GELİŞİM GELİŞİM DÖNEMLERİDÖNEMLERİ

Çocuklarımızla ilgili Çocuklarımızla ilgili yaşadığımız olumlu veya yaşadığımız olumlu veya olumsuz bazı durumların yaş olumsuz bazı durumların yaş dönemi özelliklerinden dönemi özelliklerinden kaynaklanabileceğini kaynaklanabileceğini düşünmüş müydünüz?düşünmüş müydünüz?

Bireylerin fiziksel ve ruhsal Bireylerin fiziksel ve ruhsal yapısının ve davranışlarının yapısının ve davranışlarının değişiminde içinde bulunulan değişiminde içinde bulunulan gelişim döneminin etkisi büyüktür. gelişim döneminin etkisi büyüktür.

Özellikle gelişimin en hızlı olduğu Özellikle gelişimin en hızlı olduğu çocukluk yılları; bireyin, birbirini çocukluk yılları; bireyin, birbirini izleyen dönemlerin kendine özgü izleyen dönemlerin kendine özgü görevleriyle başarılı biçimde başa görevleriyle başarılı biçimde başa çıkabilmesi için, her çağda çıkabilmesi için, her çağda üstlenmek zorunda olduğu özel üstlenmek zorunda olduğu özel sorumlulukları içerir.sorumlulukları içerir.

Her çocuğun içinde ayrı bir evren vardır Her çocuğun içinde ayrı bir evren vardır ve kendi evrenini keşfetmeye çalışan ve kendi evrenini keşfetmeye çalışan çocuklarımız için yapmamız gereken çocuklarımız için yapmamız gereken onların gelişim süreci konusundaki onların gelişim süreci konusundaki farkındalığımızı artırmaktır.farkındalığımızı artırmaktır.

Genel olarak kabul edilen Genel olarak kabul edilen çocukluk dönemi gelişim çocukluk dönemi gelişim evrelerini; evrelerini;

bebeklik evresi, bebeklik evresi, ilk çocukluk evresi, ilk çocukluk evresi, son çocukluk evresison çocukluk evresi olarak olarak

ele almak mümkündür.ele almak mümkündür.

Bebeklik EvresiBebeklik Evresi Doğum ile 2 yaş Doğum ile 2 yaş

arasında yer alan bu arasında yer alan bu evreye “Süt Çocukluğu evreye “Süt Çocukluğu Evresi” adı da Evresi” adı da verilmektedir. Bu verilmektedir. Bu evrede bebek, her evrede bebek, her bakımdan yardıma bakımdan yardıma muhtaç olmakla muhtaç olmakla beraber, gizli birçok beraber, gizli birçok yeteneklere de sahiptir. yeteneklere de sahiptir. Bebek, beslenme ve Bebek, beslenme ve güvenlik ihtiyaçlarının güvenlik ihtiyaçlarının giderilmesinde ailesine giderilmesinde ailesine ve yakınlarına ihtiyaç ve yakınlarına ihtiyaç duyar. duyar.

Bu evrede bebeğin fizyolojik Bu evrede bebeğin fizyolojik büyümesine paralel olarak, büyümesine paralel olarak, zihinsel, duygusal ve psişik zihinsel, duygusal ve psişik fonksiyonları da gelişmektedir. fonksiyonları da gelişmektedir.

Bu evrede çocuk bir taraftan Bu evrede çocuk bir taraftan bedeni yönden gelişirken, diğer bedeni yönden gelişirken, diğer taraftan da basit kelimeler ve taraftan da basit kelimeler ve hareketlerle dış dünyaya hareketlerle dış dünyaya açılmaya başlar. açılmaya başlar.

Çevresindeki uyarıcıların izlerini Çevresindeki uyarıcıların izlerini zihninde taşıyan çocuk, yeni zihninde taşıyan çocuk, yeni davranış dengeleri kurarak çevreyi davranış dengeleri kurarak çevreyi özümsemeye başlar. özümsemeye başlar.

Çocuğun aile içindeki ilk izlenimleri, Çocuğun aile içindeki ilk izlenimleri, özellikle annesiyle olan ilişkileri, özellikle annesiyle olan ilişkileri, kişiliğinin gelişiminde oldukça kişiliğinin gelişiminde oldukça önemlidir. önemlidir.

Dolayısıyla çocuk, yaşamının ilk Dolayısıyla çocuk, yaşamının ilk yılında annesiyle anlamlı bir şekilde yılında annesiyle anlamlı bir şekilde ilişki kurabiliyorsa, onun sıcaklığını ilişki kurabiliyorsa, onun sıcaklığını ve sevgisini hissedebiliyorsa ve sevgisini hissedebiliyorsa kendisini güvende hissedebilir. kendisini güvende hissedebilir.

Çocuğun aile içindeki Çocuğun aile içindeki ilk izlenimleri, ilk izlenimleri, özellikle annesiyle özellikle annesiyle olan ilişkileri, olan ilişkileri, kişiliğinin kişiliğinin gelişiminde oldukça gelişiminde oldukça önemlidir. önemlidir.

Dolayısıyla çocuk, Dolayısıyla çocuk, yaşamının ilk yılında yaşamının ilk yılında annesiyle anlamlı bir annesiyle anlamlı bir şekilde ilişki şekilde ilişki kurabiliyorsa, onun kurabiliyorsa, onun sıcaklığını ve sıcaklığını ve sevgisini sevgisini hissedebiliyorsa hissedebiliyorsa kendisini güvende kendisini güvende hissedebilir.hissedebilir.

Çocuk kucağa alınmak, ilgi görmek ve Çocuk kucağa alınmak, ilgi görmek ve dokunulmak ister, bu durum onun için bir dokunulmak ister, bu durum onun için bir ihtiyaçtır. ihtiyaçtır.

Bu evrede çocuk, dünyayı ya Bu evrede çocuk, dünyayı ya güvenilir bir obje olarak güvenilir bir obje olarak algılar ya da dünyanın korku algılar ya da dünyanın korku ile dolu olduğunu düşünmeye ile dolu olduğunu düşünmeye başlar. Bu yüzden, güven başlar. Bu yüzden, güven duygusunun ortaya çıkışı, duygusunun ortaya çıkışı, ancak ona gösterilecek sevgi ancak ona gösterilecek sevgi ile mümkündür. ile mümkündür.

Ayrıca itinalı bakım ve Ayrıca itinalı bakım ve gözetim, çocukta güven gözetim, çocukta güven duygusunu oluşturmaya büyük duygusunu oluşturmaya büyük çapta yardımcı olabilir.çapta yardımcı olabilir.

Bu evrede çocuğun birincil Bu evrede çocuğun birincil ihtiyacı sevgi ve şefkat ihtiyacı sevgi ve şefkat görmektir.görmektir.

Ben” bilincinin oluşmaya Ben” bilincinin oluşmaya başlaması, kendisi olan ve başlaması, kendisi olan ve olmayanı fark etmesi ve motor olmayanı fark etmesi ve motor gelişimi, bu dönemin belirgin gelişimi, bu dönemin belirgin özellikleridir. Yine ağlama bu özellikleridir. Yine ağlama bu evrede çocuğun en etkili silahı evrede çocuğun en etkili silahı ve diğer insanlarla iletişim ve diğer insanlarla iletişim kurma aracıdır.kurma aracıdır.

İlk Çocukluk Evresiİlk Çocukluk Evresi(Filozofluk Evresi)(Filozofluk Evresi)

2 – 6 yaş 2 – 6 yaş arasında yer arasında yer alan bu evreye alan bu evreye “Okul Öncesi” “Okul Öncesi” veya “Oyun veya “Oyun Çağı” adları da Çağı” adları da verilmektedir.verilmektedir.

Bebeklik döneminde çevresini Bebeklik döneminde çevresini keşfeden, bedensel ve motor keşfeden, bedensel ve motor gelişim sonucu yürümeyi, zihinsel gelişim sonucu yürümeyi, zihinsel gelişim sonucu da kendisine göre gelişim sonucu da kendisine göre çevresine mesaj vermeyi öğrenen çevresine mesaj vermeyi öğrenen çocuk, davranışlarında hürriyete çocuk, davranışlarında hürriyete doğru ilk adımlarını atarak, anne doğru ilk adımlarını atarak, anne ve babasına bağımlılığını giderek ve babasına bağımlılığını giderek azaltır.azaltır.

Bu evrede çocuğun algı Bu evrede çocuğun algı dünyasında gelişmelerin dünyasında gelişmelerin olmasıyla, çocuk bilinçsiz olarak olmasıyla, çocuk bilinçsiz olarak gördüğü ve duyduğu her şeyi, gördüğü ve duyduğu her şeyi, taklit ve tekrar eder. Onun için taklit ve tekrar eder. Onun için bu evreye “taklit evresi” adı da bu evreye “taklit evresi” adı da verilmektedir.verilmektedir.

Çocuklarda hayli erken Çocuklarda hayli erken başlayan tamamen iradesiz başlayan tamamen iradesiz ve adeta refleks şeklinde ve adeta refleks şeklinde olan taklit eğilimi, çocuğu olan taklit eğilimi, çocuğu yakınlarının her türlü yakınlarının her türlü hareketlerini taklide ve hareketlerini taklide ve tekrara yöneltir.tekrara yöneltir.

Bu evre çocukluk döneminin Bu evre çocukluk döneminin en önemli ve en renkli en önemli ve en renkli evresidir. Bu evrede çocuk, evresidir. Bu evrede çocuk, çokça soru soran, çokça soru soran, etrafındaki her şeyi anlamak etrafındaki her şeyi anlamak isteyen, bitmez tükenmez isteyen, bitmez tükenmez bir öğrenme arzusu bir öğrenme arzusu gösteren bir varlıktır. gösteren bir varlıktır.

Bu evredeki çocukların uğraştıkları Bu evredeki çocukların uğraştıkları en önemli iş oyundur. Çocuk, oyun en önemli iş oyundur. Çocuk, oyun vasıtasıyla hayal dünyası ile gerçek vasıtasıyla hayal dünyası ile gerçek dünya arasında anlamlı bir bağ dünya arasında anlamlı bir bağ kurarak, oyunda anne, baba, polis, kurarak, oyunda anne, baba, polis, doktor, öğretmen  v.s. olur. Çocuk doktor, öğretmen  v.s. olur. Çocuk bu evrede çok ciddi iş yapan bir bu evrede çok ciddi iş yapan bir kimsenin tavırları içine girerek, kimsenin tavırları içine girerek, kendi varlığını ortaya koymaya kendi varlığını ortaya koymaya çalışır.çalışır.

İlk çocukluk evresinin diğer bir özelliği de İlk çocukluk evresinin diğer bir özelliği de animizm’dir ki bu, cansız varlıkların canlı animizm’dir ki bu, cansız varlıkların canlı varlıklar olarak algılanmasıdır. Çocuk, varlıklar olarak algılanmasıdır. Çocuk, cansız varlıklarda bir şuur ve canlılık cansız varlıklarda bir şuur ve canlılık görür. görür.

Bu düşünce, çocuğun hayal Bu düşünce, çocuğun hayal dünyasının zengin dünyasının zengin olduğunun da bir olduğunun da bir göstergesidir. Hatta çocuk, göstergesidir. Hatta çocuk, bitki ve hayvanları, insan bitki ve hayvanları, insan gibi şuurlu ve iradeli gibi şuurlu ve iradeli varlıklar olarak kabul eder. varlıklar olarak kabul eder.

Bu evredeki çocukta özellikle Bu evredeki çocukta özellikle dört ile yedi yaş arasında dört ile yedi yaş arasında görülen egosantrizm’in görülen egosantrizm’in etkileri görülür. Egosantrizm, etkileri görülür. Egosantrizm, çocuğun çevresini keşfetmesi çocuğun çevresini keşfetmesi ve bu çevrenin kendisi için ve bu çevrenin kendisi için olduğuna inanması, bundan olduğuna inanması, bundan dolayı da diğer insanlara dolayı da diğer insanlara önem vermemesi olayıdır. önem vermemesi olayıdır.

Bu evredeki çocuklar kendilerini Bu evredeki çocuklar kendilerini başkalarının yerine koyamazlar ve başkalarının yerine koyamazlar ve kendilerini merkez olarak algılarlar. kendilerini merkez olarak algılarlar. Kendilerinden başkası, onlar için önemli Kendilerinden başkası, onlar için önemli değildir. Bu yüzden bencil bir tavır değildir. Bu yüzden bencil bir tavır sergilerler. sergilerler.

Aile ortamında egosantrik Aile ortamında egosantrik düşünce gereği herkesin düşünce gereği herkesin kendisiyle ilgilenmesini kendisiyle ilgilenmesini isterler ve ilgisini isterler ve ilgisini çekemediği zamanlarda, ilgi çekemediği zamanlarda, ilgi çekebilmek için inatçılık çekebilmek için inatçılık yaparlar. yaparlar.

Egosantrizmin çocuğun davranışlarına Egosantrizmin çocuğun davranışlarına belirgin şekilde yansıması, onda belirgin şekilde yansıması, onda mülkiyet duygusunun ortaya mülkiyet duygusunun ortaya çıkmasına, çocuğun paylaşma çıkmasına, çocuğun paylaşma isteklerinin engellenmesine ve isteklerinin engellenmesine ve çevresinde gördüğü her eşyayı çevresinde gördüğü her eşyayı sahiplenmesine sebep olduğu gibi, sahiplenmesine sebep olduğu gibi, anne ve babasını hatta bazı hayal anne ve babasını hatta bazı hayal kahramanlarını bile paylaşmaktan kahramanlarını bile paylaşmaktan kaçınmasına da sebep olur. kaçınmasına da sebep olur.

Çocukta kavramsal düşünme yeteneği Çocukta kavramsal düşünme yeteneği geliştikçe egosantrizm’den uzaklaşır.geliştikçe egosantrizm’den uzaklaşır.

Son Çocukluk EvresiSon Çocukluk Evresi

Kızlarda 6-11 erkeklerde ise Kızlarda 6-11 erkeklerde ise 6-12 veya 13 yaş arasında yer 6-12 veya 13 yaş arasında yer alan evreye “Okul Çağı” veya alan evreye “Okul Çağı” veya “Temel Eğitim Çağı” adları da “Temel Eğitim Çağı” adları da verilmektedir. Çocuğun verilmektedir. Çocuğun çevresi ve anlayışı genişler, çevresi ve anlayışı genişler, onun için anlaşılmaz olan onun için anlaşılmaz olan kavramlar yavaş yavaş açıklık kavramlar yavaş yavaş açıklık kazanmaya başlar. kazanmaya başlar.

Çocuk, bu evrenin sonlarına Çocuk, bu evrenin sonlarına doğru somut düşünme doğru somut düşünme aşamasından, soyut düşünme aşamasından, soyut düşünme aşamasına geçer. aşamasına geçer.

Çocuklar, kendi aralarında birçok Çocuklar, kendi aralarında birçok gruplar oluştururlar. Bu grupların gruplar oluştururlar. Bu grupların oluşumunda cinsiyet faktörü en oluşumunda cinsiyet faktörü en önemli etken olarak ortaya çıkar. önemli etken olarak ortaya çıkar.

Yine kızlar ve erkekler kendi Yine kızlar ve erkekler kendi aralarında gruplar oluşturarak aralarında gruplar oluşturarak oyunlar oynarlar. Özellikle oyunlar oynarlar. Özellikle erkekler takım oyunlarına erkekler takım oyunlarına yönelirler. Bu tip yönelirler. Bu tip gruplaşmalar, bu evrenin gruplaşmalar, bu evrenin normal özelliklerindendir. normal özelliklerindendir.

Bu dönem zihinsel öğrenme çağının Bu dönem zihinsel öğrenme çağının başlangıcı olmakla birlikte bu başlangıcı olmakla birlikte bu evrede duygusal öğrenmenin evrede duygusal öğrenmenin devam ediyor olması da dikkat devam ediyor olması da dikkat çekicidir.çekicidir.

Bu evrenin en belirgin Bu evrenin en belirgin özelliklerinden birisi de çocuğun özelliklerinden birisi de çocuğun bilgiye olan düşkünlüğüdür. Çünkü bilgiye olan düşkünlüğüdür. Çünkü zihinsel öğrenme bu evrede zihinsel öğrenme bu evrede başlamaktadır.başlamaktadır.

Son çocukluk evresi, eğitim ve Son çocukluk evresi, eğitim ve öğretim açısından son derece öğretim açısından son derece önemlidir.önemlidir.

Çocuk ilk defa düzenli, planlı-Çocuk ilk defa düzenli, planlı-programlı eğitimle programlı eğitimle karşılaştığı ve toplumsal karşılaştığı ve toplumsal hayata katıldığı için bu evre, hayata katıldığı için bu evre, psikologlar tarafından psikologlar tarafından “Çocuğun sosyo-kültürel “Çocuğun sosyo-kültürel doğumu” olarak doğumu” olarak adlandırılmaktadır. adlandırılmaktadır.

Son çocukluk evresinde, çocuk Son çocukluk evresinde, çocuk üzerinde etkili faktörlerden biri üzerinde etkili faktörlerden biri de okuldur. de okuldur.

Okula başlamadan önce, anne ve Okula başlamadan önce, anne ve babasını model olarak alan ve babasını model olarak alan ve onların hareketlerini taklit eden onların hareketlerini taklit eden çocuk, okula başladıktan sonra çocuk, okula başladıktan sonra öğretmenini örnek almaya ve öğretmenini örnek almaya ve onun hareketlerini taklit etmeye onun hareketlerini taklit etmeye başlar.başlar.