FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ - isguyum.comisguyum.com/images/userfiles/06 - FİZİKSEL RİSK...
Transcript of FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ - isguyum.comisguyum.com/images/userfiles/06 - FİZİKSEL RİSK...
1
FİZİKSEL RİSK
ETMENLERİ
2
3
GÜRÜLTÜ
4
Gürültü, genel olarak istenmeyen ve rahatsız eden ses olarak tanımlanır.
Katı, sıvı ve havada dalgalar halinde
yayılan bir enerji şeklidir
SES
5
FREKANS
• Birim zamandaki ses basınç değişim sayısıdır
• Birim zamandaki titreşim sayısıdır
FREKANS BİRİMİ
hz (Hertz)
• Yüksek frekanslı (tiz) sesler,
• Alçak frekanslı (pes) seslere göre kulak
üzerinde daha olumsuz etkiye sahiptir.
6
İNSAN KULAĞI
20 Hz ile 20.000 Hz arasındaki sesleri
algılayabilir.
20 Hz’den düşük sesler İNFRASON20.000 Hz’den büyük sesler ULTRASON olarak
adlandırılır.
7
Düşük frekans
Time (s)0 0.0173426
-0.4999
0.5
0
8
Yüksek Frekens
Time (s)0 0.0323789
-0.7674
0.6594
0
440Hz
880Hz
9
100 Hz
200 Hz
300 Hz
400 Hz
500 Hz
600 Hz
700 Hz
800 Hz
900 Hz
3.000 Hz
1.000 Hz
2.000 Hz
4.000 Hz
5.000 Hz
10.000 Hz
100+500 Hz 500+1000 Hz
SONOMETRE
10
Gürültü Ölçümü
Gürültünün zarar verip vermemesi ve rahatsız edip etmemesi; DÜZEYİ,
SÜRESİ VE FREKANSI ile ilişkilidir.
Bu üç etmen eşdeğer gürültü düzeyinde (Leq) birleştirilmiştir.
Bir işyerinde, SEKİZ SAATLİK çalışma süresince toplam gürültü düzeyi
ölçülmeli ve iyi bir frekans analizi
yapılmalıdır.
Ayrıca işyerinde çalışan işçilere, KİŞİSEL DOZİMETRELER takılarak, kişilerin
çalıştıkları süre içinde maruz kaldıkları toplam gürültü düzeyleri
belirlenmelidir.
Db (Desibel)
GÜRÜLTÜ BİRİMİ
11
DESİBEL SKALALARI
• A skalası
İnsan kulağının işitmelerinde
• B skalası
Telefon şirketlerince kullanılır
• C skalası
Tüm seslerde kullanılır
SORU
100 dB + 100 dB = …. ? dB
12
CEVAP
100 dB + 100 dB = 103 dB
BİRDEN FAZLA GÜRÜLTÜ KAYNAĞININ
BULUNDUĞU ORTAMLARDA
SES DÜZEYLERİ YÜKSEK DÜZEYDEKİ SESE
ARASINDAKİ FARK (dB) EKLENECEK MİKTAR (dB)
0 3.0
2 2.6
3 1.8
4 1.5
5 1.2
6 1.0
7 0.9
8 0.8
10 0.4
12 0.3
14 0.2
16 0.1
13
DUYMA / AĞRI EŞİĞİ
• İnsan kulağının ilk uyum yaptığı ses şiddeti(0) db’dir (20 mPA) “duyma eşiği”
• (200 Pa)140 db “Ağrı eşiği”dir insan kulağı bu
şiddete dayanamaz.
KONUŞMA BÖLGESİ
250 - 2000 Hz Arasındadır.
14
İŞİTME KAYIPLARI BAŞLANGICI
3.000 – 6.000 Hz arasındadır.
Ses Şiddeti Örnek
0 Duyma eşiği
10 yaprak hışırtısı
20 Defter yaprağı hışırtısı
30 90 cm uzaklıktan saat tıkırtısı
40 alçak sesle konuşma
50 Normal Sesle konuşma
60 radyo sesi
70 Bağırarak konuşma
80 Motosiklet 7.5 metreden
90 Lokomotif 30 metreden
100 Dizel motorlu damper
110 Perçinleme tabancası
120 Grayder / Traktör
130 25 m Jet motoru
150 yakından tabanca sesi
15
1 yıl 5 yıl 10 yıl 30 yıl
125 250 500 1000 2000 4000 8000 15000
-0
-10
-30
-40
-50
-60
-70
-90
100
-80
-20
İŞİTME KAYBI
İŞİTME KAYBI
• Gürültüden etkilenmede, yaş da önemli bir
faktördür. Özellikle işitme kaybının tespiti
için yaşın dikkate alınması şarttır.
• İşitme kaybının tespitinde 40 yaşından
sonra her bir yıl için 0,5 dB(A) işitme kaybı
olarak dikkate alınır.
16
dB
YIL
83 , 92 ve 97 dB(A)’lık gürültü düzeylerinde, gürültüye maruz kalan kişilerin 4000 Hz
sabit frekanslı gürültüdeki işitme kayıplarının yıllara göre dağılımı
92 dB(A) sabit şiddette ve değişken frekanslı gürültüye maruz kalan kişilerde işitme kayıplarının
yıllara göre dağılımı
Frekans (Hz.)
250 500 1000 2000 4000 7000 8000
dB
17
GÜRÜLTÜ ŞİDDETİNE BAĞLI İŞİTME KAYBI %
dB 5 yıl sonra* 10 yıl sonra*15 yıl
sonra*
80 0 0 0
90 4 10 16
100 12 29 42
110 26 55 78
*Değerler kişiden kişiye değişebilir
Ses DüzeyiDb Fizyolojik Etkisi
0 - 30 Herhangi bir etkisi yoktur.
30 - 65 Rahatsız eder
65 - 85Sinir sistemini etkiler (sindirim, dolaşım vb.),
geçici sağırlık yapar.
85 - 120 Uzun sürede kalıcı sağırlık yapar
120 üstüKalıcı sağırlık yapar ve sinir hücrelerini
bozar
SESİN ETKİSİ
18
Gürültü Yoğunluğu sınıfı ( dBA ) Max. Çalışma Süresi ( Saat/ Gün )
80 - 85 7.5
86 - 90 4
91 - 95 2
96 - 100 1
101 - 105 ½
106 - 110 ¼
111 - 115 1/8
Anlık gürültü max 140 dB
ÇALIŞMA SÜRESİ GÜRÜLTÜ İLİŞKİSİ
DARBELİ GÜRÜLTÜLER İÇİN LİMİT
DEĞERLER
Gürültü Düzeyi (dB) Bir gün için izin verilen darbe sayısı
140 100
130 1.000
120 10.000
19
• En yüksek ses basıncı (Ppeak)
• C - frekans ağırlıklı anlık gürültü basıncının
maksimum değeri
GÜNLÜK GÜRÜLTÜ MARUZİYET DÜZEYİ
• (LEX,8h) (dB(A) re.20 µPa)
• Sekiz saatlik iş günü için, anlık darbeli
gürültünün de dahil olduğu bütün gürültü
maruziyet düzeylerinin zaman ağırlıklı
ortalaması.
• Haftalık gürültü maruziyet düzeyi Günlük
gürültü maruziyet düzeylerinin sekiz saatlik
beş iş gününden oluşan bir hafta için zaman
ağırlıklı ortalaması.
20
Yönetmeliğin uygulanması bakımından, günlük
gürültü maruziyet düzeyleri;
En yüksek ses basıncı yönünden tanımlanmıştır.
• Maruziyet sınır değeri ve
• Maruziyet etkin değerleri
Maruziyet sınır değeri
• LEX, 8h = 87 dB(A) ve Ppeak=200 µPai
En yüksek maruziyet etkin değeri
• LEX, 8h = 85 dB(A) ve Ppeak= 140 µPaii
En düşük maruziyet etkin değeri
• LEX, 8h = 80 dB(A) ve Ppeak= 112 µPaiii
21
GÜRÜLTÜDEN MEYDANA GELEN İŞİTME KAYBININ KESİN TANISI İÇİN
1 - Odyometrik test yapılmalı, değerlendirmede 40 yaşından sonraki her yaş için 0.5 dB(A) düşme fizyolojik olarak hesaplanmalıdır.
2 - İşyerindeki gürültü düzeyi ölçülmeli ve işitme kaybına sebep olacak düzeyde gürültünün olduğu saptanmalıdır.
3 - İşe girişte ve periyodik muayenelerde çekilmiş odyogramlardan da yararlanılmalıdır.
4 - İşitme zorluğuna sebep olan diğer etkenler giderilmelidir.
5 - Geçici işitme kayıpları bertaraf edilmelidir.
GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ
( 1 )
A – TEKNİK KORUNMA
a) GÜRÜLTÜ KAYNAĞINDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER
1 – Kullanılan makinelerin, gürültü düzeyi düşük makineler ile değiştirilmesi,
2 – Gürültü düzeyi yüksek olarak yapılan işlemin, daha az gürültü gerektiren işlemle değiştirilmesi,
3 – Gürültü kaynağının ayrı bir bölmeye alınması.
22
GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ
( 1 )
A – TEKNİK KORUNMA
b) GÜRÜLTÜLÜ ORTAMDA ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER:
1 – Makinelerin yerleştirildiği zeminde, gürültüye ve titreşime karşı yeterli önlemlerin alınması,
2 – Gürültü kaynağı ile gürültüye maruz kalan kişi arasına gürültüyü önleyici engel koymak,
3 – Gürültü kaynağı ile gürültüye maruz kalan kişi arasındaki mesafeyi artırmak,
4 – Sesin geçebileceği ve yansıyabileceği duvar, tavan, taban gibi yerleri ses emici malzeme ile kaplamak.
GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ ( 2 )
c) GÜRÜLTÜNÜN ETKİSİNE MARUZ KALAN KİŞİDE ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER:
1 – Gürültüye maruz kalan kişinin, sese karşı iyi izole edilmiş bir bölme içine
alınması,
2 – Gürültülü ortamdaki çalışma süresinin kısaltılması,
3 – Gürültüye karşı etkin kişisel koruyucu kullanmak.
23
GÜRÜLTÜDEN KORUNMA YÖNTEMLERİ ( 3 )
B – TIBBİ KORUNMA
1 – Gürültülü işlerde çalışacakların işe girişlerinde odyogramları alınmalı vesağlıklı olanlar çalıştırılmalıdır.
İş kazalarının önlenmesinde, kesin denilebilecek, yeterli önlemalınabiliniyorsa, gürültülü işlerde doğuştan sağır ve dilsizlerin çalıştırılmasıda düşünülebilir.
2 – Gürültülü işlerde çalışanların, her altı ayda bir odyogramları alınmalı veişitme kaybı görülenlerde, gerekli tedbirler alınmalıdır.
İşitme Kaybının Belirtileri
– Kulak içerisinde sürekli uğultu ve
garip sesler
– Yüksek ya da düşük düzeyli
sesleri duyamama
– Konuşulanları duymada ve
anlamada zorluk
– Seslerin bir duvar arkasından
geliyormuş gibi algılanması
24
İşitme Düzeyi (dB) İşitme durumu
0 – 26 Normal İşitme
27 – 40 Çok hafif işitme Kaybı
41 – 55 Hafif İşitme Kaybı
56 – 70 Orta Derecede İşitme Kaybı
71 - 90 İleri derecede İşitme Kaybı
Meslek Hastalığı
İşçinin, çalıştığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir
sebeple işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı
geçiçi veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi
arıza halleridir.
25
Meslek Hastalığı Grupları
A - Kimyasal maddelerle ortaya çıkan meslek
hastalıkları
B - Mesleki cilt hastalıkları
C - Pnömokonyozlar ve diğer solunum sistemi
hastalıkları
D - Mesleki bulaşıcı hastalıklar
E - Fiziksel etkenlerle olan meslek hastalıkları
Gürültü Zararlarının
Meslek Hastalığı Sayılabilmesi İçin;
• GÜRÜLTÜLÜ İŞ’TE EN AZ İKİ YIL,
• GÜRÜLTÜ ŞİDDETİ SÜREKLİ OLARAK 85 dB’
in ÜSTÜNDE OLAN İŞLERDE EN AZ 30 GÜN,
• ÇALIŞILMIŞ OLMASI GEREKİR.
• Yükümlülük süresi 6 ay ...
26
Gürültü şiddeti desibel olarak ölçülür.
• Basınç olarak işitme aralığı çok çok geniş
olması nedeniyle, desibel ölçü birimi kullanılır.
• Her 3 dB’lik artışda, ses iki kat artar.
• Her 10 dB’lik artışta, ses on kat artar.
Gürültünün Sebep Olduğu İşitme
Kaybı Tipleri
1 - İLETİM TİPİ İŞİTME KAYBI
İletim tipi işitme kaybı, kulak zarında ve orta
kulak kemiklerinde meydana gelen kayıplardır.
2 - ALGI TİPİ İŞİTME KAYBI
Algı tipi işitme kaybı iç kulakta duyma
hücrelerinde meydana gelen kayıplardır.
27
İşitme Kaybına Etki Eden Faktörler
• SŞ - Sesin Şiddetine,
• SF - Sesin Frekans dağılımına,
• ES - Etkilenme süresine,
• KY - Kişinin yaşına,
• KD - Kişisel duyarlılığına,
• KC - Kişinin cinsiyetine.
Gürültünün İşitme Kaybı Dışındaki
Psikolojik Etkileri
GÜRÜLTÜLÜ ORTAMLARDA KALAN VEYA YAŞAYAN
İNSANLARDA
• Konsantrasyon, dikkat ve reaksiyon kapasitesi
zayıflayabilir.
• Yorgunluk, uyku bozuklukları ve geç uyuma
halleri görülebilir.
• Merkezi sinir sistemi bozuklukları, baş ağrıları ve
stresler görülebilir.
• Metobolik ve hormonel bozukluklar görülebilir.
28
Gürültünün İşitme Kaybı Dışındaki
Psikolojik Etkileri
BİRDEN BİRE ŞİDDETLİ BİR GÜRÜLTÜNÜN ETKİSİNDE
KALINDIĞINDA
• Kan basıncı (tansiyon) yükselmesi görülebilir.
• Kan dolaşımı bozukluğu görülebilir.
• Solunum hızı değişmesi ve
• Terlemenin artması gibi hususlar görülebilir.
Gürültünün İşitme Kaybı Dışındaki
Psikolojik Etkileri
GÜRÜLTÜ AYRICA
• Konuşurken bağırma,
• Sinirli olma hali,
• Karşılıklı anlaşma zorluğu,
• Kişiler arasındaki ilişkilerde olumsuzluklar
ve İş kazalarının artmasında etkin rol
oynar.
29
İlk günlerde Gürültünün Etkileri
• BELİRTİLER:
Kalp hızı artışı
Tansiyon yükselmesi
İştahsızlık
Sinir gerginliği
Bu belirtiler bir haftalık alışma süresinden sonra
ortadan kalkar.
Gürültünün Etkileri
En önemli etki işitme kaybıdır.
Geçici kayıp: Kısa sürede gelişir, gürültülü
ortamdan uzaklaşıldığında ortadan kalkar.
Sürekli kayıp: Uzun sürede gelişir. Frekans ve
süreye bağlı olarak kişiden kişiye değişir.
30
Gürültünün Etkileri
Bir kol boyu mesafeden anlaşmak için bağırmak
zorunda kalınıyorsa gürültü düzeyi yüksektir.
Kalıcı işitme kaybının meydana gelmemesi için
gürültüden korunulmalıdır.
Gürültüyü kaynağında azaltmak mümkün değilse
rotasyon ve kulak koruyucu kullanılmalıdır.
Gürültü Kaynağı Akustik Mühendislik Ses Yalıtımı Koruyucu
EkipmanKullanımı
Ortak KorunmaKişisel Korunma
Gürültü Azaltma
31
Gürültü Kontrol Yöntemleri
Gürültünün 55 dB
düşürülmesi mümkün !
Gürültü Kontrol Yöntemleri
Gürültülü bölümün/hattın yalıtılması
32
Gürültü Kontrol Yöntemleri
Bu kulak tıkaçları kullanıldıktan sonra kirlenince atılmalı ve yenisi ile
değiştirilmelidir.
Tıkaç Takma Programı
Öğleden önce Öğleden Sonra
1.nci Gün ½ saat ½ saat
2. nci Gün 1 saat 1 saat
3. ncü Gün 2 saat 2 saat
4. ncü Gün 3 saat 3 saat
5. nci Gün Tüm çalışma programı boyunca
33
Kulaklık Çeşitleri
Kulak Koruyucularının GürültüEngelleme Değerleri
CİNSİ AZALTMA DERECESİ
PAMUK 5 - 16 dB
PARAFİNLİ PAMUK 20 - 35 dB
CAM PAMUĞU 7,5 - 32 dB
KULAK TIKACI 20 - 45 dB
KULAKLIK 12 - 48 dB
34
Koruyucu Gürültü şiddeti (dB)
Frekans (Herztz) 1-20 20-100 100-800 800-8000 >8000
Kulak tıkacı 5-10 5-20 20-35 30-40 30-40
Kulak koruyucusu 0-2 2-15 15-35 30-45 35-45
Kulak tıkacı +
koruyucusu10-15 15-25 25-45 30-60 40-60
Kulaklı baret 0-2 2-7 7-25 20-55 30-55
Kulak Koruyucularının Koruma
Kademeleri
.
Kulağın bölümleri
35
İşitme
KOKLEA’NIN İŞLEYİŞİ