0.00 3 526 175 1.91
Türkiye 3.966.822 100.00 234.510.993 100.00 3.022.127 100.00 184.348.223 100.00
Kaynak: TÜİK, 2001
11
Kuraklığın giderilmesi, su temini ve rejimi açısından önem taşıyan ormanların; küresel
ısınma ve sera etkisine neden olan karbon için yutak görevi yapması, oksijen kaynağı olması,
su buharını yoğunlaştırarak yağış miktarını artırması, bitki-toprak-su dengesini düzenleyen
sistemler oluşturarak su ekonomisini ve su rejimini düzenlemesi, yeraltı sularının oluşmasını
ve zenginleştirmesini sağlaması, erozyonu önlemesi, toprağı koruması, rüzgarın hızını
azaltması gibi birçok işlev ve faydası bulunmaktadır.
Dünyada, bir ülkenin orman yönünden yeterli olması için alanının % 30’unun
ormanlarla kaplı olması gerekir. Ülkemiz orman varlığı yıllar itibariyle artış göstermektedir.
2010 yılı itibariyle toplam alanın % 27,2’si ormanlarla kaplıdır. Bu oran dünya normlarına
yakındır.
Ancak, Tablo 5 incelendiğinde, ormanlarımızın % 48’inin bozuk orman olduğu
görülmektedir. Bozuk ormanlarda ağaçlandırma, erozyon kontrolü ve rehabilitasyon
çalışmaları yapılarak verimli ormanlar haline dönüştürülmektedir. Verimsiz ormanlarımızın
bir bölümünde var olan taşlık, kayalık ve sığ toprak derinliği gibi toprak kısıtları bozuk
ormanların verimli orman haline getirilmelerini oldukça zorlaştırmaktadır. Ayrıca,
sürdürülebilir orman yönetimi kapsamında üretim, koruma, amenajman, silvikültür,
gençleştirme, orman yangınlarını önleme, söndürme ve rehabilitasyon çalışmaları
yapılmaktadır. Son yıllarda, orman yangınları ile mücadele için havuz-gölet ve su toplama
çukurunun sayısı 350 den 800’e çıkarılmıştır.
2012 yılı sonu itibariyle; yaklaşık 2 milyon 150 bin ha ağaçlandırma, bir milyon hektar
erozyon kontrolü ve 800.000 ha alanda ise yapay gençleştirme olmak üzere yaklaşık 3 milyon
900 bin ha alanda ağaçlandırma çalışmaları yapılmıştır. Ağaçlandırmanın yaygınlaştırılması
ve kent civarlarındaki yeşil sahaların artırılması amacıyla 1985 yılında başlatılan yeşil kuşak
ağaçlandırmaları kapsamında yaklaşık 150 bin ha alanda çalışılmıştır. Yeşil kuşak
ağaçlandırmaları 2008 yılından itibaren toprak muhafaza ve erozyon kontrolü çalışmaları
kapsamında yapılmaktadır. Bu çalışmalar, bu alanlardaki toprağın tutulması, erozyonun
önlenmesi ve kuraklık etkisinin azaltılması konularında önemli yararlar sağlamaktadır.
Su kaynakları açısından; havzaların yönetimi, rehabilitasyonu, verimlilik ve
potansiyellerinin korunması ve artırılması önem taşımaktadır. OGM’nün koordinatörlüğünde
farklı kurum ve kuruluşların katılımı ile Entegre Havza Rehabilitasyon projeleri
yürütülmektedir. Bu kapsamda yapılan projeler şunlardır:
12
Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi (2012-2019)
Murat Havzası Rehabilitasyon Projesi (2012-2018)
2013 yılı ormancılık hedeflerinde ise; 250 bin hektar alanda ağaçlandırma,
rehabilitasyon, toprak muhafaza, çığ kontrolü ve mera ıslahı yapmak, fidan üretimindeki
hedefler ise 700 milyon adet fidan üretimi, 330 ton tohum üretimi gerçekleştirmektir.
Tablo 5. Türkiye Orman Varlığı (2005 - 2012)
Yıllar Orman
Formu
Toplam Verimli Bozuk
Hektar % Hektar % Hektar %
2005
Koru 15 439 595 73 8 940 215 42 6 499 380 31
Baltalık 5 749 152 27 1 681 006 8 4 068 146 19
Toplam 21 188 747 100 10 621 221 50 10 567 526 50
2009
Koru 16 305 210 76 9 494 322 44 6 810 888 32
Baltalık 5 084 573 24 1 478 187 7 3 606 386 17
Toplam 21 389 783 100 10 972 509 51 10 417 274 49
2010
Koru 16 662 379 77 9 782 513 45 6 879 866 32
Baltalık 4 874 712 23 1 420 324 7 3 454 388 16
Toplam 21 537 091 100 11 202 837 52 10 334 254 48
2012
Koru 17 260 592 80 10 281 728 47 6 978 864 32
Baltalık 4 417 542 20 1 276 940 6 3 140 602 15
Toplam 21 678 134 100 11 558 668 53 10 119 466 47
Kaynak: Orman Genel Müdürlüğü - Envanter Sonucu, 2012.
Bilindiği üzere, 2007 yılı içerisinde ülke genelinde büyük bir kuraklık yaşanmış, yaz
mevsiminin sıcak geçmesiyle de, kuraklığın etkisi artmış ve ülke tarımı bundan olumsuz
olarak etkilenmiştir. Kuraklığın ekonomik ve sosyal açıdan olumsuz etkilerinin belirgin bir
şekilde hissedilmesi, bu konuda bazı önlemlerin alınması gereğini ortaya çıkartmıştır.
Bu amaçla, ülkemizde yaşanması muhtemel tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak ve
bu hususta alınacak tedbirleri belirlemek için, ilk olarak, ilgili bakanlıklar, üniversiteler,
valilikler, yerel yönetimler ve sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla yapılacak çalışmalardaki
koordinasyonu sağlamak ve bu çalışmalarda görev, yetki ve sorumluluklara ilişkin usul ve
esasları düzenlemek amacıyla, Bakanlar Kurulunun 2007/12477 sayılı “Tarımsal Kuraklıkla
Mücadele İle Kuraklık Yönetimi Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Karar’ı
07/08/2007 tarih ve 26606 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş ve konu ile
ilgili çalışmalar yapılmıştır. Ancak Bakanlığımızın 03/06/2011 tarih ve 639 sayılı Kanun
Hükmünde Kararname gereğince yeniden yapılandırılmasıyla Tarımsal Kuraklık Yönetimi
13
içerisinde yer alan bazı kurumların mülga olması ve yeni kurulan Genel Müdürlüklerin kurula
dahil edilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır. Bu nedenle hazırlanan 2012/3191 sayılı Bakanlar
Kurulu Karar’ı 06/06/2012 tarih ve 28315 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe
girmiştir. Söz konusu Bakanlar Kurulu Kararı’nda yapılacak çalışmaların koordinasyonu Gıda
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığına verilmiştir. Konu ile ilgili çalışmalar BKK’nın 5’inci
maddesinin 4’üncü fıkrası uyarınca hazırlanan, “Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Görevleri,
Çalışma Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik” 18/08/2012 tarihli ve 28388 sayılı Resmi
Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı bünyesinde ana hizmet birimi olarak “Su Yönetimi
Genel Müdürlüğü” kurulmuştur. Havza bazında kurak dönem su yönetimi ile ilgili yönetim
planlarını hazırlamak, bu planların uygulamasını takip etmek amacıyla da Su Yönetimi Genel
Müdürlüğü bünyesinde Kuraklık Yönetim Planlaması Şube Müdürlüğü kurulmuştur. Bu şube
görev ve sorumlulukları kapsamında 2015 yılına kadar 4 havza için, 2019 yılına kadar 12
havza için ve 2023 yılına kadar 25 havza için tüm sektörlerdeki su yönetimini kapsayacak
şekilde Kurak Dönem Havza Yönetim ve Eylem Planları hazırlanacaktır.
3. TARIMSAL KURAKLIK TAHMİNİ
Yağışların kaydedilen normal seviyelerinin önemli ölçüde altına düşmesi sonucu, arazi
ve su kaynaklarının olumsuz etkilenmesine, toprakta bitkinin ihtiyacını karşılayacak miktarda
suyun bulunmamasına ve hidrolojik dengede bozulmalara neden olan bir doğa olayı olarak
tarif edilebilen tarımsal kuraklığın algılanması ve mücadelesi, kuru ve sulu tarım alanlarında
farklılık arz etmektedir. Bu nedenle, kuraklık riski açısından kuru ve sulu tarım alanları ayrı
ayrı değerlendirilmektedir.
Kuru tarım alanlarındaki kuraklık riski, sulu tarım alanlarındakinden daha yüksektir.
Bu çerçevede, kuru tarım alanlarında alınacak tedbir ve önlemler büyük önem kazanmaktadır.
Ülkemizde kuru tarım alanlarının büyüklüğü de göz önüne alındığında, risk boyutu daha iyi
anlaşılmaktadır.
Kuraklık, öncelikle tarımsal üretimi etkileyecektir. Bu nedenle, olası kuraklık
döneminde, özellikle temel ürünlerin üretim tahminlerinin yapılması son derece önemlidir.
Ülkemizde 1959 – 1960 tarım yılından, 2011 – 2012 tarım yılına kadar, yıllık toplam yağış
miktarı esas alındığında, en kurak geçen yıl 1972 – 1973 tarım yılıdır. Bunu toplam yağışa
14
göre sırasıyla, 1993 – 1994, 2000 – 2001, 1988 – 1989, 2006 – 2007 tarım yılları takip
etmektedir. (Bkz. Tablo 6)
Tablo 6. Tarım Yılına Göre (1 Ekim-30 Eylül) Türkiye Geneli Uzun Yıllar Yağış Değişim Oranları.
Kaynak: MGM
Sulu tarım alanlarında ise, havzaya düşen yağışlarla baraj, gölet, YAS seviyeleri ve
akarsu akış debileri her an izlenerek sulama mevsimi başlangıcında, su miktarı belli
olacağından, sulanabilecek alan miktarı, bitki verimi ve rekoltesinin yıllık tahmini mümkün
olabilecek ve değişen koşullara göre tedbirlerin alınması kolay olacaktır. Yeraltı sularının
tümüyle kullanımı yerine kontrollü kullanımı, sulu tarımın kurak yıllarda sigortası olacaktır.
Sulu tarımda su kaynaklarının azalması, sulanacak alanı sınırlayacağından, verim
düşüklüğünün olması kaçınılmazdır. Ancak, uygun bitki türü seçimi ve başta damla sulama
olmak üzere modern basınçlı sulama yöntemlerinin kullanımının yaygınlaştırılması ile risk
minimize edilebilecektir.
Tarımsal kuraklığın ortaya çıkmasında esas olan parametreler yağış, sıcaklık, bitki su
tüketimi yanı sıra, toprağın su tutma kapasitesi, derinliği, su alma hızı, bünyesi ve yapısı gibi
özellikleri ile toprakta depolanan su miktarı olarak sıralanabilir.
MGM, uydu kanalıyla evapotransprasyon değerlerini hesaplama imkanına sahip olsa
da toprakların içerdiği nem miktarı ile su tutma kapasitesini etkileyen toprak bünyesi,
derinliği ve yapısına ilişkin kesin bilgiye sahip olunmamasından dolayı, yer çalışmalarına
ihtiyaç olacağından, halihazırda, bu verinin kullanılmasıyla tarımsal kuraklıkla ilgili sağlıklı
Türkiye Geneli 12 Aylık Toplam Yağışların
(1 Ekim-30 Eylül) Normaline Göre Artma Azalma Oranları
-1.2
-11.7
-7.5
30.8
-7.5
0.0
11.0
8.2
18.5 20.8
-6.4
-1.5
0.3
-25.8
-9.6
1.7
4.9
-3.4
6.4
-2.7
9.7
13.5
7.7
-9.7
3.8
-14.3
-3.0
3.0
16.9
-17.5
-2.9
-6.8
-2.2
-2.5
-21.0
18.0
3.2
0.8
15.5
7.3
-9.1
-17.9
22.7
0.8 2.6
-2.0
0.1
-14.5
-8.2
10.5
16.1
10.5
2.6
-30
-20
-10
0
10
20
30
40
1959
-60
1960
-61
1961
-62
1962
-63
1963
-64
1964
-65
1965
-66
1966
-67
1967
-68
1968
-69
1969
-70
1970
-71
1971
-72
1972
-73
1973
-74
1974
-75
1975
-76
1976
-77
1977
-78
1978
-79
1979
-80
1980
-81
1981
-82
1982
-83
1983
-84
1984
-85
1985
-86
1986
-87
1987
-88
1988
-89
1989
-90
1990
-91
1991
-92
1992
-93
1993
-94
1994
-95
1995
-96
1996
-97
1997
-98
1998
-99
1999
-20
2000
-01
2001
-02
2002
-03
2003
-04
2004
-05
2005
-06
2006
-07
2007
-08
2008
-09
2009
-10
2010
-11
2011
-12
Yıllar
Art
ma
Aza
lam
a O
ran
ı (%
)
15
sonuca ulaşılamayacaktır. Yine, UA ile toprak nemi tespit edilebilmekteyse de, yer
çalışmaları olmadan, bu yolla elde edilen verilerden kesin sonuç alınamayacaktır.
Tarımsal kuraklığın izlenmesinde önemli parametrelerden olan toprak neminin,
günümüzde elektronik olarak ölçülebilmesi ve sayısal ortamlara aktarılabilmesi kolaylığı
nedeniyle, illerde toprak neminin yerinde ölçüm ve raporlama ile yıllık ve aylık yağış
değerleri; uzun yıllar ortalama yağış ve sıcaklık değerleri; en kurak yıllar yağış, sıcaklık ve
verim değerleri; en yağışlı yıllar, yağış, sıcaklık değerleri ve uzun yıllar itibariyle ortalama
yağışa yakın yılların yağış, sıcaklık ve verim değerlerinin incelenmesi, geleceğe yönelik
tahminlere ışık tutacaktır.
Orta ve uzun dönemde MGM istasyonları ve günlük uydu görüntüleri yanında,
Türkiye detaylı toprak etütlerinin tamamlanarak, toprak neminin de ölçülmesinde yeterli rasat
istasyonunun devreye sokulması, gelecekte sağlıklı verilere ulaşılması ile erken uyarı
sistemine kavuşulacaktır. Böylece, tarımsal kuraklık indeksleri oluşturularak, bu indekslere
bağlı olarak yapılacak sınıflama ile izleme ve acil önlemlerin alınması daha da
kolaylaşacaktır.
Yukarıda da ifade edildiği üzere, tarımsal kuraklığın izlenmesinde en önemli unsurlar
yağış miktarı, yağışın mevsimlere dağılımı ve sıcaklık yanında, toprak nemi, profil derinliği,
bünyesi ve yapısıdır. Hâlihazırda, MGM istasyonlarından yağış ve sıcaklık değerleri temin
edilebilmektedir. Burada, ürünün ekim mevsimi başlangıcı olan Ekim ayı ve bitkinin çıkış ve
gelişmesini tamamladığı Kasım-Aralık-Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-Haziran aylarındaki
yağışlar çok önemlidir. Zira, kuraklık kriterlerinin değerlendirilmesi ve kuraklık kriter
analizinde, Ekim ayından başlanarak Haziran ayına kadar gerçekleşen yağış değerleri önemli
bir yer tutmaktadır.
Yukarıda belirtilen kapsamda, yağış ve toprak verileri kullanılarak kuraklığın eşik
seviyeleri kuru ve sulu tarıma göre ayrı ayrı tespit edilebilmektedir. Söz konusu eşik
seviyelerdeki eylem adımları, Tablo 7 ve 8’da yer alan kriterler çerçevesinde
belirlenebilmekte ve söz konusu eşik seviyelere göre kuraklık şiddetine dayalı olarak
yürütülmekte olan faaliyetler, normal koşullarda kuraklığa hazırlık, kuraklık alarm seviyesi,
acil eylem ile kısıtlama seviyeleri şeklinde sınıflandırılabilmektedir. Böylelikle, eşik
seviyelerin izlenmesi yoluyla, kuraklık kriz tahmini yapılabilmekte ve uygun tedbirlerin
16
uygulamaya konması sağlanabilmektedir. İl Kuraklık Eylem Planları’nın, söz konusu eşik
seviyeler temelinde hazırlanması öngörülmektedir.
17
Tablo 7. Kuru Tarım Alanlarında Tarımsal İl Kuraklık Eylem Adımları.
NORMAL KOŞULLARDA
K U R A K L I K E Y L E M İ
1. ADIM
KURAKLIĞA HAZIRLANMA
2. ADIM
KURAKLIK ALARMI
3. ADIM
ACİL EYLEM
4. ADIM
KISITLAMA
İl Yıllık yağışı, uzun yıllar il yağış
ortalamasına yakın veya üzerinde, yeraltı ve yerüstü su seviyeleri
yeterli.
İl yıllık yağışı, uzun yıllar il yağış
ortalamasından az, yeraltı ve yerüstü su seviyeleri düşme
eğiliminde, Eylül-Ekim yağışları
azalan seyirde. (TKYKK kararı)
İl yıllık yağışı, uzun yıllar il
yağış ortalamasından az yeraltı ve yerüstü su seviyeleri
düşüyor. Eylül-Ekim-Kasım-
Aralık yağışı kurak yıllara paralel. (TKYKK kararı)
İl yıllık yağışı, uzun yıllar
il yağış ortalamasından az. Yeraltı ve yerüstü su
seviyeleri düşüyor. Ekim-
Kasım-Aralık-Ocak-Şubat-Mart yağışı en
kurak yıla yaklaşıyor.
(TKYKK kararı)
İl yıllık yağışı, uzun yıllar il yağış
ortalamasından çok az, yeraltı ve yerüstü su seviyeleri düştü. Ekim-
Kasım-Aralık-Ocak-Şubat-Mart-
Nisan-Mayıs-Haziran yağış toplamları en kurak yıl düzeyinde.
(TKYKK kararı)
Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken
Önlemler
Alınması Gereken Önlemler
1- 1-İl kuraklık eylem planının
geliştirilmesi ve sürekliliğinin sağlanması,
2- 2-Yasalar, yönetmelikler ve
tüzüklere göre çalışmalar gözden
geçirilerek eksikliklerin tamamlanması,
3- 3-Çiftçi kayıt sistemlerinin devamlı
geliştirilmesi, 4- 4-Kuraklık erken uyarı
sistemlerinin geliştirilmesi,
5- 5-Mera, yaylak ve kışlaklarda Mera
Islahı ve Amenajman Projeleri uygulamalarına devam edilmesi,
6- AR-GE çalışmaları;
a- Kuraklıktan daha az etkilenen tür ve çeşitlerin geliştirilmesi,
b- Su hasadı, teknik ve
teknolojilerinin geliştirilmesi, c- Bölgelere göre ürün deseninin
belirlenmesine yönelik çalışmaların
1- 1-Toplumun farkında olmasını
başlatma, eğitim-yayın-yayım, 2- 2-Tarımsal Kuraklık Eylem Planı
İl üyelerinin, kurumsal plan
görevlerini gözden geçirmeleri,
3- 3-Kuraklığa dayanıklı çeşitlerin tohumluk ihtiyacının tespiti ve
tedariki,
4- 4-Toprakta suyun muhafazasını sağlayacak toprak işleme
tekniklerinin uygulanması, kontür
sürüm,
5- 5-Kuru şartlarda yapılan hububat yetiştiriciliğinde verim miktarı
ülke ortalamasının çok altında
olan alanların, ekim dışı bırakılması,
6- 6-Yazlık ekimlerde “minimum
işlemeli tarım” uygulamasına geçilmesi ve desteklenmesi,
7- 7-Kuraklık ve riskleri konusunda
1- 1-Kuraklık Planını test etmek
ve duyurmak, 2- 2-Eğitim-yayın ve yayımla
bilinçlendirme,
3- 3-Tarladan bitki çıkışlarının
takibi, sorun varsa alternatif ürün ekimi,
4- 4-Topraktaki nemin takibi ile
bilgi akışının sağlanması, 5- 5-Toprağın su tutma
kapasitesinin artırılması için
organik gübre kullanımının
arttırılması, 6- 6-Topraktaki nemi korumak
için malç kullanılması,
7- 7-Sürdürülebilir, uygun arazi yönetiminin uygulanması,
1- 1-Mevcut ekim
alanlarında, bitki çıkış ve gelişme oranlarının
tespiti,
2- 2-Ürün tahminlerinin
yapılması, 3- 3-Alternatif ürün
çeşitlerinin planlaması,
4- 4-Ürün kayıplarının hesaplanması,
5- 5-Kısıtlama ve
yasaklamaların yerine
getirilmesi, 6- 6-Hububat yetiştiriciliği
yapılan alanlarda korunga,
fiğ gibi yem bitkilerinin devreye sokulması,
7- 7-Mera, yaylak ve
kışlaklarda otlatma planlaması uygulanması,
8- 8-Toprak nemi ölçümleri
1-Tarımsal Kuraklık Yönetimi
Koordinasyon Kurulunun Acil Eylem
uygulama kararı,
2-Tarımsal Kuraklık İl Kriz
Merkezlerince Acil Eylem Planının
uygulanmaya konulması ve görev
dağılımının yapılması, 3-Eylem planının mali portresi
çıkarılarak, ek ödenek tespiti
4-İl Teknik Çalışma grupları
oluşturularak konular itibariyle görev
dağılımının sağlanması,
5-Yem bitkisi ekilişleriyle elde edilen
kuru otun iyi şartlarda saklanması,
6-Meralardan en iyi şekilde yararlanma
şartlarının belirlenmesi,
7-Sap-saman ve anız artıklarının
depolama şartlarında saklanması,
8-Anızı yakmadan, anız parçalama makinelerinin kullanılmasının
sağlanması,
9-Tarım ürünlerinin yangına hassas
dönemlerinde gözetleme ve müdahale
18
hızlandırılması,
d-Kontrollü şartlarda çalışarak
simülasyon çalışmaları ve
modellemeler yapılması, e- CBS ve UA sistemlerinin
izleme, değerlendirme
çalışmalarında daha yoğun kullanılması ile ilgili çalışmaların
hızlandırılması,
f- Sonuçların üretici şartlarında
deneme, demonstrasyonlarının yapılarak farkında lığın yaratılması,
8- Havza yağış sularının toprağa,
yeraltına verilmesi için havza erozyon kontrol çalışmaları ile
yamaç arazilere ve derelere kuru taş
sekiler yapımının yaygınlaştırılması,
9- Meyilli arazilere sekileme
yapılması,
10- Bütün korumasız tepelerin ağaçlandırılması,
11- Arazi kullanım planlaması;
Eğimli alanlara ekilecek bitkiler,
Kuru alanlara ekilecek bitkiler,
Sulu alanlara ekilecek bitkilerin
belirlenmesi,
Arazi kullanım planlarının katılımcı
bir yaklaşımla yapılması ve bu
planlarda belirlenen kullanımlara
aykırılıkların önlenmesi
yazılı ve görsel basının
bilgilendirilmesi,
8- 8-Toprak neminin periyodik
tespiti ve izlenmesi
yapılarak, bilgi akışının
sağlanması,
9- 9-Meraların yetersizliği
halinde hayvanların geçici alternatif hayvan
otlaklarına nakli,
10- 10-Kuraklıktan zarar gören alanlar ile zarar
görenlerin tespiti,
11- 11-Süne mücadelesiyle
ilgili gerekli tedbirlerin alınması,
12-Kış ve feyezan suları
ile bahar sulaması yapılması,
ekiplerinin hazır bulundurulması,
10-Orman yangınlarında alınan
tedbirlerin en üst düzeye çıkarılması,
11-Hayvan yem ihtiyacı ve temin
edilecek yerlerin belirlenmesi ve ikmali,
12-Ürün üretim tahminlerinin yapılması,
13-Kuraklığa maruz kalan üreticilerin
borçlarının ertelenmesi, düşük faizli
kredi verilmesi, desteklenmeleri, tohum
ihtiyaçlarının karşılanması ve diğer
yardımların yapılması,
14-Zorunlu ihtiyaç halinde yapılan tespitlere göre tahıl yardımı yapılması,
15-Kuraklık nedeniyle ortaya çıkan gıda,
geçim ve ekonomik sıkıntılar sonucu
oluşan sosyal huzursuzlukların en aza
indirilmesi için kamu ve sivil toplum
kuruluşları ile ortak çalışmaların
yapılması,
1. 16-Uygulamalarda ortaya çıkacak
kanuni sıkıntıları tespit ederek, çözüm
önerileriyle birlikte ilgili makamlara
bildirmesi. 17-Kurak dönem ve bölgelerin arıcılara
bildirilmesi ve gerekli tedbirlerin
alınması,
19
Tablo 8. Sulu Tarım Alanlarında Tarımsal İl Kuraklık Eylem Adımları
NORMAL KOŞULLARDA
K U R A K L I K E Y L E M İ
1. ADIM
KURAKLIĞA HAZIRLANMA
2. ADIM
KURAKLIK ALARMI
3. ADIM
ACİL EYLEM
4. ADIM
KISITLAMA
Yıllık yağış, uzun yıllar il
ortalamasının üzerinde veya yakın
değerde, su stokları yeterli, su kalitesi normal, akarsu akış debileri yeterli.
Yıllık yağış, uzun yıllar il
ortalamasından az. Ekim-Kasım yağışı
azalan seyirde. Akarsu, baraj ve göletler ile yeraltı su seviyesi azalma
eğiliminde. Su arzı talebin altında.
(TKYKK kararı)
Yıllık yağış, uzun yıllar il
ortalamasından az. Ekim-Kasım-
Aralık yağışı kurak yıllara paralel. Yeraltı ve yerüstü su
kaynaklarında azalma. Su arzı
talepten az.
(TKYKK kararı)
Yıllık yağış, uzun yıllar il
ortalamasından az. Ekim-Kasım-
Aralık-Ocak-Şubat-Mart-Nisan yağışı en kurak yıla yakın.
Yerüstü ve yeraltı su
kaynaklarının seviyesi azaldı. Su
arzı, talebi karşılamıyor.
(TKYKK kararı)
Yıllık yağış, uzun yıllar il
ortalamasının çok altında, kurak
yıllar seviyesinde. Kasım-Aralık-Ocak-Şubat-Mart-Nisan-Mayıs-
Haziran yağışları en kurak yıllar
düzeyinde, yerüstü ve yeraltı su
kaynakları seviyesi yetersiz. Su
arzı, talepten oldukça az.
(TKYKK kararı)
Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler Alınması Gereken Önlemler
1- İl kuraklık eylem planının
geliştirilmesi ve sürekliliğinin
sağlanması,
2- Yasalar, Yönetmelik ve Tüzüklere
göre çalışmalar gözden geçirilerek
eksikliklerin tamamlanması,
3- İl Mali kaynaklarının acil ve acil
olmayan koşullar için belirlenmesi,
4- Yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının envanter kaydı ve ölçümlerinin
devamlılığı ile arz talep dengesinin
takibi ve sürekliliğinin saptanması,
ayrıca bu kaynaklara zarar
verenlere yaptırım uygulanması,
5- ÇATAK programının kapsamının
genişletilerek, ilk etap da sorunlu
alanlarda uygulamaya geçilmesi,
6- Devlet yatırımlarında, açık kanal
sulama şebekelerinin terk edilerek,
basınçlı sulama tesislerinin,
yaygınlaştırılması, 7- Sulama sistemlerinde su dağıtım
1- Su kaynakları ve günlük tüketim
miktarlarının izlenmesi
2- Etkin bir sulama yönetiminin
sağlanması,
3- Su kalitesini izleme,
4- Suyun tasarruflu kullanılması
konusunda farkındalığın
sağlanması ve halkın
bilinçlendirilmesi, 5- Eğitim-yayım-yayın çalışmaları,
6- Suyun iletimin de kaçakların
önlenmesi,
7- HİSG (Hayvan içme suyu göleti)
ile mera su ihtiyaçlarının
karşılanması,
8- Su tüketimi az olan ve kuraklığa
nispeten dayanıklı tür ve çeşitlerin
yetiştiriciliğinin teşviki,
9- Münavebeli ürün yetiştiriciliğinin
yaygınlaştırılması ve münavebede
su tüketimi az olan bitkilere yer verilmesi,
1- İller tarafından hazırlanan
kuraklık eylem planını
duyurmak,
2- Suyun tasarruflu kullanılması
konusunda farkındalığın
sağlanması ve halkın
bilinçlendirilmesi
3- Eğitim-yayın-yayım
çalışmaları, 4- Su kullanma planlarının
yapılması ve uygulanması,
5- Kısıntılı sulama programların
yapılarak gece sulamaları ve
rotasyonla sulamanın
sağlanması,
6- Su ürünleri yetiştiriciliğinde
daha az su kullanımını
temin etmek amacıyla,
suyun oksijenlendirilme
sistemlerinin kullanımının sağlanması,
1- İzleme Planında her su
kaynağı miktarı ve kullanıcı
talepleri değerlendirilerek ürün
ekimlerinde suyun miktarına
göre ürün çeşidi önerileri ile
ana kanal, yedek kanal ve
tersiyerlere verilecek su
miktarının belirlenmesi ve
çiftçilerin yönlendirilmesi, 2- Sulama yönetiminde alınacak
tedbirlerin belirlenerek su
kullanıcılarına duyurulması
3- Kısıntılı sulama programların
yapılarak gece sulamaları ve
rotasyonla sulamanın
sağlanması,
4- Kısıntılı sulama
uygulamasında kullanıcılarla
ilgili ortaya çıkacak
problemlerin takip edilmesi ve
1- Tarımsal Kuraklık Yönetimi
Koordinasyon Kurulunun Acil
Eylem uygulama kararı,
2- Tarımsal Kuraklık İl Kriz
Merkezince Acil Eylem
Planının uygulamaya
konulması ve görev
dağılımının yapılması,
3- Kısıntılı sulama ve su tasarrufunu sağlayan sulama
yöntemlerinin uygulanması,
4- Harcanan su miktarına göre
ücretlendirme yapılması,
5- Yeraltı su rezervinin, su
bütçesi göz önünde
bulundurularak kontrollü
kullanımının sağlanması,
6- HES’lerden sağlanacak
enerji ihtiyacının diğer enerji
kaynaklı santrallerden
sağlanması, bu rezerv alanlarındaki suyun geçici
20
programlarının hazırlanması ve
sulama zamanı planlarının
yapılması,
8- Devam eden gölet, baraj ve sulama
tesis inşaatlarının bitirilmesi,
9- Yeni yatırım projelerinin
uygulamaya konulmasının
hızlandırılması,
10- Arazi kullanım planlarının
tamamlanması ve bu planlara
uygun olarak tarım arazilerinin
tarım dışı amaçlı kullanımının önlenmesi,
11- DSİ tarafından veya muvaffakatı
ile YAS kuyularının uygun
yerlere açtırılması, mevcutların
ıslahı, ruhsatsız kuyuların iptali,
12- Basınçlı sulama yöntemlerinin
yaygınlaştırılması için kırsal alt
yapının güçlendirilmesi,
13- Su kalitesinin izlenmesi,
14- Tarla içerisindeki su kayıplarını
asgariye indirmek için damla
sulama sistemlerini kuracak
çiftçilerin desteklenmesi
10- Sulu alanlarda sulama
programlarına titizlikle uyulması,
11- Su kullanma planlarının yapılması
ve uygulanması,
7- Yetiştiricilik tesislerinde
suyun birden fazla
kullanımını sağlayacak
arıtım v.b alt sistemlerin
geliştirilmesi ve tesis
edilmesi,
8- Drenaj ve atık suların
arıtılarak sulamada
kullanılması
çözümlenmesi
5. Rezerv alanlarındaki su
miktarının tespitiyle
kullanıcılara yıl içerisinde,
verilecek suyun önceden
bildirilmesi, hatta ana ve
yedek kanallara verilecek
suyun belirlenmesi,
6. Şekerpancarı yetiştirilen
alanlarda Türk Şeker Şirketi
ile protokol yapılarak
kısıntılı sulama yapılması ve ekim nöbetinin 5yıla
çıkarılmasının temini,
7. Ruhsatsız alanlarda çeltik
ekimine kesinlikle izin
verilmemesi,
8. Bitki ve hayvan hastalıklarına
ve zararlılara karşı gerekli
tedbir ve mücadelenin
yapılması,
9. Damla sulama yöntemi ile
sulama yapan çiftçilerin bakım onarım giderlerinin
desteklenmesi
olarak tarıma verilmesi,
7- Az su tüketen bitkilerin
yetiştirilmesi,
8- İkinci ürün ekimine izin
verilmemesi,
9- Suyun öncelikle sabit
tesislere (meyve bahçeleri
vb) verilmesi
10- Su ürünleri yetiştiriciliğinde
daha az su kullanılarak, daha
fazla balık üretimini
sağlayan kapalı devre yetiştiricilik sistemlerinin
geliştirilmesi
11- Daha az suya ve oksijene
ihtiyaç duyan, sazan, yayın
gibi türlerin yetiştiriciliğinin
yaygınlaştırılması,
12- Arıcılıkla ilgili gerekli
tedbirlerin alınması
21
Tablo 9. GZFT Analizi1 (SWOT ANALİZİ)
GÜÇLÜ YÖNLER:
G1. Tarımsal kuraklıkla mücadelede gerekli verilerin
toplanması ve tekniklerin geliştirilmesi konusunda
deneyim ve kurumsal yapıya sahip olmamız
G2. Çevre ülkelere göre ülke nüfusunun ihtiyacını karşılayabilecek yeterlikte toprak ve su kaynağı
varlığı
G3. Akarsuların büyük bölümünün topraklarımızda doğması
G4. Konu ile ilgili gerekli eğitim ve yayım
faaliyetlerini yerine getirecek kurulu bir yayım teşkilatının bulunması
G5. Sulama konusunda örgütlenmiş sulama
kooperatiflerinin bulunması
G6. Kullanılamayan potansiyelin sektörel kalkınmaya ivme kazandıracak nitelikte olması
G7. Kuraklık izleme bilgi altyapısı ve yönetim
sisteminin olması, G.8 Planlaması tamamlanmış ama henüz inşaatı
başlamamış sulama projelerinin planlamalarının
revize edilerek kapalı sisteme çevriliyor olması, G.9 Tarımsal sulamada modern sulama sistemlerine
geçişte yeterli desteğin (teşvik) verilmesi.
G.10 Su kaynaklarının havza bazlı yönetilmesi ve
planlanmasına yönelik çalışmalar.
ZAYIF YÖNLER:
Z.1. Ülkesel ölçekte kuraklık erken uyarı ve izleme bilgi altyapısı ve yönetim sisteminin
olmayışı,
Z.2.Tarımdaki işletme yapısının küçük ve çok
parçalı olması Z.3. Tarımsal toprak ve su kaynaklarının havza
temelli yönetilememesi
Z.4. Toplam alan içerisinde sulanabilir alanın düşük olması nedeniyle üretimde yağışlara
bağımlılık
Z.5. Hızlı kentleşme ve sanayileşmenin neden olduğu doğal kaynak aşınımı ve kirliliğin
bulunması
Z.6. Konu bazlı Ar-Ge sayısının az olması
Z.7. Tarımsal üretimde kullanılan geleneksel üretim teknikleri ve kullanımındaki ısrar
Z.8. Su yönetiminin, kuraklık şiddetine göre
belirlenecek eşik değerler ve bunlara bağlı ileriye yönelik önlemleri esas alan risk yönetimi
yerine kurak dönemlerde kriz yönetimi şeklinde
sürdürülmesi Z.9. Su yönetimi ile yetkilendirilmiş
kuruluşların fazla olması
FIRSATLAR:
F1. Türkiye’nin değişik coğrafi ve iklim bölgelerini
içinde bulundurması.
F2. Kuraklığa dayanıklı veya toleranslı çeşitler geliştirmek açısından zengin genetik materyal
F3. Toplumun her kesiminde konunun öneminin fark
edilmiş olması F4. Daha az su kaynağına ihtiyaç duyan modern
tarımsal tekniklerin varlığı ve bu tekniklerin
ulaşılabilirliği
TEHDİTLER:
T.1.Türkiye’nin küresel ısınmadan en fazla
etkileneceği tahmin edilen Akdeniz
Havzası’nda yer alması. T2. Hızlı nüfus artışı ve sanayileşme sonucu
tarım dışı su kullanım talebinin hızla artması .
T3. Doğal kaynak aşınımı ve sonucunda ortaya çıkan kirlilik
T4. Tarım işletmelerinin küçük ve parçalı oluşu
T.5 Su ve toprak yönetimine ilişkin görev ve
yetkilerin farklı bakanlıklarda olması
1
GZFT analizi sonuçları, GTHB koordinatörlüğünde Tarımsal Kuraklık Eylem Planı
Hazırlama Grubu’nda yer alan kurum ve kuruluşların katkıları sonucunda elde edilmiştir.
22
4. AMAÇ VE STRATEJİ
Tarımsal kuraklıkla mücadele stratejisinde temel amaç, kamuoyunun bilinç düzeyini
artırarak tüm paydaşların sürece dahil edilmesiyle arz ve talep yönetimini de dikkate alarak,
çevresel açıdan sürdürülebilir tarımsal su kullanım planlaması ile kuraklığın yaşanmadığı
dönemlerde ileriye dönük gerekli bütün tedbirlerin alınmasını; kriz dönemlerinde ise, etkin bir
mücadele programını uygulayarak kuraklığın etkilerinin asgari düzeyde kalmasını
sağlamaktır.
Tarımsal kuraklıkla mücadelede temel strateji, yeterli kapasiteye ulaşmış kurumsal
bir yapıyı geliştirmek, mücadeleyi bütüncül ve kapsamlı bir plan kapsamında yapılır hale
getirmek ve tarım sektörünün kuraklıktan en az etkilendiği bir yapıya ulaşmaktır.
Söz konusu amaç doğrultusunda, kuraklıkla mücadele faaliyetlerinin, tarım sektörünü
etkileyen diğer afetlerle mücadele faaliyetlerini tamamlayıcı nitelikte yürütülmesine öncelik
verilecek; konu ekonomik, sosyal ve toplumsal açıdan bütüncül bir yaklaşımla ele alınacak;
toplumun bütün bireyleri, sivil toplum kuruluşları ve ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarının
kuraklıkla mücadele konusunda katkı ve katılımı esas alınacaktır.
Ayrıca, ilgili kuruluşların sorumlu oldukları tedbirlerin, yıllık iş programlarında yer
alması ve bu tedbirlerin gerçekleştirilmesi amacıyla, bütçelerinde gerekli kaynakların tahsis
edilmesine özel önem verilecektir.
5. TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI
FAALİYETLERİ
Eylem Planında yer alan faaliyetler, yukarıda belirtilen strateji temelinde, temel
gelişme eksenleri ve öncelikler kapsamında gruplanarak hazırlanmıştır.
1. Kuraklık Risk Tahmini ve Kriz Yönetimi
Tarımsal kuraklık tahminine dayalı kriz yönetimi uygulanacaktır.
23
2. Sürdürülebilir Su Arzının Sağlanması
Potansiyel su tutma kapasitesi artırılacaktır.
Su iletim kanalları modernize edilecek, su depolama ve iletim kanallarının
idame ve yenileme yatırımları zamanında yapılacaktır.
Atık suların toplanması ve arıtılmış atık suların, tarım ve sanayide tekrar
kullanımına yönelik tedbirlerin alınması sağlanacaktır.
Yeraltı sularının etkin yönetimi sağlanacaktır.
Toprakta bulunan suyun muhafazasını artıran arazi kullanım teknikleri
geliştirilecek, en önemli doğal su deposu olan toprakların korunması ve
geliştirilmesine yönelik arazi kullanım planlamaları yapılacaktır.
3. Tarımsal Su Talebinin Etkin Yönetimi
Belirlenen Tarım havzalarında, tarımsal ürünlerin en uygun yetişme alanları, su
varlıkları da dikkate alınarak tespit edilip tarımda suyun etkin kullanımı
sağlanacaktır.
Sulama iletim sistemleri modernize edilecektir.
Tarımsal amaçlı yeraltı sularının etkin kullanımı sağlanacaktır.
Bitkisel üretim, hayvansal üretim, arıcılık ve yurtiçi su ürünleri yetiştiriciliği
de dahil olmak üzere kuraklıktan en fazla etkilenen sektörlere ve üretimlere
yönelik, üretim yönlendirilmesine dönük teşvik programları oluşturulacaktır.
Bitkisel ve hayvansal üretim politikaları kuraklık riski göz önüne alınarak
uygulanacaktır.
4. Destekleyici Ar-Ge Çalışmalarının Hızlandırılması ve Eğitim/Yayım
Hizmetlerinin Artırılması
Kuraklıkla mücadeleyi destekleyici Ar-Ge çalışmaları hızlandırılacaktır.
Başta çiftçiler olmak üzere ilgili kesimlere yönelik eğitim ve yayım hizmetleri
artırılacaktır.
5. Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi
Tarımsal kuraklıkla etkin mücadele için gerekli yasal düzenlemeler yapılacak
ve kurumsal yapılanma güçlendirilecektir.
Orman dışı yangınlarla mücadelede gerekli kurumsal kapasite geliştirilecektir.
24
5.1. Kuraklık Risk Tahmini ve Kriz Yönetimi
Öncelik / Tedbir Sorumlu Kuruluş İşbirliği Yapılacak
Kuruluşlar
Başlama Yılı -Bitiş
Yılı Yapılacak İşlem ve Açıklamalar
Öncelik 1.1. Tarımsal kuraklık tahminine dayalı kriz yönetimi uygulanacaktır.
Tedbir 1.1.1. İl bazında yağış ve toprak nem
verileri ile YAS ve YÜS rasat değerleri izlenecektir.
GTHB, DSİ MGM, SYGM 20013-2017
(Sürekli)
İlgili kurumlardan düzenli olarak alınacak
veriler, İEUTK tarafından izlenecek ve kriz yönetimi amacıyla, gerekli olan eşik seviyeler
hazırlanıp izlenecektir.
Tedbir 1.1.2. Yağış, toprak nemi ile YAS ve
YÜS rasat değerlerine dayalı olarak
belirlenecek eşik seviyeler, il kriz yönetim
planları oluşturulacaktır.
TKİKM TKY, GTHB 2013-2017
(Sürekli)
TKİKM tarafından TAKEP ve belirlenecek
eşik seviyelere dayalı olarak, İl kriz yönetim
planları oluşturulmuştur. Gıda Tarım
Hayvancılık Bakanlığınca uygulamalar
koordine ve kontrol edilerek TKYKK’na
aktarılacaktır.
Tedbir 1.1.3.Kuraklığın yaşandığı bölge
temelinde, kuraklık kriz kararları alınarak, kriz
yönetimi uygulaması yürütülür.
TKYKK TKİKM, GTHB 2013-2017
(Sürekli)
TKYKK kararı olarak bölgesel temelde
kuraklık kriz kararı alınır ve İl Kriz Yönetim
Planları uygulamaya konur. Gıda Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığınca uygulamalar,
koordine ve kontrol edilerek TKYKK’na
aktarılır.
Tedbir 1.1.4. Kuraklıkla mücadelede her İl’in
kendi dinamiklerine ve özel koşullarına uygun
hazırlanmış İl Kuraklık Eylem Planları
güncellenecektir.
TKİKM TKYKK Üyeleri TKB 2013-2017
(Sürekli)
Bu Strateji ve Eylem Planında yer alan öncelik
ve eylemler dikkate alınarak, her il, İl
Kuraklık Eylem Planı hazırlayacaktır. Gıda
Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca
uygulamalar koordine ve kontrol edilerek
TKYKK’na aktarılır.
Tedbir 1.1.5. Kuraklık kriz tahmin ve
yönetimine de katkıda bulunacak şekilde, bir
tarımsal rekolte tahmin ve izleme sistemi
oluşturulmuştur.
GTHB DSİ, MGM,
ÇŞB, OSİB
2013-2017 Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri
ile Üretim Tahmin Sistemi kullanımına dayalı
olarak, tarımsal rekoltenin izleme sistemi
kurulacaktır. Bu kapsamda, tarımsal rekoltenin
güncel tahmini, zaman ve ürün bazında gerçek zamanlı raporlama yapılması, olay sonrası
hasar ve mahsul kayıpları için raporlama,
iklimsel etkiler ve/veya bazı hastalıklara bağlı
gelişimler için erken uyarı ve tarımsal yönetim
için rapora bağlı olarak riski azaltıcı karar
alınarak, kuraklık etkilerinin takibi ve tahmini
kolaylaştırılacaktır.
25
Tedbir 1.1.6. Kuraklık indikatörleri ve eşik
değerlerine dayalı olarak, kurak dönem havza
yönetim ve eylem planları hazırlanacaktır.
.
SYGM DSİ, MGM, GTHB ve
Tüm Paydaş Kurumlar
2013-2017
(Öncelikli 4 Havza
için)
SYGM’ nin Koordinatörlüğünde tüm paydaş
kurumların katılımı ile Kurak Dönem Havza
Yönetim ve Eylem Planları hazırlanacak ve
uygulanması izlenecektir.
5.2. Sürdürülebilir Su Arzının Sağlanması
Öncelik / Tedbir Sorumlu Kuruluş İşbirliği Yapılacak
Kuruluşlar
Başlama Yılı -Bitiş
Yılı Yapılacak İşlem ve Açıklamalar
Öncelik 2.1. Potansiyel su tutma kapasitesi
artırılacaktır.
DSİ GTHB, KB, İl Özel
İdaresi
2013-2017
(Sürekli)
Potansiyel su tutma kapasitesinin kısa sürede
artırılmasına yönelik olarak inşaatına devam
edilen ve TKYKK tarafından belirlenecek
tarımsal kuraklık riski bulunan bölgelerdeki
gölet ve barajlardan öncelikli olanların yapımı
tamamlanacaktır.
Öncelik 2.2. Su iletim kanalları modernize edilecek, su depolama ve iletim kanallarının idame ve yenileme yatırımları zamanında yapılacaktır.
Tedbir 2.2.1 Planlama aşamasında olan veya
yapımı devam eden sulama şebekelerinde, su
kaybını azaltmak ve verimi artırmak için
sulama sistemleri “kapalı sulama şebekesi”
olarak projelendirilecektir.
DSİ İl Özel İdaresi SYGM
Sulama Birlikleri,
Kooperatif v.b..
2013-2017
(Sürekli)
Sulama randımanı en üst seviyelere çıkartılmış
olacaktır. Özellikle, tarımda kullanılan su
miktarını, ileri teknoloji kullanarak azaltmak
mümkündür. DSİ, 2003 yılı sonu itibariyle
sulama sistemleri stratejisini değiştirerek,
yağmurlama ve damlama gibi su tasarrufu
sağlayan sulama yöntemlerine uygun kapalı
sisteme geçmiştir. Sulamada modern teknoloji
kullanımının artırılmasına yönelik çalışmalara
devam edilecektir.
Tedbir 2.2.2. Mevcut sulama projeleri, uygun,
olan yerlerde su tasarrufu sağlayan kapalı sistemlerle uyumlu hale getirilecektir.
DSİ, İl Özel İdaresi
GTHB
İl Özel İdaresi, Su
Kullanıcı Teşkilatlar Örgütleri
2013 – 2017
(Sürekli)
Mevcut sulama sistemleri, uygun olan yerlerde
kapalı sisteme dönüştürülecektir.
Tedbir 2.2.3. Sulama sistemlerinin tekniğine
uygun olarak bakım ve onarımları yapılacaktır.
DSİ İl Özel İdaresi
GTHB
Su Kullanıcı Teşkilatlar 2013 – 2017
(Sürekli)
Sulama sistemlerinin tekniğine uygun olarak,
bakım ve onarımlarının yapılmasıyla,
iletimdeki su kayıpları azaltılacaktır.
26
Öncelik 2.3. Atık suların toplanması ve arıtılmış atık suların tarım ve sanayide tekrar kullanımına yönelik tedbirlerin alınması sağlanacaktır.
Tedbir 2.3.1. 2872 sayılı Çevre Kanunun ve
1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunun da ki kirlilik
değerleri ile getirdiği zorunluluklarının yerine
getirilmesi ve izlenmesi sağlanacaktır.
ÇŞB, Belediyeler, SYGM, İl
Özel İdareleri
2013 – 2017
Toprak ve su kaynaklarının kirlenmesinin
önlenmesine yönelik faaliyetler
etkinleştirilecektir. Kentsel yerleşim alanları
atık su arıtma tesisleri yapımı
tamamlanacaktır. Kullanılan suyun geri
dönüşümü sağlanarak, su kullanım kapasitesi
artırılacak ve çevre kirliliği de önlenmiş olacaktır.
Tedbir 2. 3. 2 Kapalı drenaj sisteminde dönen
suyun arıtılarak yeniden sulamada kullanılması
GTHB İl Özel İdareleri,
Bölgesel kalkınma
Kuruluşları, Su Kullanıcı
örgütleri
2013-2018 Kapalı drenaj sistemlerinin sulama ile birlikte
kontrollü olarak planlanması sağlanacaktır.
Öncelik 2.4. Yeraltı sularının etkin yönetimi sağlanacaktır.
Tedbir 2.4.1. Yeraltı suyu kapasiteleri
belirlenecektir. (Bu konuda Türkiye genelinde
tüm ovaların hidrojeolojik etüd çalışmalarının
DSİ tarafından revize edilmesi programlanarak
süratle yapılabilmesi ve envanter oluşturulması
çalışmalarına devam edilecektir.)
DSİ GTHB, ÖİGS, SYGM 2013-2017 TRGM-CBS Daire Başkanlığı
koordinatörlüğünde, bu veriler birleştirilecek
ve GIS teknikleri kullanılarak yeraltı suyu
haritaları hazırlanacaktır.
Tedbir 2.4.2. Açılmış yer altı su kuyuları
haritalanacak, periyodik olarak izlenecektir.
Halk bu konuda bilinçlendirilecektir.
DSİ GTHB, ÖİGS, SYGM
Sulama Örgütleri, Mülki
İdareler ve Yerel
Yönetimler
2013-2017
Kaçak kuyuların izlenmesi olanaklı hale
gelmiş olacaktır. DSİ, SYGM İl Özel İdaresi
Genel Sekreterlikleri, MTA, İller Bankası ve
birlik, kooperatif gibi diğer kuruluşlar birlikte
çalışacaktır. Emniyetli yeraltı su rezervinin
korunması sağlanacak ve yeraltı suyunun
kullanımı azaltılacaktır. Kaçak ve ruhsatlı kuyuların belirlenmesi ve emniyetli rezervi
aşmayacak şekilde sulanacak alanın
belirlenmesi ile bunların bir sulama yönetimi
altında toplanması hedeflenmiştir
27
Tedbir 2.4.3. İçme kullanma, sanayi ve
tarımsal maksatlı açılan bütün yer altı
kuyularına tahsis edilen debinin sayaç takılarak
ölçülmesi, takip edilmesi 6111 Sayılı Kanun ile
167 sayılı kanuna ilave edilen “DSİ Yeraltı
suyu Ölçüm Sistemleri Yönetmeliği”
çerçevesinde sağlanacaktır.
DSİ, ÖİGS Yerel Yönetimler, Tüm
yeraltı suyu kullanıcıları
2013-2017
Kullanılan suyun izleme ve değerlendirilmesi
yapılarak, gerçek fiyatlandırılması
sağlanacaktır. İkinci madde hayata
geçirilinceye kadar kullanma belgesi alan
kullanıcılar sayaçlarını kendi imkanları ile
taktıracaktır.
Tedbir 2.4.4. Havzalar arası su iletimi
planlanacak ve gerektiğinde uygulamaya konulacaktır.
DSİ, SYGM GTHB, 2013-2017 Çevresel açıdan sürdürülebilirlilik de göz
önüne alınarak, havzalardaki eksik kapasitenin komşu havzalardan teminine yönelik planlama
çalışmaları tamamlanarak uygulanabilir hale
getirilecektir.
Öncelik 2.5. Toprakta bulunan suyun muhafazasını artıran arazi kullanım teknikleri geliştirilecek, en önemli doğal su deposu olan toprakların korunması ve
geliştirilmesine yönelik arazi kullanım planlamaları yapılacaktır.
Tedbir 2. 5.1 Arazi kullanım plânları ile
ülkesel ve bölgesel plânlamalara temel
oluşturan ve diğer fizikî plânlamalara veri teşkil
eden; su potansiyeli, toprak veri tabanı ve
haritaları esas alınarak çevre öncelikli
sürdürülebilir kalkınma ilkesi doğrultusunda
toprağın niteliği, arazinin yeteneği ve diğer
arazi özellikleri gözetilerek uygun arazi kullanım şekilleri belirlenir.
GTHB, OSİB Valilikler, Yerel
Yönetimler, Sivil toplum
kuruluşları
2013-2017
Arazilerin doğal özellikleri, toprak ve su
potansiyeli ve sosyo-ekonomik yapı
gözetilerek 5403 sayılı Kanunda ön görülen
arazi kullanım planları yapılacaktır. İşlenen
tarım alanları ve meraların kullanımında toprak
erozyonu, toprak sıkışması, toprakta ki
yarayışlı suyun kaybı gibi arazi bozulmalarına
neden olan yanlış kullanımlar önlenecektir. Ayrıca Ülke genelinde yapılması planlanan
arazi kullanım planlaması çalışmalarında altlık
olarak kullanılacak 1/25.000 ölçekli Büyük
Toprak Grubu Haritalarının iyileştirilmesi ile
ilgili eğitim ve altyapı çalışmalarına başlanmış
olup, devam edilecektir.
Tedbir 2.5.2 Ülke genelinde koşulların uygun
olduğu alanlarda teraslama (sekileme)
çalışmaları hızlandırılacaktır.
OSİB İl Özel İdareleri 2013-2017
Bu tedbirle birlikte, topraktaki su miktarı
artacak ve toprak korunacaktır.
Orman ve Su İşleri Bakanlığı’nca Sel Eylem
Planı (2013-2017) yürürlüğe konulacaktır.
Eylem planı çerçevesinde; yüzeysel akış
azaltılacak, infilitrasyon artacak, toprak
korunacak ve taşkınların büyük bir kısmının önüne geçilecektir.
Tedbir 2. 5. 3. Su arzını artıran orman
amenajmanı çalışmaları, kuraklık etkilerinin
yoğun olduğu bölgelerde hızlandırılacaktır
OSİB GTHB, Valilikler, Yerel
Yönetimler, Sivil toplum
kuruluşları
2013-2017
Su arzını artırmak için kuraklık etkilerinin
maksimum düzeyde yaşandığı bölgelerde,
havza bazlı koruma ve geliştirmeye yöne-lik
orman amenajmanı hızlandırılacaktır.
28
Tedbir 2.5.4 Ağaçlandırma, bozuk orman
alanlarının iyileştirilmesi, erozyon kontrolü ve
mera ıslah çalışmaları arttırılacaktır.
GTHB, OSİB Tüm kurum ve kuruluşlar,
STK, yerel yönetimler
2013-2017 Erozyonla Mücadele Eylem Planı (2013-
2017) yürürlüğe konulacaktır. Eylem Planı
çerçevesinde; erozyonla daha etkili mücadele
edilmesi, erozyonla mücadele eden kurum ve
kuruluşlar arasında koordinasyonun
sağlanması ve kamu kaynaklarının verimli
kullanılması gaye edinilmektedir. Ulusal
Havza Yönetim Stratejisi (UHYS) (2013-
2023) hazırlanmıştır. UHYS’ nin amacı;
Ülkemiz su havzalarının doğal kaynaklarının korunması, geliştirilmesi ve sürdürülebilir
kullanımı ile ilgili uzun vadeli kararlara ve
yatırım programlarına rehberlik sağlamak,
toplumumuzun havzaların ekolojik, ekonomik
ve sosyal fayda ve hizmetleri ile ilgili ihtiyaç
ve beklentilerinin yeterli düzeyde ve
sürdürülebilir olarak karşılanması için
yapılacak çalışmalara ortak bir yol
göstermektir. Erozyon Risk Haritalarının
(2013-2017) güncellemeleri yapılacaktır.
Çölleşme ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi (2013-2023) hazırlanmıştır. Çölleşme
ile Mücadele Ulusal Strateji Belgesi (2013-
2023), UNCCD’nin on yıllık Strateji Belgesine
uyum sağlayacak şekilde hazırlanmıştır.
Çölleşme ile Mücadele Ulusal Eylem
Programı, Çölleşme ile Mücadele Ulusal
Strateji Belgesi (2013-2023) doğrultusunda
GEF’e sunulan proje kapsamında FAO ile
birlikte 2013 yılında yeniden hazırlanacaktır.
Murat Nehri Havzası Rehabilitasyon
Projesi hazırlandı. Projenin amacı; Murat
Nehri Havzasında yer alan Elazığ, Muş ve Bingöl İllerinde doğal kaynak bozulumunun
önüne geçerek, üst havzada yaşayan halkın
yoksulluğunu azaltmaktır. Bütçesi 39 milyon
USD olan ve dış finansmanı IFAD tarafından
sağlanan proje 2012-2018 yılları arasında
uygulanacaktır.
Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon
Projesi hazırlandı. Amacı; Çoruh Nehri
29
Havzasında doğal kaynakların korunması ve
geliştirilmesi, erozyon kontrolü, havzada
yaşayan kırsal kesimin gelir kaynaklarının
artırılması ve bozulan doğal dengesini yeniden
tesis edilmesidir. Bütçesi 106 milyon tl. olan
ve dış finansmanı JICA tarafından sağlanan
proje 2012-2019 yılları arasında Erzurum,
Bayburt ve Artvin İllerinde uygulanacaktır.
Bakanlığın Erozyon Kontrolü Eylem Plan
çerçevesinde, beş yıl içerisinde 2.300.000 ha sahada çalışma yapılacaktır.
Tedbir 2.5.5 Mevcut ormanların bir bölümü, su
üretimi amacı ile işletilecektir.
OSİB
2013-2017 Araştırmalar sonucunda geliştirilecek olan
teknikler esas alınarak, ormanlar, su üretimi
fonksiyonlarına göre planlanacak ve
işletilecektir.
5.3 Tarımsal Su Talebinin Etkin Yönetimi
Öncelik / Tedbir Sorumlu Kuruluş İşbirliği Yapılacak
Kuruluşlar
Başlama Yılı -Bitiş
Yılı Yapılacak İşlem ve Açıklamalar
Öncelik 3. 1. Belirlenen Tarım havzalarında, tarımsal ürünlerin en uygun yetişme alanları, su varlıkları da dikkate alınarak tespit edilip tarımda suyun etkin
kullanımı sağlanacaktır.
Tedbir 3.1.1. . Belirlenen 30 tarım havzası
kapsamında talebe göre üretimi planlanlamak
amacı ile oluşturulan Karar Destek Sistemi
geliştirilecektir. Havza bazında tarımsal
uygulamaların diğer sektörlerle
entegrasyonununun sağlanması için gerekli
çalışmalar yapılacaktır. Ayrıca tarım havzaları bazında tarımsal
üretimin planlanması ve tarımsal desteklerin bu
planlar doğrultusunda yönlendirilmesi
sağlanacaktır. (Örneğin, su sıkıntısı olan
havzalarda su ihtiyacı az olan bitki türlerinin
desteklenmesi
GTHB SYGM KB, DSİ, ÖİGS,
Çiftçi Örgütleri, Sivil
Toplum Kuruluşları
2013 - 2017 Tarımsal üretimin kendi ekolojisine uygun
alanlarda yoğunlaşması, desteklenmesi,
örgütlenmesi, entegre bir şekilde yürütülmesi,
üretim planlaması yapılması, doğal kaynakları
korunması ve sürdürülebilir kullanımını
sağlanması amacıyla iklim, toprak ve
topografya verilerine göre, ilçe sınırlarını kapsayan 30 adet tarım havzası belirlenmiştir.
Tarımda su kullanımının azaltılmasını
sağlamak amacıyla, tarım havzaları
kapsamında tarımsal ürünlerin en uygun
yetişme alanları, su varlıkları da dikkate
alınarak tespit edilmiştir. Tarim havzalari
bünyesinde 17 ürün tarımsal destekleme
kapsamına alınmış olup, iklim ve su
mevcudiyetine uygun ürün çeşitlerinin teşvik
edilmesi sağlanmıştır. Bu kapsamda Tarım
Havzaları bünyesinde desteklenen ürün
sayısını arttırmak için gerekli çalışmalar yapılacaktır.
30
Havza bazında ürün ekim alanlarının, ürün
destek miktarlarının, tarımsal ürün ithalat ve
ihracat miktarlarının belirlenmesi, amacıyla
optimizasyon teknikleri kullanılarak çözüme
ulaşılmasını sağlayan, bir karar destek
sisteminin geliştirilmesi için çalışmalar devam
edilecektir.
Öncelik 3.2. Sulama iletim sistemleri modernize edilecektir.
Tedbir 3.2.1. Tarla içi sulamalarda basınçlı
sulama yöntemleri teşvik edilecektir.
GTHB ÖİGS, T.C. Ziraat
Bankası, Çiftçiler,
2013-2017
Sulama suyunun etkin kullanımının
sağlanması amacıyla %50 hibe ve faizsiz kredi
şeklinde teşvikler sağlanacaktır.
Tedbir 3.2.2 Sulama Veri Tabanının
Oluşturulması
GTHB, DSİ İl Özel İdareleri,
Bölgesel kalkınma
Kuruluşları, Su Kullanıcı
örgütleri
2013-2018 Ülke genelindeki sulama tesislerine ait işletme
haritaları sayısallaştırılacak ve GTHB’nın
yaptığı tarım parselleri veri tabanına entegre
edilecektir.
Öncelik 3.3. Tarımsal amaçlı yeraltı sularının etkin kullanımı sağlanacaktır.
Tedbir 3.3.1. Sulama Kooperatiflerince
işletilen yeraltı suyu sulama projelerinin damla
sulama sistemine dönüştürülmesi sağlanacaktır.
GTHB, DSİ, İl Özel
İdareleri
Su Kullanıcı Teşkilatlar 2013-2017 Tarla içi kayıplar en aza inecek, böylece su
tasarrufu sağlanacaktır.
Tedbir 3.3.2. Sulama şebekelerinde sulama
planları oluşturulacak ve gerektiğinde, kısıtlı
sulama programları uygulanacaktır.
DSİ, GTHB, İl Özel
İdareleri, Su kullanıcı
teşkilatları
Su Kullanıcı Teşkilatlar,
Belediyeler, Muhtarlıklar
2013-2017
(Sürekli)
Kuraklık döneminde, su kullanımında
etkinliğin sağlanmasına yönelik olarak, DSİ
tarafından işletmeye açılan tüm sulamalarda,
sulama mevsimi öncesi yapılmakta olan genel
sulama planlamasının uygulanması
sağlanacaktır. Bu bölümün detayları il eylem planlarında verilecektir.
Öncelik 3.4. Bitkisel üretim, hayvansal üretim, arıcılık ve yurtiçi su ürünleri yetiştiriciliği de dahil olmak üzere kuraklıktan en fazla etkilenen sektörlere ve
üretimlere yönelik, üretim yönlendirilmesine dönük teşvik programları oluşturulacaktır. Bitkisel ve hayvansal üretim politikaları kuraklık riski göz önüne alınarak
uygulanacaktır.
Tedbir 3.4.1. Olası kuraklık senaryolarına göre
il bazında, ürün deseni planlanarak, riskli
alanlarda yem bitkileri üretimi
yönlendirilecektir.
GTHB
DSİ, ÖİGS, Çiftçi
örgütleri
2013-2017
Olası kuraklık döneminde, etkin kaynak
kullanımının sağlanması amacıyla, üreticilerin
uygun ürün planlaması yapması teşvik
edilecektir.
Tedbir 3.4.2 Olası kuraklık dönemlerinde,
hayvan yemi (kaba ve kesif) arzı güvenliği
sağlanacaktır.
GTHB ÖİGS, Çiftçi Örgütleri,
Sivil Toplum Kuruluşları
2013-2017
Bölgelerin hayvan potansiyeline dayalı olarak,
bölgesel hayvan yemi arz güvenliğinin
sağlanmasına yönelik, üreticilerin yem üretimi yönlendirilecektir.
Tedbir 3.4.3. Kurak dönemler için (4342 sayılı GTHB, OSİB Köy Muhtarlıkları, Mera 2013-2017 Kurak dönemlerde ortaya çıkacak yem
31
Mera Kanunu kapsamında) mera yönetimi
planları oluşturulacaktır.
Yönetim Birlikleri,
Belediyeler
açığının planlamasına yardımcı olmak
amacıyla, mera kullanım planlaması
yapılacaktır.
Tedbir 3.4.4. Kurak dönemlerde ortaya
çıkabilecek salgın hastalıklar izlenecek ve
gerekli tedbirler alınacaktır.
GTHB Sağlık Bakanlığı, Yerel
İdareler
2013-2017
Kuraklıktan kaynaklanan olumsuzlukların
engellenmesi amacıyla, 5996 Veteriner
Hizmetleri, Bitki sağlığı, Gıda ve Yem
Kanunun çerçevesinde hastalıklarla mücadele
programlarının etkin uygulanması
sağlanacaktır.
Tedbir 3.4.5. Kurak dönemlerde gıda
güvenirliliğinin bozulmasını engelleyecek
şekilde gerekli sağlık programları uygulanacaktır.
GTHB, Sağlık
Bakanlığı
Yerel İdareler 2013-2017
Kuraklıktan kaynaklanan, sağlıkla ilgili
olumsuzluklar engellenecektir.
Tedbir 3.4.6 Kuraklıktan zarar gören çiftçilerin
zararları destekleme programları çerçevesinde
asgari düzeye indirilecektir.
GTHB Maliye Bakanlığı, İçişleri
Bakanlığı, KB
2013-2017
2090 yasa kapsamında Çiftçilerin kuraklık
dönemlerindeki zararlarının, belirli bir risk
yönetimi kapsamında karşılanması
sağlanarak desteklenecektir.
Tedbir 3.4.7. Kuraklıktan kaynaklanan arz-
talep etkilerinden doğacak ekonomik
spekülasyonların önlenmesi ve gerekli mal
stoklarının oluşturulmasına yönelik bir program
oluşturulacaktır.
GTHB, TMO, EBK;
Türk Şeker Kurumu,
Bilim ve Teknoloji
Bakanlığı, Gümrük ve
Ticaret Bakanlığı
Dış Ticaret Müsteşarlığı 2013-2017
(Sürekli)
Başta gıda sektörü olmak üzere, ürün
piyasalarındaki spekülasyonun önlenmesine
yönelik, stok ve dış ticaret araçlarının
kullanımına yönelik bir müdahale programı
oluşturulacaktır.
5.4 Destekleyici AR-GE Çalışmalarının Hızlandırılması ve Eğitim / Yayım Hizmetlerinin Artırılması
Öncelik / Tedbir Sorumlu Kuruluş İşbirliği Yapılacak
Kuruluşlar
Başlama Yılı -Bitiş
Yılı Yapılacak İşlem ve Açıklamalar
Öncelik 4.1. Kuraklıkla mücadeleyi destekleyici Ar-Ge çalışmaları hızlandırılacaktır.
Tedbir 4.1.1. Arazi kullanım değişiklikleri
belirlenecek ve izlenecektir.
GTHB, OSİB ÇŞB, TÜİK 2013-2017
GTHB, OSİB; ÇŞB ve TÜİK tarafından
Avrupa Çevre Ajansı ile birlikte CORINE
olarak bilinen proje ve STATİP olarak
adlandırılan bir proje kapsamında, arazi
kullanım değişikleri izlenmektedir. Arazi
kullanım değişikliğinden kaynaklanan sera
gazı salınımı belirlenecektir.
Tedbir 4.1.2. Kuraklığa dayanıklı yeni bitki
çeşitleri ıslah edilmiş ve bölgelere göre ıslah
çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca bu çeşitlerin nitelikli tohumluklarının yeterli
miktarda üretimi konusunda gerekli tedbirler
alınacaktır.
GTHB Üniversiteler, Uluslar-
arası Araştırma
Kuruluşları, Özel Sektör Araştırma ve
Tohumculukla İlgili
Kuruluşlar
2013-2017
Kuraklığa dayanıklı yeni çeşitler ıslah
edilecektir. Kuraklığa dayanıklı çeşitlerin,
bilinmesi ve tohumluk sağlanması, mevcut çeşitlerden kuraklığa toleranslı olduğu tespit
edilen çeşitlerin, en kısa sürede ihtiyaç olan
miktarlarda tohumluk üretimlerinin yapılması
ve çiftçi ihtiyaçlarının karşılanması
32
amaçlanmaktadır. TAPGEM Genel
Müdürlüğümüze bağlı Araştırma
Enstitülerimizde geliştirilen çeşitlere ait
tohumluk üretim programı dahilin de, üretim
yapılmakta olup kurağa toleranslı çeşitlere
öncelik verilerek, TİGEM ve özel sektör
kuruluşları ile işbirliği yapılarak ülke ihtiyacı
karşılanacaktır.
Tedbir 4.1.3. Doğal kaynakların sürdürülebilir
anlayışla korunması ve geliştirilmesine yönelik
araştırmalara devam edilecektir.
GTHB, DSİ Üniversiteler ve
Uluslararası Araştırma
Kuruluşları
2013 – 2017
Geliştirilen ve planlanan AR_GE projeleriyle
Üretimde sürdürülebilirlik sağlanacaktır.
Tedbir4.1.4. Toprak ve Su kaynaklarının ekonomik ve sürdürülebilir tarımsal
kullanımına yönelik AR-GE çalışmalarına hız
verilecektir.
GTHB Üniversiteler ve Uluslararası Araştırma
Kuruluşları, ÇŞB, OSİB
2013 - 2017 Ülkemiz toprak ve su kaynakları standartlarının uluslar arası normlara uygun bir
şekilde ortaya konularak, toprak ve su
kaynaklarının özellikle kurak dönemlerde
ekonomik ve etkin bir şekilde tarımsal
kullanımı için gerekli araştırmalar yapılacaktır.
Tedbir 4.1.5. İklim değişikliğinin tarımsal
kuraklık üzerindeki etkilerinin bölgesel analizi
yapılacaktır.
GTHB, TÜBİTAK,
MGM
Üniversiteler ve
Uluslararası Araştırma
Kuruluşları
2013 - 2017 Bitki-atmosfer ilişkili çalışmaların iyi sonuçlar
verebilmesi için, iklim değişikliğinin tarım
üzerindeki etkileriyle çeşitli model
yaklaşımlarıyla araştırılacak ve değişimler için
senaryolar tanımlanarak çalışmalar
yapılacaktır.
Tedbir 4.1.6. İklim değişimlerinin su
kaynaklarına olan etkilerinin modellemesi
projesi yapılacaktır.
DSİ 2013 - 2017
Geleceğe dönük projeksiyonlar yapılacaktır.
Tedbir 4.1.7 Kurak dönemlerde toprak ta suyun korunumu için su hasadı tekniklerinin
uygulanması
GTHB, Üniversiteler ve TAPGEM
Yağışın belirli alanlarda toplanılarak bitkisel üretim için kullanılması ve toprak nemin
sağlanması amaçlı su hasadı tekniklerinin
geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için
araştırmalar yapılacaktır.
Tedbir 4.1.8. Ürün izleme ve verim tahmini
yapılacaktır.
GTHB TAPGEM
TMO
2013 – 2017
Tarımsal kuraklık riskinin ölçülmesi ve sonrası
mücadele faaliyetlerinde kullanılmak üzere,
halen teknik yardım projeleri ile oluşturulan
kurumsal kapasite başlıca ürünleri kapsayacak
şekilde geliştirilecektir.
Tedbir 4.1.9. Kuraklık analizi yapılacaktır. MGM GTHB, SYGM 2013 – 2017
Kuraklık izleme, uluslararası alanda kabul
gören yöntemlerle yapılacak, ilgili haritalar
yayınlanacaktır.
33
Tedbir 4.1.10 Kurak dönemlerde kısıntılı
sulama programlarını uygulamak
GTHB, DSİ Su
kullanıcı teşkilatları
TAPGEM-üniversiteler 2013-2017 Kurak dönemlerde suyun etkin ve verimli
kullanımı için kısıntılı sulama programlarına
yönelik araştırmalara devam edilecektir.
Tedbir 4.1.11 Yeni orman alanlarının tesis
edilmesinde ve mevcut ormanların yönetiminde
su üretimini artırıcı teknik ve yöntemler
geliştirilecektir.
OGM 2013-2017
Araştırmalar sonucunda geliştirilecek olan
teknikler esas alınarak, 6831 sayılı orman kanununa göre; yapılacak olan
ağaçlandırma, erozyon kontrolü,
rehabilitasyon, mera ıslahı ve havza ıslahı çalışmalarında, toprak, su, bitki dengesi
sağlanıp su rejimi düzenlenerek su üretimi
artırılmış olacaktır. Ayrıca, ormanların su
üretimi fonksiyonlarına göre planlaması ve işletilmesinde bu çalışmalardan
faydalanılması planlamaktadır. Tedbir 4.1.12 Yarı kurak yerlerde
ağaçlandırmalarda kullanılan teknikler
geliştirilecek ve yaygınlaştırılacaktır.
OGM 2013-2017
İklim değişikliği ve kuraklık etkilerinin orman
ekosistemi üzerindeki olumsuz etkilerinin
azaltılmasını amaçlamak ile birlikte,
ormancılık faaliyetlerinde dikilen fidanların kuraklıktan en az etkilenmesi
amaçlanmaktadır.
Öncelik 4.2. Başta çiftçiler olmak üzere ilgili kesimlere yönelik eğitim ve yayım hizmetleri artırılacaktır.
Tedbir 4.2.1. Başta tarımsal üretim yapan
üreticiler olmak üzere ilgili kesimlere yönelik
eğitim ve yayım hizmetleri artırılacaktır.
Tarımsal Kuraklığın etkilerinin azaltılmasına
yönelik yetiştirme tekniklerinin uygulanması
için ülke düzeyinde konuya özel bir eğitim,
yayım programları hazırlanacaktır.
GTHB MEB, OSİB, ÖİGS,
Üniversiteler, TRT, Diğer
basın ve yayın
kuruluşları, Sivil Toplum
Örgütleri
2013-2017 Başta yangınla mücadele, basınçlı sulama
sistemlerinin kullanımı olmak üzere, bu
Strateji ve Eylem Planında yer alan
faaliyetlerin etkin olarak yürütülmesini
sağlamak için gerekli eğitim, yayım ve tanıtım
çalışmaları yapılacaktır.
5.5 Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi
Öncelik / Tedbir Sorumlu Kuruluş İşbirliği Yapılacak
Kuruluşlar
Başlama Yılı -Bitiş
Yılı Yapılacak İşlem ve Açıklamalar
Öncelik 5.1. Tarımsal kuraklıkla etkin mücadele için gerekli yasal düzenlemeler yapılacak ve kurumsal yapılanma güçlendirilecektir.
Tedbir 5.1.1. 5403 Sayılı Toprak Koruma ve
Arazi Kullanımı Kanunu çerçevesinde, toprak koruma ve arazi kullanımına ilişkin gerekli
bilgi altyapı çalışmalarına devam edilecektir.
GTHB ÖİGS, DSİ, Çiftçi
Örgütleri, Sivil Toplum Kuruluşları
2013-2017 İlgili mevzuatın etkin olarak uygulanması
amacıyla, 2013 Yılı Programı’nda belirtilen tarım arazilerinin amaç dışı kullanımının
belirlenmesine yönelik çalışmanın da
34
tamamlanmasını takiben, toprak koruma ve
arazi kullanımına ilişkin bilgi altyapısı (detaylı
toprak etütleri, arazi kullanımı ile ilgili veri
tabanı vb.) güçlendirilecektir.
Tedbir 5.1.2. Su ve toprak kirliliğine yönelik
mevzuatın etkin şekilde uygulanmasıyla ilgili
tedbirlerin alınmasına devam edilecektir.
ÇŞB GTHB 2013-2017 Su ve toprak kalitesinin korunmasına yönelik
olarak, Çevre Denetim Yönetmeliği, Su
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği, Toprak
Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği kapsamında
yürütülmekte olan faaliyetler, yeniden
programlanarak etkin şekilde yürütülecektir.
Tedbir 5.1.3. Bitkisel Kuraklık Test
Merkezinde kuraklığı dayanıklı çeşitlerin
geliştirilmesi
GTHB TAPGEM ve
Üniversiteler
2013-2017 Konya Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal
Araştırma Enstitüsü bünyesinde 04 Aralık
2010 tarihinde açılan Bitkisel Kuraklık Test
Merkezi kurulmuştur. Ülkemizde tarımı
yapılan tarla bitkilerinin çeşitler bazında
kurağa toleransları ve su kullanım
etkinliklerinin kontrollü şartlarda net olarak
belirlenmesi amacıyla; Üniversitelerle işbirliği
içinde mevcut çeşitlerin su kullanım
kapasiteleri ve kurağa toleransları
belirlenecektir.
Tedbir 5.1.4. Su Kanunu çıkarılacaktır OSİB, (SYGM) GTHB, ÇŞB, DSİ ve
diğer kurumlar
2013-2017 İlgili kurum ve kuruluşlarını katılımı ile Su
Kanunu’nun çıkarılması yönünde sürdürülen
çalışmalar tamamlanarak Kanun
yasalaştırılacaktır
Tedbir 5.1.5. Tarım sigortası kapsamında
kuraklıkla ilgili veri tabanı oluşturulması
sağlanacaktır.
GTHB Maliye Bakanlığı, KB,
Hazine Müsteşarlığı
2013-2017 Üreticiler açısından, kuraklıkla ilgili veri
tabanı oluşturulmaya çalışılacaktır.
35
Tedbir 5.1.6. Tarımsal İzleme ve Bilgi sistemi
Destekli Ürün İzeleme ve verim tahmini
yapılacaktır.
GTHB İTÜ, TAPGEM, MGM 2013-2017 Bakanlığımız ile İstanbul teknik Üniversitesi
ile işbirliği içerisinde kurulum aşamasında
olan Tarım Bilgi sistemi (TARBİL)
aracılığıyla tarım alanları ile ürünler hakkında
güncel ve doğru bilgiler alınacak tarım
parsellerinin konum-alan bilgileri elde
edilecektir. Farklı ürünler için toprak,
topoğrafya, iklim verilerinden yararlanarak
verim ilişkisi çıkartılarak ülkesel meteorolojik
ağın kurulmasına katkı sağlanacak iklim değişikliği ve kuraklığın izlenmesi
gerçekleştirilecek uydu görüntüleri ve yersel
ölçümlerden (meteorolojik ve zirai
istasyonlar) elde edilen verilerin işlenmesi
suretiyle ulusal ürün rekolte tahmini
yapılabilecektir.
Öncelik 5.2.Orman dışı yangınlarla mücadelede gerekli kurumsal kapasite geliştirilecektir.
Tedbir 5.2.1. Orman dışı yangınlarla
mücadelede gerekli kurumsal kapasite
geliştirilecektir.
GTHB, Yerel
Yönetimler OGM 2013-2017 Orman dışı yangınlara müdahalede yaşanan
sorunların giderilmesi ve kurumsal
koordinasyonun sağlanmasına yönelik, ilgili
mevzuatta gerekli düzenlemeler yapılacak ve
kurumsal kapasite geliştirilecektir.
36
6 EKLER
1. KURAKLIK TANIMI VE İLGİLİ KAVRAMLAR
2. TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİ VE GÖREVLERİ
3. İLGİLİ YASALAR LİSTESİ
4. TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE İLE KURAKLIK YÖNETİMİ
ÇALIŞMALARINA İLİŞKİN USUL VE ESASLAR HAKKINDA BAKANLAR
KURULU KARARI
5. TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİNİN GÖREVLERİ, ÇALIŞMA USUL VE
ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK
6. KURAKLIK KRİTER TAHMİNİNE REHBER TABLOLAR
7. İL KURAKLIK EYLEM PLANI HAZIRLAMA KLAVUZU
37
EK 1. KURAKLIK TANIMI VE İLGİLİ KAVRAMLAR
Özellikle son yıllarda, yaygın ve şiddetli bir biçimde dünyanın birçok bölgesinde
olduğu gibi, ülkemiz genelinde de etkili olan kuraklığın, bugüne kadar her yerde geçerli
olabilecek bir tanımı yapılamamıştır. Ancak, bütün tanımlarda, iklim dalgalanmalarına bağlı
yağış yetersizliği, bu olayın temel nedeni olarak gösterilmekte ve genel itibariyle kuraklığın
kavramsal ve operasyonel olmak üzere iki farklı tanımı üzerinde durulmaktadır.
Kavramsal tanım, kuraklığın genel olarak insanlar tarafından kolay anlaşılmasını
sağlamakta ve kuraklık politikalarının belirlenmesi açısından önem taşımaktadır. Kavramsal
olarak kuraklık, en basit şekliyle “yağışların, kaydedilen normal seviyelerinin önemli ölçüde
altına düşmesi sonucu, arazi ve su kaynaklarının olumsuz etkilenmesi ve hidrolojik dengenin
bozulmasına neden olan doğa olayı” olarak tanımlanabilir.
Operasyonel tanımı ise, tanımlanan hususun veya etkilerini bir insanın tecrübe
sınırları dahilinde ortaya koymak için yapılacak ve gözlenecek kısım, kuraklığın başlangıcı,
sonu ve etki derecesinin tanınmasına yardım eder.
Bu tanımların dışında disipliner açıdan da meteorolojik, hidrolojik, tarımsal ve
sosyoekonomik kuraklık olmak üzere dört farklı kuraklık tanımlaması yapılmaktadır:
Meteorolojik Kuraklık: Belirli bir zaman periyoduna ait normallerden (genellikle en
az 30 yıllık) meydana gelen sapma olarak tanımlanır. Meteorolojik ölçümler kuraklığı ifade
etmede başta gelen göstergelerdir. Devam eden bir meteorolojik kuraklık olayı hızlı bir
şekilde kuvvetlenebilir veya aniden sona erebilir.
Hidrolojik kuraklık: Aküferler (YAS), göller ve rezervuarlar gibi hazır su
kaynaklarının su seviyelerinin istatistiki ortalamanın altına düşmesi şeklinde tanımlanabilir.
Ortalama yağış zamanlarında bile, artan su kullanımı rezervlerin azalmasına neden
olacağından hidrolojik kuraklık ortaya çıkabilir.
Tarımsal kuraklık: Toprakta, bitkinin ihtiyacını karşılayacak miktarda suyun
bulunmaması olarak tarif edilebilir. Her tarımsal kuraklıkta meteorolojik kuraklık meydana
gelmekle birlikte, her meteorolojik kuraklıkta tarımsal kuraklık yaşanmamaktadır.
38
Sosyoekonomik kuraklık: Meteorolojik, hidrolojik ve tarımsal kuraklık unsurlarının
bazı ekonomik malların arzı ve talebine olan etkileriyle ilgilidir. Su yetersizliğinin insanları ve
yaşamlarını etkilediği zaman sosyoekonomik kuraklıktan bahsedilir.
EK 2. TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİ VE GÖREVLERİ
2.1. Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu (TKYKK)
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Müsteşarı Başkanlığında;
Strateji Geliştirme Başkanı,(Bakanlık)
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürü,
Tarım Reformu Genel Müdürü
Gıda ve Kontrol Genel Müdürü,
Bitkisel Üretim Genel Müdürü,
Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürü,
Tarım İşletmeleri Genel Müdürü,
İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürü,
Mahalli İdareler Genel Müdürü,
Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürü,
Devlet Su İşleri Genel Müdürü,
Orman Genel Müdürü,
Meteoroloji Genel Müdürü,
Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü,
Su Yönetimi Genel Müdürü,
Çevre Yönetimi Genel Müdürü,
Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı ve konu ile ilgili sivil toplum
kuruluşlarının temsilcilerinden oluşur.
Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulunun Görevleri:
TAKMÜSEP’i hazırlamak, hazırlatmak ve uygulanmasını sağlamak,
Tarımsal kuraklıkla mücadelede, birlikteliği ve kurumlar arasında
koordinasyonu sağlamak,
Risk Değerlendirme Komitesi’nden gelecek öneriler doğrultusunda, kuraklık
görülen illerde, Kuraklık Eylem Planı uygulama kararını almak,
TAKMÜSEP’in uygulamasını izlemek,
39
Kuraklık Eylem Planının uygulanmasında karşılaşılacak finansman ve teknik
konulardaki sorunları gidermek,
İhtiyaç duyulan yasa ve yönetmeliklere ilişkin taslakları hazırlamak ve
önerilerde bulunmak.
Kurul gerektiğinde Bakanlıkça yapılacak çağrı üzerine toplanır.
2.2 İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi (İEUTK)
İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi;
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü,
Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü,
Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü,
Tarım Reformu Genel Müdürlüğü,
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü,
Meteoroloji Genel Müdürlüğü
Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü
Su Yönetimi Genel Müdürlüğü
Çevre Yönetimi Genel Müdürlüklerindeki
konu uzmanlarından oluşur. Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kuruluna bağlı olarak
çalışır.
Görevleri :
Kamu kurum ve kuruluşlarından, konu ile ilgili tüm envanter dokümanlarını
ve sürekli, günlük rasat bilgilerini almak.
Toplanan bilgileri değerlendirerek, uyarı ve tahminlerini Risk Değerlendirme
Komitesine sunmak.
2.3. Risk Değerlendirme Komitesi (RDK)
Risk Değerlendirme Komitesi;
Tarım Reformu Genel Müdürlüğü,
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü,
Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü,
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü,
Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü,
Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü,
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü,
Meteoroloji Genel Müdürlüğü,
40
Su Yönetimi Genel Müdürlüğü,
Orman Genel Müdürlüğü,
Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü,
Türkiye Ziraat Odaları Birliği ve
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğince
belirlenen konu uzmanlarından oluşur. Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon
Kuruluna bağlı olarak çalışır.
Görevleri;
İEUTK’den gelen verileri değerlendirmek, risk analizi yapmak/yaptırmak,
Risk analiz sonuçlarına göre eylem raporunu hazırlamak ve TKYKK’na
sunmaktır.
2.4. Veri Akış Birimi (VAB)
Veri Akış Birimi;
Bakanlık il müdürlükleri,
Meteoroloji Genel Müdürlüğü,
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü,
Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü;
İzleme ve Erken Uyarı Tahmin Komitesine elektronik ortamda bilgi akışını sağlarlar.
2.5. Çalışma Grupları (ÇG)
İlgili bakanlıklarca görevlendirilecek konu uzmanlarından oluşur. İzleme ve Erken
Uyarı Tahmin Komitesi ve Risk Değerlendirme Komitesine bağlı olarak çalışırlar.
2.6. Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezi (TKİKM)
Vali veya görevlendireceği Vali Yardımcısı Başkanlığında; İlgili bakanlıkların il
temsilcileri, ilgili bakanlıklara bağlı genel müdürlüklerin taşra birimi temsilcileri, il sağlık
müdürü, valinin uygun göreceği ilçe kaymakamları, il özel idaresi temsilcisi, büyükşehir yada
il belediyesi temsilcisi, ilçe belediye başkanları, üniversite temsilcisi ve ziraat odası başkanı
ile sulama içme suyu ve üretici birlikleri temsilcileri kooperatif başkanları ve diğer sivil
toplum kuruluşu temsilcilerinden oluşur.
Görevleri :
TKYKK kararlarını uygulamak,
İl TAKEP’i yapmak,
İl arazi varlığı ve su kaynakları envanterlerini hazırlamak ve güncelleştirmek,
41
Kuraklık eylemine yönelik acil ve acil olmayan koşullar için mali kaynaklarını
belirleyerek, mahalli bütçe kapsamına almak,
Acil eylem planı uygulamasında ihtiyaç-harcama bütçesini çıkararak ödenek
talebinde bulunmak,
İl TAKEP’i uygulamak,
42
TARIMSAL KURAKLIK
YÖNETİMİ
KOORDİNASYON
KURULU
(TKYKK)
İZLEME ERKEN UYARI
ve TAHMİN KOMİTESİ
(İEUTK)
RİSK
DEĞERLENDİRME
KOMİTESİ
(RDK)
ÇALIŞMA
GRUPLARI
(ÇG)
VERİ AKIŞ
BİRİMLERİ
(VAB)
TARIMSAL KURAKLIK İL
KRİZ MERKEZİ
(TKİKM)
TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİ
43
EK 3. İLGİLİ YASALAR
5488 Sayılı Tarım Kanunu,
2090 Sayılı Tabii Afetlerden Zarar Gören Çiftçilere Yapılacak Yardımlar
Hakkındaki Kanun,
1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu,
2872 Sayılı Çevre Kanunu,
5442 Sayılı İller İdaresi Kanunu,
5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanma Kanunu,
5286 Sayılı Köy Hizmetlerinin Kaldırılması Bazı Kanunlarda Değişiklik
Yapılması,
5363 Sayılı Tarım Sigortaları Kanunu,
4342 Sayılı Mera Kanunu,
5197 Sayılı İl Özel İdaresi Kanunu,
5216 Sayılı Büyükşehir Belediyeler Kanunu,
5215 Sayılı Belediyeler Kanunu.
5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu
6831 Sayılı Orman Kanunu,
831 Sayılı Sular Hakkında Kanun,
167 Sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun.
44
EK 4. TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE VE KURAKLIK
YÖNETİMİ ÇALIŞMALARI HAKKINDA KARAR
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Kararın amacı, Ülkemizde yaşanması muhtemel tarımsal
kuraklığın etkilerini azaltmak ve alınacak tedbirler hususunda, Gıda Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığının koordinasyonunda ilgili bakanlıklar, üniversiteler, valilikler, yerel yönetimler ve
sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla yapılacak çalışmalardaki görev, yetki ve
sorumluluklara ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Karar; tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak üzere ilgili
bakanlıkların çalışmaları yanında, Tarımsal Kuraklık Yönetimince alınan kararlar ve
uygulamalar doğrultusunda gerek yerleşim yerlerinde gerekse, kırsal kesim kuru ve sulu ziraat
alanlarında, su yönetimi, yatırımlar, tarım teknikleri, tohum ve bitki çeşitliliği, sulama
teknikleri, hastalık ve zararlılarla mücadele, ekonomik ve sosyal destekler, mera otlatma
planları, arazi kullanım planları, kısıtlamalar ve acil eylemin uygulanmasına yönelik her türlü
tedbirleri kapsar.
Tanımlar
MADDE 3 – (1) Bu Kararda geçen;
a) Bakanlık: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını,
b) İlgili bakanlıklar: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Kalkınma Bakanlığı ile Orman ve Su İşleri Bakanlığını,
c) İlgili genel müdürlükler: Strateji Geliştirme Başkanlığı (Bakanlık), Tarımsal
Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Gıda ve
Kontrol Genel Müdürlüğü, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Toprak Mahsulleri Ofisi Genel
Müdürlüğü, Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü, İller
İdaresi Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü,
Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Su
Yönetimi Genel Müdürlüğü ve Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğünü,
ç) Tarımsal kuraklık: Yağışların kaydedilen normal seviyelerinin önemli ölçüde altına
düşmesi sonucu; arazi ve su kaynaklarının olumsuz etkilenmesi, toprakta bitkinin ihtiyacını
karşılayacak miktarda suyun bulunmaması ve hidrolojik dengede bozulmalara neden olan
doğa olayını,
45
d) Tarımsal Kuraklık Eylem Planı: Tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak üzere ilgili
Bakanlık çalışmaları yanında, Tarımsal Kuraklık Yönetimince alınan kararlar ve uygulamalar
doğrultusunda gerek yerleşim yerlerinde gerekse kırsal kesim kuru ve sulu ziraat alanlarında,
su yönetimi, yatırımlar, tarım teknikleri, tohum ve bitki çeşitliliği, sulama teknikleri, hastalık
ve zararlılarla mücadele, ekonomik ve sosyal destekler, mera otlatma planları, arazi kullanım
planları, kısıtlamalar ve acil eylemin uygulanmasına yönelik her türlü tedbiri kapsayan planı,
e) Tarımsal Kuraklık Yönetimi: Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu, bu
kurula bağlı çalışan İzleme ve Erken Uyarı Tahmin Komitesi, Risk Değerlendirme Komitesi,
Veri Akış Birimleri, Çalışma Grupları ve Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezini,
f) Üniversite temsilcisi: Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezi üyeliğine ilde bulunan
üniversite rektörlüğünce; ziraat fakültesinden, bu fakültenin bulunmaması durumunda, konu
ile ilgili diğer fakültelerden seçilerek görevlendirilecek konunun uzmanı öğretim üyesini,
ifade eder.
Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Yapısı
MADDE 4 – (1) Tarımsal Kuraklık Yönetimi, Bakanlık koordinasyonunda merkez ve il
yönetim birimlerinden oluşur.
(2) Merkez yönetimi aşağıdaki birimlerden oluşur:
a) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu: Bakanlık Müsteşarının
başkanlığında; Strateji Geliştirme Başkanı (Bakanlık), Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar
Genel Müdürü, Tarım Reformu Genel Müdürü, Gıda ve Kontrol Genel Müdürü, Bitkisel
Üretim Genel Müdürü, Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürü, Tarım İşletmeleri Genel
Müdürü, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürü, Mahalli İdareler Genel Müdürü,
Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürü, Devlet Su İşleri Genel Müdürü, Orman Genel Müdürü,
Meteoroloji Genel Müdürü, Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdürü, Su Yönetimi
Genel Müdürü, Çevre Yönetimi Genel Müdürü, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dekanı
ve konu ile ilgili sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinden oluşur. Kurul, gerektiğinde
Bakanlıkça yapılacak çağrı üzerine toplanır.
b) İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi: Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel
Müdürlüğü, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, Tarım
İşletmeleri Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Genel
Müdürlüğü, Çölleşme ve erozyonla Mücadele Genel Müdürlüğü, Su yönetimi Genel
Müdürlüğü ile Çevre Yönetimi Genel Müdürlüklerindeki konu uzmanlarından oluşur ve
Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kuruluna bağlı olarak çalışır.
46
c) Risk Değerlendirme Komitesi: Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel
Müdürlüğü, Tarım Reformu Genel Müdürlüğü, Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü, Bitkisel
Üretim Genel Müdürlüğü, Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü, Tarım İşletmeleri
Genel Müdürlüğü, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Su
Yönetimi Genel Müdürlüğü, Orman Genel Müdürlüğü, Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü, ve
Türkiye Ziraat Odaları Birliği ile Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğince belirlenen konu
uzmanlarından oluşur ve Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kuruluna bağlı olarak
çalışır.
ç) Veri Akış Birimi: Bakanlık il müdürlükleri, Meteoroloji Genel Müdürlüğü ve Devlet
Su İşleri Genel Müdürlüğü ile Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü; İzleme
ve Erken Uyarı Tahmin Komitesine elektronik ortamda bilgi akışını sağlarlar.
d) Çalışma Grupları: Çalışma grupları ilgili bakanlıklarca görevlendirilecek konu
uzmanlarından oluşur ve İzleme, Erken Uyarı Tahmin Komitesi ve Risk Değerlendirme
Komitesine bağlı çalışırlar.
(3) İl yönetimleri, Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu kararlarını
uygulamak ve Tarımsal Kuraklık Eylem Planı çalışmalarını yürütmekle görevli olup, Tarımsal
Kuraklık İl Kriz Merkezi adı altında çalışırlar. Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezi, vali veya
görevlendireceği vali yardımcısı başkanlığında; ilgili bakanlıkların il temsilcileri ilgili
bakanlıklara bağlı ve ilgili genel müdürlüklerinin taşra birimleri temsilcileri, il sağlık müdürü
valinin uygun göreceği ilçe kaymakamları, il özel idaresi temsilcisi büyükşehir ya da il
belediyesi temsilcisi, ilçe belediye başkanları, üniversite temsilcisi, ziraat odası başkanı,
sulama, içme suyu ve üretici birlikleri, kooperatif başkanları ve diğer sivil toplum kuruluşu
temsilcilerinden oluşur.
Tarımsal Kuraklık Yönetiminin görevleri
MADDE 5 – (1) Tarımsal Kuraklık Yönetimi; kuraklığın etkilerini azaltmak üzere
gerekli ölçümlerin yapılması, envanter ve rasat bilgilerinin toplanması, değerlendirilmesi, risk
analizlerinin yapılması, genel hidrometrik çalışmalar çerçevesinde su potansiyelinin
belirlenmesi, tarımsal kuraklık eylem planının yaptırılması ve uygulamasını temin eder.
(2) İlgili Bakanlıklar, tarımsal kuraklıkla mücadele konusunda, tarımsal kuraklık
yönetimince öngörülen ve görev alanlarındaki konularda kısa, orta ve uzun dönem
tedbirlerine yönelik eğitim, plan ve projeleri yaparak, kendi kurum ödenekleri ile yatırım
çalışmalarını sürdürürler.
47
(3) İlgili Bakanlıklar arasındaki koordinasyon Bakanlıkça sağlanacaktır.
(4) Tarımsal Kuraklık Yönetiminin görevleri, çalışma usul ve esasları, bu Kararın
yayımı tarihinden itibaren altı ay içerisinde Bakanlıkça hazırlanacak olan yönetmelikle
düzenlenir.
Yetki
MADDE 6 – (1) Tarımsal kuraklıkla mücadele çalışmaları, Bakanlık koordinasyonunda
yürütülür. İlgili bakanlıklar, tarımsal kuraklıkla mücadele konusunda ilgili genel
müdürlüklerinin görev ve yetkileri kapsamında olan konularda kısa, orta ve uzun dönemde
yapılacak yatırımlar ile ilgili alınacak tedbirlerin planlanmasını, proje ve uygulamalarını, yılı
bütçesindeki ödeneklerinden karşılarlar.
(2) İlgili bakanlıklar, Tarımsal Kuraklık Yönetiminde bulunan her kademedeki
üyelerinin çalışmalara fiilen katılmalarını sağlayacaklardır. Çalışmalara katılan üyeler,
kararların alınmasında ve çalışmaların yürütülmesinde yetkili ve sorumludurlar.
(3) Yetki, sorumluluk ve koordinasyonla ilgili usul ve esaslar, Bakanlıkça çıkarılacak
yönetmelikle belirlenir.
Yürürlükte kaldırılan mevzuat
MADDE 7 – (1) Tarımsal kuraklıkla mücadele ile kuraklık yönetimi çalışmalarına
ilişkin 9/7/2007 tarih ve 2007/12477 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük
MADDE 9 – (1) Bu Karar yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 10 – (1) Bu Karar hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.
48
EK:5. TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİNİN GÖREVLERİ,
ÇALIŞMA USUL VE ESASLARINA DAİR YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin amacı, Ülkemizde yaşanması muhtemel tarımsal
kuraklığın etkilerini azaltmak ve tarımsal kuraklıkla mücadelede oluşturulan Tarımsal
Kuraklık Yönetiminin görevleri, çalışma usul ve esaslarını düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik; Türkiye genelinde, bölgesel ve iller bazında meydana
gelebilecek tarımsal kuraklığı izlemek, risk değerlendirmesi yapmak ve kuraklığın etkilerini
azaltmak amacıyla oluşturulan Tarımsal Kuraklık Yönetimince alınacak öneri ve tedbirleri
kapsar.
Dayanak MADDE 3 – (1) Bu Yönetmelik; 3/6/2012 tarihli ve 639 sayılı Gıda Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin
11 inci maddesinin birinci fıkrasının (i) bendine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen;
a) Bakanlık: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını,
b) Tarımsal kuraklık: Yağışların kaydedilen normal seviyelerinin önemli ölçüde altına
düşmesi sonucu; arazi ve su kaynaklarının olumsuz etkilenmesi, toprakta bitkinin ihtiyacını
karşılayacak miktarda suyun bulunmaması ve hidrolojik dengede bozulmalara neden olan
doğa olayını,
c) Tarımsal Kuraklık Eylem Planı: Tarımsal kuraklığın etkilerini azaltmak üzere ilgili
bakanlık çalışmaları yanında, Tarımsal Kuraklık Yönetimince alınan kararlar ve uygulamalar
doğrultusunda gerek yerleşim yerlerinde gerekse kırsal kesim kuru ve sulu ziraat alanlarında
su yönetimi, yatırımlar, tarım teknikleri, tohum ve bitki çeşitliliği, sulama teknikleri, hastalık
ve zararlılarla mücadele, ekonomik ve sosyal destekler, mera otlatma planları, arazi kullanım
planları, kısıtlamalar ve acil eylemin uygulanmasına yönelik her türlü tedbiri kapsayan planı,
ç) Tarımsal Kuraklık Yönetimi: Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu, bu
kurula bağlı çalışan İzleme ve Erken Uyarı Tahmin Komitesi, Risk Değerlendirme Komitesi,
veri akış birimleri, çalışma grupları ve tarımsal kuraklık il kriz merkezini,
ifade eder.
49
İKİNCİ BÖLÜM
Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Oluşumu,
Görev ve Çalışma Esasları
Tarımsal Kuraklık Yönetimi
MADDE 5 – (1) Tarımsal Kuraklık Yönetimi; merkez yönetimi ve illerde oluşturulan il
yönetiminden oluşur.
(2) Tarımsal Kuraklık Merkez Yönetimi aşağıdaki birimlerden oluşur:
a) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu.
b) Risk Değerlendirme Komitesi.
c) İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesi.
ç) Veri akış birimleri.
d) Çalışma grupları.
(3) Birinci fıkrada sayılan birimler, 2/5/2012 tarihli ve 2012/3191 sayılı Bakanlar
Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Tarımsal Kuraklıkla Mücadele ve Kuraklık Yönetimi
Çalışmaları Hakkında Kararın 4 üncü maddesinde belirtilen kamu kurum ve kuruluşları ile
üniversite ve sivil toplum örgütleri temsilcilerinden oluşur.
Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulunun görevleri
MADDE 6 – (1) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulunun görevleri
şunlardır:
a) Tarımsal kuraklıkla mücadele eylem planını hazırlamak, hazırlatmak ve uygulamasını
sağlamak.
b) Tarımsal kuraklıkla mücadelede, kurum ve kuruluşlar arasında işbirliğini sağlamak.
c) Risk değerlendirme komitesinden gelen rapor veya önerileri incelemek, kuraklık
görülen illerde tarımsal kuraklıkla mücadele eylem planı kapsamında uygulama kararı almak.
ç) Tarımsal kuraklık eylem planının uygulamasını izlemek, denetlemek ve alınan
sonuçları değerlendirmek.
d) Tarımsal kuraklık eylem planının uygulanmasında karşılaşılacak mali, idari, teknik
ve sosyal konulardaki sorunları gidermek.
e) İhtiyaç duyulan kanun, yönetmelik ve diğer alt düzenlemelere ilişkin taslakları
hazırlamak ve önerilerde bulunmak.
(2) Gerektiğinde Bakanlıkça yapılacak çağrı üzerine toplanır ve karar alır.
50
Risk Değerlendirme Komitesinin görevleri
MADDE 7 – (1) Risk Değerlendirme Komitesinin görevleri şunlardır:
a) İzleme, erken uyarı ve tahmin komitesinden gelen verileri değerlendirmek, risk
analizi yapmak veya yaptırmak,
b) Risk analiz sonuçlarına göre eylem raporunu hazırlamak ve Tarımsal Kuraklık
Yönetimi Koordinasyon Kuruluna sunmak.
İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesinin görevleri
MADDE 8 – (1) İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesinin görevleri şunlardır:
a) Kamu kurum ve kuruluşlarından, konu ile ilgili tüm envanter dokümanlarını ve rasat
bilgilerini sürekli almak.
b) Toplanan bilgileri değerlendirerek, uyarı ve tahminlerini risk değerlendirme
komitesine sunmak.
Veri akış birimlerinin görevleri
MADDE 9 – (1) Veri akış birimlerinin görevleri şunlardır:
a) İzleme, Erken Uyarı ve Tahmin Komitesince ihtiyaç duyulan ve istenilen verilerin
konu ile ilgili kurum ve kuruluşlardan alınarak uygun biçimde sunulması.
b) İstenen verileri sağlayacak rasat istasyonları bulunmaması durumunda, istenilen
rasatları sağlayacak alt yapının, işin aciliyeti dikkate alınarak oluşturulması.
c) Verilerin istenen tarihte, elektronik ortamda gönderilmesi ve muhafaza edilmesi.
Çalışma gruplarının görevleri
MADDE 10 – (1) Çalışma gruplarının görevleri; gruplarda görevlendirilen konu ile
ilgili uzmanlarının çalışma disiplini içerisinde, verilen konulardaki istenen bilgileri süresinde
tamamlayarak, komitelere sunmalarını sağlamaktır.
Tarımsal kuraklık il yönetimi
MADDE 11 – (1) Tarımsal kuraklık il yönetimi, Tarımsal Kuraklık Yönetimi
Koordinasyon Kurulu kararlarını uygulamak ve tarımsal kuraklık eylem planı çalışmalarını
yürütmekle görevli olup aşağıdaki birim ve organlardan meydana gelir.
(2) Tarımsal kuraklık il kriz merkezi, vali veya görevlendireceği vali yardımcısı
başkanlığında; ilgili bakanlıkların il temsilcileri, ilgili bakanlıklara bağlı genel müdürlüklerin
taşra birimi temsilcileri, il sağlık müdürü, valinin uygun göreceği ilçe kaymakamları il özel
idaresi temsilcisi, büyükşehir ya da il belediyesi temsilcisi, ilçe belediye başkanları, üniversite
51
temsilcisi ve ziraat odası başkanı ile sulama içme suyu ve üretici birlikleri temsilcileri
kooperatif başkanları ve diğer sivil toplum kuruluşu temsilcilerinden oluşur.
Tarımsal kuraklık il kriz merkezinin görevleri
MADDE 12 – (1) Tarımsal kuraklık il kriz merkezinin görevleri şunlardır:
a) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu kararlarını uygulamak.
b) İl tarımsal kuraklık eylem planını, Türkiye tarımsal kuraklık eylem planına uygun
olarak yapmak ve uygulamak.
c) İl arazi varlığı ve su kaynakları ve iklim ile ilgili verileri hazırlamak ve
güncelleştirmek.
ç) Kuraklıkla mücadele eylemine yönelik, olağan ve olağanüstü koşullar için mali
kaynaklarını belirleyerek mahalli bütçe kapsamına almak.
(2) Tarımsal kuraklık il kriz merkezi toplantıları komisyon başkanının uygun göreceği
tarihte yılda en az bir kere toplanır.
Tarımsal Kuraklık Yönetiminin çalışma esasları
MADDE 13 – (1) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu kararları, ilgili
bakanlıklar ve tarımsal kuraklık il kriz merkezlerince, konu ile ilgili mevzuat dâhilinde
yürütülür.
(2) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu sekretaryası ve veri işlem
merkezi görevi, Bakanlığın uygun göreceği genel müdürlükçe yürütülür, yapılacak
işlemlerden, genel müdürlük sorumludur.
(3) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu toplantılarına 2/5/2012 tarihli ve
2012/3191 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı çerçevesinde görevlendirilen temsilciler katılır.
Ayrıca, Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu Başkanı, ihtiyaç duyulması
halinde gerekli gördüğü kamu kurum ve kuruluşlarının genel müdürlerini/başkanlarını ve
konu ile ilgili uzman bilim adamlarını toplantıya davet eder. Temsilcilerin ve davet edilen
görevlilerin, izinli, raporlu olmaları halinde yerlerine vekâlet edenler katılır.
(4) Tarımsal kuraklık yönetimi koordinasyon kurulu, gerektiğinde çalışma komisyonları
oluşturur.
(5) Kamu kurum ve kuruluşlarını temsilen komisyonlarda görev yapacak konu ile ilgili
uzmanlar, sürekli görev yapabilecek ve toplantılara katılabilecek personelden seçilir.
52
(6) Tarımsal Kuraklık Yönetimi Koordinasyon Kurulu kararlarını, üye tamsayısının
çoğunluğuyla alır, oyların eşit olması halinde Başkanın kullandığı oy yönünde çoğunluk
sağlanmış olur.
(7) Sekreterya hizmeti ile görevlendirilen genel müdürlük, toplantıların düzenlenmesi ve
alınan kararların kayıt altına alınarak, gerekli işlemlerin yapılmasından sorumludur.
(8) Bakanlıkların merkezde yapacakları işlemlere esas olacak, il tarımsal kuraklık eylem
planlarının, normal koşullarda ve kuraklık sürecindeki çalışmalarının seyri, Tarımsal Kuraklık
Yönetimi Koordinasyon Kurulunca takip edilir, gerekli tedbirler kurul tarafından alınır.
(9) Bakanlık koordinasyonunda, konu ile ilgili diğer çalışmalara, Tarımsal Kuraklık
Yönetiminden katılım sağlanır.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Yürürlükte kaldırılan yönetmelik
MADDE 14 – (1) 2/3/2008 tarihli ve 26804 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Görevleri, Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik
yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük
MADDE 15 – (1) Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 16 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı
yürütür.
53
EK 6. TABLOLAR: Kuraklık Kriter Tahminine Rehber Tablolar
Tarım yılı başlangıcı Ekim ayında başladığından, yağışlar bu aydan itibaren verilmektedir:
Tablo Ek 1 Uzun Yıllar İl Yağış Ortalamaları (1970-2010)
İLLER AYLAR (mm) Toplam (mm) 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9
ADANA 45,7 79,6 120,4 101,9 84,5 58,9 57,2 40,9 17,7 8,7 6,1 14,8 636,4
ADIYAMAN 42,5 74,0 128,9 121,3 103,7 90,9 69,1 35,0 8,5 1,0 0,7 4,7 680,3
AFYON 39,9 35,4 45,3 39,0 36,9 41,5 48,5 43,9 31,3 18,9 14,2 16,7 411,5
AĞRI 56,4 48,7 40,9 36,2 49,8 48,4 75,2 75,5 45,6 19,0 11,5 14,6 521,8
AMASYA 40,3 47,2 53,7 45,1 37,4 43,4 59,5 51,3 37,8 15,5 9,0 21,1 461,3
ANKARA 32,6 36,0 42,6 39,3 34,1 35,7 50,2 49,4 35,1 15,2 11,7 17,9 399,8
ANTALYA 76,8 162,2 250,6 214,2 161,9 96,7 56,4 30,0 7,5 3,4 1,7 11,4 1072,8
ARTVİN 62,1 78,5 96,0 90,7 75,3 59,8 56,5 53,3 49,6 30,8 30,3 33,9 716,8
AYDIN 44,5 86,0 111,1 97,0 93,5 70,8 53,8 33,0 12,8 4,0 2,4 10,9 619,8
BALIKESİR 46,3 81,4 88,4 68,8 65,7 57,0 50,6 41,9 20,6 8,2 5,0 21,7 555,6
BİLECİK 47,2 42,0 54,5 48,0 41,8 43,2 43,0 44,6 38,0 19,2 11,3 23,1 455,9
BİNGÖL 66,6 109,0 131,5 124,8 139,4 129,4 121,7 76,3 20,9 6,0 4,0 10,2 939,8
BİTLİS 91,2 159,6 155,6 138,1 184,1 169,6 165,4 100,2 25,1 5,3 4,2 14,8 1213,2
BOLU 45,4 48,3 62,1 56,8 47,6 49,2 51,3 59,4 52,9 32,2 26,2 26,9 558,3
BURDUR 35,6 39,2 55,3 48,6 41,0 43,5 49,5 39,1 25,4 14,4 7,9 15,5 415,0
BURSA 75,5 83,5 100,8 79,4 75,5 66,8 65,5 44,3 34,8 17,6 16,4 41,1 701,2
ÇANAKKALE 53,0 88,8 96,6 81,1 70,2 67,5 46,5 33,5 21,0 13,2 5,3 19,6 596,3
ÇANKIRI 31,2 28,2 44,3 38,9 30,3 33,7 48,2 53,3 37,1 20,1 17,4 17,5 400,2
ÇORUM 33,4 37,3 45,8 36,1 29,0 36,3 55,2 60,7 54,8 22,2 15,6 24,0 450,4
DENİZLİ 35,8 62,2 81,9 76,3 77,4 63,5 55,2 37,0 24,3 16,8 9,2 11,5 551,1
DİYARBAKIR 32,7 50,6 68,0 63,4 69,5 67,9 64,2 38,5 8,9 0,4 0,3 4,2 468,6
EDİRNE 54,3 68,8 63,6 53,4 51,2 52,9 47,4 53,9 40,1 34,1 25,2 39,2 584,1
ELAZIĞ 44,4 45,3 42,6 37,4 39,9 50,7 64,7 49,4 12,9 1,8 0,5 7,3 396,9
ERZİNCAN 45,7 39,9 28,2 24,5 29,3 41,7 53,0 51,9 30,0 9,3 6,9 14,4 374,8
ERZURUM 47,0 32,2 21,4 19,3 23,1 31,6 53,9 67,2 45,1 26,2 17,0 21,3 405,3
ESKİŞEHİR 29,6 32,6 41,5 34,3 29,2 30,9 42,4 42,1 27,8 14,8 9,9 12,7 347,9
GAZİANTEP 37,7 66,8 93,6 90,1 84,5 74,5 56,2 29,6 6,5 2,5 2,6 6,2 550,8
GİRESUN 168,6 151,4 122,6 116,3 91,2 87,7 81,0 66,5 80,9 77,6 90,3 125,7 1259,8
GÜMÜŞHANE 47,3 45,1 39,9 34,1 33,7 41,5 61,1 67,3 45,6 11,8 13,2 22,0 462,6
HAKKARİ 54,6 86,7 90,5 83,6 105,9 114,4 120,3 63,2 14,5 4,3 3,0 5,5 746,5
ANTAKYA 74,2 114,3 171,9 173,0 160,2 141,2 101,6 88,1 17,0 10,8 3,4 37,0 1092,7
ISPARTA 37,9 47,7 71,5 63,7 59,9 50,1 55,2 46,6 28,2 13,6 11,6 15,1 501,1
MERSİN 40,5 80,8 129,5 97,9 79,2 52,6 38,3 22,1 8,8 8,6 4,3 6,2 568,8
İSTANBUL 100,7 108,6 124,7 100,9 80,9 69,6 45,4 35,5 37,5 39,0 46,3 62,9 852,0
İZMİR 49,8 105,8 131,1 115,0 104,7 79,4 46,5 25,8 8,2 2,2 1,9 17,9 688,3
KARS 41,9 26,9 21,3 19,3 22,3 29,1 50,7 78,5 72,3 55,4 41,0 28,2 486,9
KASTAMONU 39,1 30,2 38,3 29,4 27,7 32,8 57,1 69,6 65,3 37,6 32,0 31,4 490,5
KAYSERİ 33,1 35,7 38,2 32,0 34,1 41,8 57,1 53,7 37,7 11,8 6,1 11,7 393,0
KIRKLARELİ 51,7 70,8 61,7 52,3 45,5 47,4 43,2 49,3 48,8 28,5 22,3 32,8 554,3
KIRŞEHİR 31,6 40,6 46,7 40,4 33,8 34,2 49,2 43,3 34,1 7,7 5,7 12,3 379,6
KOCAELİ 94,2 87,0 108,0 91,2 80,2 71,9 55,6 45,9 50,6 39,1 50,4 50,4 824,5
KONYA 33,4 34,7 41,8 32,8 24,7 25,5 37,5 40,5 23,2 7,8 5,6 10,6 318,1
54
KÜTAHYA 43,8 55,9 77,0 63,9 57,4 53,3 55,2 50,0 31,7 18,8 16,8 23,0 546,8
MALATYA 38,9 41,9 38,2 35,7 35,7 50,7 58,6 45,8 18,3 2,1 2,0 6,2 374,1
MANİSA 50,2 96,8 129,3 110,7 106,7 82,7 55,9 32,5 15,6 5,4 5,4 16,8 708,0
K.MARAŞ 50,8 86,0 124,3 117,7 111,7 94,7 77,1 37,2 6,7 1,1 0,7 6,6 714,6
MARDİN 32,4 68,1 104,0 100,7 112,8 96,1 78,9 37,4 5,7 1,1 0,3 1,9 639,4
MUĞLA 65,6 153,9 232,1 204,4 183,2 119,2 68,2 47,3 24,2 7,5 8,6 16,3 1130,5
MUŞ 62,2 93,7 85,4 79,5 101,3 101,1 107,5 68,1 27,8 6,1 4,5 12,2 749,4
NEVŞEHİR 34,7 36,9 49,0 40,3 42,6 43,4 53,8 58,1 30,0 9,9 5,0 12,0 415,7
NİĞDE 28,8 33,8 38,2 30,1 31,2 32,5 46,5 44,5 25,1 5,2 4,4 7,8 328,1
ORDU 136,1 126,5 107,0 93,8 83,1 75,4 74,0 55,0 76,6 62,9 62,8 83,8 1037,0
RİZE 300,4 256,2 246,0 210,4 179,2 144,4 92,2 99,7 135,8 148,4 182,6 249,6 2244,9
SAKARYA 88,3 85,2 104,4 89,9 79,3 70,3 59,7 48,3 72,8 51,4 51,0 49,6 850,2
SAMSUN 91,9 80,3 76,7 58,0 52,1 57,0 58,9 51,2 48,0 30,4 36,7 52,7 693,9
SİİRT 46,7 82,6 88,3 77,3 96,5 103,2 100,4 59,9 9,3 1,8 1,5 3,1 670,6
SİNOP 93,9 84,6 86,3 68,8 50,2 47,2 37,3 33,8 32,5 34,4 40,9 64,8 674,7
SİVAS 37,8 41,4 43,9 40,1 39,7 46,0 65,8 60,4 33,7 9,8 6,5 17,7 442,8
TEKİRDAĞ 63,0 75,2 73,7 60,7 55,2 56,2 41,1 38,5 35,7 24,5 14,8 35,1 573,7
TOKAT 43,4 45,9 43,2 39,6 36,5 39,3 60,7 61,6 37,4 11,7 6,2 17,6 443,1
TRABZON 117,5 99,1 87,8 72,4 62,7 58,1 59,1 50,6 51,7 36,1 50,6 75,9 821,6
TUNCELİ 63,6 96,9 119,1 109,6 104,2 100,7 100,5 65,5 19,1 3,2 2,9 13,8 799,1
ŞANLIURFA 25,4 45,6 72,8 73,1 70,3 65,1 46,9 25,5 3,6 0,6 1,0 3,2 433,1
UŞAK 42,3 65,4 72,8 63,3 65,6 55,1 56,2 45,0 22,6 16,5 10,8 15,4 531,0
VAN 43,3 50,5 38,2 30,4 31,5 46,2 52,6 48,9 18,1 5,5 3,8 12,3 381,3
YOZGAT 42,8 65,5 77,9 64,4 64,6 61,7 69,9 61,6 41,7 14,8 9,9 19,5 594,3
ZONGULDAK 153,1 151,0 156,9 125,1 88,4 87,6 58,4 54,0 70,9 80,8 87,6 116,7 1230,5
AKSARAY 26,4 32,0 43,4 36,5 33,4 36,1 51,1 41,3 23,6 6,8 3,9 8,6 343,1
BAYBURT 47,5 35,3 28,9 26,6 28,5 41,0 61,7 68,1 51,1 20,0 14,1 20,0 442,8
KARAMAN 29,4 32,6 43,4 40,0 34,6 33,5 40,1 35,9 21,4 5,3 4,6 5,8 326,6
KIRIKKALE 30,2 33,4 43,9 39,5 29,2 32,3 48,5 49,9 37,5 11,7 8,5 13,2 377,8
BATMAN 27,2 54,1 62,3 56,4 67,6 75,5 68,3 40,2 7,1 0,2 0,6 3,3 462,8
ŞIRNAK 23,6 66,7 113,9 111,7 120,7 102,8 74,2 33,7 4,0 0,4 0,1 1,8 653,6
BARTIN 113,1 118,4 132,4 106,3 86,3 72,8 56,5 51,8 70,7 63,9 78,8 89,9 1040,9
ARDAHAN 38,6 29,9 23,1 18,3 20,8 30,8 50,5 82,7 91,6 69,9 61,0 33,6 550,8
IĞDIR 26,4 17,7 11,6 13,2 18,1 21,6 36,5 48,1 32,3 14,0 9,2 10,1 258,8
YALOVA 89,1 89,3 107,3 86,8 73,5 69,3 52,9 33,9 41,6 22,1 33,3 51,6 750,7
KARABÜK 38,9 34,2 49,9 51,6 36,1 43,6 47,9 50,3 50,0 29,7 22,7 29,7 484,6
KİLİS 32,7 58,7 81,8 77,1 72,2 67,1 48,7 24,0 6,8 1,1 3,1 4,5 477,8
OSMANİYE 76,4 108,8 101,9 93,7 108,5 121,6 87,8 73,3 28,8 10,2 5,8 27,5 844,3
DÜZCE 84,6 87,1 102,3 83,3 73,7 70,5 59,6 61,3 58,0 45,5 52,2 50,2 828,3
Kaynak : MGM 2012
Tarım yılı Ekim ayında başladığından, sıcaklıklar bu aydan itibaren verilmektedir:
55
Tablo Ek 2 Uzun Yıllar (1970-2010) En Kurak 1972-1973 Yılında Bitki Gelişiminde Önemli
Aylara Göre Kümülatif Toplam Yağış Ve Ortalama Sıcaklık Değerleri
İLLER
EN KURAK YIL
1972 - 1973
1972 1973
Aylar (Yağış (mm) / Sıcaklık (ºC)
11 12 1 2 3 4 5 6
Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc.
ADANA 28,5 14,9 0,0 10,2 25,8 9,3 23,4 12,7 38,2 13,3 86,3 17,1 28,4 22,2 34,1 25,2
ADIYAMAN 40,8 10,8 0,3 6,0 24,6 2,8 47,3 7,8 71,2 9,4 73,1 14,2 5,1 21,9 13,4 25,3
AFYON 17,6 6,0 0,3 0,1 7,3 -0,5 22,9 4,3 41,5 3,6 27,7 9,3 53,9 15,4 5,3 18,0
AĞRI 54,3 -0,9 5,9 -8,7 46,9 13,5 37,1 -8,4 72,5 -5,9 45,1 2,9 53,3 11,6 16,0 15,2
AMASYA 22,0 7,9 20,9 0,7 13,3 -0,3 17,8 8,3 55,9 6,8 71,0 14,0 72,4 16,8 33,7 19,8
ANKARA 17,7 5,6 14,2 -0,8 13,3 -2,8 21,7 4,9 41,9 4,1 63,0 10,2 21,9 16,2 58,3 18,7
ANTALYA 9,2 15,1 27,5 11,7 92,6 10,0 220,8 12,1 34,3 12,8 17,3 15,6 3,6 21,8 16,2 25,9
ARTVİN 107,7 7,6 166,6 1,6 72,2 0,1 104,9 5,9 59,4 5,9 52,8 11,4 44,6 14,5 59,9 16,6
AYDIN 27,4 12,7 8,2 6,9 84,3 6,9 110,8 10,4 34,3 10,5 56,3 14,5 1,1 22,0 11,1 25,3
BALIKESİR 35,8 9,9 0,2 4,5 27,5 4,2 110,3 8,1 43,7 6,9 75,6 12,7 29,2 18,7 15,9 21,4
BİLECİK 20,2 8,5 1,8 2,3 10,0 1,3 38,7 6,8 24,5 5,1 52,4 11,0 15,3 16,4 24,8 18,6
BİNGÖL 103,3 5,5 3,8 1,0 110,4 -4,3 135,4 -0,7 89,3 3,5 136,6 9,7 9,3 17,4 12,1 20,9
BİTLİS 166,9 4,1 19,5 -0,8 142,7 -3,7 114,3 -0,8 135,7 0,8 0,0 6,4 52,7 13,5 13,0 17,3
BOLU 31,3 6,4 18,4 -0,5 49,6 -1,9 33,7 4,8 55,0 3,8 58,5 9,1 34,9 13,9 57,1 16,1
BURDUR 16,9 7,7 1,2 2,5 19,4 1,9 73,3 4,8 22,6 5,7 32,2 10,5 23,7 17,7 19,4 19,8
BURSA 69,5 9,8 16,9 4,0 48,1 4,2 90,2 8,3 69,4 6,2 110,5 12,3 57,3 17,5 46,0 20,1
ÇANAKKALE 44,5 11,3 12,2 6,6 50,6 4,9 117,5 8,4 53,0 6,9 52,3 12,5 5,0 17,9 0,4 21,6
ÇANKIRI 5,1 4,5 18,5 -2,7 15,7 -5,3 19,5 3,5 32,4 3,7 54,7 10,9 24,2 15,9 11,7 18,6
ÇORUM 15,0 4,9 14,9 -1,5 12,1 -2,9 18,1 3,9 62,0 3,3 62,9 10,3 38,0 14,0 45,8 16,6
DENİZLİ 22,9 9,9 0,0 4,7 29,0 4,5 158,5 8,2 25,1 8,9 36,7 12,9 16,2 20,6 8,1 23,4
DİYARBAKIR 31,4 8,6 2,0 3,3 90,1 -2,9 41,0 5,5 22,0 9,0 37,7 13,5 3,2 21,5 1,2 25,8
EDİRNE 24,2 9,3 3,8 3,7 86,5 1,6 96,1 6,4 84,4 6,1 59,1 12,8 17,2 18,7 43,6 21,2
ELAZIĞ 29,7 5,9 8,7 0,9 44,6 -4,7 23,1 2,3 25,5 5,4 90,3 10,8 6,6 19,1 11,3 21,8
ERZİNCAN 43,2 1,3 8,0 -3,0 18,2 -5,9 26,0 1,6 30,2 3,9 54,0 9,7 26,4 16,7 24,4 18,0
ERZURUM 36,0 -2,3 7,8 -8,7 22,2 10,5 18,0 -4,5 33,1 -2,2 34,9 4,4 19,9 11,2 85,1 12,8
ESKİŞEHİR 15,7 6,0 0,9 -0,6 11,8 -1,6 39,4 4,8 20,6 3,9 59,6 9,8 29,4 15,7 78,3 17,9
GAZİANTEP 58,1 7,6 0,1 2,3 34,1 -0,3 39,6 5,1 42,8 6,8 33,7 12,2 1,4 19,6 5,1 22,8
GİRESUN 98,7 11,7 123,6 7,1 75,5 5,5 40,0 10,1 96,9 6,9 51,9 10,8 31,3 15,2 108,9 19,0
GÜMÜŞHANE 29,6 3,9 8,7 -2,4 9,1 -3,1 17,3 2,9 38,1 3,1 79,7 8,8 16,8 13,9 54,5 15,7
HAKKARİ 118,4 4,5 11,5 -2,1 107,0 -5,5 101,3 -1,6 108,6 1,4 137,0 6,5 44,0 13,6 17,5 18,9
HATAY 46,4 12,9 0,2 7,0 88,6 5,6 85,8 10,9 99,0 12,7 106,8 16,4 147,9 20,8 58,2 23,9
ISPARTA 20,7 5,9 2,0 0,7 60,6 0,5 79,7 3,5 24,2 4,7 30,4 9,7 33,3 16,7 31,1 18,9
MERSİN 21,7 13,6 0,0 8,8 28,3 8,1 28,0 11,4 22,0 12,2 12,5 16,3 0,9 21,0 11,7 23,8
İSTANBUL 112,8 10,7 57,5 6,3 86,6 4,3 67,0 7,7 64,7 6,0 50,3 11,5 21,1 16,9 65,5 19,5
İZMİR 34,0 13,2 4,9 7,8 135,3 7,7 186,7 11,0 38,6 10,5 44,6 14,7 9,5 21,5 20,7 24,5
KARS 24,2 -1,0 1,5 -8,3 26,5 12,2 36,8 -8,5 29,5 -5,3 33,0 3,9 58,0 9,6 53,7 12,1
KASTAMONU 19,0 4,4 19,1 -1,7 10,2 -2,8 25,9 3,5 30,4 2,7 65,8 9,5 10,9 13,9 92,7 15,7
KAYSERİ 22,3 2,2 4,0 -5,6 14,6 -3,5 17,2 3,4 52,1 3,3 73,7 9,5 36,2 14,8 64,6 17,1
KIRKLARELİ 30,4 9,1 4,9 4,0 63,8 1,5 99,2 5,8 64,1 4,9 43,8 11,7 31,9 17,8 22,1 20,2
KIRŞEHİR 19,9 4,2 5,6 -1,0 11,8 -2,3 7,4 4,4 26,4 4,1 53,9 9,9 56,3 15,6 17,0 18,3
KOCAELİ 47,9 11,0 45,3 6,2 32,5 4,9 35,1 9,0 66,5 7,0 59,4 12,5 13,4 17,8 43,9 20,3
KONYA 8,9 4,8 4,1 -1,8 4,8 -1,4 8,8 4,5 25,7 4,9 15,6 11,1 58,0 16,9 47,5 18,6
KÜTAHYA 24,1 5,9 3,7 -0,7 15,8 -0,6 97,5 4,3 43,9 3,8 64,3 9,1 36,2 14,8 42,0 16,8
MALATYA 38,0 5,7 3,5 1,4 35,8 -3,3 9,3 4,3 47,5 6,4 93,5 11,9 16,5 19,2 28,3 21,5
56
MANİSA 41,1 11,9 3,7 5,7 59,7 6,3 213,7 9,8 62,8 9,6 84,0 14,5 26,2 20,6 27,8 24,0
K.MARAŞ 48,4 10,8 0,9 6,1 35,4 3,7 95,4 8,3 75,5 9,5 55,0 14,6 15,5 20,9 11,8 23,6
MARDİN 104,3 9,1 3,8 3,8 108,7 1,1 85,3 5,9 47,2 7,7 60,6 11,7 11,3 19,7 0,0 24,1
MUĞLA 55,5 9,7 11,1 5,5 148,6 4,4 351,2 6,9 33,3 7,5 52,0 10,6 25,4 19,3 18,1 22,3
MUŞ 118,3 3,0 4,8 -1,7 90,1 -8,3 79,7 -4,6 75,2 -0,8 103,6 7,7 9,6 15,0 17,0 18,7
NEVŞEHİR 18,3 5,0 3,7 -1,9 21,3 -2,1 17,0 4,2 49,4 3,1 53,1 8,9 59,1 14,1 19,6 16,5
NİĞDE 14,6 4,3 2,2 -2,0 14,4 -2,4 14,1 3,8 16,5 3,9 44,3 9,5 28,3 15,2 34,0 17,1
ORDU 100,6 10,6 91,9 6,3 31,9 4,6 37,0 9,4 94,8 6,6 59,1 10,8 46,1 14,7 137,5 18,7
RİZE 359,7 10,4 191,3 6,2 176,2 4,6 131,6 8,8 173,8 7,1 72,7 10,8 75,2 15,3 235,9 18,8
SAKARYA 56,7 10,7 17,9 4,9 35,3 4,5 36,0 8,9 66,2 6,8 41,7 12,3 13,9 17,6 68,9 19,8
SAMSUN 67,8 11,7 43,8 6,6 13,2 5,3 41,9 10,1 80,0 7,3 52,6 11,4 59,5 15,3 36,0 19,2
SİİRT 73,8 9,1 16,4 3,6 94,9 -0,9 72,7 5,6 53,8 8,0 71,7 12,5 14,8 19,9 8,1 25,1
SİNOP 72,7 11,3 37,0 7,6 55,4 5,2 37,9 8,2 35,4 6,8 28,6 10,2 10,0 14,2 15,7 18,2
SİVAS 11,1 3,4 3,2 -3,4 8,7 -4,1 24,0 1,8 31,5 2,1 88,2 8,1 38,7 13,2 20,8 15,5
TEKİRDAĞ 65,7 10,9 0,9 5,8 46,9 3,5 95,8 6,9 46,7 5,8 26,0 11,5 15,6 16,9 12,7 19,9
TOKAT 17,0 7,3 9,1 0,4 7,8 -0,4 10,5 7,5 33,9 5,9 67,9 12,4 79,6 15,6 34,8 17,7
TRABZON 104,8 11,9 60,6 6,9 70,7 5,6 29,8 10,4 80,9 7,6 70,7 11,2 16,4 15,3 56,1 18,8
TUNCELİ 61,7 6,2 5,0 -0,2 87,1 -5,2 87,4 2,6 44,4 5,9 115,1 11,0 12,4 18,7 5,8 22,1
ŞANLIURFA 19,3 11,8 0,1 6,6 37,5 3,8 23,7 8,9 30,5 10,3 13,4 15,4 2,8 23,0 0,4 26,6
UŞAK 36,2 6,7 0,0 2,4 19,0 1,7 119,0 4,6 55,3 4,6 47,7 9,3 58,8 16,5 24,4 19,0
VAN 67,5 2,7 8,8 -3,7 23,9 -6,0 28,3 -3,3 44,7 0,2 49,8 5,7 33,7 12,4 14,6 16,5
YOZGAT 25,0 3,2 11,2 -2,9 17,2 -3,3 24,2 2,0 59,7 1,0 80,6 7,3 72,2 12,6 42,4 14,7
ZONGULDAK 106,5 11,2 48,8 5,8 69,5 4,6 79,7 8,7 116,7 6,1 68,1 11,1 93,1 16,0 99,7 18,7
AKSARAY 35,0 4,9 9,5 -1,7 13,6 -3,0 17,3 4,8 39,7 5,1 50,7 10,3 56,5 15,8 22,8 18,6
BAYBURT 41,2 -0,3 8,9 -5,8 22,9 -8,3 16,2 -2,4 28,7 0,0 67,0 5,9 29,8 11,4 63,6 13,2
KARAMAN 6,9 5,3 1,8 -2,3 16,0 -1,6 39,4 4,8 37,9 4,8 20,6 10,6 29,3 16,3 19,0 18,7
KIRIKKALE 6,5 5,9 25,6 -1,8 9,1 -4,4 9,4 5,2 20,1 4,8 72,1 11,1 51,1 16,8 46,7 19,7
BATMAN 69,0 8,3 1,9 2,3 72,5 -3,7 58,9 5,7 30,0 9,1 32,5 13,5 7,8 20,5 0,1 26,1
ŞIRNAK 90,9 12,7 14,1 6,0 120,0 3,4 75,5 9,8 44,1 11,7 95,9 15,8 31,5 23,3 0,0 29,5
BARTIN 149,0 8,3 33,7 3,3 126,7 2,0 94,1 6,5 73,5 5,8 88,3 10,5 92,8 15,3 83,0 18,2
ARDAHAN 30,4 -2,6 7,6 11,3 13,8 12,9 10,9 -8,7 22,3 -6,4 28,8 2,5 41,8 8,8 115,2 10,8
IĞDIR 19,3 4,4 5,1 -2,4 34,3 -8,2 16,2 -4,5 38,6 4,6 25,0 11,8 25,0 17,1 27,1 20,5
YALOVA 93,3 11,5 18,1 6,2 44,3 5,2 56,9 8,2 78,6 6,5 80,9 11,9 11,5 16,8 27,9 19,7
KARABÜK 38,0 8,1 6,3 1,3 55,6 1,3 16,0 7,2 25,2 7,0 41,1 12,5 27,1 17,4 55,8 19,4
KİLİS 38,8 11,5 0,0 6,3 34,5 3,6 49,8 8,5 48,3 10,1 56,0 14,3 0,0 21,6 1,8 24,5
OSMANİYE
DÜZCE 77,9 8,8 34,9 2,6 64,6 2,5 59,4 8,0 74,4 6,6 65,1 11,9 35,2 17,1 56,9 19,5
Kaynak : MGM 2012
57
Tablo Ek 3 Uzun Yıllar (1970-2010) Yağış Ortalamasına En Yakın 2006 Yılı İçin İllere Göre
Toplam Yağış, Ortalama Sıcaklık Ve Buğday Üretim Değerleri.
İl
2006
İl
2006
Toplam
Yağış
(mm)
Ortalama
Sıcaklık
oC
Üretim*
(Ton)
Toplam
Yağış
(mm)
Ortalama
Sıcaklık
oC
Üretim*
(Ton)
01. ADANA 493,0 19,1 855.523 KONYA 278,2 11,8 1.586.033
02. ADIYAMAN 675,0 17,9 237.832 KÜTAHYA 446,1 10,9 360.814
03. AFYON 468,8 11,6 402.274 MALATYA 344,9 14,4 173.454
04. AĞRI 377,3 7,9 133.818 MANİSA 709,2 17,1 239.301
05. AMASYA 511,6 13,5 408.274 K.MARAŞ 708,0 17,5 406.552
06. ANKARA 404,9 12,2 1.137.404 MARDİN 706,6 17,2 311.224
07. ANTALYA 925,8 18,7 282.243 MUĞLA 1085,3 15,0 125.270
08. ARTVİN 679,8 12,4 4.566 MUŞ 938,9 10,6 185.829
09. AYDIN 591,4 17,8 116.400 NEVŞEHİR 295,9 11,4 268.491
10. BALIKESİR 570,9 14,2 461.917 NİĞDE 280,4 11,9 143.220
11. BİLECİK 354,5 12,6 77.640 ORDU 1035,5 14,6 16.420
12. BİNGÖL 1069,4 11,4 27.573 RİZE 2566,9 14,7 0
13. BİTLİS 1310,2 9,9 70.330 SAKARYA 795,3 14,9 53.624
14. BOLU 468,4 10,9 135.571 SAMSUN 706,3 14,6 337.336
15. BURDUR 381,1 13,3 103.482 SİİRT 611,4 17,0 92.427
16. BURSA 660,8 14,6 309.205 SİNOP 953,7 14,1 48.269
17. ÇANAKKALE 722,3 14,8 293.143 SİVAS 447,6 10,0 547.402
18. ÇANKIRI 383,1 11,5 113.862 TEKİRDAĞ 619,0 14,0 604.370
19. ÇORUM 458,5 10,6 529.308 TOKAT 391,7 12,8 325.019
20. DENİZLİ 629,2 16,4 269.014 TRABZON 892,0 14,8 26
21. DİYARBAKIR 542,0 16,2 780.657 TUNCELİ 926,1 13,7 22.862
22. EDİRNE 808,0 13,6 604.656 ŞANLIURFA 374,6 19,1 925.294
23. ELAZIĞ 374,3 13,9 143.166 UŞAK 511,0 12,4 113.416
24. ERZİNCAN 474,2 11,8 127.992 VAN 386,4 10,5 101.019
25. ERZURUM 341,9 6,8 145.461 YOZGAT 563,4 9,6 658.839
26. ESKİŞEHİR 328,6 10,5 399.323 ZONGULDAK 1225,8 13,5 35.632
27. GAZİANTEP 578,7 15,7 270.629 AKSARAY 332,1 12,5 288.724
28. GİRESUN 1268,7 14,6 19.118 BAYBURT 564,8 8,1 34.899
29. GÜMÜŞHANE 615,5 10,1 38.964 KARAMAN 269,1 12,1 182.115
30. HAKKARİ 752,7 11,5 17.921 KIRIKKALE 399,3 12,8 231.833
31. HATAY 912,0 18,5 335.791 BATMAN 522,0 16,6 164.694
32. ISPARTA 479,5 12,4 97.109 ŞIRNAK 587,2 21,1 112.876
33. İÇEL 370,3 19,9 322.232 BARTIN 1042,2 12,9 27.840
34. İSTANBUL 1053,1 14,6 149.725 ARDAHAN 683,3 5,2 17.472
35. İZMİR 804,8 18,0 124.066 IĞDIR 280,4 13,4 59.846
36. KARS 549,1 6,3 92.151 YALOVA 744,3 14,8 4.175
37. KASTAMONU 369,8 9,9 139.806 KARABÜK 386,7 13,3 32.205
38. KAYSERİ 395,8 11,7 347.259 KİLİS 432,7 17,4 33.219
39. KIRKLARELİ 818,8 12,9 390.007 OSMANİYE 809,0 18,2 290.732
40. KIRŞEHİR 328,2 11,9 236.982 DÜZCE 648,7 13,6 22.841
41. KOCAELİ 882,2 15,0 71.399
Kaynak : MGM 2012
58
Tablo Ek 4 Uzun Yıllar (1970-2010) Yağış Ortalamasına En Yakın 2006 Yılında Bitki
Gelişiminde Önemli Aylara Göre Kümülatif Toplam Yağış Ve Ortalama
Sıcaklık Değerleri
İLLER
2006
2005 2005 - 2006
Aylar (Yağış (mm) / Sıcaklık (ºC)
11 11..12 11..01 11..02 11..03 11..04 11..05 11..06
Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc. Yağ. Sıc.
ADANA 64,6 13,9 128,7 12,1 165,0 8,9 296,6 10,6 342,8 14,1 352,1 18,5 371,9 22,4 376,4 26,0
ADIYAMAN 70,8 10,4 131,7 8,6 256,0 3,6 469,3 6,7 531,6 10,8 596,5 16,7 630,4 21,9 630,5 29,1
AFYON 58,3 5,9 71,4 4,0 132,1 -2,1 175,6 0,8 227,4 6,7 252,1 12,0 304,7 15,5 327,0 20,0
AĞRI 17,6 2,9 57,2 -3,0 90,0 -11,0 108,0 -7,9 132,1 -1,1 253,0 8,7 295,6 13,6 300,3 20,5
AMASYA 46,3 7,4 73,8 4,3 117,7 0,5 188,8 2,1 265,2 9,9 298,7 13,8 348,4 17,4 383,8 22,6
ANKARA 48,1 6,1 62,5 3,0 98,0 -1,7 165,2 0,4 205,6 7,5 235,0 13,1 264,5 16,6 296,3 21,6
ANTALYA 142,2 13,8 271,8 11,7 590,8 9,0 675,3 11,1 753,5 13,3 840,8 17,2 853,1 21,0 875,0 25,9
ARTVİN 48,7 8,6 82,1 5,6 154,9 1,1 196,6 4,6 265,6 8,5 341,8 11,2 388,9 15,1 405,5 19,8
AYDIN 160,4 12,1 198,6 10,7 289,2 6,8 398,3 9,3 514,0 12,1 533,5 17,2 534,2 21,6 534,2 26,2
BALIKESİR 98,5 9,5 158,2 7,5 206,0 2,5 276,7 4,7 376,2 8,7 397,0 13,4 410,8 17,5 482,1 22,3
BİLECİK 54,2 7,5 79,7 5,8 138,8 0,7 187,2 1,9 224,5 7,9 230,6 12,6 262,7 16,5 276,0 20,5
BİNGÖL 90,7 5,4 271,9 0,6 389,1 -4,9 594,1 -2,4 725,1 3,8 870,3 10,2 942,9 15,5 942,9 23,8
BİTLİS 67,9 3,8 259,6 1,8 477,9 -4,8 695,2 -1,3 871,6 2,2 1049,8 8,7 1198,0 13,7 1198,0 20,6
BOLU 63,7 6,6 103,4 4,1 142,6 -0,4 207,2 1,5 256,7 6,7 270,4 10,5 307,4 14,1 330,0 18,2
BURDUR 48,7 6,8 60,4 4,8 81,2 0,6 119,4 3,4 182,2 7,8 231,2 12,5 272,2 16,9 289,4 21,9
BURSA 109,3 9,3 197,0 8,3 256,9 3,4 389,4 5,4 446,4 9,6 459,4 14,3 468,7 18,9 531,5 22,4
ÇANAKKALE 218,8 10,5 290,1 9,1 343,3 3,1 428,0 5,6 552,0 8,7 555,8 13,2 572,5 17,7 595,5 22,2
ÇANKIRI 34,7 5,4 44,4 1,5 85,4 -3,2 150,3 -1,8 174,7 6,8 206,7 12,8 246,7 16,2 273,9 21,6
ÇORUM 50,3 4,6 63,2 1,8 103,2 -2,9 163,5 -1,4 220,9 6,4 238,4 11,4 292,4 14,7 328,5 19,9
DENİZLİ 102,8 10,4 171,4 8,3 244,3 4,3 317,6 7,2 436,5 10,7 475,1 15,9 515,5 20,1 560,5 24,7
DİYARBAKIR 38,0 7,5 132,3 5,3 253,6 0,4 374,6 4,3 401,2 9,2 479,1 14,5 517,5 19,4 517,5 28,5
EDİRNE 90,2 8,4 179,5 4,7 235,9 0,3 291,6 3,3 414,4 8,5 438,4 14,0 474,9 18,4 562,7 22,4
ELAZIĞ 53,8 5,9 72,6 3,0 124,4 -1,2 153,3 2,7 191,3 7,9 263,7 13,0 292,8 17,6 294,6 26,3
ERZİNCAN 29,3 5,2 70,6 0,8 92,3 -4,0 123,9 0,8 191,9 6,5 250,3 11,8 315,5 16,2 318,6 23,9
ERZURUM 15,2 1,0 36,4 -3,9 54,2 -11,2 65,1 -5,6 78,5 1,2 155,9 7,2 197,5 11,4 216,7 18,4
ESKİŞEHİR 48,0 5,2 65,0 2,5 110,3 -2,8 144,8 -1,8 168,7 5,8 171,5 11,3 192,2 14,8 205,8 19,4
GAZİANTEP 43,4 8,9 76,1 7,1 169,8 2,4 332,3 5,3 409,8 9,8 470,1 14,5 472,1 19,7 472,1 26,1
GİRESUN 95,7 12,5 181,9 9,9 386,1 5,6 491,7 6,6 562,8 10,5 645,3 11,5 741,8 14,5 819,1 20,8
GÜMÜŞHANE 44,6 4,8 66,4 1,7 97,2 -3,1 142,3 0,6 219,6 5,8 327,9 9,7 413,3 13,6 437,5 19,4
HAKKARİ 51,3 5,5 158,4 2,4 263,4 -5,3 443,3 -3,4 503,6 3,8 688,5 9,6 710,5 15,9 712,4 23,0
ANTAKYA 114,7 13,0 227,2 11,2 407,7 7,5 541,7 10,4 724,4 14,2 763,4 18,0 778,3 21,9 778,3 25,3
ISPARTA 43,7 6,2 66,5 4,0 120,2 0,1 147,9 2,6 253,4 6,8 292,3 11,8 336,1 15,8 361,8 21,2
MERSİN 86,1 15,2 145,5 13,4 192,4 10,7 250,9 11,8 282,2 14,8 293,3 19,0 296,3 22,3 320,4 26,0
İSTANBUL 206,1 10,5 355,2 8,8 496,6 4,4 646,1 5,8 751,3 8,6 766,3 12,8 771,4 17,3 793,8 22,0
İZMİR 155,9 12,9 223,4 11,3 300,9 6,9 394,3 9,6 575,2 12,2 604,6 17,4 604,8 21,1 614,8 25,7
KARS 29,5 1,3 46,9 -3,4 98,8 -11,3 111,4 -6,4 134,6 0,6 257,2 6,6 314,7 11,6 355,8 17,5
KASTAMONU 51,5 4,4 71,7 1,0 95,6 -1,9 137,4 -0,6 169,4 5,5 180,7 10,5 225,7 13,9 283,0 18,5
KAYSERİ 17,2 5,1 42,9 1,6 72,3 -2,2 108,2 1,6 136,8 7,8 215,9 12,4 271,7 15,8 324,8 22,6
KIRKLARELİ 137,1 7,8 278,4 5,1 310,6 -0,1 343,9 3,4 477,3 7,7 494,7 13,1 522,3 17,2 600,4 21,4
KIRŞEHİR 57,8 6,1 64,5 2,6 99,6 -2,3 127,6 1,7 162,5 6,8 189,5 11,9 221,2 15,7 266,8 22,0
KOCAELİ 160,2 10,8 247,4 9,4 357,7 4,5 461,5 6,3 530,8 10,0 536,9 13,4 561,4 17,9 632,8 22,1
KONYA 68,8 4,9 78,6 1,5 99,8 -2,9 123,6 1,2 142,0 7,1 195,4 12,2 213,3 16,2 223,2 22,0
KÜTAHYA 57,0 5,9 106,9 3,9 208,0 -1,5 254,9 0,6 300,6 6,9 305,0 11,4 342,2 14,5 360,7 19,1
MALATYA 31,7 6,3 54,7 1,9 87,0 -1,1 140,3 3,2 169,9 9,1 236,9 14,2 263,0 19,0 271,5 26,9
59
MANİSA 139,1 11,2 224,0 9,8 312,6 4,2 432,4 7,3 569,0 11,2 604,7 16,8 607,8 21,3 639,0 25,8
K.MARAŞ 69,6 10,8 163,1 8,4 265,1 3,8 497,8 6,9 594,6 11,7 631,2 17,0 645,3 21,9 645,3 27,4
MARDİN 35,6 10,8 118,2 9,0 333,2 2,0 494,8 5,3 534,7 10,0 637,2 14,8 699,0 20,9 699,0 28,5
MUĞLA 184,4 9,1 344,6 7,1 499,6 4,8 676,1 5,9 902,7 8,4 951,5 14,4 979,8 18,4 995,4 22,9
MUŞ 67,6 4,6 235,6 -0,7 374,5 -9,7 469,7 -5,4 577,4 3,1 772,6 11,0 819,5 15,5 819,5 24,2
NEVŞEHİR 29,8 5,6 48,2 3,5 98,6 -2,1 122,2 2,0 142,4 7,0 212,6 11,4 242,2 15,3 247,4 21,1
NİĞDE 20,9 5,8 43,2 2,4 72,5 -1,8 94,7 2,2 125,2 7,3 170,5 11,9 213,2 16,1 245,0 22,3
ORDU 94,1 11,7 157,3 9,7 277,0 5,4 384,5 6,2 470,2 9,5 540,0 11,3 625,3 14,9 697,9 21,4
RİZE 397,7 11,7 586,9 9,4 891,0 5,2 1087,3 6,1 1209,5 9,7 1328,3 11,8 1428,4 16,0 1542,2 21,7
SAKARYA 165,7 11,0 242,3 9,5 319,8 4,5 418,4 6,2 485,6 10,1 488,9 13,3 502,7 18,1 603,7 22,2
SAMSUN 74,2 12,3 114,6 10,0 235,9 4,7 334,6 6,0 429,2 9,7 462,9 11,0 531,9 14,6 568,2 21,3
SİİRT 49,5 10,1 133,8 7,8 269,9 2,0 391,6 5,3 470,8 9,8 567,9 14,7 583,7 21,0 583,7 28,6
SİNOP 181,4 12,0 225,8 9,7 296,0 4,8 369,8 5,5 420,7 9,3 424,5 10,4 468,8 14,1 564,8 20,4
SİVAS 55,9 4,2 75,5 1,1 114,1 -3,8 154,5 -0,7 204,2 5,7 314,2 10,2 382,7 13,6 385,3 20,1
TEKİRDAĞ 105,2 9,7 196,4 7,3 222,6 2,4 299,5 4,4 401,1 8,0 410,6 12,4 424,7 17,2 453,7 21,7
TOKAT 43,9 7,0 70,0 4,1 104,4 0,4 129,6 3,4 175,7 9,6 224,2 13,1 315,6 15,9 321,4 21,7
TRABZON 81,0 12,7 147,2 10,2 255,8 5,5 337,0 6,4 369,7 10,3 477,0 11,4 548,8 15,2 583,5 21,1
TUNCELİ 86,3 6,7 171,5 2,7 269,7 -1,5 434,2 1,1 539,0 7,4 680,6 13,1 761,3 17,7 761,5 25,8
ŞANLIURFA 54,4 11,2 94,0 9,9 193,4 4,5 251,9 7,9 258,1 12,2 339,2 17,8 356,6 23,8 356,9 30,8
UŞAK 100,2 6,6 143,7 4,5 187,0 0,6 268,0 2,8 330,5 6,5 366,1 12,3 408,7 15,8 432,6 20,1
VAN 29,3 4,6 63,6 1,9 154,0 -3,2 201,7 -1,3 247,4 3,0 287,0 9,8 322,4 14,6 322,5 21,5
YOZGAT 102,8 3,8 121,2 1,4 170,8 -4,0 218,3 -0,1 290,3 4,7 339,2 10,0 369,5 13,6 414,0 18,8
ZONGULDAK 176,1 10,5 330,6 8,7 458,8 4,2 598,4 5,3 679,3 8,6 683,8 10,9 714,7 15,2 774,1 20,0
AKSARAY 53,2 6,7 71,4 3,3 102,4 -1,5 128,0 2,3 159,8 7,9 232,6 12,7 263,7 16,6 280,7 22,3
BAYBURT 46,8 2,4 78,7 -1,8 107,1 -8,3 123,5 -2,7 179,0 3,1 298,7 8,0 386,2 12,6 416,8 19,1
KARAMAN 46,0 4,9 53,6 2,6 119,8 -2,8 134,7 2,2 154,3 7,2 186,9 12,4 191,5 17,2 194,3 22,5
KIRIKKALE 57,5 6,2 69,6 2,9 122,9 -2,1 188,1 -0,1 223,7 8,4 237,8 14,1 293,8 17,3 321,7 22,8
BATMAN 21,4 8,4 103,5 6,0 231,5 1,8 328,7 5,8 375,3 10,1 477,0 15,2 508,2 19,6 508,2 28,8
ŞIRNAK 30,3 13,1 114,2 11,9 314,7 6,8 456,3 9,8 486,8 15,7 569,7 18,8 578,7 25,0 578,9 32,9
BARTIN 196,5 9,0 327,6 6,5 414,2 2,9 555,6 3,9 602,3 8,1 604,3 11,1 639,1 15,4 662,3 20,6
ARDAHAN 17,8 0,4 68,0 -5,6 98,3 -11,7 111,4 -6,7 143,9 -0,7 254,3 5,6 331,3 10,7 421,0 16,0
IĞDIR 2,3 6,1 16,6 -0,4 44,8 -3,9 74,6 -1,0 78,2 9,1 175,1 14,3 222,6 19,5 242,1 26,9
YALOVA 124,0 11,1 223,8 9,3 312,5 5,0 416,5 6,4 485,6 9,6 498,3 12,8 515,1 17,6 604,2 22,0
KARABÜK 27,1 7,3 50,3 3,9 75,1 1,1 123,5 3,5 148,5 9,1 149,7 13,7 187,6 17,2 253,9 21,6
KİLİS 50,2 11,7 78,2 9,9 155,5 5,0 265,2 7,6 300,2 11,3 357,5 16,1 358,0 22,1 358,0 26,3
OSMANİYE 40,1 12,8 154,3 11,0 230,6 8,1 419,1 9,9 576,1 12,9 608,8 17,3 627,3 21,4 627,3 25,7
DÜZCE 120,2 9,5 184,1 7,5 250,3 2,7 305,0 4,6 353,7 9,0 360,9 12,4 400,3 16,5 433,5 21,2
Kaynak : MGM 2012
EK:7. İL KURAKLIK EYLEM PLA I
I
İL KURAKLIK EYLEM PLANININ
HAZIRLANMASI
BKK. 02 Mayıs 2012 Karar Sayısı : 2012/3191
“Tarımsal Kuraklıkla Mücadele İle Kuraklık Yönetimi
Çalışmalarına İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında
Karar”
Yönetmelik 18 Ağustos 2012 “Tarımsal Kuraklık
Yönetiminin Görevleri, Çalışma Usul Ve Esaslarına
Dair Yönetmelik”
2013
İÇİNDEKİLER Amaç: ................................................................................................................................... 1
Strateji: ................................................................................................................................ 1
Tanımlar : ............................................................................................................................ 2
ÖRNEK İL TARIMSAL KURAKLIK EYLEM PLANI ................................................... 3
1. İl’e ait genel bilgiler: ....................................................................................................... 3
2. İl’in Toprak ve Arazi Kaynakları .................................................................................. 3
2.1. İl Toprak Kaynakları ................................................................................................... 3
Kuru Tarım Alanları ........................................................................................................... 4
Sulu Tarım Alanları ............................................................................................................ 4
Kuru Tarım Arazilerinden Gelecekte Sulamaya Açılacak Alanlar ................................... 5
Çayır - Mera Alanları .......................................................................................................... 5
Diğer Alanları ...................................................................................................................... 5
Planda Yer Alacak Toprak ve Arazi Kullanım Haritaları ................................................ 6
3. İLİN SU KAYNAKLARI VARLIĞI .............................................................................. 6
3.1. İlde Sektörlere Göre Su Kullanımı 2013 ve 2017 Hedefi ............................................ 6
3.2. Su Kaynakları Envanterinin Hazırlanması ................................................................. 6
3.3. Su Kaynakları İle İlgili Haritalar ................................................................................. 7
4 . Normal Koşullarda Yapılacak Orta Ve Uzun Dönem Çalışma Planları .................... 7
4.1. Yatırımlar ..................................................................................................................... 7
4.1.1 Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB): .................................................. 7
4.1.2 DSİ’ce Yapılacak Yatırımlar ................................................................................... 8 4.1.3 İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği: ........................................................................... 9 4.1.4.Orman ve Su İşleri Bakanlığı: .................................................................................. 10
4.2.İl Erken Uyarı Sistemlerinin Kurulması .................................................................... 11 4.3.Uygulama Planları;. ..................................................................................................... 11
4.3.1 Eğitim ve Yayım Çalışmaları ................................................................................ 11 5. Kurak Dönemlerde Alınacak Önlemler ........................................................................ 11
5.1 Tarımsal Amaçlı Arazi Kullanım Planları ve Projeleri ............................................. 11
5.1.1. Kuru Tarım Alanlarında ......................................................................................... 11
5.1.2 Sulu Tarım Alanlarında .......................................................................................... 12
6. GELİŞTİRİLECEK TARIM DIŞI FAALİYETLER ................................................... 15
7. EĞİTİM PLANLARI KONULARI .............................................................................. 15
8. HASTALIK VE ZARARLILARLA MÜCADELE PLANLARI ................................. 15
9. İÇME VE KULLANMA SUYU PLANLAMALARI ................................................... 15
10. İL TARIMSAL KURAKLIK EYLEM ADIMLARI .................................................. 15
1
Amaç:
Geçmiş yıllarda olduğu gibi, gelecekte de karşımıza çıkabilecek olan kuraklık, canlıların
yaşamı üzerinde çok büyük olumsuz etkileri olan, insanların çeşitli etkinliklerini sınırlayan
önemli ekolojik sorunların yaşanmasına neden olan ve her an afete dönüşebilen bir doğal
tehlikedir. Çok yavaş gelişerek belirli bir süreçte oluşan bu doğal olayın, devam süresi uzadıkça
sonuçları da çok tehlikeli boyutlara ulaşmaktadır. Ülkemizde uzun yıllar önce yaşanmış olan
kuraklığın etkileri bu gün bile anlatılmaktadır. Kuraklığın önlenmesi veya tahmini bu günkü
teknolojilerle olanaklı değildir. Ancak, bir kriz hali olan kuraklığın olumsuz etkileri alınacak
önlemlerle azaltılabilmektedir.
Tarımsal kuraklıkla mücadelede temel amaç, kamuoyunun bilinç düzeyini artırarak tüm
paydaşların sürece dahil edilmesiyle arz ve talep yönetimini de dikkate alarak, çevresel açıdan
sürdürülebilir tarımsal su kullanım planlaması ile kuraklığın yaşanmadığı dönemlerde ileriye
dönük gerekli bütün tedbirlerin alınmasını; kriz dönemlerinde ise, etkin bir mücadele programını
uygulayarak kuraklığın etkilerinin asgari düzeyde kalmasını sağlamaktır.
Bu plan, gelecekte kuraklığa bağlı veya anılan diğer sebeplerden dolayı karşılaşılacak
tarım alanlarındaki susuzluk, başka bir deyişle suyun yetersizliği durumunda, önceden ve
sonradan alınacak tedbirleri belirlemek amacı ile hazırlanmıştır.
Strateji:
Tarımsal kuraklıkla mücadelede temel strateji, yeterli kapasiteye ulaşmış kurumsal bir
yapıyı geliştirmek, mücadeleyi bütüncül ve kapsamlı bir plan kapsamında yapılır hale getirmek
ve tarım sektörünün kuraklıktan en az etkilendiği bir yapıya ulaşmaktır.
Söz konusu amaç doğrultusunda, kuraklıkla mücadele faaliyetlerinin, tarım sektörünü
etkileyen diğer afetlerle mücadele faaliyetlerini tamamlayıcı nitelikte yürütülmesine öncelik
verilecek; konu ekonomik, sosyal ve toplumsal açıdan bütüncül bir yaklaşımla ele alınacak;
toplumun bütün bireyleri, sivil toplum kuruluşlar ve ilgili tüm kamu kurum ve kuruluşlarının
kuraklıkla mücadele konusunda katkı ve katılımı esas alınacaktır.
Bu itibarla; Kuraklıkla mücadelede, kurak yıllarda alınması gereken tedbirlerden önce
normal şartlardaki yıllarda alınması gereken tedbirler daha çok önem kazanmaktadır. Bu
nedenlerle “Kuraklık Eylem Planı” sadece kuraklık olduğu yıllarda alınacak önlemleri değil,
kuraklık olmadan önce yağışlı yıllarda alınacak tedbirleri de içermektedir. Bu bağlamda
merkezde ilgili bakanlıklar konuları itibariyle gelecek yıllarda yapacakları yatırımlar ve kuraklık
halinde kısa dönemde yapacakları çalışmaları kapsayan eylem planlarını hazırlamaktadırlar.
İllerde ise uygulamaya yönelik tüm kuruluş çalışmalarını kapsayan tarımsal kuraklık eylem
planları hazırlanmaktadır.
Ülkelere düşen toplam yağış miktarlarına etki etmek çok olanaklı görülmemektedir.
Ancak düşen yağıştan yararlanma, kullanılabilir su kapasitesinin arttırılması, etkin su yönetimi,
toprağa düşen yağışın yeraltına sızdırılması, kaynakların kirletilmeden sürekli kullanımın
sağlanması, kurak koşullara uygun iyi tarım uygulamaların geliştirilmesi gibi kavramlar
kuraklıkla mücadele de önemlidir. Bu kavramlar kuraklığın söz konusu olmadığı durumlarda da
üzerinde çalışılması gereken kavramlardır. Bu nedenle güncel olan bu kavramların kuraklık
kavramı ile de ilişkilendirilmesi sağlanacaktır. Yukarıda bahsedilen konular halihazır da birden
2
çok kuruluşun sorumluluğunda olan konulardır. Bu konularla ilgili çalışmalar yine mevcut
kuruluşlar tarafından sürdürülecektir. Ancak, Merkezde “Tarımsal Kuraklık Yönetimi
Koordinasyon Kurulu” (TKYKK), illerde “Tarımsal Kuraklık İl Kriz Merkezi” (TKİKM)
çalışmaların yeterli olup olmadığını izleyecek, gerekli uyarı yapacak ve tedbirler alacaktır.
Kuraklık sinyalleri alınır alınmaz TKYKK tarafından alınacak kararla illere eylem planının
uygulama talimatı ile yapılacak çalışmalar ve alınacak tedbirlerle kuraklığın etkisini azaltmak
ana strateji olarak belirlenmiştir.
Kuraklık kararının alınmasından sonra ise, merkez ve il birimleri yasanın verdiği yetkiler
doğrultusunda gerekli çalışmaları yapacaktır.
Tanımlar :
Kuraklık:
Kavramsal tanım, kuraklığın genel olarak insanlar tarafından kolay anlaşılmasını sağlamakta ve
kuraklık politikalarının belirlenmesi açısından önem taşımaktadır. Kavramsal olarak kuraklık, en
basit şekliyle “yağışların, kaydedilen normal seviyelerinin önemli ölçüde altına düşmesi sonucu,
arazi ve su kaynaklarının olumsuz etkilenmesi ve hidrolojik dengenin bozulmasına neden olan
doğa olayı” olarak tanımlanabilir.
Operasyonel tanımı ise, tanımlanan hususun veya etkilerini bir insanın tecrübe sınırları dahilinde
ortaya koymak için yapılacak ve gözlenecek kısım, kuraklığın başlangıcı, sonu ve etki
derecesinin tanınmasına yardım eder.
Meteorolojik Kuraklık: Kuraklık süresi ve kuraklık derecesi temelinde tanımlanan meteorolojik
kuraklık, yağış, nem ve sıcaklık gibi iklim verilerinin en yüksek, en düşük veya ortalama
değerlerine göre yorumlanması esasına dayanmaktadır.
Hidrolojik kuraklık: Aküferler (YAS), göller ve rezervuarlar gibi hazır su kaynaklarının su
seviyelerinin istatistiki ortalamanın altına düşmesi şeklinde tanımlanabilir. Ortalama yağış
zamanlarında bile, artan su kullanımı rezervlerin azalmasına neden olacağından hidrolojik
kuraklık ortaya çıkabilir.
Tarımsal kuraklık: Toprakta bitkinin ihtiyacını karşılayacak miktarda suyun bulunmaması
olarak tarif edilebilir. Her tarımsal kuraklıkta meteorolojik kuraklık meydana gelmekle birlikte,
her meteorolojik kuraklıkta tarımsal kuraklık yaşanmamaktadır.
Sosyoekonomik kuraklık: Meteorolojik, hidrolojik ve tarımsal kuraklık unsurlarının bazı
ekonomik malların arzı ve talebine olan etkileriyle ilgilidir. Su yetersizliğinin insanları ve
yaşamlarını etkilediği zaman sosyoekonomik kuraklıktan bahsedilir.
Kurak koşullar: Seçilen dönemlerde (Yıl veya aylar) alınan yağışların aynı dönemlerdeki il
uzun yıllar yağış ortalamasının %30 altında olduğu dönemler.
Örneğin: Eylül + Ekim + Kasım 2007 yağışları toplamı, uzun yıllar Eylül + Ekim +
Kasım ayları yağışları toplamından %30 daha az ise Eylül-Kasım 2007 dönemi kurak dönemdir.
Normal koşullar: Seçilen dönemlerde (Yıl veya aylar) alınan yağışların aynı dönemlerdeki il
uzun yıllar yağış ortalamasına yakın veya üzerinde olduğu dönemler.
3
ÖRNEK İL TARIMSAL KURAKLIK EYLEM PLANI
…… İLİ TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE EYLEM PLANI TASLAĞI
1. İl’e ait genel bilgiler:
İlin Yüzölçümü : …… Hektar
Nüfus bilgileri :
Ekonomik durum : İllerimizin ekonomik durumları sektörel olarak ayrı ayrı
verilecektir. Her bir sektörün olası kuraklık afetinden etkilenme durumları, riskler, çözümler,
avantajlar ve dezavantajlar ayrı ayrı değerlendirilecektir.
2. İl’in Toprak ve Arazi Kaynakları
• Kuraklıkla mücadele, tarımsal kuraklık yaşanmadan önceki yağışların normal
düzeylerde olduğu zamanlarda alınacak önlemler ve tarımsal kuraklık yaşanırken
alınması gereken önlemler olmak üzere ayrı ayrı planlanacaktır.
• İllerimizin toprak ve arazi varlıklarının bilinmesi hem yağışlı yıllar hem de kurak
yıllar için önemlidir. Bu veriler kullanılarak normal koşullar ve kurak koşullar için
üretim tahminleri ve planlamaları yapılacaktır. Bu nedenle bu verilerin doğru olarak
belirlenmesi son derece önemlidir.
• İllerimiz için eylem planları hazırlanırken elde var olan veriler plana dahil
edilecektir. Yeterli doğrulukta olmadığı düşünülen veriler elde olduğu şekli ile plana
dahil edilecek ve bu verilerin ne zaman ve nasıl doğru olarak elde edileceği planda
gösterilecektir. Planın uygulamaya konulması ile bu verilerin derlenmesi de
başlatılmış olacaktır.
2.1. İl Toprak Kaynakları
Tarımsal üretim; toprak, su ve bitki ilişkileri sonucu oluşmaktadır. Bir bölgede tarımsal
üretim yapılabilmesi için yeterli toprak derinliği, bu derinlikte yeterli toprak nemi ve bu
koşullara uygun bitkiler olmalıdır. Bu nedenle beklenen kuraklık durumunda, toprak çeşidi ve
derinliğine göre nem tahminleri yapılarak ve o toprakta tarımsal üretime devam edilip
edilmeyeceğine karar verilecektir.
Bu nedenle İl Tarımsal Kuraklıkla Mücadele Eylem Planında olabildiğince detaylı toprak
haritaları bulundurulacaktır. Elde olan toprak haritaları sayısal ortamlarda koordinatlı olarak
saklanacak ve bu haritalar olanaklar ölçüsünde sürekli olarak güncellenecek veya
detaylandırılacaktır. İl sınırları içerisinde yapılacak her türlü toprak etüt ve haritalama
çalışmalarının sonuçları aktarılmak sureti ile haritalar güncel tutulmaya çalışılacaktır.
Toprak haritaları ile ilgili yararlanılabilecek kaynaklar.
1. Mülga Toprak-Su Genel Müdürlüğü tarafından hazırlanmış olan “İl Arazi Varlığı
Envanterleri” kitaplarından,
2. Bakanlığımız elinde bulunan sayısal toprak haritalarından yararlanılacaktır. Bu haritalar
1:25 000 ölçekli topografik haritalar kullanılarak hazırlanmış sayısallaştırılmıştır.
Topografik harita üzerinde çizilmiş olan her bir farklı toprak poligonu (Alanı) için;
toprak grupları, derinlik, erozyon derecesi, arazi kullanımı, taşlılık, tuzluluk, drenaj gibi
problemler,
4
3. Son yıllarda hazırlanmış olan ve sayısal ortamdaki “Sorunlu Tarım Arazilerini Tespiti
ve İyileştirilmesi” (STATİP) amaçlı hazırlanan haritalardan yararlanılacaktır.
4. Tamamlanmış olan illerimiz için İl Çevre Düzeni Planlarından,
5. DSİ tarafından sulama sahaları için hazırlanmış olan toprak haritaları,
6. İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği veya Tarım Reformu Genel Müdürlüğü elinde
bulunan arazi toplulaştırma sahaları için hazırlanmış olan veya gölet ve sulama projeleri
eklerinde bulunan toprak haritalardan.
Tarım Arazileri Sınıfları
Kuru Tarım Alanları
1. Kuru Mutlak Tarım Arazileri,
2. Kuru Marjinal Tarım Arazileri,
3. Özel Ürün Arazileri,
4. Dikili Tarım Arazileri,
5403 sayılı yasada belirtilen tanıma göre belirlenecektir.
Ayrıca arazi kullanım kabiliyet sınıflarına göre arazi dağılımı verilecektir.
Çizelge : 1 Arazi kullanım kabiliyet sınıflarına göre arazi dağılımı
Arazi Kullanım
Türü
ARAZİ KULLANIM KABİLİYET SINIFI (1000 ha)
I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. TOPLAM
Toplam İşlenen
Arazi
Nadaslı Kuru
Tarım
Nadassız Kuru
Tarım
Kuru Tarım
Toplamı
Sulu Tarım Alanları
DSİ, İl Özel İdare Genel Sekreterliği ve çiftçi sulamaları ayrı ayrı belirtilmek üzere;
1. Sulu Mutlak Tarım Arazileri,
2. Sulu Marjinal Tarım Arazileri,
3. Özel Ürün Arazileri,
4. Dikili Tarım Arazileri
5. Örtü Altı Tarımı Arazileri veya Seralar
5403 sayılı yasada belirtilen tanıma göre belirlenecektir.
Ayrıca arazi kullanım kabiliyet sınıflarına göre arazi dağılımı verilecektir.
5
Çizelge : 2 Arazi kullanım kabiliyet sınıflarına göre arazi dağılımı
Arazi Kullanım
Türü
ARAZİ KULLANIM KAABİLİYET SINIFI (1000 ha)
I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. TOPLAM
Sulu Tarım
Bağ
Bahçe
Özel Ürünler
Toplam
Kuru Tarım Arazilerinden Gelecekte Sulamaya Açılacak Alanlar
Bu başlıkta, kısa, orta ve uzun dönemlerde sulamaya açılması planlanan alanların
büyüklüğü, işletmeye açılacağı tarih, beklenen ürün deseni gibi bilgiler yer alacaktır.
Çayır - Mera Alanları
1. Çayır Alanları,
2. Mera Alanları,
3. Otlak Alanları,
4. Alternatif yem kaynağı olabilecek alanlar: Mevcut meralarda olabilecek yem
kısıtı nedeni ile ihtiyaç duyulduğunda kullanılabilecek alanlar belirlenecektir. Bu
alanlar, Orman Su İşleri Bakanlığının izin verdiği yerlerde 10 yaşından büyük
orman alanları, orman sınırı içerisindeki yüksek meralar, makilik alanlar gibi
alanlar olabilir.
Belirlenen mera alanları için ilave su olanakları değerlendirilecektir. Kuraklık olması
durumunda mevcut küçük derelerin kuruma ihtimaline karşın, hayvan içme suyu sağlanması
amacı ile küçük hayvan içme suyu göletlerinin yapımı, su taşınması gibi diğer önlemler plan
içerisinde tartışılmalıdır. Planda yapımı öngörülen tesislerin yapımı için ilgili devlet kuruluş
nezdinde gerekli girişimlerde bulunulmalıdır.
Diğer Alanları
İl sınırları içerisinde var olan sulak alanlar gibi kuraklığa duyarlı alanlar da
belirlenecektir. Daha çok çevresel amaçlı uygulama alanları olan bu alanlara, su kirliliğine sebep
olan alanlar, arıtma tesisleri gibi ilgili alanlar ve diğerleri de dahil edilecektir.
Çizelge: 3 Diğer alan bilgileri
Arazi Kullanım Türü Alan (Hektar)
Orman
Drenajı Bozuk Alanlar
Taşlı Arazi
Sulak alanlar
Su yüzeyleri
Irmak yatakları
Kumullar
6
Planda Yer Alacak Toprak ve Arazi Kullanım Haritaları
1. Toprak haritası: 2. de anlatıldığı gibi hazırlanacaktır.
2. Toprak derinlik haritası: 2. de verilen kaynaklardan yararlanılarak hazırlanacaktır.
3. Eğim haritası: 2. de verilen kaynaklardan yararlanılarak hazırlanacaktır.
4. Yükseklik haritası: 2. de verilen kaynaklardan yararlanılarak hazırlanacaktır.
5. Arazi kullanım örtüsü haritası: Sorunlu Tarım Arazilerinin Tespiti ve İyileştirilmesi
Projesi (STATİP) kapsamında hazırlanan haritalar kullanılacaktır.
3. İLİN SU KAYNAKLARI VARLIĞI
Çizelge: 4 ……… İli su kaynağı varlığı
1 İl Uzun Yıllar Yağış Ortalaması
mm
2 İl Yıllık Yağış Miktarı (1 * İl alanı)
m³
3 Buharlaşma (2 * 0.15)
m³
4 Yeraltına Sızma (2 * 0.15) DSİ oranı
m³
5 Yıllık Yüzey Akış (2 * 0.15) DSİ oranı
m³
6 Komşu Ülke Suları ?
m³
7 Kullanılabilir Yüzey Suyu (2 * 0.15) DSİ oranı
m³
8 Yıllık Çekilebilir Yeraltı Suyu (2 * 0.15) DSİ oranı
m³
9 Toplam Kullanılabilir Su Net (7 + 8)
m³
10 Hâlihazır Kullanılan Su (2 * 0.15) DSİ oranı
m³
Not: DSİ ‘den temin edilecektir. (0.15 oranı örnek olarak verilmiştir)
3.1. İlde Sektörlere Göre Su Kullanımı 2013 ve 2017 Hedefi
1. Tarım için :
2. Sanayi için :
3. Evsel kullanım :
3.2. Su Kaynakları Envanterinin Hazırlanması
1. Yerüstü Su Kaynakları Potansiyelinin Belirlenmesi:
1. Yerüstü su kaynaklarından hali hazırda faydalanılan miktarlar:
1. Tarımda Kullanılan Su Miktarı:
2. İçme-ve kullanma suyunda Kullanılan Miktar:
3. Sanayide Kullanılan Miktar:
2. Yerüstü su kaynaklarından gelecekte faydalanılacak miktarlar
1. Tarımda Kullanılan Su Miktarı:
2. İçme ve kullanma suyunda Kullanılan Miktar:
3. Sanayide Kullanılan Miktar:
2. Yeraltı Su Kaynakları Potansiyelinin Belirlenmesi:
7
1. Yeraltı su kaynaklarından hali hazırda faydalanılan miktarlar
1. Tarımda Kullanılan Su Miktarı:
2. İçme ve kullanma suyunda Kullanılan Miktar:
3. Sanayide Kullanılan Miktar:
2. Yeraltı su kaynaklarından gelecekte faydalanılacak miktarlar
1. Tarımda Kullanılan Su Miktarı:
2. İçme ve kullanma suyunda Kullanılan Miktar:
3. Sanayide Kullanılan Miktar:
4. İlin Sulu Tarım alanlarındaki bitki desenlerini sulama yöntemlerine göre
bitki su ihtiyaçlarının belirlenmesi)
3.3. Su Kaynakları İle İlgili Haritalar
1. Su Kaynakları ve Akarsu (Hidroloji) Haritası: İl sınırları içerisindeki veya komşu
illerle ortak kullanılan önemli yeraltı, yer üstü su kaynakları ve akarsular sayısal haritalar üzerinde
gösterilecektir. Baraj, göl, gölet, akarsu üzerindeki su alım tesisleri, yeraltı su kaynakları
kapasiteleri ile birlikte harita üzerinde gösterilecektir.
2. Sulama Üniteleri: Sulamaya açılmış olan 500 dekardan büyük olan sulama üniteleri, su
kaynağı, su iletim hatları ve sulanan alanları detaylı olarak gösteren sayısal haritalar eklenecektir.
4 . Normal Koşullarda Yapılacak Orta Ve Uzun Dönem Çalışma Planları
4.1. Yatırımlar
Bu bölümde ilgili kurumların kuraklıkla mücadele amaçlı yapabilecekleri yatırımlar ayrı
ayrı çıkartılacaktır. Her bir faaliyet için gerekli maliyet ve tamamlanma zamanı detaylı olarak
verilecektir. Böylelikle illerimizin kuraklıkla mücadele amaçlı yapabilecekleri yatırımların
yaklaşık tutarları ve yatırımların tamamlanması için gerekli zaman büyük bir doğrulukla ortaya
çıkarılmış olacaktır. Başka bir deyişle illerimizde normal koşullarda alınması gereken tedbirlerin
zaman ve maliyeti ortaya konulmuş olacaktır.
Aşağıda verilen örnek tablolar illerin ihtiyaçlarına göre gerçek verilerle doldurulacaktır.
İllerin özelliklerine göre alınması gereken başka değerler de var ise o değerlerde gösterilecek ve
toplama dahil edilecektir.
4.1.1 Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (GTHB):
Bakanlığın hizmet alanlarına giren ve kuraklıkla mücadelede önemli olduğu düşünülen
konular sıra ile verilecektir. Örneğin tarım alanlarında su hasadı yapılmasına yardımcı olacak
tekniklerin yaygınlaştırılmasına yönelik yatırımlar, mera yönetimi ve ıslahı, AR-GE ve
adaptasyon çalışmaları, hastalık ve zararlılarla mücadele, kuraklığa dayanıklı tohumun temini ve
bunlar gibi çalışmalar. İllerimizin özelliklerine ve ihtiyaçlarına göre yukarıda sayılan ve benzeri
konularda GTHB nın yapacağı yatırımlar aşağıdaki tablodaki gibi veya yakın bir formatta
listelenecektir. Burada sayılan önlemler örnek olarak verilmiştir, illerimiz kendi önceliklerini
ve programlarını ihtiyaca göre belirleyeceklerdir.
8
Çizelge: 5 Öncelik, program ve projeler Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin beklenen
etkileri
1 Mera ıslahı ve amenajman planları
2 AR-GE Çalışmaları
2.1 Demonstrasyonlar
2.2 Adaptasyon çalışmaları
3 Hastalık ve zararlılarla mücadele
4 Kuraklığa dayanıklı tohum çeşitlerinin
üretimi
5 Uygun sürüm ve işleme tekniklerinin
yaygınlaştırılması
5. 1. Kontur sürüm teknikleri
5. 2. Az işlemeli tarım tekniklerinin
yaygınlaştırılması
5. 3. Anız yakılmasının önlenmesi ve anızlı toprak ileme tekniklerinin
geliştirilmesi
6 Çiftçilerin kayıt altına alınması
7 Kuraklığa dayanıklı tohum çeş.
Not: İl Müdürlüklerimiz illerinin bağlı bulunduğu Tarımsal Araştırma Enstitülerinden yardım
alacaklardır.
Yukarıda belirtilen projeler, halen uygulanmakta olan projeler veya tarımsal kuraklıkla
mücadele amaçlı uygulanması gereken ve gelecekte uygulanacak projeler olabilir. Devem eden
ve başlanılacak olan projeler için il kaynakları zorlanarak bir an önce tamamlanmaları için
gerekli çalışmalar da yapılacaktır.
4.1.2 DSİ’ce Yapılacak Yatırımlar
Sulama, drenaj, arazi toplulaştırması, taşkın önleme, yeraltı su aküferlerinin kış ve
feyezan suları ile beslenmesi gibi çalışmalar kuraklıkla mücadelede etkili yatırımlardır. Ayrıca
mevcut sistemlerin basınçlı sulama sistemleri veya uygun diğer sistemlerle güncellenmesi gibi
çalışmalar da ele alınacaktır. Aşağıdaki örneklerden uygun olanlar ve varsa ilave yatırımlar
gösterilecektir.
4.1.2.1 Sulama Yatırımları:
Bu ve diğer yatırımlar için öncelikle mevcut durum özetlenecektir. Mevcut durum,
ihtiyaçlar, avantajlar ve dezavantajlar detaylı olarak verilecektir.
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
*Projenin beklenen etkileri: Bu bölümde projenin uygulanması ile elde edilecek kazanımlar
verilecektir. Ne kadar su tasarrufu sağlanacağı, ne kadar ek alan sulanacağı, kuraklık
durumundaki kazanımlar gibi.
9
4.1.2.2 Drenaj Yatırımları
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
4.1.2.3 Arazi toplulaştırması
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
4.1.2.4 Taşkın Önleme
Sıra no Proje adı Yapım yılları Maliyeti (TL) Notlar Projenin beklenen
etkileri
1
4.1.2.5 Aküferlerin Yüzey Sularından beslenmesi
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
4.1.2.6 Rehabilite Edilecek tesisler (Var olan tesislerin iyileştirilmesi)
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
4.1.2.7 Diğer Yatırımlar
Kuraklıkla mücadelede önemli olduğu düşünülen diğer yatırımlarda verilecektir.
4.1.3 İl Özel İdaresi Genel Sekreterliği:
Sulama, drenaj, arazi toplulaştırması, erozyon ve toprak muhafazası çalışmaları gibi konular.
10
4.1.3.1 Sulama Yatırımları
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
4.1.3.2. Drenaj
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
4.1.3.3.Arazi toplulaştırması
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
4.1.3.4.Taşkın Önleme
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
4.1.3.5.Diğer yatırımlar
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
4.1.4.Orman ve Su İşleri Bakanlığı
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
11
4.1.4.1 Ağaçlandırma
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
4.1.4.2. Erozyon kontrol çalışmaları
Sıra
no
Proje adı Yapım
yılları
Maliyeti
(TL)
Notlar Projenin
beklenen
etkileri
1
4.1.4.3. Diğer yatırımlar
4.2.İl Erken Uyarı Sistemleri Kurulması
Erken uyarı sisteminin kurulması ile ilgili çalışmaların yapılması, bu kapsamda toprak nemi
ölçümü yapacak rasat istasyonlarının da yaygınlaştırılmasına çalışılacaktır. Ayrıca yağış,
sıcaklık, buharlaşma, su kaynakları rezervlerinin sürekli olarak izlenmesi ve uzun yıllar
ortalamalarına göre olumsuz gelişmeler gözlenmesi durumunda uyarı yapılmasına yönelik
sistemler geliştirilmeye çalışılacaktır.
4.3.Uygulama Planları;.
4.3.1 .Eğitim ve Yayım Çalışmaları
Kuraklık öncesi ve kuraklık döneminde yapılacak eğitim ve yayım çalışmalarına yer verilecektir.
5. Kurak Dönemlerde Alınacak Önlemler
5.1 Tarımsal Amaçlı Arazi Kullanım Planları ve Projeleri
5.1.1. Kuru Tarım Alanlarında
Olası bir kuraklık periyodunda kuru tarım alanlarında uygulanacak arazi kullanım planları
çıkarılacaktır. Örneğin;
Yağışların, uzun yıllar yağış ortalamasının %40’ının altında gerçekleşmesi durumunda, İl
Tarım Arazi sınıflarına göre;
12
Varsayım (1)
a) Kuru Mutlak Tarım Arazisi toplamı olan ……… hektar arazide nadas ve / veya minimum
işlemeli tarım uygulamaları ile birlikte kuraklığa dayanıklı tahıl ve (Buğday, arpa, çavdar..),
baklagil (nohut, mercimek, korunga ..) ürün çeşitlerinin ekimi, varsa organik gübre kullanımı,
kimyasal gübre kullanımının sınırlandırılması, anızın tarla yüzeyinde bırakılması gibi
tedbirler alınacaktır.
b) Kuru Marjinal Tarım arazisi toplamı olan ……. Hektar arazinin kuraklılık süresince nadasta
bırakılması, hayvan otlatma alanı olarak kullanılması planlanmıştır.
c) Halen kullanım dışı olan tepelik ve yamaç arazilerin bitkilendirilmesi (ağaçlandırma veya
otlandırma) çalışmaları yapılacaktır. Örneğin, yamaç arazilerde eğime paralel karıklar açmak
gibi uygun yöntemlerle tohum yatakları hazırlanarak bitki çıkışı ve ardından da koruma
yapılarak bitkilerin gelişmeleri sağlanmış olacaktır.
Senaryo (1) basit bir örnek olarak verilmiştir. Hazırlanan planda, illerimiz Tarım arazi
sınıflarına, toprak derinliğine, arazi eğimine göre beklenen kuraklık durumunda ekilmemesi
gereken araziler, ekilecek araziler için uygun ürün ve tür çeşitleri verilmelidir.
5.1.2 Sulu Tarım Alanlarında
Olası bir kuraklık periyodunda sulu tarım alanlarında uygulanacak arazi kullanım planları
çıkarılacaktır.
İl sulama ünitesi haritasında yer alan 50 ha ve üzeri sulanan alanlar için planlama
yapılacaktır. (Bu büyüklüğün altıdaki alanlar için de ihtiyaca göre planlama yapılabilecektir.)
Örneğin:
İl için sulama mevsimi başlangıcı : Mayıs
- Yağışların yoğun ve feyezan sularının olduğu aylar : Ekim – Kasım – Aralık –
Ocak – Şubat – Mart – Nisan aylarıdır.
- Bitki deseni yüzdesine göre belirlenmesi gereken sulama suyu modülü bu planda
varsayımla alınmış olup, eylem planı yapımında gerçek sulama modülüne göre proje
alanları belirlenecektir.
I. Nolu Baraj :
1. Normal yağışlı yıllarda baraj doluluk oranı maksimum düzeyde olduğu durumda
a. Mevcut kapasite ile sulanan alan : ….. Hektar
b. Sulama birlik sayısı : 2
c. 1 sulama birliği : Birliklerin isimleri yazılacaktır.
d. 2 sulama birliği : “
e. Proje alanından faydalanan nüfus sayısı :
f. Proje alanından faydalanan hane sayısı :
g. 1 e verilecek su miktarı : …… litre/sn
h. 2 ye verilecek su miktarı : …… litre/sn
i. Bitki deseni :
13
A.Normal koşullardaki bitki deseni
- Birinci Ürün
- İkinci ürün
B. Kurak yılda uygulanacak bitki deseni (Nisan ayı itibarı ile)
a. Baraj doluluk oranı = %40
b. Kurak yılda sulanacak alan =
c. Yedek 1 kanalına verilecek su = ……. Litre/Sn
d. Sulama süresi = Mayıs – Ağustos
e. Yedek 2 kanalına verilecek su = ……. Litre / Sn
f. Sulama süresi = Mayıs - Ağustos
- Birinci ürün için bitki deseni
- İkinci ürün için bitki deseni
% 0 İkinci ürün yok
%10 Buğday
%10 Şeftali
%10 Kayısı
%5 Nar
%15 Sebze
%10 Ayçiçeği
%5 Fiğ
%25 Arpa
%15 Pamuk
%70 Slajlık Mısır
%30 Sebze
yada Yem Bitkileri
%40 Buğday
%10 Korunga
%15 Fiğ
%10 Arpa
%10 Şeftali
%10 Kayısı
%5 Nar
14
II. Nolu Baraj (yada Gölet) :
1. Normal yağışlı yıllarda baraj doluluk oranı maksimum düzeyde olduğu durumda
a.Mevcut kapasite ile sulanan alan : ….. Hektar
b. Sulama birlik sayısı : 2
c. 1 sulama birliği : Birliklerin isimleri yazılacaktır.
d. 2 sulama birliği : “
e. Proje alanından faydalanan nüfus sayısı :
f. Proje alanından faydalanan hane sayısı :
g. 1 e verilecek su miktarı : …… litre/sn
h. 2 ye verilecek su miktarı : …… litre/sn
i. Bitki deseni :
A. Normal koşullardaki bitki deseni
- Birinci Ürün
-İkinci ürün
Çalışma varsayımları : % 70, % 60, % 30 vs değişen oranlarda yapılmalıdır.
C. Kuraklılık Durumunda (Kuraklık yaşandığı yıl nisan ayı)
a) Baraj doluluk oranı %55
b) Uygulanacak bitki deseni
- İkinci ürün
%8 Elma
%3 Kiraz
%4 Erik
%20 Pamuk
%10 Üzüm
%15 Mısır
%20 Buğday
%10 Arpa
%10 Fiğ
%70 Slajlık Mısır
%30 Sebze
%8 Elma
%3 Kiraz
%4 Erik
%10 Üzüm
%35 Buğday
%15 Arpa
%15 Fiğ
%10 Korunga
15
6. GELİŞTİRİLECEK TARIM DIŞI FAALİYETLER
Kuraklık riski olan yerlerde geçim sıkıntısından dolayı göç alternatifine karşılık yapılacak
faaliyetler.
1) Turizme Yönelik El sanatlarının geliştirilmesi.
(a) Halı, kilim dokumacılığı,
(b) Yöreye ait el sanatlarının geliştirilmesi,
(c) Bunların pazarlama zincirinin oluşturulması,
2) Yayla turizmine yönelik köylülerin bilinçlendirilerek, girişimcilerin desteklenmesi ile
gerekli tesislerin yapılması.
7. EĞİTİM PLANLARI KONULARI
Kuraklıkla Mücadele eğitim programı iki farklı dönem olarak planlanacaktır.
a. Tarımsal kurak yaşanmadan önceki yağışların normal düzeylerde olduğu dönemler:
Kuraklıkla mücadelede bu dönemde alınacak önlemler kuraklık olduğu zaman da alınacak
önlemlerden çok daha önemlidir. Çünkü kuraklığın yaşandığı dönemlerde alınacak önlemler
su ve tarımsal üretim azlığından kaynaklanan olumsuzlukları azaltmak için alınacak
önlemlerdir. Ancak normal zamanlarda alınacak önlemler kurak dönemlerde kullanılacak
kapasite artırımı olduğundan veya kurak dönemler için rezerv oluşturma anlamına
geleceğinden daha önemlidir. Bu nedenle öncelikle normal dönemler için eğitim programları
hazırlanacaktır.
1. Su hasadı yöntemlerinin tanıtımı ve uygulanmasına yönelik eğitim programları,
2. Sulama yöntemlerinin geliştirilmesine yönelik eğitim programları,
b. Tarımsal kuraklığın yaşandığı dönemlerde uygulanacak tedbirlerin tanıtımı ve
uygulanmasına yönelik eğitim programları.
8. HASTALIK VE ZARARLILARLA MÜCADELE PLANLARI
İlgili birim ve konu uzmanlarınca doldurulacak
9. İÇME VE KULLANMA SUYU PLANLAMALARI
İlgili birim ve konu uzmanlarınca doldurulacak .
10. İL TARIMSAL KURAKLIK EYLEM ADIMLARI
(İlin kendine özgü şartlarına göre düzenlenecektir.
NI HAZIRLAMA KLAVUZU