format - aztu.edu.az -az.pdfFormat əsasən çertyoj çapa hazırlanan vaxtı yəni Layout...

Mühəndis qrafikası fənnindən Laboratoriya işləri

Laboratoriya işi №1

Mövzu: Cizgilərin çəkilməsinə hazırlıq tədbirləri və künc ştampının tərtibi.

Mövzunun aktuallığı- Cizgilərin çəkilməsində elə əməliyyatlar vardır ki, onlar hər dəfə

təkrarlanır. Oxşar təyinatlı cizgilərin çəkilməsində təkrar əməliyyatların yerinə yetirilməsinin

qarşısını almaq üçün şablon fayıllar yaratmaq məqsədəuyğun olur. Şablon fayıllarda ölçü vahidi,

format, xətlərin tipləri, künc ştampları və əsas yazılar və s yaradılıb yadda saxlanır.

Model sahəsinin istənilən yerində çəkilmiş cizgini asanlıqla layout sahəsində yerinə

yetirilmiş format və künc ştampına uyğun miqyaslayıb kompanovka etmək olur. Cizgiləri layout

sahəsindən çapa verməklə çapın məhsuldarlığı artırılmış olur.

İşin yerinə yetrilməsində məqsəd- tələbələr hər yeni fayl açdıqda müəyyən vaxt və zəhmət

tələb edən təkrar işlərin qarşısını almaq və cizgilərin çap qurğusuna çıxarılması vərdişlərini

öyrətməkdir.

İşin məzmunu- yeni faylın açılması və yadda saxlanması. Standart künc ştampının və əsas

yazıların yerinə yetirilməsi. Cizginin çapa hazırlanması.

2

İşin kompüterdə yerinə yetrilmiş nümunəsi (son nəticə).

İşin yerinə yetrilməsi üçün tələblər (əvvəlki dərslərin nəticəsi kimi) aşağıdakıları

bilməlidirlər:

yeni faylın açılması və yadda saxlanması;

3

formatın dəyişdirilməsi;

AutoCAD proqramının interfeysi və "siçanla" tanışlıq;

Hal sərtinin komandaları ilə tanış olmalı;

Line və Mtext komandalarını mənimsəməli;

ikiölçülü koordinat sistemlərindən istifadəni mənimsəmək;

cizgilərin çapı ilə tanış olmalı.

İşin yerinə - yetirilməsi ardıcıllığı.

(işin yerinə yetrilmə ardıcıllığı bir nümunə

üçün əvvəldən axıra qədər aralıq təsvirlər göstərilməklə verilir).

AutoCAD -ın işə salınması

Windows əməliyyat sisteminin son variantları altında işləyən AutoCAD 2013-ü

işə salmaq üçün, işçi stolda əgər AutoCAD 2013-nün nişanı varsa, onun üzərində dayanıb siçanın sol düyməsini iki dəfə

tıqqıldatmaq lazımdır. Paketi kompyüterə yükləmək üçün

aşağıdakı kimi də hərəkət edilir: ekrandan «ПУСК»

(«Start»)PROQRAMAutoDESK

AutoCAD-2013 AutoCAD-2013 seçməklə AutoCAD kompyüterə yüklənir.

QEYD: Ingilis sözlərindən sonra verilmiş mötərizədəki tərcümə bəzən onların əsl mənası deyil, yalnız onların vəzifəsini qeyd edir.

AutoCad paketində çertyoj birin birə çəkildiyindən model sahəsində formatın təyini əksər

hallarda aktual olmur. Format əsasən çertyoj çapa hazırlanan vaxtı yəni Layout sahəsində nəzərdə tutulur. Lakin buna baxmayaraq bəzi çertyojlar üçün də model sahəsində format təyin etmək olar.

Model sahəsində çertyoju çəkməyə başlamazdan əvvəl yeni fayl açmaq məsləhətdir. Bunun üçün File>new (bu cür yazılış komandalar menyusundan istifadə üçün nəzərdə tutulur) və ya CTRL+N komandası işə salınır və açılmış Select template pəncərəsindəki siyahıdan acadiso

seçilib Open düyməsi basılır. Bu zaman format A3 və ölçü vahidi mm təyin edilir. Digər formata keçmək üçün komandalar sətrinə (Command:) Limits komandası yığılır.

Məsələn, A4 formatı. Command: '_limits <Enter> Reset Model space limits:

Specify lower left corner or [ON/OFF] <0.0000,0.0000>:<Enter düyməsi vurulur> Specify upper right corner <420.0000,297.0000>: 210,297 <Enter düyməsi vurulur>

Bununla A4 formatı təyin edilir. Formatı ekranda görmək üçün komandalar sətirinə “Z” yazıb ENTER düyməsi basılır və sonra “a” yazılıb ENTER basılır.

Hal sətirindəki (ekranda sonuncu sətir) GRİD

(əgər grid sözlə işıqlanmırsa onda qəfəs şəkilli

piktoqrammadan istifadə etmək olar, yəni onun üzərində siçanın sağ düyməsini vurmaq olar) üzərində kursoru saxlayıb siçanın sağ düyməsi basılır, açılmış siyahıdan

Settings... seçilir. Görünən Drafting settigs pəncərəsindən Grid behavior sahəsindəki bütün aktiv

açarlar ləğv edilir (Məsələn, Adaptive grid açarı). Əğər hal sətrindəki komandalar qrafiki işarələrlə

verilibsə onları sözlərlə əvəz etmək olar. Bunun üçün hal

sətrindəki komandalardan (məsələn, grid) birinin

4

üzərində dayanıb sağ düymə vurulur və açılmış kontekst menyudan Use İcons açarı ləğv edilir.

Son sətirdə (hal sətrində) yerləşən dişli çarx işarəsindən 2d Drafting &

Annotation seçməklə ekran 2d cizgilərin çəkilməsində istifadə edilən komandalara sazlanır.

Hal sətrindən Polar qoşulur və üzərində sağ düymə açılan siyahıdan 150 seçilir. Hal sətrindən Osnap qoşulur, üzərində sağ düymə açılan siyahıdan settings seçilir və açılan

lövhədən yalnız endpoint, intersection açarları qoşulur. Hal sətrindən Otrack qoşulur. Hal sətrində yerləşən diğər komandalar söndürülür (Snap, Ortho, Dyn, Ducs, Lwt və Qp).

Layout1 sahəsinə keçirilir (Layout1 üzərində sol düymə bir dəfə vurulur).

Layout 1-in üzərində siçanın sağ düyməsi basılır və açılmış siyahıdan From Template... seçilir. Açılmış Select Template From File pəncərəsindən lazımı künc ştampının şablonu seçilir (əgər şablona ehtiyac yoxdursa bu bənd yerinə yetirilmir).

Layout 1 üzərində siçanın sağ düyməsi basılır və Page Setup Manager... seçilir və

eyniadlı dialoq pəncərəsi açılır. Page Setup Manager pəncərəsindəki Page

setups sahəsindəki siyahıdan Layout 1 seçilir və

Modify düyməsi basılır. Page Setup- Layout 1 dialoq

pəncərəsindəki printer/plotter sahəsindəki siyahıdan kompyüterə qoşulmuş printer (və ya plotter) seçilir. Paper size sahəsindəki siyahıdan

A4 formatı təyin edilir. Drawing orientation (çertyojun istiqaməti) sahəsindən Portrait

(portret) açarı qoşulur və OK düyməsi basılır. AutoCAD yenidən Page Setup Manager

pəncərəsinə qayıdır və buradan Close düyməsi

basılır. Qırıq-qırıq xətlə çəkilmiş düzbucaqlı çap qurğusunun sərhədləridir. Bu düzbucaqlının

ölçüləri çap qurğusunun növündən aslı olaraq müxtəlif olub əsasən formatdan kiçik olur. Yalnız plotterlərdə bu ölçülər formata uyğun olur.

Seçilmiş düzbucaqlı Layout-dan Model sahəsinə baxmaq üçün pəncərədir.

5

Zolağın Home menyusundakı Draw lövhəsindəki Line komandası işə salınır. Aşağıdakı koordinatlar yığılır və hər koordinat daxil edildikdən sonra ENTER düyməsi basılır.

Command: _line Specify first point: 5,5 Specify next point or [Undo]: @0,250

Specify next point or [Undo]: @185,0 Specify next point or [Close/Undo]: @0,-250 Specify next point or [Close/Undo]: C

Yuxardakı əməliyyatlarla çərçivə çəkilir. Line komandası yenidən işə salınır.

Command: _line Specify first point: 5,60 Specify next point or [Undo]: @185,0 Specify next point or [Undo]: Enter düyməsi basılır.

Line komandası yenidən işə salınır. Command: _line Specify first point: 12,60

Specify next point or [Undo]: @0,-25 Specify next point or [Undo]: Enter düyməsi basılır. Command: _line Specify first point: 22,60

Specify next point or [Undo]: @0,-55 Specify next point or [Undo]: Enter düyməsi basılır.

Command: _line Specify first point: 45,60 Specify next point or [Undo]: @0,-55 Specify next point or [Undo]: Enter düyməsi basılır.

Command: _line Specify first point: 60,60 Specify next point or [Undo]: @0,-55

Specify next point or [Undo]: Enter düyməsi basılır. Command: _line Specify first point: 70,60 Specify next point or [Undo]: @0,-55

Specify next point or [Undo]: Enter düyməsi basılır.

6

Bu qayda ilə künc ştampını çəkib sona çatdırmaq olar. Lakin daha asan üsulla da çəkməni davam etmək olar.

Line komandası işə salınıb

çərçivənin sol aşağı küncündə siçanın nişanını yaxınlaşdırıb

yuxarı istiqamətdə izləmə yaradıb "5" daxil edilir və Enter daxil edilir. Sonra isə nişanı sağa

yönəldib sonuncu şaquli xətti kəsəndə (İntersection açarı

işıqlanır) sol düymə vurulur. Enter düyməsi basılır.

Line komandası işə salınaraq eyni qayda ilə sonuncu

xəttin təpə nöqtələrindən birinə nəzərən növbəti xətt çəkilir.

Bu üsuldan istifadə edərək künc ştampının sol tərəfinin bütün xətləri çəkilir.

Line komandası işə salınıb aşağıdan üçüncü

xəttin sağ ucunu tutub (Osnap aktiv olmalıdır) çərçivənin sağ tərəfini kəsdikdə yenidən sol

düymə vurulur. Eyni əməliyyatlar təkrarlanaraq

yuxarıdan üçüncü xəttin ucundan da xətt çəkilir. Bu qayda ilə künc ştampının sağ hissəsi də

çəkilib sona çatdırılır. Layout -an Model-ə baxış pəncərəsi seçilir və sol küncünün dəstəyini aktivləşdirib onu daşıyaraq künc

ştampının sol yuxarı hisəsi ilə üst-üstə qoyulur. Bu qayda ilə pəncərənin sağ yuxarı küncü isə çərçivənin sağ yuxarı küncü ilə üst-üstə yerləşdirilir.

Start sətrindən azərbaycan dili aktivləşdirilir. Annation lövhəsinən

Multiline Text komandası işə

salınıb çərçivənin dəy. mətni yığılacaq hissəsində düzbucaqlı açılır və klaviyaturadan "dəy." yığılır və zolaqdan Close Text Editor düyməsi basılır. Bu

qayda ilə standarta uyğun əsas yazılar yerinə yetirilir. Hal sətrindən LWT aktivləşdirilib qalınlığı

dəyişdiriləcək xətlərdən biri seçilib Properties lövhəsindəki ikinci açılan pəncərədən qalın xətlərdən biri seçilir. Bu qayda ilə bütün xətlər qalınlaşdırılır.

Layout aktiv olmaqla CTRL+S düyməsi birlikdə basılaraq faylı yadda saxlamaq üçün dialoq pəncərəsi açılır.

7

File of type açılan siyahıdan AutoCAD Drawing Template (*.dwt) seçilib File name

sahəsindəki mətn sahəsinə faylın adı yazılıb (məsələn, a4) Save düyməsi basılır. Bu əməliyyatdan sonra yeni fayl açdıqda acadiso əvəzinə A4 seçilir.


Mövzu: Nöqtənin proyeksiyalarının çəkilməsi

Mövzunun aktuallığı- Tərsimi həndəsədə cizgilərin çəkilməsi metodları dəqiq olsa da ən-

ənəi üsulla yerinə yetirilməsi müəyyən xətalarla aparılır. Tərsimi həndəsə fənnində nöqtənin

proyeksiyalarının qurulması demək olar ki, bütün məsələlərin həllində istifadə edilir. Kompüterin

tətbiqilə nöqtənin epürdə çəkilməsi istənilən həndəsi fiqurun çəkilməsi deməkdir. Kompüterdə

çəkilən çertyojlar əllə vərəqdə çəkilən çertyojdan bir çox üstünlüklərə malikdir: kompüterin

tətbiqilə çəkilən cizgilər daha dəqiq yerinə yetirilir, kefiyyəti yüksək olur, daha sürətlə alınır və s.

İşin yerinə yetrilməsində məqsəd- tələbələrin koordinatlarla verilmiş nöqtəni AutoCAD

proqramının köməyilə kompüterdə çəkməni öyrənməsidir. Digər tərəfdən istifadəçilərin AutoCAD

proqramında dekart (düzbucaqlı) və polyar koordinatlardan istifadə qaydaldrını mənimsəməkdir.

İşin məzmunu- yeni faylın açılması və yadda saxlanması. Koordinatları ilə verilmiş

nıqtənin yerinə yetirilməsi.

8

Nöqtənin proyeksiyalarinin çəkilməsi A(40,30,35)

Model sahəsində çertyoju çəkməyə başlamazdan əvvəl yeni fayl açmaq məsləhətdir. Bunun üçün File>new (bu cür yazılış komandalar menyusundan istifadə üçün nəzərdə tutulur) və ya

CTRL+N komandası işə salınır və açılmış Select template pəncərəsindəki siyahıdan A4 və ya acadiso seçilib Open düyməsi basılır.

Bununla A4 və ya A3 formatı təyin edilir. Formatı ekranda görmək üçün komandalar sətirinə “Z” yazıb ENTER düyməsi basılır və sonra “a” yazılıb ENTER basılır. Əgər əvvəlcədən A4 şablonu yaradılmayıbsa onda aşağıdaki hazırlıq əməliyyatları yerinə yetirilir.

CTRL+N komandası işə salınır və açılmış Select template pəncərəsindəki siyahıdan acadiso seçilib Open düyməsi basılır. Bu zaman format A3 və ölçü vahidi mm təyin edilir.

Digər formata keçmək üçün komandalar sətrinə (Command:) Limits komandası yığılır. Məsələn, A4 formatı.

Command: '_limits <Enter>

Reset Model space limits: Specify lower left corner or [ON/OFF] <0.0000,0.0000>:<Enter düyməsi vurulur>

Specify upper right corner <420.0000,297.0000>: 210,297 <Enter düyməsi vurulur> Beləliklə A4 formatı təyin edilir. Formatı ekranda görmək üçün komandalar sətirinə “Z”

yazıb ENTER düyməsi basılır və sonra “a” yazılıb ENTER basılır.

Hal sətirindəki (ekranda sonuncu sətir) GRİD (əgər grid sözlə işıqlanmırsa onda qəfəs

şəkilli piktoqrammadan istifadə etmək olar, yəni onun üzərində siçanın sağ düyməsini vurmaq

olar) üzərində kursoru saxlayıb siçanın sağ düyməsi basılır, açılmış siyahıdan Settings... seçilir. Görünən Drafting settigs pəncərəsindən Grid behavior sahəsindəki bütün aktiv açarlar ləğv edilir (Məsələn, Adaptive grid açarı).



Hal sətrindən Polar qoşulur və üzərində sağ düymə açılan siyahıdan 150 seçilir. Hal sətrindən Osnap qoşulur, üzərində sağ düymə açılan siyahıdan settings seçilir və açılan

lövhədən yalnız endpoint, intersection açarları qoşulur.

Hal sətrindən Otrack qoşulur. Hal sətrində yerləşən diğər komandalar söndürülür (SNAP,ORTHO,DYN,DUCS, LWT və s).

Bununla da cizgilərin çəkilməsinə hazırlıq tədbirləri sona çatdırılır. 1. Line komandası işə salınır və ekranda

ixtiyari yerdə bir nöqtə vurulub siçan sağa yönəldilib

klaviaturadan “100” yazılıb Enter düyməsi basılır və ESC basılıb komandadan çıxılır.

2. Osnap üzərində sağ düymə sixilib açılan siyahıdan midpoint aktivləşdirilir. Line komandası işə salınır və ekrandakı düz

xəttin orta nöqtəsi vurulur. Elastik xətt yuxarı

yönəldilib “40” daxil edilib (Elastik xətt şaquli

vəziyyətdə olmalıdır) enter basılır. ESC basılıb komandadan çıxılır.

3. Line komandası işə salınır və ekrandakı düz xəttin orta nöqtəsi vurulur. Elastik xətt aşağı yönəldilib “40” daxil edilib

(Elastik xətt şaquli vəziyyətdə olmalıdır) enter basılır. ESC basılıb komandadan çıxılır.

4.

Mtext komandası işə

salınır (Annotation lövhəsi). Xətlərin

9

kəsişdiyi nöqtənin sağ yuxarı hissəsində düzbucaqlı açılır. Style lövhəsindən şriftin hündürlüyü “5” daxil edilib “o” yazılır. Kənarda ekranda boş bir yerdə vurmaqla komandadan çıxılır. Eyni əməliyyat təkrarlanıb epyuranın proyeksiya oxları şəkildəki kimi adlandırılır.

5. Line komandası işə salınır və koordinat başlanğıcı vurulut. Elastik xətt sağ aşağıya tərəf

yönəldilib ekranda 3150 işıqlandıqda klaviaturadan “50” yazıb enter basılır. ESC basılıb komandadan çıxılır.

6. Osnap üzərində sağ düymə sixilib açılan siyahıdan midpoint ləğv edilir. Line komandası

işə salınır və ekranda koordinat başlnğıcında bir anlığa dayanıb (vurulmur) elastik xətt sola yönəldilir və “40” (x-koordinat) daxil edilib enter basılır. Elastik xətt yuxarı yönəldilib “30” (z-

koordinat) daxil edilib (Elastik xətt şaquli vəziyyətdə olmalıdır) enter basılır. ESC basılıb komandadan çıxılır.

7. Line komandası işə salınır və sonuncu çəkilmiş şaquli

xəttin aşağı nöqtəsi vurulur elastik xətt aşağı yönəldilir “35” (y-koordinat) daxil edilib enter basılır.

Elastik xətt sağa yönəldilib 450 lik (Elastik xətt üfiqi vəziyyətdə olmalıdır) xətti kəsdikdə vurulur.

Elastik xətt yuxarı yönəldilib “65” (y+z) daxil edilib enter basılır və

elastik xətti sola yönəldib şaquli xəttin yuxarı nöqtəsini kursor tutduqda sol düymə (siçanın)

sıxılır. ESC basılıb komandadan çıxılır. 8. Circle komabdası işə salınıb şəkildəki nöqtələrdən biri

seçilir və klaviaturadan “1” (radius) yazılıb enter basılır. Əməliyyat bütün nöqtələr üçün təkrarlanır.

9. Mtext komandası ilə, şəkildə olduğu kimi, epyurada nöqtənin adı və koordinatları

adlandırılır.

10. Ctrl+S düymələri birlikdə sıxılıb

açılmış Save drawing as pəncərəsindən disk, qovluq seçilib fayla ad verilib yadda saxlanılır.

AutoCAD proqramı bağlanır. Laboratoriya işini №2-nin tapşırıqları

Variantlar XA YA ZA Var. XA YA ZA Var. XA YA ZA Var. XA YA ZA

1 30 25 40 9 25 20 30 17 26 32 38 25 25 31 25

2 25 20 35 10 25 28 15 18 25 26 23 26 36 0 15

3 35 15 25 11 36 25 13 19 35 20 30 27 35 0 25

4 20 25 30 12 40 35 0 20 25 33 24 28 36 25 0

5 17 30 24 13 38 0 25 21 25 35 15 29 27 24 0

10

6 35 0 30 14 31 40 20 22 30 20 20 30 28 20 35

7 32 32 0 15 26 24 28 23 25 28 30

8 25 0 34 16 20 30 25 24 20 25 35


Mövzu: Maillik və konusluqdan istifadə etməklə cizgilərin çəkilməsi.

Mövzunun aktuallığı- Texnikada çoxlu sayda detallarda maillik və konusluq elementləri

vardır. Bu elementlər maillik və konusluğu göstərən şərti işarələrlə verilir. Ənənəvi üsulla bunların

AutoCAD -da çəkilməsi çox vaxt aparır və proqramın tətbiqinin səmərəlliyini azaldır. AutoCAD -ın

imkanlarından istifadə edib yeni kompüter texnologiyalarını tətbiq etməklə maillik və konusluğun

çəkilməsini mənimsəmək məqsədəuyğundur.

Qapalı konturların yaradılması və onlardan istifadə qaydalarını öyrənmək. Konturların

qapalı olmasının üstünlükləri və aktuallığını müəyyən etmək. Konturların daxilinin materialların

şərti qrafiki işarələnməsindən istifadə etməklə ştrixlənməsi qaydaları.

İşin yerinə yetrilməsində məqsəd- tələbələrə maillik və konusluqlarla verilmiş cizgilərin

necə çəkilməsinin kompüter texnologiyasını mənimsətmək. Qapalı konturların daxilinin standarta

uyğun materialların şərti qrafiki elementlərinin seçilməsi, sazlanmasını və ştrixlənməsini

öyrətməkdir.

İşin məzmunu- maillik və konusluq elementləri olan cizgilərin çəkilməsi. Standarta uyğun

konturların daxilinin ştrixlənməsini yerinə yetirilməsi.

11



bilməlidirlər:

12

Yeni faylın açılması və yadda saxlanması;

Hatch komandası;

Maillik və konusluq haqqında məlumat;

Redaktəetmə əməliyyatları obyektlərin seçilməsi və redaktəetmə komandalar (Fillet, Mirror,

Offset, Erase, Move komandaları);

Ölçülərin qoyulması;


(işin yerinə yetrilmə ardıcıllığı bir nümunə üçün əvvəldən axıra qədər aralıq təsvirlər göstərilməklə

verilir). Model sahəsində çertyoju

çəkməyə başlamazdan əvvəl yeni

fayl açmaq məsləhətdir. Bunun üçün File>new (bu cür yazılış komandalar

menyusundan istifadə üçün nəzərdə tutulur) və ya CTRL+N komandası işə salınır və açılmış Select

template pəncərəsindəki siyahıdan A4 (bu format 1-ci laboratoriya

işindən yaradılmışdır) seçilib Open düyməsi basılır. Bu zaman format A4 və ölçü vahidi mm təyin edilir.

Bununla A4 formatı təyin edilir. Formatı ekranda görmək üçün

komandalar sətirinə “Z” yazıb ENTER düyməsi basılır və sonra “a” yazılıb ENTER basılır.

Əgər əvvəlcədən A4 şablonu yaradılmayıbsa onda aşağıdaki hazırlıq əməliyyatları yerinə

yetirilir. CTRL+N komandası işə salınır və açılmış Select template pəncərəsindəki siyahıdan

acadiso seçilib Open düyməsi basılır. Bu zaman format A3 və ölçü vahidi mm təyin edilir.


Command: '_limits <Enter> Reset Model space limits: Specify lower left corner or [ON/OFF] <0.0000,0.0000>:<Enter düyməsi vurulur>

Specify upper right corner <420.0000,297.0000>: 210,297 <Enter düyməsi vurulur> Bununla A4 formatı təyin edilir. Formatı ekranda görmək üçün komandalar sətirinə “Z”

yazıb ENTER düyməsi basılır və sonra “a” yazılıb ENTER basılır. Hal sətirindəki (ekranda sonuncu sətir) GRİD

(əgər grid sözlə işıqlanmırsa onda qəfəs şəkilli

piktoqrammadan istifadə etmək olar, yəni onun üzərində siçanın sağ düyməsini vurmaq olar) üzərində

kursoru saxlayıb siçanın sağ düyməsi basılır, açılmış siyahıdan Settings... seçilir. Görünən Drafting settigs pəncərəsindən Grid behavior sahəsindəki bütün aktiv

açarlar ləğv edilir (Məsələn, Adaptive grid açarı). Əğər hal sətrindəki komandalar qrafiki

işarələrlə verilibsə onları sözlərlə əvəz etmək olar. Bunun üçün hal sətrindəki komandalardan (məsələn, grid) birinin üzərində dayanıb sağ düymə vurulur və

açılmış kontekst menyudan Use İcons açarı ləğv edilir. Son sətirdə (hal sətrində) yerləşən dişli çarx

13

işarəsindən 2d Drafting & Annotation seçməklə ekran 2d cizgilərin çəkilməsində istifadə edilən komandalara sazlanır.

Hal sətrindən Polar qoşulur və üzərində sağ düymə açılan siyahıdan 150 seçilir.

Hal sətrindən Osnap qoşulur, üzərində sağ düymə açılan siyahıdan settings seçilir və açılan lövhədən yalnız endpoint, intersection açarları qoşulur.

Hal sətrindən Otrack qoşulur. Hal sətrində yerləşən diğər komandalar söndürülür (SNAP,

ORTHO, DYN, DUCS, LWT və QP).

Bununla da cizgilərin çəkilməsinə hazırlıq tədbirləri sona çatdırılır.

1. Line komandası işə salınır və ekranda ixtiyari yerdə bir nöqtə vurulub siçan sağa yönəldilib klaviaturadan 50 yazılıb Enter düyməsi basılır. Siçanın nişanı (elastik xətt) yuxarı

yönəldilib yenidən 50 daxil edilib Enter düyməsi basılır və ESC basılıb komandadan çıxılır.

2. Line komandası yenidən işə salınır. Üfiqi xəttin sol ucu vurulur və elastik xətt yuxarı yönəldilib ixtiyari yerdə vurulur və ESC basılıb komandadan çıxılır.

3. Line komandası yenidən işə salınır. Üfiqi xəttin sol ucunda dayanıb (sol düymə

vurulmur) elastik xətt sağa yönəldilib "22,4" daxil edilir və Enter düyməsi basılır. Nəticədə xətt çəkmədən sağa 22.4 mm yerdəyişmə edilir. Elastik

xətt yuxarı yönəldilib 10 daxil edilib Enter düyməsi basılır. Klaviaturadan @10,1

(mailliyin qiymətidir) yığılıb Enter düyməsi basılır və ESC (və ya Enter düyməsi) basılıb komandadan çıxılır.

4. Şaquli çəkilmiş 10 mm xətt çəkilib Erase komandası basılır və xətt

pozulur. Offset komandası işə salınır və "6" daxil edilib və Enter düyməsi basılır sağ tərəfdəki şaquli (50 mm-lik) xətt seçilir. Həmin xətdən sol tərəfdə ixtiyari

nöqtə vurulur və ESC basılıb komandadan çıxılır. Bu əməliyyatla xəttin surəti yaradılır.

5. Fillet komandası işə salınır və klaviaturadan "R" daxil edilib

Enter düyməsi basılır, yenidən "5" daxil edilib Enter düyməsi basılır, sol tərəfdəki şaquli xəttin aşağıdakı ucuna yaxın bir yerdə vurulur sonra isə mail xəttin sol ucuna yaxın bir yerdə vurulur.

6. Fillet komandası yenidən işə salınır və klaviaturadan "R" daxil

edilib Enter düyməsi basılır, yenidən "10" daxil edilib Enter düyməsi basılır,

sağ tərəfdəki birinci (Offset-lə yaradılmış xətt) şaquli xəttin yuxardakı ucuna yaxın bir yerdə vurulur sonra isə

mail xəttin sağ ucuna yaxın bir yerdə vurulur.

7. Mirror komandası işə salınır. Ekrandakı xətlər seçilir və Enter düyməsi basılır. Sağ tərəfdəki şaquli xətlərin yuxarıdakı uc nöqtələri ardıcıl

olaraq vurulur və Enter düyməsi basılır. Nəticədə şveller formasında qapalı kontur alınır.

8. Yenidən Mirror komandası işə salınır. Ekrandakı şvellerin yuxarı yarısı seçilir və Enter düyməsi basılır. Sağ tərəfdəki şaquli

xəttin aşağıdakı və yuxarıdakı uc nöqtələri ardıcıl olaraq vurulur və klaviaturadan "Y" daxil edilib Enter düyməsi basılır.

9. Move komandası işə salınır. Şvellerin yuxarı yarısı

14

seçilib Enter basılır. Şvellerin, əvvəlcə yuxarı yarısının sağ aşağı nötəsi, sonra isə sol aşağı nöqtəsi qeyd edilir.

10. Hatch komandası işə salınır. Açılmış eyniadlı pəncərədən Add: Pick points düyməsi basılıb ekrandan çəkilmiş

konturun daxilində bir nöqtə vurulur və Enter düyməsi basılır həmin pəncərəyə qayıdıb

Pattern siyahısından ANSI31 seçilib OK düyməsi basılır.

11.

komandası işə salınıb ardıcıl olaraq əvvəlcə yuxarı üzün sağ nöqtəsi və sonra aşağı üzün sağ nöqtəsi seçilir və müəyyən məsafəyə elastik xətti dartıb sol düymə vurulur. Bu qayda ilə

digər xətti ölçülər yerinə yetirilir. komandası ilə qövslər seçilib ölçüləri qoyulur. MText komandası ilə isə

mailliyin qiyməti yazılır.

Konusluğun çəkilməsi.

1. Line komandası işə salınır və ekranda ixtiyari yerdə bir nöqtə vurulub siçan sağa yönəldilib klaviaturadan 150 yazılıb Enter düyməsi basılır. ESC basılıb komandadan çıxılır.

2. Line komandası işə salınır

və ekranda çəkilmiş xəttin sol ucunda dayanıb elastik xətti

sağa yönəldib "5" daxil edib Enter

düyməsi basılır. Elastik xətt yuxarı yönəldilib "25" daxil edib Enter düyməsi basılır. Klavituradan @8,1 (maillik konusluğun yarsına bərabərdir) yığılıb yenidən Enter düyməsi basılır və ESC sıxılıb komandadan çıxılır.

3. Offset komandası işə salınır və "80" daxil edilib və Enter düyməsi basılır sol tərəfdəki şaquli (25 mm-lik) xətt seçilir. Həmin xətdən sağ tərəfdə ixtiyari nöqtə vurulur və ESC basılıb komandadan çıxılır. Bu əməliyyatla sağda xəttin surəti yaradılır.

4. Fillet komandası işə salınır və klaviaturadan Shift

düyməsini basıb saxlayıb sağ tərəfdəki (Offset-lə yaradılmış xətt)

şaquli xəttin yuxardakı ucuna yaxın bir yerdə vurulur sonra isə mail xəttin sağ ucuna yaxın bir yerdə vurulur.

5. Line komandası işə salınır və ekrandakı sağ şaquli xəttin aşağı nöqtəsi üzərində dayanıb, vurmadan, elastik xətti yuxarı

yönəldib klaviaturadan "30" daxil edib Enter düyməsi basılır. Elastik xətti sağa yönəldib "20" daxil edib Enter basılır və @4,-4

daxil edib yenidən Enter basılır. Elastik xətti aşağı yönəldib oxu kəsdikdə vurmalı. ESC basılıb komandadan çıxılır.

15

6. Line komandası işə salınır və ekrandakı sağ şaquli xəttin aşağı nöqtəsi üzərində dayanıb, vurmadan, elastik xətti yuxarı yönəldib klaviaturadan "16" daxil edib Enter

düyməsi basılır. Elastik xətt sağa yönəldib "36" daxil edib Enter basılır. Elastik xətti aşağı yönəldib oxu kəsdikdə

vurmalı. ESC basılıb komandadan

çıxılır.

7. Mirror komandası işə

salınır. Ekrandakı xətlər seçilir (üfiqi oxdan başqa) və Enter düyməsi basılır. Üfiqi xəttin sol uc nöqtəsi vurulur sonra

sağ uc nöqtə ardıcıl olaraq vurulur və klaviaturadan "N" daxil edilib Enter

düyməsi basılır. 8. Line komandası işə salınır ekrandan kəsilmiş küncün (haşiyə) nöqtələri ardıcıl olaraq vurulur

və ESC basılıb komandadan çıxılır.Yenidən Line

komandası işə salınır ekrandan kəsilmiş sağ tərəfdəki düzbucaqlının diaqonal xəttin nöqtələri ardıcıl olaraq

vurulur və ESC basılıb komandadan çıxılır. Eyni əməliyyat ikinci daqonal xətt üçün təkrarlanır. Ekrandakı fiqur seçilib (mərkəz və diaqonal xətlərdən başqa)

Properties lövhəsindəki ikinci açılan pəncərədən

qalın xətt seçilir. Hal

sətrində LWT qoşulur (aktiv deyilsə). Bu qayda ilə həmin lövhədə yerləşən üçüncü pəncərədən

xəttin tipi dəyişdirilib mərkəz xətti seçilir.

9. Annotation lövhəsindəki

komandalarla ölçü xətləri qoyulur. komandası işə salınıb ardıcıl olaraq əvvəlcə sol şaquli xəttin yuxarı

nöqtəsi və sonra aşağı nöqtəsi seçilib klaviaturadan "T" daxil edərək Enter vurulub yenidən klaviaturadan %%c50 daxil edilib Enter vurulur müəyyən məsafəya

elastik xətti dartıb sol düymə vurulur. Bu qayda ilə digər xətti ölçülər yerinə yetirilir. MText komandası ilə isə konusluğun qiyməti yazılır.

16

Laboratoriya işini №3-ün tapşırıqları

17

2-ci tapşırıq

2,11,20 1,10,19

4,13,22

3,12,21

6,15,24,30 5,14,23,29

8,17,26 7,16,25,28 9,18,27

18


Mövzu: Yastı konturların çəkilməsi.

Mövzunun aktuallığı- texnikada əksər detallarda həndəsi qurmaların elementləri vardır.

Bunlar qovuşmalar, çevrənin bərabər sayda hissələrə bölünməsi, perpendikulyarların və

toxunanların çəkilməsi və s. Ənənəvi üsulla yəni mühəndis qrafikası üsulları ilə bunların AutoCAD

-da çəkilməsi çox vaxt aparır və proqramın tətbiqinin səmərəlliyini azaldır. AutoCAD -ın

imkanlarından istifadə edib yeni kompüter texnologiyalarını tətbiq etməklə həndəsi qurmalar

çəkilməsini mənimsəmək məqsədəuyğundur.

Həndəsi qurmalar yüksək dəqiqlik, məhsuldarlıq, surət, çevirmə və çoxaltma və s . kimi

əməliyyatlar tətbiq olunmaqla cizgilərin tərtibi məqsədəuyğundur.

İşin yerinə yetrilməsində məqsəd- tələbələrə mürəkkəb həndəsi qurmaların asan yolunu

öyrətməkdir. Həndəsi qurmaların kompüter txnologiyaları ilə tanış etməkdir.

İşin məzmunu- yeni faylın açılması və yadda saxlanması. Həndəsi qurmalardan istifadə

etməklə yastı konturun çəkilməsi və ölçülərinin qoyulması. Cizginin çapı.


19


bilməlidirlər:


Polyline, Circle komandası və onların altkomandaları;

20

Qovuşmalar və digər həndəsi qurmalar haqqında məlumat;

Redaktəetmə əməliyyatları obyektlərin seçilməsi və redaktəetmə komandalar (Fillet, Offset,

Erase, Trim, Breack, Breack at Point komandaları);

Ölçülərin qoyulması;


(işin yerinə yetrilmə ardıcıllığı bir nümunə üçün əvvəldən axıra qədər aralıq təsvirlər göstərilməklə

verilir). Model sahəsində cizgiyi çəkməyə

başlamazdan əvvəl yeni fayl açmaq məsləhətdir. Bunun üçün File>new (bu cür yazılış komandalar menyusundan istifadə üçün nəzərdə tutulur) və ya

CTRL+N komandası işə salınır və açılmış Select template pəncərəsindəki siyahıdan A4 (bu format 1-ci

laboratoriya işindən yaradılmışdır) seçilib Open düyməsi basılır. Bu zaman format A4 və ölçü vahidi mm təyin edilir.

Bununla A4 formatı təyin edilir. Formatı ekranda görmək üçün komandalar sətirinə “Z”

yazıb ENTER düyməsi basılır və sonra “a” yazılıb ENTER basılır. Əgər əvvəlcədən A4 şablonu yaradılmayıbsa onda aşağıdaki hazırlıq əməliyyatları yerinə

yetirilir. CTRL+N komandası işə salınır və açılmış Select template pəncərəsindəki siyahıdan

acadiso seçilib Open düyməsi basılır. Bu zaman format A3 və ölçü vahidi mm təyin edilir.


Command: '_limits <Enter> Reset Model space limits: Specify lower left corner or [ON/OFF] <0.0000,0.0000>:<Enter düyməsi vurulur>

Specify upper right corner <420.0000,297.0000>: 210,297 <Enter düyməsi vurulur>


Hal sətirindəki (ekranda sonuncu sətir) GRİD (əgər grid sözlə işıqlanmırsa onda qəfəs şəkilli piktoqrammadan

istifadəetmək olar, yəni onun üzərində siçanın sağ düyməsini vurmaq olar) üzərində kursoru saxlayıb siçanın sağ düyməsi basılır, açılmış siyahıdan Settings... seçilir. Görünən Drafting

settigs pəncərəsindən Grid behavior sahəsindəki bütün aktiv açarlar ləğv edilir (Məsələn, Adaptive grid açarı).

Əğər hal sətrindəki komandalar qrafiki işarələrlə verilibsə onları sözlərlə əvəz etmək olar. Bunun üçün hal sətrindəki komandalardan (məsələn, grid) birinin üzərində dayanıb sağ düymə vurulur və açılmış

kontekst menyudan Use İcons açarı ləğv edilir.


Annotation seçməklə ekran 2d cizgilərin çəkilməsində istifadə edilən komandalara sazlanır. Hal sətrindən Polar qoşulur və üzərində sağ düymə açılan siyahıdan 150 seçilir. Hal sətrindən Osnap qoşulur, üzərində sağ düymə açılan siyahıdan settings seçilir və açılan

lövhədən yalnız endpoint, intersection açarları qoşulur. Hal sətrindən Otrack qoşulur.

21

Hal sətrində yerləşən diğər komandalar söndürülür (SNAP, ORTHO, DYN, DUCS, LWT və s).


1. Line komandası işə salınır və ekranda ixtiyari yerdə bir nöqtə vurulub siçanın elastik xətti aşağı yönəldilib klaviaturadan "220" yazılıb Enter düyməsi

basılır və ESC basılıb komandadan çıxılır. 2. Line komandası yenidən işə salınır. Şaqulu xəttin yuxarı ucunda dayanıb

(sol düymə vurulmur) elastik xətt aşağı yönəldilib "80" daxil

edilir və Enter düyməsi basılır. Nəticədə xətt çəkmədən aşağı 80 mm yerdəyişmə edilir. Elastik xətt sağa yönəldilib "45"

daxil edilib Enter düyməsi basılır və ESC basılıb komandadan çıxılır.

3. Üfiqi xətt seçilib sol dəstək üzərində vurulur

(aktivləşdirilib) və elastik xətt sola yönəldilərək klaviyaturadan "45" daxil edilib Enter düyməsi basılır

və ESC basılıb komandadan çıxılır.

4. Offset komandası işə salınır və "100" daxil edilib və Enter düyməsi basılır üfiqi (90 mm-

lik) xətt seçilir. Həmin xətdən aşağı tərəfdə ixtiyari nöqtə vurulur və ESC basılıb komandadan çıxılır. Bu

əməliyyatla xəttin surəti yaradılır. 5. Aşağıdakı üfiqi xətt seçilib sol dəstək üzərində vurulur

(aktivləşdirilib) və elastik xətt sola yönəldilərək klaviyaturadan "30" daxil edilib Enter düyməsi

basılır və ESC basılıb komandadan çıxılır. Aşağıdakı üfiqi xətt təkrar seçilib sağ dəstək üzərində vurulur (aktivləşdirilib) və elastik xətt sağa

yönəldilərək klaviyaturadan "30" daxil edilib Enter düyməsi basılır və ESC basılıb komandadan çıxılır.

6. Offset komandası işə salınır və "50" daxil edilib və Enter düyməsi basılır

şaquli (220 mm-lik) xətt seçilir. Həmin xətdən əvvəlcə sağ tərəfdə sonra isə sol tərəfdə ixtiyari nöqtə vurulur və ESC basılıb

komandadan çıxılır.

7. Circle komandası işə salınır.

Yuxarkı üfiqi xətlə şaquli xəttin kəsişmə nöqtəsi vurulur və klaviaturadan "40" daxil edilib Enter basılır. Əməliyyat cizgidəki

bütün çevrələrin çəkilməsinə tətbiq olunur. 8. Hal sətrində Osnap üzərində sağ

düymə vurulub Tangent açarı da

aktivləşdirilir. Line komandası işə salınır və radiusu "40" olan çevrənin mərkəzi

üzərində dayanıb (sol düymə vurulmur) elastik xətt yuxarı yönəldilib "70" daxil edilir və Enter düyməsi basılır. Sol tərəfdən

çevrəyə yaxınlaşıb toxunan işıqlanan kimi vurulur və ESC basılıb komandadan çıxılır.

Line komandası yenidən işə salınır və toxunan xəttin yuxarıkı uc nöqtəsi vurulur. Sağ tərəfdən çevrəyə yaxınlaşıb toxunan işıqlanan kimi vurulur və ESC basılıb

22

komandadan çıxılır.

9. Fillet komandası işə salınır və klaviaturadan "R" daxil edilib Enter düyməsi basılır, yenidən "10" daxil edilib Enter düyməsi basılır, "T" daxil edilib Enter düyməsi basılır, "N" daxil

edilib Enter düyməsi basılır, ardıcıl olaraq toxunan xətlər vurulur.

10. Breack at Point komandası işə salınır. Toxunan xətt (sol tərəfdəki) seçilir və qövslə

toxunanın kəsişmə nöqtəsi vurulur və eyni əməliyyat sağ tərəfdəki toxunan üçün təkrarlanır. Bu əməliyyatlar toxunanları sındırıb iki parçaya ayırmaq üçün yerinə yetirilir.

11. Fillet komandası yenidən işə salınır və klaviaturadan "R" daxil edilib Enter düyməsi basılır, yenidən "50" daxil edilib Enter düyməsi basılır, "T" daxil edilib Enter düyməsi basılır, yenidən "T" daxil edilib Enter düyməsi basılır, ardıcıl olaraq radiusu "40" olan çevrə və

"20" (sol çevrə) olan çevrələr vurulur.

12. Fillet komandası yenidən işə salınır və ardıcıl olaraq radiusu "40" olan çevrə və

radiusu "20" (sağ çevrə) olan çevrələr vurulur.

13. Circle komandası işə salınır və klaviaturadan "T"

daxil edilib Enter düyməsi basılır, sol və sağ tərəfdəki

radiusu "20" (təqribən toxunma nöqtələrində) olan çevrələr vurulur. "120" daxil edilib Enter

düyməsi basılır. 14. Trim komandası

vurulur. Radiusu "20" olan çevrələr vurulur və ENTER düyməsi basılır. Radiusu

"120" olan çevrənin kəsilən tərəfindən ixtiyari bir yerdə vurulur və ESC basılıb komandadan çıxılır.

15. Trim komandası yenidən vurulur. Radiusu "120", "50" (sol tərəfdəki), "50" (sağ tərəfdəki) olan qövslər və toxunanlar vurulur və ENTER düyməsi

basılır. Ardıcıl olaraq radiusları "20" və "40" olan çevrələrin kəsilən tərəfindən ixtiyari bir yerdə vurulur və ESC basılıb komandadan

çıxılır. 16. Soldakı şaquli xətt seçilib yuxarkı dəstək üzərində vurulur

(aktivləşdirilib) və elastik xətt aşağı yönəldilərək klaviyaturadan

"145" daxil edilib Enter düyməsi basılır və ESC basılıb komandadan çıxılır. Sağdakı şaquli xətt seçilib yuxarkı dəstək üzərində vurulur

(aktivləşdirilib) və elastik xətt aşağı yönəldilərək klaviyaturadan "145" daxil edilib Enter düyməsi basılır və ESC basılıb komandadan çıxılır.

17. Polygon komandası işə salınır və klaviaturadan "6" daxil edilib Enter düyməsi basılır. Radiusu "40" olan qövsün

mərkəzi vurulur və klaviaturadan "C" daxil edilib ENTER düyməsi basılır. "23" daxil edilib ENTER düyməsi basılır.

18. Ekrandakı fiqur seçilib (mərkəz və toxunanların sındırıimiş yuxarı hissələrindəki xətlərdən

başqa) Properties lövhəsindəki ikinci açılan pəncərədən qalın xətt seçilir. Hal sətrində LWT qoşulur (aktiv deyilsə). Mərkəz xətləri seçilib bu qayda ilə həmin

lövhədə yerləşən üçüncü pəncərədən xəttin tipi dəyişdirilib mərkəz xətti seçilir.

23

19. Annotation lövhəsindəki komandalarla ölçü xətləri qoyulur.

komandası işə salınıb ardıcıl olaraq

əvvəlcə yuxarıdakı üfiqi xəttin sağ ucu sonra isə aşağıdakı üfiqi xəttin sağ ucu vurulur, müəyyən

məsafəya elastik xətti dartıb sol düymə vurulur. Bu qayda ilə digər xətti ölçülər yerinə yetirilir. Radius

və diametr ölçülərini qoymaq üçün həmin komandalar seçilib qövs və ya çevrə üzərində sol düymə vurulur.

20. Layout1 sahəsinə keçirilir (Layout1 üzərində sol düymə

bir dəfə vurulur). Layout-dan Modelə baxmaq üçün pəncərənin üzərində sol düymə iki dəfə tez və cəld vurulur və model aktivləşdirilir. Hal sətrindən

miqyas (1:1) seçilir. Layout-dan Modelə baxmaq üçün pəncərənin xaricində sol düymə iki dəfə tez və cəld vurulur və model bağlanır. Layout1 üzərində sağ düymə vurulub

kontekst menyudan Plot seçilir və OK basılaraq cizgi çap qurğusuna çıxarılır. 21. CTRL+ Shift +S birlikdə basılıb fayl yadda saxlanır.

24

Laboratoriya işini №4-ün tapşırıqları

27


Mövzu: Detalın 3d modelinin yaradılması.

Mövzunun aktuallığı- Yeni həndəsi modelləşdirmə üsulu ilə alınan real cismlərin üçölçülü kompütür modeli öz əyaniliyi ilə cəlbedicidir. Belə ki, bu modeldə həndəsi parametrlərlə yanaşı diğər parametrləri də müəyyən və tədqiq etmək imkanı vardır. Bu modeldən avtomatik ikiölçülü

cizgilər alınır. Üçölçülü elektron modelindən müasir istehsal texnologiyalarının yaradılması zamanı da geniş istifadə olunur.

Başqa sözlə, üçölçülü kompüter modeli həndəsi modelləşdirmədə yeni mütərəqqi mərhələdir və gələcəkdə onun geniş istifadəsi zəruridir. Odur ki, sabahın mühəndislərinin hazırlanması üçün bu modelin mahiyyətinin və tətbiq olunma texnologiyasının öyrənilməsi vacibdir.

İşin yerinə yetrilməsində məqsəd- tələbələrdə üçölçülü kompüter modelinin yaradılması vərdişlərini yaratmaqdır.

İşin məzmunu- naturadan real detalın forma və ölçülərinə uyğun 3d kompüter modelinin, üçölçülü çəkmə və redaktəetmə komandalarınin, real cisim effektinin alınmasınin və 3d modeldən avtomatik iki ölçülü cizgilərin alınmasından ibarətdir.



bilməlidirlər:

- üçölçülü dünyəvi (DKS) və istifadəçi (İKS) koordinat sistemlərinin mahiyyəti, İKS-in imkanları və onun idarə olunması (UCS- komandasının köməyi ilə);

- kompüterə nöqtənin üçölçülü koordinatları və daxil edilməsi üsulları; - üçölçülü sistem üçün 3D MODELING işçi sahəsinin (üçölçülü modelləşdirmə imkanları,

üçölçülü izləmə-naviqasiya, görünüş-vüzalizasiya stilləri, işıq, material, 3D modellərin redaktəsi, renderləmə və s) komandaları.


(işin yerinə yetrilmə ardıcıllığı bir nümunə üçün əvvəldən axıra qədər aralıq təsvirlər göstərilməklə verilir).

Model sahəsində cizgiyi çəkməyə başlamazdan əvvəl yeni fayl açmaq məsləhətdir. Bunun üçün File>new (bu cür yazılış komandalar menyusundan istifadə üçün nəzərdə tutulur) və ya

28

CTRL+N komandası işə salınır və açılmış Select template pəncərəsindəki siyahıdan A4 (bu format 1-ci laboratoriya işindən yaradılmışdır) seçilib Open düyməsi basılır. Bu zaman format A4 və ölçü vahidi mm təyin edilir.


Əgər əvvəlcədən A4 şablonu yaradılmayıbsa onda aşağıdaki hazırlıq əməliyyatları yerinə yetirilir.

CTRL+N komandası işə salınır və açılmış Select template pəncərəsindəki siyahıdan

acadiso seçilib Open düyməsi basılır. Bu zaman format A3 və ölçü

vahidi mm təyin edilir. Digər formata keçmək üçün

komandalar sətrinə (Command:)

Limits komandası yığılır. Məsələn, A4 formatı.

Command: '_limits <Enter> Reset Model space limits: Specify lower left corner or [ON/OFF]

<0.0000,0.0000>:<Enter düyməsi vurulur>

Specify upper right corner <420.0000,297.0000>: 210,297 <Enter düyməsi vurulur>

Bununla A4 formatı təyin edilir. Formatı ekranda görmək üçün komandalar

sətirinə “Z” yazıb ENTER düyməsi basılır və sonra “a” yazılıb ENTER basılır.

Hal sətirindəki (ekranda sonuncu sətir) GRİD

(əgər grid sözlə işıqlanmırsa onda qəfəs şəkilli piktoqrammadan istifadə etmək olar, yəni onun

üzərində siçanın sağ düyməsini vurmaq olar) üzərində kursoru saxlayıb siçanın sağ düyməsi basılır, açılmış siyahıdan Settings... seçilir. Görünən Drafting settigs

pəncərəsindən Grid behavior sahəsindəki bütün aktiv açarlar ləğv edilir (Məsələn, Adaptive grid açarı).

Əğər hal sətrindəki komandalar qrafiki işarələrlə verilibsə onları sözlərlə əvəz etmək olar. Bunun üçün hal sətrindəki komandalardan (məsələn, grid) birinin

üzərində dayanıb sağ düymə vurulur və açılmış kontekst menyudan Use İcons açarı ləğv edilir. Birinci sətirdə (hal sətrində) yerləşən Workspace (işçi sahə) pəncərəsindən

3D Modeling seçməklə ekran 3d modellərin çəkilməsində istifadə edilən komandalara sazlanır.


Hal sətrindən Osnap qoşulur, üzərində sağ düymə açılan siyahıdan settings seçilir və açılan lövhədən yalnız Endpoint, Center, Quadrant, İntersection açarları qoşulur.

Hal sətrindən Otrack qoşulur. Hal sətrində yerləşən diğər komandalar söndürülür (SNAP, ORTHO, DYN, DUCS, LWT, QP

və s).


29

1. Ekrandan görünüşü TOP (üstən görünüş), Visual styles

(Stilin görünüşü) isə Conceptual seçilir.

2. Circle komandası işə salınır və ekranda ixtiyari yerdə eyni mərkəzdən

diametrləri 18 və 30 olan iki çevrə çəkilir.

3. Line komandası işə salınır. Çevrələrin mərkəzində dayanıb (sol düymə vurulmur) kursoru sola

yönəldib 40 daxil edilir. Beləliklə kursor çevrənin mərkəzindən sola 40 yerdəyişmə edir. Sonra isə elasttik xətt yuxarı yönəldilib 11 daxil edilir və sağa yönəldilib

çevrəni kəsdikdə vurulur (klaviaturadan ESC düyməsi vurulur).

Line komandası yenidən işə salınır. Şaquli düz xəttin aşağıdakı ucunda vurulur və elastik xətt aşağı yönəldilib 11 daxi edilir. Elastik xətt sağa yönəldilib böyük

çevrəni kəsdikdə vurulur (klaviaturadan ESC düyməsi vurulur).

4. Trim komandası işə salınır. Üfiqi düz xətlər seçilir və Enter düyməsi basılır. Diametri 30 olan çevrənin düz xətlər arasındakı hissəsindən bir nöqtə seçilir (klaviaturadan ESC düyməsi

vurulur). 5. Line komandası işə salınır şaquli düz xəttin orta nöqtəsində dayanıb elastik xətt aşağı

yönəldilib 5 daxi edilir. Elastik xətt sağa yönəldilib 25 daxil edilir. Elastik xətt yuxarı yönəldilib 10 daxil edilir. Elastik xətt sola yönəldilib 25 daxil edilir (klaviaturadan ESC düyməsi vurulur).

6. Trim komandası işə salınır. 25 mm-lik iki üfiqi düz xətt seçilir və Enter

düyməsi basılır. Şaquli xətlərin kəsiləcək hissəsindən nöqtələr seçilir (klaviaturadan

ESC düyməsi vurulur).

7. Draw lövhəsindən Region komandası işə salınır. Ekranda çəkilmiş tam cizgi seçilir və Enter düyməsi basılır. Nəticədə region olunmuş iki kontur

olunur.

8. lövhəsindən Subtract komandası işə salınır və

çöldəki kontur seçilir Enter. Kiçik (diametri 20 olan dairə) çevrə seçilir Enter.

9. Ekrandan görünüş SW Isometric seçilir.

30

10. Modeling lövhəsindən Extrude komandası işə salınıb ekrndakı cizgi seçilir Enter. Klaviaturadan 20 daxil edilib Enter vurulur.

11. Coordinates lövhəsindən 3 point komandası işə salınır. Modelin üzərində ardıcıl üç nöqtə seçilir.

12. Modeling lövhəsindən Cylinder işə salınır və klaviaturadan 10,10 yazılıb Enter basılır. Klaviaturadan 4.25 (Qost-a görə M10 üçün d1=8.5, addım isə 1.5 mm-dir) daxil

edilir Enter. Klaviaturadan "-6" daxil edilir və Enter.

13. Solid Editing lövhəsindən Subtract komandası işə salınır və model seçilir (böyük detal) Enter. Diametri 8.5 mm olan silindir seçilir Enter.

14. Coordinates lövhəsindən Origin komandası işə salınır və koordinat

başlanğıcı üçün modeldə yeni nöqtə seçilir.

15. Modeling lövhəsindən Cylinder işə salınır və klaviaturadan 10,10 yazılıb Enter basılır. Klaviaturadan 5.5 daxil edilir Enter. Klaviaturadan "-6" daxil edilir və Enter.

16. Solid Editing lövhəsindən Subtract komandası işə salınır və model seçilir (böyük detal) Enter. Diametri 11 mm olan silindir seçilir Enter.

17. Coordinates lövhəsindən Origin komandası işə salınır və modeldə koordinat başlanğıcı üçün yeni nöqtə seçilir.

18. Draw lövhəsindən Helix komandası işə salınır və klaviaturadan 10,10 yazılıb Enter basılır. Klaviaturadan 4.25 daxil edilir

və iki dəfə Enter vurulur. Klaviaturadan "H" daxil edilir Enter və 1.5 Enter. Klaviaturadan "-8" (divarın qalınlığından bir az çox olması məsləhətdir) daxil edilir Enter.

19. Detal seçilib sonuncu sətirdən açılan siyahıdan Hide Objects

komandası vurulur və nəticədə ekranda yalnız yiv xətti qalır.

20. Polygon komandası işə salınır və 3 daxil edilir Enter. İxtiyari yerdə bir nöqtə seçilir, klaviaturadan "i" daxil edilir Enter və 0.75 Enter. Ekranda üçbucaq

qurulur.

21. Rotate komandası işə salınır və üçbucaq ekrandan qeyd edilir Enter. Üçbucağın təpə

nöqtələrindən biri seçilir və klaviaturadan 30 daxil edilir Enter.

31

22. Modeling lövhəsindən Sweep daxil edilir. Ekrandan üçbucaq (yivin profili) seçilib Enter vurulur. Klaviaturadan "B" daxil edilir Enter. Ekrandan üçbucağın təpə nöqtəsi seçilir. Ekrandan yiv xətti seçilir. Əgər alınmış yiv səthi lazımı formada olmazsa, baza nöqtəni ("B")

dəyişməklə və ya profili döndərməklə, bu bənd təkrar yerinə yetirilir.

23. Detal seçilib sonuncu sətirdən açılan siyahıdan End Objects İsolate komandası vurulur

və nəticədə ekranda bütün fiqurlar görünür.

24. Solid Editing lövhəsindən Subtract komandası işə salınır və model seçilir (böyük detal)

Enter. Yiv seçilir Enter. Coordinates lövhəsindən World komandası seçilir.

25. Ekranda Realistic seçilir. Render menyusundakı Materials lövhəsindən detala material tətbiq edilir (material seçilib daşınaraq ekranda detal üzərində

buraxılır). Laboratoriya işini №5-in tapşırıqları

36


MÖVZU: 3D MODELDƏN ORTOQONQL PROYEKSİYALARIN ALINMASI

Mövzunun aktuallığı- AutoCAD 2012 -ən başlayaraq 3D modeldən cizgilərin alınması dahada sadələşdirilmişdir. Bunun üçün Autocad-a yeni plagin əlavə edilmişdir. Bu plagin Autodesk firmasının ayrıca məhsulu olan İNVENTOR proqrqmının bir elementidir. Plaginin tətbiqi ilə 3D

modeldən cizgilərin tərtibi üçün standartların tam tələbinə uyğun kompleks cizgilər almaq mümkün olmuşdur.

3D modeldən, avtomatik cizgilərin qurulması, konstruktor sənədlərin tez və cəld alınması üçün müasir imkanlardan biridir.

İşin yerinə yetrilməsində məqsəd- tələbələrdə üçölçülü kompüter modelindən avtomatik

ikiölçülü cizgilərin yaradılması vərdişlərini yaratmaqdır. İşin məzmunu- naturadan real detalın forma və ölçülərinə uyğun 3d kompüter

modelinindən avtomatik iki ölçülü cizgilərin alınmasından ibarətdir.



bilməlidirlər:

- Model sahəsindən Layout sahəsinə keçmə;

- Detalın görünüş və kəsikləri haqqında, Mühəndis qrafikasından, məlumatın olması; - İnventor plaginin (qoşmanın) imkanlarını mənimsəmək.

37



Model sahəsində cizgiyi çəkməyə başlamazdan əvvəl mövcud delaın faylını açmaq məsləhətdir. Bunun üçün File>open (bu cür yazılış komandalar menyusundan istifadə üçün nəzərdə

tutulur) və ya CTRL+O komandası işə salınır və açılmış qovluqdan 3D modelin faflı seçilib Open düyməsi basılır (və ya 3D model yenidən çəkilir).

Detalı ekranda tam görmək üçün komandalar sətirinə “Z” yazıb ENTER düyməsi basılır və

sonra “a” yazılıb ENTER basılır.

Autocad-ın bu imkanından istifadə etmək üçün ekranda çəkilmiş 3D model seçilir və 3D

modleling işçi sahəsindəki zolağın Layout menyusunda avtomatik olaraq Edit in Fusion (tökmə detalın redaktəsi) lövhəsi əlavə edilir.

Şəkildə verilmiş 3D modelin cizgininun alınması ardıcıllığına baxaq:

1. Layout lövhəsindəki new siyahısındakı new layout işə salınır və enter vurulur (və ya klaviyaturadan yeni ad yazılır). Bununla da Layout3 adında yeni qat yaradılır.

2. Layout3 aktivləşdirilir (üzərində vurulur) və Page Setup (vərəqin təyini) komandası işə salınır. Açılmış Page Setup Mananger pəncərəsindən Layout3 seçilib Modify düyməsi basılır.

Açılmış Page Setup pəncərəsindən Printer/Plotter sahəsindəki Name siyahısından kompyüterə qoşulmuş çap qurğularından birinin adı seçilir. Paper size sahəsindən format təyin edilir

(məsələn, A3). Həmin pəncərədən OK və sonra Close vurulur.

3. Açılmış Layout3 -ki görünüş pəncərəsi seçilib pozulur.

4. Zolağın Home menyusundakı

komandalardan istifadə edərək sağ aşağı küncdə künc ştampı (əsas yazılar) çəkilir və əsas yazılar yerinə yetirilir (1№ laboratoriya işi).

38

5. Layout menyusundakı Layout Viewports lövhəsindəki Polygonal komandası ilə vərəqdə çərçivə çəkilir və

qapadılır (close altkomandası). Avtomatik model ekranda yenidən görünür buna vərəq

sahəsindən modelin görünüşü deyilir. Bu cür pəncərələr Autocad-a bir-birini bağlayan pəncərələr adlanır.

6. Create view lövhəsindəki Base siyahısından From Model

Space komandası işə salınır. Şəkildəki kimi baş kursor hərəkət etdirilir və baş görünüş üçün yer seçilib sol düymə vurulur və enter.

7. Kursoru aşağı hərəkət etdirib üstən görünüş alıb sol düymə vurulur.

8. Bu dəfə baş görünüşdən sağ tərəfə keçilib soldan görünüş üçün yer seçib sol düymə vurulur və enter. Nəticədə şəkildə göründüyü kimi cizgi alınır.

1. komandası işə salınır və üstən görünüş seçilir. Sonra isə sağ tərəfin ortası və mərkəz seçilir (hal sətrindən Polar-150, Osnap-

end 2.

point, midpoint, intersection açarı qoşulur, Otrack aktiv olur). Kursor aşağı çəkilir və sol

düymə vurulur.

10. Komandası vurulub baş görünüş seçilir və kənarda bir

nöqtə göstərilir. Həmin nöqtədən detalın aksonametriyası qurulur. Aksonametriya üzərində iki dəfə sol düyməni tez və cəld vurduqda açılmış Apperance lövhəsindən Hidden line (görünməyən xətt) seçməklə qırıq-qırıq xətlər yığışdırılır. Bu üsulla digər

görünüşlərdən də qırıq-qırıq xətləri yığışdırmaq olar.

39

11. Hal sətrindən Grid-i bağlayıb çərçivənin içərisində iki dəfə siçanın sol düyməsini vurmaqla

(tez və cəld) model sahəsini aktivləşdirib 3D modeli görünüşdən kənarlaşdırsaq (Move komandası ilə yerini dəyişməklə) yenidən vərəq sahəsinə qayıdıb (çərçivədən kənarda iki dəfə siçanın sol

düyməsini vurmaqla) cizginin çəkilməsini tamamlamaq olar.

Laboratoriya işini №6-nin tapşırıqları 5№ li işlə eynidir.

40


Mövzu: Prinsipial elektrik sxemlərinin cizgilərin çəkilməsi.

Mövzunun aktuallığı- Mühəndis fəaliyyətinin böyük bir hissəsini elektrotexinka sahəsi

əhatə edir. Bu sahədə istifadə edilən elektrik avadanlıqlarının çertyojları ilə yanaşı prinsipial

elektrik sxemlərinin cizgisindən də geniş istifadə edilir. Sxemlərin çəkilməsində istifadə edilən

elementlərin qrafiki işarəsi sadə olsa da tez-tez təkrarlanaraq mürəkkəb cizgilər yaradır. Onların

ənənvi üsulla çəkilməsi çox vaxt və fiziki əmək tələb edir. Bu problemin həlli müasir informasiya

kompüter texnalogiyalarından (İKT) istifadəni aktuallaşdırır.

Prinsipial elektrik sxemlərinin çəkilməsində istifadə edilən müasir İKT –ən biri də

AutoCAD qrafiki proqramıdır. Bu proqramın son versiyalarında adi cizgilərin çəkilməsi və

redaktəsində istifadə edilən imkanlardan başqa daha mürəkkəb sxemlərin çəkilməsini asanlaşdıran

parametrik bloklar adlanan yeni bölmə istifadəyə verilmişdir.

İşin yerinə yetrilməsində məqsəd- tələbələrə prinsipial elektrik sxemlərinin kopüterdə

asan çəkilməsini və bloklardan istifadə etməklə sxemlərin effektiv yaradılması yollarını

öyrətməkdir.

İşin məzmunu- elektrik sxemlərində istifadə edilən şərti qrafiki işarələrin bloklardan

istifadə etməklə yaradılması və onların vasitəsilə sxemlərin çəkilməsini yerinə yetirməkdir.

41


42

İşin yerinə yetrilməsi üçün tələblər aşağıdakıları bilməlidirlər:


Cizgilərin çəkilməsi və redaktəetmə komandaları (Blok, Bedit);

QOST uyğun sxemlərdəki

elementlərin qrafiki işarəsi;

Parametrik layihələndirmə üçün

imkanlar;

Blkların yaradılması və redaktəsi

komandası;

Adcenter komandası;

İşin yerinə - yetirilməsi

ardıcıllığı.


Model sahəsində çertyoju çəkməyə başlamazdan əvvəl yeni fayl açmaq məsləhətdir. Bunun üçün File>new (bu cür yazılış komandalar

menyusundan istifadə üçün nəzərdə tutulur) və ya CTRL+N komandası işə salınır və açılmış Select template pəncərəsindəki siyahıdan A4 (bu format 1-ci laboratoriya işindən yaradılmışdır) seçilib Open düyməsi basılır. Bu zaman format A4 və ölçü vahidi mm təyin edilir.


Əgər əvvəlcədən A4 şablonu yaradılmayıbsa onda aşağıdaki hazırlıq əməliyyatları yerinə yetirilir.

CTRL+N komandası işə salınır və açılmış Select template pəncərəsindəki siyahıdan

acadiso seçilib Open düyməsi basılır. Bu zaman format A3 və ölçü vahidi mm təyin edilir. Digər formata keçmək üçün komandalar sətrinə (Command:) Limits komandası yığılır. Məsələn,

A4 formatı. Command: '_limits <Enter> Reset Model space limits:

Specify lower left corner or [ON/OFF] <0.0000,0.0000>:<Enter düyməsi vurulur> Specify upper right corner <420.0000,297.0000>: 210,297

<Enter düyməsi vurulur> Bununla A4 formatı təyin edilir. Formatı ekranda

görmək üçün komandalar sətirinə “Z” yazıb ENTER

düyməsi basılır və sonra “a” yazılıb ENTER basılır. Hal sətirindəki (ekranda sonuncu sətir) GRİD (əgər

grid sözlə işıqlanmırsa onda qəfəs şəkilli piktoqrammadan istifadə etmək olar, yəni onun üzərində siçanın sağ düyməsini vurmaq olar) üzərində kursoru saxlayıb siçanın

sağ düyməsi basılır, açılmış siyahıdan Settings... seçilir. Görünən Drafting settigs pəncərəsindən Grid behavior

sahəsindəki bütün aktiv açarlar ləğv edilir (Məsələn, Adaptive grid açarı).

Əğər hal sətrindəki komandalar qrafiki işarələrlə

verilibsə onları sözlərlə əvəz etmək olar. Bunun üçün hal sətrindəki komandalardan (məsələn, grid) birinin üzərində dayanıb sağ düymə vurulur və açılmış kontekst menyudan Use İcons açarı ləğv

edilir.




43

Hal sətrindən Osnap qoşulur, üzərində sağ düymə açılan siyahıdan settings seçilir və açılan lövhədən yalnız endpoint, intersection açarları qoşulur.

Hal sətrindən Otrack qoşulur.

Hal sətrində yerləşən diğər komandalar söndürülür (SNAP, ORTHO, DYN, DUCS, LWT və QP).


1. 1-ci element rezistoru çəkmək üçün komandası işə salınıb ekranda

ixtiyari bir nöqtə vurulur və “@10, 4” daxil edilib Enter basılır.

2. Hal sətrindəki Osnap dan aktivləşdirilir.

3. Line komanası işə salınır. Çəkilmiş düzbucaqlının sol orta nöqtəsi vurulur və elastik xətt

sola yönəldilib 2 daxil edilir və ESC basılır.

4. 3-cü bənd düzbucaqlının sağ ortası üçün də təkrar yerinə yetirilir .

5. Blok alət lövhəsindən komandası işə salınır. Açılmış Block Definition

pəncərəsindən aşağıdakılar sazlanır:

- Name sahəsində blokun adı daxil edilir (Rezistor);

- Pick point komandası komandsı ilə rezistorun sol ucu seçilir; - Select objects düyməsi vurulub ekrandan rezistor seçilir və Delete radiodüyməsi seçilir OK. Rezistor adında blok ekrandan pozulub yadda saxlanılır.

6. Sxemdəki 2-ci element (Kondensator) çəkilir.

7. işə salınıb ekranda bir nöqtə vurulur və elastik xətt aşağı yönəldilib “8” daxil edilib

Enter basılır və ESC .

8. təkrar işə salınıb çəkilmiş şaquli xəttin orta nöqtəsi vurulur və elastik xətt sola

yönəldilib 2 daxil edilir və ESC basılır .

44

9. Modify alət lövhəsindən komandası işə salınır “1.5” daxil edilib şaquli xətt

seçilib xəttən sağda ixtiyari bir nöqtə vurulur .

10. işə salınıb çəkilmiş sağdakı şaquli xəttin orta nöqtəsi vurulur və elastik xətt sağa

yönəldilib 2 daxil edilir və ESC basılır .

11. Blok alət lövhəsindən komandası işə salınır.Açılmış Block Definition

pəncərəsindən aşağıdakılar sazlanır: - Name sahəsində blokun adı daxil edilir (Kondensator);

- Pick point komandası komandsı ilə kondensatorun sol ucu seçilir; -Select objects düyməsi vurulub ekrandan kondensator seçilir və Delete radiodüyməsi seçilir OK.

12. 3-cü element Diod-u çəkmək üçün komandası işə salınır ekranda bir nöqtə vurulur və elastik xətt sola yönəldilib “5” daxil edilib Enter, elastik xətt yuxarı yönəldilib “3” daxil edilib Enter

və klaviaturadan “c” daxil edilib Enter basılır .

13. komandası təkrar işə salınır ekranda üçbucağın sağ təpə nöqtəsi vurulur və elastik

xətt yuxarı yönəldilib “3” daxil edilir Enter basılır və ESC .

14. komandası işə salınır ekranda çəkilmiş fiqur seçilir (üfiqi xəttən başqa) Enter

fiqurun ardıcıl olaraq sol və sağ aşağı küncləri seçilir və Enter basılır .

15. komandası işə salınır və ekrndakı fiqurun sol orta nöqtəsi seçilib elastik xətt sola

yönəldilib “2” daxil edilir Enter basılır və ESC. Eyni əməliyyat sağ üçün də təkrarlanır .

16. Blok alət lövhəsindən komandası işə salınır.Açılmış Block Definition pəncərəsindən aşağıdakılar sazlanır:

- Name sahəsində blokun adı daxil edilir (Diod); - Pick point komandası komandsı ilə diodun sol ucu seçilir; - Select objects düyməsi vurulub ekrandan diod seçilir və Delete radiodüyməsi seçilir OK.

17. 4-cü element Tranzistor-u çəkmək üçün komandası işə salınır ekranda bir nöqtə

vurulur və “7” daxil edilib Enter .

18. Hal sətrindəki Osnap dan ləğv edilib aktivləşdirilir.

19. komandası işə salınır ekranda çevrənin sol nöqtəsi (1800) vurulur və elastik xətt sağa

yönəldilib “5.5” daxil edilir Enter basılır, elastik xətt aşağı yönəldilib “5.5” daxil edilir Enter basılır

və ESC .

20. komandası təkrar işə salınır ekranda sağ künc nöqtəsi (1800) vurulur və elastik xətt

yuxarı yönəldilib “5.5” daxil edilir Enter basılır və ESC .

45

21. komandası işə salınır ekranda çevrənin sol nöqtəsində (1800) dayanıb (vurmadan) elastik xətt sağa yönəldilib “11” daxil edilir Enter basılır (çəkmədən kusor sağa 11 mm yerini

dəyişir), elastik xətt aşağı yönəldilib çevrəni kəsdikdə sol düymə vurulur, klaviaturadan “<150” daxil edilib Enter basılır, elastik xətt sola yönəldilib şaquli xətti keçdikdə vurulur və ESC. Sonuncu

çəkilmiş şaquli xətt seçilib Erase komandası ilə pozulur .

22. komandası işə salınır və Enter basılır. Maili xəttin sol ucu seçilir ESC .

23. komandası işə salınır ekranda çəkilmiş fiqurun maili xətti seçilir

Enter fiqurun ardıcıl olaraq çevrənin mərkəzinə uyğun üfiqi xətt üzərində iki nöqtə seçilir və Enter basılır .

24. komandası işə salınır və yuxardakı mail xəttin sol ucu seçilir, klaviaturadan “w”

daxil edilib Enter basılır, klaviaturadan “0” Enter və “1.5” Enter daxil edilir. Elastik xətt mail xətt

istiqamətində yönəldilib “2.5” (oxun uzunluğu) daxil edilir .

25. Blok alət lövhəsindən komandası işə salınır. Açılmış Block Definition pəncərəsindən aşağıdakılar sazlanır:

- Name sahəsində blokun adı daxil edilir (Tranzistor); - Pick point komandası komandsı ilə tranzistorun sol ucu seçilir; - Select objects düyməsi vurulub ekrandan tranzistor seçilir və Delete radiodüyməsi seçilir

OK. Qeyd: Bu qayda ilə bütün elementlər çəkilib blokda saxlanılır. Bloklara atributlar da əlavə

etmək olar. Nümunə üçün Rezistora atribut əlavə edək. 26. Bedit komandası işə salınır və açılmış Edit Block Definition pəncərəsindən rezistor seçilir

və Ok.

27. Açılmış redaktəetmə rejmində komandası işə salınır və Attribute Definitation

pəncərəsində şəkildəki kimi parametrlər sazlayır. Atribut resistor üzərində yerləşdirilir .

28. komandası ilə blok yadda saxlanır. Bloklardan istifadə üçün Blok lövhəsindəki

komandasından istifadə etmək olar.

46

29. Save as komandası ilə fayl “Elementler” adında yadda saxlanır və fayl bağlanır. 30. Yuxarıdakı qayda ilə yeni fayl açılır. 31. CTRL+2 birlikdə basılaraq Designcenter pəncərəsi açılır. Buradan “Elementler” faylı

tapılıb blok bölməsi aktivləşdirilir. Bu pəncərədəki elementlərdən istifadə etmək üçün onları seçib ekrana daşımaqla etmək olur.

Qeyd: İstifadə edilməyən blokları Fayl menyusundakı Drawing Utilities bölməsindən Purge

komandasından istifadə etməklə pozmaq olar.

32. komandası işə salınır ekranda bir nöqtə vurulur və “2” daxil edilib Enter basılır .

33. Line komandası basılar və çevrənin sağ (00) tərəfi seçilib elastik xətt saga yönəldilib “10” daxil edilir, elastik xətt yuxarı yönəldilib “20” daxil edilib Enter və ESC basılır.

34. Designcenter pəncərəsindən Rezistor seçilib ekrandakı xəttin yuxarkı ucunda yerləşdirilir

.

35. komandası işə salınır. Rezistor seçilir Enter, rezistorun sol nöqtəsi

vurulur, klaviaturadan “90” daxil edilib Enter basilar. Bu əməliyyatdan sonra rezistor yuxarı, şaquli vəziyyətə, döndərilir.

Bu qayda ilə bütün elementlər sxemdə yerləşdirilir.

Laboratoriya işini №7-nin tapşırıqları

49

Ə D Ə B İ Y Y A T

1. İmanov Ə.S., Qələndərov Z.S.,Məmmədov N.M. «Mühəndis qrafikası» Bakı. 2016. 2. İmanov Ə.S., Hacıyeva X.M..,Məmmədova M.Ə. «Mühəndis qrafikası» Bakı. 2017.

3. M.R. Mustafayev, Ə.S. İmanov, R.H. Eyyubov Kompüter qrafikası AutoCAD-2013. Bakı 2013. -351 s.

4. Qələndərov Z.S., İmanov Ə.S., U.M.Nadirov. Mühəndis və maşın qrafikası. Bakı - 2007. 5. Mustafayev M.R., İmanov Ə.S., Nadirov U.M. Maşın qrafikası. AutoCAD-2002. Bakı, -

2004.

format - aztu.edu.az -az.pdfFormat əsasən çertyoj çapa hazırlanan vaxtı yəni Layout...

Documents

Transcript of format - aztu.edu.az -az.pdfFormat əsasən çertyoj çapa hazırlanan vaxtı yəni Layout...