Şubat 2013-Şanlıurfa

www.gapteyap.org

GAP BÖLGESİ TARIMSAL DESTEKLEMELER VE

YAYIM İLİŞKİLERİ RAPORU

T.C. KALKINMA BAKANLIĞI

GÜNEYDOĞU ANADOLU PROJESİ BÖLGE KALKINMA İDARESİ BAŞKANLIĞI

KISALTMALAR

GAP: Güneydoğu Anadolu Projesi

GAP-BKİB: GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı

GAP-TEYAP: GAP Tarımsal Eğitim ve Yayım Projesi

GTHB: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

SUNUŞ

Güneydoğu Anadolu Bölgesi ülkemizin tarımsal potansiyel bakımından en önemli

bölgelerinin başında gelmektedir. Bölgede uygulanmakta olan Güneydoğu Anadolu

Projesi’yle önemli değişimler yaşanmış ve çeşitli dönemlerde bu değişim ivme kazanarak

tarımsal alanda dikkate değer gelişmelerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bu süreç kırsal

toplumun sosyo-ekonomik bakımdan kalkınmasına da önemli katkılarda bulunmuştur.

Bugün toplum kalkınmasının bir üretim faktörü olarak insan kaynaklarının geliştirilmesiyle,

üretim ve üretim kapasitesinin arttırılmasıyla ve mevcut kaynakları sürdürülebilir kullanmakla

gerçekleştirilebileceği yönünde uzlaşı bulunmaktadır. Bu kapsamda T.C. Kalkınma Bakanlığı

temel misyonuna uygun olarak uzun yıllardır ulusal düzeyde ve bölgede elde ettiği

birikimlerinden hareketle; GAP Bölgesi’ nde doğal ve tarımsal kaynakların sürdürülebilir

kullanımını dikkate alarak bölgenin kalkınma çalışmalarında rol almak ve geliştirmek

yönünde faaliyetler yürütmektedir. Buna göre GAP-BKİB bölgenin tarımsal potansiyelinin

bölgesel ve ulusal düzeyde etkin şekilde kullanımına yönelik olarak tarıma yapılan desteklerin

etkinliğini artırma yönünde de çalışmalar sürdürmektedir.

Bu çalışmada gerek konuyla ilgili GAP-BKİB’ nın yaptığı çalışmalar ve gerekse aynı

kapsamda bölgedeki kurum ve kuruluşların katılımlarıyla gerçekleştirilen çalıştay ve diğer

çalışmalarda elde edilen sonuçlar değerlendirilmiştir. Bu kapsamda mevcut koşullarda

özellikle GAP bölgesinde tarımsal desteklerin hedeflenen amaçlara hizmet etmesi yönünde

neler yapılabileceği ele alınmıştır.

1. MEVCUT DURUM

Tarımsal destekler tüm dünyada olduğu gibi Türkiye’de de bir süredir uygulanmaktadır.

Dünya Ticaret Örgütü Anlaşması ve Avrupa Ortak Tarım Politikası ile birlikte destekleme

modellerinde zamanla bazı değişiklikler meydana gelmiştir. Tarım sektörüne yönelik iç

destekler, serbest pazar uygulamaları, çiftçi kayıt sistemi, hayvan kimlik sistemi ve kontrollü

ve sertifikalı bitkisel üretim sistemi gibi bazı çalışmalar AB Ortak Tarım Politikalarına uyum

sağlama yönündeki etkinliklerle birlikte ortaya çıkmıştır. Kırsal alanda üretim yapan

çiftçilerin refah seviyelerini yükseltmek ve rekabet gücünü artırmak her ne kadar önemli bir

amaç olsa da, mevcut desteklemelerin bu yapının kurulmasında bazı aksayan yönleri

bulunmaktadır.

1.1. TARIMSAL DESTEKLERİN AMAÇLARI

GTHB tarafından kırsal alana ve üreticilere yönelik olarak farklı başlıklar ve kalemler altında

verilen destekler, belirli amaçların sağlanmasına yönelik olarak yapılmaktadır. Bu amaçlar

Türkiye Cumhuriyeti’nin tarım politikası hedefleri doğrultusunda gelecekte kendi kendine

yaşayan ve sürdürülebilir bir yapıyı kurmaya dönük olarak gerçekleştirilmektedir. Bunun

sağlanmasında, yani tarımsal desteklerin amacına ulaşması için uygun ve gerekli koşulların

olup olmadığı konusu üzerinde durmak, büyük önem taşımaktadır. Bu bakımdan Tarımsal

desteklerin amacı mevcut mevzuat ve GTHB çalışma esasları dahilinde beş maddede

özetlenebilir. Bu amaçlar büyük ölçüde Avrupa Birliği OTP ile de uyumlu olup aşağıda

sıralanmıştır.

1- Çevreye duyarlı tarımsal üretimi artırmak

2- Verim ve kaliteyi yükseltmek

3- Uygulanan politikaların etkinliğini sağlamak

4- Sektörün öncelikli problemlerinin çözümüne katkıda bulunmak

5- Sürdürülebilirliği sağlamak ve tarımsal kayıtların güncel tutulmasını amaçlamaktır.

1.2. MEVCUT DESTEKLER

GTHB tarafından kırsal alana ve üreticilere yönelik olarak farklı başlıklar ve kalemler altında

desteklemeler yapılmaktadır. Bunlardan önemli olanları aşağıda sıralanmıştır.

Mazot, gübre ve toprak analizi desteği

Türkiye tarım havzaları üretim ve destekleme modeline göre fark ödemesi desteği

Yurt içi sertifikalı tohum ile sertifikalı fidan, çilek fidesi ve standart fidan

kullanımının ve yurt içi sertifikalı tohumluk üretiminin desteklenmesi

Hayvancılık desteklemeleri

Çiftlik muhasebe veri ağı sistemi katılım desteği

Organik tarım ve iyi tarım desteği

Tarımsal yayım ve danışmanlık hizmetlerinin desteklenmesi

Biyolojik mücadele desteği

Makine ve ekipman desteklemeleri

Tarım sigortaları desteği

KKYDP bireysel sulama makine ve ekipman desteklemesi (hibe)

Kalkınma ajansı destekleri

TKDK destekleri

ve diğer destekler

2. ÇALIŞTAY BULGULARI VE DEĞERLENDİRME

Mevcut tarımsal desteklemeler göz önüne alınarak bu konudaki sorunlar ve bu sorunlara

çözüm önerilerinin arandığı “Tarımsal Destekler, Hibeler ve Teşvikler” çalıştayı GAP

illerinden gelen geniş bir katılımcı kitlesiyle 22-23 Ocak 2013 tarihleri arasında Diyarbakır

GAP UTAEM ‘de gerçekleştirilmiştir. Çalıştaya GAP BKİ Bölge Müdürü Mehmet Açıkgöz,

Dicle Üni. Ziraat Fak. Dekanı Bekir Bükün, GTHB İl Müdürlükleri Örgütlenme ve Kırsal

Kalkınma Şube Müdürleri, TKDK, Kalkınma Ajansı, Dicle Üniversitesi, GAP UTAEM,

Tarım Kredi Kooperatifi, Ziraat Odaları, Sulama Birlikleri, Üretici Birlikleri, Yetiştirici

Birlikleri, Serbest Tarımsal Danışmanlık Şirketleri, OSGİAB, çiftçiler ve GAP-TEYAP

temsilcilerinin de yer aldığı toplam 51 kişi katılmıştır. GAP-TEYAP Proje Danışmanı

Akdeniz Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Orhan Özçatalbaş’ın moderatörlüğünü yaptığı

çalıştayda; tarımsal destekler, hibeler ve teşviklerin amacı, mevcut durumu, sorunları ve

çözüm önerileri hakkında genel oturumlar ve iki temel üretim kolu olan bitkisel ve hayvansal

üretim alanında odak grup çalışmaları yapılmıştır. Böylece bu iki temel alandaki tarımsal

destekler üzerine ayrıntılı bilgi elde etmek ve desteklerin amacına ulaşmadaki engellerin

ortadan kaldırılmasına yönelik olarak bitkisel üretim ve hayvansal üretim desteklerindeki

sorunları ortaya koymak ve sorunların çözümüne yönelik öneriler geliştirmek için iki grup

olarak çalışma gerçekleştirilmiştir.

2.1. TARIMSAL DESTEKLER, HİBELER VE TEŞVİKLERDE YAŞANAN

SORUNLAR

Bu kapsamda ilk olarak yapılan genel oturumda elde edilen veriler değerlendirilmiştir.

Ayrıca, GTHB ve diğer kurum-kuruluşların vermiş olduğu desteklemelerin amacına ulaşıp

ulaşmadığının sorgulanması da yapılmıştır.

Genel oturumda ortaya konulan görüşler aşağıda sıralanmıştır. Ayrıca bir saptama olarak

“verilen desteklerin beklenen etkinlikte sonuç vermediği” yönünde tespitte bulunulmuştur. Bu

konuda çiftçilerin sadece destekleme almak için bazı uygulamalar ve çalışmaları yaptıkları

bilinmekte olup, örneğin gübre desteğini almak için yaptırılan toprak analizlerinin, bu

konudaki destek kesildiğinde uygulamanın yapılmayacağına dair öngörülerde bulunulmuştur.

Bu kapsamda genel olarak öne çıkan konular aşağıda sıralanmıştır. Bunlar:

1- Verilen desteklerin üretim ve kalite artırmayı doğrudan hedeflememesi ve birim

başına oranların yetersiz olması.

2- Denetim eksikliğinin desteklerden yararlanma konusunda suistimalleri artırması,

verilen destek, hibe ve teşviklerin yeterli düzeyde kontrol ve denetiminin yapılmaması.

3- GTHB’ nın vermiş olduğu desteklerin sayısının çok fazla olması ve desteklemeden

faydalanmak için üreticilerden istenilen belgelerin fazla olması. Bu yapı destekleme işlerini

daha karmaşık hale getirmektedir. Örneğin ürün prim destekleri için istenilen fatura konusu

sıkıntılara sebep olmaktadır. Çiftçiler ürünlerini genelde iç piyasadaki alıcılara satmakta ve

sattıkların ürün karşılığında fatura almamaktadırlar. Prim desteğinden faydalanmak için

gerekli olan fatura zamanında alınmadığı için, çiftçilerin sonradan belli bir ücret karşılığında

fatura almak istemesi ve bu konuda aracıların yeterli fatura kesme yetkisi bulunmaması,

ortaya yasal olmayan (naylon) fatura düzenleme sorununu çıkartmaktadır. Bu sebeple birçok

çiftçi soruşturmaya tabi tutulmuş ve tutuklanmıştır.

4- GTHB İl Müdürlüklerinde çalışan ilgili personelin Bakanlığın vermiş olduğu

desteklemeler konusuna tam anlamıyla hâkim olmamaları.

5- Destekleme konusunda farklı kurumların farklı kalemlerde destekleme veriyor

olması, kurumlar arası koordinasyon ve işbirliğinin eksik olması ve faydalanıcıların

desteklerden yeterli düzeyde faydalanamamaları.

6- GTHB dışında bağlı kurumların ve diğer kurumların proje bazlı vermiş olduğu

desteklerden çiftçilerin haberdar olmamaları

7- GTHB dışındaki kurum-kuruluşlardan destek almak için istenilen kriterlerin tüm

çiftçilere yönelik olmaması ve bu konuda yeterli tanıtım çalışmalarının yapılmaması

8- Tarımsal desteklerle ilgili olarak eğitim ve yayım konusundaki çalışmaların yeterli

düzeyde olmaması,

9- Tarımsal makine ekipman destekleri gibi %50 oranında desteklenen konularda

KDV’nin çiftçilere ödetilmesi, makine ekipmanların normal piyasa fiyatlarından pahalı

satılması,

10- Girdi fiyatlarındaki yükselmelerin desteklerle kurulan işletmelerin

sürdürülebilirliğini tehdit etmesi, bu kapsamda örneğin süt sığırcılığı projeleriyle kurulan

hayvansal üretim çiftliklerinde yem fiyatlarındaki aşırı yükselmenin, proje kapsamında

yüksek fiyatlarla alınan hayvanların çok düşük fiyatla satılmasına ortam hazırlaması, böylece

hayvansal üretim işletme sahiplerinin zor durumda kalması.

2.2. TARIMSAL DESTEKLERİN AMACINA ULAŞMASI İÇİN GEREKLİ

KOŞULLAR

Tarımsal desteklerin amacına ulaşması için uygun ve gerekli koşulların olup olmadığı

konusu da tartışılmıştır. Bu bakımdan genel olarak uygun koşulların hangi ölçüde olduğu

üzerinde durulmuştur. Bu kapsamda desteklemenin yapıldığı ortamda olması ya da

sağlanması gereken yapısal ve uygulamaya dönük konular aşağıda sıralanmıştır. Doğal olarak

bu konulardan bazıları kısa ve orta vadeye yönelik konularken, bir bölümü de uzun vadeli

uygulama konularıdır.

* Miras hukukunun gözden geçirilmesi, düzenlenmesi,

* Arazi toplulaştırmasının tamamlanması,

* Sulama sistemlerinin iyileştirilmesi,

* Üretim planlamasının yapılması,

* Ürün bazlı organize bölgelerinin oluşturulması

* Destekleme miktarlarının ekim öncesi belirlenmesi

* Denetleme sisteminin etkinliğinin artırılması,

* Üretici örgütlerinin bu konudaki işlevlerinin geliştirilmesi,

* Sözleşmeli tarımın yaygınlaştırılması,

* İşletmelerin kayıt tutma sistemine geçmelerinin sağlanması,

* Danışmanlık hizmetinin yaygınlaştırılması

* Desteklerle yayım-danışmanlığın ilişkilendirilmesi

2.3. DESTEKLERİN AMACA HİZMET ETME DURUMUNUN

DEĞERLENDİRİLMESİ

Katılımcıların uzmanlıkları ve çalıştıkları alanlar dikkate alınarak iki grup oluşturulmuş ve

GTHB ve diğer kurum-kuruluşların vermiş olduğu desteklemelerin amacına ulaşıp ulaşmadığı

üzerinde grup yöntemiyle tartışma ortamı oluşturularak elde edilen veriler aşağıda

sunulmuştur.

2.3.1. Bitkisel Üretim Desteklerinin Amaca Hizmet Etme Durumu

Bitkisel üretim üzerinde çalışan katılımcılar Tablo 1’de sunulan konular üzerinde grup

tartışmaları gerçekleştirmiş, bireysel görüşlerini sunmuş ve değerlendirme yapılarak elde

edilen sonuçlar aşağıda verilmiştir. Buna göre 5’ li bir ölçek kullanılmış; (1-Çok iyi, 2- İyi,

3-Orta, 4-Az, 5-Hiç) burada 1; tam olarak amaca hizmet ediyor; 5; ise hiçbir şekilde amaca

hizmet etmiyor şeklinde dikkate alınmıştır.

Tablo 1’de de görüldüğü gibi beş madde halinde belirlenen amacın gerçekleşmesine hizmet

etmek bakımından en olumsuz durum 3, 4 ve 5. seçenekler içindir. Dolayısıyla verilen

desteklerin uygulanan politikaların etkinliğini sağlamak, sektörün öncelikli problemlerinin

çözümüne katkıda bulunmak ve sürdürülebilirliği sağlamak ve tarımsal kayıtların

güncelleştirilmesini sağlamak bakımından orta düzeyde katkı sağladığı belirtilmiştir. Destek

türlerine bakıldığında ise mazot desteği, alet-ekipman, organik tarım, yem bitkileri, biyolojik

mücadele ve iyi tarım desteklerinin amaca hizmet etmede çok iyi ve iyi düzeyde olmadığı

görülmektedir.

Genel ortalama olarak ise tarımsal desteklerin beklentileri çok iyi düzeyde olmasa da nisbeten

karşıladığı yönünde bir değerlendirme yapılmıştır. Ancak destek türleriyle amaçlar arasında

farklı değerlendirmeler yapılabileceği de dikkate alınmalıdır. Bu kapsamda örneğin ÇATAK

desteklerinin amacının doğal olarak diğer desteklerle aynı amaçlar üzerinde buluşması söz

konusu da olmayabilir. Dolayısıyla değerlendirmede bu durumun da dikkate alınması yararlı

olacaktır.

Tablo 1. Tarımsal desteklerin amaca hizmet etme durumu (Bitkisel Üretim)

Konu (*)

Maz

ot

To

pra

k A

nal

izi

Gü

bre

Yay

ımcı

-.d

anış

man

İşle

tme

Ku

rulu

ş

Ale

t ek

ipm

an

Ser

tifi

kal

ı to

hu

m

Yağ

lık

to

hu

m

Org

anik

tar

ım

Yem

bit

kil

eri

Far

k

Per

son

el

Biy

olo

jik

mü

c.

İyi

tarı

m u

yg .

.

Çat

ak d

este

ği

Ort

alam

a

1 3,2 1,0 2,3 1,0 1,0 1,0 3,0 1,5 1,0 1,0 3,0 2,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,6

2 1,3 1,0 1,7 1,0 1,0 1,0 4,0 1,0 1,0 3,0 1,8 1,0 1,0 2,0 3,0 3,5 1,8

3 3,3 2,7 2,3 1,0 2,0 3,0 2,0 1,3 1,0 3,2 4,0 1,0 1,0 4,0 3,5 4,0 2,4

4 3,2 2,0 3,2 1,0 1,0 1,0 1,0 1,2 2,6 3,0 3,0 2,0 1,0 2,0 3,0 1,0 2,0

5 3,3 1,0 3,2 1,0 2,0 2,0 2,0 1,0 2,4 2,0 2,8 1,0 1,0 3,8 2,0 4,0 2,2

Ort. 2,9 1,5 2,5 1,0 1,4 1,6 2,4 1,2 1,6 2,4 2,9 1,4 1,0 2,6 2,5 2,9 1,8

Ölçek: 1-Çok iyi, 2- İyi, 3-Orta, 4-Az, 5-Hiç

2.3.2. Hayvansal üretim desteklerinin amaca hizmet etme durumu

Hayvansal üretim üzerinde çalışan katılımcılar ise Tablo 2’de sunulan konular üzerinde grup

tartışmaları gerçekleştirmişler ve sonrasında bireysel görüşler üzerinden değerlendirme

yapılmış ve sonuçlar aşağıda verilmiştir. Tablo 2’de görüldüğü gibi beş madde halinde

verilen amaçların gerçekleşmesine hizmet etmek bakımından hayvancılık desteklemelerinin

durumu bitkisel üretime göre oldukça olumsuz durumdadır. Tüm destek türlerinde amacı

gerçekleştirme yönünde iyi durumda olmadığı değerlendirilmiştir. Yalnızca damızlık erkek

besi desteğinin 2, 3 ve 5 no’lu amaçlar bakımından çok iyi olarak değerlendirildiği

saptanmıştır. Bu durumda hayvancılık sektörüne yapılan desteklerin iyileştirilmesi yönünde

önlemler alınması, bitkisel üretime göre daha acil bir müdahaleyi gerekli kılmaktadır. Bu

durum genel ortalamaya da yansımıştır. Yine destek türleriyle amaçlar arasında farklı

değerlendirmeler yapılabileceğinin de dikkate alınması yararlı olacaktır.

(*) 1- Çevreye duyarlı tarımsal üretimi artırmak

2- Verim ve kaliteyi yükseltmek

3- Uygulanan politikaların etkinliğini sağlamak

4- Sektörün öncelikli problemlerinin çözümüne katkı da bulunmak

5- Sürdürülebilirliği sağlamak ve tarımsal kayıtların güncel tutulmasını amaçlamaktır.

Tablo 2. Tarımsal desteklerin amaca hizmet etme durumu (Hayvansal Üretim)

Konular

(*)

An

aç m

and

a

An

aç s

ığır

Ko

yu

n k

eçi

Çiğ

sü

t

Bu

zağ

ı/y

avru

Aşı

lam

a

GA

P s

üt

sığ

ırcı

lığ

ı h

ibe

des

teğ

i

Hay

van

cılı

k

kre

dil

eri

Öze

l ta

rım

dan

ışm

anlı

ğı

Dam

ızlı

k e

rkek

bes

i d

este

ği

Ort

alam

a

1 3,0 2,9 2,8 3,8 2,9 2,0 3,2 3,7 2,6 3,0 3,0

2 2,7 2,4 2,9 3,4 2,3 2,2 2,8 3,2 2,5 1,0 2,5

3 3,0 2,3 2,7 3,2 2,4 2,1 2,7 2,7 2,8 1,0 2,5

4 3,5 3,2 3,6 3,5 3,0 2,7 3,3 3,0 3,3 4,0 3,3

5 2,8 2,4 3,0 3,0 2,4 2,3 2,8 3,1 2,8 1,0 2,4

Ağırlıklı

Ortalama 3,0 2,7 3,0 3,4 2,6 2,3 3,0 3,2 2,8 2,2 2,8

Ölçek: 1-Çok iyi, 2- İyi, 3-Orta, 4-Az, 5-Hiç

2.4. DESTEKLEME UYGULAMALARI SORUNLARI VE ÇÖZÜM

ÖNERİLERİ

2.4.1. Bitkisel Üretim Desteklemeleri

Bitkisel üretim desteklemelerindeki mevcut sorunlar tartışılmış ve bu sorunların çözümlerine

yönelik görüşler ortaya konulmuştur. Sorunlar 24 maddede, çözüm önerileri ise 16 maddede

ifade edilmiştir.

2.4.1.1. Sorunlar

1- Makine ekipman desteklerinde piyasa araştırması yapılarak referans fiyat belirleme

çalışmalarının yapılmaması,

2- TUİK verileri ile ilgili sıkıntılar,

3- Desteklemelerde denetim eksikliği,

4- Toprak analiz desteğinin beklenen amaca ulaşmaması,

5- ÇKS kayıtlarının üretim döneminden önce tamamlanmamış olması,

6- Ürün su isteği ve alan baz alınarak enerji desteği verilmemesi,

7- Bitkisel üretim planlaması yapılmaması bu nedenle teşvik ve desteklemelerde

planlama yapılmaması,

8- Pamuk toplama makinesine destek verilmemesi

9- Desteklerin çeşitlerinin fazla olması

10- Gelir eşitliğini zedelediği için Antepfıstığının desteklenmemesi

11- Tarımsal sulamada kullanılan enerjiye destek verilmemesi

12- Desteklemelerin bölge bölge irdelenip verilmemesi

13- Tarımsal danışmanlık hizmetlerine verilen desteğin yetersizliği

14- Çevre ve gıda güvenliği ile ilgili desteklemelerin yetersizliği

15- Ara eleman ve uzman çalıştıran tarımsal işletmelerin desteklenmemesi

2.4.1.2. Çözüm Önerileri

1- TARGEL personelinin köy ihtiyar heyeti içine alınması, ne ekeceğini 1 yıl önce

taahhüt eden çiftçinin % 25 oranında daha fazla desteklenmesi.

2- Makine-ekipman desteklerinin bölge ihtiyacını karşılaması, tarım makinaları

desteklemelerinde ÖTV ve KDV nin kaldırılması.

3- Tüm desteklerin kaldırılıp en büyük girdi kalemlerinden biri olan gübrenin çiftçiye

karşılıksız verilmesi,

4- Sözleşmeli üretimin yaygınlaştırılması,

5- Desteklenen fabrikaların 5 yıl süre ile izlenmesi-denetlenmesi (çalışmasını,

sürdürülebilirliğini sağlayacak tedbirlerin alınması)

6- TUİK verilerinin (ortalama verim) il ilçe mahalli heyet tarafından yapılması ve

TUİK’ e bildirilmesi

7- Antep/Siirt fıstığının destek kapsamına alınması.

8- Tarımsal sulamada % 40 enerji desteği, yağmurlama ve damla sulama da % 50

enerji desteği verilmesi

9- Eleman çalıştıran işletmelerin SSK payının karşılanması,

10- Makine-ekipman desteklerinde tekliflerin Bakanlıkça alınması. Teknik

şartnamenin hassasiyetle hazırlanıp teklife çıkılması,

11- Toprak analizi desteğinin iyi bir şekilde gözden geçirilmesi,

12- Ürün destek miktar ve çeşitlerinin daha erken açıklanması, böylece ÇKS

kayıtlarının tamamlanmasına imkân tanınması,

13- Tarımsal danışmanlık için verilen desteklerin gözden geçirilmesi, desteklemenin

etkisini artıracak tedbirlerin alınması,

15- Yeni doğal enerji kaynaklarının tanıtılması ve desteklenmesi,

16- Hububatta ürün desteklemelerinde şirketlerin stopajla ilgili problemlerin önüne

geçmek için kontrollerin Maliye Bakanlığı’ nca yapılması.

2.4.2. Hayvansal üretim desteklemeleri

Hayvansal üretim desteklemelerindeki mevcut sorunlar 4 ana başlık altında toplanmıştır, Her

bir başlık altında o konuyla ilgili detaylı sorunlar yazılmış olup, çözüm önerilerinde de aynı

yol izlenerek çalışma tamamlanmıştır.

2.4.2.1. Sorunlar

A- Mevzuatla ilgili sorunlar

1- Hibe ve kredi desteklerinde istenen ruhsat işlemlerinden kaynaklı sorunlar,

2- Yem desteği eksikliği,

3- Ürün desteklerinin (örneğin süt ) güncellenmemesi,

4- Prim desteğinin yetersizliği (et –süt vs.),

5- İşletmede mevcut hayvan verimine göre destekleme yapılmaması,

6- Bölgesel bazda alt yapının ve pazar boyutunun dikkate alınmaması,

7- Hayvancılık sigorta sistemindeki eksiklikler ve sorunlar,

8- IPARD gibi kurumların yatırımcılardan istediği şartların ağır olması,

9- Hayvan temininde aracıların ortadan kaldırılmaması,

10- Hayvancılık projelerinde yetiştiricilikteki alt yapı sorunlarının yeterince

önemsenmemesi.

B- Örgütlenme ile ilgili sorunlar

1- Büyük firmalarla sözleşmeli üretim yapılmaması,

2- Küçük işletmelerin örgütlenememesi.

C- Eğitim ve danışmanlık ile ilgili sorunlar

1- İşletmelerin yeterli teknik personele sahip olmaması,

2- Büyük işletmelerde sorumlu müdürün olmaması,

3- Çiftlik planlaması gibi eğitimlerin yapılmaması,

4- Hayvancılık işletmelerindeki desteklemelerin alınabilmesi için danışman çalıştırma

zorunluluğu,

5- Gıda güvenliği ve çevre güvenliği kriterlerine uymayan üreticilere destek verilmesine

devam edilmesi,

6- Üreticilerin desteklemeler hakkında bilgilerinin yetersizliği,

7- Kayıtların tutulmasındaki yetersizlik,

8- Teknik destek ve danışmanlığın ön koşul olarak görülmemesi,

9- İşletme kurmada projelendirmede ve proje değerlendirme boyutlarının

hesaplanmaması,

10- İşletmelerin tarım danışmanına ihtiyaç olduğunun farkında olmaması.

D- İzleme ve değerlendirme ve denetim ile ilgili sorunlar;

Projenin sürdürülebilirliğinin dikkate alınmaması,

Denetim eksikliği,

Hayvancılıkta desteklemelerin belli sürelerde gerçekleşmesinden dolayı fiyatların

artması, verilen desteklerin kullanımının takip edilmemesi.

2.4.2.2. Çözüm Önerileri

A- Mevzuatla ilgili çözüm önerileri

1- Yem bitkileri ve et süt yumurta balık gibi ürünlerin prim miktarlarının artırılması.

2- TİGEM aracılığı ile kaba yem üretiminin devlet tarafından yönetilmesi.

3- Buzağılarda küpe takım süresi 21 gün olduğu için, veteriner hekimler bu süre

içerisinde küpe takamamaktadır. Böylece buzağı desteklemelerinden yetiştiriciler

mahrum kalmaktadır. Dolayısıyla, bu sürecin kaldırılıp en az 3 aylık bir sürede küpe

takılması gerektiği

4- Üretici birliklerine ticaret izninin verilmesi,

5- Hayvancılık desteklemelerinin daha çok o bölgeye adapte olmuş hayvan ırklarına

verilmesi,

6- Büyükbaş hayvan işletmelerin sıcaklık değerleri göz önünde bulundurularak

kurulması,

7- Hayvancılık işletmelerinde mutlaka profesyonel yönetici şartı getirilmesi,

8- Desteklemelerden yararlanacak işletmelerle ilgili ruhsatlandırma mevzuatlarının

iyileştirilmesi,

9- Hayvancılık desteklerinin sektördeki dalgalanma doğrultusunda hızla

güncelleştirilmesi,

10- Saman desteğinin kaldırılıp bu desteğin silajlık mısır ve fiğ desteğine aktarılması,

11- Hayvancılık kooperatiflerinde teknik eleman çalıştırmaya yönelik ilgili mevzuatta yer

verilmesi,

12- Yem bitkileri desteğinin ayni yapılması,

13- Hayvanlarını aşılatanlara veteriner ödeme desteği yapılması,

14- Ziraat bankasının verdiği %0 kredinin tüm kesimler için yaygınlaştırılması,

15- Destekleme ile ilgili mevzuatın her yılı Mayıs - Haziran döneminde değil, daha erken

yayınlanması,

B- Örgütlenme ile ilgili çözüm önerileri

1- Hayvancılık örgütlerine verilecek desteklemelerle ilgili, örgütlerin düşüncelerinin

sorulması,

2- Pilot bir alanda belirli aşamaya ulaşmış örgütlere ödenen teşviklerin artırılması,

3- Örgütlere kuruluş desteği verilmesi,

4- Hayvancılık işletmelerinde örgütlenmenin teşvik edilmesi için ekipman desteğinin

sağlanması,

5- Kurulacak örgütlerin üyelerine yönelik bilgilendirme ve eğitimlerin en az iki hafta

olacak şekilde planlanması,

6- Gerçek üreticiye ulaşabilmesi için, ihtiyacı olan, bu işi bilen kişilere verilmesi için

gerekli düzenlemelerin yapılması,

7- Yapılan desteklemelerde birliklere daha fazla yetki verilmesi, özellikle küpeleme,

aşılama v.b. durumlarda yetki verilmesi,

8- Örgütlemenin teşvik edilmesi, cazip hale getirilmesi,

9- İllerdeki TKK sayısının artırılması.

C- Eğitim ve danışmanlık konusu ile ilgili çözüm önerileri

1- İşletmelerde sorumlu müdür istihdam edilmesinin sağlanması,

2- İşletmelerde teknik, bakım besleme vb. konularında kalifiyeli teknik eleman

çalışmasının sağlanması,

3- 100 baş üzeri hayvancılık işletmelerinin desteklemelerden faydalanabilmesi için ziraat

mühendisi ve veteriner çalışmasının zorunlu hale getirilmesi,

4- Desteklemelerle ilgili bilgilendirme için, üreticilere toplantılar düzenlenmesi,

5- En az 50 baş süt ve besi ile 100 küçükbaş hayvancılık yapan işletmelere danışmanlık

ve personel desteği verilmesi,

6- İlköğretimlerde tarım derslerinin ziraat mühendislerince verilmesi ve

yaygınlaştırılması,

7- Çiftçilere TİGEM işletmelerinde konu uzmanları tarafından ilgili konularda çiftçilere

uygulamalı eğitimler verilmesi,

8- Sütün işlenip pazarlanması konusunda uygulamalı eğitimler verilmesi.

D- İzleme değerlendirme ve denetim konusunda çözüm önerileri

1- Desteklemelerle ilgili kontrol ve eğitimlerin TARGEL personelince yapılması,

2- Desteklenen projelerde istenen koşulların sürdürülebilirliği kapsamasına önem

verilmesi,

3- Proje denetimlerinin etkin yapılmasının sağlanması,

4- Hayvancılık kooperatiflerinde usulüne uygun çalışmayan yerlerde, yasal

müeyyidelerin uygulanması için harekete geçilmesi,

5- İşletmelerin kuruluş aşamasında asgari 5 yıllık sürdürülebilirliğinin sağlanması ve

takibi,

6- Hayvancılık kredilerinin projenin sürdürülebilirliği dikkate alınarak verilmesi,

2.5. GENEL ÖNERİLER

İki günlük çalıştayın sonunda bitkisel ve hayvansal üretim desteklemelerindeki sorunlar ve bu

sorunlara getirilebilecek çözüm önerilerinin yer aldığı çalışmaların yanında destekleme

politikalarında yapılabilecek bazı değişiklikler için genel olarak 5 maddeden oluşan öneriler

sunulmuştur.

1- Tarımsal sulamada harcanan enerji için maliyetin belirli bir oranda (örneğin %40)

desteklenmesi; Örneğin su kaynağının (derin kuyu) kontrol altında tutularak, belirli bir

KW’ a kadar ya ücretsiz ya da indirimli tarife uygulanması, belirli bir KW’ nin üstünde ise

birim fiyatın artırılması ile hem daha az su tüketen bitkilerin ekiminin sağlanıp dolaylı

olarak üretim planlanmasının sağlanması. Yine enerji destekleri kapsamında alternatif

(güneş - rüzgâr gibi) enerjisi sistemlerinin tanıtım ve yaygınlaştırılmasının üzerinde

durulması,

2- Desteklemelerin tarım sigortası ile ilişkilendirilmesi,

3- Verilen desteklerin güçlü bir denetleme sistemiyle kamu yayımcısı TARGEL

personelinin ve özel danışmanların onay vermesiyle sağlanması üzerinde durulması.

Örneğin basınçlı sulama sistemleri destekleri talebine yönelik proje yapımı ve uygulaması

sırasında teknik danışman çalıştırmanın zorunlu tutulması ve teknik danışmanın projenin

sürdürülebilirlik ve verimliliğinden sorumlu tutulmasının düzenlenmesi.

4- Desteklerin üretim planlamasının sağlanmasına yönelik kullanılması üzerinde

durulması. Örneğin ürün destek primlerinin 1 yıl önceden açıklanarak 1 yıl önce ne

ekeceğini taahhüt eden ve taahhüdünü yerine getiren üreticiye belirli oranda (%10-30 gibi)

ek pirim verilmesinin sağlanması. Ayrıca bu sisteme ek olarak pirim miktarları

açıklandıktan sonra belli bir zaman diliminde bazı ürünlere üretim miktarı kotaları

konarak, üreticilerin üretim planı dahilinde davranmalarının sağlanması.

5- Farklı destekleme yapan kuruluşlar arasında sıkı bir koordinasyonun sağlanması.

3. SONUÇ

Yukarıdaki maddede yer alan öneriler ve GAP ın bölgedeki uzun yıllardır elde ettiği

deneyimlerden tarımsal teşvik ve destekler konusunda aşağıda yer alan önerilerin Gıda Tarım

ve Hayvancılık Bakanlığına sunulması kararlaştırılmıştır.

1- Çiftçi örgütlerine Tarımsal Danışman destek ödemelerinin bir ön avans ve takip

eden dilimler halinde verilmesi (Örneğin ilk aşamada %50 avans, daha sonra iki

etapta %25’ erlik iki ödeme halinde)

2- Özellikle GAP Bölgesi için büyük önem arz eden sulama birliklerinin Tarımsal

Danışman desteğinden 2013 yılında faydalanabilmeleri için gerekli tüm önlemlerin

çok acil alınması.

3- GAP Bölgesi için Tarımsal Danışmanlık sertifikası olmayan kişilere 2013 yılı için

2 yıl süre ile geçişi danışmanlık sertifikası ve çalışma izni verilmesi.

4- Tarımsal sulamada basınçlı sulama sistemi (yağmurlama, damlama vs.) kullanan

üreticiler için harcanan elektrik enerji maliyetinin belirli bir oranda (örneğin %20-30)

desteklenmesi,

5- Desteklemelerin tarım sigortası ile ilişkilendirilmesi,

6- Desteklemelerin TARGEL personeli ve serbest tarım danışmanları ile

ilişkilendirilmesi. Örneğin basınçlı sulama sistemleri destekleri talebine yönelik proje

yapımı ve uygulaması sırasında teknik danışman kullanımının zorunlu tutulması ve teknik

danışmanın projenin sürdürülebilirlik ve verimliliğinden sorumlu tutulmasının

düzenlenmesi,

7- Desteklerin üretim planlaması ile ilişkilendirilmesi (Örneğin ürün destek primlerinin 1

yıl önceden açıklanarak 1 yıl önce ne ekeceğini taahhüt eden ve taahhüdünü yerine getiren

üreticiye belirli oranda (%5-10 gibi) ek pirim verilmesinin sağlanması)