GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR - Pegem.Net from... · ÖN SÖZ Değerli Adaylar; Bu kitap Kamu...

99120

GENEL YETENEKGENEL KÜLTÜR

KONU

ANLATIMLI

VİDEO DESTEKLİ

TARİHUygulamasını indir

ÜCRETSİZVİDEO DERSLERİHemen izleLütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz.

Komisyon

KPSS Tarih Konu Anlatımlı

ISBN 978-605-241-738-6

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayım ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ’ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

5. Baskı: Eylül 2019, Ankara

Proje-Yayın Yönetmeni: Ümit Dilaver

Dizgi-Grafik Tasarım: Gamze Şahin Oral

Kapak Tasarımı: Pegem Akademi

Baskı: Vadi Grup Basım A.Ş.

İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105

Yenimahalle/ANKARA

(0312 394 55 91)

Yayıncı Sertifika No: 36306

Matbaa Sertifika No: 26687

İletişim–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40

ÖN SÖZ

Değerli Adaylar;

Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Genel Kültür Testi’nde önemli bir yer tutan “Tarih” kapsamın-daki 27 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır.

Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS’de ve meslek hayatınızda başarılar dileriz.

Pegem Akademi

Aktivasyon Kodu Türkçe kitabınızın ilk sayfasında yer almaktadır.Aktivasyon Kodu ile aktif ettiğiniz video dersler 31 Temmuz 2020 tarihine kadar geçerlidir.

Pegem Kampüs Uygulamasını Kullanabilmeniz İçinAşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Pegem Kampüs Web Sitesi Üzerinden VideolarınızaErişebilmek İçin Aşağıdaki Adımları Takip Ediniz:

Mevcut tarayıcınıza pegemkampus.com yazarak web sitemiz üzerinden erişim sağlayabilirsiniz.

Pegem Kampüs üyeliğiniz yoksa “Kayıt Ol” butonuna tıkladıktan sonra formu doldurarak üyelik işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz.

Üyelik bilgileriniz ile giriş yaptıktan sonra sağ üst köşede yer alan “ad-soyad” bilgilerinize tıklayarak “aktivasyonlarım” sekmesinden kitabınız ile birlikte size iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon işlemlerini yapabilirsiniz.

Aktivasyon işleminizi tamamladıktan sonra video derslerinizi aynı menü üzerinde yer alan “Aldığım Eğitimler” sekmesinden görüntüleyebilirsiniz.

1

2

3

4

Uygulamamızı

mağazalarından “Pegem Kampüs”yazarak indirebilirsiniz.

1. AdımUygulama

İndirme

2. AdımÜyelik

Üyelik ekranına erişebilmek için;“Hesabın yok mu? Hemen Üye Ol” butonuna tıklayarak, üyelik formunu

eksiksiz doldurduktan sonrauygulamayı kullanmaya

başlayabilirsiniz.

Üye girişi yaptıktan sonra açılan pencerede sağ altta bulunan aktivasyon menüsünden kitabınız ile birlikte size iletilen aktivasyon kodu ile aktivasyon işlemlerini yapabilirsiniz.

3. AdımAktivasyon

Aktivasyonunu yapmış olduğunuz kitabınızı

“Aktif Kitaplar” sekmesinden görüntüleyebilir ve

videolarınızı izlemeye başlayabilirsiniz.

4. AdımAktif

Kitaplar

Kitabınızda bulunan QR kodları uygulamamızdaki kamera simgesini ( ) kullanarak kolaylıkla okutabilirsiniz. Kitap kapaklarında bulunan QR kodu okutarak “Pegem Kampüs” uygulamasının indirme linkine, kitapların iç kapaklarında bulunan QR kod ile kitap içeriğindeki ünitelere, ünite başlarında bulunan QR kodları okutarak ünite ile ilgili videolara ulaşabilirsiniz.

5. AdımQR Kod Okutma

v

İÇİNDEKİLER

1. Bölüm İslamiyet Öncesi Türk Tarihi

Tarihte Türk Devletleri ve Toplulukları ............................3

Diğer Türk Devletleri ve Toplulukları ..............................7

İslamiyet Öncesi Türk Kültür ve Uygarlığı .....................9

Çözümlü Test ��17

Cevaplı Test ��22

2. Bölüm Türk-İslam Tarihi

Türkler ve İslamiyet .....................................................25

Mısır’da Kurulan Türk Devletleri .................................26

İlk Türk - İslam Devletleri ............................................26

Kültür ve Uygarlık .......................................................32



3. Bölüm Yerleşme ve Devletleşme Sürecinde

Selçuklu Türkiyesi (XI. - XIII. Yüzyıllar)

Anadolu’da Türkler ......................................................51

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Devlet ve Beylikleri .........51

Türkiye Selçuklu Devleti (1077-1308) ..........................52

Haçlı Seferleri .............................................................53

Anadolu’da İkinci Türk Devlet ve Beylikler Dönemi ....57

Türkiye’de Kurulan Diğer Devletler ..............................59

Türk Dünyası (XIII. ve XIX. Yüzyıl) ................................60

Kültür ve Uygarlık ........................................................61



4. Bölüm Osmanlı Tarihi

Kuruluş Dönemi (Beylikten Devlete) (1299-1453) ................................................................76

Yükselme Dönemi (Dünya Gücü: Osmanlı Devleti) (1453 – 1600) ...............................................................80



5. Bölüm Osmanlı Devleti Kültür ve Uygarlık

Osmanlı Devleti Kültür ve Uygarlık ..............................94



6. Bölüm Osmanlı Yenileşme ve

Demokratikleşme Hareketleri

Duraklama Dönemi (Arayış Yılları) (XVII. Yüzyıl) (1600 - 1700) .............................................................131

Gerileme Dönemi (XVIII. Yüzyılda Değişim ve Diplomasi) (1700 - 1800) .......................................137

Dağılma Dönemi (En Uzun Yüzyıl) (XIX. Yüzyıl) (1800 - 1922) .............................................................144



7. Bölüm Avrupa Tarihi

Orta Çaǧ’da Avrupa ...................................................169

Yeni Çağ’da Avrupa ...................................................171

Yakın Çağ’da Avrupa .................................................173

8. Bölüm XX. Yüzyılda Osmanlı Devleti

Trablusgarp Savaşı (1911-1912) ................................176

Balkan Savaşları (1912 - 1913) ..................................177

I. Dünya Savaşı (1914 - 1918) ...................................179

Mondros Ateşkes Anlaşması ve Cemiyetler ..............188

İzmir’in İşgali ve Kuvayimillîye ...................................192



vi

İÇİNDEKİLER

9. Bölüm Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi

Genelgeler ve Kongreler Dönemi ��203

İstanbul’un Resmen İşgali (16 Mart 1920) ��213

I. Türkiye Büyük Millet Meclisi Dönemi ��214



10. Bölüm Kurtuluş Savaşı Muharebeler ve

Antlaşmalar Dönemi

Kurtuluş Savaşı’nda Cepheler ��229

Doğu Cephesi ��229

Güney Cephesi ��230

Batı Cephesi ��231



11. Bölüm İnkılaplar,

Cumhuriyet Dönemi İç Gelişmeler, Atatürk İlkeleri ve Atatürkçülük, Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası

II. Türkiye Büyük Millet Meclisi Dönemi ��254

İnkılap Kavramı ��254

Siyasi Alanda Yapılan İnkılaplar ��255

Hukuk Alanında Yapılan İnkılaplar ��261

Eğitim ve Kültür Alanında Yapılan İnkılaplar ��262

Sosyal Alanda Yapılan İnkılaplar ��266

Ekonomi Alanında Yapılan İnkılaplar ��267

Atatürk İlkeleri ve Atatürkçülük ��271

Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası ��277



12. Bölüm Çaǧdaş Türk ve Dünya Tarihi

I. Dünya Savaşı ��295

II. Dünya Savaşı ��306

Savaş Yılları ��309



Yeni Güç Dengeleri – Soğuk Savaş Dönemi ��325

Sosyalist Blokta Ayrılıklar ��326

Batı Bloku’nun Oluşması ��327

Orta Doğu Sorunları ��328

Uzak Doğu’daki Gelişmeler ��330

İkinci Dünya Savaşı’ndan Sonra Sömürgelerin Bağımsızlaşması ��331

Soğuk Savaş Dönemi’nde Türk Dış Politikası ��333

Soğuk Savaş Dönemi’nde Türkiye’de Siyaset, Ekonomi ve Sosyal-Kültürel Yaşam ��334

Soğuk Savaş Dönemi’nde Dünyada Bilim, Kültür, Sanat ve Spor ��337

Yumuşama Dönemi ��338

Yumuşama Dönemi Çatışmaları ��340

Bağlantısızlar ��342

Arap – İsrail Savaşları ��343

1945-1975 Arası Dünya ��346

Yumuşama Dönemi Türk Dış Politikası ��347

1960-1983 Arası Türkiye ��350



Küreselleşme Dönemi ��363

Türk Cumhuriyetlerinin Bağımsızlık Süreçleri ��365

Doğu Bloku’nun Dağılması Sonrası Balkanlar ��369

Orta Doğu ve Afganistan ��370

Dünyada Bilim Kültür Sanat ve Spor Alanındaki Gelişmeler ��373

1980 Sonrası Türkiye ��376



Tarama Testi ��391

1

İslamiyet Öncesi Türk Tarih i 1.Bölüm

Değerli arkadaşlar, “İslamiyet Öncesi Türk Tarihi” ünitesi KPSS konu dağılımında “Anadolu Selçuklu Devleti ve Öncesindeki Türk Devletleri” başlığı al-tında bulunmaktadır. Bu üniteden genel olarak “bir” soru gelmektedir. Soru, ağırlıklı olarak “bilgi” merkezli ve ezbere dayalıdır. Nadir de olsa yorum sorusu da gelebilmektedir. “Kavram”lara dikkat edilmelidir. Dev-letlerin kurucuları, parlak dönemleri, kurulduğu yerler önem taşır. Yorum sorularında göçebe hayat ile ve-raset hayatı konuları özellikle dikkat edilmesi gereken yerlerdir.

Türk Adının AnlamıTürk adının anlamı, tarihin çeşitli dönemlerinde ve kay-naklarında farklı anlamlara gelir. Türk kelimesinin anlam-ları şunlardır:

• Uygur metinlerinde “güç, kuvvet”,

• Kaşgarlı Mahmut’un “Divan-ı Lügati’t-Türk” eserin-de “olgunluk çağı”,

• Çin kaynaklarında “miğfer”,

• Ziya Gökalp “türeli (töreli), kanun, nizam sahibi”,

• Birlik kazanmış halk, törü (Barthold),

• Türemek, çoğalmak (Wambery),

• Devlete bağlı halk (G. Doerfer),

• Terk edilmiş (İbnül Fakih),

• Deniz kıyısında oturan adam (Herodot).

1911’de bulunan eski bir Uygur metninden “Türk” keli-mesinin yaygın olarak “güç, kuvvet” anlamında kullanıl-dığı anlaşılmaktadır.

“Türk” adından ilk olarak Çin yıllıklarında bahsedilmiştir. “Türkiye” adı VI. yüzyıldan itibaren Bizans kaynakların-da Orta Asya için kullanılan coğrafi bir terim olmuştur. IX ve X. yüzyıllarda ise Volga Nehri’nden Orta Avrupa’ya kadar uzanan bölge için, XI. yüzyıldan itibaren Anadolu için kullanılmıştır.

Orta Asya’da Kültür Merkezleri Orta Asya, tarihin farklı dönemlerinde çok sayıda insan topluluklarına beşiklik etmiş ve uygarlık merkezi olarak kullanılmıştır. Orta Asya’da bulunan uygarlık merkezleri ve belirgin özellikleri şunlardır:

Kültür Merkezleri

Anav

(MÖ 4000- MÖ 1000)

• Aşkabat çevresinde bulunur.

• Türk kültürünün önemli bir unsuru olan “At” ilk kez bu kültürde görülmüştür.

Afanesyova

(MÖ 2500- MÖ 1700)

• Türklere ait en eski kültür mer-kezi olarak kabul edilir.

• Altay-Sayan Dağları çevresinde Minusinsk’te bulunur.

Andronova (MÖ 1700- MÖ 1200)

• Yenisey dolaylarında bulunur.

• Kültür, geniş bir alanda etkili olmuştur.

• Türklerin ataları tarafından mey-dana getirilmiştir.

Karasuk

(MÖ 1200- MÖ 700)

• Adını “Karasuk” Nehri’nden alır.

• Demir madeni dünyanın birçok bölgesine göre daha erken işlenmeye başlanmıştır.

• Atlı Göçebe kültürünün Orta Asya’ya yayılmasını sağlamış-lardır.

Tagar

(MÖ 700 - MÖ 300)

• Türk kültürlerinin gelişmiş ve sentezlenmiş hâlidir.

• Kültür mensuplarına “Altaylılar” da denir.

Türklerin Ana YurduTürklerin ilk ana yurtları Orta Asya’dadır. Ana yurdun do-ğusunda; Kingan Dağları, Moğolistan, batısında; Hazar Denizi ve İtil Boyları, güneyinde; Hindikuş ve Karanlık Dağlar, kuzeyinde; Kırgız Bozkırları, Sibirya stepleri bulu-nur. Türkler Altay-Sayan Dağları, Tanrı Dağları, Aral Gölü, Orhun, Selenga, Amuderya (Ceyhun), Siriderya (Sey-hun) Nehirlerine yakın coğrafyada yaşamışlardır. Ötüken “Toprak Ana” olarak adlandırılmıştır.

2

İslamiyet Öncesi̇ Türk Tarih i

Orta Asya Türk Göçlerinin Sebepleri ve SonuçlarıSebepleri

• Ağır iklim koşulları

• Salgın hastalıklar

• Hayvancılık yapma: Hayvan hastalıkları, otlakların yetersizliği

• Tarım alanlarının yetersizliği

• Nüfus artışı

• Boylar arası mücadele

• Dış baskılar

• Göç eden boyların diğerlerini etkilemesi

• Cihan hâkimiyeti (“Güneş bayrağımız, gökyüzü ça-dırımız.”) anlayışı: Yeni yurtlar kazanma fikri

• Özgür ve bağımsız yaşama isteği

Türk göçlerinin (göçebe yaşam tarzının) sonuçları şunlardır:

• Türk tarihini bir bütünlük içerisinde incelemek müm-kün olamamaktadır.

• Farklı coğrafyalarda Türk devletleri kurulmuştur.

• Türkler, boylar federasyonu şeklinde teşkilatlanmış-lardır.

• Toprak mülkiyeti anlayışı gelişmemiştir. Feodal dü-zen bulunmaz.

• Sosyal sınıflaşma yoktur. Toplumsal dayanışma ge-lişmiştir.

• Tarıma dayalı ürünler ithal edilmiştir. Hayvancılığa dayalı ürünler ihraç edilmiştir.

• Hukukta cezalar kısa süreli ya da ölüm gibi katı ol-muştur.

• Edebiyatta yazılı kültür gelişmemiştir. Sözlü kültür gelişmiştir.

• Türk yaşantısında farklı din ve inançlar görülmüştür.

• Savaşçı özellikler gelişmiştir.

• Türkler başka kültürleri etkilemişler, onlardan etki-lenmişlerdir.

• Duvar sanatı (mimari, çini, fresk) gelişmemiştir.

İskitler (Sakalar)Orta Asya kökenli, atlı göçebe Türk toplulukları tarafın-dan kurulmuştur. Kırım, Kafkas, Hazar coğrafyasında hâkim olmuşlardır. Kimmer, Asur, Pers ve Urartularla mü-cadele etmişlerdir. İskitlerin önemli özellikleri şunlardır:

• En önemli hükümdarı “Alpertunga”dır. Alpertunga ve Şu Destanlarının sahipleridir. Firdevsi, Şehname adlı eserinde Alpertunga’dan Efrasiyap adı ile söz etmiştir. Alpertunga Destanı, İskit ve Pers savaşlarını anlatmıştır.

• Üzengi’yi bulmuşlardır.

• Tomris adında kadın hükümdarları vardır.

• “Amazon Kadınları” bir süre İskitlerin hakimiyetin-de yaşamını sürdürmüşlerdir.

• Altın işlemeciliğinde gelişmişlerdir: “Bozkırın Ku-yumcuları” olarak anılmışlardır.

• Ölülerini kurganlara, mumyalayıp gömmüşlerdir. Gök Tanrı ve Şamanizm inançlarını benimsemişler-dir.

• Keçeden yapılmış çadırı dört tekerlekli araba üze-rine yerleştirerek kullanmışlardır. Ekonomileri hay-vancılığa dayalıdır. Yoğurt, çökelek yaparak kımız içmişlerdir.

• Sanatta “hayvan üslubunu” benimsemişlerdir.

• Günümüz Yakut Türkleri, İskit soyundan gelmek-tedir.

Tarihte Türk Devletleri ve TopluluklarıAsya’da kurulanlar Avrupa’da kurulanlar

• Asya Hun Devleti

• Kök Türkler

• Uygurlar

• Türgeşler

• Kırgızlar

• Sibirler

• Akhunlar

• Karluklar

• Başkırtlar

• Tabgaçlar

• Avrupa Hunları

• Avarlar

• Bulgarlar

• Macarlar

• Hazarlar

• Kıpçaklar

• Oğuzlar

• Peçenekler

3


• Avarlar ve Hunlar hem Asya’da hem de Avrupa’da varlıklarını sürdürmüştür.

• İskitler, bir Türk devleti olarak değil, için-de Türk topluluklarını barındıran bir devlet olarak kabul edilir.

• Avrupa’ya giden Oğuz ve Peçenekler dev-letleşememişlerdir.

DİKKAT

Tarihte Türk Devletleri ve Toplulukları

Asya Hun Devleti (Büyük Hun Devleti) Tarihte bilinen ilk teşkilatlı Türk devletidir. Ayrıca Orta Asya tarihinin de ilk büyük devleti olarak kabul edilir. Ötüken’i merkez olarak kullanmışlardır. Hun ve Çin ara-sında İpek Yolu’na hâkim olmak için uzun mücadeleler yapmışlardır. Çin, Hun akınlarına mani olmak için inşa ettiği kaleleri birleştirerek “Çin Seddi”ni inşa etmiştir.

Bilinen ilk hükümdarı Teoman’dır (MÖ 220-209). Bu dönemde; Çinliler, Yüe-çiler ve Moğol Tunguzlarla sa-vaşılmıştır. Teoman: oğlu Mete’yi, ikinci eşinin baskısıyla Yüeçilere rehin bırakmıştır. Mete Han, Yüeçilerin elinden kurtularak babasını tahttan indirmiştir.

• Mete Han, Çin İmparatoru’na gönderdiği mektupta kendisini “Gök Tanrı tarafından tahta çıkartılmış Hunların büyük Şanyü”sü olarak ifade etmiştir.

• Çin İmparatoru Si Huang Ti çeşitli dö-nemlerde Türk akınlarından korunmak için yapılan kaleleri birleştirerek “Çin Seddi”ni kurmuştur.

DİKKAT

Mete Han (MÖ 209-174)

Mete Han, Orta Asya’daki Türk boylarını, Moğolları, Tun-guzları ve Yüe-çileri egemenliği altına almıştır. Yirmi altı Türk boyunu tarihte ilk kez bir bayrak altında toplamış-tır. Bu dönemde, Çin baskı altına alınarak yıllık vergiye bağlanmıştır. İpek Yolu’nda hakimiyet kurulmuştur. Mete Han zamanında ülke en geniş sınırlarına kavuşmuştur.

Yorum• Mete Han, Çin’i egemenliği altına alacak gücü ol-

masına rağmen Çin topraklarına yerleşmemiş, ver-giye bağlamakla yetinmiştir. Bunun sebebi Türklerin kalabalık Çin nüfusu içinde millî benliğini kaybede-cek olmasından duyduğu endişedir.

• Mete Han, komşu Tunguzluların kendisinde at ve değerli eşya isteklerine olumlu yanıt verirken verim-siz toprağı istemesine sert tepki göstererek “Devle-tin temeli olan toprağı biz nasıl verebiliriz.” cümle-siyle bu isteği reddetmiştir. Bu durum Mete Han’ın vatan sevgisini ortaya koymuştur.

• Mete Han, “Ok ve yay gerebilen kavimleri bir aile gibi birleştirdim; şimdi onlar Hun oldular.” sözleriyle Türk birliğine verdiği önemi ve “millet sevgisi”ni or-taya koymuştur.

Mete Han ilk disiplinli Türk ordusunu kurmuştur. As-keriyede “Islıklı ok”u bulmuş, orduyu “Onluk sistem”e uygun teşkilatlandırmıştır.

Mete Han’dan sonra başa oğlu Ki-ok geçmiştir. Ki-ok, Çinlilerle akrabalık kurmak için Çin prensesiyle evlenmiştir.

Çin, Hunlara karşı askerî yoldan elde edemediği zaferi diplomatik yollarla ve bazı casusluk faaliyetleriyle ka-zanmaya çalışmıştır. Türklere karşı “Böl, parçala, yönet” politikasını uygulamıştır. Bu sebeple Çinli prensesler Hun hakanlarıyla evlendirilmiştir. Çinli prensesler yanla-rında getirdikleri casuslarla Türk hakan ailesinde ikilikler çıkartmıştır. Yine, Hun beylerine ve hakan ailesine gön-derilen hediyelerle Türkleri kendilerine bağlamaya çalış-mışlardır.

Asya Hun Devleti’nde Ho-han-yeh ve Çi-çi arasında “Çin hakimiyetini kabul etme ve bağımsızlık” konusunda görüş ayrılıkları yaşanmıştır. Kurultayda yaşanan görüş-meler neticesinde Hun Devleti, “Doğu” ve “Batı” olarak ikiye ayrılmıştır (MÖ 54). Batı Hunları, Çin egemenliğine girmiştir (MÖ 36). Doğu Hunları, “kuzey” ve “güney” ola-rak ikiye ayrılmıştır (48). Kuzey Hunları Siyenpiler, Güney Hunları ise Çinliler tarafından yıkılmıştır.

Çin baskısından kaçan Hunlar, batıya göç ederek Ka-vimler Göçü’ne sebep olmuş ve Avrupa Hun Devleti’ni kurmuştur. Asya Hun Devleti’nin yıkılmasıyla Tabgaçlar, Avar ve Akhun Devletleri ortaya çıkmıştır.

4


Kavimler Göçü ve Avrupa Hun Devleti Kavimler Göçü

Asya Hun Devleti’nin parçalanmasıyla göç eden bazı Hun toplulukları, “Alanları” yurtlarından atmıştır. Bu du-rum bir domino etkisi yaratarak “Kavimler Göçü”ne se-bep olmuştur. IV. yüzyılda Ostrogotlar, Vizigotlar, Gepitler, Vandallar yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalmıştır.

Saksonlar Saksonlar Burgondlar

BurgondlarGalya

Burgondlar

Ostrogotlar

Ostrogotlar

OstrogotlarSüevler Süevler

Vandallar

Vandallar

Vandallar

Hunlar434-454

Hunlar434-454

Alanlar

Alanlar

Alanlar

AsiaSicilya

Sardinya

İtalya

Mauretania

Britanya

Kapodokya

Kilikya

BitinyaMakedonya

Süevler

Vizigotlar VizigotlarVizigotlar

VizigotlarVizigotlar

Angıllar Angıllar

ATLASOKYANUSU

AKDENİZ

KARADENİZ

Kavimler Göçü’nün Sonuçları

• Roma İmparatorluğu doğu ve batı şeklinde ikiye ay-rılmıştır (395).

• Batı Roma İmparatorluğu 476’da yıkılmıştır. Çok sa-yıda Germen devleti kurulmuştur.

• Avrupa’nın etnik yapısı değişmiştir. Yeni milletler or-taya çıkmıştır. İspanyol, İngiliz ve Alman toplumları oluşmuştur. İngiltere, Fransa, İspanya, Almanya gibi devletlerin temelleri atılmıştır.

• Avrupa Hun Devleti kurulmuştur.

• Türk kültürü Avrupa’da yayılmıştır.

• İlk Çağ sona ererken Orta Çağ başlamıştır.

• Kilise ve Skolastik düşünce önem kazanmıştır.

• Feodalite (derebeylik) rejimi ortaya çıkmıştır.

Avrupa Hun Devleti (375-469)Balamir öncülüğündeki Hunlar, Tuna boylarında Avrupa Hun Devleti’ni kurmuştur (375).

Balamir sonrasında devletin başına Uldız geçmiştir (378). Uldız Dönemi’nde Anadolu’ya ilk Türk akınları yapılmıştır. Uldız, Batı Roma İmparatorluğu ile işbirli-ği yaparak Doğu Roma’yı baskı altına almıştır. Uldız’ın ölümüyle (410) devletin başına Karaton, Rua ve sonra da Attila geçmiştir. Attila ülkeyi kardeşi Bleda ile birlikte idare etmiştir.

Attila Dönemi

Attila

• “Cesur kavimlerin efendisi” olarak tanımlanır.

• Savaşçı özelliklerinden dolayı Savaş tanrısı “Ares’in kılıcına sahip” olduğu ifade edilir.

• Avrupalılar, Tanrı’nın kendi-lerini cezalandırmak üzere Attila’yı gönderdiğini düşün-müşler ve onun hakkında “Tanrı’nın Kamçısı” ifadesini kullanmışlardır.

• Nibelungen Destanı’nda Atil-la zamanındaki Hun-Germen mücadeleleri anlatılmıştır. Buradaki hikâyelerde ken-disinden “Etzel” adıyla söz edilmiştir.

• Macarlar ilk liderleri olan “Arpad”ın kökenini Attila’ya dayandırmışlardır.

• Verasette, hükümdarlığın ba-badan oğla geçmesi uygula-masını başlatmıştır.

Avrupa Hunları en parlak dönemi Attila zamanında ya-şamıştır. Doğu Roma imparatoru ile ilişkileri geliştirmek için Margos (Konstantia) Barışı’nı yapmıştır. Anlaşma Doğu Roma hükümdarı Theodosios ve Attila zamanında yapılmıştır.

Margos Barışı’nın maddeleri şunlardır:

• Doğu Roma, Hun kaçaklarını ülkesine kabul etme-yecektir.

• Doğu Roma, Romalı mülteciler ve esirler için fidye ödeyecektir.

• Doğu Roma, Hun hâkimiyetindeki kavimlerle Hunla-ra karşı işbirliği yapmayacaktır.

• Taraflar arasında ticaret devam edecektir.• Antlaşma sürekli olacaktır. • Doğu Roma’nın, Avrupa Hun Devleti’ne ödediği ver-

gi 300 Libre’den 700 Libre’ye çıkacaktır.

5


Attila, Margos Barışı koşullarına uyulmaması sebebiyle I. Balkan ve II. Balkan Seferlerine çıkmıştır. Seferler netice-sinde Anatolios (Anatolyus) Barışı (447) yapılmıştır. Barış ile vergi üç kat artırılmıştır.

Attila, Doğu Roma’yı denetim altına aldıktan sonra Batı Roma üzerinde baskı kurmuştur. Batı Roma imparato-runun kız kardeşi Honoria (Honarya)’nın evlilik teklifini, Roma İmparatorluğu’nun yarısını çeyiz olarak almak kaydı ile kabul etmiştir. Attila, teklifin reddi üzerine Galya Seferi’ni yapmıştır (451). Savaşın kesin galibi yoktur. Batı Roma, Atilla’nın ertesi yıl Roma’ya yaptığı sefer sebebiy-le Papa I�Leo’nun arabulucuğuyla “bağışlanmayı” iste-miştir. Attila, Roma’yı işgal etmeden geriye dönmüştür.

Attila’nın Roma’yı işgal etmeme sebepleri

• Roma’nın Hristiyanlar için kutsal olması

• Batı Roma’nın Attila’dan aman dilemesi ve onun üstünlüğünü kabul etmesi

• Attila’nın Sasani Devleti’ne sefer yapmayı düşün-mesi

DİKKAT

Attila, Roma seferi sonrasında yaşamını kaybetmiş-tir. Zehirlendiği düşünülmektedir. Attila’dan sonra başa oğulları İlek, Dengizik ve İrnek geçmiştir. Attila sonra-sında devlet, dağılma sürecine girmiştir.

Hunlar: Pantolon, ceket, at koşumları ve eyer kullanma konularında Avrupa’yı etkilemiştir. Buna karşın Hristi-yanlığı benimseyerek zaman içerisinde millî benliklerini kaybetmişlerdir.

Kök Türk DevletiOrta Asya’da kurulan ikinci büyük Türk devletidir. Ta-rihte “Türk” adıyla kurulan ilk devlettir. Parayı değişim aracı olarak kullanan ilk Türk devletidir.

I. Kök Türk Devleti (552-659)

Kök Türkler, “Aşina” soyundan gelir. Bumin Kağan, Avarlara karşı isyan ederek kurmuştur. Devletin mer-kezi Ötüken’dir. Bumin Kağan “İl Kağan” unvanını ta-şır. Kendisi ülkenin doğusunu, kardeşi İstemi Yabgu ise ülkenin batısını idare etmiştir. Dağınık Türk boyları olan “Tölesler”i Kök Türk hâkimiyeti altına almıştır.

Kök Türk Devleti en parlak dönemini Mukan Kağan (553-572) zamanında yaşamıştır. Ülkeyi amcası İstemi Yabgu ile idare etmiştir. Bu dönemde, Avarlar, Kitanlar ve Kırgızlara hâkim olunmuştur.

İstemi Yabgu, İpek Yolu’na hâkim olmak için Akhunlara karşı Sasanilerle ittifak yapmıştır. Akhun topraklarını Sasanilerle paylaşmıştır. Yine İpek Yolu’na hâkim olmak için Sasani hü-kümdarı Anuşirvan’a karşı Bizans ile işbirliği yapmıştır.

DİKKAT

Mukan Kağan’dan sonra başa geçen Tapo (Taspar) Ka-ğan (572-581) Budizmi benimsemiştir. Ancak Budizmi halka benimsetme çabaları tepki görmüştür. Sonrasında başa geçen İşbara Kağan Çin’in asimilasyon politikala-rına karşı “Çağlardan beri uygulanan Türk töresini de-ğiştirmeye gücüm yetmez. İdare edilenler ve edenler arasındaki kaideleri yaralamaya ben cesaret edemem.” sözlerini söylemiştir.

Kök Türkler Tardu’nun isyanıyla 582’de “Doğu” ve “Batı” olarak ikiye ayrılmıştır. Doğu Kök Türkler, 630’da Batı Kök Türkler 659’da Çin egemenliğine girmiştir.

Kök Türklerin, Çin esaretinde olduğu dönemde hane-dandan Urku Tigin Çin sarayında esir alınmıştır. Kürşad (Chie-shih Shual) ve arkadaşları Urku Tigin’i kurtarmayı amaçlasa da başaramamıştır. Buna rağmen Türklerin bağımsızlığa olan inancını tazeleyen bir kahraman ola-rak tarihe geçmiştir.

II. Kök Türk (Kutluk) Devleti (682-744)

II. Kök Türk Devleti’ni, Kutluk Kağan (İlteriş) Çin’e karşı isyan ederek kurmuştur. Kutluk Kağan, “İlteriş” (devlet derleyen) unvanını taşır.

İlteriş’ten sonra başa geçen Kapgan Kağan yaptığı se-ferlerle büyük ölçekte Türk birliğini sağlamıştır. Ancak kurduğu baskıcı yönetim, Türk boylarının isyan etme-sine sebep olmuştur. Kapgan Kağan, Bayırku Türkleri-nin saldırısı neticesinde öldürülmüştür. Kısa süreli İnel Kağan’ın kağanlığından sonra başa Bilge Kağan geç-miştir.

6


Bilge Kağan ülkeyi kardeşi Kül Tigin ile beraber idare etmiştir. Bilge Kağan zamanında II. Kök Türk Devleti en parlak dönemini yaşamıştır. Basmiller, Karluklar, Kır-gızlar ve Türgişler tekrar Kök Türk hâkimiyetine girmiş-tir. Bilge Kağan sonrasında ülke zayıflamış Karluk, Uygur ve Basmiller II. Kök Türk Devleti’ne son vermiştir.

Vezir Tonyukuk

• Kutluk Kağan, Kapgan Kağan ve Bilge Kağan zamanında vezirlik yapmıştır.

• İlk Türk tarihçisidir.

• Orhun Anıtları’nın ilki onun adına dikilmiştir. Anıtı, Tonyu-kuk yazmıştır.

• “Göktürklerin Bismarc”ı olarak da tanımlanır.

Uygurlar (744-840)Uygurlar, Basmil ve Karluklarla birleşerek II. Kök Türk Devleti’ne son vermiştir. Kurucusu Kutluk Bilge Kül Kağan’dır (744-747). Merkezi Ötüken’dir. Başkenti Ordubalıg’a (Karabalgasun) taşımıştır.

• Uygurlar en parlak dönemini Moyen-çur (Bayan-Çur ) Kağan zamanında yaşamıştır. Moyen-çur, Ta-las Savaşı’nda Çin’i desteklemiş ve Türk boyları üzerine seferler yapmıştır.

• Bögü Kağan, Çin ve Tibet üzerine sefer yapmıştır. Loyang Seferi ile Mani Dini tanınarak benimsenmiş-tir. Mani Dini et yemeyi ve savaşmayı yasaklamıştır.

Yorum

Mani Dini’nin kabul edilmesinin doğurduğu sonuç-lar şunlardır: • Yerleşik hayata geçilmiştir. • Köyler kurulmuş, tarımsal üretim gelişmiştir. Su

kanalları yapılmıştır. • Savaşçı özellikler zayıflamıştır.• Kent kültürü oluşmuştur. • Mimari hayat ve bununla ilgili sanat dalları (fresk,

çini, duvar sanatı) gelişmiştir.• Mani Dini’nin tanıtımı için yeni kitaplar yazıldı: Se-

kiz Yükmek, Altun Yaruk gibi.• Uygurlarda, matbaa ve yayıncılık gelişmiştir. • Tapınaklar inşa edilmiştir: Resim ve heykelcilik

gelişmiştir.

Bögü Kağan’dan sonra başa geçen Baga Tarkan zama-nında ülke zayıflamış ve Uygurlara Kırgızlar son vermiş-tir (840). Uygurların yıkılması neticesinde Uygur topluluk-ları “Kansu Uygur (Sarı Uygur)” ve de “Doğu Türkistan Uygur (Turfan) Devletlerini kurmuşlardır. Her iki devlete de nihai olarak Moğollar son vermiştir.

ÖrnekUygurlar, Bögü Kağan zamanında et yemeyi yasak-layan barışçı bir din olan Mani Dini’ni benimsemiştir. Mani Dini, Uygur Türklerinin yerleşik hayata geçme-sine sebep olmuştur. Mani Dini’nin kabul edilmesi;I. fresk,

II. çini,

III. heykel sanatlarından hangilerinin gelişmesine sebep ol-muştur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve IIIÇözüm:

Mani Dini’nin kabul edilmesi yerleşik hayatla bağlan-tılı sanatların gelişimini hızlandırmıştır. Bu sebeple mi-mari ile ilgili duvar (saray, tapınak, ev…) sanatları da gelişmiştir. Fresk, yaş alçı üzerine yapılan duvar resmi sanatıdır. Çini ise fırınlanmış ve sırlanmış toprak üzeri-ne yapılan süslemeleri ifade eder. Çiniler, duvar yüzey kaplaması olarak da kullanılmıştır. Fresk ve çini yerle-şik hayata geçilmesi sebebiyle gelişmiştir. Uygurlardan önce heykel sanatına örnek eserler (balbal) varsa da Uygurlarla beraber heykel sanatı daha da gelişmiştir. Uygur tapınaklarında tapınağın adandığı ilahın heykeli ve bu ilahla ilgili resimlere de yer verilmiştir.

Cevap E

7


Diğer Türk Devletleri ve Toplulukları

Avarlar (Juan Juanlar / Aparlar) Asya Hun Devleti’nin yıkılmasıyla Moğolistan’da kurul-muştur. Asya’daki hâkimiyetlerine Kök Türklerin (Mu-kan Kağan )son vermesiyle batıya göç etmişlerdir. Avru-pa’daki kurucusu Bayan Han’dır.

• İstanbul’u Sasanilerle birlikte iki defa kuşatmışlar-dır.

• Slavları ve Germenleri askerî ve devlet idaresinde etkilemişlerdir.

• Üzengi, Avarlar aracılığıyla Avrupa’ya taşınmıştır.

• Hristiyanlığı benimseyip, Slavlaşarak millî benlikleri-ni kaybetmişlerdir.

• Avarlara Franklar son vermiştir (805).

Bulgarlar Bulgarlar, Hun ve Ogur Türklerinin kaynaşmasıyla oluş-muştur. Kubrat tarafından Kafkasların Kuzeyinde ku-rulmuştur. Hazarlar, Bulgarlara son vererek Bulgarların dağılmasına sebep olmuştur.

İtil (Volga) Bulgarları

Otuz Ogurlarca kurulmuştur. Almış Han zamanında ticaret yoluyla İslamiyet’i tanımış ve benimsemişlerdir. İslamiyet’i daha yakından tanımak için Abbasilerden din adamı istemişlerdir. Abbasilerin gönderdiği heyette ünlü seyyah “İbni Fadlan” da yer almıştır. İtil Bulgarlarına Al-tın Orda Devleti son vermiştir (1237).

Türk tarihinin ilk İslam devleti olarak “İtil Bul-garları” kabul edilir. İlk Türk-İslam hükümdarı ise Almış Han’dır.

DİKKAT

Tuna Bulgar Devleti

Kurucusu Asparuh’tur (679). Bizans ve Slavlarla mü-cadele etmişlerdir. Boris Han zamanında Hristiyanlığı benimsemişlerdir (864). En parlak dönemini Kurum Han zamanında yaşamıştır. Tuna Bulgarları İstanbul’u da ku-şatmışlardır.

HazarlarHazarlar, I. Kök Türk Devleti’nin yıkılmasından sonra ku-rulmuştur (630). Bizans-Sasani savaşlarında Bizans’a yardımcı olmuştur.

• Hz� Osman zamanında İslamiyet’in yayılımını “Be-lencer Savaşı” ile durdurmuşlardır.

• Emeviler ve Peçeneklerle mücadele etmişlerdir.

• Ruslar (Kiev Prensliği), Hazar Hakanlığı’na son vermiştir.

• Musevilik dinini benimseyen ilk ve tek Türk devletidir.

• Müslümanların başında “Hazz” denilen kişiler bulunmuştur.

• Mahkemelerinde Hristiyan, Müslüman ve Musevilere temsilci bulundurma hakkı vererek adaletli olmaya özen göstermişler-dir.

• Farklı dinlere din ve ibadet özgürlüğü ta-nımışlardır.

• Doğu Avrupa’da huzur ve güvenliği sağla-maları sebebiyle egemen oldukları dönem “Hazır Barış Çağı” olarak adlandırılmıştır.

• Rus prensliklerini devlet ve ordu hayatın-da etkilemişlerdir.

DİKKAT

MacarlarFin-Ugor ve Onogur kavimlerinin kaynaşmasıyla Macaristan’a yerleşmişlerdir (896). Kurucusu Arpad’dır. Arpad’ın, Attila soyundan geldiğine inanılmaktadır.

• XI. yüzyılda Hristiyanlığın Katolik Mezhebi’ni be-nimsemişlerdir.

• Slavlara karşı mücadele ederek birleşmelerini en-gellemişlerdir. Slavları, Cermen baskısından kurta-rarak Cermenleşmelerine mani olmuşlardır.

• Mohaç Savaşı ile Osmanlı hakimiyetine girmişlerdir.

• Türk tarihi üzerine araştırmalar yapmak üzere “Tür-koloji Enstitüsü”nü kurmuşlardır.

8


Peçenekler Talas Savaşı sonrasında (751) Volga boylarına yerleş-mişlerdir. Macarlar ve Slavlarla mücadele etmişlerdir. Rusların güneye inmesine engel olmuşlardır. Bizans ordusunda, ücretli asker olarak görev almışlardır. Malaz-girt Savaşı’nda taraf değiştirerek Büyük Selçuklular ile hareket etmişlerdir.

• Çaka Beyliği ile ittifak yaparak İstanbul’u kuşatmış-lardır.

• Bizans, Peçeneklere karşı Kıpçaklarla işbirliği yapmıştır.

• Kıpçaklar, Peçeneklere Lebunium Savaşı ile son vermiştir (1091).

Kıpçaklar (Kumanlar) Balkaş Gölü ve İrtiş Nehri dolaylarında kurulmuştur. Rusların Karadeniz’e inmesine mani olmuşlardır. Peçe-neklere son vermişlerdir.

• Ruslarla mücadeleleri “İgor Destanı”nda anlatılmıştır.

• Oğuzlarla mücadeleleri “Dede Korkut Masalları”nda yer almıştır.

• Hristiyan rahipler, Kıpçaklara Hristiyanlığı anlata-bilmek için Codex Cumanicus adlı bir “Kıpçak sözlüğü”nü yazmışlardır.

• Hristiyanlığı benimseyerek millî benliklerini kaybet-mişlerdir.

• Moğollara, “Kalka Muharebesi”nde mağlup olarak yıkılma sürecine girmişlerdir.

• Eyyûbi ve Memlûk ordusunda görev almışlardır.

• Moğolların Türkleşmesinde ve Romenlerin kültür hayatında etkili olmuşlardır.

Oğuzlar (Uzlar) “Dokuz Oğuz Kağanlığı”, Kök Türk ve Uygurların hâkimiyetinde yaşamışlardır. Seyhun Bölgesi’ndeki “Oğuz Yabgu Devleti”ni kurmuşlardır. Oğuzlar, Uygur-ların dağılmasıyla Seyhun’a oradan da Karadeniz’in ku-zeyinden Balkanlara gelmişlerdir. Bazı Oğuz boyları ise Bizans egemenliğine girmiştir.

• Malazgirt Savaşı’nda Peçenekler gibi Bizans or-dusundan ayrılarak Büyük Selçuklular ile ittifak yapmışlardır.

• Romanya’daki Hristiyan Oğuzlara “Gagavuzlar” denilmiştir.

• İslamiyet’i benimseyen Oğuz boylarına “Türkmen” denir. Oğuzlar, Büyük Selçuklu, Türkiye Selçuklu ve Osmanlı Devleti’nin de kurucu unsuru olmuştur.

Türgeşler (Türgişler)Issık Gölü dolaylarında yaşamışlardır. Kök Türk Devleti’nin yıkılmasıyla bağımsız olmuşlardır. Bilinen ilk hükümdarları Baga Tarkan’dır.

• Sulu Kağan zamanında Emevilerle mücadele et-mişlerdir (Haristan Savaşı). İslamiyet’in yayılmasına ve de Orta Asya’nın Arapların eline geçmesine mani olmuşlardır.

• Sarı ve Kara Türgeşler şeklinde ikiye ayrılmışlardır. Türgeşlere, Karluklar son vermiştir.

Baga Tarkan kendi adına para bastıran ilk Türk hükümdarıdır.

DİKKAT

Kırgızlarİrtiş ve Yenisey Irmağı dolaylarında yaşamışlardır. Kök Türk ve Uygurların egemenliğine girmişlerdir. Uy-gurlardan koparak devletleşmişlerdir (840). Merkezi Ötüken’dir. Moğol egemenliğine giren ilk Türk devle-tidir. Kırgızlar, XIX. yüzyılda Rusya egemenliğine girmiş, 1991’de SSCB’den koparak bağımsız olmuştur.

• Yenisey Yazıtları, Kırgızlara aittir.

• Dünyanın en uzun destanı olan Manas Destanı Kırgızlara aittir. Manas Destanı; canlı, yazımı devam eden bir destandır.

Kırgızların, Ötüken’i Moğollara karşı koruya-maması neticesinde “Orhun” Türk yurdu olmaktan çıkmıştır.

DİKKAT

Akhunlar (Eftalitler)Asya Hun Devleti’nin dağılmasından sonra Afganistan dolaylarında kurulmuştur. İpek Yolu’na hâkim olmak için mücadele etmiştir.

• Eftalanos öncülüğünde Sasanilere karşı mücadele etmişlerdir.

• İran’da Mazdek İsyanı’nın bastırılmasında Sasanile-re yardımcı olmuşlardır.

• İpek Yolu’na hâkim olmak için Kök Türk ve Sasani ittifakına karşı mücadele etmişlerdir.

• Kök Türkler son vermiştir.

9


KarluklarUygur ve Basmillerle, II. Kök Türk Devleti’nin yıkıl-masında etkili olmuşlardır. Türgişlere son vererek Talas Nehri dolaylarında devlet kurmuşlardır (766).

• Talas Savaşı’nda Abbasilerle ortak hareket ederek İslamiyet’i kabul etmişlerdir. Orta Asya’da İslamiyet’i kabul eden ilk Türk topluluğudur.

• Karahanlılar Devleti’nin kurulmasında etkilidirler.

• Karluklar, Karahitayların ve Moğolların egemenli-ğinde yaşamışlardır. Moğol Cengiz Han’a tabî olan ilk Türk topluluğudur.

TabgaçlarAsya Hun Devleti’nin dağılmasıyla kurulan Türk devlet-lerindendir.

• Nazırlar Meclisi’ne sahiptirler.

• Budizm’i benimseyerek tarihin din değiştiren ilk Türk devleti olmuşlardır.

Sabirler (Sibirler) Eski dönemlerde Asya Hun Devleti’ne bağlı Sibirler, Avar baskısı ile Ural-Altay Dağlarına yerleşmişlerdir. Önce Kök Türk sonra da Hazar Devletlerinin egemenliği altına girmiştir.

• Buğarık adında bir kadın hükümdarları vardır.

• Balak Han zamanında Anadolu’ya Türk akınları yapmışlardır.

DİKKAT

Başkırtlar Ural Dağları dolaylarında yaşamışlar daha sonra Moğol egemenliğine girmişlerdir. Altın Orda Devleti’nin ege-menliğindeyken İslamiyet’i kabul etmişlerdir. Bağımsız-lık mücadeleleri, Rusya tarafından şiddetle bastırılmıştır. Günümüzde Rusya federasyonuna bağlıdır.

Kimeklerİrtiş Nehri dolaylarında Kök Türk egemenliğinden ko-parak kurulmuşlardır. Moğol, Kitan egemenliğinde ya-şamışlardır. Ülke illere ayrılarak hakan soyundan gelen “tutug”lar tarafından idare edilmiştir.

İslamiyet Öncesi Türk Kültür ve Uygarlığı

Devlet Yönetimi Göçebe hayat devletin “boylar federasyonu” biçiminde örgütlenmesini zorunlu hâle getirmiştir. Göçebe yaşam süren boyları idare etmek zordur. Bu sebeple boylar iç işlerinde serbest dış işlerinde devlete bağlı hâle getiril-miştir. Göçebe yaşam Türklerde teşkilatçı kültürün de gelişmesini sağlamıştır.

Türk devletlerinin dayandığı dört temel esas;

• Uluş (ülke),

• Oksızlık (bağımsızlık),

• Kün (halk),

• Töre (kanun)

şeklindedir.

Türklerde devlet, “il” (el) olarak tanımlanmıştır. Devlet: Budun (millet), boy (bod-ok), urug (sülale) ve oguşlar-dan (aile) oluşur. “Budun” devletin kurucusu ve temel unsurudur. En küçük siyasi birim ise “boy”dur.

Devlet - İl

Millet - Budun

Boy - Ok

Aile Birliği - Urug

Aile - Oguş

Gök Tanrı tarafından verildiğine inanılan yönetim yetki-sine “kut” denilir. “Kut”, dünyayı yönetme gücünü ifade eder. Hunlarda Tu-ku, Kök Türklerde Aşina ve Uygur-larda Yağlakâr aileleri “Kut”a sahiptir. Gök Tanrı kut ile beraber hükümdara “ülüş” de (iktisadi güç) vermiştir. “Kut”un babadan oğla kan bağıyla geçtiğine inanılmış-tır. Kut inancına bağlı olarak ortaya çıkan gelişmeler şun-lardır:

• Saltanat ve hanedan anlayışının ortaya çıkması• Hanedan ailesinin saygınlığının yüksek olması• Hükümdarın her erkek çocuğunun hükümdar olma

hakkının olması• Veraset hayatında belirsizlik yaşanması • Devletin hanedan ailesinin ortak malı olarak kabul

edilmesi • Taht kavgalarının yaşanması

• Devletin kısa sürede parçalanması

GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR - Pegem.Net from... · ÖN SÖZ Değerli Adaylar; Bu kitap Kamu...

Documents

Transcript of GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR - Pegem.Net from... · ÖN SÖZ Değerli Adaylar; Bu kitap Kamu...