FUTBOL EKONOM‹S‹NEREYE G‹D‹YOR?

FUTBOL EKONOM‹S‹ NEREYE G‹D‹YOR? 4

Capital ve İş Yatırım işbirliği ilegerçekleştirilen toplantılarımızın

bu seferki gündemi futbol ekonomisi.

TÜRK‹YE’DE FUTBOLEKONOM‹S‹N‹N BÜYÜKLÜ⁄Ü600 M‹LYON DOLAR 27Sadettin Saran, Türkiye ve dünyada futbol

ekonomisinin geleceğini değerlendirdi.

FUTBOL SEKTÖRÜ ÇOK HIZLI BÜYÜYOR 28

Ömer Tanrıöver, dünyadaki büyük futbolkulüplerini ekonomik yönden inceledi.

HALKA ARZ YOLUYLAF‹NANSMAN VE TÜRK FUTBOLKULÜPLER‹ 30

Futbol kulüplerinin halka arz modellerini İş Yatırım uzmanları masaya yatırdı.

“FUTBOLU T‹CAR‹ ‹fiOLARAK GÖRMEMEL‹” 32Saygın futbol yazarlarından Simon Kuper,

ticari cepheden futbolu anlattı.

‹Ç‹NDEK‹LER

üreselleflme, medyan›n artan gücü gibi nedenlerle bellibafll› spor faaliyetlerinin endüstriyel yönü,yar›flma ve e¤lence özelli¤inin önüne geçmeye bafllad›. Bunun en uç örne¤i futbol. Keyifli ve

e¤lenceli bir spor olay›, zamanla dev bir endüstriye dönüfltü; dünyan›n en büyük sektörlerinden birisihaline geldi.

2005’te ev sahipli¤i yapt›¤›m›z fiampiyonlar Ligi finalinin ülkemiz ekonomisine toplamda 390 milyonEuro’luk katk› yapt›¤› hesaplan›yor. 202 ülkeden canl› yay›nlanan 120 dakikal›k bu gösterinin mali katk›s›,

futbolun ne kadar büyük ve etkili bir sektör oldu¤unun, ülkemizdeson y›llarda gerçekleflen en önemli kan›t›yd›.

Futbol spor ve medya sektörlerinin yan›s›ra baflka sektörleri deetkiliyor. Almanya’da yap›lan Dünya Kupas›, bu y›l›n turizmhareketlerinin temel belirleyicilerinden biriydi.

Futbolun endüstriyel boyutu bu kadar ön plana ç›k›nca bafltakulüpler olmak üzere bu sporun içerisinde yer alan taraflar daklasik bir özel sektör flirketi gibi faaliyet göstermeye bafll›yor. H›zlabüyüyen futbol pastas›ndaki pay›n› art›rmak isteyenler,

kurumsallaflmaya ve markalaflmaya yat›r›m yap›yorlar. Manchester United’›n, Real Madrid’in, Barcelona’n›n,Chelsea’n›n yapt›klar›; di¤er kulüplere örnek oluyor. Türk futbol sektörü de bu geliflmeleri yak›ndan takipediyor. Dört büyük kulübün hisse senetlerinin ‹MKB’de ifllem görmesi de bunun bir göstergesi.

Capital Dergisi-‹fl Yat›r›m iflbirli¤i ile uzun süredir devam ettirdi¤imiz Genifl Aç› ekinde bu seferfutbolun endüstrileflmesini, futbol ekonomisinin geliflmesini ve gelece¤ini masaya yat›rd›k. Futbollailgilenen herkesi Dünya Kupas› heyecan›n›n sard›¤› bu dönemde, yeflil sahalardaki keyfi, bir baflkaboyutuyla beyaz sayfalara aktaral›m istedik.

Dünya Kupas›, 9 Temmuz 2006 günü akflam› oynanacak final maç›yla sahibini bulacak. Kiminkazanaca¤›n› kestirmek kolay de¤il; ama futbol ekonomisinin kazanaca¤› kesin.

Bir sonraki say›da buluflmak dile¤iyle... ‹lhami Koç / ‹fl Yat›r›m Genel Müdürü

Keyifli bir spor olay›ndandev bir endüstriye: Futbol ekonomisi...

Yönetim

Tüzel Kifli Temsilcisi ve Genel Yay›n Direktörü

Mehmet Muhiddin Sirer

Sat›fl Direktörü Orhan Taªk∑n

Finans Direktörü Didem Kurucu

Üretim Direktörü Servet Kavaso¤lu

Hürriyet Medya Towers 34212 Güneflli-‹STANBULTel 0 212 410 32 28 Faks 0 212 410 32 27

Do¤an Burda Dergi Yay›nc›l›k ve Pazarlama A.fi

ReklamGrup Baflkan› Cem Baflar

Grup Baflkan Yard›mc›s› Funda BaykalSat›fl Müdürü Özlem Güner

Teknik Müdür Nusret K›r›ml›o¤luTel: 0 212 410 36 29 (2 hat) Faks: 0 212 410 36 28

Rezervasyon Tel: 0 212 410 31 47 (3 hat) 0 212 410 31 78 (2 hat)

Faks: 0 212 410 32 10 (2 hat)Ankara Reklam Tel: 0 312 467 14 37/38

‹zmir Reklam Tel: 0 232 463 78 30

Hedef Sayfalar Tel: 0 212 227 92 80 Faks: 0 212 236 44 39

DB Okur Hizmetleri hatt› Tel: 0212 478 03 00okurhizmetleri@doganburda.com

DB Abone Hizmetleri hatt› Tel: 0212 478 03 00 Faks: 0212 410 35 12-13

abone@doganburda.comPazar hariç her gün saat 08.00-20.00

aras›nda hizmet verilmektedir.

Bask› Uniprint Bas›m Sanayi ve Ticaret A.fi Had›mköy ‹stanbul Asfalt›, Ömerli Köyü Çatalca-‹STANBUL Tel: 0 212 798 28 41

Da¤›t›m Yaysat A.fi. Tel: 0 212 622 22 22

Capital Dergisi Do¤an Burda Dergi Yay›nc›l›k vePazarlama A.fi taraf›ndan T.C. yasalar›na uygun olarak

yay›mlanmaktad›r. Capital Dergisi’nin isim ve yay›nhakk› Do¤an Burda Dergi Yay›nc›l›k ve Pazarlama

A.fi’ye aittir. Dergide yay›mlanan yaz›, foto¤raf, harita,illüstrasyon ve konular›n her hakk› sakl›d›r. ‹zinsiz, kaynak

gösterilerek dahi al›nt› yap›lamaz.

c

Murahhas Üye (CEO) Mehmet Y. Y›lmazYay›n Direktörü (Sorumlu) M. Rauf AteflYaz›iflleri Müdürü Sedef Seçkin BüyükYaz›iflleri Müdür Yard›mc›s› Ebru F›rat

Görsel Yönetmen A. Bertu¤ Pat›rYaz›iflleri Editörü Nihal Köz

Yönetim Editörü fieyma Öncel Bay›kselFinans Editörü Hande Demirel

Haber Merkezi Fadime Çoban, YaseminBalaban, Nilüfer Gözütok, Asl› Ifl›k,

Özgür GözlerSayfa Yap›mc›s› Do¤an Pektafl

Grafik Tanju GΩngπrFoto¤raflar Gökhan Çelebi, Hüseyin

ÖngenMarka Müdürü Didem Alak›n

Ankara Temsilcisi Ahmet Erhan Çelik Tel: 0 312 467 14 37-38-39

‹zmir Temsilcisi Ziynet Attila Tel: 0 232 463 78 30

capital@doganburda.com

K

Yay›n Türü Yerel, süreli, 3 ayl›k

4 / 2006

Futbol tüm dünyada en sevilen, ençok konuflulan spor. ‹fl dünyas› için

ise futbolun kendisinden öte biranlam› var. Çünkü bu spor dal›

sponsorluklardan reklama, hattaborsaya uzanan kollar›yla trilyon

dolarlar ile ölçülen bir sektör halinegeldi. Ekonominin genel gidiflindenetkilendi¤i gibi, zincirleme olarak

baflka sektörler için de katma de¤eryarat›yor, onlar› da belirliyor. Bu

nedenle, ifl dünyas›n›n gündemindekiönemli konular› masaya yat›rd›¤›m›zGenifl Aç› toplant›m›zda bu ay futbol

ekonomisi bafll›¤›n› seçtik.Moderatörlü¤ünü Capital ve

Ekonomist Dergileri Yay›n DirektörüM. Rauf Atefl’in yapt›¤› toplant›ya,

Türkiye Futbol FederasyonuPazarlama Direktörü Cem

Ülkero¤lu, Galatasaray Sat›fl vePazarlama Direktörü Emre Atam, ‹fl

Yat›r›m Genel Müdür Yard›mc›s›Mert Erdo¤mufl, ‹fl Yat›r›mKurumsal Yönetim Müdür

Yard›mc›s› Mete Gorbon, YeditepeÜniversitesi Ö¤retim Üyesi Özgür

Dirim Özkan, BJK Spor KulübüGenel Koordinatörü Sami Çoban ve“Futbol A.fi.” Yazar› Tu¤rul Aflkarkat›ld›. Renkli tart›flmalara sahneolan yuvarlak masa toplant›s›nda

Türkiye’de ve dünyada futbolekonomisinin yan› s›ra 3 büyük

kulüp de ekonomik cephedentart›fl›ld›.

FUTBOL

SAM‹ ÇOBAN

TU⁄RULAfiKAR

EKONOM‹S‹NEREYE G‹D‹YOR?

EMRE ATAM

MERT ERDO⁄MUfi

ÖZGÜR D‹R‹M ÖZKAN

METE GORBONCEM ÜLKERO⁄LU

M. Rauf Atefl Tu¤rul Bey, “Endüstriyel Futbol”ve “Futbol A.fi.” kitaplar›n› yazd›. Konuya bir gi-rifl yapmak amac›yla, dünyada futbolun ne zamanekonomi haline geldi¤ini kendisinden dinleyelim.

Tu¤rul Aflkar 1900’lü y›llar›n bafl›nda FIFA’n›nkurulmas›yla birlikte futbol asl›nda kendi kurumve kurallar›n› yavafl yavafl ortaya koymufl. 1950’liy›llar›n sonuna kadar futbol nispeten görsel alan-da esteti¤e önem veren ama parasal yönü birazdaha geride kalan bir yap›da varl›¤›n› devam et-tirmifl. Futbolun gerçek anlamda endüstriyellefl-meye bafllamas› 1980’li y›llar›n sonunda, dahado¤rusu 1990’l› y›llar›n bafl›nda olmufl. Dijital ya-y›n olanaklar›n›n geliflmesine paralel olarak veBosman kanunu diye nitelendirdi¤imiz Bosmankurallar›n›n da ortaya ç›kmas›yla birlikte, futbolbir flekilde parasal nitelik kazanmaya bafllam›fl.Parasal nitelik kazanmaya bafllamas›n›n da temelkriteri flu: Futbolun asl›nda gelir yap›s›nda, taraf-tar yap›s›nda, futbol kulüplerinin oynad›klar› fut-bolun yap›s›nda ciddi de¤iflmeler olmufl. Bir kere1980’li y›llar›n sonuna gelinceye kadar futbolunklasik gelir kalemlerini sadece maç günü gelirle-ri, futbolcu sat›fl›ndan elde edilen gelirler olufltu-

rurken, 1990’l› bafl›ndan itibaren sponsorluk gelir-leri, reklam ve medya gelirleri, özellikle dijital ya-y›n olanaklar›yla birlikte naklen yay›n gelirleri velogolu ürün sat›mlar› gelirleri önemli bir kalemoluflturmaya bafllam›fl. 1990’l› y›llar›n bafl›na gelin-ceye kadar kulüplerin gelirlerinin ortalama yüzde60-70’lik k›sm›n› klasik gelir kalemleri oluflturur-ken, bu durum de¤iflmifl.

Futbolun parasallaflmas›, 3 milyar insana bu-gün ulaflmas›nda ve futbolun sadece pazarlanande¤il pazarlayan ürün konumuna gelmesinde dedijital yay›n olanaklar›n›n büyük etkisi olmufl.Özellikle 1990’l› y›llar›n bafl›ndan itibaren futboludijital yay›n olanaklar› vs. pazarlarken bugün ar-t›k futbol hem kendisini hem de etraf›ndaki kat-ma de¤er yaratan ürünleri pazarl›yor. Bugün dün-yada futbolun d›flsal etkiler diye nitelendirdi¤i-miz, kendisi d›fl›nda sektör olarak katma de¤eryaratt›¤› sektörlerin y›ll›k gelirleri 225 milyar dolarcivar›nda. Burada tabii futbol kulüplerinden bafl-ka tekstilinden turizmine, medyas›na var›ncayakadar, di¤er bütün katma de¤erleri baz ald›¤›m›zzaman böyle bir rakam olufluyor.

fiimdi Avrupa’da durum bu iken Türkiye’de

TTU⁄RUL AfiKAR Tabii Türkiye’de bukonularda çok net bilgilere ulaflmak vearaflt›rma yapmak kolay de¤il. Ancak bizTürkiye’yi konuflurken üç büyük kulübü bazalarak genellemeye gidiyoruz. fiimdi bugenelleme ne kadar do¤ru veya ne kadaryanl›fl diye sorabilirsiniz ama üç büyüklerinTürk futbol pastas›ndan ald›klar› pay yüzde48-49, dolay›s›yla yanl›fl de¤il. YaniTrabzonspor’u da iflin içine katt›¤›m›zzaman bu rakam yaklafl›k 49-50’lere filanvar›yor. Bu yeni yay›n gelirlerininde¤iflmesiyle birlikte 5-6 puan düflmesinekarfl›n Türkiye’de dört büyükleri baz alan,onlar› koruyan kollayan bir yap› içerisindeTürk futbolu geliflim göstermifl. Dolay›s›ylabiz onlar›n gelirlerini, onlar›n gelirlerininda¤›l›m›n› al›yoruz. Avrupa’da dabakt›¤›m›z zaman befl büyük liginrakamlar›n› baz al›yoruz. Çünkü sonuçtabugün Avrupa’da yarat›lan y›ll›k 12,5 milyardolar civar›nda bir gelir var. Bu 12,5 milyardolarl›k gelirin yüzde 53’ü befl büyük ligtaraf›ndan yarat›l›yor. Yaklafl›k 6,5 milyardolar civar›nda bir rakamdanbahsediyoruz. Di¤er 47 ülke de geri kalanyüzde 46-47’yi oluflturuyor. Befl büyük liginiçerisinde de en büyük paya sahip olan›yüzde 40’la “Premier League”. “PremierLeague” y›ll›k 2,5 milyar dolarl›k geliryarat›yor.

Özellikle “pay TV” gibi olanaklar›n ç›kmas›. Birde Avrupa’da da serbest televizyonculuk 90’l› y›l-larda yayg›nlaflan bir fley. Medya içeri¤i olarak daen önemli konu futbol. Futbola sahip olursan›z si-zin üretti¤iniz içerik de¤erli hale geliyor. ‹nsanla-r›n takip edece¤i ve para ödeyece¤i ve sizin dereklam satabilece¤iniz bir hale dönüflüyor. Zatenekonomi diye bak›nca as›l s›çramay› burada yap›-yor futbol.

M. Rauf Atefl Gifle, sponsorluk, logolu sat›fl vedi¤er gelirlerin da¤›l›m›nda Avrupal› kulüpler ba-z›nda ideal bir oran var m›d›r?

Cem Ülkero¤lu Genellikle yüzde 30’lar civa-r›nda oldu¤u söylenir. Ama benim kiflisel görü-flüm, gelirlerinizi yayma girifliminde zafiyet göste-rirseniz öbürüne dayanmak gibi taktikler olabilirama bence öyle bir fley olmas› gerekmiyor. Bu si-zin ne kadar kendinizi yönetebildi¤inizle alakal›bence.

Tu¤rul Aflkar Ben burada Cem Bey’e destekolay›m. 5 büyük ligde ve bizde gelirlerin da¤›l›m›-n› ç›karm›flt›m. ‹ngiltere, ‹talya, ‹spanya, Almanya,Fransa ve bir de endüstriyel futbolun gözbebe¤iManchester United ve Türkiye’de de üç büyükle-rin ortalamas›n› ald›m. Maç has›lat›n›n pay› ‹ngil-tere’de yüzde 30’ken ‹talya’da yüzde 16, ‹span-ya’da yüzde 25, Almanya’da yüzde 18, Fransa’dayüzde 16. Burada bize bakt›¤›m›z zaman, Türki-ye’de maç has›lat›n›n pay› üç büyükleri baz ald›-¤›m›z zaman yüzde 25 civar›nda. Yani buradaideal oran flu olmal›d›r diye bir fley yok ama fluolabilir, Cem Bey’in dediklerine destek olmak an-lam›nda, bu geliflen pastadan pay alabilmenin yo-lu rating’inizi yükseltebilmek. Rating’iniz yüksel-di¤i ölçüde medya gelirleriniz art›yor. Buna ba¤l›olarak sponsorluk gelirleriniz art›yor. Arkas›ndansportif baflar› da gelirse mali baflar› hemen arka-dan bu sportif baflar›y› desteklemeye bafll›yor.‹deal bir fley yok ama böyle bir da¤›l›m var.

Emre Atam Orada da flöyle bir s›k›nt› var. Üçya da dört büyük kulübü ç›kard›¤›n›z zaman fecibir tablo var. Yani tamam Kayseri-Fenerbahçe,Kayseri-Galatasaray, Kayseri-Befliktafl falan dola-biliyor ama di¤er maçlar ortalama 3-4 bin seyirci-ye oynan›yor.

Özgür Dirim Özkan Gençlerbirli¤i’nin mara-ton kombinesi sat›fl rakam› bu sene 3 bin adet,100 YTL.

Tu¤rul Aflkar Emre Bey’in dedi¤i do¤ru. Bak›nbugün çok basit. Bir 3. Lig tak›m›n›n bir sezonukapatabilmesi için minimum 1 milyon dolar para-ya ihtiyac› var. Futbolcusuna maafl ödeyecek,deplasmana gidecek, statta güvenlik, federasyonaödemeler gibi harcamalar› olacak. Yani en dipte-

durum ne? Türkiye’de de tabii dijital yay›n ola-naklar› Avrupa’ya paralel geliflmeye bafll›yor. Bu-nun en tipik özellikleri öncelikle bu decoder sa-t›fllar› ve “pay TV”. Daha do¤rusu para ödeyerekbu ifli izleme iflinin bafllamas›yla birlikte futbol dayavafl yavafl kendisine pazar alan› yaratmaya bafl-l›yor. Geliflim içerisinde, futbol kulüplerinin büt-çeleri çok ciddi rakamlara ulafl›yor. Zaten endüs-triyelleflmenin en önemli göstergelerinden birisi,80’li, 90’l› y›llara kadar bir futbol kulübünün orta-lama bütçesi 30-40 milyon dolarlar civar›nda ikenbugün 100 milyon dolarlara ulaflan bir rakam ol-mas›. O y›llarda bir futbol stadyumu infla etmeninmaliyeti 15-20 milyon dolarken bugün minimum50-60 milyon dolarlar civar›nda. Taraftar›n kulü-büne ay›rd›¤› pay o y›llarda çok düflük bir rakam-dayken bugün benim yapt›¤›m araflt›rmaya göre,orta üstü gelir sahibi futbol taraftar› kulübüne y›l-l›k 1250 dolar civar›nda para ay›r›yor. Avrupa ilek›yaslad›¤›m›z zaman tabii bu rakam düflük kal›-yor, çünkü bunlarda ülke milli gelirlerinin deönemli etkisi var. ‹ngiltere’de Chelsea taraftar›kendi kulübü için y›lda 23 bin dolar para ay›r›yor.Bizde ise üç büyüklerin ortalamas› ve orta üstügelir grubu taraftar›n logolu ürünler, kombine bi-let gibi harcamalar› toplam 1250 dolara geliyor.Bütün bunlar› toplad›¤›n›z zaman kulüplerde ge-lir kalemleri içerisinde maç günü gelirleri bugünyüzde 30’lar civar›nda. Bunun daha önceden pa-y› toplam gelir içerisinde yüzde 60’lara yak›nd›.Bu yüzde 30’luk pay içerisinde taraftar›n da art›kbir müflteri oldu¤unun bilincine var›yor spor ku-lüpleri. Çünkü bugün futbolun görselli¤inin yan›-na bir de parasal boyutu eklendi¤i zaman “show-business” diye nitelendirdi¤imiz gösteri endüstrisiolufluyor. Bu gösteri endüstrisi içerisinde enönemli enstrümanlardan birisi taraftar. Yani bu-gün taraftar›n yap›s› da bu anlamda de¤ifliyor. Ta-raftar art›k bir de müflteri haline geliyor. Tabiiflimdi burada itirazlar çok oluyor, taraftar müflteride¤ildir vesaire.

M. Rauf Atefl O ayr›nt›lara sonra girece¤iz. Sizdünyada futbolun ne zaman ekonomi haline gel-di¤ini anlatt›n›z. Bir de Türkiye’ye bakal›m. CemBey, Türkiye’de futbolun ne zaman ekonomi ha-line gelmeye bafllad›¤›n›, federasyondan bir yöne-tici olarak, bize anlatabilir misiniz?

Cem ÜÜlkero¤lu Tu¤rul Bey’in söylediklerido¤ru. Fakat ekonomiye nas›l bakt›¤›n›za ba¤l›.Ekonomi derseniz, iflte bafl›ndan beri anlat›lanekonomi, yani oyunculara para ödüyorsunuz, in-sanlar para ödeyerek geliyor vesaire. Ama 90’l›y›llardan itibaren yaflanan de¤iflim farkl›. Onda enönemli fley iletiflim teknolojilerinin geliflmesi.

2006 / 7

ki, 3. Lig’deki bir kulübün bir sezonu döndürmekiçin 1 milyon dolara ihtiyac› var. Çok önemli birrakam.

M. Rauf Atefl Peki, Türkiye’de genifl anlamdafutbol ekonomisinin büyüklü¤ü nedir?

Tu¤rul Aflkar Ben onu da söyleyeyim. fiimdibu çal›flmay› ben geçen sene yapt›m, “FutbolEkonomisi” ad›yla kitap olarak yay›nland›. Geçensene itibariyle benim rakamlar›ma göre Türk fut-bol pastas›n›n büyüklü¤ü 449 milyon dolar. Nere-den geliyor bu? Televizyon yay›n haklar› y›ll›k139 milyon dolar. Süper Lig isim hakk› sat›fl›ndan20 milyon dolar. Tribün gelirlerinden 75 milyondolar. Sponsor gelirleri 60 milyon dolar. Saha içireklam pastas› 30 milyon dolar. Yeni düzenle-meyle Süper Lig’de puan ödülü 45 milyon dolar.Federasyon Kupas›’nda yeni düzenlemeyle 15milyon dolar. Ve di¤er gelirleri toplad›¤›n›z za-man 449 milyon dolar. Ben burada sadece Türki-ye Süper Ligi’ni ald›m. Zaten 2. Lig’de, 3. Lig’dekirakamlar ihmal edilebilir düzeyde. Ve bu rakam-lar› Avrupa futbol pastas›na oranlad›¤›n›z zamanpay›n›z yüzde 3,5. Deloitte’un rakamlar›na göreAvrupa futbol pastas›n›n büyüklü¤ü 12,5 milyardolar.

Cem Ülkero¤lu Ama neye göre? Burada sade-ce futbol kulüplerinin elde edebildi¤i gelirlere ba-k›yorsunuz. Ama 12,5 milyar dolarda sadece bukalemler mi var?

Tu¤rul Aflkar Onu da aç›klayay›m. 12,5 milyardolar tüm futbol kulüplerinin sadece futboldanelde etti¤i gelir. Buna d›flsal etkiler diye nitelen-dirdi¤imiz etkileri de katt›¤›m›z zaman Avrupa’da-ki rakam 125 milyar dolar.

M. Rauf Atefl Peki Cem Bey, siz daha büyük

bir rakamd›r diye mi düflünüyorsunuz yoksa dü-flük bir rakam m›?

Cem Ülkero¤lu Bu kalemlerde bakt›¤›n›zdabence biraz daha düflük olabilir oradaki rakam-dan. Ama tabii o d›flsal etkilerle çok ciddi bir sek-tör yarat›l›yor Türkiye’de de. Fakat maalesefsponsorluk gelirleri olsun, televizyon ya da di¤ermedya gelirleri olsun, gifle gelirleri vesaire bu tipkonularda oldukça gerideyiz.

Mete Gorbon fiöyle bir destek verebilirim bukonuya. Deloitte’un 2004-2005 sezonu için yay›n-lad›¤› “ilk 20 futbol kulübü” araflt›rmas›na bakt›¤›-m›zda zaten ilk 20’nin gelirleri 3 milyar Euro’yuafl›yor. Sadece ilk s›rada yer alan Real Madrid’ingeliri bile neredeyse Türkiye’nin toplam›na yak›nve 276 milyon Euro civar›nda. Dolay›s›yla 12,5milyar dolar abart›l› bir rakam de¤il.

Tu¤rul Aflkar Normal bir rakam. Ben geçmifly›llarla da k›yaslad›m. Deloitte 2000 y›l›ndan beriher y›l sonunda Avrupa’n›n “top 20” kulübününparasal gelirlerini baz al›r, onlar› s›ralamaya tabitutar, ondan sonra da Avrupa’n›n en zengin ku-lüpleri diye yay›nlar. Bu sene bu daha da çok il-gi çekti. Çünkü biliyorsunuz bir aç›klama geldi“Fenerbahçe Avrupa’n›n 16’nc› büyük kulübü” di-ye. O rakamlar do¤ru bence. Yani bu ifli dünya-da Deloitte çok iyi yap›yor. Ama Türkiye’de bu ifliyapmak, ölçmek çok kolay de¤il. Yani ben fede-rasyondan talepte bulundum, dedim ki “Araflt›r-ma yap›yorum”. Hakikaten Futbol Federasyo-nu’nun sitesinin kesinlikle gözden geçirilmesi vearaflt›rmac›lar›n hizmetine sunulacak verilerdenoluflmas› laz›m. En basit örnek. Bir sezonu geçir-dik. Bu sezon Fenerbahçe’nin satt›¤› bilet say›s›nedir? Kaç kifli maç izlemifl? Süper Lig boyuncakaç kifli maç izlemeye gitmifl? Bunun say›s› yok.Kulüpler ne kadar kazanm›fl? Bunlarla ilgili bilgiyok. Yani mali veriler bir flekilde federasyona ve-riliyor. Federasyon 2004 UEFA Kriterleri kapsa-m›nda lisans verecek. Bu kulüplerin mali tablola-r›n› inceleyip beyanda bulunmas› laz›m, “Ben bukulübe lisans verdim, buna ek süre verdim, bunavermedim” diye. Federasyonda bu konuda birfleffafl›k yok. Yani biz araflt›rma yap›yoruz, en ba-sit örnek bak›yorum Fenerbahçe’nin geçen sene-ki maç günü gelirleri 4-5 milyon YTL. Böyle birfley olabilir mi, mümkün mü böyle bir fley? Yok.Ama federasyona verilen rakamlar do¤ru de¤il.Biliyorsunuz biletin üzerinde bir fley yazar teber-ru diye, yani orada maç bileti al›rs›n›z bunun bel-li bir k›sm› zaten kulübe hibe edilmifltir. Yani birkere buralar›n çok düzenli olmas› laz›m. Zaten s›-k›nt› buradan kaynaklan›yor.

Sami Çoban Bir fley eklemek istiyorum. Bu te-

8 / 2006

Milyon dolar

Avrupa’da piyasa de¤eri en yüksek 10 kulüpve Türk kulüplerinin yeri

Man. Utd.Real Madrid

AC MilanJuventus

Bayern MünihArsenal

‹nter MilanChelsea

LiverpoolNewcastle Unt.

BefliktaflFenerbahçe

GalatasarayTrabzonspor

0 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400

1.251 920 893 837 627 613 608 449 441 391 330 328

18288

sene 3,5-4 milyon YTL sadece maç günü geliri el-de etmiflse o zaman demek ki seyirci say›s› çokazd›. Oysa bir derbi maçta elde edilen gelir nere-deyse 1,5 milyon YTL’ye var›yor. fiimdi o yüzdenbunlar›n çok iyi incelenmesi gerekiyor.

M. Rauf Atefl Fenerbahçe Kulübü’nden kimseolmad›¤› için o konuda fazla tart›flmayal›m. Veri-lere tekrar dönece¤iz ama futbolu bu kadar bü-yük bir ekonomiye dönüfltüren kültürel etkenleride Özgür Dirim Özkan Bey’den dinleyelim.

Özgür Dirim Özkan fiimdi önce bir anahtarsözcük var; o da kimlik. Yani futbolun bu kadarpopüler bir alan olmas›n›n temel sebebi bence birkere kimlik vaat etmesi. Öyle bir dönemde yafl›-yoruz ki art›k mesela ben flu anda Gençlerbirli¤itaraftar›y›m, ama yar›n Fenerbahçeli, Galatasaray-l› ya da Befliktafll› olabilirim. Nas›l olabilirim? fiöy-le olabilirim. Giderim Fenerbahçe kulübüne veyaBefliktafl’a ya da Galatasaray’a, y›ll›k kombine kar-

berru konusunda yanl›fl bilgi var. Daha önce öy-le bir uygulama vard› ama Maliye Bakanl›¤›’n›ndört kulüp nezdinde yapm›fl oldu¤u vergi incele-mesinden sonra flu anda öyle bir teberru uygula-mas› yok. Biletler ne kadarsa üzerindeki yaz›l› be-del odur.

Tu¤rul Aflkar Peki bir fley sorabilir miyim? Ge-çen y›l Galatasaray’dan kombine bilet ald› bir ar-kadafl›m. Verilen makbuzda ödedi¤i rakam›n çokküçük bir k›sm› görünüyor, geri kalan› ba¤›fl ola-rak gözüküyor. fiimdi ben bu y›l için soruyorum.Bu y›l kombine kart sat›fllar›nda sat›lan rakam›ntamam› gelir olarak m› gösterilecek?

Sami Çoban fiimdi tabii kombine kart sat›fllar›-m›z halka aç›k flirketimizin bünyesinde olufltu¤uiçin bizim sat›fl›m›z ne kadarsa, yüzde 100 o ka-dard›r gelir olarak. Teberru diye bir fley yok bilet-lerin de kombine kartlar›n da üzerinde. Sat›fl be-delimiz neyse biz onu oldu¤u gibi gelir olarakkendi resmi kay›tlar›m›zda yans›t›yoruz. Daha dü-flük bir makbuz kesilmesi gibi bir durum söz ko-nusu de¤il.

Tu¤rul Aflkar Bu do¤ru da olabilir. Ben bunuflundan dolay› söyledim. Geçen y›l o zaman ku-lüplerin federasyona verdikleri y›ll›k maç günügeliri neyi ifade ediyor? Ben o zaman bir ba¤ ku-ram›yorum. Yani Fenerbahçe Spor Kulübü geçen

“SPONSORLUK GEL‹R‹

MEDYA GEL‹R‹NDEN FAZLA”

Türkiye’de de futbol televizyon kanalıylaekonomi haline geldi. İlk olarak ana gelirTürkiye’de de televizyondan geldi. Dahailerleyen yıllarda kulüpler bu gelirleri mümkünolduğunca yaymaya çalıştılar. İngiltere’debaşarıldı bu yayma işi ama İtalya’da olmadımesela. İtalya’da hala medya işi olarak kaldıfutbol ağırlıklı olarak. Özellikle sizeJuventus’tan örnek vereyim. Juventus’un birvizyonu vardır, vizyonda der ki “Biz Juventus’ubir medya şirketi olmaktan çıkarıp bir endüstrişirketi haline dönüştüreceğiz.” Medyaşirketinden kasıt, tamamen ürettiği medyaiçeriği ile para kazanan bir şirket. Türkiye’dede aynı süreç var. Maalesef Türkiye’de büyükkulüpleri dışarıda tutarsanız futbol tamamenmedya işi. Milli takımlarda bakarsanız, açıkkanallarla yaptığımız satıştan elde ettiğimizgelirler var. Bizde normal olmayan bir durumvar dünyaya göre. Bizim sponsorluk gelirimizmedya gelirimizden fazla. Böyle bir şey var, bubizim için de iyi bir şey aslında.

CEM ÜLKEROĞLU

t›n› al›r›m. Üyelik için baflvuruda bulunurum. Bir-kaç tan›d›k araya koyarsak bu da mümkün olabi-lir. ‹flte kombine kart›n› ald›m, sonra Fenerbahçema¤azas›na gittim Fenerium’a, gerekli bütün teç-hizat› ald›m ve ben size yar›n akflam Fenerbahçetaraftar› olarak gelebilirim. ‹ki hafta da maçlar› iz-leyeyim, flöyle biraz tribünün havas›n› alay›m, enheyecanl› taraftar ben olurum bir ay içerisinde.Yanl›fl m›y›m, bilemiyorum. Belki siz kabul et-mezsiniz benim Fenerbahçeli oldu¤umu ama benkendimi Fenerbahçeli olarak her yerde lanse ede-bilirim.

Emre Atam Onu tabii yapabilirsiniz ama bizde bir araflt›rma yapt›k, 100 insandan 3 tanesi ta-k›m de¤ifltiriyor sadece; o da belli bir yafla kadar.

Özgür Dirim Özkan Anlad›m. Ama benim fluanda tak›m›m› de¤ifltirmem için önümde bir en-gel var m›? Yok. Bunlar› gerçeklefltirmem için tekengel benim cebimdeki para.

Mert Erdo¤mufl Ama Türk insan›na ayk›r› birtav›r.

Özgür Dirim Özkan O ayr›. Kültürel olarak ay-k›r› bir tav›r. Ama ben kimli¤in günümüzdeki po--zisyonuna bak›yorum biraz. 1990’l› y›llardan son-ra art›k yavafl yavafl taraftar, tak›m›n› sonuna ka-

dar destekleyen, tribünlerin kap›s›nda sabahlarakadar yatan, o kötü otobüslerle deplasmanlara gi-den taraftardan ziyade art›k sektörün bir müflteri-si haline geliyor. Tüketim kültürünün bir parças›haline geliyor. Dolay›s›yla sahip oldu¤u kimlik ar-t›k 1960’l› y›llardaki Fenerbahçeli kimli¤i, Bal›ke-sirsporlu kimli¤i, Sivassporlu kimli¤i de¤il. Günü-müzde kimlik çok farkl› fleylerle ispatlanabilir birhale geliyor. Art›k bir insan›n Fenerbahçeli oldu-¤unu ispatlayabilmesi için kendisine bir taraftarformas› ç›karmas› yetmiyor. Bu kendisinin taraftaroldu¤unu ispatlayan bir fley de¤il, yani insan›nkendisine lisanss›z bir taraftar formas› ç›karmas›.Öyle de¤il mi? Taraftar olabilmesi için lisansl› birforma almas› gerekiyor. Dolay›s›yla, kulüpler ar-t›k eskisi gibi kendileriyle her yere gelen, kendi-leriyle deplasmana gelen, kulübün önünde saba-ha kadar yatan taraftar istemiyorlar.

Sami Çoban Öyle bir fley yok. Neden isteme-yelim?

Özgür Dirim Özkan Ama para harcad›klar›müddetçe.

Sami Çoban Zaten öyle bir taraftar para daharcar. Yani sonuçta taraftarl›k sadece maça git-mek de¤il. Tabii ki taraftarl›¤›n en büyük göster-gesi maça gidip tak›m›n› desteklemesi. Sporunözünde de bu var. Taraftar maça giderken belkitoplumun genelinin bir bask› oluflturmas› ya datak›mlar›n bu yönde e¤ilim oluflturmas›yla maçatak›m›n›n materyalleriyle gitmeyi daha hofl göre-biliyor. Yani bunun da tak›mlar aç›s›ndan bir so-run teflkil etmesi söz konusu de¤il. Sonuç olarakfutbol çok ciddi maliyetleri olan bir spor. Demin

SSAM‹ ÇOBAN Futbolun özünde de asl›nabakarsan›z bir tek obje vard›r o dataraftard›r. Yani futbolun gelirinin anaobjesi taraftard›r. Ne kadar çok taraftar›n›zvarsa medyadan elde etti¤iniz geliri de okadar art›r›rs›n›z. Taraftar ürünü sat›fl›ndakeza öyle. Stat gelirlerinizde öyle. Sizinzaten 4-5 tane ana gelir kaleminiz var vehepsinde de üç afla¤› befl yukar› objetaraftard›r. Taraftar ne kadar harcarsa okadar geliriniz olur. Demin ne diyorduk,Chelsea, taraftar bafl›na en büyük paray›harcatan kulüp flu anda. Bunlar›sa¤lad›¤›n›z zaman baflar› eldeedebiliyorsunuz. Kulübün ekonomik olarakbaflka mecralarda boy göstermesinisa¤layabiliyorsunuz. Niye bizde üçkulüpten baflka kulüplerin do¤ru dürüstgeliri yok? Bu üç kulüp olmasa kimse öbürkulüplere do¤ru düzgün medyadan payvermez.

Tu¤rul Aflkar Yaln›z burada bir paradoks varbence. Nike’›n da futbola aktard›¤›, dijital yay›nolanaklar›n›n futbola aktard›¤› ve bugün çim sa-halar, VIP tribünlerde izlenen bir gösteri ve bura-dan elde edilen gelir ve gelirin daha da maksimi-ze edilmesi, bunlar da Nike’›n, Adidas’›n bunabenzer kurum ve kurulufllar›n futbola ay›rd›¤› pa-ralardan ç›k›yor.

Özgür Dirim Özkan ‹flte bu noktada futbol ar-t›k spor olmaktan, oyun olmaktan ç›k›p sizin de-di¤iniz gibi “show-business” haline geliyor. O za-man art›k biz bu masada toplan›rken futboldanbahsetmeye bafllad›¤›m›z zaman art›k futbolu biroyun olarak de¤erlendirmekten öte, futbolu sana-yinin bir kolu olarak de¤erlendirmeye bafll›yoruz.Ve bu noktada o sanayi kollar›n›n tüketicisi olankitle futbolsever de¤il art›k taraftar ve tüketici ha-line geldi¤i için günümüzde karfl›laflt›¤›m›z sorun-lar ile taraftar ba¤nazl›¤› ile holiganizm ile karfl›karfl›ya kal›yoruz. Yani benim söylemek istedi¤imbiraz bu.

M. Rauf Atefl fiu ana kadar futbol ekonomisi-nin büyüklü¤ünü ele ald›k, nas›l geliflti¤ini tart›fl-t›k. Mert Bey’den de flunlar› alal›m. Futbola sek-tör olarak bakt›¤›m›zda di¤er endüstrilerden, eko-nominin ortalamas›ndan daha m› h›zl› büyür?Dünyada nas›ld›r bu ifl, Türkiye’de nas›ld›r? Bun-lardan futbol tak›mlar› d›fl›nda baflka hangi en-düstriler yararlan›r?

Mert Erdo¤mufl Türkiye’nin pasta büyüklü¤ü-nü görmek, dünyan›n, Avrupa’n›n pasta büyüklü-¤ünü görmek çok çok önemli. Özellikle iflin an-tropoloji k›sm›na bakt›¤›m›zda çok ilgi çekici ko-nular. Esas›nda futbol ekonomisinin futbolu nekadar izlenir veya izlenmez hale getirdi¤i konusuda çok tart›fl›l›r. Futbolun ekonomi hale gelmesin-den dolay› ilginin azald›¤› yönünde çok fazla tar-t›flma var. Ekonomik olarak bakt›¤›n›zda bir kerebirkaç sektörü etkiliyor futbol. Öncelikle meselaTürkiye’den bir örnek verecek olursak, Türki-ye’de geçti¤imiz y›l fiampiyonlar Ligi finali yap›l-d›. ‹stanbul Atatürk Olimpiyat Stad›’nda. Ve ben-ce futbol ekonomisi için çok önemli bir maçt›.Çünkü, belki flu anda modernize stat anlam›ndaTürkiye’nin en iyi stad› ‹stanbul Atatürk Olimpi-yat Stad›. Bunla ilgili hiçbir tart›flma yok. Ama fut-bol stad› m›? Olimpiyat statlar›n› bütün dünya terketmeye çal›fl›yor. Futbol stad› haline dönmeye ça-l›fl›yor. Çünkü futbolun izlenirli¤ini bozuyor. Amaolimpiyat stad› ile ilgili bizim çok fazla s›k›nt›lar›-m›z vard›. Kulüp olarak Galatasaray burada çoks›k›nt› çekti. ‹lk zamanda stad›n› yapmak için birsene orada oynad›. Yol problemi vard›. Taraftarbuna ra¤men gitti. O sene Galatasaray’›n en bü-

arkadafl›m›z›n söyledi¤i gibi en küçük bir tak›m›nbile bir sezonu geçirebilmesi için, 3. Lig tak›m›n›ndahi 1 milyon dolar›n alt›nda bir bütçeyle böylebir faaliyet göstermesi mümkün de¤il. Bu büyükkulüplerde çok büyük bütçelere ç›k›yor. Bu faali-yeti yürütebilmeniz için bu bütçeleri elde etmenizlaz›m. Bu gelirleri yaratman›z laz›m. Baflka türlübu faaliyeti yürütemezsiniz. Siz Avrupa’da baflar›-l› olmak istiyorsan›z kadronuza çok kaliteli fut-bolcular almak zorundas›n›z. Baflka türlü Avru-pa’da baflar›l› olma flans›n›z yok. Bunlar da tabiiçok büyük paralarla olan fleyler.

Özgür Dirim Özkan Ben sonuçta futbolunekonomisiyle çok fazla içli d›fll› de¤ilim ama fut-bolun ekonomisi içerisinde taraftarlar›n yap›s›ylailgili birkaç fley söylemek istiyorum. Sporun tarihiinsanl›ktan önce bir tarihtir. Çünkü hayvanlar›n,primatlar›n, maymunlar›n bile oyun özellikli ola-rak spor yapt›klar› görülür. Birbirleriyle oyun oy-narlar, sportif faaliyetler yaparlar. Dolay›s›yla sporinsana özgü bir fley de¤ildir asl›nda. Futbolun in-sanlar aras›nda bu kadar ilgi çekmesinin sebeple-rinden bir tanesi baflta dedi¤im gibi kimlik vaatetmesi. Ve bugün görebildi¤imiz fley, kimlik vedolay›s›yla kültür art›k tüketim sayesinde gerçek-leflen bir fley. Yani bugün mesela birtak›m kimlik-lere sahibiz ve biz bu kimliklerimizi tüketim kül-türüyle var edebiliyoruz. Eskiden aidiyetlerimizbelli baz› koflullarda baflka gruplara ba¤l›yd› amaart›k o koflullar tamam›yla ekonomik koflullar.Yani daha çok iflin aç›kças› cebimizdeki para ve-ya toplumsal s›n›f içerisinde nerede oldu¤umuzaba¤l› olan bir fley. Dolay›s›yla, art›k taraftara biçi-len kaftan da toplumsal s›n›f içerisinde daha üstdurumlarda olmas›, ki dedi¤imiz flekilde bizi bes-leyebilsin, o futbolun kendi ekonomik iç döngü-sünü tamamlayabilsin. Ama burada olan nas›l ta-raftar kimli¤i, taraftar tepkisi yans›mas› oluyor bu-nu biraz tart›flmak gerekiyor belki.

Bafltan zaten, taraftar diyoruz. Yani futbolse-verden ziyade taraftarlar daha çok isteniyor. Yaniart›k bizim futbolseverlere ihtiyac›m›z yok. Yani otaraftar tak›m›n› tutsun, yeter ki ama tribüne gel-sin, o paray› b›raks›n, tak›m›n› desteklesin. Dola-y›s›yla bugün asl›nda futbolda karfl›laflm›fl oldu¤u-muz kriz bu noktadan ç›k›yor. Mesela Nike’›n sonreklam› var. Bence o art›k endüstriyel futbolunson ç›rp›n›fllar›. Nike gibi o kadar önemli bir sa-nayi kuruluflunun “joga bonito” gibi futbolunkendi oyun özgürlü¤üne iflaret eden bir sloganlareklam piyasas›na ç›km›fl olmas› bence asl›nda birtaraftan çok çaprafl›k, öbür taraftan da çok trajik.Çünkü futbolu bitirenler sonuçta bu firmalar, fut-bolu bitiren bu kombine kartlar.

2006 / 11

yük stat gelirini elde etti¤i senedir. Çünkü 33 binortalama seyirciye oynam›flt› Galatasaray. Ama 33bin ortalamayla 15 bin kiflilik dolu Ali Sami Yenefektini yaratamam›flt›r. Bu çok önemli bir fleydir,stat aç›s›ndan bak›ld›¤›nda.

Emre Atam Araya girece¤im, çok pardon. Buda enteresan bir fley. O Olimpiyat Stad›’nda, busene Sivasspor’un sahas› bak›mdayken 2-3 tanemaç› vard›, ondan sonra bir tane maç oynanma-d›. Bir de böyle bir fley var. Olabilir mi, düflüne-biliyor musunuz? 150 milyon dolar›n üzerinde biryat›r›m var.

Mert Erdo¤mufl ‹nan›lmaz bir yat›r›m var. Vehakikaten çok modern bir stat. Ben fiampiyonlarLigi finaline gitmifltim seyirci olarak. Orada daçok güzel notlar var benim söyleyebilece¤im. Birkere fiampiyonlar Ligi finaline gitti¤imizde yollar-la ilgili çok büyük iyileflmeler oldu¤unu gördük.Gene de zor ulafl›m vard›. Ama o stat doldu¤un-da ve iyi taraftar oldu¤unda, bunun alt›n› çiziyo-rum, anlataca¤›m ne demek oldu¤unu, ve iyi ta-raftar oldu¤unda statta çok güzel bir ambians ol-du¤unu gördük. Bu çok önemliydi. Ama sporekonomisi aç›s›ndan bak›ld›¤›nda o gün benimbildi¤im kadar›yla Taksim’de 1100 Euro’ya biletsat›ld›. 1100 Euro’ya bilet alan vard› karaborsada,‹ngilizler içerisinde. ‹ngilizler daha büyük bir ilgigöstermifllerdi. Zaten Chelsea örne¤inden veyaManchester United örne¤inden harcamalar›n da-ha iyi oldu¤unu ‹talyanlara göre görebiliyoruz ar-t›k. Milan’›n seyircisi daha azd› Liverpool’a göre.

Futbol ekonomisi olarak baflka ilginç bir fleysöyleyeyim, statta yiyecek bir fley yoktu, kalma-m›flt›. Aç kald›¤›m›z› çok net söyleyebilirim. Çün-kü insanlar hücum etmifllerdi. Büfeler Euro ile sa-t›fl yap›yorlard› ve Euro’daki kur hesab›n› neyegöre yapt›klar›n› biz gülerek izledik. Çok ilginçti.Fakat o günkü has›lat› gördü¤ümüzde örne¤inTaksim bölgesi ihya oldu, ‹ngilizlerden dolay›.‹nan›lmaz paralar harcad›lar. Türkiye çok iyi birgelir elde etti. Taksiciler çok iyi para kazand›, ina-n›lmaz paralara insanlar› getirdiler. Türkiye’ninflans›na maç da belki fiampiyonlar Ligi tarihininen güzel maçlar›ndan biri oldu. 3-0’dan 3-3’e git-mifl öyle heyecanl›, o kadar güzel bir maç. Bir‹talyan tak›m›n›n 3-0’dan maç kaybetti¤i çok azgörülmüfltür. Dolay›s›yla ekonomik olarak turizmgeliri anormal boyutlarda oldu.

‹flin tan›t›m k›sm›na gelelim. Benim bildi¤imkadar›yla ‹stanbul Büyükflehir Belediyesi ülke ç›-k›fl›nda herkese bir CD ve bir an› seti verdi ki ül-keyi tan›t›m aç›s›ndan müthiflti. Liverpoollular›nzaten sonuçtan dolay› çok mutlu olduklar›n› he-pimiz biliyoruz. Ama ‹ngilizlerle bizim aram›zdaözellikle Galatasaray’›n UEFA Kupas›’n› ald›¤› se-nelerde ciddi bir husumet oluflmufltu, ‹stanbul’da-ki olaylardan dolay›. Liverpool’un böyle kazan›pçok iyi kutlayabilmesi ve bir holiganl›k olmamas›‹ngilizler ile Türkiye’nin o konuda yumuflamas›n›bile birazc›k sa¤lad›.

Özgür Dirim Özkan ‹ngiltere’de yap›lan biraraflt›rma, maçtan önce ve maçtan sonra ‹ngilizle-rin Türkiye’ye karfl› tutumunun olumlu yöndefarkl›laflt›¤›n› gösteriyor. Yüzde 10 seviyesinde birtutum farkl›l›¤› var.

Mert Erdo¤mufl Bunu ben de gözlem olaraksöyleyebilirim. Çok güzel fleyler var. ‹yi taraftarl›kdemifltim, onu birazc›k aktaray›m. Ben Liverpool-lular›n aras›nda seyrettim maç›. Ama de¤iflik ülke-lerden insanlar vard›. Çok Türklere karakteristiközellikleri yaflad›m, bir de farkl›l›klar› gördüm. Li-verpool’un bir penalt›s›n› vermedi hakem. Çoknet bir penalt›yd›. Hakemle ilgili en ufak bir kü-fürü geçtim, yorum dahi yap›lmad›. O pozisyonorada kald›. Bu çok önemliydi. Biz hakeme çoktak›ld›k, çünkü tak›lmay› çok seviyoruz hakemkonusuna Türkiye’de. “Penalt›yd›” falan dedik Li-verpoollulara. Onlar “Olabilir” dediler ama hiçkonuflmad›lar. Arkamda yabanc› biri vard›, tele-fonla bir fley konufltu, bana döndü ‹ngilizce “Pe-nalt›ym›fl” dedi. “Nerelisiniz” dedim. “Yunanl›-y›m” dedi. Bu çok ilginç. “Nereden ö¤rendiniz”dedim. “Atina’y› arad›m” dedi. Çok ilginç. Bu he-pimizde vard›r. Stada giden herkes bir pozisyon-dan sonra televizyonda maç› seyreden bir arkada-

12 / 2006

“KULÜPLER‹M‹Z‹N

DÜZENL‹ GEL‹R‹ YOK”

Bizim kulüplerimizin Avrupa’daki kulüpler gibisürekli ve düzenli gelirleri yok. Yani Avrupa’dakikulüplerin sportif başarıları da olması sayesindeyıllık fiks bir gelirleri var. O gelir onlarındünyanın her tarafında varlıklarını devamettirmeleri için yeterli oluyor. ÖrneğinManchester United. Son 3-4 yıldır başarısı varmı? Sportif anlamda. Başarıdan kasıt nedir?Avrupa’da kupa havaya kaldırması. ÇünküManchester United’ın tek hedefi o olabilir. AmaManchester United’ın gelirlerine bakıyorsunuz,sadece bu sene Real Madrid’in gerisine düştü.Manchester United, Deloitte’un yaptığı tümaraştırmalarda hep ilk sıradadır. 250-300 milyondolar geliri vardır. Yani sportif başarıdanbağımsız düzenli gelir ve dünyanın her yerindengelir o kulüpleri daha farklı bir seviyeye çekiyor.Bizde maalesef böyle bir şey yok.

TUĞRUL AŞKAR

lerin e¤lenceye ay›racaklar› para miktar›nda ciddiazalma oluyor. Bir de ayr›ca sponsorluk ve rek-lam geliriniz önemli kalemlerden bir tanesi, o dafirmalar›n bütçelerinin ciddi flekilde kesintiye u¤-ramas›yla düflüyor. Yani genel ekonomideki du-rum futbolu çok ciddi bir flekilde etkiliyor.

Tu¤rul Aflkar Ben bir fley söyleyeyim. Özellik-le o 2000-2001 krizini yaflad›¤›m›z dönemde tümfutbol kulüplerimizin ciddi döviz borçlar› vard›.Kurlar bir anda f›rlay›nca zaten ciddi bir finans-man gideri, komisyon ve faiz gideri varken bir deüzerine kur gideri geldi. Ve ben flöyle söyleyeyimbütün kulüplerin bakt›¤›n›z zaman 2001-2002 y›-l›nda gelirlerinde ciddi bir düflüfl, giderlerindeciddi bir yükselme oldu¤u görülür. O dönem içe-risinde en büyük s›k›nt›y› yay›nc› kurulufl çekti.Yay›nc› kurulufl o y›l itibariyle kulüplere 90 mil-yon dolar civar›nda ödemek zorundayd› ve öde-me güçlü¤ü çekti¤i için de kuru, kur 1250 iken850’den ödediler. Tabii burada kulüpler ma¤duroldular. Ama yay›nc› kuruluflun da varl›¤›n› de-vam ettirebilmesi ve Türk futbol pastas›na o geli-ri aktarabilmesi için böyle bir fleyin yap›lmas› zo-runluydu. Yani o kriz döneminde bizde böyleoluyor. Avrupa’da bakt›¤›m›z zaman, tabii Avru-pa’da daha stabil ekonomiler var. Yani bu türkrizler yok ama Avrupa’da flu da var, ‹ngiltere’debakt›¤›n›z zaman sezon boyunca 65-66 bin orta-lama seyirciye oynan›yor. Alman kulüpleri de ke-za öyle.

Bizde kriz geldi¤i zaman seyirci say›s› da dü-flüyor. Sponsorluk gelirlerinde ciddi düflüfller olu-yor. Dedi¤iniz gibi reklam ve medya bütçelerinindaralmas›, kulüplere olan sponsorluk katk›s›n›ndüflmesine sebebiyet veriyor. Ve bütün bunlar dabizim rekabetçi gücümüzü azalt›yor. Bunlar Türkfutbolunun Avrupa’n›n devleriyle rekabet edebil-mesinin önünü kesiyor. Bu da zaten otomatik-man bütçeleri etkiliyor.

Cem Ülkero¤lu Manchester United, bir alt lige

fl›n› mutlaka arar. Bu Türklere ve bir de Akdeniz-lilere mahsus bir fley. Benimki güzel bir gözlem-di, hofluma gitmiflti. 3-0 oldu, biz çöktük tribünde“Ne biçim final bu” diye. Liverpool taraftar› iseaya¤a kalkt›, tak›m soyunma odas›na giderkenhepsi ba¤›rmaya bafllad›. Bu destekten sonra daLiverpool mucize yaratt›, flampiyon oldu. Türkiyede Olimpiyat Stad› ile elde edebilece¤i en büyükgeliri elde etti. Futbolun ekonomisi o gün Türki-ye’ye çok ciddi paralar kazand›rd›.

M. Rauf Atefl Futbolun sektörü, di¤er sektör-lerden daha m› h›zl› büyür?

Mert Erdo¤mufl Normalden çok h›zl› büyü-mez. Öyle oldu¤unu düflünmüyorum. Çünkü, ne-ticede ekonomik konjonktürden çok etkileniyor.Ne kadar taraftar da olsan›z bu sizin e¤lenceyeay›rd›¤›n›z bir para. Dolay›s›yla ekonominizdeçok ciddi bir bozulma olursa maça gitme say›n›z-da da olur.

Cem Ülkero¤lu fiöyle bir etkilenme olur ge-nellikle. Mesela ekonomi kötüye gitti¤inde, s›k›-fl›kl›klar yafland›¤›nda firmalar önce pazarlama vereklam bütçelerini k›sarlar. Bu direkt futbolu etki-leyen bir fley.

M. Rauf Atefl Futbolda nas›l bir etkisi oluyor?Cem Ülkeero¤lu Futbola en çok paray› veren

televizyonun reklam gelirleri düflüyor. Dolay›s›y-la ona o kadar çok paray› vermek istemiyor veyaveremiyor. Demin söylendi¤i gibi gelen müflteri-

2006 / 13

Gelir kalemleri

TV yay›n haklar›Süper Lig isim hakk› sat›fl›Tribün gelirleriSponsor gelirleriSaha içi reklam gelirleriYeni düzenlemeyleSüper Lig’de puan ödülüFederasyon kupa gelirleriDi¤er gelirlerToplam

Milyon dolar

1392075603045

1565

449

Yüzde pay›

0,310,040,170,130,070,10

0,030,141,00

Türkiye’de futbol pastas›n›n büyüklü¤ü

(*) Üç büyüklerin ortalamas›, (**) Reklam ve merchandising gelirleri toplam›

ÖZGÜR D‹R‹MÖZKAN

düflse, 1. Lig’e düflse bu gelirleri devam edecekmi? Kesinlikle etmeyecek. Yani sportif baflar› der-ken bu ille Premier League’de flampiyon olmak,fiampiyonlar Ligi kupas›n› kazanmak de¤il. Ben-ce belli bir uluslararas› müsabakay› her zamaniçin üst düzeyde sürdürüyor olmak önemli olan.Yani ille flampiyon olmak de¤il olay.

Tu¤rul Aflkar Sizin bu söyledi¤inize hemen birörnek vereyim. ‹ngiltere’de ters örnekler de var.Leeds United, Galatasaray’›n UEFA Kupas›’n› ald›-¤› y›l onunla yar› final oynam›flt›. Ertesi sene fiam-piyonlar Ligi’nde yine yar› final oynad›. Bir senesonra 220 milyon dolar borçla küme düfltü. Yaniorada da zaten küme düflerseniz do¤al olarak et-kilenirsiniz.

Cem Ülkero¤lu Ben küme düflmekten bahset-miyorum. Buradaki sportif baflar›dan kas›t üst dü-zeyde müsab›k olmakt›r. Mesela Fenerbahçe busene hiç kupa kazanamad›. Ama sonuçta çok üstdüzeyde bir müsabaka yapt›. fiampiyonlar Li-gi’nde oynad›, Süper Lig’i son haftaya kadar gö-türdü, Türkiye Kupas›’nda final oynad›. Dolay›s›y-la baflar›l›. Yani dördüncü, beflinci olan da mese-la bugün Kayseri’ye bakt›¤›m›zda sportif anlamdabaflar›l›.

Tu¤rul Aflkar Sportif baflar›dan benim de kas-t›m zaten uluslararas› kupa. Yani uluslararas›alanda elde edilen baflar›lar.

Mert Erdo¤muufl Benim bir tespitim var. Türki-ye’de futbolun ne kadar sevildi¤i çok tart›flmal›.Yani taraftarl›k güdüsüyle sportif baflar›da belli birfleyi koval›yorsan›z maçlar›n›z doluyor, bu çoknet. Aksi takdirde maçlar dolmuyor. ‹ngiltere’de8’inci ile 13’üncü maç yapt›¤› zaman tribün dolu.Türkiye’de 8’inci ile 13’üncü maç yapt›¤› zamanmümkün de¤il dolmaz. Bu bence kültürle de ala-kal›. Yani spor kültürüyle de alakal› olabilir diyedüflünüyorum. Dolay›s›yla bu ekonomik olarakda kulüpleri çok etkileyen bir fley. Biz esas›ndamillet olarak sporu de¤il rekabeti çok seviyoruz.Rekabetin peflinde kofluyoruz. Dolay›s›yla kaç ta-k›m ayn› senede bafla gürefliyorsa herhalde seyir-ci say›s› o kadar art›yordur.

Cem Ülkero¤lu Ben buna çok kat›l›yorum.Ben Türkiye’de futbolun seyretmek bak›m›ndançok sevilen bir oyun oldu¤unu düflünmüyorum.Milli maçtan bahsetmiyorum. Milli maç ulusal ola-rak, milli duygularla izledi¤imiz bir maç. Millimaçlar hep en yüksek ratingi alan maçlar. Ulusallige geldi¤imizde üst düzey maçlar yine seyredili-yor. Yani Türkiye’de asl›nda seyretmek bak›m›n-dan Fenerbahçe, Galatasaray, Befliktafl taraftarl›¤›birtak›m fleyler seyrettiriyor. Yani örne¤in flunabakal›m. Gaziantepspor bundan 3-4 sene evvel

flampiyon oluyordu az daha. O sezona bak›n, Ga-ziantep evinde rakiplerine 5-6 gol atarken tribün-ler bombofl. Türkiye’de olan flu. Türkiye’de millitak›m, Fenerbahçe, Galatasaray, Befliktafl sevili-yor. Ve futbolu kiflisel oynamay› seviyoruz biz.Onun d›fl›nda futbolu izlemeyi, futbola gitmeyi,futbolla ilgilenmeyi sevmiyoruz.

M. Rauf Atefl Futbol ekonomisinden bahsettik.Emre Atam’a sormak istiyorum. Galatasaray gelir-lerini art›rmak için ne yapt›? Nereden nereye gel-di? Ve flu anda ne yap›yor? Bu iflin liderli¤ini Fe-nerbahçe, Befliktafl ve Galatasaray yap›yor. Galata-saray’›n geliflimi de bize ciddi ipuçlar› verecektir.

Emre Atam Sponsorluk olarak bakt›¤›n›z za-man 3 büyük kulübün rakamlar› aras›nda uçu-rumlar yok. Reklam gelirleri birbirine yak›n. Yanibiri birinden fazlad›r ama bu çok ciddi oranlardade¤il. Halka aç›k flirketlerin bilançolar›na bakt›¤›-n›z vakit GS Sportif sponsorluk ve reklam gelirle-ri olarak hep ilk s›rada, bu da bizi çok memnunediyor tabii. Di¤er taraftan stat bizim için büyükbir potansiyel. Yani Galatasaray stad›n› yapt›¤› za-man, mevcut gelirlerinin üstüne koyaca¤› y›ll›k 12ila 15 milyon dolar var, direkt kulübe kalacakolan. Onun d›fl›ndaki gelirlerine bakt›¤›m›z za-man, son dönemde “merchandising” gelirlerimiz-de çok önemli art›fllar oldu, sportif baflar›n›n bun-da etkisi var tabii.

14 / 2006

sayal›m ki Avea, hem Galatasaray’a hem Fener-bahçe’ye, mümkünse Befliktafl’a ve Trabzons-por’a, yani dört büyük kulübe birden sponsor ol-mak istiyor. 15-20 milyon dolarlara geldi¤iniz za-man bu paralar› Türkiye’de verebilecek çok fazlaflirket yok. Ayn› mant›kta flunun Galatasaray logo-sunu yapan Fener’e de gidiyor, Befliktafl’a da gi-diyor. Bunun bir sak›ncas› yok, biz teflvik de edi-yoruz esas›nda ama flimdi sponsorlu¤a geldi¤inizzaman veya reklamverenlere bakt›¤›n›z zaman üçbüyük kulübe bir maçta 5 dakika reklam verme-nin bedeli yar›m milyon dolar, hatta üstü. Bu se-fer de firmalar çekinmeye bafll›yor, ürkmeye bafl-l›yor. Böyle bir s›k›nt›m›z var. Halbuki ne güzelolurdu ki örnek Galatasaray Avea ile çal›flsa, Fe-nerbahçe Turkcell ile çal›flsa, Befliktafl Telsim ileçal›flsa... Bu bir s›k›nt›. Taraftar›n tepkisinden çe-kindikleri için. Çok yanl›fl bizce. Yani çok fanatiktaraftar d›fl›nda, mesela Avea’n›n sadece Galatasa-ray’a sponsor olmas›, 5-10 bin Fenerli d›fl›ndakimsenin tepkisini çekmez. Hakeza tam tersi di-¤er büyük kulüpler için de geçerli... Bu sefersponsor say›s›n› s›n›rl›yorsunuz.

Yani gelirleri art›ral›m derken özellikle son 4-5 senedir birçok fleyi biz yap›yoruz, fakat di¤er ta-raftan ülkenin biraz önce söyledi¤im ekonomikflartlar› karfl›m›za engel olarak ç›k›yor. ‹kincisi za-ten ekonomik anlamda çok güçlü addedilebile-cek olan belli say›da firma var onlar da üç hattadört büyü¤e birden girmek istiyor. Bu sefer tekkulübe ay›rd›¤› kaynak limitli olmaya bafll›yor.Onun için gelirlerinizi bir yerden sonra çok dafazla artt›ram›yorsunuz.

Biraz evvel Tu¤rul Bey’in söyledi¤i gifle geliri,belli ölçülerde lisans geliri ve sponsorluk geliri.Ama gifle geliri d›fl›ndaki bölüm biraz ülkeninekonomisiyle de ilgili. Ha bu arada GalatasarayUEFA Kupas›’n› ald›¤› zaman istenen lisans vemerchandising gelirini yaratamam›fl olabilir. Bu-gün altyap›s› müsait. Galatasaray önümüzdeki y›lfiampiyonlar Ligi’nde baflar›l› olursa, yar› finale ç›-karsa, mevcut yap›s›yla çok daha fazla gelir eldeeder. Yine de bunun kâra yans›mas› abart›ld›¤›kadar çok olmaz. Yani bu rakamlar bizim ç›k›p daChelsea ile Manchester ile Bayern ile Juventus’lavesaire ekonomik olarak rekabet etmemizi sa¤la-maz. Yaln›z bir fley daha var. Gelir tabii ki çokönemli de, baflar› için ille de 155 milyon poundya da ne bileyim 225 milyon Euro, tabii ki çokönemli ama ille de müthifl, ola¤anüstü rakamlar,cirolar, kârlar elde etmek de gerekmiyor olabilir.

Sonuç itibariyle futbol bir tak›m oyunu. Buçok klasik bir tabir ama do¤ru. Bunu sa¤layam›-yorsan›z istedi¤iniz kadar iyi futbolcu getirin ol-

M. Rauf Atefl Sizde ne kadar, Galatasaray’da?Emre Atam Galatasaray’da, ki onu da Galata-

saray Pazarlama Afi diye bir baflka flirket iflletiyor,10-12 milyon dolarl›k bir gelir var orada. Ancak,flunu diyece¤im bu rakam 20 de olsa, flimdi gelirbaflka kâr baflka. Ciro fazla ama kâr çok fazla de-¤il. Tekstilde insan›n akl›na ciddi kârlar var diyegelir, böyle bir fley yok. Bu tip gelirlerden siz an-cak iyi bir futbolcunun y›ll›k maafl›n› ve primleri-ni karfl›layabilirsiniz. Türkiye’de maalesef ne ka-dar aflmaya çal›flsan›z da ülkenin genel ekonomikyap›s› bir flekilde kulüplerin gelirlerine yans›yor.

M. Rauf Atefl Peki tüm kulüpler afla¤› yukar›ayn› pazarlama yaklafl›m›n› uygular, ayn› tipürünleri mi gelifltirir ve gelir elde etmeye çal›fl›r-lar? Mesela sizde farkl› bir fley var m›d›r?

Emre Atam Farkl› ürünler var ama lisans ver-di¤imiz firmalar›n ço¤u ayn›. Ama mesela biz za-man›nda klima ürettik. O da bizim konumuz.…fiimdi Store’de sat›lan atk›yd›, flapkayd›, hediyelikeflyayd› bu Galatasaray Pazarlama Afi’nin kendiürünü. Bir de lisans vermek var. O da baflka birgelir kayna¤›. Yani mesela siz bu barda¤› üreti-yorsunuz, buna bir de Galatasaray logusu ekle-mek istiyorsunuz. Bunun için lisans veriyoruz.Yani isim hakk›m›z› kulland›rma izni veriyoruz.Klimas›n› da yapt›k biz bunun. Zaman›nda çiko-latas› ç›kt›, çikleti ç›kt›, ayakkab› süngeri ç›kt›,ayakkab› boyas› ç›kt›. Yani hani uç say›labilecekörnekler ç›kt›. Ama yüzde 85-90 zaten bunu üret-mek isteyen müflteri bir flekilde bizim kap›m›z›çal›yorsa Fenerbahçe’ye ve Befliktafl’a da gidiyor.Bu da bir s›k›nt›. Ayn› fley çünkü sponsorluk ya-r›flmas› içerisinde de var. Genelde bir firma, var-

2006 / 15

MERT ERDO⁄MUfi fiampiyonlar Ligi maç›oynayan Türkiye’deki kulüplerin ligmaçlar›na giden seyirci say›s› düfler. Çünkükombine bileti olmayanlar ikisine birdenayn› hafta içerisinde para vermektezorlan›r. D›flar›da da durumun çok farkl›oldu¤unu düflünmüyorum ama oralardakombine sat›fllar› daha yüksek. Yanisezonluk sat›fllar çok daha yüksek.‹ngiltere’de özellikle Londra’da sezonluksat›fllar›n çok daha yüksek oldu¤unubiliyorum. Dolay›s›yla o bafltangarantilenmifl bir fley. Ekonomide birdurgunluk dönemi yafland›¤›nda özellikleTürkiye’de kur krizleri yafland›¤›nda bütünyönetimlerin futbolcu al›rken çokzorland›¤›n›, kur pazarl›¤› yapamad›¤›n›hepimiz biliyoruz. Belki bu sene de ayn› fleyflu anki durumda bile sorun olabilir diyedüflünüyorum aç›kças›.

muyor. Buna daha çok yak›n dönemde tan›k ol-duk. Yani ille de gelirleri çok art›ral›m da 200 mil-yon dolar filan yapal›m de¤il iflin asl›. Önemliolan gelir-gider dengesini ayarlayal›m, do¤ru birtak›m olufltural›m, e¤er baflar›dan söz edeceksek.Biraz da flans hakikaten gerekiyor. Onun da alt›-n› çizmek laz›m. K›sacas› Galatasaray için konufl-mak gerekirse, bizim önümüzde çok büyük birstat potansiyelimiz var.

Sat›fllar› sonuna kadar zorluyorsunuz ama bel-li bir yerden sonra da art›k çok da ileri gitmiyor.Yani flu var. fiirketler belli. Adam diyor ki, benkulüp logolu telefon yapaca¤›m diyor. fiöyle birhesap yap›yor. ‹flte toplam 70 milyon insan var. xkulübün 30 milyon taraftar› var. Bunun yüzde10’u ya da yüzde 5’i alsa flu kadar satar›z, biz bukadar kazan›r›z kulüp de flu kadar kazan›r. Böylebir fley yok maalesef... Çünkü biz hep ‹stanbul’u,Ankara’y›, ‹zmir’i, Bursa’y› falan görebiliyoruz.Halbuki bunun Kars’›, Hakkari’si, Elaz›¤’› var. Bu-rada futbolu takip etmeyen hakikaten çok say›dainsan var. Dolay›s›yla 100 insan›n 25-30 tanesi ta-k›m dahi tutmuyor. Futbolla ilgisi dahi yok. Bir detak›m tutan ama esas›nda çok futbolla ilgili olma-yan kifliler var. Dolay›s›yla futbolu hakikaten ta-kip eden, belli ölçülerde tuttu¤u kulübe katk› ya-pan taraftar say›s› hiç öyle abart›ld›¤› kadar fazlade¤il. Biz bunun araflt›rmas›n› gayet kapsaml› birflekilde yapt›k. Yani bir de yanl›fl hesaplardan yo-la ç›k›yoruz.

M. Rauf Atefl Cem Bey’in ekleyecekleri vard›...Cem Ülkero¤lu fiimdi kulüplerimizin belli po-

tansiyelleri var. Özellikle büyük kulüplerin, ken-di bafllar›na üretebilecekleri, ulaflabilecekleri bellipotansiyel var. Bunda Emre Bey’in bahsetti¤i li-sansl› ürünler konusunda gidilebilecek yerler debelli. Onun d›fl›nda zaten önemli gelir olarakstadyum kal›yor. Gene bunlar›n, kulüplerin tekbafl›na yapt›¤› ifller. Onun d›fl›nda kalanlar da as-l›nda en önemli gelir kalemleri medya ve spon-sorluk, biz buna reklam diyelim. As›l farkl›l›klarburada yarat›labilir. Yarat›l›yor da yani. O da flöy-le oluyor. Bu stratejiyle alakal› bir fley. Yani stra-tejik yaklafl›mlardaki farkl›l›klardan söyleyebili-rim. Mesela Türkiye Kupas›’n› biz biliyorsunuz busezon federasyon olarak merkezilefltirdik ve mer-kezi olarak satt›k. Yani yay›n haklar›n› ve spon-sorluklar›n› merkezi olarak satt›k. Bu flu demek.Kulüplerin elinde bulunan yay›n ve sponsorlukhaklar›n› onlar›n ellerinden al›p, toplay›p, tek birelden satmak demek. fiimdi bunun sadece yay›nbaca¤›na bakt›¤›n›zda, ki yay›n her zaman yüksektaraft›r sponsorlu¤a k›yasla, bir y›l önce toplamyay›n geliri kulüplerin Türkiye Kupas›’ndan elde

ettikleri 1 milyon 300 bin dolar gibi bir rakamd›r.Biz bunu sponsorluk ve medyay› toplamda mer-kezilefltirerek satt›¤›m›z için toplam y›ll›k geliri13,5 milyon dolara getirdik. Bu çok önemli birfleydir.

Sami Çoban Bu Fortis’ten mi kaynakland›?Cem Ülkero¤lu Bu esas olarak Digitürk’ten

kaynakland›. Her zaman yay›n taraf› yüksektir.Fortis rakam› da 3,5-4 milyon dolar civar›ndad›r.Bu da kulüplerin forma sponsorluklar›na yak›nbir rakamd›r. Turkcell’in Süper Lig’e yapt›¤› spon-sorlu¤a bakarsan›z, ki bundan federasyon da payalmaz direkt havuza akar, bu da y›ll›k 10 milyondolarl›k bir rakamd›r.

Emre Atam Cem Bey, flimdi flöyle bölece¤im,destekleyece¤im. fiimdi, son 3-5 ay› hariç tutar-sak, Türkiye’nin makroekonomik dengelerindekidüzelme, enflasyonun düflmesi, yabanc› yat›r›mc›-n›n girmesi, faizlerin düflmesi falan hakikaten bi-ze olumlu yans›d›. Yani Galatasaray bu sene ha-riç sportif anlamda üç y›ld›r ortaya hiçbir fley ko-yam›yor. Stad› zaten kötü. Fakat elde etti¤imizreklam gelirleri ve sponsorluk gelirleri aynenCem Bey’in söyledi¤i gibi art›yor. fiimdi önümüz-deki sene ne olur bilmiyorum. Bu dalgalanma birkrize dönüflür mü bilmiyorum. Ama yani biraz ev-velki sorunuzu flöyle iliflkilendiriyorum. Biz esa-s›nda bence yapabilece¤imizin önemli bir k›sm›-n›, hepsini de¤il, stat hariç konufluyorum, yapt›k.Art›k bundan sonras› biraz ülkenin ekonomisiylealakal›. Çünkü direkt olarak buradaki olumlu ge-liflme bize yans›yor. Yani 100 liraya satt›¤›n›z fle-yin ayn›s›n› 120 liraya, ertesi sene 140 liraya on-dan sonra 160 liraya satabiliyorsunuz. Hiçbir ba-

16 / 2006

EEMRE ATAM fiimdi, son 1-2 ay› hariçtutarsak, Türkiye’nin makroekonomik

dengelerindeki düzelme, enflasyonundüflmesi, yabanc› yat›r›mc›n›n girmesi,faizlerin düflmesi falan hakikaten bize

olumlu yans›d›. Yani Galatasaray bu senehariç sportif anlamda üç y›ld›r ortaya çok

da fazla bir fley koyamad›. Stad› eski. Fakatelde etti¤imiz reklam gelirleri ve sponsorluk

gelirleri aynen Cem Bey’in söyledi¤i gibiart›yor. Bu dalgalanma bir krize dönüflürmü, umar›m dönüflmez. Ama yani biraz

evvelki sorunuzu flöyle iliflkilendiriyorum. Bizesas›nda Sportif Afi olarak bence

yapabilece¤imizin önemli bir k›sm›n› yapt›k,art›k bundan sonras› biraz ülkenin

ekonomisiyle alakal›. Çünkü direkt olarakburadaki olumlu geliflme bize yans›yor. 5senedir gelirlerimizi her y›l dolar baz›nda

ortalama yüzde 25 artt›rd›k.

por onu yensin ki bir Befliktafl taraftar› da o ma-ça giderken daha bir heyecan ile gitsin, nas›l olsakazanaca¤› bir maça gitmesin, yani heyecan du-yaca¤› bir maça gitsin.

M. Rauf Atefl Sami Bey bize Befliktafl’›n gelir-lerini nas›l art›rd›¤›n›, bu konuda nereden nereyegeldi¤ini ve neler yapt›¤›n›z› anlatabilir misiniz?

Sami Çoban Befliktafl’›n öbür kulüplerden bi-raz daha farkl› bir pozisyonu var burada. Tesislefl-meye, sürekli gelire biraz daha fazla önem vermi-fliz zaman›nda. O aç›dan bizim flu andaki mevcutgelirlerimiz ve potansiyel tesis gelirlerimiz, önü-müzdeki Fulya projesi bittikten sonra, ciddi an-lamda kulübe, sportif baflar›ya ba¤l› olmadan hery›l standart akacak bir gelir kalemimiz olacak. Bu-nun haricinde tabii, di¤er kulüpler gibi havuzdanald›¤›m›z gelir, stat gelirlerimiz var. Bizim stat so-runumuz yok çok flükür. Stat gelirlerimiz sportifbaflar›yla çok orant›l› bir fley. Yani ne kadar iyistad›n›z olursa olsun sonuçta onu doldurmad›¤›-n›z zaman bir gelire dönüflmüyor. Onun için deiyi bir neticeye giderseniz stat gelirleriniz de onaba¤l› olarak artm›fl oluyor. Burada da iyi bir tak›mkuruyoruz önümüzdeki sene stat gelirlerimiz ar-t›rmak için. Bu sene de iyiydi stat gelirlerimiz. Da-ha iyi olaca¤›n› düflünüyoruz. Sportif ürünlerle il-gili de, evet BJK Store’larda flu anda hedefledi¤i-miz noktada de¤iliz. Bununla ilgili birçok çal›fl-malar›m›z var.

M. Rauf Atefl Y›ll›k sat›fllarla ilgili rakam varm›?

Sammi Çoban 9-10 milyon dolarlar civar›nda.Onun çok daha yüksek olmas› laz›m. Çünkü, ha-kikaten kabul etmeliyiz ki bu üç kulübün marka-s› çok büyük de¤ere sahip. Dünya üzerinde bel-ki ilk 100 marka içerisine girebilecek niteliktemarkalar. Bunlardan ekonomik olarak maksimumdüzeyde yararlan›ld›¤› söylenemez. Üç kulüp aç›-s›ndan da söylenemez. Bu biraz da Türkiye’ninekonomik durumuyla ilgili bir fley. Tabi-i ülkenin milli gelirinden ba¤›ms›z de¤il. Sonuçtabu ülkede yafl›yorsunuz. Ülkedeki yaflanan eko-nomik sorunlar da direkt etkiliyor. Ülkenin içeri-sinde bulunan ekonomik flartlar›n son 2-3 y›l içe-risinde daha iyileflmesi, d›flar›dan Türkiye’ye olanilginin yaratt›¤› bir potansiyel. Onlar› da iyi de¤er-lendirmek laz›m. Kulüplerin, tabii bir de gelir yö-nünden bak›yoruz, en önemli maliyet kalemlerisonuçta sporcuya verdikleri paralar. Yani gelirini-zi belki bir noktaya kadar art›rma konusundakiimkanlar s›n›rl›d›r ama giderlerinizle ilgili bir fley-ler yapma flans›n›z var. Bizim o aç›dan altyap›yaçok önem veren bir yap›m›z var. fiu anda bizdedaha önce teknik direktörlük yapan Gordon Mil-

flar› olmamas›na ra¤men. Yani reel bazda konu-fluyorum.

Cem Ülkero¤lu fiimdi tabii asl›nda hiç bahset-medik. Bir de çok önemli bir gelir kalemi dahavar son zamanlarda ortaya ç›kan. Bu da bahissektörü. Türkiye’de biliyorsunuz bir tane bahisflirketi var. Yüzde 10 ödüyor kulüplere isim hak-k› olarak. Bu da bütün kulüplere eflit olarak öde-nen bir para. Befliktafl’›n, Fener’in, Galatasaray’›nbir art›s› yoktur orada. fiimdi demin de bahsettik.Futbol garip bir ifl. Yani normalde bir flirket ku-ruldu¤unda yapmak istedi¤i fley, pazar pay›n›maksimuma ç›karmak hatta mümkünse art›k te-kelleflmektir. Do¤al süreç böyle ifller. Futbolda nekadar kuvvetli rakipleriniz varsa geliriniz de o ka-dar yüksek olur. Dolay›s›yla asl›nda büyük kulüp-ler bir yerde tabii ki önderler, onlar liderler, herzaman gelirlerden belli bir oranda daha fazla payalabilirler, daha çok taraftarlar› vard›r vesaire. Fa-kat bunu mümkün oldu¤u kadar yaymak laz›mki, yani bir Befliktafl kendi evinde bir Konyas-por’la oynad›¤›nda 4-0, 5-0 kazanmas›n, Konyas-

2006 / 17

ne biliyorsunuz altyap›yla ilgili çok iyi çal›flmalaryap›yor. Oradan bizim en büyük maliyet kalemi-miz olan iyi futbolcular yetifltirmek ve maliyeti azolan kaliteli futbolcular elde etmek için çok ciddiçabalar›m›z var. Bunlar›n hepsinin bileflkesi, önü-müzdeki dönem daha iyi hedeflere, özelliklesportif ürün sat›fllar› ve reklam gelirleri baz›nda,sponsorluk gelirleri baz›nda daha iyi rakamlaraulaflaca¤›m›z› düflünüyoruz.

M. Rauf Atefl Spor ekonomisinin son birkaçy›ldaki yeni bir bileflimi de halka aç›lma, geniflkitlelere yay›lm›fl ortakl›klar oldu. Bu konuyu Me-te Bey bize biraz anlats›n. Halka aç›lmalar dünya-da nas›l oldu, Türkiye’de neler yafland›? Kulüple-rin baflar›lar› ya da baflar›s›zl›klar› borsaya, hissesenetlerine yans›yabildi mi? Bize bu konuda birazbilgi verebilir misiniz?

Mete Gorbon Öncelikle, kulüplerin halka aç›l-mas›ndan önce flirketleflmesi aflamas› oldu dünya-da ve Türkiye’de. Bu, art›k bu gelir ve gider ka-lemlerinin çeflitlili¤i ve boyutlar› çok büyük olun-ca belli bir profesyonel yönetime, daha kurumsalyönetime geçme ihtiyac›ndan dolay› do¤du. Baz›ülkelerin mevzuat› izin verdi, baz›lar›n›nki verme-di. Örne¤in ‹spanya dernek aflamas›nda kald›.

Ama ona ra¤men kurumsallaflmay›, yönetimdekurumsallaflmay› becerebildiler. Ama buna karfl›-l›k özellikle ‹ngiltere gibi ülkelerde, ‹ngiltere ve‹talya’da daha önceki yap›lar›ndan dolay› flirket-lefltiler ve bir süre sonra da halka arz›, artan fi-nansman ihtiyac›n› karfl›lamak için bir yöntemolarak kulland›lar. Halka arzdan çekindikleri yön-ler olmad› da de¤il. Örne¤in bunlardan baz›lar›yönetimi kaybetmek oldu. Artan fleffafl›k biraz in-sanlar› korkutan bir unsur oldu. Ama yurtd›fl›namesela bakt›¤›m›zda baz› çok baflar›l› giriflimlerde gördük. Örne¤in bir Manchester United, gelir-ler aç›s›ndan bakt›¤›m›zda, 47 milyon sterline91’de arz edildi, 2005 y›l›nda bir devralma olay›n-dan sonra halka kapand›¤› noktada 800 milyonsterlin civar›nda bir de¤er vard›. Yaratt›¤› de¤erebakarsan›z 47 milyondan 800 milyona ciddi bir 15senede yarat›lan bir de¤er var.

Halka arz›n modeli biraz baflar›y› etkiliyor.Kulübün, tak›m›n baflar›lar›n›n ne kadar yans›d›¤›biraz halka arz etti¤iniz flirketin modeline görede¤ifliyor. Avrupa’da a¤›rl›kl› olarak bakt›¤›n›zdakulüplerin futbol branfllar›n›n oldu¤u gibi tüm ge-lir ve giderleriyle beraber flirketlefltirilip arz edildi-¤ini görüyoruz. Burada bakt›¤›m›zda yine tak›m›nsonucundan ziyade tak›m›n gelirini ve giderini et-kileyecek sonuçlar›n hissenin performans›n› etki-ledi¤ini görmekteyiz. Örne¤in UEFA’ya kat›lmas›kesinlefltiyse, baz› gelir kalemleri için, sponsorlukanlaflmalar› olsun, yay›n anlaflmalar› olsun uzunvadeli yap›l›yor, etkilenmiyorsa tak›m›n kritik birmaç› kaybetmesi çok büyük bir etki yapm›yor.Ama buna karfl›l›k kritik oldu¤u düflünülen baz›olaylar veya promosyonlar, sponsorluk gelirleriiçin önemli bir oyuncunun sakatlanmas› hisselerietkileyebiliyor.

M. Rauf Atefl Peki bu futbol kulüpleri ya daflirketleri, Türkiye’de bir yat›r›m arac› haline gel-diler mi? Yoksa daha olgunlaflma aflamas›ndalarm›?

Mete Gorbon Hacimlere bakt›¤›m›zda çok yo-¤un hacimler görmüyoruz. Dolay›s›yla bazen spe-külasyon tart›flmas›na girebiliyor maalesef. Ancakborsan›n gidiflat›yla bakt›¤›m›zda esas›nda birazportföy çeflitlendirmek için kullan›labilecek birhisse. Genel itibariyle bakt›¤›m›zda borsa kaybet-tirirken bu hisseler kazand›rabiliyor. Genellikleborsa hareketleriyle uyumlu gitmiyor. Kendilerinehaiz bir gelir getiri oranlar› var. Dolay›s›yla port-föy çeflitlendirmede iyi bir hisse olarak görebilirizyani.

Sami Çobban Taraftarl›k iflin içine kar›fl›yor muorada?

Mete Gorbon Asl›nda Galatasaray’a bakt›¤›-

METE GORBON

yor, ekonomi, sektör, endüstri filan gibi fleylerkonufluluyor ama ben aç›kças› çok önemli bir fleygibi bunu yorumlam›yorum.

Sami Çoban Halka aç›lmak asl›nda kurumsal-laflma aç›s›ndan önem tafl›yan bir fley.

Cem Ülkero¤lu Sizin yapt›¤›n›z modelle olur-sa bu do¤ru. En az›ndan UEFA kriterlerinin öte-sinde ayr›ca bir de yerel ekonomik otoritelerin dedenetimine girmifl oluyorsunuz.

M. Rauf Atefl Sami Bey, bir parça açmak aç›-s›ndan, sizin modelin di¤erlerinden fark› nedir?

Sami Çoban Bizim modelde gerçek anlamdabütün faaliyetin gelir ve gideri halka aç›lm›fl du-rumda. O yüzden her fleyimiz fleffaf yürümek zo-runda. Yani futbolcumuz da bizim Futbol Afi’ninbünyesi içerisinde. Transfer etti¤imiz ya da satt›-¤›m›z futbolcular da oradad›r. Stat gelirimiz deorada oluflmaktad›r. Dolay›s›yla bütün gelir ve gi-derleri siz halka aç›k flirketin içerisine koydu¤u-nuz zaman fleffaflaflmay› sa¤lam›fl oluyorsunuz.Yat›r›mc›lar›n›za, taraftarlar›n›za, bütün faaliyetle-rinizi açm›fl oluyorsunuz. Bizim bütün mali tablo-lar›m›z, halka aç›kland›¤› tarihler itibariyle, Ser-maye Piyasas› Kurulu’nun sitesinden isteyen her-kesin incelemesine aç›k bir nitelikte. Bizim öbürkulüplerden fark›m›z giderimizin de bu iflin içeri--sinde olmas›. Yani faaliyetlerimizi oldu¤u gibi aç-m›fl olmam›z. Öbür kulüplerde sadece gelirin bel-

m›zda yat›r›mc›lar›n yüzde 70’i mesela yabanc›fonlar, onlarda bir taraftarl›k unsuru oldu¤unusanm›yorum. Yani pek taraftarl›k kar›flm›yor, ora-da iflin ekonomisi daha çok etkiliyor gibi görünü-yor.

M. Rauf Atefl Futbol kulüplerinin halka aç›lma-s› ve flirketleflmesi konusunda, Cem Bey, federas-yonun bir deste¤i, teflviki var m›? Ya da dünyadadi¤er ülkelerde federasyonlar›n bu yönde biryönlendirmesi var m›? “Halka aç›l›n, flirketleflin,kurumsallafl›n” diye. UEFA kriterleri vs. de var.

Cem Ülkero¤lu Profesyonelleflme, profesyo-nel idare konusunda Avrupa’da bu e¤ilimler var.Buna teflvikler var. Fakat halka aç›lma konusun-da böyle bir fley yok. Yani hiçbir federasyonda dakulüpleri halka aç›n diye bir teflvik yok. Buradada yok. Yani bu tamamen bir finansman modeli.Yani sonuçta bir defaya mahsus belli bir hisseni-zi sat›yorsunuz, belli bir para kazan›yorsunuz.Onun d›fl›nda olanlar›n kulübün geliri-gideriylepek ilgisi yok.

Mete Gorbon O konuda ben bir bilgi vereyim.2002 y›l›nda bakt›¤›m›zda dünyada 37 halka aç›kflirket var iken flimdi bakt›¤›m›zda 40 halka aç›kflirket var. Herhalde bir teflvik olsa bunun çok da-ha yayg›nlaflaca¤›n› düflünürüz.

Cem Ülkero¤lu Bir de bu çok ilgi çekici birfley olarak görünüyor. Yani kulüpler halka aç›l›-

2006 / 19

“MAÇ SONUÇLARI H‹SSELER‹ PEK ETK‹LEM‹YOR”

Türkiye’de biliyorsunuz dört büyük takımın da şirketleri halka açık durumda. Bunlardan sadeceBeşiktaş Avrupa’daki ağırlıklı modeli uygulamış durumda. Tüm gelir ve giderleriyle futbol şubesi halkaaçılmış durumda. Ama diğer üç kulübün çeşitli gelir kalemleri şirkete dahil edilmiş, buna karşılıkkulübe belli bir lisans anlaşmasıyla o gelirlerden bir kısmının aktarılması şeklinde bir şirketleşmemodeli seçilmiş. Baktığınızda dolayısıyla maç sonuçlarının hisseleri çok ciddi etkilemediğini, dahaçok gelir-giderdeki duyuruların etkilediğini görmekteyiz. Örneğin beklenmedik bir şampiyonluk bileolsa, son dakikadaki şampiyonluk Galatasaray’ın piyasa değerinde müthiş bir etki yaratmış değil.Ancak temettü açıklaması, temettünün ne kadar dağıtılacağının açıklanması hisse senedini ciddioranda etkileyebiliyor. Örneğin Beşiktaş’ta açıklanan bir zarar son zamanda ciddi bir hisse senedindefiyat düşüklüğüne yol açmış durumda.

Son bir noktaya parmak basacağım. Dediğim gibi Beşiktaş dışındakiler daha çok bir gelirpaylaşımı modeli şeklinde yatırımcılara. Bu esasında baktığınızda, geliri alıyorsunuz ve halka açıklıkoranında başkalarına dağıtıyorsunuz. Kulübe dağıtmıyorsunuz. Bu kısa vadede arz sırasındafinansmanda kolaylık sağlayan bir şey, pazarlama açısından ve değer yaratma açısından vegetireceğiniz kaynak açısından. Ama uzun vadede kulübün çıkarlarına bazen ters düşebiliyor.

Borsanın yüzde 60-70’inin yabancı fonların elinde olduğunu düşünüyoruz. Yabancı fonlar da enbilgili, en mantıklı, rasyonel yatırımcılardır. Trabzonspor, Galatasaray ve Fenerbahçe’nin halka açıkolan şirketlerindeki yabancı yatırımcı oranına baktığınızda yüzde 30-70 arasında olduğunugörüyoruz. Ama Beşiktaş’ın sahipliğine baktığımızda bu oran yüzde 1’in bile altında. Yani gelirpaylaşımı olduğu için diğerlerini çok daha fazla tercih ediyorlar. Dolayısıyla sadece yapılansponsorluk anlaşması, maç yayını anlaşması gibi unsurlar onlar için şirket değerini veya hisse fiyatınıetkileyecek unsurlar.

METE GORBON

li bir ölçüsü flirketin içerisine konulmufl durumda.Yani asl›nda orada bir halka aç›kl›ktan m› söz et-mek laz›m ya da baflka bir fleyden mi söz etmelibilmiyorum. Çünkü gerçekten sermaye piyasalar›aç›s›ndan halka aç›lma kanununa uymuyor.

Cem Ülkero¤lu Öyle bir fley ki, 20-25 milyondolarl›k diyelim bir gelir yaratm›fls›n›z sponsorluk,reklam, yay›n sözleflmeleriyle, bundan gideriniz,ofis kiran›z, personel gideriniz gibi giderler.

Mete Gorbon Bir de küçük yat›r›mc› ve taraf-tar aç›s›ndan flöyle bir fley de yap›labilir. BorsadaFenerbahçe’nin de¤eri flu kadar, Galatasaray’›nde¤eri bu kadar, Befliktafl’›n de¤eri flu kadar gibiyorumlar yaz›l›yor ama esas›nda bakt›¤›n›zdabunlar çok da karfl›laflt›r›labilir de¤il. Yani elmaile armut karfl›laflt›rmas› esas›nda.

Tu¤rul Aflkar Piyasa de¤erleri reel kesim içingeçerlidir. Spor hizmeti veren kulüplerde piyasade¤erinin çok fazla bir anlam› yok. Ama itibar,sayg› aç›s›ndan Deloitte yap›yor. Dünyan›n enyüksek piyasa de¤erine sahip olan ManchesterUnited 1 milyar 200 milyon dolar civar›nda amaMalcolm Grazer geçen sene yüzde 99’unu topla-y›p sat›n ald›, borsadan çekti biliyorsunuz. Chel-sea’yi biliyorsunuz Roman Abramovich 2003 y›-l›nda sat›n ald›, borsadan çekti. Asl›nda Avrupa’dabakt›¤›n›z zaman flirketleflme de böyle çok iste-nen düzeyde ve istenen amaca do¤ru gitmiyor.Bizde de flirketleflme asl›nda tart›fl›lmal›. YaniTürk futbolu daha fazla pasta yaratabilmek içinacaba flirketleflmek zorunda m› yoksa baflka birolufluma m› gitmek zorunda? Halka arz bu flekil-de mi yap›lmal› yoksa baflka bir flekilde mi yap›l-mal›? Yani bütün bunlar› k›yaslad›¤›m›z zaman,bugün ülkemizdeki örneklerin çok da Avrupa ileiktisadi ve mali anlamda rekabet edebilecek, ile-ride kulüplerimize ciddi güç verecek örgütler ol-mad›¤›n› görürüz.

Ben size flimdi bir örnek vereyim. GalatasaraySportif Afi 2002 y›l›nda halka arz olmufl. Yüzde16’s› o zaman halka aç›kt›. Benim y›l sonu itiba-riyle yapt›¤›m incelemede 14 milyon 703 bin do-lar sadece mali yat›r›mc›lara, yani kulüp d›fl›nda-ki kesime para ödemesi yap›lm›fl. Bunun halkaarz geliri ise 20,5 milyon dolar. Yani halka arz ge-lirinin yaklafl›k yüzde 71’ini temettü ad› alt›nda üçy›lda üçüncü kiflilere ödüyorsunuz. Dolay›s›ylabu halka arz modeli ve mant›¤› tamamen yanl›fl.Ben Galatasaray yöneticisi olsam, elimde olanak-lar olsa ilk ifl olarak borsadaki halka arz edilmiflhisseleri toplar›m. Çünkü her y›l modelden kay-naklanan yap›lanma gere¤i Galatasaray temettüödemek zorunda. Galatasaray isterse borç bata-¤›nda olsun. Yani her y›l siz o naklen yay›n gelir-

leriniz oldu¤u sürece, stat gelirleri d›flar›da tutul-du, onun d›fl›ndaki gelirlerinizi Sportif Afi’ye devirve temlik etti¤iniz sürece, gider olmad›¤› için hersene sonunda size kâr ç›kacak. Bu kâr› zaten sizbir flekilde da¤›tmak zorundas›n›z. Galatasaray’›nflimdi içinde bulundu¤u konum itibariyle 14 mil-yon 700 bin dolar temettü da¤›tacak durumu yok.Sadece Galatasaray m› yapm›fl bunu? Fenerbahçede da¤›tm›fl. Fenerbahçe de y›l sonu itibariyle 7,5milyon dolara yak›n temettü da¤›tm›fl. Halka arzgelirine bakt›¤›n›z zaman yaklafl›k 30 milyon do-lar. fiimdi böyle bir borçlanma modeli yoktur.Halka arz›n temel sebebi sermaye piyasalar›ndanuzun vadeli ve düflük maliyetli fon temin etmek.Bu ise en pahal› borçlanma modeli. O günkü ko-flullar itibariyle Galatasaray belki borçlanam›yor-du, kredi kanallar› kapanm›flt› ve Galatasaray’›n96 y›l›ndan bafllay›p önüne koydu¤u bir vizyonvar. Galatasaray Avrupa’da kupa kald›rmak isti-yor. Rekabeti oraya tafl›mak istiyor. Bunun da yo-lu nereden geçiyor? Borçlanmaya dayal› bir mo-deli önüne alm›fl ve buna istinaden 2000 y›l›ndada kupay› havaya kald›rm›fl. Ama bunun maliyetidaha sonraki y›llarda halka arz ve halk arz›n d›-fl›nda da çok maliyetli bir nokta.

Emre Atam Orada ben bir ekleme yapaca¤›m.Bu tabii hakikaten benim konumun d›fl›nda, bel-ki baflkan›m›z›n aç›klamas› gereken bir konu amao zaman AIG ile bir stratejik ortakl›k düflünülmüfl-tü. AIG de varl›klar›na bakt›¤›m›z zaman her za-man ilk 15’te dünyada yer alm›fl, yani bir dev. Oolmad›. Bizden kaynaklanm›flt›r, AIG’den kaynak-lanm›flt›r veya iki taraftan kaynaklanm›flt›r o ayr›konu. Ama onu gerçeklefltirebilsek AIG do¤ru birortak gibi gözüküyordu. Olmad›. Öbür türlü evet,

20 / 2006

yor. Dolay›s›yla çok daha farkl› sektörlerden in-sanlar bir araya geliyor, bir yönetim oluflturuyor.Bu kimi yönetimde iyi tutar, bu konu ayr›. Kaba-ca profesyonel flirkete bakt›¤›n›zda, halka aç›lm›flve ekonomik gelirler elde eden büyük çapl› ope-rasyon yapan flirketlere bakt›¤›n›zda yani böylebir fley yoktur. Profesyonel idareler vard›r.

Tu¤rul Aflkar Cem Bey, ben burada size birkatk› olsun diye söylüyorum. Peter Kanyon vard›.Manchester United’›n idari ve sportif, mali direk-törüydü. Roman Abramovich 7,5 milyon poundaChelsea’ye transfer etti. Bizim kulüplerimizde buyönde s›k›nt› var.

M. Rauf Atefl Peki sizce ideali ne olmal›? Hemyönetim hem de taraftar iliflkileri aç›s›ndan nas›lyap›lanmal›?

Cem Ülkero¤lu ‹dareye gelenlerin kafalar›ndane kadar kurumsallaflma yaklafl›m› var ise, ne ka-dar reformcu zihniyetlere sahiplerse o kadar iyiprofesyoneller ve iyi ekipler kurmak istiyorlar.Onlara yetkiyi devretmek gibi yönelimlere giri-yorlar. Ama baz›s› böyle de¤il. Ben bunu Fener-bahçe, Galatasaray, Befliktafl için söylemiyorum.

Bir pazarlama semineri verdik. Süper Lig ku-lüplerini ve Lig A kulüplerini davet ettik. fiimdiorada çeflitli öneriler dile getiriyoruz. “Gelirleri ar-t›rmak için flunlar flunlar yap›labilir” diye. Yaniçok enteresand›r, kahve aralar›nda bana kulüpmüdürleri, genel müdürün söyledi¤i fley flu:“Do¤ru söylüyorsunuz, güzel de ben bunu anla-tamam. Siz federasyon olarak bunlar›n yap›lmas›-na dair karar al›n ve bize dikte edin ki baflkan da‘ne yapal›m uyaca¤›z’ desin. Yoksa ben söylesembu ifller olmaz.” Bunlar Türkiye’nin realitesi. Ger-çekler böyle maalesef.

M. Rauf Atefl Sami Bey, sizin yönetimle ilgili,organizasyonla ilgili görüflleriniz nedir? Türki-ye’de gerçekten futbol yöneticisi var m›d›r? Yetifl-tirme konusunda bir çaba var m›?

Sami Çoban Kulüpler sadece yönetim kuru-lundan teflekkül eden organizasyonlar de¤iller.Kulüplerde yönetim kurulunun alt›nda profesyo-nel hizmet veren çok ciddi bir yap›lanma var. Ya-ni kulüp demek sadece yönetim kurulu demekde¤ildir. Yönetim kurulunun alt›nda kaliteli, iyi

sizin dedi¤iniz tabii do¤ru oluyor. Yanigiderleri kulüpte tutup da gelirleri ora-ya ald›¤›n›z zaman hakikaten ciddi birtemettü var.

Cem Ülkero¤lu Asl›nda çok tart›fl-mal› bir fley. Yani dünyan›n en geliflmiflekonomisinde borsa, halka arz gibi fley-ler mevcuttur. Ama mesela buradaki ör-neklere bakt›¤›n›zda, bilmiyorum buson y›lda bir de¤ifliklik oldu mu ama mesela Fran-sa’da yasakt›r, kulüplerin halka aç›lmas› gibi birfley söz konusu olamaz. Ayr›ca tart›fl›lmas› gere-ken belki baflka fleyler de var. Yani biz hep ku-lüp baz›nda düflünüyoruz. Avrupa’da futbol çokböyle afla¤›dan yukar›ya göre giden bir yap›lan-mad›r. Amerika örne¤ine bakarsan›z orada yuka-r›dan afla¤›ya do¤ru gider. Amerika’da meselaürün kulüp de¤ildir, ligdir. Avrupa’ya geldi¤iniz-de ürün kulüp. Lig sonra bir ikincil etken olarakgeliyor. Yani bu tek kiflilik bir oyun de¤il, mutla-ka birisi var yan›n›zda. Lig oynuyorsan›z sahnede18 kifli var. Siz örne¤in kendi bölümünüzü oynar-ken en az iki kifliyle oynamak zorundas›n›z. Do-lay›s›yla “Ben halka aç›ld›m, ben en büyü¤üm”yaklafl›m› asl›nda bence k›sa vadede de¤il uzunvadede zarar veriyor. Bu fark giderek aç›ld›kçaas›l ürün olan lige zarar veriyor.

Sami Çoban Ama halka aç›kl›k bir büyüklükgöstergesi de¤il ki.

Cem Ülkero¤lu Belki kulüplerin birer birerhalka aç›lmas› yerine belki lig organizasyonundaböyle fleyler olabilir.

M. Rauff Atefl Kulüp yönetimleri Türkiye’deyanl›fl m›? Bat›’da ideal kulüp yönetimleri, organi-zasyonlar› ve taraftar yap›lar› nas›l?

Cem Ülkero¤lu fiöyle yanl›fl. Art›k bir de “En-düstri olduk” diyoruz. Bu büyük kulüpler için ta-bii çok daha büyük boyutlarda gerçeklefliyor amaAnadolu kulüplerini de ele al›rsak, ortada bir ge-lir var, belli yarat›labilecek fleyler var. Ama bir yö-netim kurulu seçiyorsunuz, bu tamamen politikbir fley. Politik derken ben iyi yapaca¤›m diyorsu-nuz, insanlar› kendinize inand›r›yorsunuz vesaire.Sonunda 10-15 kifli neyse bir kulübü yönetmeyegeliyorsunuz. Yönetim kurulundaki insanlar fut-bol endüstrisinin içinden gelen insanlar olmayabi-liyorlar. Ya da oyunu biliyor olmak, ekonomikolarak bir kulübü, futbol endüstrisini tan›yor ol-mak, onu iyi yönetecek demek anlam›na gelmi-

2006 / 21

M. RAUF ATEfi Spor ekonomisinin son birkaçy›ldaki yeni bir bileflimi de halka aç›lma,genifl kitlelere yay›lm›fl ortakl›klar oldu.

Gelir kalemleri

Maç has›lat›Medya gelirleriSponsorluk geliriMerchandising geliriToplam

‹talya16541317

100

‹spanya25519

15100

Almanya18452215

100

Fransa16511815

100

‹ngiltere30391813

100

5 büyük ligde ve Türkiye’de gelirlerin da¤›l›m› (%)

Man. Utd.4037149

100

Türkiye*254413

**18100

(*) Üç büyüklerin ortalamas›, (**) Reklam ve merchandising gelirleri toplam›

profesyoneller, yönetim kuruluna ifl ve ifllemlerihaz›rlay›p sunan insanlar var. Normal anonim flir-ketlerde de yönetim kurulu üyelerinin her konu-da çok üst düzeyde bilgi sahibi olmas› beklene-mez. Bu konularda tabii ki dernek statüsünde ol-man›n getirdi¤i bir realite var. Yani tüm kulüple-rimiz flu anda dernek statüsünde. Ama bunun birad›m ötesine geçmifl baz› kulüplerimiz var. Pro-fesyonelli¤e bir ad›m daha yaklaflm›fl, halka aç›l-m›fl flirketleri var ve anonim flirket statüsüne geç-mifl, futbol faaliyetini bu flirketler bünyesinde yü-rüten kulüplerimiz var. Tabii ki ideali her konudaçok uzman, ama bunu oluflturam›yorsunuz. Yö-netimden bu düzeyde uzmanl›k bekleyemezsiniz.Alttaki profesyonellerinizi, çal›flanlar›n›z›, daha et-kili, daha iyi, konusuna hakim insanlardan seçer-siniz. Mesela bizde bir profesyonelin yan›nda 13ayr› amatör flubemiz var. fiimdi 13 ayr› amatör flu-be demek 13 ayr› farkl› branfl demek ve herbranflta da alt kategoriler var. Bir yöneticinin bü-tün bu amatör branfllarla birlikte profesyonel flu-bemizin hepsinden bire bir flekilde uzmanl›k dü-zeyinde bilgi sahibi olmas›n› beklemek herhaldepek hakkaniyete uygun bir fley de¤il. Böyle birvas›f da kolay kolay bir insanda birleflmez. De-mek ki o flubeleri do¤ru insanlarla idare edecek-siniz ve o sizi bilgilendirecek. Onun karar meka-nizmas›d›r yönetim kurulu.

Yönetim kurulu her iflin, her eylemin içerisin-de olmaz zaten normalde. O aç›dan yönetim ku-rulu aç›s›ndan flahsen bizim kulüp olarak bir s›-k›nt›m›z yok. Ama baz› Türkiye gerçekleri var kio Türk insan›n›n yap›s›ndan kaynaklan›yor. Biztaraftar›m›z› daha iyi e¤itebilirsek, bu müsabaka-lara daha hoflgörüyle, sportif bir yaklafl›mla yak-laflmalar›n› sa¤layabilirsek, biz statlardaki küfürüyok edebiliriz. Yani oradaki sorunlar kulüplerdenkaynaklanm›yor ki, Türkiye’nin genel standartla-r›ndan kaynaklan›yor. Türkiye’den soyutlanm›flbir kulüp gerçe¤i düflünemeyece¤imize göre,Türkiye’nin birtak›m sorunlar›n› kulüplerin bün-yelerinde bar›nd›rmalar› kaç›n›lmaz bir fley.

M. Rauf Attefl Emre Bey’e de flunu sormak isti-yorum. Kendisi profesyonel bir yönetici. Türki-ye’de yeterince profesyonel futbol yöneticisi varm›d›r? Kulüpler yetifltirmek için çaba gösteriyorlarm›? Yoksa normal ifl dünyas›ndaki tipte yönetici-ler mi kulüpleri yönetiyor? ‹deali ne olmal›?

Emre Atam Bana sorarsan›z, ideali olabildi¤in-ce bu ifli profesyonellere devretmek. Bizim Gala-tasaray Sportif Afi yap›s›nda esas›nda elbette kisonuçta bir yönetim kuruluna ba¤l›y›z ama bizbence olabildi¤ince ba¤›ms›z›z diye düflünüyo-rum. Çok üst düzey, çok stratejik kararlar al›nma-

s› gereken noktalarda elbette yönetimle paylafl›-yoruz ama reklam sat›fl›, sponsorluk sat›fl› gibi bi-zim ana kalemlerimizde olabildi¤ince ba¤›ms›z›z.

M. Rauf Atefl Peki kulüpler yönetici yetifltir-mek için özel çaba gösteriyorlar m›?

Emre Atam Di¤er kulüpleri çok iyi bilmiyo-rum. Galatasaray ile ilgili konuflursak flöyle birfley söyleyebilirim. Bizim yine Sportif Afi’ye hattaPazarlama Afi’ye bakt›¤›m zaman da görebiliyo-rum, üst düzey ve orta düzey yöneticiler y›llard›rayn› kifliler, bana sorarsan›z da do¤ru kifliler. Bu,istikrar›n sa¤lanmas› aç›s›ndan önemli. Siz benidüzeltin, bildi¤im kadar›yla Befliktafl’ta son iki se-nedir, flundan biliyorum görüfltü¤üm kifliler sü-rekli de¤ifliyor. Bence 2-3 sene evvel iyi bir sistemyakalam›flt›, ama son dönemde tabii benim kifliselgörüflüm bu, o gitti bu geldi orada bir s›k›nt› vargibi görüyorum. Fenerbahçe’ye bakt›¤›m zaman,Fenerium’da en az›ndan Bahad›r y›llard›r bu iflinbafl›nda, Gül epeyce zamand›r sponsorluk ve rek-lama bak›yor. Trabzonspor’da Burak ile Cenk var-d› ama galiba ayr›ld›lar. Esas›nda kulüpler do¤ruprofesyonel yöneticileri buluyorlar ama sonrakaybediyorlar. Baz›lar› bir sebepten ayr›l›yor, bi-lemiyorum art›k yönetimle olan problemler mineden. Bunun olmamas› laz›m. Bizim kendi bün-yemize bakt›¤›m›z zaman ben aç›kças› uzun za-mand›r ayn› ekiple çal›fl›yor olmaktan mutlulukduyuyorum ve bunun do¤ru bir fley oldu¤unudüflünüyorum.

Cem Ülkero¤lu Birini biz ald›k.Emre Atam Evet daha sonra bir tane arkadafl›-

m›z federasyona geçti. Ama hakikaten profesyo-nel yönetici say›s› üçtür, befltir, ondur. Bu rakam

22 / 2006

¤iniz bir fley var m› yönetimle ilgili olarak?Özgür Dirim Özkan En son geçen hafta bir

olay oldu. Kocaelispor Taraftarlar Derne¤i, Koca-elispor yönetimine talip oldu. Daha do¤rusu bafl-ka bir talip ç›kmad›¤› için ald›lar. Her ne kadaronlar geçici bir süre için böyle bir giriflimde bu-lunduklar›n› söyleseler de bence bu hofl bir olay-d› asl›nda. Ama flimdi tüketici olarak futbolsever-lerden bahsetti¤imiz zaman asl›nda bu tüketicinine¤ilimleri art›k de¤iflmeye bafllad›. Tüketici profi-li de¤ifliyor asl›nda. Tüketicinin davran›fllar› dade¤iflmeye bafllad›. Mesela günümüzde art›k tak›-m›n› sonuna kadar destekleyen, deplasmana gi-den, bütün maçlara giden, gerekti¤i zaman para-s›n› harcayan taraftar art›k mesela lisansl› ürün al-man›n futbolu bitirdi¤ini söylüyor. ‹slam Çupi’ninde bahsetti¤i fley de buydu. Rahmetli, ölmedenönce yazd›¤› yaz›larda futbolun ölümünden sözediyordu sürekli. Çünkü art›k futbol tak›mlar›n›ntak›m olmaktan ç›k›p flirket oldu¤undan bahsedi-yordu. Sizin söyledi¤iniz fleyle de ba¤lant›s› varbunun. Yani ‹slam Çupi ile sizin söyledi¤iniz fle-yin aras›ndaki bir noktay› bulmak gerekirse bu-gün Türkiye’de kulüp baz›nda konuflmaktan ziya-de belki lig baz›nda konuflmak çok daha mant›k-l› geliyor bana da.

Anadolu’da büyük bir potansiyel var. ‹nsanla-r›n Anadolu’da köylerde bile camiden önce yap-t›klar› fley bir futbol sahas› oluyor. Üç tane tahta-y› yan yana getirip kale yap›p futbol sahas› yap›-yorlar. Biz yurtd›fl›na gitti¤imiz zaman, yafl›t›m›zgençlerle tan›flt›¤›m›z zaman ilk yapt›¤›m›z fleyler-den bir tanesi, çok siyasal ortamlar dahi olsa, fut-bol oynamak oluyor. Belki bizim Türkiye’de fut-bol olarak bu de¤eri sahiplenmemiz gerekiyor.Futbolu, genel kültürü oluflturan, genel Türk kim-li¤ini veya genel kimli¤i oluflturan bir nüvenin

çok fazla de¤il. Halbuki bu rakam›n artmas› la-z›m. Departmanlar›n yeri geldikçe büyümesi la-z›m. Sorumlulu¤un da kesinlikle profesyonellereaktar›lmas› laz›m. Ayda bir, üç ayda bir hesab›n›sorars›n›z tabii. Sizin dedi¤iniz çok do¤ru. Bir yö-netim kurulu üyesi on tane branfla birden baka-m›yor. Bu insanlar›n da kendi iflleri güçleri var.Çok büyük projeler gündemdeyken, sponsorlu¤a,reklama, lisansiyelere fazla vakit ay›rmas› müm-kün de¤il. O yüzden olabildi¤ince profesyonel-leflmek gerekiyor. Ben kendi flirketimden mem-nunum. E¤itimini al›yoruz, gerekti¤i zaman yurt-d›fl›na ç›kabiliyoruz, inceleyebiliyoruz. Ama di¤erkulüpleri, Fenerbahçe ve Befliktafl’› çok fazla bil-miyorum. Anadolu kulüplerinde de profesyonelanlamda kadrolaflma oldu¤unu zannetmiyorum.

M. Rauf Atefl Dirim Bey, sizin eklemek istedi-

2006 / 23

“HALKA AÇILMAK FON ELDE ETMEK AMACIYLA YAPILMALI”

Doğru enstrümanları doğru yerde kullanmazsanız, farklı bakış açılarıyla bakarsanız yanlışsonuçlara varırsınız. Yani halka açılmak bir büyüklük, küçüklük göstergesi olarak değil, fonoluşturmak maksadıyla yapılırsa mantıklı. Yoksa bugünkü piyasa değeri gibi demin bahsettiğiniz elmaile armudu mukayese ederseniz olmaz. Şimdi Beşiktaş ile öbür kulüplerin ya da Galatasaray ileFenerbahçe’nin verilerini yan yana koyduğunuz zaman, aynı kriterlerle oluşturmamışsanız bu verileribirbirleriyle mukayese edemezsiniz demektir. Ederseniz de yanlış sonuçlara ulaşırsınız. Bu nedenlezaten UEFA artık 2007’den itibaren sadece futbol faaliyetiyle ilgili olan şirketi değil kulübün hissesiolan tüm şirketleri denetlemeye başlıyor. Şimdi artık muhasebe standartları da çok uluslararasıdüzeyde ciddi standartlara bağlandı. Artık herkes bir veriye baktığı zaman aynı şeyleri anlayacakdüzeyde, ama tabii bunu sağlayabilmek için o standartlara uygun mali tabloların oluşturulmuş olmasılazım. Farklı standartlarla, farklı kriterlerle oluşturulan mali tablolar bize yanlış sonuç veriyor. Ve halkaaçıklık tamamen fon elde etmek amacıyla yapılmalıdır. Eğer başka bir amaç güdülüyorsa yanlış, kihiç sanmıyorum öyle bir şey olduğunu, öyle bir amaca hizmet etmez halka açılmak.

SAMİ ÇOBAN

parças› olarak görmemiz gerekiyor. Dolay›s›ylaben olaya ekonomik bazda bakm›yorum. Baflkabirtak›m sosyal olgulara bak›yorum.

Cem Ülkero¤lu Sadece ekonomik bakman›zmümkün de¤il zaten. Yani flimdi Türkiye’de üçkulüpten bahsediyoruz. Burada, futbol ekonomi-sini konufluyoruz. Ad› geçen kulüpler ManchesterUnited, Juventus, Real Madrid. Kimse Osasunademiyor. Kimse Albasete demiyor. Kimse St. Pau-li demiyor. Bunlar da kulüp. Yani biz herhaldeöyle bir yere gidece¤iz ki sonunda Avrupa’da birlig olacak ve onun alt›nda yerel ligler olacak.

M. Rauf Atefl Mete Bey, siz bir arac› kurum,yat›r›m flirketindesiniz. Bir yanda kendi çal›flanla-r›n›z ya da ayn› sektörde olan analistler, araflt›r-mac›lar, al›m yapanlar vesaire var. Bir tarafta dayat›r›mc›lar, tasarruf sahipleri var. Bu kesim bukulüplere yönetim ve halka aç›k bir flirket olarak,paralar›n› de¤erlendirebilecekleri bir flirket olaraknas›l bak›yor? Normal bir flirket olarak görüyorlarm› yoksa hala kulüp olarak m› görüyorlar? Yöne-tim, iyi yönetim aç›s›ndan güvenilir olarak görü-yorlar m›?

Mete Gorbon Daha önce de söyledi¤im gibi okadar derin ka¤›tlar de¤il zaten bunlar. Dolay›s›y-la o aç›dan talep gören ka¤›tlar de¤iller. Ama çoknaif bir bak›fl aç›s› m› vard›r? Kendi kuruluflumiçin konuflay›m. Bizim araflt›rmam›z›n pek takipetti¤i ka¤›tlar de¤il. Çünkü belli bir derinli¤in üze-rinde olan ka¤›tlar› takip ediyorlar. O aç›dan daportföylere de pek dahil olduklar›n› sanm›yorum.

Sami Çoban Yönetimle ilgili bir ilave daha ya-paca¤›m. Bizim ISO9001’imiz var, Befliktafl’›n yö-netim kalitesi aç›s›ndan, onu da ilave edelim.

Tu¤rull Aflkar Benim yönetimle ilgili ciddi elefl-tirilerim var. Zaten futbolun kendi içsel dinamik-lerinden kaynaklanan birtak›m s›k›nt›lar› var.

M. Rauf Atefl Elefltirilerle birlikte olmas› gere-keni de söyler misiniz?

Tu¤rul Aflkar 2004 y›l›n›n temmuz ay›nda Bu-sinessweek “Futbol Kurtar›labilir mi” diye bafll›katt›. Futbolda ciddi hastal›k var. Futbolda zatenyolunda gitmeyen birtak›m fleyler var. Özellikleson zamanlarda baflta ‹ngiltere olmak üzere, bafl-ta futbolcu ücretleri olmak üzere ciddi indirimle-re gittiler. Bugün futbolda en önemli gider kalem-lerinin bafl›n› futbolcu giderleri oluflturuyor. HattaFIFA Baflkan› Blatter, futbolcular› açgözlülüklesuçlamaya kadar ifli götürdü. fiimdi tabii olay sa-dece futbolcuya ödenen para de¤il.

Bugün profesyonel futbol, benim kiflisel görü-flüm ve gözlemim o ki, profesyoneller taraf›ndanyönetilmiyor. Profesyonel futbol amatörler tara-f›ndan yönetiliyor. Oysa bugün bu 100 milyonluk

bütçelere varan kulüplerin yönetiminde en ufakbir hata y›l sonunda zarar etmeniz demek. Gider-lerinizin gelirlerinizin üzerinde olmas›, bütçe aç›-¤› vermeniz ve borçlanma demek. Böyle bir du-rumda bulundu¤unuz flirketin bafl›nda kalamazs›-n›z. Ama bizim kulüplerimiz özellikle dernek sta-tüsünde örgütler ve bunlar›n sekiz tanesi de ka-muya yararl› dernek statüsünde. fiimdi flirketlefl-mifl kulüplerimiz var iflin enteresan›, ironi yapa-cak olursak. ‹stanbulspor, Adanaspor, Vanspor.Bunlar›n hepsi batm›fl. fiirketleflmifller ama bat-m›fllar. Avrupa’da da örnekleri var. fiirketleflip ba-t›p ikinci kümeye düflen, iflas eden kulüpler var.Bakt›¤›m›z zaman yani ifller yolunda yürümüyor.

Futbolu profesyonellerin yönetmesi laz›m.Vebafl›ndaki insanlar futbolu kendi flirketleriymifl gi-bi yönetemezler. Futbolun kendi içsel dinamikle-ri var. Ve futbolun büyüyen bir pasta oldu¤ununve endüstriyel bir sektör oldu¤unun yöneticilertaraf›ndan fark edilmesi ve bunun gereklerininyerine getirilmesi gerekiyor. Pazarlamada ciddiproblemlerimiz var. En büyük örne¤i vereyim.Galatasaray 2000 y›l›nda UEFA Kupas›’n› ve SüperKupa’y› kazand›, bunlar›n maketini yapmay› 2003y›l›nda akl›na getirebildi.

M. Rauf Atefl ‹yi yapan bir kulüp örne¤i vere-bilir misiniz?

Tu¤rul Aflkar ‹yi yapan kulüp örnekleri ince-

24 / 2006

ÖÖZGÜR D‹R‹M ÖZKAN 150 tane tak›m varama biz üç tak›mdan bahsediyoruz sürekli.Halbuki tüketim mant›¤›ndan da yaklaflsak,

genel bir futbol kültüründen de baksak,futbolun kalitesinden de baksak

Türkiye’deki 150 tak›m›n yaratt›¤› de¤ernerede dünyada baflar›l› olabilir ki? Yani

bugün taraftarlar, hani endüstriyel futbolakarfl› olan taraftarlar Türk tak›mlar›n›n

Avrupa’da baflar›l› olmas›na karfl› de¤iller.Ama önce Manchester United’da bafllad›

halka arz. fiimdi art›k halka arzdan geriçekmifller. Biz geriden takip ediyoruz ve

onlar›n yapt›klar› hatalar›n hepsini tekraryap›yoruz. Mesela Gençlerbirli¤i kulübünde

tart›fl›l›yor flimdi halka arz. Biz de soruyoruzhalka arz ettikten sonra elde edece¤iniz

paray› ne yapacaks›n›z? Zaten kasada 20milyon dolar var hiçbir iflimize yaram›yor.Dolay›s›yla bu tip fleyleri konuflurken belki

bizim Türkiye olarak farkl› bir tarzyaratmam›z gerekiyor. Belki mesela

sadece Avrupa Birli¤i’ne veya Avrupa’yade¤il, etraf›m›zdaki ülkelere bakmam›z

gerekiyor, futbolumuzu geniflletmek için.Ama biz ‹stanbul’un d›fl›na bile

ç›kam›yoruz.

gün UEFA’da 52 federasyon var. 52 federasyonuntoplam üretti¤i rakam 24 trilyon dolar. UEFA’n›niçinde tabii ‹srail de var, Azerbaycan da var. Sa-dece Avrupa’n›n üretti¤i rakam 17-18 trilyon do-lar. Türkiye’nin milli geliri de 350 milyar dolar.Toplam Avrupa büyüklü¤ü içerisinde çok küçü-¤üz. Futbol pastas› olarak bu küçüklük ve hedef-lerimize bakt›¤›m›z zaman bizim yükselen bir de-¤er olarak hem dünya futbolundan hem Avrupafutbolundan pay almam›z laz›m. Biz Avrupa’n›nalt›nc› ligi olabiliriz. Yani yetenek havuzu bak›-m›ndan çok yetenekli futbolcular›m›z var. Altyap›bunlar› ortaya ç›karabilir. Ama bizim vizyon ola-rak bunu önümüze koymam›z laz›m.

Ben tipik bir örnek vereyim. Federasyonunfutbolun geliflimine, araflt›rma ve gelifltirmeyeay›rd›¤› pay toplam bütçenin yüzde 2’sine tekabülediyor. Bu kadar düflük bir rakam. ‹ngiliz futbolfederasyonunda bu pay yüzde 15. UEFA’da yüz-de 20, FIFA’da yüzde 18. Bir kere bu ifl federas-yondan bafll›yor. Yani her fleye toplumsal sorum-luluk temelinde bakmam›z laz›m. Ben birtak›mfleyleri söyledi¤im zaman kulüp taraftarlar› ç›k›p“Siz önyarg›l› yaklafl›yorsunuz” diyor. Hay›r, benönyarg›l› yaklaflm›yorum. Ben bir kere futbolse-verim. Kulüpsever veya X kulübün taraftar› de¤i-lim. Bunlar olmas› gereken, de¤iflmesi gerekengerçekler.

Türkiye’nin Avrupa’da alt›nc› büyük lig olma-s› vizyonunu önüne koymas› ve bunun da gerek-lerine uygun flekilde araçlar›n› tespit etmesi laz›m.Biz tabii bu konuda hasbelkader bir fleyler yap›-yoruz. Çok fazla ilginin olmad›¤›n› görüyorumama son zamanlarda bu ilgi artt›. Avrupa bu ifliçok önceden yapm›fl. Biz maalesef bu konudaçok geride kald›k. Tipik bir örnek vereyim. Tür-kiye’de bugüne kadar bas›lan futbol kitab› adedi275. ‹ngiltere’de y›lda 375 adet futbol kitab› bas›-l›yor. ‹ngiltere’de geçen y›l futbol kitaplar› sat›flsay›s› 5,6 milyon adet. Türkiye’de bir futbol kita-b› 250 adet sat›yor. Yani bizim entelektüel anlam-da da yapmam›z gereken çok fley var.

M. Rauf Atefl Evet, Cem Bey, hem cevap hak-k›n›z› kullan›n hem de federasyonun önümüzde-ki dönemde futbol endüstrisini gelifltirmeye yöne-lik planlar› var m›, bunu da paylafl›rsan›z sevini-riz.

Cemm Ülkero¤lu fiimdi federasyonda bu ifllerezaten bafllad›k. Yani birtak›m gelifltirme çal›flma-lar›na bafllad›k. Yüzde 2 araflt›rma-gelifltirme pay›rakam›n› nereden ald›n›z?

Tu¤rul Aflkar Ben Futbol Federasyonu’nunkendi faaliyet raporundan ald›m o rakam›.

Cem Ülkero¤lu Önümüzdeki genel kurulda

lenebilir. Ben mesela Ajax kulübünü inceledim.Porto kulübünü inceledim. Ajax kulübü genellik-le altyap›ya önem veren, altyap›dan futbolcu ye-tifltiren bir kulüp. Milli gelir anlam›nda da Türki-ye ile Hollanda’n›n toplam milli gelirleri birbirineyak›n. Bakt›m, orada dengeli bir da¤›t›m var. Vekulüpler daha çok kendi gelirlerini çok fazla afl-mayacak bir flekilde bütçelerini yap›yorlar. Ve enönemli fley futbol bir kâr maksimizasyonunun ya-p›ld›¤› bir alan de¤ildir. Yani futbolda kâr maksi-mizasyonu, maliyet minimizasyonu yapamazs›n›z.Düflük bütçeli bir tak›mla kupa kald›raca¤›m ve-ya milyar dolarl›k bir tak›mla her türlü kupay› ala-ca¤›m deme flans›n›z da yok. Bunun ortas›n› bu-lacaks›n›z. Ciddi, teknik adam›ndan bafllay›p, fut-bol yöneticisine, futbol otoritesine, idaresine yanifutbol federasyonuna var›ncaya kadar bir misyonve vizyon olacak. Bence, olay oradan bafll›yor.

M. Rauf Atefl Futbol endüstrisinin gelece¤ineyönelik Türkiye için neler düflünüyorsunuz?

Tu¤rul Aflkar Dünyada bugün yarat›lan gayrisafi milli has›lan›n toplam› 40,8 trilyon dolar. Bu-

2006 / 25

gelecek rakam afla¤› yukar› yüzde 7-8 civar›ndaolacak.

Tu¤rul Aflkar Bu olumlu bir geliflme.Cem Ülkero¤lu Bu konufltu¤unuz rakamlar

yaln›z afla¤› yukar› 4-5 trilyon lira gibi rakamlar.Federasyonun bir kanunu var. fiöyle s›k›nt›lar var.Her istedi¤ini yapabilir diye bir fley yok. Federas-yon gelirlerinin yüzde 15’ini biliyorsunuz e¤itimeay›r›yor, yüzde 15’ini altyap›ya, tesise vermek zo-runda. Futbol Federasyonu kanunu gere¤i ba¤›flyapam›yor. Yani “Bir araflt›rma yap›lm›fl ben bu-

nu destekleyeyim” diyemiyorsunuz. Giderlerini-zin gidece¤i kanunlarla tan›mlanm›fl yerler var.fiimdi bu sene ayr›lan pay, 4-5 trilyon gibi bir payçok ciddi bir rakam.

M. Rauf Atefl Mete Bey, sizin eklemek istedi¤i-niz bir fley var m›?

Mete Gorbon Benim diyece¤im flu. Emre Bey“Çeflitli sponsorluklar yap›yoruz” dedi ama sonuç-ta Türkiye ekonomisinin destekleyebildi¤i ölçüdegidebildi¤imiz yer bir yere kadar. Tu¤rul Bey al-t›nc› büyük lig olma vizyonundan bahsediyor.Cem Bey de federasyonun da bu yönde, yurtd›-fl›nda da bizim ligin tan›t›lmas› konusunda çaba-lar› oldu¤unu söyledi. Sonuçta bu vizyon ve buçabayla Türkiye’nin özellikle büyük kulüpleriningelirleri bir noktadan sonra Türkiye ekonomisi iles›n›rl› olmayacak. En önemli örnekleri verirsembugün bir Real Madrid’in, bir Manchester Uni-ted’›n gelirleri kendi ülkeleriyle s›n›rl› de¤il. Örne-¤in Real’in sponsorluk ve reklam gelirleri ile özel-likle ticari ürün sat›fllar› gelirinin sadece yüzde40’› ‹spanya’dan geliyor. Yüzde 60’› dünyan›n ge-ri kalan›ndan elde ediliyor. S›rf bu yüzden büyüktak›mlar Uzakdo¤u’da maçlar oynuyorlar ki ora-lardaki gelirlerini art›rs›nlar. Yani Tu¤rul Bey’inbahsetti¤i vizyona ulaflt›¤›m›z noktada Türkiyeekonomisi s›n›r› da kalkacakt›r diye düflünüyo-rum, futbol ekonomimiz aç›s›ndan.

M. Rauf Atefl Ben hepinize çok teflekkür edi-yorum.

26 / 2006

“FEDERASYONUN YEN‹ PROJELER‹ VAR”

Futbol Federasyonu olarak neler yapmaya çalışıyoruz, neler istiyoruz? Başladığımız birtakımşeyler var. Futbol ekonomisi adına başladığımız birtakım faaliyetler var. Daha önceden hiçyapılmamış şeyleri yaptık. Ligleri, müsabakaları markalaştırmaya başladık. Süper Lig’in kendi logosuoldu, ismi oldu, bunların tescilleri yapıldı, Turkcell ile isim anlaşması yapıldı. Türkiye Kupası’nda aynışeyler yapıldı. Çok da mutluyum ki, genelde gelen tepkiler de çok olumlu. Yani hem insanlar logolarıbeğeniyor hem yeni yapılan işleri, uygulamaları beğeniyorlar.

İkinci Lig’de aynı şekilde aynı şeyleri geliştirmeye çalışıyoruz. Futbolun genel gelişimi için,yaygınlaşması için ciddi projeler, faaliyetler var. Mesela şimdi Sayın Gündüz Tekin Onay açıkladı,Doğuda mesela futbol köyleri diye projelere başlıyoruz. Her yaz bir doğu iline gidip bir futbol köyükuracağız. Bir ihtimal, yaptığımız tesisleri de orada bırakacağız.

Çocuk Esirgeme Kurumu ile birlikte yapmak istediğimiz birtakım işler var. Futbol Federasyonu,“Para kazanayım bu para benim cebimde kalsın” şeklinde işleyen bir yer değil. Bunların hepsi geridönsün diye uğraşılıyor. Kulüplere geri dönsün diye uğraşılıyor. Türkcell Süper Lig’de isimanlaşmasından 10 milyon dolar gelir elde ettik, bundan bir kuruşu bile federasyona kalmıyor.Federasyonun yayın gelirlerinden yüzde 12’lik bir payı vardır, bu pay da kanunla tanımlanmıştır. Yani“Senin gelirin budur” diyor kanun. Ondan da vazgeçemezsiniz. Yani ne yapabiliriz, bunları damümkün olduğu kadar kulüplere geri döndürmeye çalışıyoruz. Bunları da ödül sistemleriyle geridöndürüyoruz, tesis yardımlarıyla geri döndürüyoruz, eğitim, araştırma-geliştirme departmanımızınfaaliyetleriyle geri dönüyor. Orada yapılan faaliyetler belki direkt bire bir oluşmuyor ama budepartmanların çalışmaları, bütün Türkiye’yi taramaları sonucunda birtakım oyuncular milli oluyor,gelişiyor, büyüyor, büyük takımlara gidiyor.

CEM ÜLKEROĞLU

CEM ÜLKERO⁄LU

utbol ekonomisi, futbolu oynayandanseyredene, yönetenden tüketene kadargenifl kesimlerin etkisi alt›nda olan eko-nomik de¤erlerin bütünüdür.

Türkiye’de futbol ekonomisinden söz etmekiçin önce spor ekonomisi konusuna biraz de¤in-memiz gerekir. Türkiye’de sporu hala devlet yö-netmektedir. Dünyada sadece Kuzey Kore, Arna-vutluk ve Türkiye’de sporu devlet yönetmektedir.Di¤er iki ülke komünizmin etkisi ile sporu yöne-tirken, Türkiye’de ise siyasi iktidar sporu güç veoy kayg›s›yla yönetmektedir.

Türkiye’de futbol Turgut Özal sayesinde özerkolmufl, geçti¤imiz y›llarda basketbol, voleybol, te-nis gibi federasyonlar da özerk olmay› baflarm›fl-lard›r. Ancak son iki y›lda bu konuda h›zl› bir ge-

liflme oldu ve 55 federasyonun 37’siözerk hale geldi. Ancak ülkemizdeözerkli¤in siyasi iktidarlar taraf›ndan be-nimsendi¤ini söylemek ne yaz›k ki halamümkün de¤il. Türkiye’de lisansl› spor-cu say›s› 2003 y›l›nda 243 bin kifli iken,bugün okullardaki sporcular dahil 2 mil-yon 264 bin 12 lisansl› sporcumuz var.Bu rakam geliflmifl ülkelerde kat kat da-ha fazla.

Bütün bunlara ra¤men Türkiye’despordaki son 25 y›ldaki h›zl› geliflmenin

lokomotifi futbol olmufltur. Bu, ABD d›fl›nda di-¤er pek çok ülkede de böyle olmufltur. Bu ülke-lerde futbol, spor ekonomisinin büyük bir bölü-münü oluflturmaktad›r.

Türkiye’de futbol ekonomisi Türkiye’de SüperLig kulüplerinin bütçeleri en az 10 milyon dolarseviyesindedir. Fenerbahçe ve Galatasaray 100’ermilyon dolar› aflan bütçelerle yönetilmektedir.Befliktafl’›n bütçesi de bu iki kulübe yak›nd›r.Böyle olunca da 300-400 milyon dolarl›k bir sü-per lig kulüpleri toplam bütçesinden söz edebili-riz. ‹kinci Lig A Kategorisi’nde de bütçeler hiç deküçümsenecek düzeyde de¤ildir.

‹ddaa’n›n, Digiturk’ün, Saran Group’un veFortis’in spora aktard›¤› kaynaklar da göz önüneal›nd›¤› zaman futbol ekonomisinin y›ll›k 600 mil-yon dolar› aflt›¤›n› söyleyebiliriz. Çünkü, ‹ddaa 2y›lda 192 trilyon ödedi. Bu sezon ise sadece 122trilyon ödedi. Digiturk 140 milyon dolar, Saran

Group 40 milyon dolar, Fortis Türkiye Kupas› or-ganizasyonu da 15 milyon dolar de¤er kazand›r-d›. Bunun d›fl›nda kulüplerimizin, gifle gelirleri,sponsor gelirleri, ürün gelirleri, halka aç›k flirket-lerinin y›ll›k gelirleri de hesaba kat›l›rsa 750 mil-yon dolara yak›n bir ekonomik büyüklükten sözedebiliriz.

Avrupa’da futbol ekonomisi Oysa 20 tak›ml›‹ngiltere’de futbol ekonomisi büyüklü¤ü 2 milyarEuro. Futbolun de¤erinin büyüklü¤ü bir anlamdada seyirci gücünden geçiyor. Almanya’da tak›mla-r›n ortalama seyirci say›s› 40 bin, ‹ngiltere’de 33bin Türkiye’de ise 17 bin kifli. Almanya’da Dort-mund’un seyirci ortalamas› 80 bin kiflilik stad›nda78 bin. Bizde ise sadece Fenerbahçe stad›n› dol-durabiliyor.

Futbolun ekonomisi küçük olunca, 47 y›ldasadece 4 de¤iflik flampiyon ç›karabildik. Oysa ge-liflmifl ülkelerde son 100 y›lda 20’ye yak›n de¤iflikflampiyon ç›kt›.

Chelsea, son y›llarda futbolcular›na 115 mil-yon Euro futbolcular›na para ödüyor. Yani kazan-d›¤›n›n yüzde 40’›n› sporcusuna veriyor. Bizde iseen iyi durumda oldu¤u kabul edilen Fenerbahçe,futbolcusuna, yaklafl›k 35 milyon Euro ödüyor.Galatasaray ise UEFA flampiyonu oldu¤u y›llardafutbolcular›na 20 milyon Euro öderken, son y›llar-da bu para 8-10 milyon Euroya kadar düfltü.

Futbol ekonomisinin gelece¤i… Bu büyüklükönümüzdeki y›llarda ülke ekonomisinin canlan-mas›, yabanc› büyük markalar›n Türkiye’deki ya-t›r›mlar› sayesinde giderek artacakt›r. Türkiye’de-ki reklam yat›r›mlar›n›n 2006 y›l› için 2 milyar do-lar› aflmas› bekleniyor. Bunun kayda de¤er birk›sm› da sponsorluklara ayr›lacak. Sponsorluklariçinde de aslan pay› yine sporun, özellikle de fut-bolun olacak.

Burada futbolun marka de¤erini art›rmaya yö-nelik çal›flmalara h›z verilmeli, yeni pazarlamametotlar› üretilmelidir. Marka de¤eri her geçengün artan futbolun gelirleri de ayn› do¤rultuda ar-tacakt›r. Ancak, futbolumuzu bekleyen bir tehli-ke, flike, teflvik primi ve hakem hatalar›n›n med-yada çokça yer almas›; spordaki kirlenmenin sü-rekli abart›larak medyada yer almas› sonras›ndabüyük sponsorlar›n bu alana daha çekingenlikiçinde bakmalar›na yol açmas›d›r.

Baflkanlar›n k›s›r çekiflmeleri, camialar› gerenaç›klamalar› da futbolun gelece¤i aç›s›ndan bü-yük tehlike arz etmektedir. “Fair play” anlay›fl›n›hakim k›lmak için Türkiye Futbol Federasyonuacil önlem almak zorundad›r. Ama “Lütfen Kam-panyas›” gibi ses getirmeyen kampanyalar de¤il,futbolu yücelten kampanyalar yap›lmal›d›r.

27 / 2006

Türkiye’de futbol ekonomisininbüyüklü¤ü 600 milyon dolar

SAD

ETT‹

N S

ARA

NSa

ran

Gro

up

Ba

flka

n› F

eloitte’un yapt›¤› futbol ekonomisiaraflt›rmas›, dünya çap›nda ne gibimesajlar içeriyor? Futbol ekonomisinas›l bir büyüklü¤e ulaflt› ve büyüme

h›z› nedir?Deloitte, “Futbol Para Ligi” ad›n› verdi¤i arafl-

t›rmas›n›n bu y›l 9’uncusunu yay›mlad›. Rapor,futbol kulüplerinin ticari gelirlerine göre bir s›ra-lamas›n› yap›yor. Burada, ticari gelir kavram›n› bi-raz açmak gerekebilir.

Araflt›rma, kulüplerin gifle has›latlar›, yay›n velisansl› ürün sat›fllar› gibi futbolla ilgili ticari faali-yetlerinden elde ettikleri gelirleri dikkate al›yor.Bir baflka deyiflle, kulüplerin giderleri ile kulübeyat›r›m yapmak ve kulübü sat›n almak için harca-nan paralar dikkate al›nm›yor. Gelirler toplanarakdünyan›n en yüksek gelire sahip 20 tak›m› belir-leniyor.

Bu y›l›n araflt›rmas›, 2004-2005 futbol sezonuverilerine dayan›larak haz›rland›. 1996-1997 sezo-nunda gerçeklefltirdi¤imiz ilk araflt›rmada, en te-pedeki 20 kulübün toplam gelirleri 1,2 milyar Eu-ro civar›ndayd›. 9 y›l sonra ise, ilk 20’nin gelirle-rinin ilk defa 3 milyar Euro s›n›r›n› aflt›¤›n› görü-yoruz. Yani, 10 y›ldan k›sa bir sürede, yüzde150’nin üzerinde büyüme kaydedildi.

Bu senenin araflt›rmas›nda görülen en önemligeliflme ise, ilk rapordan bu yana ilk s›ray› kimse-ye b›rakmayan Manchester United’›n Real Madridtaraf›ndan taht›ndan indirilmesi oldu. Do¤al ola-rak, ana mesajlar da, Real Madrid’in bu baflar›yagiden yolda uygulad›¤› stratejilerden yap›lan ç›ka-r›mlara dayan›yor.

Futbol ekonomisinde gelir art›fl› hangi alanlar-da öne ç›k›yor?

Raporda, futbol kulüplerinin gelirleri, gifle ha-s›latlar›, yay›n gelirleri ve ticari gelirler olmak üze-re üç kalem alt›nda de¤erlendiriliyor. Elbette, birkulübün toplam gelirlere göre yap›lan s›ralama-lardaki konumunu yükseltmek için, her üç ka-lemde de baflar› elde etmesi gerekiyor. Ancak,her ülkede farkl› kalemler öne ç›kabiliyor.

Örne¤in, 1990’larda önemli bir stadyum yeni-leme ve kapasite art›r›m› hamlesi yapan ‹ngilte-re’de, gifle has›latlar› en büyük kalemi oluflturur-ken, ‹talyan tak›mlar›n›n gelirlerinin yar›dan fazla-s›n› televizyon gelirleri oluflturuyor. Bu sene ilks›raya oturan Real Madrid ise, ticari gelirlerininyüksekli¤i ile dikkat çekiyor.

Futbol dünyas›, 1990’larda televizyon yay›n›gelirlerinde bir devrim yaflad›. Maç yay›nlar›n›nücretli TV kanallar› taraf›ndan yap›lmas›, kulüple-rin gelirlerinde de önemli bir patlamaya yol açt›.Bu kalem, önemini halen koruyor. Televizyon ya-y›nc›l›¤›ndaki yeni teknoloji ve yöntemler ise ye-ni gelir f›rsatlar›n›n kap›da oldu¤unu gösteriyor.

Gifle has›latlar› da birçok kulüp için elbettevazgeçilmez bir gelir kayna¤›. Stadyum kapasite-lerinin geniflletilmesinin yan› s›ra, koltuklar›n seg-mentasyonu ve farkl› fiyatlamalara gidilmesi iledaha fazla gelir elde etmek mümkün. Bu sene,Dünya Kupas›’na ev sahipli¤i yapan Almanya’dayeni stadyumlar›n inflas› ve eskilerinin moderni-zasyonu çal›flmalar›n›n ise Bundesliga’daki giflehas›latlar› üzerinde çok olumlu bir etki yapt›.

Ayn› ilginin Dünya Kupas› sonras›nda da sür-mesi, Alman tak›mlar›n›n araflt›rmadaki iddias›n›art›rabilir.Ancak, Real Madrid örne¤inin bu senebize gösterdi¤i gibi, do¤ru marka yönetimi ile, ti-cari gelirler kulüpleri zengin edebilir. Real Mad-rid, sadece 4 y›l içinde gelirlerini iki kat›na ç›-karmay› baflard›.

Dünyan›n en iyi futbolcular›n› toplama strate-jisi tak›ma sahada beklenen baflar›y› getiremediy-se de, Real Madrid’in baflta Çin, Japonya ve Tay-land olmak üzere, dünyan›n birçok ülkesindeönemli bir taraftar kitlesi oluflturmas›n› sa¤lad›.Bunun sonucunda, tak›m›n ticari de¤erinde görü-len art›fl, kârl› sponsorluk anlaflmalar›n›, ürün veürün lisanslar› ile sezon öncesi Asya turnelerin-den elde edilen yüklü gelirleri de beraberinde ge-tirdi.

28 / 2006

“FUTBOL SEKTÖRÜ

D

Deloitte Touche, dünyada futbolekonomisini, kulüpleri yak›ndan izleyen bir

dan›flmanl›k flirketi. Her y›l yay›nlad›¤›raporlar ilgiyle izleniyor, bu alan için kaynakteflkil ediyor. Bu kurumun Türkiye bölümü

ortaklar›ndan Ömer Tanr›över, futbolekonomisiyle ilgili sorular› yan›tlarken,sektörün foto¤raf›n› çekti, gelece¤ine

yönelik tahminlerde bulundu.

büyüme içinde oldu¤unu görüyoruz. Özellikle,ülkemizdeki telif haklar›n›n güçlendirilmesini ta-kiben, kulüplerin kendi isim ve sembollerini tafl›-yan ürün pazar›n› keflfettiklerini gördük. Televiz-yon yay›nc›l›¤›ndaki yeni teknoloji ve pazarlamastratejilerinin ülkemizde de uygulanmaya baflla-mas›yla, bu kalemde de önemli art›fllar elde edi-lebilece¤ine inan›yorum.

Elbette, tak›mlar›m›z›n gifle has›latlar›n›n top-lam gelirlerindeki pay›, dünyaya paralel olarak,televizyon yay›nlar›ndan akan para ile önemli dü-flüfl kaydetti. Bununla birlikte, halen çok önemlibir gelir kayna¤› olmay› da sürdürüyor. Baz› ta-k›mlar›m›z›n stadyumlar›n› modernize etmek, ka-pasite geniflletmek ve koltuklarda daha güçlü seg-mentasyon yöntemleri kullanmak yoluyla bu ka-lemdeki gelirlerini art›rd›¤›n› görüyoruz.

Sonuncusuna örnek olarak, tribünlerde farkl›bölümlerdeki koltuklara farkl› ücret tarifeleri ge-tirmeleri, flirketlere ve üst gelir gruplar›na hitapeden, özel localar infla ederek yüksek gelir sa¤la-malar› say›labilir. Ayr›ca, sezonluk bilet uygula-mas›na tabi koltuk say›s› da önemli ölçüde art›r›-larak belirli bir gelir henüz sezon bafl›ndan garan-ti alt›na al›nabiliyor.

Dünyada futbol iflini en iyi yöneten kulüplerolarak hangileri öne ç›k›yor? Bu kulüpler neyifarkl› yap›yor?

Buna en iyi cevab›, Deloitte’un gerçeklefltirdi-¤i tüm “Futbol Para Ligi” araflt›rmalar›n›n de¤er-lendirilmesi sonucu oluflturulan s›ralama veriyor.S›ras›yla, Manchester United, Real Madrid, Juven-tus, Bayern Munich ve AC Milan’›n finansal aç›-dan en baflar›l› kulüpler oldu¤u görülüyor. Bura-daki en önemli nokta, hepsinin de kendi ülkesin-deki milyonlarca taraftar›na ek olarak, uluslarara-s› alanda da say›lar› gitgide artan bir taraftar kitle-sine sahip olmalar›. Söz konusu tak›mlar, her üçgelir kaleminde de baflar›y› yakalayabilmek içinçal›flmalar yürütüyor. ‹talya ve ‹spanya’da bilet fi-yatlar›n›n ‹ngiltere ve Almanya’ya göre ucuz ol-mas›, Real Madrid, Juventus ve AC Milan’› bu uçu-rumu di¤er kalemlerdeki potansiyele yönelmeyeitiyor. Real Madrid örne¤inde oldu¤u gibi, odakl›çal›flanlar da baflar›ya ulafl›yor.

Yine Real Madrid’den örnek vermek gerekir-se, kulüp di¤erlerinden farkl› olarak, uluslararas›taraftar potansiyelini “gerçeklefltirebildi.” RealMadrid’in, ürün lisans› modeli d›flar›dan kaynakkullan›m›na dayan›yor. fiirketler ile ortakl›k kuru-luyor ve kulübün isim ve amblemlerini kullanmahakk› sabit bir lisans ücreti ve gelirlerin belirli biroran› karfl›l›¤›nda devrediliyor. Barter usulü anlafl-malara yanaflmadan, nakit para ile çal›fl›l›yor. Buarada, ürünlerin tasar›m›, üretimi ve pazarlamas›da uzman flirketin tasarrufunda gerçeklefliyor.Dolay›s›yla da, kulüp finansal aç›dan ciddi birriskten kurtulmufl oluyor.

Real, sponsorluk stratejisini de çeflitli seviyele-re dayal› bir model üzerine infla etti. Kulübünyurtd›fl›nda geniflleyen taraftar taban›, daha ziya-de uluslararas› firmalarla sponsorluk anlaflmalar›yapmas›n›, böylece gelirlerini de yükseltmesinigetiriyor. As›l muazzam geliflme ise, ülke d›fl›nda-ki taraftarlar›na ulaflabilme oranlar›nda kaydetti¤iyükselifl. Kulübün ç›k›fl›n›n bafllad›¤› 2000-2001sezonunda, Real Madrid’in ürünlerden elde etti¤igelirlerin yüzde 80 ila 90’› ‹spanya içinden geli-yordu. 5 y›l sonra, bugün ise, bu oran yüzde 40’agerilerken, uluslararas› alanda elde edilen gelirle-rin oran› yüzde 60’a yükseldi.

Türkiye’de futbol ekonomisinin boyutu nedir,gelecekte ekonomi ne yönde geliflecek?

Türkiye’de de futbol ekonomisinin önemli bir

ÇOK HIZLI BÜYÜYOR”

2006 / 29

utbolun bir “endüstri” olmas›yla bera-ber, kulüplerin gelirleri kadar giderleride art›fl göstermifltir. Özellikle h›zla ar-tan futbolcu transfer masraflar›, kulüp-

lerin bütçelerinin en önemli gider kalemini olufl-turmaktad›r. Artan gelirlerle birlikte artan yüksekfiyatl› transferler, kârlar›n gelirlere göre daha dü-flük oranda artmalar›na yol açm›fl, bu sebeplekulüpler yabanc› kaynaklara baflvurmufl ve yük-sek oranlarda borçlanm›fllard›r. Transfer ücretle-ri ile birlikte genel giderleri artan kulüpler, gelir-lerini art›rmak için alternatif kaynak aray›fl›nagirmifllerdir. fiirketleflme bu aray›fl›n do¤al birsonucu olarak do¤mufl ve k›sa sürede bütündünyadaki kulüpler aras›nda yayg›nl›k kazan-m›flt›r.

fiirketleflme ile, futbol kulüpleri profesyonelyönetimlere kavuflmufl ve etkin bir flekilde gelirkaynaklar›n› ço¤altm›fllard›r. 1996-97 sezonundagelirler aç›s›ndan ilk 20 futbol kulübünün top-lam gelirleri 1,2 milyar Euro seviyelerindeyken,2004-05 sezonunda ilk 20’nin toplam gelirleri 3milyar Euro seviyesini aflm›flt›r.

Halka arz da, gelirlerin çeflitlenmesi ve art›r›l-mas› için gerekli olan futbol tak›m›n›n iyilefltiril-mesi, stadyumlar›n›n kapasitesinin art›r›lmas› gi-bi yat›r›mlar›n finansman› için kullan›lan yön-temlerden biri olmufltur.

Global piyasalarda neler oluyor?Avrupa borsalar›nda Haziran 2006 itibariyle

ifllem gören 30 futbol kulübünün toplam piyasa

de¤eri 2,5 milyar dolar seviyesindedir. Bu konu-da ‹ngiltere 1,2 milyar dolar toplam piyasa de¤e-rine sahip 16 futbol kulübü ile önde gelen ülke-dir. Ancak, birçok büyük ‹ngiliz kulübü halkaaç›k de¤ildir (hisseleri art›k ifllem görmeyenManchester United, 2003 y›l›nda ifllem gördü¤üson günkü piyasa de¤eri 1,5 milyar dolar seviye-sindeydi). Avrupa’daki halka aç›k futbol kulüp-lerinin hemen hemen hepsinde, futbol flubeleri-nin bütün gelir ve giderleri blok olarak futbolflirketine devredilmifltir.

Bu kulüpler aras›ndan en bilinenleri Juventusve art›k hisseleri ifllem görmeyen ManchesterUnited olarak s›ralanabilir. Manchester Uniteddo¤ru zamanda do¤ru flekilde yap›lan bir arz›n;arzdan gelecek paran›n, önceden planlanm›flyerlere kullan›lmas› sonucunda firma de¤erininnas›l art›rabilece¤i ve hem mali hem de sportifaç›dan nas›l sa¤lanabilece¤ine en iyi örnek ko-numunda bulunmaktad›r.

1991 y›l›nda halka aç›lan Manchester Uniteddönemde 90 milyon ABD dolar› civar›nda bir pi-yasa de¤eriyle ifllem görmeye bafllam›flt›r. Arz-dan gelen paran›n profesyonel yönetimi o döne-min en güçlü futbol kadrolar›ndan birinin kurul-mas›na ve sonuçta gelen baflar›lar›n iyi pazarlan-mas› sonucunda kulüp gelirlerinin ciddi flekildeartmas›na yol açm›flt›r.

Bir y›ldan uzun süreli kombine bilet sat›fl›n›ilk bafllatan kulüp olan Manchester United2000’li y›llar›n bafllar›na kadar forma sat›fl› ve pa-zarlama gelirlerinden en yüksek getiriye sahipfutbol kulübü unvan›n› korumufltur. Uzakdo¤upazar›na açt›¤› Manchester United Store’larlabölgeye ilk giren kulüp olma özelli¤ine de sahipolan kulübün pazarlama stratejileri di¤er büyükfutbol kulüplerine de örnek teflkil ederek tümkulüplerin yavafl yavafl flirketleflmesine ve futbolpazar›n›n büyümesine yol açm›flt›r.

Malcolm Glazer’›n flirket hisselerinin ço¤un-lu¤una sahip olmas›ndan sonra piyasadaki his-seleri geri ça¤›rmas›yla sermaye piyasalar›ndakivarl›¤› sona eren Manchester United’›n piyasade¤eri, ifllem görmeye kapand›¤› gün y›ll›k 300milyon ABD Dolar›’n›n üzerindeki geliriyle 1,48milyar dolar düzeyindeydi.

Türkiye’deki futbol kulüpleriTürkiye’de halka aç›k futbol kulüpleri ince-

lendi¤inde iki farkl› arz yöntemi izlendi¤i görül-

30 / 2006

Kulüp de¤erlerinin borsadaki seyri

0,0

100,0

200,0

300,0

400,0

500,0

600,0

700,0fiirket De¤eri (milyon YTL)

GS BJK TS FB

AA

B

C

Ocak

fiubat

Mart

Nisan

May›s

Haziran

fiubat

Mart

Nisan

May›s

Ocak

Ocak

2006

FHALKA ARZ YOLUYLA F‹NANSMAN

fliktafl Futbol Afi hisse senetlerinde yabanc› pay›yüzde 1’in alt›nda seyretmektedir.

Maç sonuçlar› nas›l etkiliyor?Her ne kadar Türkiye’de bir-

çok insan için hayat maç skorla-r›na ba¤l› hareket ediyor gibigözükse de kulüp hisseleri içinayn› fleyi söylemek zor. Örne-¤in, Befliktafl’›n Fenerbahçe’yiyenip Fortis Türkiye Kupas›’n›ald›¤› gün Befliktafl FutbolAfi’nin hisse senetlerinde art›flciddi bir art›fl gözlenmezken his-senin en yüksek rakama ulaflt›¤›gün kupada Fenerbahçe–Beflik-tafl finalinin kesinleflmesi ve Fe-nerbahçe’nin fiampiyonlar Li-gi’ne gitmesinden dolay› Beflik-tafl’›n UEFA kupas›na kat›l›m hakk›n› kazand›¤›gün olarak gözükmektedir (grafikteki B noktas›).

Bu sene içinde Galatasaray hisse senetlerininen yüksek fiyata ulaflt›¤› nokta rehindeki hisse-lerin sat›fl sürecine denk gelmekte (A noktas›),fiyat hisse sat›fl›ndan sonra normal seviyelerinegerilemektedir. Fenerbahçe son maçta flampi-yonlu¤u kaç›rmas›na ra¤men 100’üncü y›l aktivi-teleri sebebi ile gelecek gelirlerin beklentisi sa-yesinde hisse fiyat› dengeli bir yükselifl göster-mifltir (C noktas›). Bu örneklerde görüldü¤ü üze-re yat›r›mc›lar, maçlar›n skorlar›ndan çok ortavadede flirketin gelirlerine yapaca¤› katk›y› göz-lemleyerek hareket etmektedir.

Dört büyüklerin borsadaki de¤eriHaziran bafl› itibariyle Türkiye’de Futbol

Afi’lerin piyasa büyüklükleri 700 milyon ABDDolar› civar›nda bulunmaktad›r. Türkiye hissesenetleri piyasas›ndaki futbol flirketleri piyasade¤eri toplam›n›n yaklafl›k yar›s›n›n FenerbahçeFutbol Afi’den kaynakland›¤› görülse de gerekBefliktafl’›n arz fleklinin farkl› olmas›, gerek Gala-tasaray, Fenerbahçe ve Trabzon’un gelir kalem-lerinin birbirlerinden farkl›l›k göstermesi sebebiile kulüplerin futbol operasyonlar›n›n gerçek de-¤erlerini karfl›laflt›rma olana¤› bulunmamaktad›r.

Mete Gorbon‹fl Yat›r›m Kurumsal Finansman Müdür Yard.

Burak Ayken‹fl Yat›r›m Kurumsal Finansman Uzman Yard.

mektedir. Galatasaray, Fenerbahçe ve Trabzons-por’un halka arz›nda kullan›lan yöntemde ku-lüpler futbol operasyonlar›ndan kaynaklanangelirlerinin ço¤unu (örne¤in Galatasaray SportifAfi’ye stad geliri hariç di¤er gelirler) kurulan Fut-bol Afi’lere devretmifltir.

Bu gelirlerin içinde sponsorluk gelirleri, tele-vizyon gelirleri ve reklam gelirleri bulunmakta-d›r, ancak flirketler aras›nda farkl› gelir kalemle-ri de bulunmaktad›r. Bu 3 kulübün hiçbirindefutbolcu transfer ücretleri ve ayl›k maafllar, tesis-lerin bak›m›, finansman giderleri ve futbol ope-rasyonuyla ilgili di¤er giderler mali tablolardayer almazken sadece halka aç›lan flirketin için-deki personelin giderleri gider kaleminde gö-zükmektedir. Bu sayede kulübün futbol operas-yonu oyuncu ücretleri finansman ücretleri sonu-cunda zarar aç›klasa bile kulüp gelirleri üzerin-den hisse yat›r›mc›lar›na temettü da¤›tmak duru-munda kalmaktad›r.

Özellikle Türkiye gibi futbol operasyonlar›bütün olarak ele al›nd›¤›nda hemen her kulübünzarar etti¤i bir ülkede bu tür bir arz hisse sene-di yat›r›mc›lar› aç›s›ndan büyük avantaj sa¤la-makta ve yabanc› yat›r›mc›lar›n da hisselere olanilgisinin artmas›na yol açmaktad›r. Zaten futbolkulübü hisselerine olan yabanc› yat›r›m talebinebak›ld›¤›nda, Haziran 2006 bafl› itibariyle Fener-bahçe Afi’nin hisselerinin yüzde 52’si ve Trab-zonspor Afi’nin hisselerinin ise yüzde 33’nün ya-banc› yat›r›mc›lar›n elinde bulundu¤u görülmek-tedir. Galatasaray Futbol Afi’de bu oran Nisan2006’da rehindeki hisselerinin de yabanc› yat›-r›mc›lara sat›lmas›yla yüzde 78’lere ulaflm›fl bu-lunmaktad›r.

‹fl Yat›r›m liderli¤inde gerçeklefltirilen Beflik-tafl halka arz›nda ise ‹ngiltere ve ‹talya’da futbolkulüplerinin halka arz›nda izlenen arz modelikullan›lm›flt›r. Kulüp futbol operasyonunun statgelirleri dahil tüm gelirlerini Futbol Afi’nin içinekoyarken kulübün transfer ücretleri, finansmangiderleri, stat giderleri gibi tüm giderlerini demali tablolara yans›tmaktad›r.

Bunun sonucu olarak geçti¤imiz y›llarda za-rar aç›klayan Befliktafl Futbol Afi temettü da¤›t-mamaktad›r. Bu arz yap›s› kulüp için daha fay-dal› gözükse de hisse senedi yat›r›mc›lar› aç›s›n-dan kârl› bir yat›r›m olarak görünmemekte, özel-likle yabanc› yat›r›mc›lar›n ilgi göstermedi¤i Be-

2006 / 31

VE TÜRK FUTBOL KULÜPLER‹

METE GORBON

utbol dünyan›n en basit oyunu. Ancaktarihte hiçbir spor dal› onun kadar sevil-medi. Toplumlar üzerinde onun yaratt›-¤› etkiyi yaratmad›. Politika, sosyoloji,

ekonomi gibi pek çok alandan çok say›da bilimadam› y›llarca futbolu inceledi ve incelemeye de-vam ediyor. Ama flimdiye kadar hiç kimse futbo-lun yaratt›¤› etkiyi Simon Kuper kadar net bir fle-kilde aç›klayamad›.

Kuper, dünyan›n en sayg›n futbol yazarlar›n-dan. Futbola dair pek çok uluslararas› yay›ndamakaleler yaz›yor. Ona bugünkü flöhretini kazan-

d›ran ise “Futbol Asla Sadece Futbol De¤ildir” ad›-n› tafl›yan kitab› oldu. Dünya futbol kamuoyundabüyük yank› uyand›ran kitap, edebiyat elefltir-menleri taraf›ndan da “yüzy›l›n en iyi futbol kita-b›” olarak de¤erlendirildi.

Kitab› ve Simon Kuper’› bu derece önemli k›-lan ise hiç kuflkusuz Kuper’›n futbola bak›fl aç›s›.

Çünkü Kuper, futbolu her aç›dan ele al›p,aç›kl›yor. Futbolun ülkeler üzerindeki etkisini or-taya koyarken, “Bir ulusal tak›m, örne¤in Türkmilli tak›m› sahaya ç›kt›¤›nda o oyun içindeki 11adam ulusun kendisi olur. Ülkeyi bir bayra¤›n yada herhangi bir sembolün temsil edece¤indençok daha etkili temsil eder” diyor.

Futbolun içerdi¤i evrensel sevgiden ötürü deayn› zamanda tarafs›z bölgeler yaratt›¤›n› belirti-yor. Bu tarafs›z bölgelerde ise düflman ülkelerin

32 / 2006

Simon Kuper, dünyan›n en sayg›n futbol yazarlar›ndan. “Futbol AslaSadece Futbol De¤ildir” adl› kitab›, “yüzy›l›n en iyi futbolkitab›” olarak de¤erlendiriliyor. Kuper’a göre bu oyun,

ekonomik hacminden çok daha büyük ve önemli. “Futbolendüstrisinin hacmi 10 milyarlarca dolara ulaflt›, ancakfutbol dünyan›n hiçbir yerinde maddi anlamda bir getirisa¤lam›yor” diyor ve devam ediyor: “Bu iflten sadece

Manchester United gibi dünya ölçe¤inde büyük tak›mlarpara kazanabiliyor. Futboldan para kazananlar hiçbir zaman klüpler

de¤il; oyuncular, Nike gibi klüplere giysi tedarik eden flirketler.”

“FUTBOLA EN BÜYÜK

ZARARI BAH‹SLER VER‹YOR”

Futbolun bir endüstriye dönüşmesininolumlu ve olumsuz yanları neler?

Bu sektör 10 milyarlarca dolar paranındöndüğü bir sektör. Birçok insan futboldanpara kazanıyor. Endüstrileşmenin en büyükavantajı da zaten bu. Bazı zamanlar bu parafutbola ve yoksul insanlara harcanıyor. Bu dagüzel. Dezavantajlara gelince… Bazeninsanlar futbolun milliyetçiliği körüklediğindenşikayet ediyor. Ama bence bunun da birsakıncası yok.

Benim bakış açımla son zamanlardasektörleşmenin yarattığı en büyük olumsuzlukfutbolun bir tür kumar oyununa alet olması.Son 10 yıl içinde futbol üzerinde oynananbahisler hayatları olumsuz etkiliyor. Bunun sonörneği İtalya’da yaşandı. Juventus’un millikalecisi Luigi Buffon’un, toplam 19 maçüzerine internetten müşterek bahis oynadığıortaya çıktı. Bu, sanıyorum futbola zararverecek en büyük olumsuzluk.

FF

var. Futbol d›fl›nda bu derece etkili bir baflkaspordan bahsetmek mümkün de¤il. Söylemek is-tediklerimin daha net anlafl›lmas› için geçmiflteyaflanan örnekleri de an›msayabiliriz. SaddamHüseyin’in o¤lu Uday, Irak futbol tak›m›n›n yenil-mesinin ard›ndan tak›ma iflkence yapm›flt›. Sta-lin’in gizli polis flefi Lavrenti Beria da DinamoMoskova’n›n onursal baflkan›yd› ve rakip tak›m›noyuncular›n› Sibirya’ya sürgüne göndermiflti. ‹flte,futbol içinde iktidar duygular›n› tatmin etmeyi debar›nd›ran böyle etkili bir spor.

Bir zamanlar futbol, büyük ölçüde amatör birifl ve spordu. fiimdi futbol endüstrisinden söz edi-liyor. Bu de¤iflimin nedeni nedir?

Kitlelerin ilk olarak genifl kat›l›mla futbolla il-gilenmesi ‹ngiltere’de bafllad›. Ard›ndan 1920’le-rin bafl›nda da Bat› Avrupa’da yay›ld›. ‹kinci Dün-ya Savafl›’nda ekonomi çok büyük zarar gördü.

vatandafllar›n›n bile bir golle birbirine sar›labile-cek kadar düflmanl›klar› bir kenara b›rakabildikle-rini dile getiriyor.

Sosyolojik, politik ve ekonomik aç›dan futbo-lu inceleyen Simon Kuper ile futbolun gücününereden ald›¤›n›, endüstrileflerek dünyay› nas›l et-kiledi¤ini konufltuk…

“Futbol, asla sadece futbol de¤ildir” diye birkitap yazd›n›z. Futbol, futboldan baflka neyi ifadeediyor?

Asl›nda bu konuda söylenecek milyonlarcafley var. Futbolun yaratt›¤› duygu savafl anlar›ndatoplumlarda yükselen biraraya gelme ve kenet-lenme tutkusu gibi... Bir ulusal tak›m, örne¤inTürk milli tak›m› sahaya ç›kt›¤›nda o oyun içinde-ki 11 adam ulusun kendisi olur. Ülkeyi bir bayra-¤›n ya da herhangi bir sembolün temsil edece¤in-den çok daha etkili temsil eder. Bence futbol ta-k›mlar›n›n uluslar› temsil etti¤ini söylemek bu an-lamda do¤ru ve yerinde bir tan›m. Dolay›s›yla, birmaç›n kazan›lmas› ya da kaybedilmesi o ulusunduygular›n› ciddi anlamda etkiliyor. Tüm dünyafutbol oynad›¤› için ülkenin dünya genelindekendisini ölçmesinde de futbolun önemli bir rolü

2006 / 33

Nilü

fer

Gö

züto

kn

go

zuto

k@c

ap

ital.c

om

.tr

“FUTBOLU T‹CAR‹ ‹fiOLARAK GÖRMEMEL‹”

“FUTBOLDAN KAZANANLAR

KULÜPLER DE⁄‹L”

BÜYÜKLERİN CİROSU 100 MİLYON

DOLAR İş demek para demek. Ancak futboldünyanın hiçbir yerinde maddi anlamda birgetiri sağlamıyor. Bu işten sadece ManchesterUnited gibi dünya ölçeğinde büyük takımlarpara kazanabiliyor. Bildiğim kadarıyla büyükklüplerin yıllık ciroları 100 milyon dolarcivarında.

FUTBOLUN DERDİ PARA DEĞİL Amazaten futbolun para kazanmak gibi bir derdiyok. Futbolseverler para kazanılmasınıistemiyor. Futbol birçok neden için var. Ananeden de görkemli güzelliği; para değil.Futboldan para kazananlar ise hiçbir zamanklüpler değil; oyuncular, Nike gibi klüpleregiysi tedarik eden şirketler.

İNGİLTERE’DE ENDÜSTRİLEŞTİ Medya,reklamcılık ve sponsorluk sektörleri de futbollayoğun ilişki içinde ve bu işten parakazanıyorlar. Futbolun endüstrileşmesineöncülük edenlere de başta İngiltere olmaküzere Avrupa ülkelerini sayabiliriz.

Bu nedenle birçok ülkede ‹kinci Dünya Sava-fl›’ndan sonra futbol büyük bir ivme kazand›.Çünkü ekonomiler de profesyonel futbolun bü-yümesine destek sa¤layacak zenginli¤e ulaflt›lar.1950’li y›llara, yani televizyonun ortaya ç›k›fl›nakadar futbolun ciddi bir izleyicisi oluflmam›flt›.Ancak televizyondan sonra futbola para ak›fl› bafl-lad›. Dolay›s›yla, futbolun endüstrileflmesinde te-levizyonun büyük bir katk›s› oldu.

Dünyada futbol sektör olarak ne kadar birhacme sahip?

Bunu söylemek imkans›z. Çünkü kulüpler ya-p› olarak çok küçükler. Manchester United muh-temelen dünyan›n en zengin futbol kulübü. Amayine de televizyon harcamalar›, kulüp tiflört sat›fl-lar› ve bilet al›mlar›na bakt›¤›m›zda en az›ndansektörün 10 milyarlarca dolarl›k bir hacmi oldu-¤unu söyleyebiliriz. Ama özellikle alt›n› çizmekistedi¤im bir nokta var: Futbolun önemi her za-man ekonomik hacminden daha büyük.

Futbol ekonomisinin büyümesine hangi et-kenler katk›da bulunuyor? Tüketiciyi her yerdeyakalamak isteyen flirketlerin bu iflteki pay› ne ka-dar?

Futbol büyük bir sektör, çünkü tüketiciler fut-bolu seviyorlar, futbolla e¤lenmeyi, futbolla ken-dilerini ifade etmeyi istiyorlar. Futbolu televizyon-dan izliyor, sevdikleri tak›m›n tiflörtlerini al›yorlar.fiirketler de bu durumu de¤erlendiriyor. Zatenfutboldan para kazananlar içinde önemli bir kitle-yi de tüketiciyi yakalamak isteyen flirketler olufl-turuyor. Bu bir tür arz-talep iliflkisi. E¤er talepvarsa arz da vard›r.

Futbol kulüplerinin flirketleflmesi, halka aç›l-mas› futbolu nas›l etkiliyor? Bu alan›n gelece¤iiçin tahminleriniz ne yönde?

Birçok futbol kulübü halka arz edilmifl durum-da. Asl›nda borsada bir futbol kulübüne yat›r›myaparsan›z mutlaka para kaybedersiniz. Tabii bu

kulüp Manchester United de¤ilse...… Bütün klüpler gerçek flirketler gibi yönetil-

mek, yat›r›mc›lar›n hisselerini almas›n› istiyor. An-cak realiteye bakt›¤›m›zda halka aç›lan futbol ku-lüplerinin hisselerini çok az insan al›yor. Dolay›-s›yla, ben futbolun ticari bir ifl olarak görülmeme-si gerekti¤ini düflünüyorum.

fiu s›ralarda futbol ekonomisi ile ilgili bir kitaphaz›rl›yor musunuz? Son zamanlarda dikkatiniziçeken konular neler?

Futbol ekonomisiyle ilgili bir kitap yazmay›kesinlikle düflünmüyorum. Futbolla ilgilenen pekçok insan gibi ben de futbolun ekonomik yönü-nü de¤il, kendisini seviyorum. Futbolla oyun ola-rak ilgileniyorum. ‹nsanlar futbolun büyük bir ifloldu¤unu söylüyorlar. Ancak bence futbol kulüp-leri bu büyük iflin parças› de¤iller. Çünkü gerçek-ten küçükler. Bugüne kadar futbol ekonomisiyleilgili birçok fley okudum. Tüm okuduklar›mdanyola ç›karak flunu aç›kl›kla söyleyebilirim, futbol-la ilgili as›l heyecan verici noktalar, paran›n sözkonusu oldu¤u alanlar de¤il, sahada yaflananlar.Yeni bir kitap yazmak gibi bir fikrim var. Bu kez2010 y›l›nda Güney Afrika’da yap›lacak DünyaKupas›’n› ve Güney Afrika’n›n politik atmosferinianlatacak bir kitap yazmay› düflünüyorum.

34 / 2006

“HERKES SEV‹YOR AMA K‹MSE PARA HARCAMAK ‹STEM‹YOR”

Son dönemde başta Avrupa olmak üzere Batı’daki futbol endüstrilerinde ne gibi gelişmeler öneçıkıyor?

En yeni haber futbol kulüplerinin hissedarı olmanın çok da avantajlı bir şey olmadığınınanlaşılması. İnsanlar futbol kulüpleri üzerinden para kazanılmayacağını görüyor. Daha önce debelirttiğim gibi, başta medya ve şirketler olmak üzere herkes futbol üzerinden gelir elde etmek istiyorve ediyor. Örneğin ben kitap yazarak bunu yapıyorum, siz haber yaparak... Buna karşın birçok insanfutbol için para harcamak da istemiyor. Dünya Kupası’nı izlemek istiyorlar ama bedava… Galatasarayve Fenerbahçe hakkında konuşmak istiyorlar fakat bunun için para harcamadan… Arkadaşlarıarasında bu konu üzerine sohbet etmek yeterli oluyor. Önemli bir gerçek de futbolu stadyumdaizleyen futbol fanatiklerinin sayısının düşüklüğü. Futbolu seven birçok kişi para harcamaktankaçındığı için stadyumlara gitmiyor.

T Ü R K ‹ Y E ’ N ‹ N B ‹ R N U M A R A L I A Y L I K E K O N O M ‹ D E R G ‹ S ‹

ww

w.c

apital.c

omw

ww

.capita

l.com

YÖ

NE

T‹M

BAfiARI ÖYKÜLER‹

ww

w.capital.com

a nalizler

ww

w.c

apital.c

om www.capital.com

p iyasalar

i fl dünyas›

ww

w.c

apital.c

om.tr

.ww

w.c

apital.c

om.tr

t rend

a rflivimizwww.capital.com.l imitsiz bilgi

C apital

ww

w.c

apital.c

om.tr

.ww

w.c

apital.c

om.tr

YÖN VEREN ‹NSANLAR

KA

R‹Y

ER

YE

N‹ Y

AK

LAfi

IMLA

R

KO

NJO

NK

TÜR

ÖZEL YAYINLARVE K‹TAPLAR

ANADOLUKAPLANLARI

AR

Afi

TIRM

APAZARLAMA

www.capital.com.tr

Türkiye’nin 1 numaral› ayl›k ekonomi dergisi

flimdi internette