มาตรฐานการบัญชี�เก��ยวกบัการรวบัรวมหลักฐาน การสอบั

บัญชี�

มาตรฐานการสอบับัญชี�• มาตรฐานการสอบบ�ญชี�ม�วั�ตถุ�ประสงค์�เพื่��อก�าหนด

มาตรฐานและแนวัทางปฏิ"บ�ต"เก��ยวัก�บปร"มาณและค์�ณภาพื่ของหล�กฐานการสอบบ�ญชี�ท��ผู้()สอบบ�ญชี�ค์วัรได)ร�บในการตรวัจสอบงบการเง"น และวั"ธี�การปฏิ"บ�ต"เพื่��อให)ได)มาซึ่0�งหล�กฐานการสอบบ�ญชี�

• ผู้()สอบบ�ญชี�ค์วัรได)มาซึ่0�งหล�กฐานท��เพื่�ยงพื่อและเหมาะสม เพื่��อสามารถุสร�ปค์วัามเห1นของผู้()สอบบ�ญชี�ได)อย2างสมเหต�สมผู้ล

• หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ได)มาจากการทดสอบ การค์วับค์�มและ การตรวัจสอบเน�3อหาสาระโดยใชี)ร2วัมก�นอย2างเหมาะสม ในบางกรณ� หล�กฐานการสอบบ�ญชี�อาจได)มาจาก การตรวัจสอบเน�3อหาสาระเพื่�ยงอย2างเด�ยวั

• หล�กฐานการสอบบ�ญชี� หมายถุ0ง ข)อม(ลซึ่0�งผู้()สอบบ�ญชี�ได)”ร�บ และใชี)สร�ป เพื่��อแสดงค์วัามเห1นต2องบการเง"น หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ประกอบด)วัย เอกสารเบ�3องต)น และ บ�นท0กทางการบ�ญชี�ท��ใชี)ในการจ�ดท�างบการเง"น และข)อม(ลประกอบ จากแหล2งภายนอก

• “การทดสอบการค์วับค์�ม หมายถุ0ง การทดสอบเพื่��อ”ให)ได)หล�กฐานการสอบบ�ญชี�เก��ยวัก�บค์วัามเหมาะสมของการออกแบบ และ การปฏิ"บ�ต"งานอย2างม�ประส"ทธี"ผู้ลของระบบบ�ญชี�และ ระบบการค์วับค์�มภายใน

• “การตรวัจสอบเน�3อหาสาระ หมายถุ0ง การทดสอบ”เพื่��อให)ได) หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ท��ท�าให)ตรวัจพื่บการแสดงข)อม(ลท��ข�ดต2อข)อเท1จจร"งอ�นเป5นสาระส�าค์�ญในงบการเง"น ซึ่0�งม� 2 ประเภท ด�งน�3

- การทดสอบรายละเอ�ยดของรายการและยอดค์งเหล�อ - การวั"เค์ราะห�เปร�ยบเท�ยบ

ผู้()สอบบ�ญชี�จะต)องจ�ดหาข)อม(ลอ��นประกอบซึ่0�งอาจจะจ�าแนกประเภทตามท��มาหร�อตามวั"ธี�การต2างๆ ท��ผู้()

สอบบ�ญชี�ใชี)ในการหาหล�กฐานได)ด�งต2อไปน�3• ผู้ลจากการตรวัจด( การส�งเกต และการตรวัจ

น�บ• ค์�าร�บรองย�นย�นจากบ�ค์ค์ลภายนอก• เอกสารท��เชี��อถุ�อได)• ผู้ลการค์�านวัณโดยผู้()สอบบ�ญชี�• การค์วับค์�มภายในท��เหมาะสม• บ�ญชี�ย2อยหร�อรายละเอ�ยดท��เร�ยบร)อย• ค์�าร�บรองจากเจ)าหน)าท��ของก"จการท��ตรวัจ

สอบ• เหต�การณ�หล�งวั�นท��ในงบการเง"น• ข)อม(ลต2างๆ ท��ส�มพื่�นธี�ก�น

ผู้ลจากการตรวัจด( การส�งเกต และการตรวัจน�บหล�กฐานประเภทน�3เป5นหล�กฐานท��เชี��อถุ�อได)มาก เพื่ราะผู้()สอบ

บ�ญชี�ได)หล�กฐานโดยตรงการตรวัจด(ส�ญญาก()จะชี2วัยให)ทราบถุ0งรายละเอ�ยดต2าง ๆ เก��ยวัก�บผู้()ก()และผู้()ให)ก() จ�านวันเง"นก()ย�ม อ�ตราดอกเบ�3ย ส"นทร�พื่ย�ท��ใชี)เป5นหล�กประก�น การชี�าระค์�นเง"นต)นและดอกเบ�3ย เง��อนไขหร�อข)อจ�าก�ดต2าง ๆ การส�งเกตการตรวัจน�บส"นค์)า ชี2วัยให)ผู้()สอบบ�ญชี�ได)ทราบวั2า วั"ธี�การตรวัจน�บ ท��ได)ก�าหนดไวั)ได)น�าไปปฏิ"บ�ต"โดยถุ(กต)องหร�อไม2 เชี2น การตรวัจน�บเง"นสด ผู้()สอบบ�ญชี�จะทราบวั2า ณ วั�นท��ตรวัจน�บม�เง"นสดค์งเหล�อเท2าใด รายการใด ค์วัรถุ�อเป5นเง"นสด รายการใดไม2ค์วัรน�บรวัมในเง"นสด เง"นสดท��ตรวัจน�บได) เม��อน�าไปเปร�ยบเท�ยบก�บยอดค์งเหล�อในบ�ญชี�ม�ข)อแตกต2างก�นหร�อไม2

ค์�าร�บรองย�นย�นของบ�ค์ค์ลภายนอก

หล�กฐานท��เชี��อถุ�อได)มากอ�กประเภทหน0�ง ค์�อ ค์�าร�บรองย�นย�นของบ�ค์ค์ลภายนอกเก��ยวัก�บข)อเท1จจร"งบางประการซึ่0�งบ�ค์ค์ลผู้()น� 3นอย(2ในฐานะ ท��ทราบได)ด� เชี2น ผู้()สอบบ�ญชี�พื่"ส(จน�ยอดล(กหน�3โดยขอให)ล(กหน�3แต2ละรายท�าหน�งส�อย�นย�นวั2าเป5นหน�3บร"ษั�ทอย(2เป5นจ�านวันตามท��ปรากฏิในบ�ญชี� รายการอ��น ๆ เชี2น เจ)าหน�3 ต�8วัแลกเง"น เง"นฝากธีนาค์าร และจ�านวันท��เจ)าหน)าท��ของบร"ษั�ท เป5นหน�3อย(2 ก1อาจพื่"ส(จน�ได)โดยการขอย�นย�นยอดจากบ�ค์ค์ลท��เก��ยวัข)อง

เอกสารท��เชี��อถุ�อได)หล�กฐานเอกสารเป5นหล�กฐานท��ผู้()สอบบ�ญชี�ใชี)มากท��ส�ด

เชี2น ใบแจ)งยอดเง"นฝากธีนาค์าร บ"ลขาย ใบส2งของ ใบห�กหน�3 ใบส�าค์�ญจ2าย ใบร�บของ ส�ญญา รายงานการประชี�มค์ณะกรรมการ ส�ญญาการออกห�)นก() กรมธีรรม�ประก�นภ�ย ฯลฯ เอกสารต2าง ๆ เหล2าน�3พื่อจะแบ2งออกได)เป5น 3 ประเภท

• เอกสารซึ่0�งบ�ค์ค์ลภายนอกเป5นผู้()ท�าข03น• เอกสารซึ่0�งบ�ค์ค์ลภายในเป5นผู้()ท�าข03นแต2ผู้2านม�อบ�ค์ค์ล

ภายนอกแล)วั• เอกสารซึ่0�งบ�ค์ค์ลภายในเป5นผู้()ท�าข03นและใชี)ภายในก"จการ

ค์)าน�3นเอง

ผู้ลการค์�านวัณโดยผู้()สอบบ�ญชี�การบ�ญชี�อาจม�ข)อผู้"ดพื่ลาดซึ่0�งเก"ดจากการค์�านวัณผู้"ด

ได) ด�งน�3น เม��อผู้()สอบบ�ญชี�ค์�านวัณหร�อบวักเลขในบ�ญชี�ต2าง ๆ ด)วัยตนเอง เชี2น ค์2าเส��อมราค์า หน�3สงส�ยจะส(ญ ส"นค์)าค์งเหล�อ ภาษั�เง"นได)บร"ษั�ท โบน�สพื่น�กงาน ฯลฯ ผู้ลของการค์�านวัณย2อมเป5นหล�กฐานท��เชี��อถุ�อได) อย2างหน0�ง เพื่��อท��จะใชี)หล�กฐานประเภทน�3ให)เป5นประโยชีน� ผู้()สอบบ�ญชี�ต)องจดบ�นท0กผู้ลการค์�านวัณไวั) เพื่��อจะสามารถุอ)างถุ0งภายหล�งได)

การค์วับค์�มภายในท��เหมาะสมการค์วับค์�มภายในท��ม�ประส"ทธี"ภาพื่ย2อมเป5นหล�ก

ประก�นได)วั2า ข)อผู้"ดพื่ลาดต2าง ๆ ในการท�างานจะไม2เก"ดข03น หร�อ ถุ)าเก"ดข03นก1จะได)ร�บ การแก)ไขท�นท2วังท� ด�งน�3น เม��อผู้()สอบบ�ญชี�เห1นวั2าก"จการค์)าท��ตน ท�าการตรวัจสอบอย(2 ม�การค์วับค์�มภายในท��เหมาะสม ผู้()สอบบ�ญชี�ย2อมเชี��อได)วั2าผู้ลงานทางบ�ญชี�เร�ยบร)อย พื่0งส�งเกตวั2าระบบการค์วับค์�มภายในท��วัางไวั) แม)วั2าจะด�ส�กเพื่�ยงใดถุ)าไม2ม�การปฏิ"บ�ต"ตามแล)วัย2อมไม2เป5นผู้ล

บัญชี�ย�อยหร�อรายลัะเอ�ยดที่��เร�ยบัร�อย

บ�ญชี�ย2อยหร�อรายละเอ�ยดท��ท�าไวั)เร�ยบร)อยไม2อาจย�นย�นค์วัามถุ(กต)องของต�วัเลขได)เสมอไป แต2ก1อาจใชี)เป5นหล�กฐานสน�บสน�นได)บ)าง ท�3งน�3เพื่ราะวั2า เม��อบ�ค์ค์ลค์นหน0�งเป5นผู้()ท�าบ�ญชี�ย2อย และอ�กค์นหน0�งเป5นผู้()ท�าบ�ญชี�ค์�ม ถุ)ายอดรวัมของบ�ญชี�ย2อยตรงก�บยอดบ�ญชี�ค์�มแล)วั ย2อมเชี��อถุ�อข)อม(ล ตามบ�ญชี�น�3นได) ผู้()สอบบ�ญชี�ค์วัรระวั�งการถุ(กหลอกลวังด)วัยบ�ญชี�ย2อยซึ่0�งท�าข03นเพื่��อตบตา โดยลงรายการและแสดงยอดให)ตรงก�บบ�ญชี�ค์�ม

คำ�ารบัรองของเจ้�าหน�าที่��ก!จ้การที่��ตรวจ้สอบั

ผู้()สอบบ�ญชี�ย2อมขอค์�าร�บรองหร�อสอบถุามเร��องรวัมบางประการจากเจ)าหน)าท��ของก"จการค์)าอย(2เสมอ ค์�าตอบท��ได)ร�บย2อมเป5นท��เชี��อถุ�อได)บ)าง ถุ)าเป5นเร��องส�าค์�ญ ผู้()สอบบ�ญชี�ค์วัรขอร)องให)เจ)าหน)าท��ของก"จการค์)าท�าค์�าร�บรองเป5นลายล�กษัณ�อ�กษัร ต�วัอย2างเชี2น ในการตรวัจสอบหน�3ส"น ผู้()สอบบ�ญชี�อาจให)เจ)าหน)าท��ของบร"ษั�ทท�าค์�าร�บรองเป5นลายล�กษัณ�อ�กษัรวั2าไม2ม�หน�3ส"นอ��นใดอ�กนอกเหน�อจากท��ได)ลงบ�ญชี�ไวั)แล)วัและในการตรวัจสอบส"นค์)าค์งเหล�อ ผู้()สอบบ�ญชี�ม�กขอให)เจ)าหน)าท��ของบร"ษั�ทท�าค์�าร�บรองวั2ารายละเอ�ยด ส"นค์)าค์งเหล�อถุ(กต)อง

เหต"การณ์$ที่��เก!ดข%&นหลังวนที่��ในงบัการเง!น

โดยปกต"ผู้()สอบบ�ญชี�ท�าการตรวัจสอบส2วันใหญ2ภายหล�งวั�นส"3นป; ด�งน�3น ผู้()สอบบ�ญชี�ย2อมสามารถุใชี)เหต�การณ�บางอย2างซึ่0�งเก"ดข03นหล�งวั�นส"3นป;เป5นหล�กฐานสน�บสน�นรายการในงบการเง"นได) เชี2น ถุ)าบร"ษั�ทแสดงวั2าม�ล(กหน�3อย(2 10,000 บาท เม��อวั�นส"3นป; ต2อมาในป;ใหม2ล(กหน�3ส2งเง"นมาชี�าระหน�3จ�านวัน 10,000 บาท น�3น การร�บชี�าระหน�3ย2อมเป5นหล�กฐานแสดงวั2าบร"ษั�ทม�ล(กหน�3อย(2จ�านวัน 10,000 บาท จร"ง การท��ผู้()สอบบ�ญชี�ท�างานหล�งวั�นงบบ�ญชี�ย2อมเป5นโอกาสอ�นด�ท��จะหาหล�กฐานประเภทน�3ซึ่0�งอาจเชี��อถุ�อได)และม�โอกาสผู้"ดพื่ลาดน)อย

ข�อม(ลัต�าง ๆ ที่��สมพันธ์$กนข)อม(ลทางบ�ญชี�บางอย2างท��ผู้()สอบบ�ญชี�ตรวัจสอบม�กม�ค์วัาม

ส�มพื่�นธี�เก��ยวัโยงก�น เชี2น ถุ)าบร"ษั�ทก()เง"นหร�อเบ"กเก"นบ�ญชี�จากธีนาค์าร ก1ต)องม�รายการดอกเบ�3ยจ2าย หร�อถุ)าม�การจ�าหน2ายส"นทร�พื่ย�ถุาวัร ก1ค์วัรม�การปร�บปร�งก�าไรหร�อขาดท�นจากการจ�าหน2ายส"นทร�พื่ย� เป5นต)น

ค์วัามส�มพื่�นธี�ของข)อม(ลทางบ�ญชี�น�3 หมายค์วัามรวัมถุ0งการเปร�ยบเท�ยบต�วัเลขระหวั2างป;ป<จจ�บ�นก�บป;ก2อนด)วัย เชี2น เปร�ยบเท�ยบค์2าใชี)จ2ายบร"หารของป;ป<จจ�บ�นก�บของป;ก2อน เป5นต)น ถุ)าปรากฏิการณ�เปล��ยนแปลงท��ผู้"ดปกต" ค์วัรได)ต"ดตามสอบสวันให)ได)เหต�ผู้ลเป5นท��พื่อใจ

การเปร�ยบเท�ยบอ�ตราส2วันระหวั2างรายการต2าง ๆ ในงบด�ล ชี2วัยให)ผู้()สอบบ�ญชี�ทราบถุ0งค์วัามส�มพื่�นธี�ระหวั2างต�วัเลขท��เปร�ยบเท�ยบก�นน�3น เชี2น อ�ตราส2วันระหวั2างส"นทร�พื่ย�หม�นเวั�ยนก�บหน�3ส"นหม�นเวั�ยนหร�ออ�ตราก�าไรข�3นต)น เป5นต)น

คำวามเพั�ยงพัอแลัะคำวามเชี��อถื�อได�ของหลักฐาน

การรวับรวัมหล�กฐานเพื่��อให)ผู้()สอบบ�ญชี�สามารถุแสดงค์วัามเห1นเก��ยวัก�บงบการเง"นได)น�3น จะต)องพื่"จารณาถุ0งค์�ณล�กษัณะของหล�กฐานท�3งสองประการ ค์�อ ค์วัามเพื่�ยงพื่อของหล�กฐาน และค์วัามเชี��อถุ�อได)ของหล�กฐาน

คำวามเพั�ยงพัอของหลักฐานค์วัามเพื่�ยงพื่อของหล�กฐานเป5นเร��องเก��ยวัก�บ

ปร"มาณ กล2าวัค์�อ จะต)องหาหล�กฐานเป5นจ�านวันมากน)อยเท2าใดจ0งจะเป5นการเพื่�ยงพื่อ ในการตรวัจสอบยอดบ�ญชี�หร�อรายการในงบการเง"นผู้()สอบบ�ญชี�อาจต)องหาหล�กฐานหลายอย2างเพื่��อพื่"ส(จน�ค์วัามถุ(กต)อง ด�งน�3น เพื่��อท��จะทราบวั2า หล�กฐานต2าง ๆ ท��หามาได)เพื่�ยงพื่อท��จะใชี)พื่"ส(จน�ค์วัามถุ(กต)องของยอดบ�ญชี�ท��เราต)องการจะตรวัจสอบหร�อไม2 ผู้()สอบบ�ญชี�จะต)องพื่"จารณาเร��องต2าง ๆ ด�งต2อไปน�3

1 .คำวามส�าคำญของรายการที่��ตรวจ้สอบั รายการใดม�ค์วัามส�าค์�ญมากผู้()สอบบ�ญชี�ต)องหาหล�ก

ฐานท��สมบ(รณ�มาพื่"ส(จน�ค์วัามถุ(กต)องของรายการ มากกวั2ารายการท��ม�ค์วัามส�าค์�ญน)อย ค์วัามส�าค์�ญน�3หมายถุ0งท�3งด)านจ�านวันเง"น และด)านล�กษัณะของรายการ ค์วัามส�าค์�ญในด)านจ�านวันเง"นม�กจะพื่"จารณาโดยเปร�ยบเท�ยบก�บก�าไรส�ทธี"หร�อยอดส"นทร�พื่ย�ท�3งส"3นของก"จการ ในด)านล�กษัณะของรายการเป5นต)นวั2าค์2าซึ่2อมแซึ่มย2อมม�ค์วัามส�าค์�ญมากกวั2าค์2าไปรษัณ�ย� เพื่ราะเป5นรายการท��อาจม�รายการท��ไม2ถุ(กต)องไปลงไวั)ในบ�ญชี� หร�อบ�ญชี�เง"นลงท�นของบร"ษั�ทเง"นท�นย2อมม�ค์วัามส�าค์�ญกวั2าบ�ญชี�เค์ร��องใชี)ส�าน�กงาน อย2างไรก1ด� รายการท��ม�ค์วัามส�าค์�ญน)อยโดยล�กษัณะของรายการน�3น อาจกลายเป5นรายการท��ม�ค์วัามส�าค์�ญมากก1ได)

2 .คำวามเส��ยง ค์วัามเส��ยงหร�อโอกาสท��รายการในบ�ญชี�หน0�งบ�ญชี�ใดจะผู้"ด

พื่ลาดได)ง2ายกวั2าบ�ญชี�อ��นเป5นเร��องท��จะต)องเล�อกพื่"จารณา เชี2น รายการในบ�ญชี�เง"นสด ย2อมม�โอกาสท��จะเก"ดค์วัามผู้"ดพื่ลาดได)ง2ายกวั2า รายการในบ�ญชี�รถุยนต� แม)วั2าจ�านวันเง"นในบ�ญชี�รถุยนต�จะส(งกวั2าก1ตาม เพื่��อท��จะพื่"จารณาถุ0งค์วัามเส��ยง ผู้()สอบบ�ญชี�ค์วัรต)องทราบวั2ายอดบ�ญชี�ในงบการเง"นเป5นผู้ลเน��องมาจากอะไรบ)าง

(ก) รายการท��เก"ดข03นเป5นประจ�า เชี2น ซึ่�3อ-ขาย และค์2าใชี)จ2าย เป5นต)น

(ข) รายการท��ม"ใชี2รายการท��เก"ดข03นเป5นประจ�า เชี2น รายการก�บบร"ษั�ทในเค์ร�อหร�อก�บกรรมการ และเจ)าหน)าท��ของก"จการ

(ค์) การต�ดส"นใจของผู้()บร"หาร เชี2น การประก�นค์�ณภาพื่ส"นค์)า การประมาณหน�3สงส�ยจะส(ญ และการต�ดส"นค์)าล)าสม�ย เป5นต)น

การพื่"จารณาถุ0งค์วัามเส��ยงหร�อโอกาสท��จะเก"ดข)อผู้"ดพื่ลาดได)น�3 หมายค์วัามรวัมถุ0งค์วัามโน)มเอ�ยงหร�อค์วัามจ�าเป5นท��ก"จการประสงค์�จะแสดงฐานะการเง"นหร�อผู้ลก�าไรของตนด)วัย

3 .หลักการประหยด ผู้()สอบบ�ญชี�ย2อมต)องค์�าน0งถุ0งค์2าใชี)จ2ายในการหา

หล�กฐานในท�านองเด�ยวัก�นก�บพื่2อค์)าท��ย2อมต)องพื่"จารณาถุ0งต)นท�นของส"นค์)าท��จ�าหน2าย เม��อผู้()สอบบ�ญชี�เส�ยค์2าใชี)จ2ายในการตรวัจสอบส(งย2อมต)องค์"ดค์2าสอบบ�ญชี�จากล(กค์)าส(งด)วัย ผู้ลก1ค์�อล(กค์)าจะไม2จ)างผู้()สอบบ�ญชี�ให)ท�างาน

4. ปร!มาณ์แลัะลักษณ์ะของรายการ การตรวัจสอบในสม�ยป<จจ�บ�น ผู้()สอบบ�ญชี�ย2อมไม2

ท�างานซึ่�3าก�บผู้()ท�าบ�ญชี�ท�กอย2างเพื่��อรวับรวัมหล�กฐานให)เพื่�ยงพื่อ ม"ฉะน�3นแล)วัค์2าใชี)จ2ายในการตรวัจสอบย2อมส(งเก"นสมค์วัร ผู้()สอบบ�ญชี�อาจใชี)วั"ธี�ทดสอบรายละเอ�ยดต2าง ๆ เพื่�ยงบางส2วัน ถุ)าไม2พื่บข)อผู้"ดพื่ลาดก1อาจสร�ปได)วั2ารายละเอ�ยดท�3งหมดถุ(กต)อง การใชี)วั"ธี�ทดสอบ เป5นส"�งจ�าเป5นและได)ใชี)ก�นมาเป5นเวัลานานหลายป;แล)วั ปรากฏิผู้ลเป5นท��พื่0งพื่อใจ ถุ)าผู้()ทดสอบบ�ญชี�เข)าใจใชี)วั"ธี�ทดสอบให)เหมาสมก�บกรณ�แวัดล)อม ผู้ลท��ได)จะม�ค์2าเท2าก�บการท�างานท�3งหมดเหม�อนก�น

ข)อค์วัรระม�ดระวั�งในการรวับรวัมหล�กฐานโดยวั"ธี�ทดสอบก1ค์�อ ผู้()ทดสอบบ�ญชี�ต)องเป>ดปร"มาณงานท��ท�าเป5นค์วัามล�บ ถุ)าผู้()ท�าบ�ญชี�ทดทราบวั2าผู้()ทดสอบบ�ญชี�ทดสอบการบวักเลขในสม�ดเง"นสดส�าหร�บเด�อนอะไรบ)างแล)วัอาจเป5นชี2องทางให)ป>ดบ�งการท�จร"ตได) ด)วัยเหต�เชี2นน�3น จ0งเป5นธีรรมเน�ยมท��ผู้()ทดสอบบ�ญชี�ไม2เป>ดเผู้ยปร"มาณการทดสอบและระยะเวัลาท��ท�าการทดสอบให)ผู้()ใดทราบ และไม2ท�าเค์ร��องหมายไวั)ในสม�ดบ�ญชี�ซึ่0�งจะแสดงให)ทราบถุ0งปร"มาณการทดสอบนอกจากน�3น ในการทดสอบถุ)าม�รายการใดเป5นท��สงส�ย ผู้()ทดสอบบ�ญชี�ต)องต"ดตามเร��องให)ถุ0งท��ส�ด

คำวามเชี��อถื�อได�ของหลักฐานค์วัามเพื่�ยงพื่อของหล�กฐานข03นอย(2ก�บปร"มาณ ส2วัน

ค์วัามเชี��อถุ�อได)ข03นอย(2ก�บค์�ณภาพื่ของหล�กฐานท��รวับรวัมได) หล�กฐานบางประเภทเชี��อถุ�อได)มากกวั2าหล�กฐานประเภทอ��นเชี2น การตรวัจน�บเง"นสดย2อมได)หล�กฐานท��เชี��อถุ�อได)มากกวั2าค์�าร�บรองของผู้()บร"หารเก��ยวัก�บจ�านวันเง"นสดค์งเหล�อ หล�กฐานท��ม�ค์�ณภาพื่ต��า แม)จะรวับรวัมได)เป5นจ�านวันมากจะไม2ส()เป5นประโยชีน�แก2การตรวัจสอบ

ส�าหร�บหล�กฐานประเภทข)อม(ลหร�อรายละเอ�ยดประกอบน�3นค์วัามเชี��อถุ�อได)ของหล�กฐานประเภทน�3ข03น

อย(2ก�บข)อเท1จจร"งหลายประการค์�อ1.คำวามเก��ยวพันกบัรายการที่��ตรวจ้สอบั2.ที่��มาของหลักฐาน3.เวลัาที่��ได�รบัเอกสาร4.สามารถืพั!ส(จ้น$ได�

คำวามสมพันธ์$กบัหลักฐานคำวามสมพันธ์$กบัหลักฐานแลัะคำวามเห1นแลัะคำวามเห1น

ค์วัามเห1นของผู้()สอบบ�ญชี�ค์วัามเห1นของผู้()สอบบ�ญชี�

ข)อสร�ปข)อสร�ป

หล�กฐานการสอบบ�ญชี�หล�กฐานการสอบบ�ญชี�

รายงานของผู้()สอบรายงานของผู้()สอบบ�ญชี�บ�ญชี�

กระดาษัท�าการของผู้()กระดาษัท�าการของผู้()สอบบ�ญชี�สอบบ�ญชี�

แสดงไวั)ในแสดงไวั)ใน

จดบ�นท0กจดบ�นท0กไวั)ในไวั)ใน

ประเภที่ของหลักฐานประเภที่ของหลักฐานการสอบับัญชี�การสอบับัญชี�

1. หลักฐานที่างการบัญชี�1 .สม"ดบัญชี�2.บันที่%กที่างการ

บัญชี�3.เอกสารประกอบั

รายการบัญชี�

1. หลักฐานที่างการบัญชี�1 .สม"ดบัญชี�2.บันที่%กที่างการ

บัญชี�3.เอกสารประกอบั

รายการบัญชี�

2.หล�กฐานประกอบต2างๆ• หล�กฐานจากการ

สอบถุาม• ค์�าย�นย�นจากบ�ค์ค์ล

ภายนอก• หล�กฐานจากการตรวัจ

น�บทร�พื่ย�ส"น• ข)อม(ลท��ได)จากการ

ส�งเกตการณ�

2.หล�กฐานประกอบต2างๆ• หล�กฐานจากการ

สอบถุาม• ค์�าย�นย�นจากบ�ค์ค์ล

ภายนอก• หล�กฐานจากการตรวัจ

น�บทร�พื่ย�ส"น• ข)อม(ลท��ได)จากการ

ส�งเกตการณ�

หล�กฐานการสอบหล�กฐานการสอบบ�ญชี�บ�ญชี�

หลักฐานที่างการบัญชี�• ได�แก�สม"ดบัญชี� บันที่%กที่างการบัญชี� เชี�นสม"ดรายวน

ขาย บัญชี�แยกประเภที่ที่�วไป ที่ะเบั�ยนคำ"มส!นที่รพัย$ถืาวร• เอกสารประกอบัรายการบัญชี� เชี�นใบัส�าคำญส�งจ้�าย ใบั

ก�ากบัส!นคำ�า ใบัเสร1จ้รบัเง!นหลักฐานจ้ากของจ้ร!ง (Physical Evidence)

• หลักฐานที่��ด�ที่��ส"ดในการตรวจ้สอบั เพัราะมองเห1นได�ด�วยตาเปลั�า

• เชี�น การตรวจ้นบัส!นที่รพัย$ ,การสงเกตการณ์$ตรวจ้นบัส!นคำ�าคำงเหลั�อ

หลักฐานจ้ากบั"คำคำลัที่��สาม (3rd – party Representation) จ้ดหมายย�นยนยอดลั(กหน�&การคำ�า เจ้�าหน�&การคำ�า

ธ์นาคำาร ที่นายคำวาม ผู้(�เชี��ยวชีาญ

การตดส!นใจ้เก��ยวกบัหลักฐานการสอบับัญชี�

• ผู้(�สอบับัญชี�จ้�าเป4นต�องได�หลักฐานการสอบับัญชี�ที่�� เพั�ยงพัอแลัะเหมาะสมจ้ากการตรวจ้สอบั

• คำวามเพั�ยงพัอ (Sufficiency) : ปร!มาณ์ของหลักฐานที่��ได�จ้ากการตรวจ้สอบั

• คำวามเหมาะสม (Competency) : คำ"ณ์ภาพั คำวามเชี��อถื�อ ได� แลัะคำวามถื(กต�องตรงกบัข�อเที่1จ้จ้ร!งของหลักฐาน

Auditing 3 หล�กฐาน สวั�ยา ปรารถุนาด� 29

ค์�ณล�กษัณะของหล�กฐานการสอบบ�ญชี�1 .ค์วัามเพื่�ยงพื่อ = ปร"มาณของหล�กฐานท��ได)จากการตรวัจสอบ• ค์วัามเหมาะสม = ค์วัามเก��ยวัพื่�น /แหล2งท��มาของหล�ก

ฐานการสอบบ�ญชี� / เวัลาท��ท�าการตรวัจสอบ

วั"ธี�การให)ได)มาซึ่0�งหล�กฐานการสอบบ�ญชี�ตรวัจ

ส�งเกตการณ�

สอบถุาม

ขอค์�าย�นย�น

ค์�านวัณซึ่�3า

วั"เค์ราะห�เปร�ยบเท�ยบ

แนวัการสอบบ�ญชี�วั"ธี�การตรวัจสอบ ขนาดต�วัอย2าง รายการท��เล�อกมาตรวัจสอบ ชี2วังเวัลาท��ตรวัจ

หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ท��เพื่�ยงพื่อและเหมาะสม

• ค์วัามเพื่�ยงพื่อและค์วัามเหมาะสมม�ค์วัามส�มพื่�นธี�ก�นและน�ามาใชี)ก�บหล�กฐานการสอบบ�ญชี�ท��ได)ร�บท�3งจากการทดสอบการค์วับค์�มและการตรวัจสอบเน�3อหาสาระ

• ค์วัามเพื่�ยงพื่อ หมายถุ0ง ปร"มาณของหล�กฐานการสอบบ�ญชี� • ค์วัามเหมาะสม หมายถุ0ง ค์�ณภาพื่ของหล�กฐานการสอบบ�ญชี�

และค์วัามเก��ยวัพื่�นของหล�กฐานก�บส"�งท��ผู้()บร"หารได)ให)การร�บรองไวั) และค์วัามเชี��อถุ�อได)ของหล�กฐานน�3น โดยปกต" ผู้()สอบบ�ญชี�จ�าเป5นต)องใชี)หล�กฐานการสอบบ�ญชี� ซึ่0�งม�ล�กษัณะต)องใชี)ด�ลยพื่"น"จอย2างม�เหต�ผู้ลในการพื่"จารณาค์วัามเชี��อถุ�อได)มากกวั2าหล�กฐานการสอบบ�ญชี�จากแหล2งต2าง ๆ หร�อท��ม�ล�กษัณะต2าง ๆ เพื่��อสน�บสน�นส"�งท��ผู้()บร"หารได)ให)การร�บรองไวั)ในเร��องเด�ยวัก�น

• ในการแสดงค์วัามเห1นต2องบการเง"น โดยปกต" ผู้()สอบบ�ญชี�จะไม2ตรวัจสอบข)อม(ลท�3งหมดท��ม�อย(2 เพื่ราะผู้()สอบบ�ญชี�สามารถุหาข)อสร�ปเก��ยวัก�บยอดค์งเหล�อของบ�ญชี� การจ�ดประเภทของรายการบ�ญชี�หร�อการค์วับค์�ม โดยการใชี)วั"ธี�การเล�อกต�วัอย2างท��ใชี)ด�ลยพื่"น"จ หร�อวั"ธี�การเล�อกต�วัอย2างทางสถุ"ต"

การรวบัรวมหลักฐานที่��เพั�ยงพัอแลัะเหมาะสม

การตรวจ้สอบัก�อนวนส!&นงวด - การที่ดสอบัการคำวบัคำ"มระบับัการจ้�ายเง!นการตรวจ้สอบัก�อนวนส!&นงวด - การที่ดสอบัการคำวบัคำ"มระบับัการจ้�ายเง!น

เล�อกรายการจ2ายเง"น 50 รายการจากแฟ้@มใบส�าค์�ญส��งจ2าย ส�าหร�บเด�อน มค์.- สค์. โดยการเล�อกต�วัอย2างแบบเป5นระบบ แล)วัตรวัจสอบลายเซึ่1นการอน�ม�ต"โดยผู้()ม�อ�านาจ

ชี2วังเวัลาท��ตรวัจสอบ

ขนาดของต�วัอย2าง

รายการท��เล�อกมาตรวัจสอบ

ร"ธี�การตรวัจสอบ

วั"ธี�การตรวัจสอบ อ�นเหมาะสม ประกอบด)วัยด�งน�3

1. การทดสอบการปฏิ"บ�ต"งานตามระบบ ค์�อ การตรวัจสอบเพื่��อให)ได)มาซึ่0�งหล�กฐานจนแน2ใจได)วั2า การค์วับค์�มภายในก"จการม�อย(2จร"ง ม�ประส"ทธี"ภาพื่ และม�การปฏิ"บ�ต"ตามโดยสม��าเสมอตลอดระยะเวัลาบ�ญชี�

• วั"ธี�การทดสอบของการทดสอบการปฎิ"บ�ต"ตามระบบม� 2 วั"ธี� ด�งน�3• การทดสอบรายการบ�ญชี� หมายถุ0ง การตรวัจสอบเอกสารหล�ก

ฐานทางบ�ญชี�เพื่��อให)แน2ใจวั2า การจ�ดท�าและการด�าเน"นการเก��ยวัก�บเอกสารหล�กฐานเป5นไปตามระบบบ�ญชี� และการค์วับค์�มภายในท��วัางไวั)อย2างเหมาะสม

• การสอบถุามและส�งเกตการณ� เก��ยวัก�บการค์วับค์�มภายใน เพื่��อด(วั2าม�การ

ละเวั)นการปฏิ"บ�ต"ตามระบบการค์วับค์�มภายในท��วัางไวั)หร�อไม2

2.การทดสอบค์วัามถุ(กต)องของรายการบ�ญชี� หมายถุ0ง เป5นการตรวัจสอบค์วัามถุ(กต)องและค์วัามเหมาะสมของข)อม(ลรวัมถุ0งรายงานบ�ญชี�ท��เก"ดข03น เพื่��อให)แน2ใจได)วั2า

1. ส"นทร�พื่ย�และหน�3ส"น ของก"จการ ณ วั�นส"3นป;ม�อย(2จร"ง2. ส"นทร�พื่ย�เป5นกรรรมส"ทธี"Bของก"จการ รวัมท�3งหน�3ส"นเป5นภาระผู้(กพื่�นท��ต)องชี�าระ

3. รายการบ�ญชี�ของก"จการเก"ดข03นจร"งเก��ยวัข)องก�บก"จการ 4. ส"นทร�พื่ย� หน�3ส"นและรายการอ��นๆ ได)ม�การบ�นท0กบ�ญชี�โดยถุ(ก

ต)องค์รบถุ)วัน 5. ส"นทร�พื่ย�และหน�3ส"นได)บ�นท0กไวั)ในราค์าและจ�านวันเง"นท��เหมาะ

สมตามหล�กการบ�ญชี�ท��ร �บรองท��วัไป 6. รายได)และค์2าใชี)จ2ายได)บ�นท0กไวั)ตรงก�บรอบระยะเวัลาบ�ญชี�ท��เก"ด

ข03น 7. งบการเง"นได)แสดงรายการและเป>ดเผู้ยข)อม(ลโดยถุ(กต)องตาม

ท��ค์วัรและค์รบถุ)วันตามหล�กการบ�ญชี�ท��ร �บรองท��วัไป

Auditing 3 หล�กฐาน สวั�ยา ปรารถุนาด� 35

การตรวจ้• รวมถื%งการตรวจ้ส!นที่รพัย$ที่��ม�ตวตน แลัะตรวจ้บันที่%กที่างการ

บัญชี�แลัะเอกสาร• การตรวจ้ส!นที่รพัย$ที่��ม�ตวตน ให�หลักฐานเก��ยวกบัคำวามม�อย(�

จ้ร!ง เชี�น ตรวจ้นบัเง!นสด หลักที่รพัย$ในคำวามต�องการของตลัาด ส!นที่รพัย$ถืาวร ส!นคำ�าคำงเหลั�อ

• การตรวจ้ด(ที่ะเบั�ยนรถืยนต$ สญญาซื้�&อรถืยนต$เพั��อได�หลักฐานเร��อง ส!ที่ธ์!แลัะภาระผู้(กพัน

• การตรวจ้บันที่%กที่างการบัญชี�แลัะเอกสารประกอบัรายการบัญชี� เป4นว!ธ์�การตรวจ้สอบัที่&งสม"ดบัญชี�ข&นต�นแลัะข&นปลัาย เอกสารประกอบัรายการบัญชี�/ด�านการคำวบัคำ"มภายใน

• ม�คำ�าใชี�จ้�ายในการตรวจ้สอบัต��า • คำวามเชี��อถื�อได�ของหลักฐานข%&นอย(�กบัว�าเป4นหลักฐานจ้าก

ภายในหร�อภายนอก

ว!ธ์�การตรวจ้สอบัว!ธ์�การตรวจ้สอบั1 .การทดสอบการค์วับค์�ม (Test o

f Control)

เพื่��อให)ม� �นใจวั2าระบบการค์วับค์�มภายในม�ประส"ทธี"ภาพื่จร"ง

2 .การทดสอบเน�3อหาสาระ / ตรวัจสอบสาระส�าค์�ญ (Substantive Test)ประกอบด)วัย•Test of Balance -ทดสอบยอดค์งเหล�อ

•Analytical review - วั"เค์ราะห�เปร�ยบเท�ยบ

Vouching & Tracing

• การสงเกตการณ์$• การสอบัถืาม

ใบส2งส"นค์)า สม�ดรายวั�นขายVouching

Tracing

อาจไม2ให)หล�กฐานท��สมบ(รณ�ในต�วัเอง ผู้()สอบค์วัรรวับรวัมจากแหล2งอ��นเพื่"�มเต"ม

Auditing 3 หล�กฐาน สวั�ยา ปรารถุนาด� 38

การตรวจ้บันที่%กที่างการบัญชี�แลัะ

เอกสารประกอบัรายการบัญชี�

• ตรวจ้บันที่%กที่างการบัญชี�อย�างเด�ยว เชี�น คำ�าเส��อมราคำา

• ตรวจ้เอกสารประกอบัรายการบัญชี�อย�างเด�ยว เชี�น การตรวจ้ใบัรบัส!นคำ�าชี�วง 7 วนก�อนแลัะหลังวนส!&นงวด

• Vouching การตรวจ้สอบัเอกสารจ้ากรายการในบันที่%กที่างการบัญชี� (เน�นคำวามม�อย(�จ้ร!ง)

• Tracing การตรวจ้เอกสารที่��ได�บันที่%กไว�ในบัญชี� (เน�นคำวามคำรบัถื�วนแลัะถื(กต�อง)

เพื่��อพื่"ส(จน�• จ�านวันเง"น• ประเภท

รายการท��บ�นท0กในบ�ญชี�

Vouching & Tracing

• การสงเกตการณ์$• การสอบัถืาม

ใบส2งส"นค์)า สม�ดรายวั�นขายVouching

Tracing

อาจไม2ให)หล�กฐานท��สมบ(รณ�ในต�วัเอง ผู้()สอบค์วัรรวับรวัมจากแหล2งอ��นเพื่"�มเต"ม

• วั"ธี�การทดสอบค์วัามถุ(กต)องของรายการบ�ญชี�ม� 3 วั"ธี� ด�งน�3

• การทดสอบรายละเอ�ยดของรายการบ�ญชี�และยอดค์งเหล�อ

• การวั"เค์ราะห�อ�ตราส2วันและแนวัโน)มท��ส�าค์�ญ• การสอบสวันรายการท��ผู้"ดปกต" รายการท��ม�สาระ

ส�าค์�ญ

องค์�ประกอบท��ผู้()สอบบ�ญชี�ใชี)พื่"จารณาถุ0งค์วัามเพื่�ยงพื่อ

และค์วัามเหมาะสมของหล�กฐานการสอบบ�ญชี�ม�ด�งน�3• การประเม"นของผู้()สอบบ�ญชี�ถุ0งล�กษัณะและระด�บของค์วัาม

เส��ยง ส�บเน��องท�3งในระด�บของงบการเง"นและในระด�บยอดค์งเหล�อของบ�ญชี�หร�อการจ�ดประเภทรายการบ�ญชี�

• ล�กษัณะของระบบบ�ญชี� ระบบการค์วับค์�มภายใน และการประเม"นค์วัามเส��ยงจากการค์วับค์�ม

• ค์วัามม�สาระส�าค์�ญของรายการท��ตรวัจสอบ• ประสบการณ�ท��ได)จากการตรวัจสอบค์ร�3งก2อน ๆ• ผู้ลของการตรวัจสอบตลอดจนการท�จร"ตหร�อข)อผู้"ดพื่ลาด

ท��อาจตรวัจพื่บ• แหล2งท��มาและค์วัามเชี��อถุ�อได)ของข)อม(ลท��ม�อย(2

• เม��อได)ร�บหล�กฐานการสอบบ�ญชี�จากการทดสอบการค์วับค์�ม ผู้()สอบบ�ญชี�ค์วัรพื่"จารณาถุ0งค์วัามเพื่�ยงพื่อและเหมาะสมของหล�กฐานการสอบบ�ญชี� เพื่��อสน�บสน�นระด�บค์วัามเส��ยงจากการค์วับค์�มท��ประเม"น

ล�กษัณะของระบบบ�ญชี�และระบบการค์วับค์�มภายใน

ซึ่0�งผู้()สอบบ�ญชี�จะได)ร�บเป5นหล�กฐานการสอบบ�ญชี� ม�ด�งน�3• การออกแบบ ระบบบ�ญชี�และระบบการค์วับค์�ม

ภายในได)ออกแบบ อย2างเหมาะสมเพื่��อป@องก�น หร�อตรวัจพื่บและ

แก)ไขการแสดงข)อม(ลท��ข�ดต2อข)อเท1จจร"งอ�นม�สาระส�าค์�ญให)ถุ(กต)อง

• การปฏิ"บ�ต"งาน ระบบม�อย(2จร"งและได)ม�การปฏิ"บ�ต"อย2างม�ประส"ทธี"ผู้ลตลอดงวัดเวัลาท��เก��ยวัข)อง

• เม��อได)ร�บหล�กฐานการสอบบ�ญชี�จากการตรวัจสอบเน�3อหาสาระ

ผู้()สอบบ�ญชี�ค์วัรพื่"จารณาค์วัามเพื่�ยงพื่อและเหมาะสมของหล�กฐาน

การสอบบ�ญชี�จากการตรวัจสอบด�งกล2าวั ร2วัมก�บหล�กฐานจากการทดสอบการค์วับค์�ม เพื่��อสน�บสน�นส"�งท��ผู้()บร"หารได)ให)การร�บรองไวั)เก��ยวัก�บงบการเง"น

ส"�งท��ผู้()บร"หารได)ให)การร�บรองไวั)เก��ยวัก�บงบการเง"น อาจจะแสดงโดยชี�ดเจนหร�อไม2ก1ได) โดยการร�บรองน�3นเป5นองค์�ประกอบหน0�งในงบการเง"น ซึ่0�งเป5นการ

ร�บรองในเร��องด�งต2อไปน�3• ค์วัามม�อย(2จร"ง ส"นทร�พื่ย� หร�อ หน�3ส"น ม�อย(2จร"ง ณ วั�นท��ใดวั�นท��หน0�ง• ส"ทธี"และภาระผู้(กพื่�น ส"นทร�พื่ย� หร�อ หน�3ส"น เป5นของก"จการ ณ วั�นท��ใดวั�นท��

หน0�ง• เก"ดข03นจร"ง รายการ หร�อ เหต�การณ�เก"ดข03น และเก��ยวัข)องก�บก"จการใน

ระหวั2างงวัด• ค์วัามค์รบถุ)วัน ไม2ม�รายการ ส"นทร�พื่ย� หน�3ส"น และรายการ หร�อ

เหต�การณ�ใด ๆ ท��ม"ได)บ�นท0กไวั) หร�อม�รายการท��ม"ได)เป>ดเผู้ย

• การแสดงม(ลค์2า ก"จการบ�นท0ก ส"นทร�พื่ย� หร�อ หน�3ส"น ในม(ลค์2าท��เหมาะ

สม• การวั�ดม(ลค์2า ก"จการบ�นท0ก รายการ หร�อ เหต�การณ� ในจ�านวันท��

ถุ(กต)อง และรายได) หร�อ ค์2าใชี)จ2ายได)ร�บการบ�นท0กในงวัดบ�ญชี�ท��ถุ(กต)อง

• การแสดงรายการ และ การเป>ดเผู้ยข)อม(ล รายการในงบการเง"น ได)ร�บการเป>ดเผู้ย จ�ดประเภท

และ บรรยายล�กษัณะ ตามแม2บทการบ�ญชี�ท��เก��ยวัข)อง

• โดยปกต" การได)มาซึ่0�งหล�กฐานการสอบบ�ญชี�ค์วัรค์�าน0งถุ0งส"�งท��ผู้()บร"หารได)ให)การร�บรองไวั)เก��ยวัก�บงบการเง"นในแต2ละเร��อง หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ซึ่0�งเก��ยวัก�บส"�งท��ผู้()บร"หารได)ให)การร�บรองไวั)ในเร��องหน0�ง เชี2น

ค์วัามม�อย(2จร"งของส"นค์)าค์งเหล�อจะไม2สามารถุทดแทนการไม2ได)มาซึ่0�งหล�กฐานการสอบบ�ญชี�เก��ยวัก�บส"�งท��ผู้()บร"หารได)ให)การร�บรองไวั)ในเร��องอ��น เชี2น ม(ลค์2าของส"นค์)าค์งเหล�อ ด�งน�3น ล�กษัณะ ระยะเวัลา และขอบเขตของการตรวัจสอบเน�3อหาสาระจะแตกต2างก�นข03นอย(2ก�บส"�งท��ผู้()บร"หารได)ให)การร�บรองไวั)ในเร��องต2าง ๆ ด�งกล2าวัข)างต)น การทดสอบสามารถุให)หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ส�าหร�บส"�งท��ผู้()บร"หารได)ให)การร�บรองไวั)มากกวั2าหน0�งเร��อง

• ค์วัามเชี��อถุ�อได)ของหล�กฐานการสอบบ�ญชี�ข03นอย(2ก�บแหล2งท��ได)มาวั2าเป5นหล�กฐานจากภายในหร�อภายนอกก"จการ และล�กษัณะของการได)มาซึ่0�งหล�กฐาน เชี2น โดยการส�งเกตการณ�การตรวัจสอบเอกสาร หร�อการสอบถุาม การประเม"นค์วัามเชี��อถุ�อได)ของหล�กฐานการสอบบ�ญชี�ข03นอย(2ก�บแต2ละสถุานการณ� ด�งน�3น จ0งอาจก�าหนดเป5นแนวัทางท��วั ๆ ไปเพื่��อใชี)ประเม"นค์วัามเชี��อถุ�อได)ของหล�กฐานการสอบบ�ญชี� ด�งน�3

• หล�กฐานการสอบบ�ญชี�จากภายนอกก"จการ ต�วัอย2างเชี2น ค์�าย�นย�นยอดท��ได)ร�บจากบ�ค์ค์ลภายนอก ม�ค์วัามน2าเชี��อถุ�อมากกวั2าหล�กฐานท��ม�การจ�ดท�าข03นภายในก"จการ

• หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ภายในก"จการย2อมม�ค์วัามน2าเชี��อถุ�อมากข03น เม��อก"จการม�ระบบบ�ญชี�และระบบการค์วับค์�มภายในท��ม�ประส"ทธี"ผู้ล

• หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ท��ผู้()สอบบ�ญชี�ได)ร�บโดยตรงย2อมม�ค์วัามน2าเชี��อถุ�อมากกวั2าหล�กฐานท��ได)ร�บจากก"จการ

• หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ในร(ปของเอกสารและค์�าร�บรองท��เป5นลายล�กษัณ�อ�กษัรย2อมม�ค์วัามน2าเชี��อถุ�อมากกวั2าค์�าร�บรองด)วัยวัาจา

• ผู้()สอบบ�ญชี�อาจม�ค์วัามเชี��อม��นมากข03นเม��อหล�กฐานการสอบบ�ญชี�ท��ได)จากแหล2งต2าง ๆ หร�อจากล�กษัณะของการได)มาซึ่0�งหล�กฐานแบบต2าง ๆ ให)ข)อม(ลท��สอดค์ล)องก�น ซึ่0�งหล�กฐานเชี2นน�3ย2อมให)ค์วัามเชี��อม��นมากกวั2าหล�กฐานการสอบบ�ญชี�ท��ได)จากแหล2งเด�ยวัหร�อจากการใชี)วั"ธี�การเด�ยวัในทางกล�บก�น เม��อหล�กฐานการสอบบ�ญชี�ท��ได)ร�บจากแหล2งหน0�งไม2สอดค์ล)องก�บหล�กฐานท��ได)ร�บจากอ�กแหล2งหน0�ง ผู้()สอบบ�ญชี�ค์วัรก�าหนดวั"ธี�การตรวัจสอบอ��นท��จ�าเป5นเพื่"�มเต"ม เพื่��อให)ได)ข)อสร�ปเก��ยวัก�บหล�กฐานท��ไม2สอดค์ล)องก�นน�3น

• ผู้()สอบบ�ญชี�จ�าเป5นต)องพื่"จารณาถุ0งค์วัามส�มพื่�นธี�ระหวั2างค์2าใชี)จ2าย

ในการหาหล�กฐานก�บประโยชีน�ของหล�กฐานท��ได)ร�บ อย2างไรก1ตาม ผู้()สอบบ�ญชี�จะละเวั)นการใชี)วั"ธี�การใดวั"ธี�การหน0�งท��จ�าเป5น ในการ

หาหล�กฐาน โดยอ)างวั2าม�ค์วัามยากล�าบากหร�อเส�ยค์2าใชี)จ2ายส(งไม2ได)

• เม��อผู้()สอบบ�ญชี�ม�ข)อสงส�ยในส"�งท��ผู้()บร"หารได)ให)การร�บรองไวั)เก��ยวัก�บ

งบการเง"นซึ่0�งม�สาระส�าค์�ญ ผู้()สอบบ�ญชี�ค์วัรพื่ยายามหาหล�กฐาน

การสอบบ�ญชี�ท��เพื่�ยงพื่อและเหมาะสมเพื่��อขจ�ดข)อสงส�ยด�งกล2าวั

ให)หมดไป อย2างไรก1ตาม หากไม2สามารถุหาหล�กฐานการสอบบ�ญชี�

ท��เพื่�ยงพื่อและเหมาะสมได) ผู้()สอบบ�ญชี�ค์วัรแสดงค์วัามเห1นต2อ

งบการเง"นอย2างม�เง��อนไขหร�อไม2แสดงค์วัามเห1นแล)วัแต2กรณ�

ว!ธ์�การปฏิ!บัต!เพั��อให�ได�มาซื้%�งหลักฐานการสอบับัญชี�

• ผู้()สอบบ�ญชี�ได)หล�กฐานการสอบบ�ญชี�โดยใชี)วั"ธี�ใดวั"ธี�หน0�งหร�อหลายวั"ธี�ด�งต2อไปน�3 การตรวัจการส�งเกตการณ� การสอบถุามและการขอค์�าย�นย�น การค์�านวัณ และการวั"เค์ราะห�เปร�ยบเท�ยบระยะเวัลาส�าหร�บการปฏิ"บ�ต"การตรวัจสอบของแต2ละวั"ธี�ข)างต)น จะเก��ยวัเน��องก�น

ส2วันหน0�งข03นอย(2ก�บชี2วังเวัลาท��หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ม�อย(2

การตรวจ้• การตรวัจ ประกอบด)วัย การตรวัจบ�นท0กทางการบ�ญชี� เอกสารหร�อ ส"นทร�พื่ย�ท��ม�ต�วัตน การตรวัจบ�นท0กทางการบ�ญชี�และเอกสารต2าง ๆ

ท�าให)ได)มาซึ่0�งหล�กฐานการสอบบ�ญชี�ท��ม�ค์วัามเชี��อถุ�อได)ในระด�บท��แตกต2างก�นข03นอย(2ก�บล�กษัณะและแหล2งท��มาของหล�กฐานและค์วัามม�ประส"ทธี"ผู้ลของการค์วับค์�มภายในท��ค์รอบค์ล�มถุ0งข�3นตอนท��มาของหล�กฐาน หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ในร(ปของเอกสารจ�าแนกได)เป5น 3 ประเภทหล�ก ซึ่0�งให)ค์วัามน2าเชี��อถุ�อแก2ผู้()สอบบ�ญชี�ในระด�บท��แตกต2างก�นด�งน�3ค์�อ

• หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ในร(ปของเอกสารท��ม�การจ�ดท�าและเก1บร�กษัาไวั)โดยบ�ค์ค์ลท��สาม

• หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ในร(ปของเอกสารท��บ�ค์ค์ลท��สามจ�ดท�า แต2เก1บร�กษัาไวั)โดยก"จการ

• หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ในร(ปของเอกสารท��ม�การจ�ดท�าและเก1บร�กษัาไวั)โดยก"จการ

• การตรวัจส"นทร�พื่ย�ท��ม�ต�วัตน ท�าให)ได)หล�กฐานการสอบบ�ญชี�ท��เชี��อถุ�อได)เก��ยวัก�บค์วัามม�อย(2จร"งแต2ไม2ได)แสดงถุ0งค์วัามเป5นเจ)าของหร�อม(ลค์2าของส"นทร�พื่ย�น�3น

เกณฑ์�วั"ธี�การตรวัจสอบท��ใชี) แบ2งเป5น 6 อย2างค์�อ

(1) หล�กฐานจากการตรวัจ

- บ�นท0ก/เอกสาร

- ส"นทร�พื่ย�ท��ม�ต�วัตน

(2) หล�กฐานจากการส�งเกตการณ�

(3) หล�กฐานจากการสอบถุาม

- ลายล�กษัณ�อ�กษัร

- วัาจา

(4) หล�กฐานการขอค์�าย�นย�นยอด

(5) หล�กฐานจากการค์�านวัณ

(6) หล�กฐานจากการวั"เค์ราะห�เปร�ยบเท�ยบ

การสงเกตการณ์$

• การส�งเกตการณ� ประกอบด)วัย การด(ข� 3นตอนหร�อวั"ธี�การปฏิ"บ�ต"งานโดยบ�ค์ค์ลอ��น ต�วัอย2างเชี2น การส�งเกตการณ�การตรวัจน�บส"นค์)าของพื่น�กงานในก"จการ หร�อการส�งเกตการณ�การปฏิ"บ�ต"งานตามระบบการค์วับค์�ม ซึ่0�งจะไม2ท"3งร2องรอยไวั)ให)ตรวัจสอบ

การสอบัถืามแลัะการขอคำ�าย�นยน

• การสอบถุาม ประกอบด)วัย การหาข)อม(ลจากบ�ค์ค์ลท��ม�ค์วัามร( ) ท�3งภายในและภายนอกก"จการ การสอบถุามอาจท�าได)ต�3งแต2 การสอบถุามด)วัยวัาจาท��ไม2เป5นทางการท��เป5นลายล�กษัณ�อ�กษัร

จากบ�ค์ค์ลภายในก"จการ ค์�าตอบท��ได)ร�บอาจท�าให)ผู้()สอบบ�ญชี�ม�ข)อม(ล

ซึ่0�งไม2เค์ยม�มาก2อน หร�อได)ข)อม(ลประกอบหล�กฐานการสอบบ�ญชี�

• การขอค์�าย�นย�น ประกอบด)วัย ค์�าตอบข)อสอบถุาม เพื่��อย�นย�นข)อม(ลท��ม�อย(2ในบ�นท0กทางการบ�ญชี� ต�วัอย2างเชี2น ผู้()สอบบ�ญชี�ขอย�นย�นยอดล(กหน�3โดยการต"ดต2อก�บล(กหน�3โดยตรง

การคำ�านวณ์

• การค์�านวัณ ประกอบด)วัย การตรวัจสอบค์วัามถุ(กต)องของต�วัเลข

ในเชี"งค์�านวัณในเอกสารเบ�3องต)นและบ�นท0กทางการบ�ญชี�หร�อ

การทดสอบการค์�านวัณโดยอ"สระ

การว!เคำราะห$เปร�ยบัเที่�ยบั• การวั"เค์ราะห�เปร�ยบเท�ยบ ประกอบด)วัย การ

วั"เค์ราะห�อ�ตราส2วันและแนวัโน)มท��ส�าค์�ญ รวัมท�3งการตรวัจสอบผู้ลของการเปล��ยนแปลงและค์วัามส�มพื่�นธี� ซึ่0�งไม2สอดค์ล)องก�บข)อม(ลท��เก��ยวัข)องอ��นหร�อเบ��ยงเบนไปจากจ�านวันท��ค์าดการณ�ไวั)

วนถื�อปฏิ!บัต!

• มาตรฐานการสอบบ�ญชี� รห�ส 500 “หล�กฐานการสอบบ�ญชี� ให)ถุ�อปฏิ"บ�ต"ก�บการตรวัจสอบงบการ”เง"นส�าหร�บป;บ�ญชี�ส"3นส�ด ใน หร�อ หล�ง วั�นท�� 31 ธี�นวัาค์ม พื่.ศ. 2544 เป5นต)นไป

การน�าไปใชี�กบัภาคำรฐ

• ในการปฏิ"บ�ต"งานตรวัจสอบองค์�กรภาค์ร�ฐ ผู้()สอบบ�ญชี�จ�าเป5นต)องพื่"จารณาข)อก�าหนดทางกฎิหมาย กฎิระเบ�ยบข)อบ�งค์�บ พื่ระราชีบ�ญญ�ต" ท��เก��ยวัข)องโดยตรง ซึ่0�งกระทบข)อก�าหนดในการตรวัจสอบและข)อก�าหนดพื่"เศษัอ��น ๆ ข)อก�าหนดด�งกล2าวัอาจม�ผู้ลกระทบ ต�วัอย2างเชี2น

การต�ดส"นใจของผู้()ผู้()สอบบ�ญชี�ในการก�าหนดระด�บค์วัามม�สาระส�าค์�ญและการใชี)ด�ลยพื่"น"จในการก�าหนดล�กษัณะและขอบเขตของ

การตรวัจสอบ ย2อหน)า 9 ของมาตรฐานการสอบบ�ญชี�ฉบ�บน�3จะน�าไปใชี)ได)หล�งจากท��ผู้()สอบบ�ญชี�ได)พื่"จารณาถุ0งข)อจ�าก�ดด�งกล2าวั

สร"ป• ป<ญหาท��ส�าค์�ญในการตรวัจสอบก1ค์�อ การพื่"จารณาวั2า

ค์วัรรวับรวัมหล�กฐานประเภทใดเพื่�ยงใด รวัมท�3งการเล�อกใชี)เทค์น"ค์การสอบบ�ญชี�ต2างๆ เพื่��อรวับรวัมหล�กฐานท��ต)องการ การวัางแผู้นงานสอบบ�ญชี� ค์�อ การเล�อกเทค์น"ค์ต2างๆ ท��เหมาะสมมาประมวัลข03นเป5นวั"ธี�การตรวัจสอบ วั"ธี�การตรวัจสอบและเทค์น"ค์การสอบบ�ญชี�ย2อมแตกต2างก�นระหวั2างงานแต2ละราย การก�าหนดวั"ธี�การตรวัจสอบน�3น ผู้()สอบบ�ญชี�ต)องพื่"จารณาถุ0งมาตรฐานการสอบบ�ญชี�ด)วัย ท�3งน�3เพื่ราะมาตรฐานการสอบบ�ญชี�เป5นเค์ร��องวั�ดวั2าค์วัรใชี)วั"ธีการตรวัจสอบอย2างไร และเพื่�ยงใดจ0งจะท�าให)ผู้ลงานเป5นท��ร �บรองก�นโดยท��วัไป