74 HỌC VIỆN CÁN BỘ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VÀ ĐÔ THỊ

Tóm tắt: Không gian sinh kế cho người thu nhập thấp trong nhà ở xã hội nhằm đáp ứng nhu cầu tạo nơi sản xuất, buôn bán cho người có thu nhập thấp tại chính nơi ở của mình. Bài viết đánh giá về không gian sinh kế cho người thu nhập thấp trong mô hình nhà ở xã hội tại Hà Nội, đồng thời đưa ra mô hình xây dựng nhà ở xã hội gắn liền với sinh kế của một số quốc gia trên thế giới từ đó hướng tới phương pháp tổ chức không gian sinh kế dành cho người thu nhập thấp trong nhà ở xã hội tại Hà Nội.

Từ khóa: Không gian sinh kế, nhà ở xã hội, thu nhập thấp.Abstract: The livelihood space for low-income people in affordable houses is to meet the demand of having a place to

produce and trade for low-income people in their own living area. The article evaluates the livelihood space for low-income people in the model of affordable houses in Hanoi. Moreover, it also introduces some models of affordable houses associated with livelihood in some countries in the world, then suggesting ways to organize livelihood space for low-income people in affordable houses in Hanoi.

Key words: Livelihood space, affordable houses, low incomeNhận ngày 03/8/2016, chỉnh sửa ngày 08/8/2016, chấp nhận đăng ngày 18/8/2016.

THỰC TRẠNG KHÔNG GIAN SINH KẾ CHO NGƯỜI THU NHẬP THẤP TRONG NHÀ Ở XÃ HỘI TẠI HÀ NỘI

Một trong những vấn đề mang tính xã hội gay gắt trong quá trình Công nghiệp hóa - hiện đại hóa và đô thị hóa là nhà ở. Đặc biệt là nhà ở dành cho người thu nhập thấp, nhà ở cho công nhân, người lao động ở các khu công nghiệp, nhà ở cho cán bộ công nhân viên chức có mức thu nhập thấp và nhà ở ký túc xá dành cho sinh viên…

Hơn thế nữa, quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa cùng với chủ trương của Đảng và Nhà nước dành đất để xây dựng cầu, cống, đường xá kéo theo việc một số người dân phải di dời đến nơi ở mới. Không phải ai

cũng có điều kiện để mua nhà riêng, chỉ có những người có điều kiện kinh tế tốt mới có thể làm được việc đó, còn những người có thu nhập thấp hay trung bình, họ không có đủ điều kiện kinh tế mua nhà sẽ phải chuyển đến những khu nhà ở xây sẵn giá rẻ đó là những khu nhà dành cho người thu nhập thấp, nhà ở xã hội hay nhà tái định cư. Từ chỗ đang được sống ổn định với công việc ổn định bị chuyển sang một nơi khác hoàn toàn mới ít nhiều cũng sẽ bị ảnh hưởng đến cuộc sống.

Nhà ở quan trọng nhưng việc làm cũng quan trọng, không thể đưa họ đến một nơi ở mới mà người dân không có việc gì để làm. Không có việc, họ sẽ không thể nuôi sống được

bản thân cũng như trang trải chi phí cho chính ngôi nhà mà họ mới được chuyển đến. Đây là một bài toán mà Nhà nước cần phải có giải pháp cụ thể. Chính vì vậy, việc phát triển nhà cho người thu nhập thấp phải gắn liền với sinh kế của người dân để họ có thể yên tâm sống trong môi trường mới mà không lo lắng về tài chính.

Tại Hà Nội có quá nhiều nhà ở xã hội song gần như chưa có nhà ở xã hội nào được thiết kế không gian sinh kế cho cả tòa nhà. Các nhà ở xã hội này đa phần thiết kế các không gian dành cho dịch vụ công cộng, với việc sử dụng mặt bằng tầng 1 kết hợp không gian sinh kế hoặc hầm giữ xe. Vấn đề này dẫn đến tình trạng người dân buôn

Ths. KTS. Trần Vũ Thọ*

Chung cư dành cho người thu nhập thấp luôn bị lấn chiếm không gian công cộng và vỉa hè tầng 1

KHÔNG GIAN SINH KẾ CHO NGƯỜI THU NHẬP THẤP TRONG NHÀ Ở XÃ HỘI TẠI HÀ NỘI

GIẢI PHÁP TỔ CHỨC

NGHIÊN CỨU ỨNG DỤNG

75 Số 49.2016 XÂY DỰNG & ĐÔ THỊ

bán lộn xộn ngay bên ngoài khu nhà ở xã hội nơi họ sinh sống dẫn đến mất trật tự, cháy nổ không đảm bảo an toàn.

THỰC TRẠNG VÀ KINH NGHIỆM XÂY DỰNG NHÀ Ở XÃ HỘI GẮN LIỀN VỚI SINH KẾ CỦA CÁC NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI

Kinh nghiệm xây dựng nhà ở xã hội Singapore

* Đối tượng được quan tâm: Những người không có đủ khả năng mua nhà riêng.

* Biện pháp của Singapore: Thành lập cơ quan Nhà ở và Phát triển (Housing & Development Board - HDB) thuộc Bộ

phát triển Quốc gia trong việc xây dựng nhà ở chất lượng với giá phải chăng (Public housing) cho hơn 84% người dân Singapore.

HDB thành lập năm 1960, được giao nhiệm vụ giải quyết khủng hoảng nhà ở trên toàn Singapore. HDB đã xây dựng 21.000 căn hộ trong chưa đầy 3 năm. Năm 1965, HDB đã xây dựng 54.000 căn hộ, vượt mục tiêu 50.000 căn trong chương trình xây dựng 5 năm đầu tiên. Ngày nay, khoảng 84% người dân Singapore sinh sống trong các căn hộ do HDB xây dựng với con số 9% vào năm 1960. Mục tiêu khó khăn nhưng đã đạt được phản ánh chiến

lược đúng đắn khi tiếp cận nhà ở với giá phải chăng. Chiến lược đã chứng minh hiệu quả khi giải quyết xong khủng hoảng nhà ở vào những năm 60.

* Về vấn đề sinh kế của người dân:Trong nhà ở xã hội ở Singapore,

khi xây dựng một khu nhà ở xã hội bao giờ cũng tính đến vấn đề sinh sống của người dân hay còn gọi là sinh kế. Không chỉ lo về vấn đề nhà ở, họ còn lo về công ăn, việc làm, mức thu nhập hay có thể nói là tạo điều kiện hết mức có thể về mọi mặt để người dân có thế đến sống mà không bị thay đổi nhiều so với cuộc sống hàng ngày. Vẫn có chỗ ở, vẫn có công ăn việc làm, vẫn có thu nhập hàng thàng. Ở Singapore có một phương pháp giúp đỡ người dân rất hiệu quả về vấn đề sinh kế đó là thành lập các khu food court hay còn goi là chợ bình dân trong các tòa nhà thu nhập thấp. Người dân ở tòa nhà có thể thuê lại không gian của ban quản lý tòa nhà để kinh doanh, cho thuê nhằm thu lại một nguồn chi phí hàng tháng.Vừa tạo ra một môi trường cộng đồng hết sức thân thiện, vừa tạo ra công ăn việc làm cho người dân bên trong tòa nhà, đây là mô hình mà các nước trong khu vực cần nghiên cứu và phát triển.

Kinh nghiệm xây dựng nhà ở xã hội Brazil

* Đối tượng được quan tâm: Những người không có đủ khả năng mua nhà riêng.

* Biện pháp và Chính sách: Brazil đã đưa vào chương trình phát triển nhà ở xã hội tập hợp các chính sách giảm nghèo, tạo công ăn việc làm và giải quyết thiếu hụt nhà ở. Việc cấp phép xây dựng nhà ở xã hội diễn ra trong 15 ngày và hầu hết các công ty không phải chịu rủi ro về chính sách mà chỉ phải tính toán việc xây dựng nhà phù hợp với yêu cầu và thu nhập của người dân. Chính phủ nước này cũng kết hợp chương trình phát triển nhà ở xã hội với các chương trình cải tạo đô thị, xây dựng cơ sở hạ tầng. Thay vì căn nhà ở một dự án cụ thể, Chính phủ sẽ hỗ trợ tài chính đề người dân tìm một căn nhà phù hợp thay cho một căn nhà được chỉ định. Như vậy, người dân sẽ tự tìm được một căn nhà sao cho phù hợp với việc làm và thu nhập của chính mình.Nhà ở xã hội Singapore - Khu chung cư HDB Pinnacle@Duxton -

nhà ở công cộng cao nhất thế giới

76 HỌC VIỆN CÁN BỘ QUẢN LÝ XÂY DỰNG VÀ ĐÔ THỊ

NGHIÊN CỨU ỨNG DỤNG

Nhà ở xã hội Brazil

Phối cảnh dự án Incremental Housing Strategy

* Giải pháp về sinh kế của người dân: Brazil hỗ trợ nhà ở cho người nghèo đồng thời khuyến khích họ đưa con đến trường, dạy nghề và tạo chỗ làm cho người dân. Một khi có thu nhập và việc làm ổn định, Nhà nước sẽ hỗ trợ đến 90% giá trị căn nhà.

Kinh nghiệm xây dựng nhà ở xã hội Trung Quốc * Dự án: Tulou Collective Housing (China)Địa điểm: Quảng Châu - Trung QuốcHoàn thành: 2008Tổng diện tích khu đất: 13711m2 Số căn hộ: 220 căn

* Về vấn đề sinh kế: Các cửa hàng nhỏ được chia thành từng căn hộ bố trí ngay dưới tầng 1 gần lối vào để người dân có thể tự do đi lại mua sắm và trao đổi hàng hóa ngay bên

trong khu nhà của họ. Điều này vừa tạo ra một không gian sinh kế cho người dân vừa giúp người dân sống hòa đồng thân thiện với nhau hơn.

Kinh nghiệm xây dựng nhà ở xã hội Ấn Độ* Dự án: Incremental Housing Strategy (India) Địa điểm: Pune - Ấn ĐộĐây là dự án nhà thiết kế cho người thu nhập thấp sống

tại các khu ổ chuột của Ấn Độ thông qua sự đồng ý cũng như tài trợ ngân sách từ phía Chính phủ. Với mong muốn đi tiên phong tạo ra loại nhà kiểu mẫu có thể áp dụng đối với các nước khác trên thế giới nơi mà có những thành phố với điều kiện tương tự.

* Về vấn đề sinh kế:Dự án này không những bảo tồn tính bản địa, mạng

lưới xã hội, tạo ra những ngôi nhà mới mà còn tính toán rất chi tiết vấn đề sinh kế cho người dân

Với loại nhà A: Bao gồm 2 tầng nhưng với khung kết cấu của 3 tầng đảm bảo sự an toàn và sự mở rộng theo chiều thẳng đúng nếu có nhu cầu

Mặt bằng nhà ở xã hội Trung Quốc

Nhà ở xã hội Trung Quốc - Dự án Tulou Collective Housing