Fr chapter 7 racb 24 nov 2013

Монгол улс ТТТ-7970: Улаанбаатар хотын гэр хорооллын дэд төвийг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр Эцсийн тайлан

2013 оны 11 дүгээр сар Хуудас 72

7 УРЬДАЧ НӨХЦЛИЙН ҮНЭЛГЭЭ Энэ бүлэгт ОШСЗШ-аар санхүүжигдэх Хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх урьдач нөхцлийн үнэлгээг баримтжуулсан ба техникийн үнэлэлтээс эхлээд эдийн засгийн дүн шинжилгээ, санхүүгийн дүгнэлт шинжилгээ, худалдан авалт, ядуурлын болон нийгмийн үнэлгээ, хүрээлэн буй орчны аюулгүй байдал ба нүүлгэн шилжүүлэлт ба эрсдэл ба тэдгээрийг арилгах арга хэмжээ зэргийг бүхлээр нь багтаасан Засаглалын нөхцөл байдлын үнэлгээ зэрэг багтсан. 7.1 Техникийн үнэлэлт 7.1.1 Хотын авто зам ОШСЗШ нь ирэх 10 жилийн хугацаанд 3 үе шаттайгаар хэрэгжихээр төлөвлөгдсөн. ОШСЗШ-ын 1-р үе шатны туршилтын төслөөр Баянхошуу болон Сэлбэ төвд хийгдсэн дахин төлөвлөлтийн аргыг цаашид Улаанбаатар хотын бусад дэд төвүүдийг дахин төлөвлөх ажилд өргөтгөн ашиглах юм. Эдийн засгийн хувьд хөгжих бололцоотой гэж үзэн сонгосон дэд төвүүдэд юун түрүүн хөрөнгө оруулалтыг оруулах замаар тухайн хэсгийн авто замыг сайжруулах, инженерийн дэд бүтцүүдийг тэдгээрийн одоо байгаа сүлжээнд холбож цаашид хийгдэх хөгжлийн үйл явцыг хурдасгах зорилготой. Энэхүү дахин төлөвлөлт нь Улаанбаатар хотын одоогийн Ерөнхий төлөвлөгөөг дэмжиж байгаа ба хотын захын хэсгийн авто замын системийг шат дараалалтай төлөвлөх ажлыг санаачилсан ба хотын төвийн замын хөдөлгөөний ачааллыг дэд төвүүд рүү сарниулан шилжүүлэх байдлыг дэмжинэ. Авто зам болон нийтийн эзэмшлийн амьдрах тохь тухыг бүрдүүлэхэд ойролцоогоор 105,84 сая Америк долларын нийт хөрөнгө оруулалтыг төлөвлөсөн ба үүнээс 1-р төсөлд 27,97 сая Америк доллар, 2-р Төсөлд 21,57 сая Америк доллар ба 3-р Төсөлд 56,2 сая Америк доллар зарцуулагдана. 2 ба 3-р төслөөр хийгдэх ажлын агуулгыг Хавсралт 6-д нарийвчлан үзүүлсэн. 1-р Төслийн хувьд туршилтын үе шат байх ба үүнээс бий болох туршилт сургамжын үр дүнг 2 ба 3-р Төслөөр дахин төлөвлөлт хийгдэх дэд төвүүдэд ашиглах болно. 2-р үе шатанд хийгдэх хөрөнгө оруулалтын цаг хугацааны хувьд тавиу байгаа нөхцөл нь төслөөр хийгдэх ажлын цар хүрээг илүү тодотгох боломжыг олгоно. Иргэд олон нийт хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн гол оролцогч тал байх ба гэр хорооллыг дахин төлөвлөх болон нийтийн эзэмшлийн тав тухтай орчин бий болгохтой холбоотой бодит асуултуудыг тэд л дэвшүүлэх юм. Хөтөлбөрийн хүрээнд хийгдэх барилгын ажлын хувьд барилга барих хугацаа хязгаарлагдмал байдаг Монгол улсын байгаль цаг уурын онцлогыг тооцон үзэж ажлыг харилцан уялдаатай сайн зохион байгуулах шаардлагатай. 1-р төслийн хувьд дахин төлөвлөлтийн үйл ажиллагааны гарааны цэгийг тавьж байгаа ба энэ шатанд ОШСЗШ-аас санхүүжигдэх гол авто замуудыг сайжруулах ажил болон Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрөөс санхүүжигдэхгүй газар зохион байгуулалтын схемийг тусад нь авч үзнэ. Газар зохион байгуулалтын ажлыг зэрэгцэн хийх нь авто замын ажлуудад саад болж болзошгүй ба Дэд төвийн Дахин төлөвлөлтийн газар ба Төслийн удирдах нэгж ажлуудыг бүсчилсэн болон хэсэгчилсэн байдлаар явуулах зохион байгуулалтыг хангасан ажлын хуваарийг бэлтгэнэ. 2-р төслөөр хийгдэх ажил нь 1-р төслөөр хийгдэх ажилтай төстэй байх бөгөөд дэд төвийг бүхэлд нь хамарсан байдлаар бүтээн байгуулалтын ажил хийгдэх ба дэд төвийн доторхи авто замыг барих ажил хийгдэнэ. Мөн одоо байгаа авто замын трассын дагуу нийт 6,3 км авто замыг сайжруулан шинэчилнэ. Гэхдээ авто замыг өргөтгөх ажлын явцад газар чөлөөлөх болон иргэдийг нүүлгэн шилжүүлэх асуудлууд үүснэ. 3-р төсөл нь 2-р төсөлтэй адил үйл ажилллагаа хамрагдах ба энэ төслөөр 16,4 км авто замыг сайжруулах, барих



ажил хийгдэнэ. Үүнээс гадна шинээр 8 км авто зам тавигдах ба эдгээр ажлуудад газар чөлөөлөх, нүүлгэн суурьшуулах зэрэг шаардлагатай болно.

Зураг 7.1: 2 ба 3 дахь үе шатанд хамрагдах дэд төвүүд 7.1.2 Усан хангамж ба ариутгах татуурга Хотын төвөөс дундын зайнд байрлах гэр хорооллуудад амьдарч буй өрхүүд бараг бүгд өглөө 10 цагаас орой 8 цаг хүртэл ажилладаг худгаас ахуйн усаа авч байна. 1 м3 усанд иргэд дунджаар 1,100 төгрөг буюу 0,79 центийг төлж байна. Олонхи худгуудын хувьд Улаанбаатар хотын нийтийн аж ахуйг сайжруулах 2 дахь төслөөр баригдсан төвлөрсөн шугам хоолойгоор усаа татан авч байна.1Үлдсэн худгуудын хувьд зөөврийн усны машинаар эсвэл хувийн худгаас усаа авч байна. Усны өнөөгийн хэрэглээ нь өдрийн 9-10 литр байгаа ба цаашид үйлчилгээний түвшинг сайжруулахгүй нөхцөлд үүнээс цааш нэг их мэдэгдэм нэмэгдэх бололцоогүй. Тодорхой цөөн тооны хэрэглэгчид, үүнд голцуу худалдаа үйлдвэрлэлийн байгууллагууд төвлөрсөн усан хангамжын сүлжээнд холбогдон усаа хэрэглэж байна. Ихэнхи өрхүүдийн хувьд хамгийн энгийн хийц бүхий модон жорлонг бие засах зориулалтаар ашиглаж байна. Ахуйгаас гарсан бохир усыг задгай жорлон эсвэл муу усны нүх рүү асгаж байна. Усыг ихээр хэрэглэдэг хэрэгчлэгчдийн хувьд хувийн эзэмшлийн худагнаас хэрэглэж, бохироо цуглуулагч саванд хадгалан зайлуулж байна.. Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн хүрээнд хийгдэх цэвэр ус болон бохир усны шугам сүлжээг барьж усан хангамж болон бохир усыг зайлуулах ажлын зорилго нь ундны усыг ус түгээгүүрээс хангаж буй өнөөгийн байдлыг аажимдаа илүү найдвартай шугам сүлжээгээр хангадаг болгох явдал юм. Ерөнхий зарчим, төлөвлөлт, хувилбарууд ба стандарт 1 Дэлхийн Банкны санхүүжүүлсэн Улаанбаатар хотын Нийтийн аж ахуйг хөгжүүлэх 1, 2-р Төсөл

1

1. Khani Material

2. Bayankhoshuu 3

3. Denjiin 1000

4. Khailaast

5. Chingeltei

6. Dari Ekh 1

7. Dari Ekh 2

8. Amgalan

9. Ulyastai

2 3

5

6

7

8

9

4



Эхний шатанд дахин төлөвлөлт хийгдэх Баянхошуу ба Сэлбэ төвүүдэд ашиглах цэвэр усны хангамжын болон бохир усны цуглуулах шугам сүлжээний боломжит хувилбаруудыг үнэ өртгийн хамтаар тооцоолж үзсэн ба аль болох өртөг багатай бөгөөд илүү тогтвортой ашиглагдах техникийн шийдлийг судлаж байна. Боломжтой хэсгүүдэд цэвэр болон бохир усны хоолойг нэг сувгаар явуулах хялбар аргаас илүүтэй барилгын норм дүрмийг бүрэн хангасан байдлаар хийх шийдэл угсралтуудыг хийх болно. Цэвэр болон бохир усны шугам хоолойг газрын гүнд 4 метрт байрлуулах ба цэвэр бохир усны шугам хоолойг нэг сувгаар явуулах нөхцөлд 3,5 метрийн гүнд байж болно. Ус дамжуулах хоолой нь 100-50 мм-ийн өндөр нягтруулалттай полиэтилин хоолой байх ба HDPE2хамгийн бага нь 10 мм-ийн хоолой байна SDR3. Шугам хоолойн угсралтын ажилд бүх холбоос, тахир хэсэг, үйлчилгээний люк, хаалтууд болон холбогдох төхөөрөмжүүд багтана. Бохир усны шугамд долгиот болон гөлгөр гадаргуут өндөр нягтруулалттай полиэтилин хоолойг ашиглахаар тооцож байна. Бохир усны шугам сүлжээнд ашиглах хоолойны хамгийн бага диаметр нь 150 мм байна. .

Зураг 7.2: Цэвэр ус болон бохир усны шугмыг нэг сувагт байрлуулах

Цэвэр болон бохир усны шугам хоолойн дийлэнхи хэсэг нь гол замуудын дагуу байрласан ба Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрөөр тэдгээр шугмуудыг ч мөн шинэчилнэ. Иймээс авто замын ажлыг гүйцэтгэх болон шугам хоолойг шинэчлэх газар шорооны ажлыг нэгэн зэрэг хийхээр тооцоолж байна. Цэвэр болон бохир усны холболтыг үндсэн шугамаас 50-100 метр тутамд салаалалттай хийнэ. Хэсэгчлэн түгээлтийн үйлчилгээний хэсгүүдэд хоолойн салаалалтыг мөн хийж үлдээх ба ингэснээр хувь иргэд болон барилгын ажил хийх компанууд усны холболт хийх бололцоог бүрдүүлнэ (Зураг 7.3). Бохир усны шугамын хувьд ч гэсэн үүнтэй ойролцоо шийдлийг хийнэ. Тухайлсан хэрэглэгч усны хангамжын цэг хүртэл холболт хийхэд шаардагдах труба хоолой, сантехникийн болон холбогдох барилгын бусад ажлын зардлаа өөрсдөө бүрэн хариуцна.

2 Өндөр нягтруулалттай Полиэтилин 3 Стандарт хэмжээний харьцаа



Шинээр баригдах ахуйн усан хангамжын сүлжээ нь Дэлхийн банкны санхүүжилтээр хийгдсэн Улаанбаатар хотын Нийтийн аж ахуйг сайжруулах 2 дахь төслөөр баригдсан ус хадгалах сан ба түүний түгээлтийн шугамыг ашиглан иргэдэд хүрнэ.

Зураг 7.3: Цэвэр ус болон бохир усны шугам хоолойг холбох

Баянхошуу дэд төв дэх Цэвэр ус ба ариутгах татуургын хангамж Зурагт үзүүлсэн Баянхошуу дэд төвийн цэвэр ус түгээх сүлжээ нь 75 ба 100 мм-ийн шугам хоолойноос бүрдэх ба шаардагдах хэмжээг Зураг 7.4-д хураангуйлав. Усан хангамжын систем нь Баяношууны дээд ба доод эх үүсвэрээс тэжээгддэг одоогоор ашиглаж буй ус түгээх системээс усаар хангагдана. Усан хангамжын систем нь бүрэн цагираг хэлбэртэй ба гадна цагирагаас гадагш амьдарч буй үл хөдлөх хөрөнгө эзэмшигчдэд усны хангалтыг хийж болох талтай. Дотор цагирагын хувьд Баянхошууны дээд эсвэл доод усан сангаас усаар хангагдж болно. Төслийн өртгийн тооцоололд 500 м3 багтаамжтай усан сан барих тооцоолол багтсан болно.



Зураг 7.4: Баянхошуу дэд төвд төлөвлөсөн цэвэр ус болон ариутгах татуургын бүдүүвч

Баянхошуу дэд төвийн доторхи ариутгах татуургын сүлжээ нь 150 ба 250 мм-ийн 7,72 км урт шугам байна. Энэхүү шугам сүлжээ нь дэд төвийн өмнөд хэсэгт Ханын Материалд байх хотын ариутгах татуургын коллектортой нийлж тэндээсээ Төв Цэвэрлэх Байгууламжийн ариутгах татуургын шугам руу бохир усаа дамжуулан зайлуулна (Зураг 7.5)

Хүснэгт 7.1 Баянхошуу дэд төвийн ариутгах татуургын шугам хоолойн нийт урт, (м)

Диаметр (мм) Дотоод сүлжээ Үндсэн коллектор 1 сувагт Нэгдсэн сувагт Нийт дүн Баянхошуу – Усан хангамжын сүлжээ 100 2,889 1,092 3,981 75 59 2,672 2,731 Бүх хоолойн дэд дүн. 2,948 3,764 6,712 Баянхошуу – Ариутгах татуургын сүлжээ 150 3,527 2,672 6,199 200 0 1,092 1,092 250 430 430 300 3,475 Бүх хоолойн дэд дүн. 3,957 3,764 7,721 3,475



Зураг 7.5: Баянхошууны ариутгах татуургын үндсэн коллекторын хувилбар замнал

Сэлбэ дэд төвийн усан хангамж ба ариутгах татуурга Сэлбэ дэд төвийн усан хангамжын ерөнхий зураглалыг Зураг 7.6-д үзүүлсэн ба тухайн сүлжээ нь 75 ба 100 мм-ийн нийт 12,7 км урт сүлжээ байх ба Дарь эхийн насос станцаас Чингэлтэйн усан санд хуримтлуулсан усны нөөцөөр тэжээгдсэн үндсэн 4 цагираг эргэлттэй байна. (Зураг 7.7). Дарь эхийн насос станцын ус сорох горимыг оновчтой болгох, зардлыг бууруулахын тулд Дамбадаржаа орчимд байрлуулан 500 м3-ийн багтаамжтай усны нөөцлүүрийг нэгийг барих нт зүйтэй гэж үзэж байгаа ба Улаанбаатар хотын Цэвэр болон бохир усны Ерөнхий төлөвлөгөөний зөвлөмжтэй энэ нь таарч байгаа.

Шинээр баригдах ариутгах татуургын сүлжээ нь хэд хэдэн үндсэн шугамаар бохирыг цуглуулж одоо байгаа ариутгах татуургын шугамд бохироо шилжүүлэн зайлуулна. Дэд төвийн ариутгах татуургаар цугларах бохир ус нь Чингэлтэйн гудамжны (Зураг 7.7) дагуу тавигдах 400 мм-ийн магистраль шугам руу нийлэх ба энэ шугам нь Долоон буудал-ыг өмнөд зүг рүү Чингэлтэйн гудамж дагуу замнаж Хайлаастын насос станц хавьцаа ирнэ. Энэ коллектор шугам нь Улаанбаатар хотын Цэвэр болон бохир усны Ерөнхий төлөвлөгөөнд зөвлөмж хүргэгдсэн 25-р коллекторын өргөтгөл болох юм.

Дэд төвийн доторхи ариутгах татуургын сүлжээний хувьд Чингэлтэйн гудамжнаас зүүн талаас эхлэн Сэлбэ голын баруун эргийн дагуу хойшоо болон урагшаа замнан байршина. Ариутгах татуургын өргөх станцыг Хайлаастын горхины Сэлбэ голтой нийлж буй хэсэгт барих нь зүйтэй гэж тооцоолсон (Зураг 7.7). Өргөх станцын хувьд эхэндээ 10кваттын ариутгах татуургын өргөх насосыг суулгах ба тухайн насос нь 2030 оны оргил ачааллын үед секундэд 38 литр бохирыг 25-р коллекторын 400-ийн шугамд шахах чадалтай байх ба мөн үүнтэй ижил насосыг нөөц болгон суурилуулна. Хөтөлбөрийн дараагийн үе шатанд бий болох бохир усны хэмжээ нэмэгдэхийн хэрээр насос станцын хүчин чадлыг нэмэгдүүлж болно.



Зураг 7.6: Сэлбэ дэд төвд төлөвлөсөн Цэвэр ус болон ариутгах татуургын бүдүүвч

Зураг 7.7: Сэлбийн ариутгах татуургын гадна бүрдлүүд



Сэлбэ дэд төвд барихаар төлөвлөж буй цэвэр ус ба ариутгах татуургын шугам сүлжээний үндсэн бүрдэл хэсгүүдийг энд хураангуйлав: Хүснэгт 7.2 Сэлбэ дэд төвийн цэвэр ус ба ариутгах татуургын сүлжээний шугам хоолойн нийт урт, (м)

Диаметр (мм) Дотоод сүлжээ Гадна сүлжээ Үндсэн коллектор Тусдаа сувагт Нэгдсэн сувагт Дэд дүн Сэлбийн – ариутгах татуургын сүлжээ

150 2,167 5,779 7,946

200

1,361 2,549 907

250 6 509 515 1,183

300

122 400

2,433

Дэд дүн 3,361 7,649 11,010 2,090 2,555

Эх үүсвэрийн боломж ба тогтвортой байдал

Хөтөлбөрийн хүрээнд дэд төв тус бүрийн хүн ам алсдаа 20,000 болно гэж тооцоолж байна. Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт хамрагдах бүх дэд төвүүдэд амьдрах 120,000 гаран оршин суугчдад шаардагдах усан хангамжын урт хугацааны хэрэглээ нь жилийн 5,5 сая куб метр байх тооцоо байна (Хүснэгт 7.3). Хүснэгт 7.3: Тооцоолсон усны хэрэгцээ

Төрөл 1-р Төслийн дэд төвүүд

ОШСЗШ-ын бүх дэд төвүүд

Улаанбаатар 2030 онд

Тооцоолж буй хүн ам 40,000 120,000 1,600,000 Нэгж хэрэглээ (литр/өдөр) 90 90 90 Дотоод хэрэглээ (m3/өдөр) 3600.0 10800.0 144000.0 Арилжааны хүчин зүйл 10% 10% 10% Арилжааны хэрэглээ (m3/өдөр) 360 1080 14400 Институци (төсөв) хүчин зүйл 5% 5% 5% Төрийн байгууламжуудын хэрэглээ (m3/өдөр)

180 540 7200

Дэд дүн (m3/өдөр) 4,140 12,420 165,600 Сүлжээний алдагдал 0.18 0.18 0.18 Өдрийн дундаж хэрэглээ (m3/бөдөр) 5,049 15,146 201,951 Жилийн дундаж хэрэглээ (m3/ жилд) 1,842,805 5,528,415 73,712,195 Хэрэгцээ (литр/секунд) 58.4 175.3 2337.4

Гүний худгуудын ус олборлох суурилагдсан хүчин чадал ойрын үед жилийн 101 сая м3 хүчин чадалтай болж магадгүй байгаа ба харин 2011 ба 2012 оны хувьд жилийн 54,8 сая м3 ус түгээсэн байна. (Хүснэгт 7.4). Тиймээс Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн хүрээнд бий болох дэд төвүүдэд шаардагдах ахуйн усны нэмэлт хэрэгцээг гүний усны үйлдвэрлэлийн хүчин чадлын өнөөгийн ашиглагдаагүй байгаа нөөцөөс хангах бололцоотой. Мөн хотын хойд хэсэгт байрлаж буй гэр хорооллуудын хувьд усны Дээд болон шинээр баригдах Гачууртын эх үүсвэрээс хангагдах ба тус 2 эх үүсвэрийн суурилуулсан нийлбэр хүчин чадал нь жилийн 40 сая м3 байх юм.



Хүснэгт 7.4: Гүний усны суурилагдсан хүчин чадал ба бодит үйлдвэрлэл

Нэр / Байршил Суурилагдсан хүчин чадал

2011 Үйлдвэрлэл

2012 Үйлдвэрлэл

Дээд эх үүсвэр 32.85 19.59 19.32 Төвийн эх үүсвэр 41.61 23.08 23.57 Үйлдвэрийн эх үүсвэр 13.14 7.84 7.54 Mах комбинатын эх үүсвэр 5.48 4.21 4.36 Дэд дүн 93,08 54.71 54.79 Төлөвлөж буй Гачууртын эх үүсвэр 8.00 Нийт 101.10

Улаанбаатар хотын усны нэгдсэн шугам сүлжээнд холбогдсон хүн амыг 2030 онд 1,6-д хүрнэ гэж төсөөлөөд, нэгжийн хэрэглээ нь одоогийнхтой адил байна гэж тооцвол нийт усны хэрэглээ нь жилийн 74 сая м3 болно. Үүнийг өнөөгийн суурилагдсан хүчин чадал болох жилийн 100 сая 3м-ээс хангах бололцоотой. Төрөл бүрийн тайлангуудад4Туул голын усны цуглуулгын системийн гүний болон гадаргуугийн уснаас 300,000 м3 усыг хуримтлуулах бололцоо урт хугацаандаа бий тухай дурьдагдсан байдаг. Өнөөгийн суурилагдсан хүчин чадал болох жилийн 100 сая м3 нь усан хангамжын нэлээд урт хугацааны төлөвлөлтөнд ашиглагдах тоо хэмжээ байж болох юм. Гэхдээ гүний болон гадаргуугийн усыг хуримтлуулан ашиглах ажлыг цаашид ихэсгэх юм бол Туул голын эхэн хэсгийн ус хуримтлалын нөөцийг багасгах нөлөө үзүүлж болзошгүй. Гэхдээ гүний усны системээс авч хэрэглэсэн усны бараг 95 хувь нь Туул голын адаг хэсэг рүү шугам хоолойн нэвчилт болон ахуйн саарал ус хөрсөөр дамжин болон ТЦБ-ын Туул гол руу хаягдал ус зайлуулдаг шугамаар шууд дамжин голын ус руу эргэн хаягдаж нийлдэг.

Зураг 7.8-д дэд төвүүд ба усны үндсэн эх үүсвэрүүдийн байршлыг харуулав.

Зураг 7.8: Дэд төвүүд ба усны үндсэн эх үүсвэрүүдийн байршил

4 4-р зүүлт тайлбарыг үзнэ үү



Үүнтэй уялдан цаашид Туул голын усны нөөцөөс ашиглах усны хэрэглээг тогтвортой байдлыг хангах тооцоололд үндэслэн ашиглахыг зөвлөж байна. УСУГ-ын зүгээс тооцоот усны эрэлт хэрэгцээ ба нийлүүлэлтийн боломжын тэнцвэрийг нягтлах ажлыг тогтмол хугацаанд хийж байх хэрэгтэй. Усны хэрэглээг Хотын бүсчлэл бүрээр урьдчилан нарийн тооцоолох нь усны нэмэлт хэрэгцээг хангахын тулд гүний усыг нэмэлтээр аль гүний худгаас татахыг тогтооход чухал ач холбогдолтой. Энэхүү усны хэрэглээний тэнцвэрийн дүнг жил болгон шинэчлэж байх нь чухал.

Ариутгах татуурга болон ахуйн бохир усыг боловсруулах хувилбар

Дунд хугацаандаа дэд төвүүдээс ялгарах саарал усыг Төв цэвэрлэх байгууламж (ТЦБ)-руу нийлүүлнэ. Практикын хувьд дэд төвүүдэд баригдах ариутгах татуургын дотоод шугам сүлжээг тухайн хэсэгт хамгийн ойр байрлах хотын бохирын коллектор руу шууд холболт хийж өгөх шаардлагатай. ТЦБ-д хүлээн авч буй бохир усны хэмжээ нь түүний суурилагдсан хүчин чадал болох өдрийн 160,000 м3 бохир цэвэршүүлэх чадалдаа тулаад байгаа буюу биологийн бохирдолт ихтэй бохир усыг тунгаан цэвэршүүлэх биологийн 2 догч тунгаагуур цэвэршүүлэх үүргээ биелүүлэх боломжгүй болж байна. Энэ нөхцөл байдлаас үүдэн ТЦБ-ны операторууд анхдагч тунгаалтаас гарсан усыг шууд Туул гол руу асгахаас өөр аргагүй байдал үүсч байна. Иймээс өмнөх судалгааны тайлангуудад дурьдагдсан 2 догч тунгаагуурын савыг нэмж байгуулах замаар ТЦБ-ын хүчин чадлыг үе шаттайгаар өргөтгөх ажлыг хийхийг зөвлөж байна 5.Мөн цэвэр болон бохир усны ашиглалтыг сайжруулах төслийн нэг бүрдэл нь ТЦБ-ын бохир ус ариутгах хүчин чадлыг бэхжүүлэх ажил байсан. Урт хугацаандаа ТЦБ-ын бохир ус ариутгах хүчин чадлыг бэхжүүлэхээс гадна шинэ ТЦБ барих асуудлыг тооцон үзэх шаардлагатай.

Хөтөлбөрийн өртгийн тооцоолол

Баянхошуу болон Сэлбэ дэд төвд хэрэгжүүлэх цэвэр ус ба ариутгах татуургын шугам сүлжээний өртөг зардлын тооцооллыг доорхи хүснэгтэнд хураангуйлав. Эндээс харахад труба хоолой, хаалт, тоноглол, усны тоолуур зэргийг бараг бүхэлд нь гадаадаас худалдан авах ба харин угсралт монтажын ажлыг дотоодын гүйцэтгэгч компанууд хийнэ.

Хүснэгт 7.5: Баянхошуу дэд төвийн цэвэр ус ба ариутгах татуургын өртгийн тооцооллын дэлгэрэнгүй, (Америк доллараар)

Төрөл Хоолой, тоноглол,

хаалтын нийлүүлэлт

Барилгын ажил

(Америк доллар)

Нийт (Америк доллар)

Баянхошууны усан хангамж Газар чөлөөлөлт Баянхошууны усан хангамжын дэд дүн 84,510 436,472 520,981 Усан хангамжын шугам хоолойн дэд дүн 84,722 687,701 772,422 Баянхошуу дах усан сан 196,555 365,030 561,585 Урсгал хэмжигч – Даралт хэмжигч 32,800 24,600 57,400 Баянхошууны усан хангамжын холболтын ажлын дэд дүн 851,553 675,608 1,527,160 Баянхошууны усан хангамжын дэд дүн 1,250,139 2,189,410 3,439,549 Баянхошууны ариутгах татуурга

Газар чөлөөлөлт Баянхошууны ариутгах татуургын дэд дүн 85,401 631,325 716,726 Ариутгах татуургын шугам хоолойн дэд дүн 84,722 687,701 772,422 Баянхошуунаас Ханын материал хүрэх коллектор шугмын дэд дүн Материал 164,567 1,661,485 1,826,051

5 JICA (2012).Study on the strategic planning for water supply and sewerage sector in Ulaanbaatar city in

Mongolia. Powerpoint Presentation.NJS Consultants Co. Ltd.



Төрөл Хоолой, тоноглол,

хаалтын нийлүүлэлт




Баянхошууны ариутгах татуургын холболтын ажлын дэд дүн 661,869 646,515 1,308,385 Баянхошууны ариутгах татуургын дэд дүн 996,559 3,627,025 4,623,584

Баянхошууны дэд дүн 8,063,133

Хүснэгт 7.6: Сэлбэ дэд төвийн цэвэр ус ба ариутгах татуургын өртгийн тооцооллын дэлгэрэнгүй, (Америк доллараар)

Төрөл

Хоолой, тоноглол, хаалтын

нийлүүлэлт




Сэлбийн усан хангамж Газар чөлөөлөлт Сэлбийн усан хангамжын дэд дүн 129,074 733,044 862,118 Нэгдсэн сувагт хийгдэх хоолойн дэд дүн 193,020 1,500,227 1,693,247 Дамбадаржаа дах усан сан 196,555 365,030 561,585 Урсгал хэмжигч ба даралт хэмжигч 40,800 30,600 71,400 Сэлбийн усан хангамжын холболтын дэд дүн 1,620,492 1,285,671 2,906,164 Сэлбийн усан хангамжын дэд дүн 2,179,941 3,914,572 6,094,513

Сэлбийн ариутгах татуурга (Насос станцын)-ын зориулалтаар газар чөлөөлөх 31,250 31,250 Сэлбийн ариутгах татуургын дэд дүн 71,720 539,552 611,272 Нэгдсэн сувагт хийгдэх шугам хоолойн дэд дүн 193,020 1,500,227 1,693,247 Ариутгах татуургын холболтын дэд дүн 1,046,181 1,021,911 2,068,092 25-р коллекторыг Хайлаастаас 7 буудал хүртэл өргөтгөх дэд дүн 181,841 1,283,040 1,464,881 Өргөх станц хүртэл хийгдэх шугам хоолойн дэд дүн 28,839 318,518 347,357 Сэлбийн өмнөдөд хийгдэх өргөх станц (Бараа ба ажил) 124,800 211,250 336,050 Өргөх станцаас 25-р коллектор хүрэх бохирын даралтат хоолойн дэд дүн 30,041 302,590 332,631 Subtotal sewerage SelbeСэлбийн ариутгах татуургын дэд дүн 1,676,442 5,177,087 6,853,529

Сэлбийн дэд дүн 12,979,292

Баянхошуу ба Сэлбэ дэд төвүүдэд 1-р төслийн хүрээнд хийгдэх цэвэр усны хангамж болон бохир усыг зайлуулах нөхцлийг бүрдүүлэхэд гарсан өртгийн тооцооллыг Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн цаашдын төслүүдэд хамрагдах дэд төвүүдийн ажилд нэгжийн харьцуулах суурь өртөг болгоно. Хүснэгт 7.7 –д үзүүлсэн хөрөнгө оруулалтын өртгөөс харахад Баянхошуу болон Сэлбэ дэд төвийн нэгж талбайд зарцуулах хөрөнгө оруулалт ойролцоо, тэрбайтугай Баянхошуу дэд төвд зарим тохиолдолд бага байгаа. Мөн Сэлбэ дэд төвд нэг хүнд зарцуулах хөрөнгө оруулалт харьцангуй өндөр байна. Үүний шалтгаан нь Сэлбэ төв нь нэлээн өргөгдсөн байршилд байдаг бөгөөд ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулалт мөн харьцангуй урт шугам хоолой шаардах хэдий ч дээрхи 2 дэд төвд төлөвлөж буй хүн амын тоо нь адил байх юм.



Хүснэгт 7.7: Баянхошуу болон Сэлбэ дэд төвүүдэд усан хангамж ба ариутгах татуургын системийг байгуулахад шаардагдах хөрөнгө оруулалтын өртгийн хураангуй (Америк доллараар)

Үзүүлэлт Баянхошуу

Сэлбэ

Талбай (га) 87.5 121.2 2030 оны хүн ам (Таамаглал) 20,000 20,000 Суурьшлын нягтрал (хүн/га-д) 228.7 165.1 Нийт хөрөнгө оруулалт 8,063,133 12,979,29

2 Нэг хүнд ноогдох хөрөнгө оруулалт 403 649 1 га талбайд хийгдэх Хөрөнгө оруулалт 92,182 107,134 Гадна шугам, насос станцыг тооцоолоогүй хөрөнгө оруулалт 4,709,921 7,592,210 Гадна шугам, насос станцыг тооцоолоогүй 1 хүнд ноогдох хөрөнгө оруулалт 235 380 Гадна шугам, насос станцыг тооцоолоогүй нэгж талбайд ноогдох хөрөнгө оруулалт

53,846 62,668

Халаалт Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн хүрээнд үнэ өртөг боломжын, ашиглалтын бүтээмж өндөр бөгөөд байгаль орчинд сөрөг нөлөө багатай сүүлийн үеийн технологийн шийдлийг дулаан хангамжын хүрээнд санал болгох боломжыг олгож байна. Гэхдээ энэ бүхэн хотын зүгээс энэ ажилд хандуулах төлөвлөлтийн далайц ба иргэд оршин суугчдын зүгээс хотын төвд хүргэж байгаатай ижил түвшний үйлчилгээ авах гэсэн хүсэл зэрэгт нийцэн хийгдэх ёстой. Эрчим хүчний хэмнэлт, зураг төслийн шийдэл болон стандартын хувьд Хуучин зөвлөлтийн үеийн шийдлээс илүү технологыг ашиглана. Улаанбаатар хотыг 2030 он хүртэл хөгжүүлэх Ерөнхий төлөвлөгөөнд хотын дулаан хангамжын өнөөгийн системтэй уялдуулан цаашид хэрэгжүүлэх халаалтын төрлүүдийг ерөнхийд нь чиглүүлэн өгсөн байна. Судалгаанаас үзэхэд нүүрсийг дулааны үйлдвэрлэлийн зориулалтаар ашиглах нь гарцаагүй бөгөөд ингэснээр дахин шинэ эх үүсвэр эрэлхийлэх шаардлаггүй бөгөөд шинэ төрлийн дулааны шийдлийн дэд бүтцийг байгуулах ажлууд нь ихээхэн хэмжээний хөрөнгө оруулалтыг шаардах болно. Нүүрсний хэрэглээнээс байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг бууруулах зорилтын хүрээнд илүү өртөг багатай технологийн сүүлийн үеийн шинэ шийдлийг одоо байгаа стандарт болон олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдсөн аргуудтай хослуулан ашиглах замаар шийдвэрлэж болох юм. Дулааны шийдлийн хувьд дэд төвүүдэд дулааны эх үүсвэрийг барих болон төвлөрсөн шугамаас халаалтыг иргэдэд хүргэх гэсэн зарчмыг барина. Дулааны эх үүсвэрийн хүчин чадал хийгээд байршлыг дэд төвүүдийн цаашдын хөгжлийн явцтай уялдаатай өргөтгөж болох уян хатан байдлаар шийдэхийн зэрэгцээ, бүрэн хүчин чадал бүхий дулааны станц барих эрэлт хэрэгцээ зэргийг тооцон үзэж байж эцэслэн шийдвэрлэнэ. Дулааныг түгээх шугам хоолойн дэд бүтцийг цэвэр ба бохир усны шугамтай зэрэгцүүлэн шийдэх ба тухайн ажлын хамрах хүрээнээс үүдэн гарах зардлыг бууруулахын тулд үүнийг авто замыг барьж эхлэхээс өмнө гүйцэтгэнэ. Мөн Монгол улсын хувьд шинэ ч олон улсын хувьд түгээмэл хэрэглээ болсон материалуудыг ашиглах боломжтой. Энэ нь дулааны шугамын ашиглалтын хугацааг уртасгах болон угсралт суурилуулалтын зардлыг бууруулна. Гэхдээ дулааны түгээлтийн сүлжээний зураг төслийг эдгээр материал болон технологийг ашиглан хийхийн өмнө Монгол улсад мөрдөгдөж буй өнөөгийн барилгын стандартыг өөрчлөх шаардлага бий болно. Дэд төвийн бүтээн байгуулалтын ажлын явцад дулааны холболтыг барилгад хийхэд шаардагдах тусгайлсан шаардлагуудыг тогтоох болно. Дулааны түгээлтийн сүлжээний



нарийвчилсан зураг төслийг хийх явцад системийн хүрээнд мөрдөх стандартыг боловсруулах болно. Дулааны гол шугамын дагуу салаалалт хийх цэгүүдийг тодорхой зайд урьдчилан хийх ба ингэснээр цаашид үндсэн шугам сүлжээг эвдэж хөндөхгүйгээр дулааны холболтыг хялбар хийх боломжыг бүрдүүлнэ. Төлөвлөлтийн хувилбарууд ба өртгийн тооцоололт Улаанбаатар хотыг 2030 он хүртэл хөгжүүлэх Ерөнхий төлөвлөгөөнд одоо байгаа дулааны төвлөрсөн системийг хууль ёсны дагуу өргөтгөж болох газрууд болон хэсэгчилсэн халаалтын шийдлээр халаалт дулааны асуудлыг шийдэх газруудын байршлыг тодорхой зааж өгсөн. Баянхошуу болон Сэлбэ төвүүд нь одоогийн төвийн халаалтын системд албан ёсоор холбогдох ангилалд багтаагүй бөгөөд дулаан хангамжын төвлөрсөн системийн хүчин чадлын тодорхой бус байгаа өнөөгийн нөхцөл байдал болон түүний өргөтгөлийг хийхэд гарах зардал зэргээс нь тооцвол энэ шийдлийг хэрэглэх талаар бодох шаардлага байхгүй юм: • Халаалт дулааны хэрэглээний эрэлтийг шинээр баригдах орон сууц, худалдаа болон

төрийн захиргааны барилгуудын тоо хэмжээтэй уялдуулан тооцоолсон ба дулааныг түгээх дэд бүтцийг харилцан уялдаатай байхаар үе шатуудад хуваан хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн.

• Дулаан үүсгэх зориулалтаар ашиглагдах эрчим хүчний эх үүсвэрүүдийг тэдгээрийн өртөг болон нийлүүлэлтийн боломжыг нь оролцуулан тооцоолж үзсэн. Эдгээрээс нүүрс нь дулааны хамгийн боломжтой эх үүсвэр гэсэн дүгнэлт гарсан.

• Халаалтын системийн хувьд нүүрсийг хэрэглэхдээ байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөллийг нь бууруулах шийдлүүдийг зэрэгцэн ашиглах хэдий ч иргэд оршин суугчдын хувьд ирэх төлбөрийн ачааллыг үүсгэхгүй байх шаардлагын тэнцвэрийг хангасан хувилбарыг сонгоно. Мөн босго шаардлагын хүрээнд шинээр баригдах орон сууцнуудыг төвлөрсөн халаалтын системд түлхүү холбох, ирээдүйд бий болох халаалтын эрэлтийн хэмжээнд нийцсэн дулааны эх үүсвэрийг барьж ашиглах зэрэг зорилтууд багтана.

• Санал болгох халаалтын эх үүсвэрийн хувьд ашиглалтын өртөг бага байхаас гадна агаарын чанар болон байгаль орчны бусад стандартуудыг хангасан систем байх ёстой. Орон нутгийн онцлог шинж чанарт тохирсон технологийг л сонгон авч ашиглах талаар бодолцох.

• Ашиглалтын хугацааны зардлыг бууруулах зорилтыг хэрэгжүүлэхийн тулд дулааны түгээлтийн шугам сүлжээний зураг төслийг одоогоор ашиглагдаж байгаа болон дэвшилтэт технологид суурилан гүйцэтгэх. Дулааны түгээлтийн шугам сүлжээний угсралт монтаж нь бусад дэд бүтцийн сүлжээний байгуулалттай харилцан уялдаатай хийгдэх мөн ашиглалтын хугацааны туршид засвар үйлчилгээг төвөггүй гүйцэтгэх уян хатан боломжоор хангагдсан байх хэрэгтэй.

• Дэд төвийн бүтээн байгуулалтын ажлын явцад дулааны холболтыг барилгад хийхэд шаардагдах тусгайлсан шаардлагуудыг тогтоох болно. Дулааны түгээлтийн сүлжээний нарийвчилсан зураг төслийг хийх явцад системийн хүрээнд мөрдөх стандартыг боловсруулах болно.

• Дулааны түгээлтийн санал болгож буй шийдлийн зураг төслийг хийхдээ бусад дэд бүтцийн ажлуудтай зэрэгцэн хэрэгжүүлэх үе шатны ажлын уялдааг бүрэн тооцоолж хийх. Зураг төслийг гүйцэтгэхдээ тухайн орон нутгийн онцлогыг мөрдөгдөж буй стандарт нормын хүрээнд тусгаж чадах дотоодын компаниар гүйцэтгүүлнэ. Олон улсын зөвлөхүүдийн хувьд зохих шинэ технологийг шаардлагын дагуу танилцуулж байгаа эсэхийг мөн ашиглагдах бүтээгдэхүүн, материал нь шаардлагад нийцэж буй эсэхийг хянахын зэрэгцээ АХБ-ны Удирдамжын дагуу худалдан авалтын үйл ажиллагааг бүрэн хариуцаж явуулна.



• Барилгын ажлын явцын хяналтын хувьд тухайн ажилд тавигддаг дотоодын норм дүрмийг баримтлахын зэрэгцээ барилгын ажлын чанарын баталгаа, хариуцлагын тогтолцоо болон тайлагналтанд АХБ-ны зүгээс мөрддөг олон улсын стандартуудын шаардлагыг мөн ханган ажиллах ёстой.

• Халаалтын эх үүсвэрээр ашиглах станцын хувьд одоогоор мөрдөж буй төсвийг ашиглан өртгийг тооцоолсон. Мөн үүний дээр агаарын чанарын шаардлагуудыг хангах болон хүн ам ихээр төвлөрсөн хэсэгт барих шаардлагад нийцсэн өнгө үзэмжтэй байх зэрэг шаардлагыг хангах нэмэлт тоног төхөөрөмжийн үнийн тохиргоог мөн хийсэн. Одоогийн зураг төслөөр 1,4 МВаттийн 3 бойлэр бүхий нийт 5,2 Мватт болон 2,8 Мваттийн 3 бойлэр бүхий нийт 8,4 Мваттын хүчин чадалтай станцыг судлаад байна. Станцын болон төсөвт өртгийн хүрээнд үнийг судлан үзсэний дараа 1-р Төсөлд 8,4 Мваттийн хүчин чадалтай загварыг сонгохоор төлөвлөж байна.

• Улаанбаатар хотын ойролцоо олон улсын төслөөр барих гэж буй 14 Мваттийн 3 бойлэр бүхий нийт 42 Мваттийн хүчин чадалтай дулааны станцыг бүтээн байгуулалтын дараагийн үе шатанд барихаар төлөвлөж байгаа ба Баянхошуунд 30 Мваттийн, Сэлбэд 20 Мваттийн хүчин чадалтай станцуудыг барина. 42 Мваттийн хүчин чадалтай станцууд нь агаарын бохирдлыг бууруулах болон бусад шаардлагуудыг бүрэн хангасан тоноглолтой байдаг. Дэд төвүүдэд баригдах дулааны станцын техникийн онцлог шаардлагуудыг тогтоосон ба хэмжээнээс хамааран шаардагдах төслийн талбай ба төсвийн хэмжээ, худалдан авалт болон барилгын ажилд бий болох гол ялгаа зэргийг хянан үзсэн.

Өртгийн тооцооллыг доорхи урьдчилсан нөхцлүүдийн дагуу хийсэн: • Шаардагдах талбай болон газар чөлөөлөх зардал зэргийг холбогдох төсөл болон

тухайн төсөлд тавигдах онцлог шаардлагууд, хэрэгжүүлэлтэнд үүсэх нөхцөл байдал зэрэгтэй уялдуулан тооцсон. М2 талбайн нэгжийн үнэд нүүлгэн суурьшуулалтын зардлыг оруулан тооцно.

• Дулааны түгээлтийн сүлжээнд угсрагдах бүх шугам хоолой нь ирэх болон буцах зэрэгцээ хоолойтой байх ба цэвэр болон бохир усны шугам хоолойтой нэг сувагт угсрагдана.

• Шугам хоолойн угсралтын нэгжийн үнийн хувьд мөрддөг Монгол улсын өнөөгийн стандарт нь Засгийн газрын жишиг нэгжийн үнэд суурилсан байдаг ба үүнд шугам хоолойг суурилуулах цемент бетон суваг, хоолойн дулаалга, хаалт болон үйлчилгээний люк зэргийг суулгах үнэ багтсан байдаг.

• Шууд газар булан угсрагдах шугам хоолойн хувьд одоогоор Сингапур улсаас гадуураа шилэн хөвөн дулаалган хамгаалалттай материалын санал ирсэн ба үүн дээр Монгол хүртлэх тээврийн зардал, угсралт, хаалт болон үйлчилгээний люк зэргийг суулгах үнэ нэмэгдэнэ.

• Газар шорооны ажлын нэгжийн үнийн хувьд цэвэр болон бохир усны шугмын ажилд мөрддөг үнэд суурилах ба үүн дээр хэрэв одоо байгаа замыг сэтлэн шугмыг суулгасан нөхцөлд тухайн замыг буцаан хэвийн байдалд оруулж засварлах өртөг нэмж тооцогдоно.

Төсөлд хамрагдах болон төрийн үйлчилгээний байгууллагуудад хийгдэх дулааны холболтын хувьд 25 хувийг нь уламжлалт аргаар бетон сувагт 80 мм-ийн хоолойгоор харин 75 хувийг нь 50 мм-ийн хоолойг шууд газарт булах аргаар хийж гүйцэтгэх хувилбараар өртгийг тооцоолно. 7.2 Эдийн засгийн дүн шинжилгээ



Дэд төслүүдийн эдийн засгийн дүн шинжилгээг АХБ-ны Төслүүдийн эдийн засгийн дүн шинжилгээ хийх удирдамж, Хот байгуулалтын салбарын төслүүдийн эдийн засгийн болон санхүүгийн саналын Хүрээ ба Төслийн эдийн засгийн дүн шинжилгээг Эрсдлийн үнэлгээтэй хавсран гүйцэтгэх гарын авлага зэрэг баримтанд тулгуурлан хийсэн. Дүн шинжилгээг үндсэн хөрөнгийн болон үйл ажиллагааны зардлын төсөөлөлд тулгуурлан гүйцэтгэсэн. 7.2.1 Эдийн засгийн өртгийн тооцоолол Төсөвт өртгийг үнэлэн тооцохдоо дотоодын үнийн түвшинг эдийн засгийн үнэд харьцуулж гаргасан. Энэ аргаар хилийн үнийн эквивалент үнэлгээг тухайн бүтээгдэхүүний дотоодын үнийн түвшинтэй жишдэг ба далд үнийн зохицуулалтыг тооцох замаар эдийн засгийн өртгийг эдийн засгийн эквивалентэд шилжүүлдэг. Зах зээлд борлогдох бүрдлүүдийн эдийн засгийн үнэнд 1.0 хувийн валютын далд ханшыг тооцон тохиргоо хийдэг. Зах зээлд борлогдохгүй бүрдлүүдийн хувьд дотоодын зах зээлийн үнээр тооцогдоно. 1,0 хувийн валютын далд ханшыг нарийн ур чадвар шаардах хөдөлмөрт харин ердийн ажилд 0,7 хувийг тооцдог. Эдийн засгийн өртөг нь Баянхошуу ба Сэлбэ дэд төвүүдийн дахин төлөвлөлтийн бэлтгэл ажил болон Инженерийн тооцоололд үндэслэн хийгдсэн. Ашиглалт болон засвар үйлчилгээтэй холбоотой урсгал зардлыг тухайн дэд бүтцийг сайжруулах зардлыг оруулан жилийн 3 хувийн өсөлттэй байхаар тооцсон. Үндсэн хөрөнгийн болон урсгал өртгүүд нь 10 хувийн магадлашгүй ажлын зардлыг багтаасан ба 2013 үнийг тогтмолоор авсан ба эдийн засгийн өртгийг тооцохдоо бүх төлбөрийн шилжүүлэг түүнтэй холбоотой татвар хураамжыг үнийн тохиргоо хийхийн өмнө хасаж тооцсон болно. 7.2.2. Үр ашгийн тооцоолол Баянхошуу болон Сэлбэ дэд төвд хийгдэх усны хангамжыг сайжруулах дэд төслийн зр ашиг нь 2 үндсэн эх үүсвэрээс бий болно: (i) Иргэдийн үйлчилгээний төлбөр төлөх байдлын тухай судалгаанаас харахад иргэд сайжруулсан үйлчилгээнд төлбөрийг саадгүй төлөх талаар санал хэлсэн ба үүнтэй уялдан нэмэлтээр борлогдсон уснаас орж ирэх хуримтлагдсан орлого (ii) Мөн шинэ эх үүсвэрээс усаа хэрэглэдэг болсоноор хуучин уламжлалт худгаас ус авдагтай харьцуулахад хэмнэсэн цаг болон орлого. Нийгэм эдийн засгийн болон үйлчилгээний төлбөр төлөхөд бэлэн байдлын судалгааны дүнгээс харахад дээрхи дэд төвүүдэд амьдарч буй өрхүүдийн хувьд ус хангамжын сайжирсан үйлчилгээний хүрээнд сард 19,756 төгрөг төлөхөд бэлэн гэсэн дүн гарсан .6Мөн 7 хоногт 3-4 удаа худаг руу явах болдог, зөөврийн ус авах болон бусад эх үүсвэрээс ус авах зэрэгт нэг удаадаа 30 минутыг зарцуулдаг байсан ба энэ хугацааны хэмнэлт бас нэмэлтээр ирнэ. Ариун цэврийн нөхцөл байдал сайжирснаар (i) чанаргүй ундны уснаас болж үүсдэг байсан өвчлөл буюу эрүүл мэндийн эрсдэл буурч Хөдөлмөрийн чадвар алдсан жилийг тооцсон амьдралын жилээр тооцогдон гарна (DALY);7ба (ii) гүний бохир ундны уснаас үүдэх өвчинд өртөөгүйгээс бий болох эм тарианд зарцуулах зардлын хэмнэлт . DALY гэдэг нь нас баралтын болон өвчлөмтгий байдлын үзүүлэлтийг хүн амын дунд эрүүл мэндийн хэвийн бус орчноос үүдэн эрт нас барах тохиолдлыг илэрхийлсэн үзүүлэлт юм.Нэг DALY нь эрүүл амьдралын алдсан нэг жилтэй тэнцүү. DALY-ийн эдийн засгийн

6 Үйлчилгээний төлбөр төлөхөд бэлэн байдлын судалгааг 2007 оны 12 сард гаргасан Ахуйн усан хангамж

ба Ариун цэврийн чиглэлээр үйлчилгээний төлбөр төлөх байдлыг тооцоолох сайн туршлага гэсэн 23 дугаарт Техникийн баримт бичигт үндэслэн явуулсан.

7 The DALY relies on the acceptance that the most appropriate measure of the effects of chronic illness is time, both time lost due to premature death and time spent disabled by disease.



үр нөлөөг тооцоолохдоо Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас нэг DALY-г тухайн улсын нэг хүнд ноогдох бодит Дотоодын Нийт орлогоор тооцдог. Халаалтын үйлчилгээнээс бий болох үр дүн нь: (i) DALY-гаар тооцсон агаарын бохирдлоос бий болох байсан эрсдлийн бууралт; (ii) Хэт хүйтэн цаг агаараас өмч хөрөнгө болон хүний эрүүл мэнд хохирох байдал буурах; (iii) гэр хорооллын агаарын чанар сайжирснаас хэмнэгдэх эм тарианы зардлын хэмнэлт (iv) дулаан халаалтын орчин сайжирснаас бий болох бизнес эрхлэлт зэргээс бий болох бусад хуримтлагдсан үр ашгууд. Авто зам, гудамжны гэрэлтүүлэг болон ногоон байгууламж зэрэг орчны тав тухаас ирэх үр ашгийг төслийн үр дүнд бий болсон газарт түрээсийн өртөг тэгээр нэмэгдэнэ гэсэн аргаар тооцоолсон. . 7.2.3 Эдийн засгийн дотоод өгөөжийн тооцоолол ба Мэдрэг байдлын шинжилгээ Зарцуулагдах хөрөнгө оруулалтын Эдийн засгийн дотоод өгөөжийг төслөөс гарах суурь үр дүнгүүдээр тооцож үзэхэд дэд төслүүдийн дотоод өгөөж 12 хувь байгаа бөгөөд төслийг хэрэгжүүлэх нь эдийн засгийн хувьд боломжтой гэсэн дүгнэлт гарч байна. Үр дүнгүүд 17.4% -28.3% хувь гарсан. Бүх дэд төслүүдийн хувьд суурь үр дүнтэй харьцуулахад өртгийг өсгөсөн болон өгөөжийг 10 хувиар бууруулсан нөхцлөөр тооцон үзэхэд ч эдийн засгийн хувьд үр ашигтай гэсэн дүн гарсан. Дэд төслүүдийн эдийн засгийн дотоод өгөөжийн мэдрэг байдлын шинжилгээг дараах эдийн засгийн нөхцөл байдлууд үүссэн гэсэн нөхцлүүдээр тооцоолсон: (i) ажлын явц удааширсан болон тооцоолж байснаас өндөр инфляцаас болж хөрөнгө оруулалтын өртөг 10 хувь нэмэгдсэн, (ii) ажиллах хүчинд тооцоолсноос их цалин төлснөөс болж ашиглалтын болон засвар үйлчилгээний зардал 10 хувь нэмэгдсэн, (iii) зорин ирэх жуулчдын тоо болон тэдний мөнгө зарцуулалтын хэмжээ тооцоолсноос бага байснаас ашгийн хэмжээ 10 хувь буурсан, (iv) дээрхи (i), (ii), (iii) нөхцөл байдлууд хавсран үүссэнээс (v) дэд төслөөс бий болох үр ашиг нэг жилээр хойшлох. 7.3 Санхүүгийн дүн шинжилгээ 7.3.1. 1-р төслийн санхүүгийн үнэлэлт

Төслийн санхүүгийн шинжилгээ ба санхүүгийн менежментийн үнэлгээг Азийн Хөгжлийн Банк (АХБ)-ны Төслийн санхүүгийн менежмент ба дүн шинжилгээ хийх Удирдамжын дагуу гүйцэтгэсэн.8 Усан хангамж, ариутгах татуурга ба халаалтын системүүд сайжирч туршилтын дэд төвд инженерийн үйлчилгээ цогцоор бүрдэх учраас хангалттай хэмжээний орлого төвлөрч хөрөнгө оруулалтын болон ашиглалтын зардлуудыг хангалттай нөхнө. Усан хангамж болон ариутгах татуургын санхүүгийн дотоод өгөөжийн хувийг тооцож үзэхэд тэдгээр дэд төслүүдийг санхүүжүүлэхэд ашигласан хөрөнгийн жигнэсэн дундаж өртгөөс давуу дүнтэй гарсан. Санхүүгийн дотоод өгөөжийн хувийг тооцохдоо хуримтлагдах өртгийн дүнг хуримтлагдах орлогын өнөөгийн үнэ цэнэтэй жишдэг. Санхүүгийн дотоод өгөөжийн хувь нь Хөрөнгийн жигнэсэн дундаж өртөгтэй тэнцүү эсвэл илүү байх тохиолдолд дэд төслийг санхүүгийн хувьд үр ашигтай гэж үздэг.

Үндсэн тооцооллыг хийхдээ Улаанбаатар хотын хүн амын өсөлт, орон сууцанд амьдрах иргэдийн тооны өсөлт, мөн гэр хорооллын иргэд өнөөгийн худгаас ус авдагаа больж төвлөрсөн шугамаас усан хангамжаа авах байдал нэмэгдэнэ гэж тооцоолсон. Мөн дэд

8АХБ. 2005. Төслүүдийн санхүүгийн менежмент ба дүн шинжилгээ. Манила



төвүүдэд ахуйн бус (төрийн байгууллага болон худалдаа үйлдвэрлэлийн) хэрэглэгчдийн тооны өсөлт нь эдийн засгийн дэд бүтцийн хөгжлийг нөхцөлдүүлнэ гэдгийг тооцоолж үзсэн. 1-р Төслийг нийт 5 жилийн хугацаанд хэрэгжүүлэхээр төлөвлөсөн ба үүний эхний жилийг зураг төслийн ажил, төлөвлөлт болон худалдан авалтыг хийх ажилд зориулах юм.

7.3.2 Орлого бүрдүүлэгч хэсэг: Усан хангамж ба ариутгах татуургын санхүүгийн дүн шинжилгээ ба төсөөлөл 7.4 Засаглал 7.4.1 Институтын үнэлгээ Улаанбаатар хотын захиргаа УБХЗ нь 2013 оны 01-р улиралд бүтцийн өөрчлөлт хийсэн бөгөөд албан хаагчид өөрийн шинэ ажлаа хүлээн авах, цэгцрэх ажлууд үргэлжилсээр байгаа. Гэхдээ УБХЗ-ны шинэ бүтцийн хүрээнд гэр хорооллын хөгжлийн асуудлыг хэн хариуцах нь тодорхой тусгагдсан. Өөрөөр хэлбэл Гэр хорооллын хөгжлийн газар (ГХХГ) болон түүний дэргэдэх Гэр хорооллыг орон сууцжуулах төсөл (ГХОСТ) энэ үүрэг хариуцлагыг хүлээнэ. Эдгээр байгууллагууд нь харьцангуй шинэ, боломж бололцоог бий болгож байгаа боловч сул талууд ч мөн байгаа. Зураг x-аар хотын захиргааны зохион байгуулалтын бүтцийг дэлгэрэнгүй оруулав.

Монгол улс ТТТ-7970: Улаанбаатар хотын гэр хорооллын дэд төвийг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр Эцсийн тайлангийн төсөл

June 2013 Page 89

НИЙСЛЭЛИЙН ЗАСАГ ДАРГА БА УЛААНБААТАР ХОТЫН ЗАСАГ ДАРГА

ЗАСАГ ДАРГЫН АЖЛЫН АЛБАНЫ

ДАРГА. Гэрэлчулуун

НИЙСЛЭЛИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН ОРЛОГЧ (Санхүү

эдийн засгийн асуудал хариуцсан)

Батаа

НИЙСЛЭЛИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН

ОРЛОГЧ (Хот байгуулалт, хөрөнгө оруулалтын асуудал хариуцсан) Очирбат


ОРЛОГЧ (Зам, тээвэр, дэд бүтцийн асуудал

хариуцсан) Гантөмөр


ОРЛОГЧ (Нийгмийн хөгжлийн асуудал

хариуцсан) Энхцэнгэл


ОРЛОГЧ (нийгмийн хамгааллын асуудал

хариуцсан ) Буяндалай

АГЕНТЛАГ

Нийслэлийн өмчит үйлдвэрийн газар

(НӨҮГ)

1. Нийслэлийн төр захиргааны авто бааз

Агентлаг - 9 Нийслэлийн өмчит үйлдвэрийн газар - 1

АГЕНТЛАГ АГЕНТЛАГ АГЕНТЛАГ АГЕНТЛАГ

1. Эдийн засгийн хөгжлийн газар

2. Татварын газар 3. Худалдан авах

ажиллагааны газар 4. Статистикийн газар

1. Гэр хорооллын хөгжлийн газар

1. Авто замын газар 2. Тээврийн газар

1. Аялал жуулчлалын газар

2. Биеийн тамир, спортын газар

3. Боловсролын газар 4. Соёл урлагийн газар 5. Эрүүл мэндийн газар

1. Хөдөлмөрийн газар 2. Нийгмийн хамгааллын газар 3. Нийгмийн даатгалын газар 4. Хүүхэд гэр бүлийн

хөгжлийн газар

НӨҮГ

НӨҮГ НӨҮГ

1. Улаанбаатар сан ХХК 2. Улаанбаатар Бизнес

хөгжлийн төв 3. Улаанбаатар хотын даатгал

ХХК


1. Нийслэлийн хөрөнгө оруулалтын газар

2. Орон сууцны санхүүжилтийн корпораци

3. Ханын материал ХК


1. Автобус–1 2. Автобус–3 3. Цахилгаан тээвэр 4. Авто Жим


НӨҮГ НӨҮГ

1. Сургалт үйлдвэрлэлийн төв 2. Хүүхдийн сургалт

хүмүүжлийн тусгай төв

Агентлаг - 4 Нийслэлийн өмчит үйлдвэрийн газар- 2

НИЙСЛЭЛИЙН УДИРДЛАГЫН ЗӨВЛӨЛ

1. Архивын газар 2. Дотоод аудитын алба 3. Мэргэжлийн хяналтын

газар 4. Онцгой байдлын газар 5. Өмчийн харилцааны газар 6. Мэдээллийн технологийн

газар 7. Нийслэлийн бүртгэлийн

газар 8. Нийтлэг үйлчилгээний

газар 9. Цагдаагийн газар

1. Гэрлэх ёслолын ордон 2. Багачууд Хүнс 3. Өсвөр Үе Хүнс 4. Асгат 5. Хүнс Хангамж Төв 6. Улаанбаатар чуулга 7. Уламжлалт эм, эмийн ургамал 8. Усан спорт сургалтын төв 9. Монголын хүүхдийн ордон 10. Хүүхдийн урлан бүтээх төв 11. УБ хотын музей 12. УБ хотын төв номын сан 13. “Йонсей” эмнэлэг 14. 1, 2, 3 дугаар амаржих газар 15. Түргэн тусламжийн төв 16. ШЭНЭСудлалын төв 17. Уламжлалт элэг судлалын

клиник эмнэлэг 18. Энэрэл эмнэлэг 19. Наркологийн эмнэлэг 20. Соёлын төв өргөө 21. Улаанбаатар Синема ХХК 22. Төв Цэнгэлдэх Хүрээлэн ХХК 23. Йонсей найрамдал 24. Хишиг-Уул 25. Үндэсний соёл амралтын

хүрээлэн 26. Дун өргөө ХХК

АГЕНТЛАГ


June 2013 Page 90

НИЙСЛЭЛИЙН ЗАСАГ ДАРГА БА УЛААНБААТАР ХОТЫН ЗАСАГ ДАРГА

НИЙСЛЭЛИЙН УДИРДЛАГЫН ЗӨВЛӨЛ


ОРЛОГЧ (Экологи, ногоон хөгжлийн

асуудал хариуцсан) Эрдэнэ

Улаанбаатар хотын Ерөнхий Архитектор бөгөөд Нийслэлийн

ерөнхий төлөвлөгөөний газрын дарга Нацагдорж

Улаанбаатар хотын Ерөнхий менежер

бөгөөд Засаг даргын ажлын албаны дарга

Бадрал

АГЕНТЛАГУУД

АГЕНТЛАГ АГЕНТЛАГ НӨҮГ

НӨҮГ

1. Агаарын чанарын алба 2. Байгаль орчин ногоон

хөгжлийн газар 3. Үйлдвэр, хөдөө аж

ахуйн газар 4. Мал эмнэлэгийн газар

1. Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн

2. Жижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих төв

3. Шахмал түлшний үйлдвэр


1. Хот төлөвлөлтийн газар

НӨҮГ

1. Зураг төслийн хүрээлэн

1. Засаг даргын гэр хороолол дах Ажлын алба

2. Ус сувгийн удирдах газар (УСУГ) 3. Орон сууц нийтийн аж ахуйн гзар

(ОСНААГ) 4. Хот тохижилтын газар 5. Халаалтын зуухны ашиглалт,

зохицуулалтын газар 6. УБ цахилгаан түгээх сүлжээ (УБЦТС) 7. УБ дулааны сүлжээ 8. Усны барилга байгууламж 9. Илч орд 10. Багануур Ус 11. Налайх хөгжил 12. Чандмань-Налайх 13. УБ лифт 14. УБ зам засвар арчлалт 15. Замын хөдөлгөөн удирдлагын төв 16. Багахангай мах боловсруулах

үйлдвэр 17. Урьдчилан цэвэрлэх байгууламж 18. Санни Хаус ХХК 19. Өнөр хотхон ХХК 20. “Эцэг эх хүү” ХХК 21. “Симс” ХХК 22. “Өүпен Хаус” ХХК 23. “Ганга өргөө” ХХК 24. “Батбаян бүрд” ХХК 25. “Сансар-Өргөө” ХХК 26. “ГМ” ХХК 27. “Эма энд Би” ХХК 28. “Хаусинг сервис” ХХК 29. “Өнөр горхи” ХХК 30. “Ивэн-Эх” ХХК 31. “Хөх-Асар” ХХК 32. “Дулаан-Өргөө” ХХК 33. “Ашид-Ундрах” ХХК 34. Хайрхан-Уул Өргөө ХХК 35. Санкомфорт ХХК

Нийслэлийн өмчит үйлдвэрийн газар -35

• Багануур дүүрэг • Багахангай дүүрэг • Баянгол дүүрэг • Баянзүрх дүүрэг • Налайх дүүрэг • Сонгинохайрхан дүүрэг • Сүхбаатар дүүрэг • Хан-Уул дүүрэг • Чингэлтэй дүүрэг

Дүүргийн тоо -9 Агентлаг - 30 Нийслэлийн өмчит үйлдвэрийн газар-53

1. Стратегийн бодлого, төлөвлөлтийн газар

2. Санхүү төрийн сангийн хэлтэс

3. Нутгийн захиргааны ажлын алба

4. Хуулийн хэлтэс 5. Нийгмийн хөгжлийн

бодлогын газар 6. Хяналт шинжилгээний хэлтэс 7. Гадаад харилцааны хэлтэс 8. Хэвлэл мэдээллийн хэлтэс 9. Төсөл хамтын ажиллагааны

хэлтэс 10. Цэргийн төв штаб

/үргэлжлэл/

ДҮҮРГҮҮД

Агентлаг - 1 Нийслэлийн өмчит үйлдвэрийн газар- 1



НЗД-ын Хот байгуулалт, хөрөнгө оруулалтын асуудал хариуцсан орлогч нь хот байгуулалтын төлөвлөлт удирдлагыг бодлогын түвшинд хариуцаж байгаа. Ерөнхий архитектор мөн Хот байгуулалт, төлөвлөлтийн газрын дарга нь хот байгуулалтын төлөвлөлт, стандартын асуудлыг хариуцдаг. Улаанбаатар хотын ерөнхий менежер (Ерөнхий төлөвлөгөөний газрын дарга) нь УСУГ, ОСНААГ-ын конторууд ба дулааны шугам сүлжээ зэрэг гол үйлчилгээ үзүүлэгч газруудын үйл ажиллагааг ерөнхийд нь хянадаг. Гэр хорооллын нягтралыг бууруулах дахин төлөвлөж, хөгжүүлэх асуудал нь харьцангуй шинэ ойлголт болж гарч ирж байгаа. ГХОСТ-аас одоогийн байдлаар дахин төлөвлөлт хийж, хөгжүүлэх 12 төслийг хэрэгжүүлж байна. Хувийн хэвшлийнхэн газар эзэмшигч бүртэй тохиролцож газрыг нь худалдан авах зарчмаар үүнийг хэрэгжүүлж байгаа. ГХОСТ-өөс хэрэгжүүлж буй 12 төсөл болон Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрөөс хэрэгжүүлж буй дэд төвүүдийг хөгжүүлэх төслийн арга барилд зарим ялгаатай зүйлүүд байна. Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн хүрээнд олон нийтийн оролцоог хангах, иргэдтэй зөвлөлдөх, ирээдүйг харсан арга замыг түлхүү анхаарч, усан хангамж, ариутгалын татуурга болон халаалт г.м төрийн үйлчилгээг хүргэхтэй холбоотой асуудлыг сайжруулах талаар мөн хөндөж байгаа. Үүнээс гадна ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх, бичил санхүүгийн үйлчилгээг гэх мэт бусад үйлчилгээг ч анхааран авч үзэж байна. Гэхдээ газар чөлөөлөх, газрын үнэлгээний талаар иргэдийн асуултад тодорхой хариулт өгч чадахгүй байгаа нь бэлтгэл ажилд саад учруулж байна. Илүү мэдлэг мэдээлэлтэй шийдвэр гаргах боломжийг олгохын тулд иргэдийн эдгээр асуултанд нэн даруй хариу өгөх шаардлагатай байна. Үүний зэрэгцээ хувийн хэвшлийнхнээс ч мөн төстэй асуултууд тавьж байгаа. Энэхүү АХБ-ны төслийн хүрээнд дахин төлөвлөлт, хөгжүүлэлтийг хийхэд хувийн хэвшлийнхний оролцоо, тэдний хөрөнгө оруулалт гол элемент нь болох ёстой. Газар сайжруулалт хийж, орон сууц барьж байгуулахад хөрөнгө оруулагчид болох хувийн секторийнхон энэ төсөлд оролцох сонирхлоо илэрхийлээд байгаа бөгөөд илүү тодорхой чиглэл өгөхийг хүлээж байна. Газрын зөвшөөрөл өгөх асуудлыг хариуцдаг УБХЗ-ны Газрын албаны зүгээс нягтралтай холбоотой хүндрэл үүсгэхэд хувь нэмэр оруулж байгаа нэг засаглалын асуудал нь засгийн газрын хэмжээнд газар өмчлүүлэх хөтөлбөрөөс эхтэй. Газар өмчлүүлэх хөтөлбөрийг оновчтой болгох стратегийг боловсруулах хэрэгтэй байна. Энэ нь хөтөлбөрийн бодлогын тухайд нэлээд тохиолддог асуудал юм. Өөрөөр хэлбэл нэг хэсэг (Газрын алба) нь хотын захиргааны нөгөө хэсэг (ГХХГ/ГХОСТ) яг ямар ажил хийж байгааг мэддэггүй эсвэл мэдэх шаардлагагүй гэж үзэж байгаатай холбоотой юм. Худалдан авалтын тухай хууль батлагдаж гарсан байгаа. Худалдан авалттай холбоотой асуудлыг хариуцдаг яам нь Сангийн яам байх юм. Өмнө АХБ болон хэд хэдэн хөгжлийн агентлагуудын тусламжтайгаар хэрэгжүүлсэн төслүүд дээр худалдан авалт хийж байсан туршлагатай. Худалдан авалт хариуцсан газрын ийм туршлагыг Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр дээр ашиглах нь зүйтэй юм. УБХЗ-ны харьяа Худалдан авалтын газар нь төслийн удирдлагатай холбоотой туршлагыг хуримтлуулсан газар юм. Гэхдээ эдгээр нь АХБ-ны энэхүү төслийн шаардлагыг хангахгүй байна. Усан хангамж, ариутгах татуурга болон дулаан хангамжийн үйлчилгээг хүргэхтэй холбоотой засаглалын тухайд хийх ажил их байна. Үүнд үр ашиггүй үйл ажиллагаа, засвар үйлчилгээ хангалтгүй, үнэ төлбөрийн хүлээн авч болохуйц хэмжээ гэх мэт багтаж байна. Хэт төвлөралийг зохицуулснаар үйлчилгээний үр дүнг сайжруулахад тустай байдаг. Эдгээр асуудлыг шийдэх ойрын хугацааны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг тодорхойлж гаргасан бөгөөд үүний дараа ТТБАТ -ийн тодорхойлсон илүү дэлгэрэнгүй иж бүрэн урт хугацааны шинэчлэлийн стратеги хөтөлбөр хийгдэх юм.



Дулаан хангамжийн үйлчилгээний тухайд шинээр баригдсан сууцнуудад зориулсан шинэ төрлийн УЗ-уудыг олж тодорхойлохыг санал болгож байна. Засаглалтай холбоотой өргөн хүрээний нэг асуудал нь өрхийн халаалтын тоног төхөөрөмж дэлхий даяар элбэг болсон өнөө үед төвлөрсөн дулаан хангамжийн хэрэгцээ байсаар байгаа явдал юм. Мөн орон сууцнуудад ашигласан дулаалгын материалын үр нөлөөг мөн эргэн харах шаардлагатай байна. Иргэдийг нүүлгэн шилжүүлэх, иргэдийн оролцоотой холбоотой арга замуудыг туршиж байгаа нь харьцангуй шинэлэг байгаагаас гадна иргэдийн зүгээс ч мөн олон олон практик асуудлуудыг гаргаж тавьж байна. Иргэдийн хувьд эрсдэлтэй нь тодорхой ялангуяа болзол нөхцөл, баталгааны асуудлууд одоогийн байдлаар тодорхойгүй хэвээр байгаа юм. Иргэдтэй хийсэн зөвлөлдөх уулзалтаар тэдний зүгээс тавьсан асуулт, асуудлууд зэргээс ийм нөхцөл байдал байгаа нь тодорхой харагдаж байна. Дахин төлөвлөлтийн ажил нь өөрөө иргэдээс эрсдэлтэй алхам хийхийг шаардаж байгаа учир хэрэгжүүлж эхлэхээсээ өмнө иргэдийн асуултад тодорхой хариулт өгөх хэрэгтэй юм. Одоогийн УБХЗ-ны баг өнгөрсөн жилийн сонгуулиар ялалт байгуулсан явдал нь тэдний гэр хорооллыг хөгжүүлэх тухай мөрийн хөтөлбөртэй нь холбоотой юм. Тэгэхээр ТТБАТ-ын талаар УБХЗ-ны зүгээс ойлголт сайтай байгаа юм. Шаардлагатай дэмжлэгийг аль ч намаас авч чадаагүй байгаа хэдий ч УБХЗ нь олон нийтийн өмнөөс дэмжлэг үзүүлж байгаа юм. Хотын төлөвлөлт, байгаль орчны удирдлагыг эрчимтэйгээр хэрэгжүүлж байгаа нь тодорхой байна. Хот төлөвлөлт, барилга байгууламж, газрын удирдлагатай холбоотойгоор шинэчлэлт хийгдэж байгаа бөгөөд байгаль орчныг хамгаалах үйл ажиллагаанд оршин суугчдын хяналт оролцоог мөн нэмэгдүүлэх юм. Улс төрийн болоод үйл ажиллагааны амлалтуудаас гадна шинэ удирдлага бүхий шинэ арга барилаар гэр хорооллыг хөгжүүлэх бодитой ажлууд хийгдэж байна. Гэхдээ энэхүү үйл ажиллагааг дэмжихтэй холбоотойгоор иргэдийг энэхүү үйл ажиллагаанд идэвхтэй оролцохыг уриалж байгаа нь УБХЗ-ны удирдлагуудын хувьд өөрсдийн улс төрийн байр сууриа эрсдэлд оруулж байгаа хэрэг болж байгаа бол харин иргэдийн зүгээс өөрсдийн газар, эд хөрөнгөөрөө эрсдлийг үүрэх болж байгаа юм. Энэ төслийг хэрэгжүүлэхэд харилцаа холбоог илүү тодорхой тогтвортой байлгах, эрсдлийг бууруулах арга хэмжээг авах хэрэгтэй юм. Өөрөөр хэлбэл тодорхой тогтвортой үйл ажиллагааны хөтөлбөрийг боловсруулж хэрэгжүүлэх шаардлагатай байгаас гадна иргэдийн зүгээс энэхүү үйл ажиллагаанд идэвхитэй оролцож, холбогдох эрсдлийг бууруулах хүртэл арга хэмжээг авах хэрэгтэй болж байгаа явдал юм. 7.4.2 Усан хангамж, ариутгах татуургын үйлчилгээг үзүүлэх нь ТТБАТ-ийн зөвлөхүүд усан хангамж, ариутгах татуургын үйлчилгээг хүргэх, зохицуулалт хийх ажлыг шууд хариуцдаг гол байгууллагуудад анхаарлаа чиглүүлж ажилласан. Зураг 7.10 дээр Улаанбаатар хотод усан хангамж, ариутгах татуургын үйлчилгээг нийлүүлэхэд оролцдог байгууллагуудын зохион байгуулалтыг дүрслэн харуулав.

Монгол улс ТТТ-7970: Улаанбаатар хотын гэр хорооллын дэд төвийг хөгжүүлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих

2013 оны 11 дүгээр сар

Зураг 7.10: Улаанбаатар хотын усан хангамж, ариутгах татуургын нийлүү

Усан хангамж, ариутгах татуургатай холбоотой ттодорхойлох, зохицуулалт хийхэд оролцдог тусан хангамж, бохирын шугам сбайгуулалтын яам; усны нөөмэндийн яам болон Байгаль орчны яамзохицуулалт хийдэг Усны үндэсний хорооболовсруулж хэрэгжүүлэгч Усны газар гэх мэт багтдаг Улаанбаатар хотын ус сувгийн газархувийн нийслэлийн өмчит улсын 2 жилийн хугацаатай үр дүнгийн гэрээ байгуулан ажилладаг бхолбогдох үйл ажиллагааны байдаг. УСУГ нь УБХЗ–тай хОСНААГ мөн нь УБХЗ-тай Удирдлагын гэрээ байгуулж ажилладаг. УСУГ болон ОСНААГ нь Улаанбаатар хотын Ерявуулдаг. Усан хангамж, ариутгах татуургын хүлээх хариуцлага нь НЗД бөгөөхөрөнгө оруулалтуудыг төлөвлхяналт тавьж удирдан зохион байгуулах зэрэг болно. УСУГ нь Туул голын усан санд байрлах гбайгууллагуудад шууд нийлүүавдаг ус түгээх төвүүдээр дамжуулан гэр хорооллын ихорооллын бие засах газрыг соруулах, Улаанбаатарын орон сууцны иргэдийг усаар хангадаг конторуудад усан хангамжийн б Орон сууц нийтийн аж ахуйн газрын орон сууц нийтийн үйлчилгээний газрын харьяанд анх байгуулагдсан хувийн компаниуд юм. Усан хангамж, ариутгах татуургын

9 Цөөн хэдэн хувийн компани, ТББ-ууд гэр хороололд худаг, халуун усны газар, з

ажиллуулдаг.

Улаанбаатар хотын гэр хорооллын оруулалтыг дэмжих хөтөлбөр Эцсийн тайла

Улаанбаатар хотын усан хангамж, ариутгах татуургын үйлчилгээг үүлдэг байгууллагуудын бүтэц9

Усан хангамж, ариутгах татуургатай холбоотой төрийн үйлчилгээний бодлогыг тодорхойлох, зохицуулалт хийхэд оролцдог төрийн олон байгууллагууд байдаг. усан хангамж, бохирын шугам сүлжээний төлөвлөлтийг хийдэг Барилга хот

өөц, усны чанарын талаарх бодлогыг хариуцдагмэндийн яам болон Байгаль орчны яам; салбарын үйл ажиллагаанд яам хоорондын

ндэсний хороо; мөн усны нөөцийн удирдлагын бодлогыг лэгч Усны газар гэх мэт багтдаг.

аатар хотын ус сувгийн газар (УСУГ) нь Нийслэлийн захиргааны харьяа, 100 мчит улсын үйлдвэрийн газар юм. УСУГ-ын захирал нь УБХК

нгийн гэрээ байгуулан ажилладаг бөгөөд энэх зорилтуудаас гадна цалин хөлсний нөхцлийг тусгасан

тай хөрөнгийн удирдлагын гэрээ байгуулан ажилладаг. тай Удирдлагын гэрээ байгуулж ажилладаг. УСУГ болон

ОСНААГ нь Улаанбаатар хотын Ерөнхий менежерийн удирдлаганд үйл ажиллагаагаа явуулдаг. Усан хангамж, ариутгах татуургын үйлчилгээтэй холбоотойгоор ЕМ

өөд УБ хотын засаг даргын мөрийн хөтөлбөрт нийцвлөх, санхүүжилт олох, үйлчилгээ үзүүлэгчдийн г

хяналт тавьж удирдан зохион байгуулах зэрэг болно.

УСУГ нь Туул голын усан санд байрлах гүний худгаас ус авч, үйлдвэр албан үүлэх, шугамд холбогдсон эсвэл зөөврийн машинаар усаа

дээр дамжуулан гэр хорооллын иргэдийг усаар хангах, гэр хорооллын бие засах газрыг соруулах, Улаанбаатарын орон сууцны иргэдийг усаар хангадаг конторуудад усан хангамжийн бөөний үйлчилгээг хүргэдэг.

Орон сууц нийтийн аж ахуйн газрын (ОСНААГ) конторууд нь хуучин коммунизмын йлчилгээний газрын харьяанд анх байгуулагдсан хувийн

компаниуд юм. Усан хангамж, ариутгах татуургын үйлчилгээнээс орон сууцнуудыг

ууд гэр хороололд худаг, халуун усны газар, зөөврийн усан хангамж

Эцсийн тайлан

Хуудас 93

йлчилгээг

йлчилгээний бодлогыг

рийн олон байгууллагууд байдаг. Үүнд лтийг хийдэг Барилга хот

ы чанарын талаарх бодлогыг хариуцдаг Эрүүл йл ажиллагаанд яам хоорондын

цийн удирдлагын бодлогыг

нь Нийслэлийн захиргааны харьяа, 100 ын захирал нь УБХК-тай

д энэхүү гэрээнд хцлийг тусгасан

нгийн удирдлагын гэрээ байгуулан ажилладаг. тай Удирдлагын гэрээ байгуулж ажилладаг. УСУГ болон

йл ажиллагаагаа йлчилгээтэй холбоотойгоор ЕМ-ийн

рт нийцүүлэн лэгчдийн гүйцэтгэлд

йлдвэр албан врийн машинаар усаа

ргэдийг усаар хангах, гэр хорооллын бие засах газрыг соруулах, Улаанбаатарын орон сууцны иргэдийг усаар

конторууд нь хуучин коммунизмын үед йлчилгээний газрын харьяанд анх байгуулагдсан хувийн

йлчилгээнээс орон сууцнуудыг

врийн усан хангамж



халаалт, халуун ус, сантехник, болон орон сууцны бусад засвар үйлчилгээгээр хангадаг. Хэд хэдэн байрнуудын дунд нэг байдаг ЦТП гэж нэрлэгддэг ус, дулаан түгээх цэгүүд хүртэлх үйл ажиллагааг УСУГ хариуцдаг, ба түүнээс цаашхи асуудлыг ОСНААГ хариуцдаг байна. 2003 онд хийсэн менежментийн хувьчлалаар ОСНААГ-ийн үйлчилгээг тодорхой бүсүүдэд хүргэдэг конторуудыг бий болгосон. Менежментийн хувьчлалаар удирдлага, ажилтнууд нь нийслэлийн төсвөөс цалингаа авдаг байсныг болиулж компани олсон орлогоосоо өөрийгөө санхүүжүүлэхээр шийдвэрлэсэн. Хөрөнгийн өмчлөх эрхийг нь УБХЗ-нд өгсөн. Захиралууд нь нийслэлийн өмчийн харилцааныг газартай гурван жилийн хугацаатай үр дүнгийн гэрээ байгуулан ажилладаг. Үр дүнгийн гэрээ хийх тендерийг 2007 онд зарласан боловч хуучин удирдлагуудын ихэнхийг хуучин ажилд нь хэвээр үлдээсэн.10 Энэ гэрээг жил бүр тендерийн зарчмаар шинэчилдэг. ОСНААГ нь УБХЗ-ны өмчийг хариуцах үндсэн чиг үүргийнхээ хүрээнд эдгээр гэрээний биелэлтэнд хяналт тавьж ажилладаг. ОСНААГ нь нийтийн орон сууцны инженерийн шугам сүлжээний хэтийн төлөвийг тодорхойлох, 21 компаний санхүүгийн тайланг нэгтгэх, компани тус бүрийн удирдлагыг удирдлагын гэрээгээр томилон ажиллуулах, компани бүрээр усны тариффийг тогтоох, ажиллагсдын цалингийн доод хэмжээг тогтоох, бохирын шугамын цэвэрлэгээг хариуцдаг.ОСНААГ-т харьяалагддаггүй 18 конторууд Улаанбаатарт шинээр баригдсан орон сууцнуудад үйлчилгээ үзүүлж байгаа. Үйлчилгээ үзүүлж буй тухайн нутаг дэвсгэрт нь байгаа ус, дулаан хангамжийн байгууламжууд нь эдгээр хувийн компаниудийн өмчлөлд байдаг, ашиглалтыг ч өөрсдөө хариуцдаг. Оршин суугчдад цэвэр, бохир ус, халаалт, барилгын засвар үйлчилгээг үзүүлэх зорилгоор тухайн орон сууцны хорооллыг барьсан барилгын компаниуд тэднийг сонгосон байдаг. Ийм компаниуд ОСНААГ конторуудын адил зохицуулалттай бөгөөд ижил үнэ тариффийг мөрдөж ажилладаг. Хүснэгт 7.8 Улаанбаатар хотын усан хангамж, ариутгах татуургын салбарын чиг үүргийг хэрхэн хуваарилсныг хураангуй байдлаар харуулав. УСУГ ба ОСНААГ конторуудын хөрөнгө нь Нийслэлийн өмч байх бөгөөд хөрөнгийн ашиглалт үйл ажиллагааг үр дүнгийн гэрээ байгуулан ажиллаж буй гүйцэтгэгчид хариуцна. ОСНААГ-ын харьяа бус газруудын хувьд тэдгээр байгууламжийн өмчлөл, ашиглалтын асуудлыг тухайн хувийн компани өөрсдөө хариуцдаг. Хүснэгт 7.8: Улаанбаатар хотын Усан хангамж, ариутгах татуургын салбарын чиг

үүргүүд

Хөрөнгийн өмчлөгч

Оператор Капитал хөрөнгө

оруулалт

Төсөл төлөвлөлт, хэрэгжүүлэлт

Зохицуулалт, хяналт

Ус олборлох цэвэршүүлэх

УБХЗ УСУГ (Тайлбар: УБХЗ нь УСУГ-тай ашиглалт, засвар үйлчилгээний мөн хөрөнгийн удирдлагын гэрээ байгуулна)

УБХЗ (ЗГ-ийн болон, ОУ-ын санхүүгийн байгууллагуудын санхүүжилтээр).

УБХЗ (ЕМ-ийн удирдлаган дах) Инженерчлэл, хөрөнгө оруулалтын газар, УСУГ ба ОСНААГ конторуудтай хамтран

Усны үйлчилгээг зохицуулах зөвлөл нь тусгай зөвшөөрөл олгох, тариф тогтоох болон үйлчилгээний чанарын зохицуулалтыг хариуцна. МХЕГ-аас үйлчилгээний

Ус дамжуулах, түгээх

(ОСНААГ конторуудын хувьд) УБХЗ. ОСНААГ-н

ОСНААГ-ын харьяа ба харьяа бус конторууд. УБХЗ нь

ОСНААГ конторуудын хувьд УБХЗ. ОСНААГ-ын

10 Эдгээр гэрээг Монголд “удирдлагын гэрээ” гэж нэрлэдэг бөгөөд, харьцангуй ерөнхий томъёологдсон олон улсын

практикт хэрэглэгддэг гэрээний төлөвлөгөөтэй төстэй баримт бичиг байдаг. Удирдлагын гэрээ гэхэд зарим хөрөнгө оруулалтын зардлыг оператор хариуцахаар тусгасан байдаг, уг нь ийм заалтыг удирдлагын гэрээ бус концессийн гэрээ эсвэл түрээсийн гэрээнд л оруулж өгөх нь түгээмэл байдаг.



харьяа бус өмчийн хувьд хувийн компани, буюу сууц өмчлөгчид

ОСНААГ конторуудтай удирдлагын гэрээ байгуулна.

харьяа бус конторуудын хувьд хувийн хэвшлээс.

чанарт хяналт тавих асуудлыг хариуцна.

УСУГ, ОСНААГ-ын харьяа болон харьяа бус конторууд тус бүрдээ өөр өөр институцийн бүтцийн хүрээнд үйлчилгээ үзүүлдэг. УСУГ нь аж ахуйн тооцоотой төрийн байгууллага бөгөөд хотын захиргаа, УСУГ-ын даргын хооронд байгуулсан үр дүнгийн гэрээний хүрээнд үйл ажиллагаа явуулдаг. ОСНААГ-ын конторууд нь төр хувийн хэвшлийн түншлэл (ТХХХА) хэлбэрээр ажилладаг. Энэ түншлэл нь удирдлагын гэрээ ба түрээсийн гэрээ гэсэн хоёр төрлийн хэлбэрээр явагддаг. ОСНААГ-ын харьяа бус конторууд нь цэвэр хувийн хэвшлийнх байх бөгөөд хөрөнгийн өмчлөл ашиглалтыг өөрсдөө хариуцдаг. 7.4.3 Худалдан авалтын хүчин чадал 2005 оны Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулиар (ТОНӨХББХАХ) нийтийн зориулалтаар худалдан авах ажиллагааны гол бодлого, үүрэг хариуцлага, стандартыг тогтоож өгсөн. Үнэлгээ, гэрээ, төлбөр, баталгаат хугацаа, бусад асуудлуудыг загвар баримт бичиг хэлбэрээр тодорхойлж гаргасан. Худалдан авалтын ажиллагаатай холбоотой маргааныг арбитраар шийдвэрлэхийг хориглосон заалт оруулсан. Мөн хууль дүрэм, гэрээний үүргээ зөрчсөн байгууллага, хувь хүний тендерт оролцох эрхийг хязгаарлах зохицуулалт хийсэн. 30 сая төгрөгөөс дээш үнэтэй Бараа болон зөвлөх үйлчилгээ худалдан авах, 50 сая төгрөгөөс дээш дүнтэй ажил гүйцэтгүүлэх гэж байгаа тохиолдолд энэхүү хуулийн дагуу заавал тендер зарласан байх шаардлагатай. Түүнчлэн энэ хуулиар бараа, ажил үйлчилгээ болон зөвлөх үйлчилгээ худалдан авах журмыг тус тусад нь ялгаатайгаар тодорхойлж өгсөн. Мөн дотоодод үйлдвэрлэсэн бараа үйлчилгээнд давуу эрх олгохоор тусгасан. Худалдан авалтын үндсэн арга нь нээлттэй тендер зарлах явдал юм. Томоохон нарийн төвөгтэй гэрээний тухайд урьдчилсан мэдэгдлийг явуулж болно. Мөн худалдан авалтын тухай хууль тогтоомж, дүрэм журамд залилан, авилгалын шинжтэй зохисгүй үйлдлүүдийг хэрхэх тухай заалтууд оруулсан байдаг. Мөрдөн байцаах газар мөн Авилгатай тэмцэх газар дээрх төрлийн асуудлыг зохицуулах гол байгууллагууд байна. Сангийн яам (СЯ) нь улсын хэмжээнд худалдан авалттай холбоотой бодлогыг боловсруулах гол чиг үүрэгтэй газар юм. 2005 оноос хойш тус яам худалдан авалтын үйл ажиллагаатай холбоотой дүрэм журам, гарын авлагыг боловсруулж гаргасан, үүнээс дурдвал: • Худалдан авалтын тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах санал боловсруулах • Худалдан авалт хийж буй байгууллагуудад холбогдох асуудлаар мэргэжлийн болон

практик зөвлөгөө өгөх. • Худалдан авалттай холбоотой бодлого журам, заавар, удирдамж, гарын авлага

болон жишиг баримт бичгийг боловсруулах, мөрдүүлэх. • Худалдан авалтын тухай хуулийн хэрэгжилтийн талаар Засгийн газарт жил бүр

тайлагнах. • Худалдан авалт хийж буй байгууллагуудын холбогдох журмыг хянах, үнэлэх. • Худалдан авалт хийдэг газруудын тайланг нэгтгэх, улсын хэмжээнд худалдан

авалттай холбоотой мэдээллийн санг бий болгох, хөтлөх, нэгтгэсэн тайлан мэдээ гаргах.



• Хууль хяналтын байгууллагуудаас тавьсан хүсэлтийн дагуу энэ хуулийн хэрэгжилттэй холбоотой тодорхой асуудлаар зөвлөмж өгөх, дүгнэлт гаргах

• Боловсролын асуудал хариуцсан төрийн захиргааны байгууллагатай хамтран худалдан авалттай холбоотой сургалтын түвшин, чанар, стандартыг тогтоох, сургалтыг зохион байгуулахад дэмжлэг туслалцаа үзүүлэх

• Худалдан авалттай холбоотой мэдээлэл, тендерийн зар, тендерийн дүн зэргийг нийтлэх вэбсайт ажиллуулах, тендерийн урилга бусад мэдээллийг тавих зарчмыг тодорхойлох.

• Олон улсын болон гадны бусад байгууллагуудтай худалдан авалтын үйл ажиллагааны асуудлаар хамтран ажиллах, техникийн туслалцаа төлөвлөх зохион байгуулах.

• Худалдан авалтын үйл ажиллагааны тухай хуулийн дагуу тендерт оролцох эрхээ хязгаарлуулсан этгээдийн бүртгэл хөтлөх, хянах ба нийтэд мэдээлэх.

• Худалдан авалтын үйл ажиллагаанд мэдээллийн технологи, электрон төхөөрөмжийг ашиглах нөхцөл, журмыг тогтоох.

• ТББ-уудаас сонгон шалгаруулалт хийж, худалдан авах ажиллагаанд аудит хийлгэх. • Тусгай зөвшөөрөл бүхий худалдан авах ажиллагааны байцаагч нараар дамжуулан

худалдан авах ажиллагаанд хяналт тавих. АХБ-ны санхүүжилтээр худалдан авалт хийх тухай тусгай журмыг СЯ-наас гаргасан байдаг. Мөн АХБ-наас санхүүжилтээр хэрэгжүүлж буй төслүүд дээр ашиглах стандарт тендерийн жишиг баримт бичгийг баталсан. СЯ нь худалдан авах ажиллагааны тухай хуулийг хэрэгжүүлэхтэй холбогдуулан хэд хэдэн дүрэм журам гаргаж мөрдүүлсэн. Эдгээр бүх баримт бичгүүд худалдан авах ажиллагаатай холбоотой олон улсын тогтсон стандартыг хангасан бөгөөд АХБ-ны шаардлагад нийцсэн. Төрийн өмчийн хөрөнгөөр бараа ажил үйлчилгээ худалдан авахад Худалдан авах ажиллагааны тухай энэхүү хууль болон бусад дүрэм журмыг мөрдлөг болгоно. Товч дурдвал СЯ дараах баримт бичгүүдийг боловсруулсан: • СБХОУБ болон ОУХА-ы санхүүжилтээр худалдан авалт хийх журам, 07/01/2013 • АХБ-ны санхүүжилтээр бараа худалдан авах тендерийн жишиг баримт бичиг,

07/01/2013 • АХБ-ны санхүүжилтээр ажил үйлчилгээ худалдан авах тендерийн жишиг баримт

бичиг, 07/01/2013 Засгийн газрын 2012 оны 8 сарын 27-ны өдрийн 6 дугаар тогтоолоор Худалдан авах ажиллагааны газрыг байгуулсан. Энэхүү агентлаг нь МУ-ын шадар сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд ажиллаж ЗГ-т тайлагнадаг ба дараах чиг үүрэгтэй: • Худалдан авах үйл ажиллагааны нэгж хэлтсүүдийг мэргэжлийн удирдлагаар хангах,

хяналт тавих • Хуулийг хэрэгжүүлэх процессийг жигдлэх, СЯ-нд зөвлөгөө өгөх • Худалдан авах ажиллагааны мэдээлэл, тендер шалгаруулалт, тендерийн урилга

г.м мэдээллийг нийтэд түгээх вэбсайт ажиллуулах • Худалдан авах үйл ажиллагааны хэлтэс нэгж болон худалдан авах үйл

ажиллагаанд оролцогчдод мэргэжлийн сургалт арга зүйн зөвлөгөө өгөх • Худалдан авах ажиллагааны нэгжийн чадавхи, техник технологи, програм

хангамжийн хүчин чадлыг сайжруулах асуудлыг нэгдсэн бодлого, төлөвлөгөөтэй хэрэгжүүлэх

• Худалдан авах үйл ажиллагааны ерөнхий гэрээ байгуулах асуудлыг хариуцах (урт хугацаат, 3 жилийн хугацаатай гэрээ).



Энэхүү газар нь аймаг, нийслэл дажиллагааны хэлтэс байгуулах эрхтэй.зөвшилцсөний үндсэн дээр Засаг даргын зхэлтсийн даргыг томилно. Дзөвшилцсөний үндсэн дээр дХудалдан авалтын хэлтсийн дарга албанд 10-аас доошгүй жил ажилласан, тхолбоотой ажил үүргийг 3-аас доошгХудалдан авалтын үйл ажиллагааны газрын бүзүүлэв. Засгийн газрын 2013 оны 190 дтушаалаар 2013 оны 1 сарын 4ажиллагааны газрыг УБХЗ-ны худалдан авалтыг зохион байгуулах зорилгоор байгуулсан. Худалдан авалтын ажиллагааны газар нь УБ хотынбайгуулагдсанаас хойш тус газар нь зоны эхээр УБХЗ нь Худалдан авалтын ттөлөөлөгчдийн хурлаар батлуулсан. УБХЗавах бараа үйлчилгээний тодорхойлолтыг гаргаж баталсан. Одоогоор инженер 31, бизнесийн удирдлагын мэргэжилтэн 6, нягтлан бодогч 5, хуульч 6 гээд нийт 56 ажилтны бүрэлдэхүүнтэй ажиллаж байна. Газрын бЗураг 7.12-т үзүүлэв.

Зураг 7.11: Худалдан авах ажиллагааны газрын б

Худалдан авалт хариуцсан орлогч

дарга

Бараа бүтээгдэхүүн худалдан авах хэлтэс

Ажил үйлчилгээ худалдан авах хэлтэс

Худалдан авалт болон зөвлөх үйлчилгээний

хэлтэс

Цахим худалдан авалтын

Даргад дэмжлэг үзүүлэх алба


газар нь аймаг, нийслэл дүүргийн Засаг Даргын дэргэд худалдан авах ажиллагааны хэлтэс байгуулах эрхтэй. Худалдан авах ажиллагааны газрын даргатай

ндсэн дээр Засаг даргын зүгээс Аймаг, нийслэлийн худалдан авалтын хэлтсийн даргыг томилно. Дүүргийн Засаг дарга Нийслэлийн засаг даргатай

ндсэн дээр дүүргийн худалдан авалтын хэлтсийн даргыг томилно.Худалдан авалтын хэлтсийн дарга нь хэрэг зөрчилд холбогдож байгааг

й жил ажилласан, түүнээс худалдан авалтын үйл ажиллагаатай аас доошгүй жил гүйцэтгэсэн туршлагатай байх ёстой

йл ажиллагааны газрын бүтэц зохион байгуулалтыг

Засгийн газрын 2013 оны 190 дүгээр тогтоол, УБ хотын засаг даргын тушаалаар 2013 оны 1 сарын 4-ний өдөр УБХЗ-ны Худалдан авалтын

ны өмнөөс төрийн ажил үйлчилгээ зөвлөх үхудалдан авалтыг зохион байгуулах зорилгоор байгуулсан. Худалдан авалтын ажиллагааны газар нь УБ хотын засаг даргад шууд тайлагнана.байгуулагдсанаас хойш тус газар нь зөвхөн дотоодоос худалдан авалт хийсэн.оны эхээр УБХЗ нь Худалдан авалтын төлөвлөгөөг Нийслэлийн иргэдийн

гчдийн хурлаар батлуулсан. УБХЗ-ны Хөрөнгө оруулалтын газар нь хйлчилгээний тодорхойлолтыг гаргаж баталсан. Одоогоор инженер 31,

бизнесийн удирдлагын мэргэжилтэн 6, нягтлан бодогч 5, хуульч 6 гээд нийт 56 нтэй ажиллаж байна. Газрын бүтэц зохион байгуулалтыг дор

Худалдан авах ажиллагааны газрын бүтэц зохион байгуулалт

Агентлагийн дарга

Ажил үйлчилгээ худалдан авах хэлтэс

Цахим худалдан авалтын хэлтэс

Үйл ажиллагаа хариуцсан орлогч

дарга

Захиргаа ба зөвөлгөө өгөх алба Хуулийн хэлтэс

Сургалт болон олон нийттэй харилцах хэлтэс

Даргад дэмжлэг үзүүлэх алба

Хяналт шалгалт ба дотоод аудит


Хуудас 97

ргийн Засаг Даргын дэргэд худалдан авах Худалдан авах ажиллагааны газрын даргатай

гээс Аймаг, нийслэлийн худалдан авалтын ргийн Засаг дарга Нийслэлийн засаг даргатай

ргийн худалдан авалтын хэлтсийн даргыг томилно. рчилд холбогдож байгаагүй, төрийн

йл ажиллагаатай йцэтгэсэн туршлагатай байх ёстой.

йгуулалтыг Зураг 7.11-т

гээр тогтоол, УБ хотын засаг даргын A/90 тоот ны Худалдан авалтын үйл

үйлчилгээний худалдан авалтыг зохион байгуулах зорилгоор байгуулсан. Худалдан авалтын үйл

засаг даргад шууд тайлагнана. Үүсгэн н дотоодоос худалдан авалт хийсэн. 2013

г Нийслэлийн иргэдийн оруулалтын газар нь худалдан

йлчилгээний тодорхойлолтыг гаргаж баталсан. Одоогоор инженер 31, бизнесийн удирдлагын мэргэжилтэн 6, нягтлан бодогч 5, хуульч 6 гээд нийт 56

тэц зохион байгуулалтыг дор

тэц зохион байгуулалт

Хуулийн хэлтэс



Хүснэгт 7.12: УБХЗ-ны Худалдан авалтын хэлтэсийн б

УБХЗ-ны Худалдан авалтын хэлтэс нь хэмжээнүүдэд зориулан гарын авлагууд боловсруулан ажиллаж байна. Тус хэлтэс нь “Хөдөлмөрийн дотоод журам”, “Тбаримт , дотоод хяналтын журам”, “Иргэдийн санал гомдлыг шийдвэрлэх журам”, “Санхүүгийн дотоод журам”, “Ажлын цагийн хяналтын журам”, “Баримт бичиг хархивлах журам” зэрэг дотоод хэрэглээний олон баримт бичгийг боловсруулан гаргаж баталсан. УБ хотын засаг дарга нь Хөравах шаардлагууд, хэрэгцээг тодорхойлон ажилладаг. УБХЗүндэслэн Үнэлгээний Хороо нь ажлын удирдамж холбоотой аргачилал болон заалтуудад тодорхойлсон болно. Змэргэжлийн чадвар, чанар, эсвэл аль алин дээр нь

Хангамж хариуцсан орлогч дарга

Хангамжийн ХэлтэсОлон нийтийн харилцаа, E-

Хангамжийн Хэлтэс

Даргын нарийн бичгийн алба

Хэрэв Чанарын Үнэлгээний Аргыг хэрэглэж байгаа болажиллагааны практик болон санал болгосон зүйлчилгээний ажлын хуваарийг, ажилтнуудын үйлчилгээний чанар болон техник төхөөрөхарьцуулалт хийхийн тулд саналуудад дүн шинжилгээ хийх хэрэгтэй. ТОНӨХББХАХ -н (Бүх тендерийг шалгуурууд) 14-16-р зүйлд заасан шаардлагууд болон шалгууруудад үндэслэн Техникийн саналуудад оноо хэрэгтэй. Техникийн саналын болзлуудын дагуу тэргбайранд ангилагдсан, зөвлөхийн өгсөн санхХудалдан авалтын хэлтэс дараа нь олон нийтэд зарлажхолбогдох зөвлөхтэй санхүүгийн болон бусад нхарилцан тохиролцон зөвшилцөнө. Үнэлгээний

аргыг хэрэглэх үед Худалдан авалтын хсаналаа өгөх урилгад заасан техникийн саналд зориулж хамгийн доод оноог зааж өгсөн байх шаардлагатай.ТОНӨХББХАХ-н 14-16-р зүйлд (Үнэлгээнийшалгуур) тодорхойлсон шаардлагууд, шалгууруудын дагуу техникийн саналуудыг үнэлж, оноо өгнө.


ны Худалдан авалтын хэлтэсийн бүтэц зохион байгуулалт

ны Худалдан авалтын хэлтэс нь үнэлгээ, нээлттэй тендер, авилгалын эсрэг арга дэд зориулан гарын авлагууд боловсруулан ажиллаж байна. Тус хэлтэс нь

рийн дотоод журам”, “Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлийн хурлын журам”, “Бичиг хяналтын журам”, “Иргэдийн санал гомдлыг шийдвэрлэх журам”,

гийн дотоод журам”, “Ажлын цагийн хяналтын журам”, “Баримт бичиг хархивлах журам” зэрэг дотоод хэрэглээний олон баримт бичгийг боловсруулан гаргаж

рөнгө оруулалтын газраар дамжуулан, зөвлөавах шаардлагууд, хэрэгцээг тодорхойлон ажилладаг. УБХЗ-ны захиалга дээр

нэлгээний Хороо нь ажлын удирдамж (АУ)-г боловсруулсан бөгөөн үнэлгээний шаардлагуудыг Хуулийн 38

заалтуудад тодорхойлсон болно. Зөвлөхүүдийг сонгон шалгаруулах үнэлгээний арга нь мэргэжлийн чадвар, чанар, эсвэл аль алин дээр нь үндэслэх бөгөөд Тендерт саналаа

өгөхийг урихаас өмнтодорхойлолтыг урьдчилан гаргадаг. Хувь хүнийг зөвлөхөөшалгаруулж авах гэж байгаа тохиолдолд Мэргэжлийн ур чадварын аргыг ашиглана. Мэргэжлийн ур чадварын үнэлгээ нь тухайн змэдлэг, туршлага, мэргэжлийн тболон мэргэжлийн бусад чадваруудаүндэслэдэг. Аливаа компанийг зөвлөхөөр сонгох гэж байгаа тохиолдолд чанарын үнэлгээний аргаүнэлгээний хосолмол аргыгОлон талт мэргэжлийн ур чадвар, туршлага, техникийн мэдлэг чадвар шаардах эсвэл харилцан хамаарлыг шаардах нэлээд олон үйлчилгээг нэгэн зэрэг гүйцэтгэх Гэрээтэй тохиодолд

Дарга

Олон нийтийн

Хангамжийн Хэлтэс

Удирдлага, үйл ажиллагаа хариуцсан

орлогч

Зургийн хяналт, төсвийн Хэлтэс Хуулийн Хэлтэс Захиргааны Хэлтэс

Даргын нарийн бичгийн алба

Хяналт, Үнэлгээ, Дотоод аудит

хэрэглэж байгаа бол үйл ажиллагааны практик болон санал болгосон зөвлөх

йлчилгээний ажлын хуваарийг, ажилтнуудын ур чадвар, өмжийг харгалзан, н шинжилгээ хийх

х тендерийг үнэлэх ерөнхий заасан шаардлагууд болон

Техникийн саналуудад оноо өгөх хэрэгтэй. Техникийн саналын болзлуудын дагуу тэргүүн

н санхүүгийн саналыг олон нийтэд зарлаж

гийн болон бусад нөхцлүүдийг нэлгээний хосолмол

Худалдан авалтын хэлтэс нь Тендерт йн саналд зориулж

н байх шаардлагатай. нэлгээний ерөнхий

тодорхойлсон шаардлагууд, шалгууруудын дагуу


Хуудас 98

тэц зохион байгуулалт

нэлгээ, нээлттэй тендер, авилгалын эсрэг арга дэд зориулан гарын авлагууд боловсруулан ажиллаж байна. Тус хэлтэс нь

лийн хурлын журам”, “Бичиг хяналтын журам”, “Иргэдийн санал гомдлыг шийдвэрлэх журам”,

гийн дотоод журам”, “Ажлын цагийн хяналтын журам”, “Баримт бичиг хөтлөх, архивлах журам” зэрэг дотоод хэрэглээний олон баримт бичгийг боловсруулан гаргаж

өх үйлчилгээ ны захиалга дээр

өөд ТОС–тай 38-40-р зүйл,

нэлгээний арга нь д Тендерт саналаа

мнө энэхүү рьдчилан гаргадаг.

өөр сонгон шалгаруулж авах гэж байгаа тохиолдолд Мэргэжлийн ур чадварын үнэлгээний

Мэргэжлийн ур нэлгээ нь тухайн зөвлөхийн

мэдлэг, туршлага, мэргэжлийн түвшин болон мэргэжлийн бусад чадваруудад ндэслэдэг. Аливаа компанийг

р сонгох гэж байгаа тохиолдолд нэлгээний арга эсвэл

хосолмол аргыг хэрэглэдэг. Олон талт мэргэжлийн ур чадвар, туршлага, техникийн мэдлэг чадвар шаардах эсвэл харилцан хамаарлыг

йлчилгээг нэгэн йцэтгэх Гэрээтэй тохиодолд

Захиргааны Хэлтэс



зөвлөх компанийг Чанарыг үнэлэх аргаар сонгоно. Аливаа тендерт хамгийн бага эсвэл илүү өндөр оноо авсан зөвлөхүүдийн санхүүгийн саналуудыг тодорхой цагт, олон нийтийн өмнө зарлана. Чанарын болон үнийн үнэлгээний нийт оноог гаргахын тулд Тендерт саналаа өгөх урилгад тодорхойлсон хувь хэмжээгээр, техникийн болон санхүүгийн саналуудын оноог нэмнэ. Худалдан авалтын хэлтэс нь хамгийн өндөр оноо авсан зөвлөхтэй харилцан тохиролцох шаардлагатай. Тохиролцооны хугацаанд ажлын талбай эсвэл оффист үйл ажиллагаагаа явуулах зөвлөхийн нийт ажиллах хугацаа (ажилчдын тоо-сараар) зэрэг өгөгдсөн үйлчилгээнд тавигдах зарим шаардлагуудад зарим өөрчлөлтийг оруулж болно. Тендерийн үйл явцын шат нэг бүрт зориулан, шаардлагатай үед Үнэлгээний Хороо байгуулахыг хуулиар шаарддаг. Энэхүү хорооноос гаргах үнэлгээний шийдвэр нь эцсийнх боловч Худалдан авалтыгн агентлагаар батлуулах шаардлагатай байдаг. Тендерүүдийн урилга зарлах мөн холбогдох ажлыг эхлүүлэх хоорондын хугацаа нь хамгийн ихдээ хоёр сар байна. УБХЗ-ны Худалдан авалтын агентлагт хийсэн үнэлгээ нь дараах давуу болон сул талуудтай байна: • Давуу талууд: Хангалттай бөгөөд мэргэжлийн ур чадвартай хүний нөөцтэй, хараат

бус байдлаар үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа Худалдан авалтын хэлтэстэй. Чадавхийн үнэлгээний дагуу авч үзвэл УБХЗ-ны Худалдан авалтын хэлтэс нь худалдан авалтын бүртгэлийг хөтөлдөг мэдээллийн системтэй бөгөөд Архивын хуулийн дагуу аудитын зорилгоор мөн байгууллагын түүхэн мэдээллийн санг үүсгэх үүднээс тухайн бүртгэлтэй мэлээллийг 15 жилийн хугацаанд хадгалдаг.

• Сул талууд: Ажиллах хугацаа (ердөө 4 сар) нь хязгаарлагдмал учраас тус агентлаг нь худалдан авалтын үйл ажиллагаатай холбоотой хангалттай туршлагыг хараахан олж авч чадаагүй байна. Энэхүү агентлаг нь олон улсын хэмжээнд худалдан авалт хийх чадавхи султай гэж үнэлэгдсэн. Мөн харилцан тохиролцсон нөхцлийг тайлагнах систем байхгүй байна.

Зөвлөмжүүдийг Хүснэгт 7.9-д нэгтгэн үзүүлж байгаа болно.

Хүснэгт 7.9: Худалдан авалтыг сайжруулах зөвлөмж

Чадавхийн хязгаарлалт Санал болгож буй арга хэмжээ Хариуцлага ба Санал Тусгай зөвлөмжүүд, Төслийн хэрэгжилт

1. Хэдийгээр УБХЗ-ны ХАХ нь хүний нөөцийн хувьд дотоодын тогмол худалдан авалтаа явуулахуйд шаардлагатай боловсон хүчинтэй хэдий ч ТМА-тай холбоотойгоор мэргэжсэн, шаардлагатай нэмэлт боловсон хүчин шаардлагатай байна.

2. Ерөнхийд нь авч үзвэл УБХЗ-ны худалдан авалтын мэргэжилтнүүд нь худалдан авалтын ерөнхий үйлнхий болон АХБ-ны худалдан авалтын үйлалдан авалтын

• Зөвлөхүүд нь ТОНӨХББХАХ-г мэддэг боловч Сангийн Яамнаас гаргасан бүх заавар, журмуудыг мэдэхгүй байна. УБХЗ-ны ХАХ болон холбогдох ажилтанд туслах үүднээс зохицуулах журмууд болон олон улсын практикуудыг хэрэглүүлж сургах шаардлагатай.

• УБХЗ-нд ХМА-г байгуулсны дараа АХБ-с санхүүжүүлэх төслүүдийн хүрээнд бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах чиглэлээр сургалтын хөтөлбөр боловсруулах шаардлагатай

• Тендерийн бичиг баримтуудын техникийн шаардлагуудыг сайжруулах талаар сургалт явуулах шаардлагатай

• Тендерийн бичиг баримтууд, тухайлбал, техникийн нөхцлүүдийг төлөвлөх, бэлтгэх ажлуудад дэмжлэг үзүүлэх шаардлагатай

• Зөвлөх үйлчилгээг сонгон шалгаруулахтай холбоотой үнэлгээний систем боловсруулж бэлтгэх шаардлагатай

4. УБХЗ-ны ХАХ нь АХБ-ны санхүүгийн дэмжлэгтэйгээр, худалдан авалтын үйл ажиллагаанд техникийн дэмжлэг үзүүлэхийн тулд төслийн ажиллагааны анхны шатнаас эхлэн зөвлөх авч ажиллуулах нь зүйтэй.

5. ХМА нь УБХЗ болон АХБ-тай хамтран ХМА болон ТН-д зориулсан сургалтыг зохион байгуулах шаардлагатай.

6. ТОНӨХББХАХ-н дагуу СЯ нь хар жагсаалтанд орсон компаниудын бүртгэл хийж байх үүрэгтэй боловч практик дээр энэ нь ховор хийгдэж байна.



Чадавхийн хязгаарлалт Санал болгож буй арга хэмжээ Хариуцлага ба Санал мэргэжилтнүүд нь худалдан авалтын всо.

3. Аудитын асуудлуудыг хянах, хар жагсаалтанд бүртгэх зэрэг асуудлаар ТОНӨХББХАХ-д нэмэлт өөрчлөлт оруулах шаардлагатай байна.

• УБХЗ-ны ХАХ-ны чадварыг сайжруулах шаардлагатай.

• Үйлчилгээний чадварыг сайжруулах шаардлагатаййн нөхцлүүдийг төлөвлөх, бэлтмж үзүүлэх шаардлагатай байна.

Ерөнхий зөвлөмжүүд, Хариуцагч Агентлагийн чадавхи 1. УБХЗ-ны ХАХ-т

ажиллаж байгаа ажилтнуудын тоо нь нэмэлт төслүүдэд зориулж худалдан авалт хийх ажлыг гүйцэтгэхэд хангалттай байна гэж үзэж байгаа хэдий ч захиргааны ажилтнууд нь АХБ-ны холбогдох зааврын дагуу худалдан авалтыг хэрхэн хийх тухай сургалтанд хамрагдаж байгаагүй.

• ХМА/ТН ажилтнуудыг АХБ-ны заавруудын дагуу худалдан авалтын нягтлан бодох бүртгэлийн үйлтгэлийн алтынын дагуу ийх тухай сургалтанд хамрагдаж байгаагүйл хий.

• Шаардагдах дэмжлэгээр хангахын тулд ялангуяа Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийнөхэрэгжилтийн эхний шатанд зөвлөх авч ажиллуулах.

• Хэлтсүүдийн дарга нарыг ISO 9001, ISO 9002, ISO 9003 болон ISO 10845-н талаар төрөлжсөн сургалтанд хамруулан, гэрчилгээ олгох.

• УБХЗ-ны ХАХ нь худалдан авалтын үйл ажиллагаанд оролцож байгаа туршлагатай ажилтнуудыг хадгалж үлдэх тал дээр ажиллах бөгөөд техникийн дэмжлэгээр, ялангуяа Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийнникийн холбогдох дэмжлэг үзүүлэх үүднээс зөвлөх авч ажиллуулах.

Ерөнхий зөвлөмжүүд, Худалдан авалтын орчин

1. Худалдан авалтын магадлан итгэмжлэх хөтөлбөр байхгүй

• Үндэснийн итгэмжлэх хөтөлбгарын авлагыг бэлтгэх

• Худалдан авалтын сургалт, мэргэжлийн дэмжлэг туслалцаагаар хангах мөн худалдан авалттай холбоотой магадлан итгэмжлэх хөтөлбөр бий болгох замаар худалдан авалтын чадавхийг сайжруулах

• УБХЗ-ны ХАХ нь энэ гарын авлагыг боловсруулах мөн хэрэгжилтийг хангах үүрэггхүлээнэ.

• Худалдан авалтын магадлан итгэмжлэх хөтөлбөрийг Монголын Засгийн Газар/ УБХЗ-ны зүгээс санаачлан эхлүүлэх нь зүйтэй.

7.4.4 Санхүүгийн удирдлагын үнэлгээ

Санхүүгийн удирдлагын үнэлгээг хийхдээ УБХЗ (ХА) болон УСУГ, ДШСК (ХэА)-н санхүүгийн өмнөх түүхийн тайлангуудыг хянаж, санхүүгийн тогтвортой байдлын үзүүлэлтүүдийг хянан, мөн эдгээр агентлагуудын холбогдох ажилтнуудтай ярилцлага хийж үнэлсэн болно. Эдгээр агентлагуудад зориулж, төсөлд тэдгээрийн гүйцэтгэж байгаа үүрэг хариуцлагатай уялдуулан СМҮ асуулгыг амжилттай боловсруулсан болно. Санхүүгийн удирдлагын дэлгэрэнгүй тайланг УБХЗ, УСУГ, болон ДШСК-д зориулан төсөөтэй хэлбэрээр бэлтгэсэн болно. Санхүүгийн менежмент болон худалдан авалтын чадавхийн үнэлгээтэй холбоотой мэдээлэл Ерөнхийд нь авч үзвэл УБХЗ , УСУГ, ДШСК-н мэргэжилтэн болон ажилтнуудын төслийн удирдлага, санхүүгийн удирдлага, санхүүгийн шинжилгээ, нягтлан бодох бүртгэлийн менежмент, барилгын үйл ажлын удирдлага, худалдан авалтын үйл ажиллагаатай холбоотой мэдлэг, чадвар хангалтай түвшинд байна. Монгол улсын Засгийн Газар нь өөрийн удирдлагын шат дараалсан тогтолцоондоо худалдан авалтын болон санхүүгийн удирдлагад зориулсан зааварчилгууд, дүрэм журмуудыг өөрийн



яамд, шийдвэр, сургалтуудаар дамжуулан сайжруулж байна. Худалдан авалтын тухай хууль болон Олон нийтийн секторын санхүүгийн удирдлагын хууль (ОНССУХ) нь Засгийн Газрын санхүү, худалдан авалтын үйл ажиллагааны бодлогыг бүрэн орлон холбогдох үйл ажиллагааг зохицуулах юм. Олон улсын нягтлан бодох, санхүүгийн бүртгэлийн стандард үндэслэсэн Монгол улсын засгийн газрын нягтлан бодох бүртгэлийн стандартуудыг бүх агентлагууд дагаж мөрдөнө. Агентлагууд нь Монгол улсын Засгийн Газар болон АХБ, Дэлхийн Банк, ЖАЙКА болон төрөл бүрийн бусад донор байгууллагуудын зүгээс санхүүжүүлсэн, хөгжлийн төслүүдийг хэрэгжүүлж байна. Тэдгээр байгууллагуудын оролцоо нь төслийг санаачлах, төсөл боловсруулалт, нарийвчилсан төлөвлөлтүүд, бараа, үйлчилгээ, дэд бүтцийн ажлуудын худалдан авалтын үйл ажиллагаа, төслийн удирдлага, хяналт, үнэлгээний чиглэлд түлхүү чиглэж байна. Эдгээр байгууллагууд нь өөрсдийн ажил, үүргийг үр дүнтэй гүйцэтгэх, тайлангуудыг цаг хугацаанд нь бэлтгэх боломж олгодог, зохистой мэдээллийн технологийн төхөөрөмж, хэрэгслүүд, программ хангамжаар тоноглогдсон байна. Нягтлан бодох бүртгэлийн болон санхүүгийн хэлтсүүд нь Засгийн газраас урьдчилан тодорхойлсон нягтлан бодох бүртгэлийн системд үндэслэн нягтлан бодох бүртгэлийн электрон систем ашиглан тайлан мэдээллийг үнэн зөвөөр гарган ажиллаж байна. Гэхдээ УБХЗ-ны нягтлан бодох бүртгэлийн болон санхүүгийн системийг ДБ хянан судалж зардлын бүртгэлийн тайланг ил тод болгох хэрэгтэй гэсэн саналыг өгснөөс гадна олон нийтийн үйлчилгээнд нэвтрэх боломжийг оршин суугчидад олгох үүднээс багц зөвлөмжүүд бэлтгэсэн байна. Одоогоор илэрхий байгаа сул тал нь УБХЗ, УСУГ, ДШСК-д зориулан АХБ-с санхүүжүүлсэн төслүүдийг хэрэгжүүлэхэд холбогдох мэдлэг, туршлага дутагдаж байгаа явдал юм. Урьдчилсан санхүүгийн тайлангаар дамжуулан эх үүсвэрийг зарцуулахтай холбоотой чадавхийг бэхжүүлэх шаардлагатай байгаатай холбоотойгоор санхүүгийн удирдлагын бодлого, журамд шаардлагатай хэрэгжилтийг АХБ болон Засгийн газрын зүгээс ТУН-д оруулж буй эх үүсвэрийн урсгалын жигд байдлыг түргэсгэх үүднээс санал болгосон болно. Холбогдох гүйлгээг урьдчилсан санхүүгийн тайлангаар эсвэл хэрэв шаардлагатай бол гүйцэтгэгчид шууд олгоно. УБХЗ (ХA), УСУГ (ХэА) болон ДШСК (ХэА)-н 2009-2011 оны Санхүүгийн бүтэц, гүйцэтгэл Ус хангамж, ариутгах татуурганы үйлчилгээ үзүүлэгч УСУГ нь УБ хотын хүн амын 60%-г усаар хангаж байна. Тус компани нь өөрийн үйл ажиллагаанд шаардлагатай хөрөнгийг хөрөнгө оруулалт хэлбэрээр хийхдээ их хэмжээний зээл авах замаар ажилладагаас гадна үйл ажиллагаагаа алдагдалтай явуулдаг учраас Испани улсын засгийн газар болон Дэлхийн банкнаас хамтран олгож байгаа үйлчилгээний зээлд хамрагдах боломжгүй байгаа болно. Тус компанийн зүгээс усан хангамж болон ариутгах татуургын үйлчилгээнийхээ хөлсийг зардлаа нөхөн байр суурьнаас бус байдлаар тогтоосон байгаа юм. Энэхүү үйл ажиллагаа нь тус компанийг үйл ажиллагаа болон засвар үйлчилгээний зардлын дараах байдлаар зээлийн шаардлагыг хангаж чадахгүйд хүргэж байгаа юм. УСУГ-н санхүүгийн нөхцөлд ил байгаа бэрхшээл нь тус газрын төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадвартай холбоотой асуудал байгаа бөгөөд энэ нь үйлчилгээ үзүүлэх чанар, найдвартай байдалд сөргөөр нөлөөлж байгаа юм. ДШСК нь өөрийн алдагдлыг 2009 онд арилгаж, 2011 оны 5-р сард нэмэгдүүлсэн тарифын бүтцийг баталсны тусламжтайгаар, мөн үйл ажиллагааны болон засвар үйлчилгээний зардлуудыг илүү оновчтой болгосон учраас 2010-2011 онд ашигтай ажилласан байна. Зах зээлээс зах зээлд шилжих бодлогын хүрээнд өөрийн хөрөнгийг дахин үнэлсэн нь компанийн санхүүгийн байдалд сайнаар нөлөөлсөн. Халаалтын үйлчилгээний эрэлт хэрэгцээ өссөнтэй холбоотойгоор үүссэн эрэлтийг хангахын тулд



ДШСК нь хөрөнгө оруулалтын шаардлагуудыг санхүүжүүлэхийн тулд зээл авах шаардлагатай байгаа юм. 2009 онд УБХЗ-нд орлогын /хувь хүний/ албан татвар болон холбогдох бусад орлогыг хуримтлуулж эхэлсэнтэй холбоотойгоор УБХЗ нь санхүүгийн хүндрэлтэй нөхөц байдлаас гарч ашигт ажиллагаанд шилжсэн юм. Гэр хорооллын болон хотын бусад хэсэг дэхь хүн амын тоогоор авч үзвэл УБХЗ-ны зүгээс өнгөрсөн хугацаанд гэр хороололд оруулсан хөрөнгө оруулалт нь хотын өөр бусад хэсэгт оруулсан хөрөнгө оруулалттай харьцуулхад харьцангуй бага байсан бүртгэл байна. Энэ нь УБХЗ-ны илүүдэл орлогын 50 орчим хувийг улс өөрийн төсвийн алдагдалд шилжүүлэн харин УБХЗ-г өөрийн дэд бүтэцтэй холбоотой хөрөнгө оруулалтын ихэнх хэсгийг татвараас олсон орлогоор санхүүжүүлэхэд хүргэж байсантай холбоотой юм. ОНССУХ нь нийслэлийг хөгжүүлэх, ялангуяа хөгжөөгүй гэр хорооллыг хөгжүүлэх хэрэгцээг санхүүжүүлэхийн тулд УБХЗ-г төрөл бүрийн эх үүсвэрээс орлого олохтой холбоотой гол үүрэгт сөргөөр нөлөөлж эхэлсэн. Энэ хуулийг орон нутгийн удирдах байгууллагуудын эрх мэдэл, бие даасан байдалд нийцэхгүй байна гэж үзсэн байна. Дээрхтэй ижил нөхцөл байдал нь санхүүгийн болон үйл ажиллагааны чадавхийг бууруулах үр дагавартай байсан. Хотжилт түргэн явагдаж байгаатай холбоотойгоор хэрэгжүүлж байгаа төслүүдийн хэрэгжилт УБХЗ-ны хөрөнгө оруулалтын хязгаарлагдмал байдалтай холбоотойгоор хязгаарлагдаж байсан. Байгууллагын чадавхи болон санхүүгийн эх үүсвэр хязгаарлагдмал нөхцөл байдалд УБХЗ захиргаа нь зах зээлийн оновчтой эдийн засаг бий болгох бодлогуудыг нэн идэвхтэйгээр санаачлах үйл ажиллагаа нь хязгаарлагдмал нөхцөл байдалд орсон юм. Үйл ажиллагааны болон зардлын хөтөлбөрөө санхүүжүүлэхийн тулд орлого бий болгон хуримтлуулах боломжийг УБХЗ-нд олгохын тулд бодлогын хувьд шинэчилэлт хийх зайлшгүй шаардлагатай тулгарч байна. Бодлого болон байгууллагын шинэчилэлтэй холбоотой зөвлөмжүүд Төслийг хэрэгжүүлэхтэй холбоотойгоор ХА болон ХэА-н үйл ажиллагааг сайжруулах үүднээс Бодлогын ЭТТ хэсэгт мөн Байгууллагын Шинэчлэлд дэлгэрэнгүй байдлаар оруулсан болно. Үүнд дараах зүйлс багтана: • УСУГ-н санхүүгийн нөхцлийг одоогийн УБХЗ-н өөрийн хөрөнгө зээлийн харьцааг

хувиргах замаар сайжруулах шаардлагатай. УСУГ-н зээлжих чадвар нь сул байгаа тул зээлийн хүүг төлөх төдий д л тус газрын төлбөр түргэн гүйцэтгэх харьцаанд томоохон бууралт гарах юм.

• Усан хангамж, ариутгах татуурга болон халаалтын үйлчилгээний үнэ хөлсийг зохицуулагч Тарифын Төлөөлөн Удирдах Зөвлөлийн зүгээс зардлын нөхөх хэмжээнд үйлчилгээнд заасан үнэ тарифыг эргэн харах шаардлагатай байгаа бөгөөд үйлчилгээ үзүүлэгчдийг аливаа төлөвлөгдөөгүй, урьдчилан хангагдаагүй төлбөртэй үлдээс зайлсхийх шаардлагатай байгаа болно

• ДШСК-н халаалтын системийн хамрах орчин хүрээ хязгаарлагдмал, хувь хүмүүсийн ажиллуулдаг жижиг УЗ-г хянах хяналт нь сул байгаа учир хяналтыг илүү сайжруулах, хяналтын механизм тогтолцоог үнэлж дүгнэх шаардлагатай байна.

• Орон нутгийн эрх барих байгууллагууд нь тохиромжтой хяналт болон тэнцвэрт үйл ажиллагаа нь тухайн эрх барих байгууллагыг шилдэг арга барилыг ашиглах, холбогдох мэдлэгийг олж авах мөн орон нутаг дахь тогтвортой засаглалыг бий болгохтой холбоотой мэдээллийг олж авах боломжийг олгох юм.

• Үр дүнгийн гэрээ, бизнесийн стратеги төлөвлөгөө, үр дүнгийн гэрээний тайлан, үүнд, орон нутаг дахь төрийн эрх барих байгууллага (дүүрэг)–тэй холбогдох



төсвийн хуваах зэрэг дээр үндэслэсэн үр дүнгийн үзүүлэлт болон үр дүн зэргээс бүрдсэн удирдлагын арга хэрэгсэл, бүрэлдэхүүн

• Харилцан тохиролцсоны үндсэн дээр хийж буй барилгын ажил, олон нийтийн оролцоог бэхжүүлэх үйл ажиллагаа зэрэг дээр үндэслэн төслийн зорилтот бүлэгт эзэмших эрх мэдлийг бий болгох, төслийн үйл ажиллагаатай холбоотой нээлттэй ил тод арга замыг сонгох мөн төслийн оролцогч талуудын үүрэг хариуцлагыг тодорхойлох. Үүн дээр үндэслэн оршин суугчидад үзүүлж буй үйлчилгээтэй холбоотой зардлын бодлогыг УБХЗ-ны зүгээс Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын зүгээс баталсан хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц хураамжын бүтэц дээр үндэслэн батална. Энэхүү бодлогын өөрчлөлт нь төслийн тогтвортой үйл ажиллагааг бататгах юм. Төсвийн төлбөрыг шаардлагатай үед нь урьдчилан шаардлага хангасан иргэдээс авах шаардлагатай.

• Байгууллагын чадавхийг орон нутгийн эрх барих байгууллагын хэмжээнд түвшин тус бүрт сайжруулах зорилгоор хэд хэдэн яам дээр хэрэгжүүлэхтэй холбоотойгоор орон нутгийн ажилтан албан хаагчдын оролцоог нэмэгдүүлэх, холбогдох яамны хөрөнгө оруулалтын багцын үйл ажиллагаан дахь идэвхитэй оролцоог дэмжих. Энэхүү зохицуулалт нь зорилтот бүлгийн хэрэгцээ шаардлагыг хангах боломжийг нэмэглүүлэх юм.

• Нийслэл хот болох Улаанбаатар хотын эрх зүйн байдлын тухай Монгол улсын хуулинд орж буй өөрчлөлттэй холбоотойгоор нийслэлийн нийгэм-эдийн засаг, санхүү болон ядууралтай холбоотой асуудлыг шийдвэрлэх хэд хэдэн арга замыг боловсруулан ажиллаж байна. Энэхүү хуульд орж буй өөрчлөлт нь Нийслэл нь өөрийн оршин суугчидад ноогдох татварын хэмжээг тогтоох мөн татварын шинэ тогтолцоог бий болгох эрхийг олгож байгаа юм. Энэ нь УБХЗ-ны зүгээс нийт олсон орлогынхоо 80% -г орон нутгийг хөгжүүлэх дотоодын төслүүдээ санхүүжүүлэх боломж үүсч байгаа юм. Энэхүү хууулийн холбогдох өөрчлөлт нь УБХЗ-д нийслэлийг төлөөлөн үйл ажиллагаа явуулж байгаагынх нь хувьд улсаас зарим зардлыг нь хариуцдаг байхаар зохицуулалт хийх санал оруулж байгаагаас гадна нийслэлийн өмч хөрөнгийг худалдан борлуулах замаар санхүүгийн үзүүлэлт болон чадавхийг нэмэгдүүлэхийн тулд дүүргийн эрх мэдлийг нэмэгдүүлэх тухайн санал мөн орж байгаа болно. Мөн түүнчлэн санхүүгийн корпораци байгуулах замаар нийслэлийн зүгээс гаргасан бонд, засгийн газрын үнэт цаасыг худалдан борлуулах, санхүүгийн түрээсийн үйлчилгээг нэвтрүүлэх мөн нийслэлийн хөрөнгийг хөшүүрэгдэхүйц зээлийн үйл ажиллагааг явуулах замаар шаардлагатай төсөл хөтөлбөрүүдийг нэмэлт санхүүжилтээр хангах санал мөн гарч байгаа болно.

• Шаардлагатай техникийн тусламж үйлчиилгээ нь дараах зүйлсийг хамрана: (i) төсвийн бэлтгэл ба хяналт; (iii) худалдан авалтын зааварчилгаа, санхүүгийн үйл ажиллагаатай холбоотой сургалт ялангуяа урьдчилсан санхүүгийн тайлан болон ЗТ-г хэрхэн ашиглах талаар; (iv) санхүүгийн аудитын үйл ажиллагааны болон тайлангийн шаардлагууд.

• Сүлжээний чадавхийг сайжруулан нэмэгдүүлж, санхүүжүүлэхтэй холбоотойгоор санхүүгийн эх үүсвэрийн бий болгох үүднээс үйл ажиллагаа, засвар үйлчилгээг холбогдох үнийн бүтэцтэйгээр сайжруулахын тулд ашиглалтын үйл явцыг шинэчилэх юм.

7.5 Ядуурал ба нийгмийн үнэлгээ

7.5.1. Ядуурлыг бууруулах үндэсний стратеги ба улс орны хамтын ажиллагааны стратеги Энэхүү төсөл нь Монгол улсын Үндэсний Хөгжлийн Стратегитай холбоотой 2020 он хүртэл хэрэгжих Мянганы Хөгжлийн Зорилт (МХЗ)-уудтай нийцсэн төсөл юм. Энэхүү



төсөл нь мөн Монгол улсад 2012– 2016 оны хооронд хэрэгжих АХБ-ны Улс хоорондын хамтын ажиллагааны стратегитай холбоотой бөгөөд энэ нь Монгол улсын нийт оршин суугчидад жигд хүртээмжтэй байдлыг бий болгохоор ажиллаж буй засгийн газрын тэргүүн зорилт болон түүний тогвортой байдал, өсөлт зэрэгтэй холбоотой юм. Илүү нарийвчилан авч үзвэл энэхүү төслийг 2030 он хүртэлх Улаанбаатар хотын мастер төлөвлөгөөн дээр үндэслэн боловсруулсан бөгөөд энэхүү төлөвлөгөөнд дэд төвүүдийг байгуулах, ялангуяа Баянхошуу, Сэлбэд дэд төвийг тэргүүн ээлжинд байгуулах мөн гол гол бүс хэсгүүдэд Улаанбаатар хотын хөгжлийн тэнцвэржүүлэх тухай заасан байсан. Энэ нь нийслэлийн хэмжээний болон дэд төвийн түвшний стратеги болон хот төлөвлөлтийг бий болгохоос гадна гэр хороолол дахь эдийн засгийн орчныг мөн сайжруулах юм. Хөтөлбөрийн хүрээнд гаргасан бүх санал санаачлага нь нэгдмэл хэлбэрээр хэрэгжиж байгаа эсэхийг баталгаажуулах үүднээс төслийн оролцоонд зориулсан тусгай бүс нутгийн хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулж байна. 7.5.2. Зорилтот дэд төвүүд ба хөтөлбөрт хамрагдаж буй иргэдийн нийгэм-эдийн засгийн мэдээлэл Нийгэм-эдийн засгийн судалгаанаас авч үзвэл,11 дэд төвүүд дэхь ядуурлын хэмжээ 20%-тай гэж гарсан нь амьдралын өртөг хамгийн багадаа MNT 506,000 байхад өрхийн сарын дундаж орлого MNT 335,231 байгаатай холбоотой юм. Хувиар нь авч үзвэл Баянхошуу дэд төвд байгаа нийт ядуу өрхийн тоо нь Сэлбэ дэд төвтэй харьцуулахад бага зэрэг их байна. Судалгаанаас үзхэд нийт амьдралын боломж муутай ядуу өрхийн дунд ганц бие эмэгтэйтэй өрх толгойлсон ядуу өрхийн тоо нь ганц бие эрэгтэй өрх толгойлсон өрхийн тооноос их байсан байна. Туршилтаар эзэмших эрх олгох явдал нь ядуурал байхгүй байна гэсэн баталгааг гаргах боломжгүй байгаа юм учир нь нийт өрхийн 20% нь ядууралд өртсөн байгаа юм. Нийт ядуу иргэдийн дийлэнх нь ахлах буюу 10 жилийн сургуулиа төгссөн бөгөөд энэ нь тэднийг ажилд орох мөн илүү дээр чадвартай байх боломжийг олгож байна. Нийт ядуу өрхийн бараг тал орчим нь хувиараа үйл ажиллагаа явуулдаг байна. Дэд төвүүд дэхь бизнесийн үйл ажиллагаатай холбоотой хийсэн судалгаанаас үзвэл ихэнх нь нэг эзэнтэй газрууд байна. 7.5.3. Нийгмийн нөлөөл ба холбогдох арга хэмжээний стратегитай холбоотой үнэлгээ Энэхүү төсөл нь нийгэм дэхь эерэг, сөрөг нөлөөллийн зөрүүг бууруулахад чиглэсэн. Үр дүнгийн үнэлгээ нь өдөр тутмын амьдрал болон эдийн засгийн нөхцөл байдалд шууд өртдөг зорилтот бүлэгт хүрч буй эерэг нөлөөллийг нэмэгдүүлэх зорилгоор хэрэгжүүлэх арга хэмжээг авах боломжоор хангаж байгаа юм. Мөн түүнчлэн, хэрэв тухайн эрсдлийг арилгах боломжгүй байгаа тохиолдолд тухайн эрсдлийг хамгийн бага түвшинд байлгах холбогдох арга хэмжээнд анхаарлаа түлхүү хандуулан ажиллах юм. Хөтөлбөрийн эерэг үр дүн нь зорилтот бүлэгт шууд хүрэх ба байгаль орчинд эерэг нөлөө үзүүлэх замаар шууд бусаар мөн хүрэх юм. Гэхдээ барилгын ажлын гүйцэтгэл, зорилтот бүлгийг тодорхойлох, төслийн удирдлагын үйл явц, болон зорилтот бүлгийн зүгээс үйлчилгээтэй холбоотой төлбөрийг төлөх чадавхи болон хүсэл сонирхолтой холбоотой эрсдлүүд үүсэж болзошгүй юм. Ядуурлыг бууруулах мөн нийгмийн стратегийн талаарх санал нь Баянхошуу болон Сэлбэ дэхь ялангуяа ядуу өрхөд шаардлагатай байгаа эрэлт хэрэгцээг шууд тодорхойлох юм. Энэ нь хөрөнгө оруулалтын төслөөр дамжуулан өрхийн орлогыг нэмэгдүүлэх, эрүүл мэндийн нөхцөл байдлыг сайжруулах, сурч боловсрох боломжоор хангах, хүртээмжтэй байдлыг нэмэгдүүлэх, мөн сайн сайхан амьдрах ерөнхий боломжоор хангах зэрэг багтана. Эрүүл мэндийн нөхцөл байдлыг сайжруулах

11 Улаанбаатар хотын Баянхошуу болон Сэлбэ дэхь дэд төвүүдтэй холбоотой үйлчилгээний хөлсийг төлөх хүсэлт

сонирхолтой холбоотой нийгэм-эдийн засгийн судалгаа . 2013.



байгууламж гэдэгт ариутгах татуурга мөн усан болон дулаан хангамжийн байгууламжууд тус тус багтаж байгаа юм. Сурч боловсрох боломжийг нэмэгдүүлнэ гэдэгт цэцэрлэгийн байгууламж багтаж байгаа бөгөөд амьдрах нөхцлийг сайжруулах зорилгоор нийгмийн дэд бүтэцтэй холбоотой барилгын ажлуудыг гүйцэтгэх юм. Өрхийн орлогын нэмэгдүүлэх төсөл гэдэгт эдийн засгийн дэд бүтцийн үйл ажиллагаа орж байгаа бөгөөд үүнд бизнес инкубатор, мэргэжил олгох сургалт, зах болон автобусны буудал зэрэг багтаж байгаа болно. Судалгаанаас хархад дэд төвүүдэд нэн тэргүүнд шаардлагатай байгаа зүйлс нь ариун цэврийн ахуйн байгууламж, халаалт, цэвэр усны хангамж мөн ариутгах татуурга зэрэг байгууламжууд шаардлагатай байна. Төслийн зүгээс ЖДҮ-н оролцоог дэмжин ажиллах бөгөөд ингэснээр тэдний эрэлт хэрэгцээг тодорхойлохоос гадна тэднийг өөрсдийн үйл ажиллагааг сайжруулах мөн шинээр ажлын байр бий болгох боломж бүхий бизнесийн орчинг бий болгох бөгөөд тэдний эдийн засагт оруулж буй хувь нэмэрийг дэмжих, дэд төвүүдийн төлөвлөлт болон удирдлагатай холбоотой тэдний оролцоог дэмжин ажиллах юм. Санал болгож буй үйл ажиллагаатай холбоотой эерэг, сөрөг талуудыг тодорхойлсон. Оролцоо, хүйсийн тэгш байдал, түүний хөгжил, ниймгийн аюулгүй байдалтай холбоотой асуудлуудыг мөн ядуурлыг бууруулах мөн нийгэмд барих стратегитай холбоотой эрсдлүүдийг тодорхойлсон байна. 7.5.4. Зөвлөх үйлчилгээ ба оролцооны төлөвлөгөө Зөвлөх үйлчилгээ болон оролцооны төлөвлөгөө нь төслийн бэлтгэл/нарийвчилсан загвар, хэрэгжилт, хяналт ба үнэлгээ гэсэн хэд хэдэн үе шатыг хамарна. Энэхүү төлөвлөгөөний зорилтот бүлэгт төслийн үйл ажиллагаанд хамрагдаж буй айл өрх; айл өрхийн гэр бүлийн гишүүд; эмэгтэйчүүд, өндөрэйчүүдгэр б, ядуу айл өрх, болон бусад эмзэг давхрага; олон нийт; оршин суугчдын зөвлөл (ОНХЗ) болон ЖДҮ эрхлэгчдийн зөвлөл (ЖДҮЭХЗ)-н гишүүд; тусгай сонирхлын групп—зам тээврийн байгууллага, жолооч, үйлчлүүлэгч, дэлгүүрийн эзэд, нийлүүлэгч, цэцэрлэгийн ажилтан, гэх мэт; мөн ТББ-д тус тус багтана. Зөвлөх үйлчилгээ нь зорилтот зөвлөх үйлчилгээ, зорилтот бүлгийн уулзалт, олон нийтийн дунд хийгдэх мэдээлэл, төсөлтэй холбоотой санал хүсэлт, дүгнэлтийн талаарх сонингийн мэдээлэл, оршин суугчдын төлөөлөл, оршин суугчидтай хийх байнгын уулзалт хэлэлцүүлэг, мөн айл өрхөд хэрэглэх асуумж гэх мэтээс хамааран харилцан адилгүй байна. Зөвлөх үйлчилгээний зорилт нь төслийн үйл ажиллагааны үе шатаас хамаараад өөр өөр байх бөгөөд энэ нь холбогдох шаардлага дээр үндэслэсэн байна. Жишээ нь: төслийн бэлтгэл хийгдэж байх явцад зөвлөх үйлчилгээ нь төсөлд хамрагдах айл өрх, төсөлд хамрагдах бүлэг, эмзэг бүлэг болон бусад оролцогч талуудыг тодорхойлно, үнэлж дүгнэнэ; үнэ айл өрхөд хэрэглэх асуумж гэх мэтээс хамааран харилцан адилгүй байна. Зөвлөх үйлч; төсөлд хамрагдах айл өрхийг сонгон шалгаруулах шаардлагын хэлбэр загварыг боловсруулах; төсөлд хамрагдаж буй айл өрхөд зориулсан танилцуулгыг хэд хэдэн хувилбараар тодорхойлох; төслийн бүрэлдэхүүн хэсгийг тодорхойлох үүнд газар худалдан авах үйл ажиллагаатай холбоотой эрсдлийг бууруулах арга хэмжээ болон зорилтот бүлэгттэй холбоотой урьдчилсан тооцоолол, зардлын тооцоолол зэрэг багтана. Төслийн хэрэгжилтийн үе дэхь зөвлөх үйлчилгээний гол зорилго нь дараах байна: хэрэгжилтийн ахиц, дэвшлийг үнэлэх; ДТДТГ-тай холбоотой үйл ажиллагаан дахь оршин суугчдын оролцоог үр дүнтэй болгох үүднээс оршин суугчдыг хөгжүүлэх мөн тэдний зохион байгуулалтыг сайжруулах; оршин суугчидтай байгуулах гэрээгээр дамжуулан барилгын компаниудын үйл ажиллагаанд хяналт тавих оршин суугчдын бүлгийг бий болгох, бэлтгэх; олон нийтэд учрах түр хугацааны нөлөөлөл/хүндрэлтэй мөн тав тух алдагдалхуйц нөхцөл байдлыг тодорхойлох; барилгын ажлын хуваарьтай холбоотой харилцаа холбоог сайжруулах; мөн байгаль орчин, нийгэмд үүсэж болзошгүй сөрөг нөлөөлөлтэй холбоотой арга хэмжээний чанар болон зөв зүйтэй



байдлыг бататгах. Хяналт болон үнэлгээний үе шатанд хөрөнгө оруулалттай холбоотойгоор зорилтот бүлэг, оршин суугчидаас авсан зөвшөөрлийн мэдэгдэл болон гэрчилгээг оруулах үүднээс судалгаа, шинжилгээний үр дүнг дэлгэрэнгүй танилцуулах; төслийн хэрэгжилтийн үр дүнтэй холбоотойгоор ямар нэгэн санал хүсэлт, гомдол ирсэн тохиолдолд шийдвэрлэх; мөн айл өрх, эмэгтэйчүүд, эмзэг бүлгийнхэн болон өөр бусад этгээдэд төслийн хөрөнгө оруулалттай холбоотойгоор учирч буй эерэг, сөрөг нөлөөллийн аль алиныг нь тодорхойлох. 7.5.5. Нийгмийн үйл ажиллагааг хөгжүүлэх төлөвлөгөө Нийгмийн үйл ажиллагааг хөгжүүлэх төлөвлөгөө нь төслийн эерэг үр дүнг нэмэгдүүлэх мөн аливаа эрсдлийг бууруулах үүднээс төслийн хэрэгжилттэй холбоотой эерэг, сөрөг нөлөөллийн аль алиныг нь тодорхойлно. Төслийн давуу талууд гэдэгт: тухайн орчин дахь усан хангамж болон халаалтын хэрэглээ ба түүний ойлголт; ариутгах татуурга болон халаалтын сүлжээтэй холбоотойгоор гэр хорооллын байгаль орчны нөхцөл байдал сайжрах; мөн зорилтот бүлэгт шаардлагатай байгаатай нэгэн адилаар цэцэрлэгийн хүүхдүүд болон багш нарын ажиллах орчин, байрыг сайжруулах. Эдгээр эерэг нөлөөллийг нэмэгдүүлэх замаар дараах стратегийн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж болно—оршин суугчдын дунд МБХ–н үйл ажиллагаагаар дамжуулан холбогдох ойлголтыг нэмэгдүүлэх арга хэмжээ авах; үйлчилгээний загвар, барилгын ажил болон үйл ажиллагаатай холбоотойгоор олон нийтэд мэдээлэл өгөх; зорилтот үр дүнг гаргах үүднээс тухайн бүс нутагт цэцэрлэгийн эрэлт хэрэгцээний чиглэлээр судалгааг хийх; хичээлээс нь хүүхдүүдийг хоцруулахгүй байх үүднээс цэцэрлэгийн барилгын ажлыг цаг тухайд нь гүйцэтгэх юм. Гэхдээ зам барилгын ажил, усан хамгамж, бохир зайлуулах сүлжээ болон халаалтын сүлжээтэй холбоотойгоор дээрх хоёр дэд төвийн оршин суугчдын өдөр тутмын амьдрал, хөрөнгө, амьдрах газар болон бизнесийн үйл ажиллагаатай холбоотой гарч болзошгүй эрсдлүүд байна. Дээрх эрсдлүүдийг Нүүлгэн Шилжүүлэлтийн Төлөвлөгөө боловсруулах замаар мөн оршин суугчдад зориулсан төлөвлөгөө мөн ЖДҮ нарт зориулсан төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэх замаар бууруулах боломжтой юм. Энэхүү хөтөлбөртэй холбоотойгоор “ядуу” эсвэл эмзэг давхрагын оршин суугчдыг үнэн зөв тодорхойлохтой холбоотой, холбогдох мэдээлэл болон эх үүсвэрийн зөрчилтэй холбоотойгоор, зарим эрсдэл үүсч байгаа бөгөөд энэхүү эрсдлийг оршин суугчдыг сонгон шалгаруулахтай холбоотой шалгуур үзүүлэлт болон ямар оршин суугчийг ядуу эсвэл эмзэг бүлгийн оршин суугч гэж үзэх вэ гэсэн тодорхойлолт дээр үндэслэн бууруулах юм. Барилгын ажил гүйцэтгэж буй газар халдварт ХДХВ/ДОХ болон бусад халдварт өвчин тусах эрсдлийг бууруулах үүднээс барилгын ажлын хэсэгт ХДХВ/ДОХ-н МБХ хийх зөвшөөрлийг олгоно. Хөтөлбөрт хамрагдах оршин суугчдын зүгээс энэхүү хөтөлбөртэй холбоотой ялангуяа цэвэр усны сүлжээ, халаалтын системийн холболттой холбоотой зардлыг өндөр үнэтэй хэмээн үзэж холбогдох төлбөрийг төлөхөөс татгалзсан тохиолдол төлөвлөсөн/тооцсон эх үүсвэр/зээлийг эргэн төлөх боломжийг оршин суугчдын төлбөр төлөх хүсэл сонирхолыг нэмэгдүүлэх замаар ихэсгэхтэй холбоотойгоор холбогдох боломж бололцоог судлан бичил санхүүжилтийн үйл ажиллагааг сурталчилан таниулах үйл ажиллагааг идэвхитэй явуулна. Зах зээл болон оршин суух газартай холбоотой зохих ёсны удирдлага байхгүй байгаа тохиолдолд оршин суугчдын хөгжил/зохион байнуулалт болон захиргааны ажилтан/удирдах албан тушаалтныг томилох замаар энэхүү асуудлыг шийдвэрлэн ажиллана. 7.5.6. Хүйсийн тэнцвэрт байдлын үнэлгээ ба үйл ажиллагааны төлөвлөгөө Хүйсийн тэнцвэрт байдлын талаарх үндэсний хөтөлбөр



Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр нь Монгол улсын засгийн газрын зүгээс төрийн болон иргэний нийгэм дэхь хүйсийн тэнцвэрт байдлыг хангах амлалтынхаа хүрээнд хэрэгжүүлж байгаа Хүйсийн Тэнцвэрт Байдлын Тухайн Үндэсний Хөтөлбөрийг (2003 - 2015) дэмжин ажиллах юм. Хүйсийн тэнцвэрт байдлыг хангах хөтөлбөрийг эмэгтэйчүүдийн дундах ажилгүйдэл, ядуурлын хэмжээ, ажлын байран дахь ялгаварлан гадуурхал, гэр бүлийн хүчирхийлэл, гэр бүл дэхь хүйсийн эрх тэгш бус байдал болон шийдвэр гаргалтан дахь эмэгтэйчүүдийн оролцоо бага байгаа зэрэг дээр үндэслэн хэрэгжүүлж эхэлсэн. Энэхүү хөтөлбөрийн ерөнхий зорилго нь эдийн засаг болон нйигмийн хөгжил дэхь эрэгтэй, эмэгтэй хүмүүсийн оролцооны харьцангуй байдлыг ижил түвшинд шилжүүлэх, мөн шийдвэр гаргалтын бүх түвшний үйл ажиллагаанд хүйсийн тэнцвэрт байдлыг чухалчилж үзэх зэрэг юм12. Энэхүү хөтөлбөрийн тусгай зорилтуудад дараах зүйлс багтана: (i) гэл бүлийн сайн сайхан, хөгжил дэхь хүйсийн тэнцвэрт байдал, (ii) эдийн засгийн харилцаан дахь хүйсийн тэнцвэрт байдал, (iii) орон нутгийн хөгжил, цэцэглэлт дэхь хүйсийн тэнцвэрт байдал, (iv) эрх мэдэл болон шийдвэр гаргалтан дахь хүйсийн тэнцвэрт байдал, мөн (v) хүйсийн тэнцвэрт байдалд болон нийгмийн оролцоотой холбоотой үндэсний механизмыг бий болгох. Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн үр дүн нь Монгол улсын хүйсийн тэнцвэрт байдлыг хангах хөтөлбөрт өөрийн хувь нэмэрийг оруулах юм. Эмэгтэйчүүдийн оролцоог ялангуяа гэр хорооллын эмэгтэйчүүдийг оролцоог усан хангамж, бохир зайлуулах сүлжээ, халаалт, бусад нийгэм, эдийн засгийн дэд бүтэц болон үйлчилгээ гэх мэт үндсэн үйлчилгээнд нэмэгдүүлэх ингэснээр гэр хороолол дахь эмэгтэйчүүдийн амьдралын нөхцөл болон орлогын нэмэгдүүлэхэд хувь нэмэр оруулах юм. Иргэд дээр суурилсан хот төлөвлөлтийн үйл ажиллагаан дахь эмэгтэйчүүдийн оролцоо нь хөтөлбөрийн хэрэгжилттэй холбоотой элементүүдийн нэг нь болж байгаагаас гадна энэ нь хүйсийн тэнцвэрт байдлыг хангах стратегийн нэг хэсэг болж байгаа юм. Хүйсийн тэнцвэрт байдлын ангилал: Хүйсийн тэнцвэрт байдлыг дэмжих нь Хүйсийн тэнцвэрт байдлыг хангах төлөвлөгөө (ХТБХТ)-ний дагуу Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр нь хүйсийн тэнцвэрт байдлыг дэмжигч13 (ХТБД) гэж ангилагдсан байна. ХТБХТ-д заасны дагуу холбогдох арга хэмжээ гэдэгт хүйсийн тэнцвэрт байдлыг сурталчлах байдлаар зааснаас гадна хөтөлбөрийн үндсэн дөрвөн (4) гол хэсэг дэхь хүйсийн тэнцвэрт байдлыг хангах арга хэмжээг оруулж өгсөн. ХТБД-н тусгай арга хэмжээний талаар дараагийн хэсэгт тайлбарласан байгаагаас гадна ХТБХТ–д дэлгэрэнгүй оруулсан байгаа болно. Хүйсийн тэнцвэрт байдалтай холбоотой асуудлууд Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн хүрээнд хэрэгжих дэд бүтцийн төслийн төлөвлөлт, загвар боловсруулалт болон хэрэгжилттэй холбоотойгоор хүйсийн тэнцвэрт байдалтай холбоотой дараах асуудлууд байна (i) төслийн боловсруулалт болон хэрэгжилтэн дэхь хүйсийн тэнцвэрт байдлын тусгай хэрэгцээг нэгтгэх, (ii) ядуу ялангуяа өрх толгойлсон эмэгтэйчүүдэд боломжит үнээр үйлчилгээг үзүүлэх, (iii) эмэгтэйчүүдийн эрх тэгш хөрөнгө эзэмших эрх болон газар эзэмших эрхийг хадгалах, мөн (iv) эмэгтэйчүүдийг шийдвэр гаргах үйл ажиллагаанд оролцуулах. Усан хангамжийн үйл ажиллагаа болон бохир зайлуулах сүлжээ, эрүүл мэнд, ариун цэвэр, халаалт зэрэг үйл ажиллагааг хариуцан ажиллаж байгаа эмэгтэйчүүд нь эдгээрийн боловсруулахтай холбоотой үйл ажиллагаан дээр зөвлөгөө авна. Үндсэн дэд бүтэц болон үйлчилгээний боловсруулалт нь эрэгтэй болон эмэгтэй хүмүүсийн

12 http://www.mca.mn/en/images/upload/National%20Program%20on%20Gender%20Equality_eng.pdf 13 http://www.adb.org/sites/default/files/guidelines-gender-mainstreaming-categories-adb-projects.pdf



оролцоотой холбоотой хэрэгцээг тодорхойлсон байх шаардлагатай, жишээ нь. Таатай нөхцөл байдлыг бүрдүүлсэн байх шаардлагатай— эрэгтэй, эмэгтэй тусдаа бие засах газрыг автобусны буудал, цэцэрлэг зэрэг газруудад барих гэм мэт. Иргэдийн төлөөлөлтэй хийх анхны зөвөлгөөнөөрөө тухайн бүс дэхь ядуу эсвэл өрх толгойлсон эмэгтэйчүүд нь үйлчилгээний чанарыг сайжруулсны дараа сарын суурь төлбөрийг төлөх боломж, бололцоотой талаар харилцан ярилцсан. Хорооны түвшинд хийсэн уулзалтанд оролцсон эмэгтэйчүүдийн ихэнхийнх нь хариулт дээр үндэслэн хархад ер нь өндөр байна гэсэн дүгнэлтэнд хүрсэн. Гэхдээ, ОНХЗ болон ЖДҮЭХЗ-т нийт ажилчдын ихэнх нь эрэгтэй дарга эсвэл ажилчид байна. Төсөлд оролцож буй эрэгтэй, эмэгтэй оролцогчдын хүйсийн тэнцвэрт байдлыг олон нийтийн үйл ажиллагааны төлөвлөгөө болон хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн хугацаан дахь хэлэлцээрээр дамжуулан баталгаажуулан ажиллана. Эмэгтэйчүүдийн газар эзэмших болон хөрөнгө эзэмших эрх нь гэр бүл салалт болон өв залгамжлал гэсэн агуулгын хүрээнд тодорхой хууль тогтоомж байдаггүйтэй холбоотойгоор ерөнхийдөө нилээн сул байдаг. Энэ дээр үндэслэн үзхэд Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр нь энэхүү үйл ажиллагааг газрыг нэгтгэх үйл ажиллагаагаар дамжуулан дахин төлөвлөлтөнд зориулан дэмжин ажиллаж байгаа боловч ялангуяа гэр хорооллын өрх толгойлсон эмэгтэйчүүд нь өөрийн газрын гэрчилгээ бичиг баримтыг хууль ёсоор баталгаажуулан аваагүй эсвэл өөрийн эзэмшлийн хашаа гэдгийг батлах ямар нэгэн нотолгоо байхгүй тохиолдолд тухайн эмэгтэйчүүдийн газар эзэмших эрхийг хураан авах эрсдэл үүсэхээр байна. Эдгээр хүйсийн тэнцвэрт байдалтай холбоотой асуудлыг тодорхойлсноор төслийн боловсруулалт, хэрэгжилт, үйл ажиллагаа, хяналт болон үнэлгээтэй холбоотойгоор эмэгтэйчүүдтэй холбогдох уулзалт, ярилцлага, зөвлөгөөг хийх шаардлагыг бий болгож байгаа болно. Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн хүрээнд санал болгож буй ерөнхий стратеги нь дэд бүтцийн үйл ажиллагаа нь зорилт бүлэгт хүрэхүйц, хүйсийн тэнцвэрт байдлыг хангахуйц, тэдний хэрэгцээнд тохирохуйц эсэхийг бататгах явдал юм Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр нь эмэгтэйчүүдийн идэвхитэй оролцоог дэмжих бөгөөд энэ нь эмэгтэйчүүдийг өөрсдийн хөгжлийн үе шатанд шийдвэр гаргах замаар өөрсдийн боломжийг нэмэгдүүлэх боломж олгох юм. Хүйсийн тэнцвэрт байдлыг хангах төлөвлөгөө Хүйсийн тэнцвэрт байдлыг хангах төлөвлөгөө (ХТБХТ)-г боловсруулан гаргасан бөгөөд энэхүү төлөвлөгөө нь энэхүү үйлчилгээг авах боломжийн талаарх өрх толгойлсон эмэгтэйчүүд, эмэгтэйчүүдийн эзэмшиж буй газрын газар эзэмших эрх болон хөрөнгийн эрхийг хадгалж үлдэх, мөн хэсэг, хороо дээр хийгдэх буй шийдвэр гаргах үйл ажиллагаанд тэдний тэгш оролцооны талаарх зааварчилгааг оруулсан байгаа болно. Хүйсийн тэнцвэрт байдалтай холбоотой стратегийн хүрээнд дараах зүйлсийг хэрэгжүүлнэ: • Замын сүлжээ, усан хангамж, бохир зайлуулах сүлжээ, халаалтын сүлжээ болон

замын дэд бүтцийг төлөвлөх, загварыг боловсруулах, хэрэгжүүлэх үйл ажиллагаанд хүйсийн тэнцвэрт байдлаар хамтран ажиллах

• Дэд төвүүд дэхь нийгэм-эдийн засгийн үйлчилгээний төлөвлөлт болон хэрэгжилтэнд хүйсийн тэнцвэрт байдлыг анхааран авч үзэх

• Хүйсийн тэнцвэрт байдлын хэтийн төлвийг хөтөлбөрийн хүрээнд мөн орон сууцжуулах бичил санхүүжилтийн үйл ажиллагааны хүрээнд нэгтгэн авч үзэх.

• Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн хэрэгжилт болон үйлчилгээнд эмэгтэйчүүдийн оролцоог сайжруулах.



ХТБХТ-т тусгай үйл ажиллагаа, зорилт эсвэл үзүүлэлт, хэрэгжилтийн холбогдох зохицуулалт, төсөв болон хугацааны талаарх нэмэлт мэдээллийг оруулсан байгаа болно. ХТБХТ нь хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн ерөнхий хяналт болон үнэлгээг гаргахад ашиглагдах бөгөөд үзүүлэлтийг хяналт болон үнэлгээний систем мөн түүний хэрэгслүүдэд оруулна. ХТБХТ-н хяналтыг хэсэг, хороо, дүүрэг болон өөр бусад үйл ажиллагаанд оролцож буй гол оролцогчдын үзүүлэлт дээр үндэслэн гаргана. Төсөл 1 хэрэгжих 5 жилийн хугацаанд ХТБХТ-г хэрэгжүүлэхтэй холбоотойгоор US$ 175,000-г төсөвлөсөн. Хэрэгжүүлэлт Хөтөлбөрийн менежментийн алба (ХМА) нь Дэд Төвийн Дахин Төлөвлөлтийн Газар (ДТДТГ)-г байгуулагдмагц Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөртэй холбоотойгоор хамтран ажиллана. ХМА нь ДТДТГ-р дамжуулан Нийгмийн хөгжлийн үйл ажиллагааны төлөвлөгөө, Зөвлөх болон оролцооны төлөвлөгөө, Хүйсийн Тэнцвэртэй байдлын төлөвлөгөөний бэлтгэл ажил, хэрэгжилт, хяналт болон үнэлгээнд голлох үүрэг гүйцэтгэн ажиллахаас гадна Анхдагч бүлэг, хороо, дэд төвүүдийн түвшинд үйл ажиллагаагаа явуулж буй Оршин суугчдын зөвлөл, Жижиг Дунд Үйлдвэр Эрхлэгчид (ЖДҮ) эсвэл Бизнес эрхлэгчдийн зөвлөл, хороо болон хэсгийн дарга, ТББ-н төлөөлөл, иргэний төлөөлөл болон бусад холбогдох бүлэгтэй нягт хамтран ажиллана.

7.6 Аюулгүй ажиллагаа

7.6.1 Байгаль орчин

Байгаль орчны удирдлагын үндсэн бүтэц

Олон шатлалт санхүүгийн зээлийн шугам (ОШСЗШ)–д зориулсан Байгаль орчны үнэлгээ болон хяналтын бодлогыг (БОҮХБ) АХБ-ны Аюулгүй Ажиллагааны Бодлого (ААБ 2009) дагуу боловсруулсан болно. Энэхүү бодлого нь Азийн Хөгжлийн Банк (АХБ)-ны ААБ (2009)-ны байгаль орчны аюулгүй ажиллагааны шалгуур үзүүлэлт болон Монгол улсын Байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээний тухай хуулийн дагуу Хөтөлбөр (ОШСЗШ) батлагдсаны дараа дэд төслүүд дээр байгаль орчны үнэлгээ хяналттай холбоотой мөрдөгдөх журмыг харуулсан байгаа болно. ОШСЗШ-н хөрөнгө оруулалтын үе шат 1-г байгаль орчны нөлөөллийн хувьд “B” ангилалд багтана гэж үзсэн бөгөөд байгаль орчны анхан шатны үнэлгээ (БОАШҮ)-г бэлтгэж эхэлсэн бөгөөд үнэлгээг ОШСЗШ-н хамтаар батална. ОШСЗШ батлагдсаны дараагаар БОҮХБ-г хөрөнгө оруулалтын үе шат, түүний бүрэлдэхүүн болон дэд төслүүдэд хэрэгжүүлж эхлэх үүднээс бэлтгэн ажиллана. БОҮХБ-н зааварчилгаа нь УБХЗ-г сонгон шалгаруулалт, шалгалт болон байгаль орчны нөлөөллийн ангилал, байгаль орчны үнэлгээ болон хөтөлбөрийн холбогдох хөрөнгө оруулалтын үе шаттай холбоотойгоор түүний бүтэц болон дэд төслүүдийн бэлтгэл болон хэрэгжилттэй холбоотой аюулгүй ажиллагааны төлөвлөгөө (байгаль орчны удирдлагын төлөвлөгөө эсвэл БОУТ гэх) зэрэгтэй холбоотой зааварчилгаа өгнө. Байгаль орчны үнэлгээтэй холбоотой бичиг баримтыг БОҮХБ-н холбогдох журамд заасны дагуу бэлтгэнэ. Холбогдох хөрөнгө оруулалтын үе шаттай холбоотойгоор байгаль орчны үнэлгээны тайлан болон байгаль орчны удирдлагын төлөвлөгөө зэрэг бичиг баримтыг Зээлдэгч нь боловсруулан бэлтгэх шаардлагатай тохиолдолд тухайн бичиг баримтыг УБХЗ-с албан ёсоор баталгаажуулан АХБ-нд хянуулах, батлуулах мөн олон нийтэд ил тод болгуулхаар хүргүүлнэ. Хөтөлбөрийн хүрээнд хийгдэх байгаль орчны үнэлгээ ба хяналт



Байгаль орчны үнэлгээ ба хяналтын журам нь дөрвөн (4) алхмаас бүрддэг. Эдгээр алхмуудыг доор харуулж, БОҮХБ-д нарийвчлан тайлбарлав. Хүснэгт 7.13–с байгаль орчны үнэлгээ ба хяналтын журмыг үзнэ үү.



Хүснэгт 7.6: Хөтөлбөрийн байгаль орчны үнэлгээний журам

Алхмууд АХБ-ны ААБ 2009 Байгаль орчны үнэлгээний талаарх Монгол улсын хууль ХМА АХБ (RSES ба EARD) ХМА БОНХЯ

Алхам 1: БОТҮ (Байгаль орчны

түргэвчилсэн үнэлгээ) хийх

Байгаль орчны Ерөнхий үнэлгээнд өгөх бичиг баримтуудыг бэлтгэх

Шалгалт & ангилал

Ангиллыг тодорхойлж,

батлах Байгаль орчны ерөнхий

үнэлгээ хийх БОНХЯ-ны ангиллын

талаар АХБ-д мэдэгдэх.

Алхам 2: Орчны Үнэлгээний

тусгай шаардлагуудын талаар АХБ-тай мэдээлэл солилцох

Хэрэв БОННҮ шаардлагатай бол, БОНЕҮ хүрээнд ХА АУ-г боловсруулна. ХА-н зөвлөхтэй хамтран ажиллахаасаа өмнө АХБ-ны зөвшөөрлийг авна.

Хамрах хүрээ, ажлын талбарын бэлтгэл

ХА-т холбогдох тусгай

шаардлагыг бий болгох

ХА-н зөвлөхүүд нь

мэргэжлийн мөн туршлагатай мэргэжилтнүүд байна

Алхам 3:

БОҮ/БОАШҮ хийх

Байгаль орчны үнэлгээ

БОНҮ хийх



Алхмууд АХБ-ны ААБ 2009 Байгаль орчны үнэлгээний талаарх Монгол улсын хууль ХМА АХБ (RSES ба EARD) ХМА БОНХЯ

Step 4: БОҮ/БОАШҮ-ний тайланг АХБ-д өгөх

БОНҮ-ний Тайланг БОНХЯ-д хүлээлгэж өгөх.

Хянах, батлах, мэдээллийг ил болгох

БОНҮ-ний Тайланг

хянаж батлах БОНҮ-ний Тайланг

баталсан баримтыг АХБ-д өгөх

БОҮ/БОАШҮ Тайланг

хянах, батлах, мэдээлэх

ХМА ньбатлагдсан

БОННҮ & АХБ БОНҮ/БОАШҮ тайланг цаасан хэлбэрээр хадгална, УБХЗ нь олон нийтэд танилцуулна

ADB – Азийн Хөгжлийн Банк ; DБОНҮ – Байгаль орчны нөлөөллийн нарийвчилсэн үнэлгээ; EA – Байгаль орчны үнэлгээ; БОНҮ – Байгаль орчны нөлөөллийн үнэлгээ; IEE – Байгаль орчны анхан шатны үнэлгээ; MEGD – Байгаль Орчин, Ногоон Хөгжлийн Яам; MUB – Улаанбаатар хотын захиргаа; PMO – Хөтөлбөрийн Менежментийн Алба



Алхам 1: Шалгалт ба ангилал. АХБ-ны бодлогын дагуу шалгалт гэдэг нь хөрөнгө оруулалтын үе шат дахь байгаль орчны аюулгүй байдалтай холбоотой ангилалыг тодорхойлоход ашигладагаас гадна ямар төрлийн байгаль орчны үнэлгээ шаардлагатай вэ гэдгийг мөн тодорхойлоход ашиглагддаг.

• Ангилал A, Хэрэв тухайн явуулах гэж буй үйл ажиллагаа нь байгаль орчинд нөхөн сэргээгдэх боломжгүй, олон төрлийн эсвэл өмнө нь гарч байгаагүй маш их сөрөг нөлөөллийг үзүүлэхүйц; мөн үндсэн үйл ажиллагаа явуулж байгаа газар, эвсэл ажлын байрнаас гадна буюу түүнээс илүү талбайд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй.

• Ангилал B, Хэрэв тухайн явуулах гэж буй үйл ажиллагаа нь Ангилал А-д заасан төслийн байгаль орчинд сөргөөр нөлөөлөх нөлөөллөөс бага бол. Байгаль орчинд нөлөөлөх нөлөөлөл нь зөвхөн тухайн үйл ажиллагаа явуулж байгаа хэсэгт; мөн маш цөөхөн хэд нь нөхөн сэргээгдэх боломжгүйгээр байгаль орчинд нөлөөлдөг мөн ихэнх тохиолдолд Ангилал А-д заасан төслүүдтэй харьцуулхад байгаль орчинд нөлөөлөх нөлөөллийг бууруулах арга хэмжээ авч болохуйц.

• Ангилал C, Хэрэв тухайн явуулах гэж буй үйл ажиллагаа нь байгаль орчинд сөргөөр үзүүлэх нөлөөлөл маш багатай эсвэл огт байхгүй тохиолдолд. Ийм төрлийн үйл ажиллагаанд богино хэмжээний тайлан гаргах шаардлагатай—эсвэл дараа дараачийн хөрөнгө оруулалтын үе шатанд зориулан БОНҮ эсвэл БОАШҮ бэлтгэх—тухайн үйл ажиллагааны ангилал мөн яагаад ямар ч нөлөөлөлгүй гэж үзсэн талаарх тайлбарын хамт.

Монгол улсын засгийн газрын бодлогоор авч үзвэл, хөрөнгө оруулалтын үе тус бүрт шалгалтыг хийнэ— Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн яамнаас дараах зүйлсийн аль нэгэнтэй холбоотойгоор байгаль орчны нөлөөллийн ерөнхий үнэлгээ (БОНЕҮ)-г хийнэ:

• Хэрэв хөрөнгө оруулалтын үе шат нь байгаль орчны нөлөөллийн ерөнхий үнэлгээ (БОНЕҮ)-гүйгээр хэрэгжих гэж байгаа бол.

• Хэрэв хөрөнгө оруулалтын үе шат нь байгаль орчны нөлөөллийн ерөнхий үнэлгээ (БОНЕҮ) хийгдээгүй боловч тусгай нөхцөл шаардлагыг хангасан тохиолдолд.

• Хэрэв хөрөнгө оруулалтын үе шат нь БОНЕҮ шаардаж байгаа тохиолдолд. • Хэрэв хөрөнгө оруулалтын үе шатыг холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу биш

байна гэж үзсэн, эсвэл тоног төхөөрөмж, техник технилоги нь байгаль орчинд маш их сөрөг нөлөөтэй гэж үзсэн эсвэл газар зохион байгуулалтын төсөл байхгүй гэсэн шалтгаанаар хэрэгжүүлэхээс татгалзсан тохиолдолд.

Алхам 2: Судалгаа ба ажлын талбарын бэлтгэл. Ангилал А эсвэл В—д хамаарах төслүүдийн хувьд байгаль орчны үнэлгээг хийхээс өмнө АХБ-ны бодлогын дагуу тухайн хөрөнгө оруулалтын үе шатад тохирох байгаль орчны үнэлгээтэй холбоотой тусгай шаардлагуудыг тогтоох судалгаа хийхийг шаарддаг. Монгол улсын хувьд холбогдох хууль тогтоомжийн дагуу энэхүү судалгааг БОНЕҮ-ний нэг хэсэг болгон авч үздэг. Холбогдох шалгалт, судалгаа хийгдсэн мөн УБХЗ-с холбогдох АУ-г бэлтгэн гаргасан мөн түүнийг нь АХБ-наас баталсан тохиолдолд БОНҮ/БОАШҮ тайлан гаргах байгууллага эсвэл хувь хүнийг сонгон байгаль орчны үнэлгээ хийлгэх эрх үүсдэг. Алхам 3: Байгаль орчны үнэлгээ. АХБ-наас тухайн төслийг аль ангилалд оруулан баталснаас шалтгаалан БОНҮ (Ангилал A-д зориулсан) эсвэл БОАШҮ (Ангилал B-д зориулсан) –г хөрөнгө оруулалтын үе шаттай холбоотойгоор УБХЗ-ны нэрийн өмнөөс сонгогдсон байгууллага эсвэл хувь хүн хийж гүйцэтгэнэ. БОНҮ/БОАШҮ-г гүйцэтгэх бөгөөд нийт хөрөнгө оруулалтын үе шатанд зориулан БОНҮ/БОАШҮ тайланг техник, эдийн засгийн судалгааны хугацаанд бэлтгэн гаргах ба тухайн үнэлгээний тайлан нь



АХБ-ны ААБ 2009 мөн Монгол улсын БОНҮтухайн хуулийн заалттай нийцсэн байх шаадлагатай. Хэрэв БОНХЯ-наас гаргасан БОНЕҮ-ний дүгнэлт нь БОНЕҮ-г бататгаж байгаа тохиолдолд тухайн тайлан нь Монгол улсын засгийн газар болон АХБ-ны байгаль орчны аюулгүй байдлын шаардлагатай нийцэж байгаа эсэхийг бататгах үүднээс БОНЕҮ-тэй холбоотойгоор хөтөлбөрийн хүрээнд дараах шаардлагыг хангасан байна: • БОНҮ-ний тухай хуульд заасан зүйл заалтыг биелүүлэх. • АХБ БОНҮ/БОАШҮ-ний загвар болон түүний БОУТ дээр үндэслэсэн байх. • БОНХЯ-наас боловсруулсан байх-олон улсын санхүүгийн институтээс санхүүжиж

буй төслийн байгаль орчны үнэлгээг гаргаж байсан туршлагатай албан ёсны бүртгэлтэй байгаль орчны зөвлөх фирм байх.

АЛХАМ 4: Хяналт, баталгаа, мэдээллийн ил тод байдал. АХБ-ны бодлогын дагуу тухайн хөрөнгө оруулалтын үе шаттай холбоотой төсөл нь аль ангилалд хамаарч байгаагаас шалтгаалан дараах журмуудыг мөрдөнө: • Ангилал A: (i) АХБ-ны RSES болон Environment CoP –с хянан баталсан БОНҮ-

ний эхний хувилбарыг бэлтгэсэн байх; (ii) тухайн хугацаанд шаардлагатай хөрөнгө оруулалтын үе шатыг АХБ баталхаас хамгийн багадаа 120 хоногийн өмнө тухайн БОНҮ-ний тайлангийн урьдчилсан хувилбарыг ил тод болгосон байх; мөн (iii) БОНҮ-ний урьдчилсан хувилбарыг орлуулан хүлээн авсан даруйдаа БОНҮ-ний хамгийн сүүлийн тайланг ил тод болгох;

• Ангилал B: (i) АХБ-ны бүс хариуцсан хэлтэс (EARD)–с хянан баталсан БОНҮ-ний эхний хувилбарыг бэлтгэсэн байх; мөн (ii) БОАШҮ-ний эцсийн хувилбарыг хүлээн авсан даруйдаа ил тод мэдээллэх гэхдээ энэ үйл тухайн хугацаанд шаардлагатай хөрөнгө оруулалтын үе шатыг АХБ баталхаас өмнө хийх шаардлагатай.

Монгол улсын засгийн газрын бодлогын дагуу тухайн БОНЕҮ-г БОНХЯ-наас заавал баталсан байх шаардлагатай бөгөөд энэ нь тухайн хугацаанд шаардлагатай хөрөнгө оруулалтын үе шатыг АХБ баталхаас өмнө хийгдсэн байх шаардлагатай. АХБ-ны БОУТ –г цаасан хувилбараар УБХЗ, ХМА болон энэхүү үйл ажиллагаанд оролцож буй нийт оршин суугчидад хүртээмжтэй байхуйц дэд төслүүд хэрэгжиж буй дүүрэг эсвэл хороо зэрэгт Монгол хэл дээр хадгалагдаж байх шаардлагатай. 7.6.2 Нүүлгэн шилжүүлэлт Холбогдох хууль, тогтоомжийн дагуу улсын хэмжээнд мөрдөгдөх Нүүлгэн Шилжүүлэлтийн Бодлогыг байгаль орчин болон нийгмийн аюулгүй байдалтай холбоотой Азийн Хөгжлийн Банк (АХБ)-ны Аюулгүй Ажиллагааны Бодлого (ААБ) бэлэн болгосон байна. Нүүлгэн Шилжүүлэлтийн Бодлого нь Хөрөнгө Оруулалтын Хөтөлбөрийн хүрээнд хийгдэх дэд төвийг дахин төлөвлөхөд шаардлагатай нүүлгэн шилжүүлэлт болон үл хөдлөх хөрөнгийн худалдан авалттай холбоотой харилцааг зохицуулах үндсэн баримт бичиг байна. Дахин төлөвлөлт нь дараах нөлөөллийг үзүүлж болзошгүй (i) газар худалдан авалт, (ii) барилга байгууламж, (iii) өөрийн эзэмшлийн газар эсвэл хөрөнгөнд түр хугацаагаар эсвэл бүр мөсөн орох, нэвтрэх эрхгүй болсонтой холбоотой алдагдал, мөн (iv) энгийн/олон нийтийн эд хөрөнгийн эх үүсвэртэй холбоотой алдагдал. Нүүлгэн Шилжүүлэлтийн Бодлого (НШБ)–н гол зорилго нь дэд төвийн төслийг хэрэгжүүлэгч, түүнд оролцож буй хүмүүст энэхүү үйл ажиллагаатай холбоотойгоор үйл



ажиллагаанд өртөж буй оршин суугчид нь шаардлагатай тусламж дэмжлэгийг шаардлагатай цаг хугацаандаа авч чадаж байгаа эсэхийг баталгаажуулан хангах боломжийг олгох явдал юм. Энэхүү бодлого нь тухайн оршин суугчдыг таатай нөхцөл байдлаар хангах боломжийг олгох бөгөөд энэ нь аливаа хөндлөнгийн оролцоогүй байх нөхцөл байдалтай ижил эсвэл түүнээс илүү дээр байх боломжийг олгох юм. НШБ нь тухайн үйл ажиллагаанд бүх хэлбэрээр өртсөн оршиг суугчид нь холбогдох нөхөн төлбөр эсвэл холбогдох эрхтэй болох бодлогыг бий болгож байгаа юм. Энэ нь Нүүлгэн Шилжүүлэлтийн Төлөвлөгөөг бэлтгэхэд шаардлагатай алхам, олон нийттэй хийх уулзалт зөвөлгөөн, тэдний оролцооны талаарх алхамууд, гомдол санал хүлээн авч шийдвэрлэх ахлхамуудаас гадна хяналт, үнэлгээний талаарх алхамуудыг заасан байна. Нүүлгэн Шилжүүлэлтийн Төлөвлөгөөг газар эзэмшигчдийн дунд явуулсан нарийвчилсан судалгаа, нарийвчилсан инженерийн загвар, зураг төсөл мөн дэд төв тус бүрийн газрын баталгаажуулалт тус бүр дээр үндэслэн боловсруулна. Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийг ОШСЗШ-аар дамжуулан хэрэгжүүлэх бөгөөд энэхүү хөтөлбөрийг 10 жилийн хугацаанд хэрэгжүүлэн ажиллах юм. Хөрөнгө оруулалтын эхний үе шатаар Сэлбэ, Баянхошуу гэсэн хоёр дэд төвд тэргүүн ээлжинд анхаарлаа хандуулан ажиллах юм. Сэлбэ дэд төв нь нийт 156 га газрыг хамарсан нийт 1,970 хашаатай байгаа бол Баянхошуу нь нийт хэмжээгээрээ бага зэрэг их буюу нийт 162 га газартай нийт 2,114 хашаатай байна. Дээрх хоёр дэд төвд хэрэгжүүлэх энэхүү үйл ажиллагаатай холбоотойгоор урьдчилсан тооцооллоор нийт 7,777 га—3,582 га газрыг Баянхошууд харин 4,195 га газрыг Сэлбэд тус тус хамрахаар байна. Газар худалдан авахтай холбоотойгоор хийсэн анхан шатны үнэлгээгээр Баянхошууд нийт 86 хашаа 11 байшин харин Сэлбэ дэд төвд нийт 178 хашаа 59 байшин, үл хөдлөх хөрөнгө байна гэсэн дүн гарсан байна. Хамгийн сүүлийн хувилбараар боловсруулсан загвар, дэд төвийн дахин төлөвлөлтийн хэрэгжилт нь шинээр газар авах үйл явцыг хамгийн бага түвшинд хүргэхээс гадна загвар үйл ажиллаааны талаарх судалгааны боломжуудаар дамжуулан оршин суугчдын хөрөнгөнд нөлөөлөх нөлөөллийг хамгийн бага түвшинд хүргэх юм. Үүнд барилгын ажлыг гүйцэтгэх хугацаан дахь түр хугацааны нөлөөлөл зэрэг багтана. Дэд төвийн аргачилалыг газар шилжүүлэх үйл ажиллагаа хэлбэрээр сайн дурын шилжилт хөдөлгөөн, түр хугацааны нүүлгэн шилжүүлэлт болон газрыг нэгтгэн нийлүүлэх үйл ажиллагаан дээр үндэслэн хэрэгжүүлэх юм. Энэ нь газрыг дахин зохион байгуулалттай, дахин төлөвлөлттэй болгох бөгөөд газрын эзэд болон тэдгээрийн үл хөдлөх хөрөнгөнд үзүүлж буй байнгын нөлөөллийг бууруулах юм. Монгол улсын хувьд Газар Худалдан Авах Тухай цогц бодлого байдаггүй.14 Энэхүү салбарын хувьд тодорхой бодлого журам мөн хяналт дутмаг, институтын чадавхи сул, санхүүгийн нөхцөл байдал хязгаарлагдмал байдгаас гадна олон нийтийн оролцоо, ил тод байдал султай байгаа нь энэ салбарыг сул болгож байна. Мөн нэг анзаарагдаж байгаа зүйл нь хот байгуулалтын үйл ажиллагаанд зориулсан нэр хүндтэй сайн чанартай домайн байхгүй байгаа явдал юм. Мөн одоогийн мөрдөж буй хуулийн тогтолцоо нь газар дахин зохион байгуулах үйл ажиллагаан дээр ямар нэгэн байр суурь байхгүй байна. Одоогийн байдлаар урьдчилсан хувилбарыг нь боловсруулан ажиллаж байгаа Хотын Дахин Төлөвлөлтийн Тухай Хууль нь тухайн газар амьдарч буй иргэдээс зөвшөөрөл авах мөн олон нийтэд тендер нээлттэй зарлах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх замаар гэр хороолол дахь газар дахин зохион байгуулах үйл ажиллагааг явуулах боломжийг олгох юм. 14 Монгол улсын засгийн газрын зүгээс Азийн Хөгжлийн Банз болон бусад хөгжлийн агентлагуудтай хамртан хотын

хөгжлийн стратегийн хэрэгжилтийг дэмжих үүднээс хотын хөгжилтэй холбоотой хууль тогтоомж болон газар худалдан авах мөн нүүлгэн шилжүүлэлтийн үйл ажиллагаатай холбоотой холбогдох хуулийг боловсруулан ажиллаж байгаа болно.



Газар худалдан авах мөн нүүлгэн шилжүүлэхтэй холбоотой хуулийн үндэс суурийг Үндсэн хууль (1992), Газрын Тухай Хууль (2006) мөн Хувь Хүнд Газар Эзэмшүүлэх Тухай хууль (2003) зэрэгт тус тус оруулсан байна. Үндсэн хуулийн 6.4 зүйл нь хувь хүний эзэмшиж эсвэл ашиглаж буй газрыг эргүүлэн улсын өмч болгон хураан авах эрхийг улсад өгч байгаа юм. Газрыг олон нийтийн хэрэгцээнд зориулан албадан худалдан авч болно. Энэхүү хуулийн 16.3 зүйлд заасны дагуу хэрэв улс нь хувь хүний өмчийг олон нийтийн хэрэгцээнд зориулан хураан авсан тохиолдолд тухайн эзэмшигчид нөхөн олговол эсвэл төлбөр төлөх үүрэг хүлээж байна. Хэрэв тухайн газрыг хүн амын эрүүл мэнд, байгаль орчныг хамгаалах эсвэл улсын аюулгүй байдлыг хамгаалах зорилгоор ашиглах гэж байгаа тохиолдолд тухайн газрыг улсын өмч болгон ямарваа нэгэн нөхөн төлбөр олгохгүйгээр хураан авах боломжтой юм. АХБ-ны Аюулгүй Ажиллагааны Бодлого нь холбогдох санхүүжилт бүхий төслийн хүрээнд албадан нүүлгэн шилжүүлэлтийн аюулгүй байдалтай холбоотой зээлдэгч/үйлчлүүлэгч аль алинд нь тавигдах шаардлагыг заасан болно. Аюулгүй ажиллагааны хамгийн гол зорилго нь: (i) аль болох албадан нүүлгэн шилжүүлэлт хийхээс зайлсхийх; (ii) төсөл болон түүний үйл ажиллагааны хэлбэрийг судлах замаар өөрчлөлтийг аль болох бага түвшинд байлгах; (iii) тухайн үйл ажиллагаанд өртсөн оршин суугчдын хөрөнгө, амьдрах орчин, амьдралын хэв маягийг сайжруулах эсвэл хамгийн багадаа хуучин хэвэнд нь оруулах; мөн (iv) холбогдох өөрчлөлтөнд өртсөн бүлгийн амьдралын стандартыг сайжруулах. НШБ нь газар худалдан авах мөн нүүлгэн шилжүүлэлтийн бодлогыг тодорхой боломж, эрхтэйгээр Монгол улсын хууль болон АХБ-ны ААБ-тай нэгтгэсэн байдлаар Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт зориулан бий болгож байгаа юм. Дээрх хоёр өөр хууль тогтоомжтой холбоотой аливаа харилцан адилгүй нөхцөл байдал үүссэн тохиолдолд АХБ-ны бодлого давуу эрхтэй байна. Нүүлгэн Шилжүүлэлтийн Бодлого нь газар худалдан авах үйл ажиллагааг зохицуулах зорилготой бөгөөд энэ нь оршин суугчдын өөрсдийн санал санаачлага дээр үндэслэн газрыг нэгтгэх үйл ажиллагаа юм. Албадан нүүлгэн шилжүүлэлтийг аль болох хамгийн бага түвшинд барьж ажиллана. Дэд төвүүдийг төлөвлөх, дахин төлөвлөхтэй холбоотой үйл ажиллагаанд нийгмийн аюулгүй байдалтай холбоотой арга замуудыг тусган оруулах бөгөөд ингэснээр газрыг нэгтгэх үйл ажиллагаанд оролцож буй оршин суугчид нь өөрсдийн сайн дураар, эрх үүргийнхээ талаарх мэдээллийг авсны үндсэн дээр оролцож байгаа эсэхийг баталгаажуулах явдал юм. Энэхүү үйл ажиллагаанд хамрагдаж буй оршин суугчидад гарч болох эрсдэл хийгээд энэхүү үйл ажиллагааны ашиг тусын талаарх тодорхой мэдээллийг өгөх болно. Түүнчлэн, газрыг сайн дураар чөлөөлж байгаа иргэдийн бүртгэлийг хөтлөх бөгөөд газар шилжүүлэх бичиг баримт дээр газар эзэмшигч, оршин суугчдын зөвлөл, засгийн газрын төлөөлөгч болон гуравдагч этгээдийн нотлгоотойгоор гарын үзэг зурна. Газар нэгтгэхтэй холбоотойгоор авч хэрэгжүүлж буй арга хэмжээ нь тухайн оршин суугч нь өөрийн оршин суугаа газрыг газар нэгтгэх үйл ажиллагаанд оруулах боломжтой эсэхийг тодорхойлох бөгөөд энэ тохиолдолд газар ашиглах эрхтэй оршин суугч нь өөрийн газрыг газар нэгтгэх хөтөлбөрт оруулах боломжгүй байна. Холбогдох гэрчилгээгүй газар баригдсан үл хөрөнгийн хувьд нөхөн төлбөр олгох эсвэл өмчлэх эрхтэй газарт баригдсан орон сууцанд нүүлгэн шилжүүлэх арга хэмжээг авч болох юм Энэ тохиолдолд анхаарлаа голчлон хандуулах бүлэгт эмзэг бүлгийн оршин суугчдыг орон сууцжуулах үйл ажиллагааг оруулан тооцож болох юм.



Гомдол шийдвэрлэх механизмийг газар худалдан авах үйл ажиллагаа болон түүнтэй холбоотой бусад асуудал тулгарсан оршин суугчид тулгарсан асуудал мөн үүнтэй холбоотойгоор холбогдох талуудын хооронд үүссэн асуудлыг тал тус бүртэй уулзан ярилцах замаар шийдвэрлэн ажиллах үүднээс бий болгон ажиллана. Энэхүү механизм нь эмзэг группт үзүүлж буй нөлөөлөлд илүү их анхаарлыг хандуулан ажиллах юм.



7.7 Эрсдэл ба бууруулах арга зам

Эрсдэл Эрсдлийн бодит үнэлгээ

Эрдлийг бууруулах арга хэмжээ Эрсдлийн удирдлагын дараах үнэлгээ

Ерөнхий: Хотын дэд бүтцэд хийх хөрөнгө оруулалтууд нь мөнгө, улс төрийн хүчин зүйлүүдээр хязгаарлагдсан

Өндөр Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийг УБХЗ бүрэн дэмжин ажиллаж байгаа бөгөөд үүнд Нийслэлийн засаг дарга, консул, Эдийн засгийн хөгжлийн яам, Сангийн яам болон Барилга хот байгуулалтын яам тус тус багтаж байна. Төрийн эрх барьж буй улс төрийн намын зүгээс энэхүү хөтөлбөрийг бүрэн дэмжиж байгаагаас гадна энэхүү нам нь УБХЗ-ны нийслэлийн алба болон засгийн газарт олонхийн байр буурь эзлэн ажиллаж байна. УБХЗ-ны зүгээс гэр хороололд зориулан төсөвлөсөн хөрөнгө оруулалт нь өнгөрсөн хоёр жилийн хугацаанд тогтмол дэвшил, өсөлтийг бий болгосон. УБХЗ-ны зүгээс өөр төрлийн орлого олохуйц үйл ажиллагааг явуулах боломжтой бөгөөд хот төлөвлөлтийн төсөлд шаардлагатай эх үүсвэрийг татварын орлогыг нэмэгдүүлэх замаар олох боломжтой юм. Гэхдээ нийт хөрөнгө оруулалтын дийлэнх хэсэг нь санхүүгийн тайланд тусгасны дагуу зам тээврийн үйл ажиллагаанд зориулагдаж байна. Төслийн үйл ажиллагаанд УБХЗ-ны зүгээс оролцож буй нөхцлүүд нь хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт шаардлагатай эх үүсвэрийг бий болгоход хувь нэмэр оруулах юм. Институтын болон бодлогын шинэчилэлийг нэвтрүүлэх үйл явц нь холбогдох баталгаа, нэвтрүүлэлт, хэрэгжилтийг бий болгох үүднээс УБХЗ-с дэмжлэг туслалцааг авах зайлшгүй шаардлагатай юм.

Бага

Олон нийт болон хувийн секторын оролцоо: Олон нийтийн оролцоонд чиглэсэн цаг хугацаа болон эх үүсвэрийн хангалтгүй байдал

Бага НҮБ-ын хүн ам, нутагшил, суурьшлын хөтөлбөр нь хэрэгжилтийн хугацаан дахь олон нийтийн оролцоог санхүүгийн болон ажилчдын хүчээр дэмжин ажиллах юм ОНХЗ болон ЖДҮЭХЗ-г Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрт багтсан дэд төвүүдээс бүрдэж буй хорооны хэмжээнд байгуулна. ОНХЗ-г Төсөл1 болох Баянхошуу болон Сэлбэ дэхь дэд төвийн үйл ажиллагаанд зориулан байгуулсан. Олон Нийтийн Арга Хэмжээний Төлөвлөгөө болон Харилцан Зөвшилцөл мөн Оролцооны Төлөвлөгөөг боловсруулсан байгаагаас гадна Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрөөр дамжуулан нийгмийн бэлтгэл болон олон нийтийн оролцоонд шаардлагатай үйл явц, эх үүсвэрийг тодорхойлсон юм.

Бага

Олон нийт болон хувийн салбарын оролцоо сул байгаатай холбоотойгоор хөтөлбөрийн хэрэгжилт удааширч байна

Дунд Хувийн салбарын оролцоотойгоор дахин төлөвлөлтийг хийн эсэх нь хамаарч байдаг хэдий ч энэ нь чадавхийн хувьд харьцангуй хязгаарлагдмал байгаа юм. Хэрэв хувийн салбарынхны оролцоо хангалтгүй түвшинд байвал хэрэв шаардлагатай тохиолдолд УБХЗ-н зүгээс ОССК-г энэхүү дахин төлөвлөлтийн үйл ажиллагаанд хамтран ажиллахыг харилцан тохиролцсон. Барилгын ажлыг гүйцэтгэх мөн

Бага





орон сууцны санхүүжилтын асуудал нь иаш чухал бөгөөд Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөр нь Нийслэл Улаанбаатар хотод зориулсан боломжит орон сууцжуулалтын стратегийг боловсруулахад шаардлагатай тогтмол судалгааг дэмжин ажиллах юм.

Дахин төлөвлөлтийн үйл ажиллагаанд хувийн секторын оролцоог нэмэгдүүлэх санал санаачлага дутмаг байна

Дунд Дээрх хэсгээс үзнэ үү. Эрсдлийн арга хэмжээ авснаар бага болно

Үлсдлийн арга хэмжээ авснаар бага болнойн Бага Дэд төвтэй холбоотой Төсөл 1-н явцад холбогдох ур чадварын судалгааг явуулсан бөгөөд энэхүү судалгааны үр дүн дээр үндэслэн шаардлагатай сургалтыг бэлтгэн гаргах юм. Бодлогын хувьд “хотын” соёл, ур чадварыг түгээх ур чадварын сургалтанд илүү анхаарал хандуулсан бөгөөд сургалтанд хамрагдсан хүмүүс нь энэхүү ажлын боломжийг ашиглах бололцоо бүрдэж байгаа юм.

Хөтөлбөр дэхь эмэгтэйчүүдийн оролцоо хангалтгүй байна

Дунд Хөтөлбөрийн зүгээс Хэрэгжүүлэгч Агентлгийн жилийн төсөвт хүйсийн тэнцвэрт байдлыг хангахтай холбоотой үйл ажиллагааг оруулсан байна. Хүйсийн Тэнцвэрт Байдлыг Хангах Төлөвлөгөө (ХТБХТA) нь Хөрөнгө оруулалтын хөтөлбөрийн хүрээнд хэсэг, хороонд амьдарч буй өрт толгойлсон эмэгтэйн нөхцөл байдал, газрын хугацаа, үл хөдлөх хөрөнгийн хамгаалалт мөн шийдвэр гаргалтанд эрх тэгш оролцох зэрэш стратегийн чухал арга замыг тусгасан байдлаар боловсруулагдсан.

Эрсдлийн арга хэмжээ авснаар бага болно

Төслийн зардал ба санхүүжилт: Дэлхийн зах зээл дээр эрчим хүч, барилгын материалын үнэ өсөж буй энэ үед хөтөлбөрийн хөрөнгө оруулалт болон үйл ажиллагаа, засвар үйлчилгээний зардлыг мэдэгдэхүйцээр нэмэгдүүлж байна

Дунд Төсөл 1-н хүрээнд эхний ээлжинд туршилтаар хэрэгжих гэж буй хоёр дэд төвийн хувьд авч үзвэл үндсэн барилгын ажил болон бараа бүтээгдэхүүний гэрээнд заасан үнээр зардлын урьдчилсан тооцооллыг гаргасан. Тооцоолсон зардлын хэмжээгээр Төсөл 2 болон 3-н хүрээнд хийгдэх дэд төвийг дахин төлөвлөх үйл ажиллагаанд шаардлагатай хөрөнгө оруулалтын хэмжээг тооцон гаргасан. Зардлын тооцооллыг 2013 оны байдлаарх бараа бүтээгдэхүүний үнэ дээр тулгуурлан гаргасан бөгөөд энэхүү тооцоололд гарч болзошгүй үнийн эрсдлийг тооцсоноос гадна энэхүү тооцооллыг АХБ-ны орон нутгын болон олон улсын зардлын тооцооллын төсөөллөөр тооцон гаргасан.


Бодлого болон институтыг дахин шинэчилэлтэнд дэмжлэг үзүүлэхтэй холбоотойгоор тохирамжит бус хөтөлбөрийн эх үүсвэрийг ашиглаж байна

Дунд Шаардлагатай зардлын эх үүсвэрийг зээлийн нөхцөлд тусгасан байгаа болно.

Бага

УБХЗ-ны зүгээс орлогын бууралтыг эргэн сайжруулах тохиромжит арга хэмжээг авч чадахгүй байна

Өндөр Холбогдох заалтыг АХБ-ны зээлийн бичиг баримтанд тусгах бөгөөд энэ нь УБХЗ-д холбогдох эрсдлийг бууруулах боломжийг олгох юм






Загвар, үйл ажиллагаа, засвар Худалдааны барилга байгууламж барихтай холбоотой эрэлт хэрэгцээ бага байна

Дунд Одоогоор санал болгож буй үйл ажиллагаа нь холбогдох эрсдлийг хувийн секторт шилжүүлэхтэй холбоотой байгаа бөгөөд УБХЗ-ны зүгээс сайт болон ТХХХА-тай холбоотой боломжит зохион байгуулалтын үйл ажиллагааг оршин суугчдад зориулсан барилга байгууламжийн үйл ажиллагаанд санал болгон ажиллах юм


Мэргэжлийн ур чадвар, туршлагатай зөвлөхийг ажилд авах, ажиллуулах боломж байна

Бага Зөвлөх үйлчилгээтэй холбоотой нэг томоохон үйл ажиллагаа яригдаж байгаа бөгөөд үүнтэй холбоотойгоор нэр хүндтэй эх үүсвэр сайтан хэд хэдэн газрыг сүүлчийн гатанд сонгон шалгаруулсан байгаа болно. ХА/ХэА нь АХБ болон Төслийн Зөвлөх Үйлчилгээний багтай хамтран ажиллах замаар АХБ-ны зааварчилгааг мөрдөж байгаа эсэх дээр хяналт тавин ажиллана. Бүх түвшин дэхь агентлаг хоорондын хамтын ажиллагааг дэмжин ажиллах бөгөөд ОШСЗШ-н багцын гүйцэтгэлийг хянана.


Нийт Дунд Бага

Fr chapter 7 racb 24 nov 2013

Design

Transcript of Fr chapter 7 racb 24 nov 2013