“FiLozoFia 12” - Albas - Me ne, më afër dijesalbas.al/udhezuesat/new/udhezues filozofia...

Libër mësuesi

për tekstin

“FiLozoFia 12”

Keti Pano

Botime shkollore Albas

3

Plan

i sin

tetik

dhe

ana

litik

i lë

ndës

“Fi

lozo

fia

12”

34 ja

vë X

2 o

rë =

68 o

rë

10

MËSIME MODEL

Libër mësuesi për tekstin “Filozofia 12”

11

?

Linja ITema 1. Kushtet e lindjes së fi lozofi së. Filozofi a dhe miti

MËSIME MODEL

?

? Zhvillimi i mësimit

Objektivat Në përfundim të orës mësimore nxënësi duhet:- të identifi kojë rrethanat e faktorët historiko-socialë që ndikuan në lindjen e fi lozofi së;- të veçojë tiparet origjinale të këtij mendimi;- të vlerësojë ndikimin e fi lozofi së në formimin shpirtëror dhe jetën praktike të grekëve.

? Konceptet themelore: mit, fe, fi lozofi , arfi ke, dogmë, racionale, irracionale

Struktura e mësimit: ERR

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi DiskutimRealizimi i kuptimit Shpjegim dhe diskutim Punë me klasën Refl ektimi Nxitje mendimesh Shkëmbime mendimesh Punë me klasën

Shënim. Ora do të jetë më tërheqëse në qoftë se do të paraqiten foto ose video të zhvillimit të qytetërimit grek (mund të fl asin për mitologjinë greke). Materialet i sjellin nxënësit, të cilët orientohen një orë më parë.

Etapa I. Evokimi (Metoda diskutim)Mësuesi/ja u drejton nxënësve pyetjet:

- Ç’mbresa ju la ora e parë e fi lozofi së?

- Çfarë ndryshimi evidentuat në mënyrën si fi lozofi a i paraqet problemet?

- A keni njohuri si njeriu arriti në këtë mënyrë të arsyetuari dhe të interpretuari të dukurive?

Paraqitini ato.

(Nxënësit shprehin dijet e tyre për zhvillimet e kësaj dijeje).

Mësuesi/ja shpjegon se pse njeriu ndjen nevojën të fi lozofojë, duke dashur të zbulojë origjinën apo

themelin e e tyre, të gjithësisë, por edhe vendin e vetë njeriut në të. Më pas, duke e interpretuar me

hartën e botës, tregon shtrirjen e fi lozofi ve të lashta në qytetërimet e Lindjes, në Indi dhe në Kinë.

Etapa II. Realizimi i kuptimit (Metoda shpjegim + diskutim)Më pas mësuesi/ja shpjegon se cilët ishin faktorët që çuan në lindjen dhe zhvillimin e mendimit kritik

racional pikërisht në Greqinë e lashtë, duke gjetur atje “terren” të përshtatshëm për lindjen e fi lozofi së

së mirëfi lltë.

Faktorët që ndikuan në lindjen e Filozofi së

transformimi social-ekonomik i Greqisë

politikisht: qytet-shtetet përparuan drejt forcimit të lirive politike të qytetarëve

lindja e aristokracisë së re që shfaqte prirje të reja zhvillimi

mungesa e një feje të mirëorganizuar


12

Mësuesi/ja shpjegon edhe pse e bë e nevojshme që të lindte një botëkuptim i ri, i cili kundërshtoi shpjegimin mitologjik të dukurive natyrore dhe botës, duke nxjerrë në pah dallimet mes mitit dhe mendimit fi lozofi k. Duke shpjeguar plotëson diagramin e Venit.

Vizionin mitik që grekët patën për botën dhe jetën, natyrisht që ishin të pasqyroheshin edhe në besimet fetare politeiste, duke bërë që feja politeiste të kishte karakter natyralist. Edhe fi lozofi a e parë greke do të kishte një karakter të ngjashëm, por ndryshe nga ajo kishte një këndvështrim racional, pa ndërhyrjen e interpretimit hyjnor. Po kështu, ndikim të fuqishëm në mendimin fi lozofi k të atëhershëm pati edhe feja mistike orfi ke, e cila i jepte një interpretim të ri ekzistencës njerëzore (sipas saj shpirti ishte i pavdekshëm dhe njeriu shihej si kundërvënie e dy elementeve: trup-shpirt, dhe qëllimi i njeriut është të pastrojë shpirtin si element hyjnor nga trupi), që u bë edhe zanafi lla e mendimit fi lozofi k të Pitagorës, Heraklitit, dhe sidomos të Platonit.

Mësuesi/ja i kërkon një nxënësi të lexojë pjesën e fundit të mësimit: Periudhat e historisë së fi lozofi së antike dhe një nxënësi tjetër të plotësojë tabelën me të dhënat e mëposhtme në dërrasën e zezë.

Periudhat e fi lozofi së antike

Emërtimi i periudhës Koha Përfaqësuesit

Periudha natyraliste (parasokratike) Shek. VI – V p.e.s.

Talesi, Anaksimandri, Anaksimeni, Pitagora, Herakliti, Parmenidi, Leukipi, Demokriti, një pjesë e veprave të të cilave rezulton e humbur

Periudha humaniste Shek. V p.e.s. Sokrati dhe sofi stët

Periudha e fi lozofi së së Platonit dhe Aristotelit Shek. IV p.e.s. Platoni, Aristoteli

Periudhahelenistiko-romake Shek IV p.e.s – VI e.s.

Etapa IV. Refl ektimi (Metoda nxitje mendimesh)Punohet me fjalorin, duke i lënë nxënësit të japin mendimin e tyre rreth termave të shpjeguar. Zhvillohet

një diskutim i lirë për të nxjerrë në pah dallimet e tri niveleve të dijes. Rikërkojmë përgjigje të plotë për kërkesën e shtruar gjatë evokimit.

Nxënësit plotësojnë në tabelë tiparet e dijes fi lozofi ke.Mësuesi bën përmbledhjen.

Detyrë shtëpie. Ushtrimi 7, f. 8.

- Bota njerëzore dhe ajo hyjnore ishin të lidhura ngushtë- Interpretimi i botës jepej në mënyrë fantastike e përrallore- Ngjarjet njerëzore i nënshtroheshin vullnetit hyjnor, ndërsa ndodhitë botës së fatit

- Interpretimi i botës bëhej në mënyrë kritike dhe racionale- Nuk ndalej vetëm në përshkrimin e realitetit apo të të dhënave të përvojës- Synonte shkaqet e vërteta të gjërave, duke analizuar në thellësi

Miti Filozofi a

Bënë përpjekje për të shpjeguar botën dhe dukuritë natyrore,për të zbuluar origjinën e gjërave,

për të gjetur shkaqet e ndodhive dhe dukurive.


13

Pitagora

1313

Arche-ja është numriNumrat janë elementet bazë të sendeve dhe lidhjet midis tyre mund të shprehen vetëm me raportet dhe përcaktimet numerike.Numrat janë edhe përcaktues të dukurive të tjera natyrore (stinëve, vitit, muajve, orëve etj.)Lidhnin të kundërtat me numrat tek/çift.Quan i pari botën kozmos (rend, rregullsi) i cili bëhet i kapshëm nga mendimi dhe njohja.

Shkolla e Pitagorës

?

Tema 2: Shkolla e Miletit dhe gjetja e “parimit të parë”. Pitagorianët dhe numri

?


Objektivat Në përfundim të orës mësimore nxënësi duhet:-- të përshkruajë problematikën e trajtuar nga fi lozofët e shkollës së Miletit;- të sqarojë kuptimin mbi arche-në me përqasjet e veçantitë përkatëse;- të analizojë kuptimin që kishte numri për fi lozofët e pitagorianëve

? Konceptet themelore: natyrë, fi lozofi e natyrës, parim, element parësor, arche, aperion, të kundërtat, numri, doktrina e rimishërimit


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi Pyetje-përgjigjeRealizimi i kuptimit Shpjegim dhe diskutim Punë me klasën Refl ektimi Nxitje mendimesh Shkëmbim mendimesh Punë me klasën

Etapa I. Evokimi (Metoda pyetje-përgjigje)Mësuesi u drejton nxënësve pyetjet:1. Pse lindja e fi lozofi së në Greqi qe një risi?2. Argumentoni pse vendlindja e fi lozofi së u bënë qytetet dhe kolonitë greke të Lindjes.3. Cila ishte detyra e fi lozofi së?

Etapa II. Realizimi i kuptimit (Metoda shpjegim + diskutim)Në këtë etapë mësuesi shkruan në tabelë çështjet themelore që do të trajtojë në temën e re në formë skemash.

Interesi themelor Filozofi a parasokratike (natyraliste)

Shkolla e parë fi lozofi ke e Miletit Parimi kryesor

dhënia e një shpjegimi racional të natyrës

gjetja e arche-së (i pari)

Talesi uji – parimi i të gjitha gjërave (çdo organizëm përbëhet nga uji)

Anaksimeniajri - universi është organizëm i gjallë që thith ajrin ku është zhyturarche-ja duhet të jetë e pafundme, e pakufi zuar, pa limit (apejron)

Anaksimandri Arche-ja nuk është një element i veçantë (ajri, toka, zjarri)Arche-ja është e pafundme, e pakufi zuar, (apeironi) në kohë e hapësirëapeironi- parimi më i lartë, ligji suprem, burim i jetës- nga apeironi ka fi llesë i gjithë universi, nga ai gjërat lindin te ai shpërbëhen- bota- bashkësi elementesh të kundërta, i luftës së tyre. Drejtësi, venedosen kur të kundërtat kthehen andej nga kanë dalë (apeironi),


14

?

Më pas mësuesi ndalet dhe shpjegon doktrinën e rimëshërimit: kalimi i shpirtrave nga njëri trup në tjetrin, në një varg mishërimesh të njëpasnjëshme, duke realizuar kështu një cikël, deri sa të realizohet spastrimi final (katarsisi), për t’u rikthyer në origjinën hyjnore, prej edhe ka ardhur. Kjo doktrinë që i është atribuuar Pitagorës, besohet të jetë ndikuar nga feja orfike ose besimet lindore, por, ndryshe nga ato, për pitagorianët spastrimi realizohej përmes dijes: pra, njohjes, analizimit dhe studimit.

Etapa III. Reflektimi (Metoda nxitje mendimesh)Mësuesi nxit mendimin e nxënësve për të mbajtur qëndrim lidhur me këto ide, që ata i dëgjojnë për

herë të parë, duke shtruar pyetjet:- Çfarë vlerësoni te përpjekja për të gjetur arche-në?- Si e kundërshtoni ju sot këtë problem?- Çfarë ju la mbresë nga mësimi i sotëm?- Çfarë konceptesh të reja mësuat? (natyrë, arche, apeiron, numër, kozmos etj.)

Detyrë shtëpie Ushtrimi 9, f. 11.

Tema 3: Herakliti dhe logosi. Materializmi atomistik i Leukipit dhe Demokritit

?


Objektivat Në përfundim të orës mësimore nxënësi duhet:- të përshkruajë kuptimet e filozofisë së logosit;- të argumentojë filozofinë e ndryshimit të Heraklitit;- të gjykojë për filozofinë atomistike dhe rëndësinë e saj për shkencat.


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi Pyetje-përgjigje Shkëmbim mendimesh Punë me klasën

Realizimi i kuptimit Shpjegime, pyetje-përgjigje, rrahje mendimesh Punë me klasën

Reflektimi Nxitje mendimesh Shkëmbim mendimesh Punë me grupe

Etapa I. Evokimi (Metoda pyetje – përgjigje)Mësuesi bën pyetje për të evokuar përvetësimin e dijeve të mësimeve të mëparshme.1. Cilat janë shkollat filozofike të Greqisë së Lashtë?2. Si periodizohet kjo filozofi?3. Cili është kuptimi për arche-në?4. Si është trajtuar kjo çështje nga filozofët e shkollës së Miletit?5. Si e trajton këtë problem Pitagora?6. Si e gjykoni ju këtë qëndrim? Argumentoni përgjigjet tuaja.

Etapa II. Realizimi i kuptimit (Shpjegime, pyetje-përgjigje)Mësuesi shpjegon.


15

Shton pyetjen: Pse logosi gjen shprehjen vetëm te fi lozofi a?Shpjegon: sepse, ndonëse ligjin u afrohet të gjithëve, më të shumtit as nuk e dinë dhe as nuk duan ta

dëgjojnë atë, duke mbetur te opinioni personal duke iu larguar së vërtetës. Kjo është arsyeja pse logosi nuk gjen shprehje në gjuhën e përditshme, por vetëm te fi lozofi a.

(Këtu nxënësit lihen të lirë të japin idetë e tyre se si e shohin aktualisht problemin.

b. Herakliti zhvillon idenë e luftës dhe unitetit të të kundërtave (vdekur/gjallë, ditë/natë, sëmundje/shëndet etj.). Herakliti zhvillon idenë se të kundërtat janë të lidhura pazgjidhshmërisht me njëra-tjetrën, i përkasin të njëjtit realitet dhe kanë marrëdhënie me njëra-tjetrën. Bota është një dhe shumësi që kundërvihen dhe janë në marrëdhënie, duke përbërë shpjegimin e shkakut të lëvizjeve që ndodhin në natyrë.

c. Një tjetër element i fi lozofi së së Heraklitit është kuptimi që ai i jep realitetit: ai është dinamik, nëndryshim të vazhdueshëm: gjithcka lëviz, transformohet nga një gjendje në një tjetër.

Mësuesi ka shkruar një një fashë të gjerë kartoni me ngjyrë shprehjen e famshme të Heraklitit për fi lozofi në e ndryshimit: “Nuk mund të lahemi dy herë në ujërat e të njëjtit lumë.”. U kërkon nxënsve të japin mendimin e tyre, si e kuptojnë ata këtë shprehje fi lozofi ke.

ç. Parimi i zjarrit si parim hyjnor në kuptimin e ligjit kozmik që qeveris gjithçka. Zjarri është arche-ja e të gjitha gjërave, që ka vetinë të transformojë çdo gjë dhe të transformohet.

II. DEMOKRITIMësuesi u kërkon nxënësve të evidentojnë çfarë dinë nga shkenca e fi zikës dhe e kimisë për atomet

dhe teorinë atomistike të lëndës: - jep kuptimet e Leukipit dhe Demokritit për teorinë që shpjegon lëndën mbi bazë të pjesëzave (atomeve)

të vogla të panumërta, të pandryshueshme, të paperceptueshme nga shqisat, që lëvizin në boshllëk, çka justifi kon edhe lëvizjen e trupave të përbërë prej lëndës, si dhe ndërveprimin e lëndëve me njëra-tjetrën. Prej shpërbashkimit dhe bashkimit të atomeve e kanë zanafi llën botët pa fund: të cilat lindin, zhvillohen e shpërbëhen për t’u dhënë origjinën botëve të tjera, në mënyrë ciklike e të pareshtur.

- shpjegon rëndësinë e këtij kuptimi (bota nuk ka shkak hyjnor, por është rezultat i ndeshjes mekanike të atomeve);

- shpjegon se njeriu depërton në thelb të sendeve nëpërmjet intelektit, duke shpjeguar konceptin nous. Sipas Demokritit edhe njohja është rezultat i veprimit të atomeve. Ai ndalet edhe te dallimi mes njohjes shqisore dhe asaj mendore, duke i dhënë rëndësi kësaj të fundit, duke cilësuar se vetëm nëpërmjet intelektit njeriu depërton në thelbin dhe shkakun e vërtetë të sendeve.

- trajton idenë se dhe shpirti është i përbërë prej atomesh.

Kuptimet e Heraklitit për logosin

Kuptimet e Heraklitit për logosin

Kuptimet e Heraklitit

Ligj i përgjithshëm që qeveris natyrën e shoqërinë, mishëron rregullsinë dhe harmoninë e botës.

Kuptimet e Heraklitit

Logosi është arsyeja njerëzore që kupton e shpjegon ligjin e botës, duke i treguar njeriut rrugën e dijes së vërtetë.

Logosi ka të bëjë me fjalën, gjuhën, që bën të kapshëm ligjin që qeveris botën.

I. HERAKLITIa) Herakliti logosin e përdor në disa kuptime:


16

?

Etapa II. ReflektimiMësuesi e ndan klasën në dy grupe dhe u kërkon nxënësve: Grupi A - të paraqitë zhvillimet e teorisë atomistike në periudhën e shkencës moderne dhe të argumentojë

rëndësinë e veçantë të teorisë së Demokritit.Grupi B - të paraqitë me skemë: - modelin e atomit në filozofinë e Demokritit; - modelin e atomit në fizikën moderne.

Detyrë shtëpie: Ushtrimi 8, f. 14 (Zgjidhni njërin nga pohimet).

Tema 4. Sofistët: Njeriu në qendër të kërkimit filozofik

?


Objektivat Në përfundim të orës mësimore nxënësi duhet:- të përshkruajë mjedisin politiko-historik që ndikoi në lëvizjen sofiste;- të argumentojë relativizmin e koncepteve sofiste;- të vlerësojë risitë që solli kjo lëvizje në mendimin filozofik grek.

? Struktura e mësimit: ERR

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi Pyetje-përgjigje

Revokimi Shpjegime, pyetje-përgjigje, rrahje mendimesh

Reflektimi Nxitje mendimesh

Etapa I. EvokimiNë bazë të detyrës së dhënë nxënësit lexojnë esetë e përgatitura në bazë të thënieve të Heraklitit.Për evokimin e dijeve mësuesi drejton pyetjet:- Çfarë përfaqëson kjo filozofi?- Si e vlerësoni këtë filozofi sot?

Etapa II. Realizimi i kuptimit (Metoda shpjegim, diskutim)1. Në fillim mësuesi shpjegon mjedisin historik e politik të lëvizjes sofiste. Duke qenë se Athinë lulëzonte

shteti demokratik, ku çdo pjesëtar mbi 18 vjeç i komunitetit bëhej pjesëtar të asamblesë popullore, dilte e nevojshme për të pasur aftësi në zotërimin e teknikës së së diskutimit, të mjeteve shprehëse e bindëse, gjë që nxorri në pah rëndësinë e kultivimit të mjeshtërisë së retorikës dhe dialektikës. Mësuesit që iu përkushtuan kësaj u quajtën sofistë, dhe arritën të realizonin një revolucion shpirtëror, duke i vënë rëndësi shumë fushave të arsimimit (politikës, artit, gjuhës, retorikës). Ata e zhvendosën fokusin e kërkimit filozofik nga natyra, te njeriu, duke bërë kështu që kjo lëvizje të kishte tipare të theksuara humaniste.

2. Mësuesi shpjegon, duke plotësuar në tabelë skemat.

Koncepte themelore: sofistët, lëvizje sofiste, relativizëm, pragmatizëm, qenie parmenidiane.


17

II. Idetë e Gorgiasit

Me këto ide ai iu kundërvu Parmenidit (dhe shkollës së tij), i cili pohonte se mes realitetit, arsyes dhe gjuhës ekzistonte një identitet thelbësor. Sipas Gorgiasit mendja njerëzore nuk mund të jetë pasqyrë e saktë e asaj që ekziston. Sipas tij gjuha dhe realiteti nuk përputhen, roli i gjuhës është ai bindës, duke mohuar si të saktë rolin përshkrues.

Refl ektimi mbi të vërtetën dhe gjuhën bëri që të kriset raporti i fi lozofi së me të vërtetat absolute të lëvruara më parë nga fi lozofët natyralistë. Kështu, doli si nevojë ndarja e fi lozofi së nga retorika. Pra, lëvizja sofi ste përfshiu një tematikë të pasur mendimi. Arritja më e madhe e kësaj lëvizjeje është humanizimi i thellë i kulturës.

Etapa III. Refl ektimi (Metoda diskutim)Nxënësit punojnë me fjalorin, duke dhënë shembuj konkretë të përdorimit të atyre koncepteve (në

debate televizive, persona konkretë, situata të caktuara).

Detyrë.1. Lexoni dhe interpretoni mitin e Prometeut për të nxjerrë në pah anën e tij humane. 2. Grumbulloni të dhëna për jetën dhe veprën e Platonit.

Idetë e Gorgiasit

asgjë nuk ekziston

edhe po të ekzistonte, nuk do të mund të njihej

edhe po të njihej, nuk do të mund t’u komunikohejtë tjerëve

Idetë e Protagorës

relativizminjeriu masë e të gjitha gjërave

nuk pranon se zotat ekzistojnë (sa nuk vërtetohet)(përjashton teologjinë nga debati fi lozofi k)

interpretimi i realitetit është subjektiv (nuk ka një kriter objektiv të së vërtetës)

Trajton relativizmin kulturor (pikëpamje pragmatiste)

I. Idetë e Protagorës


18

Objektivat Në përfundim të orës mësimore nxënësi duhet:- të identifikojë problemet themelore të filozofisë së Soktratit (për njeriun) virtytin, konceptin,

dialogun, lirinë duke dhënë një kuptim empirik për to);- të analizojë idetë e Sokratit duke u bazuar te konceptet “dialog”, “metodë”;- të jetë i aftë të krahasojë dhe dallojë këtë filozofi nga sofizmi dhe ta vlerësojë atë në raport me të

sotmen.

Struktura mësimore: PNP

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Nxitje mendimesh Shkëmbim mendimesh Punë me grupeNdërtimi i njohurive DRTA Realizimi i kuptimit Punë me klasën

Përforcimi Diskutim Nxjerrja e përfundimeve Punë me klasën

a. Parashikimi. Nxitje mendimeshMësuesi/ja evidenton konceptet themelore dhe i shkruan ato në tabelë. Më pas kërkon nga nxënësit

të japin shpjegimin e tyre për këto koncepte: • shpirt -• virtyt -• dialog i Sokratit -• liri -• ndërgjegje morale -• filozofi -

b. Ndërtimi i njohurive. (DRTA) Veprimtari e të menduarit dhe të lexuarit të drejtuarMësuesi/ja u shpjegon nxënësve procedurën, e cila konsiston si më poshtë:teksti do të lexohet me pjesë dhe pas çdo pjese do të bëhen pyetje. Pra, nëpërmjet leximit të

orientuar (DRTA) do të kryhet realizimi i kuptimit:Mësuesi/ja i nxit nxënësit për pjesëmarrjen në mësim me kërkesën: - Duke u mbështetur në njohuritë tuaja, plotësoni me shpjegime të gjitha konceptet që për ju janë të

njohura. (Për një kohë të caktuar nxënësit plotësojnë këtë detyrë).

Çfarë duhet të korrigjojnë dhe plotësojnë nxënësit?Ata duhet të shpjegojnë çdo koncept duke gjetur shpjegimin e dhënë në tekst.

Tema 5. Sokrati mbi virtytin

?

?


Virtyti

thelbi i njeriut është shpirti, ndërgjegjja, personaliteti intelektual e moral.

shpjegon gjatë kërkimin e së mirës dhe domosdo që njerëzit që sillen

në përputhje me të, do të jenë më të virtytshëm;

e aktualizon këtë element me kuptimin e sotëm për moralin dhe virtytin

e bën shpirtin të mirë e të përsosur;

është dija dhe shkenca, sepse nëpërmjet saj arrihet e mira;


19

?

Konceptet:- Si shprehet procesi i dijes nëpërmjet pyetjes “ç’është”?- Si arrihet nëpërmjet induksionit te përkufizimi i konceptit? (Nxënësit plotësojnë me shembuj.)

Metoda:Sokrati kërkon të arrijë të vërtetën nëpërmjet dialogut e diskutimit.

Mësuesi/ja udhëzon nxënësit të lexojnë disa pjesë nga “Apologjia” dhe u drejton pyetjen:- Çfarë ju bën përshtypje në këtë mënyrë të shkruari?Më pas i orienton ata që të dalë ideja, që modeli i dialogut të Sokratit ka në thelb ironinë dhe ndihmën që

ai u jep bashkëbiseduesve.

Liria: - vetëzotërim

- mbizotërim i arsyes mbi: • frikën • pasigurinë, • presionin e impulseve e pasionit

c. Përforcimi. DiskutimMësuesi/ja shtron çështjen për diskutim:- Për cilën nga idetë e vlerësoni ju më shumë këtë filozofi? Argumentoni përgjigjen tuaj.

Tema 6. Platoni dhe idealizmi

?


Objektivat Në përfundim të orës mësimore nxënësi duhet:- të evidentojë problemet themelore që parashtron Platoni në filozofinë e tij;- të shpjegojë thelbin e teorisë së njohjes;- të analizojë mendimin politik platonian dhe vlerën e tij për të sotmen.

?Koncepte themelore: bota e ideve, reminishencë, dialektikë, njohje, shtet, drejtësi.

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi Lexim detyrash Punë e pavarur Punë individualeRealizimi i kuptimit Shpjegim Pjesëmarrje Punë me klasën

Reflektimi Debat Diskutim Punë me klasën

Etapa I. EvokimiMësuesi, për të paraqitur këtë filozofi të vështirë e shumëplanëshe, në mënyrë paraprake ka orientuar nxënësit të sjellin materiale për jetën dhe veprën e Platonit, të cilat i lexojnë. Mund të bëhet një lexim i shkurtër i thjeshtë i tablosë: “Shkolla e Athinës” me synim të nxitet mendimi i nxënësve për të identifikuar figurat qendrore, si Platonin, Aristotelin (Pitagorën).


thelbi i njeriut është shpirti, ndërgjegjja, personaliteti intelektual e moral.


20

Etapa II. Realizimi i kuptimitMësuesi liston në tabelë tiparet themelore të fi lozofi së së Platonit, i cili kuptoi se shoqëria duhet të ndryshojë rrënjësisht dhe kjo ishte detyrë e fi lozofi së. Sipas tij vetëm fi lozofi t i duhej besuar qeverisja e veprimeve të veçanta në emër të së mirës së përgjithshme, sepse vetëm ai ka aftësitë të njohë idenë e së mirës dhe drejtësisë.

Lexohet Miti i shpellës dhe shpjegohet simbolika e tij, duke u ndalur veçanërisht te detyra e fi lozofi t, i cili, me misionin e tij të edukimit, i bën të tjerët pjesëmarrës në njohjen e së vërtetës dhe i jepet përparësi idesë: Kërkimi i së vërtetës është një betejë e vështirë e sakrifi cës dhe vetëmohimit.

Çështja e ideve politike mund të trajtohet në formën e një diskutimi, ku mësuesi nxit diskutimin krijues të nxënësve, duke kërkuar idetë e tyre për këto çështje:

- Çfarë është drejtësia? (sipas Platonit)- Çfarë është shteti?- Shpjegoni ndarjen klasore dhe ndarjen e shpirtit:

• te qeveritarët mbizotëron pjesa racionale e shpirtit• te rojtarët mbizotëron pjesa gjaknxehtë e shpirtit• te qytetarët mbizotëron pjesa e lakmueshme e shpirtitPjesa më e lartë e shpirtit mbizotëron te qeveritarët fi lozofë (të cilët duhet të drejtojnë).Në shtet drejtësia realizohet kur çdo qytetar kryhen si duhet detyrën e vet.

Teoria e ideve të Platonit

Cili është objekti i vërtetë i shkencës?Çfarë realiteti pasqyron dija?Bota ideale (e ideve) dhe bota e papërsosur (sendore, reale).Bota e papërsosur është imitim i botës së ideve.Brenda botës së ideve ka rregull dhe rend (të përshkallëzuara, hierarkike)Idetë janë hyjnore Idetë janë shkaku i sendeveIdetë përbëjnë kriterin për të gjykuar sendet.

Bota e ideve

Të njohësh do të thotë të kujtosh (njohja përmbahet në shpirt, ku ruhet kujtimi i ideve).Shpirti është i pavdekshëm (të fi lozofosh do të thotë të përgatitesh për vdekjen), vetëm kur shpirti largohet prej trupi, realizohet njohja e vërtetë e botës së ideve. Shkallët e njohjes:- njohja shqisore (opinioni) e botës ndijore të përvojës (e papërsosur)- njohja racionale (e botës së ideve) (dija e vërtetë)

Teoria e reminishencës

Tregim metaforik dhe fi lozofi k.Lehtëson kuptimin e përmbajtjeve fi lozofi ke.E vërteta fi lozofi ke përkryhet nëpërmjetfi gurave letrare.Përdoret simbolikë e gjerë dhe e pasur.

Miti

• Shteti mund të jetë i përsosur kur drejtohet prej fi lozofëve.Shteti (si një organizëm i madh) përbëhet prej tri klasash: - qeveritarët (pjesa racionale) – arsyeja qëndron mbi impulset e pasionet,

- rojtarët (pjesa gjaknxehtë, më afër arsyes), - qytetarët (pjesa e lakmueshme) që lidhet me dëshirat e impulset trupore.Platoni është kritik ndaj formave reale të shteteve (timokratia, oligarkia, tirania, demokracia). Mendimi politik platonian është në thelb antide-mokratik.• Drejtësia (duhet të jetë qëllimi dhe themeli i një komuniteti.Drejtësia vendoset kur te secili shpirt (klasë) mbi-zotëron virtyti përkatës (dija, kuraja, vetëpërmbajt-ja) dhe secili individ (klasë) kryen si duhet detyrën e vet, atë që i takon për nga natyra dhe ligji.

Mendimi politik


21

Etapa III. ReflektimiA mund të ekzistojë ky shtet? Arsyetoni. Po/Jo. Cilat janë format e shfaqjes së shtetit real që sjell Platoni? a. timokratia b. oligarkia c. tirania ç. demokracia

Diskutojmë.- Ç’vlerë kanë në të tashmen këto ide?

- Çfarë kritike bëni ju për shtetin demokratik të Platonit?

Detyrë.1. Ushtrimi 9, f. 24. 2. Sillni të dhëna për jetën dhe veprën e Aristotelit.

?

Tema 7. Mendimi aristotelian

?


Objektivat Në përfundim të orës mësimore nxënësi duhet:- të evidentojë problemet themelore të filozofisë së Aristotelit;- të argumentojë pikëpamjet për shpirtin, materien e formën; - të arsyetojë për pikëpamjet themelore të etikës e politikës;- të arsyetojë duke dalluar e përqasur dy filozofët (Platon – Aristotel).

?Koncepte themelore: metafizikë, materie, formë, veprim, qenie, kategori, shkaqe, organon, virtyt, “kafshë politike”


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi Ditari dypjesësh Pyetje - përgjigje Punë me klasënRealizimi i kuptimit Shpjegim Pjesëmarrje Punë me klasënReflektimi Diskutim Diskutim Punë me grupe

Etapa I. EvokimiMësuesi procedon si një orë më parë me një material informues të përgatitur nga nxënësit për jetën

dhe veprën e Aristotelit si dhe vlerësimet që janë dhënë për të nga filozofë të ndryshëm. Një nxënës lexon pjesën “Kritika ndaj ideve platoniane” dhe një nxënës tjetër plotëson në tabelë ditarin

dypjesësh me përgjigjet e të tjerëve, ndihmuar edhe nga mësuesi.

Idetë e Platonit Arsyetimi kritik i Aristotelit Idetë janë shkaku i sendeve. Nëse idetë janë të ndara nga sendet, si mund të jenë shkaku i

tyre? (shkaku i gjërave është brenda tyre)Platoni e ndan botën e ideve nga bota shqisore. Kjo ndarje nuk është e dobishme, sepse e ndërlikon shpjegimin e

realitetit (bën pajtimin e tyre)Idetë përbëjnë kriterin për të gjykuar sendet. Idetë janë të përjetshme e të palëvizshme, ndaj nuk mund të

shpjegojnë lëvizjen, karakteristikë kjo e botës shqisore.


22

Etapa II. Realizimi i kuptimitMësuesi e fi llon shpjegimin me evidentimin e koncepteve themelore të fi lozofi së së Aristotelit, të cilat

i liston në tabelë me anë të një skeme.

Mendimi aristotelian

Mendimi për ZotinMendimi për Zotin

• Zoti është formë e pastër, substancë jotrupore, qenie e përjetshme, e përsosur• Zoti nuk e krijon botën nga hiçi, por vë rregull në të• Zoti - motori i parë i palëvizshëm• bota është e përjetshme

Çdo objekt është i përbërë prej materies dhe formës. Këto të dyja qëndrojnë në unitet me njëra-tjetrën.

Doktrina e materies dhe e formës

Materia Forma

• Materia është lënda përbërëse e sendit• materia është elementi pasiv

• forma është natyra e sendit, ana funksionale• forma është elementi aktiv

materia ekziston si mundësi për të marrë formë, por duhet të veprojë forma që të realizohet kjo mundësi (pra, veprimi ka përparësi ndaj mundësisë).

Veprimi dhe mundësia

Funksionet e shpirtit

ushqyesushqyes ndijorndijor racional

• aftësia ushqyese dhe riprodhuese e të gjitha krijesave të gjalla (edhe bimëve)

• aftësia e ndjeshmërisëdhe e lëvizjes te kafshët dhe njerëzit

• aftësia e veprimtariamendore e njeriut

• shpirti - parimi jetësor i çdo organizmi• shpirti është forma e trupit, • shpirti s’mund të ekzistojë në përgjithësi

Kuptimi mbi shpirtin

Nga ndijimet rrjedh imagjinata(prodhim i përfytyrimeve),kujtimet (ruajtje e tyre) dhe përvoja(grumbullim i fakteve të kujtesës)

Arsyeja vepron mbi përfytyrimet, intelekti i mundshëm kap thelbin e sendit, intelekti veprueskëtë potencial e kthen në realitet.

Deduksioni

Rregullat themelore të të menduaritRregullat themelore të të menduarit

DeduksioniDeduksioni

Logjika i shërben çdo shkence (kategoritë, përkufi zimet, gjykimet, pohimet, silogjizmi)

Induksioniprocesi logjik, mënyrë arsyetimiqë kalon nga analiza e rasteve të veçanta te përgjithësimi i tyre

mënyrë arsyetimi që kalon nga e përgjithshmjate e veçanta (e kundërta e induksionit)

Virtytet e intelektit

Etika e virtytit

Njeriu është krijesë me arsye, ndaj lumturia duhet të lidhet me përsosjen e arsyes. Kjo përbën virtytin më të lartë.

Virtytet etikeVirtytet etike Virtytet e intelektit

Virtytet e sjelljes praktike janë fi torja e arsyes mbi instinktet, gjetja e mesit mes dy sjelljeve të kundërta (vesit). Virtytet etike kthehen në zakon vetëm pas përsëritjes së vazhdueshme.

Virtytet e intelektit janë përsosja e shpirtit racional:• mençuria(përcaktimi i së mirës/së keqes, drejtimi i jetës) • dija (njohja e e realiteteve që janë mbi njeriun.

Llojet e virtytit

Pushteti mund të ushtrohet:

• nga një person i vetëm• nga disa persona• nga një shumicë personash

• Në jetën në bashkësi njeriu shfaq natyrën e tij si “kafshë politike”. • Duke marrë pjesë në të, njeriu plotëson nevojat e kërkesat e tij si qenie racionale, edukohet dhe bëhet i virtytshëm.

Mendimi politik

në dy mënyra:• në përputhje me të mirën e përbashkët (format politike:monarkia, aristokracia, politia)• në emër të interesave të tyre (format politike: tirania, oligarkia, demokracia)


23

?

Tema 9. Veprimtari praktike. Kush duhet të qeverisë?

? Objektivat Në fund të orës mësimore nxënësi duhet:- të përshkruajë historikisht mënyrën e zgjidhjes së problemit të qeverisjes nga filozofët (Platoni dhe Aristoteli);- të argumentojë zgjedhjen e kësaj çështjeje nga Platoni dhe Aristoteli;- të analizojë mënyrën e qeverisjes në demokraci, duke shprehur idenë e tij për pritshmërinë ndaj lidershipit.

Strategjia Diskutim, nxitje mendimeshParaprakisht mësuesi/ja e ka ndarë klasën në disa grupe, me detyra të përcaktuara. Nxënësit kanë

marrë rolet nga pjesët e veprës “Apologjia”. Gr. I: - Akuza dhe orientimi i Sokratit - Mbrojtja e Sokratit në gjyqGr. II: Nxënësit diskutojnë përballë me njëri-tjetrin (në dy grupe), për mënyrën e trashëgimit të problemit nga:

A B Filozofët: Platon Aristoteldhe japin argumentet e tyre.

Mësuesi shpjegon lidhjen midis dy formave të njohjes (natyrore – racionale) e më pas shpjegon logjikën dhe dy format e arsyetimit: induksion dhe deduksion, duke u kërkuar nxënësve ta konkretizojnë me shembuj nga jeta praktike.

Në çështjen Etika e virtytit mësuesi mund të nxitë diskutimin në klasë duke shtruar pyetjet:- Çfarë është lumturia? Me se e lidhni ju atë? Pasi dëgjon përgjigjet, jep idenë e Aristotelit: lumturia lidhet me ushtrimin dhe përsosjen e arsyes.

Për shpjegimin e mendimeve politike të Aristotelit lidhur me qeverisjen, plotësohet në tabelë skema, duke shkruar në të përgjigjet e nxënësve për pyetjen:

Si ushtrohet pushteti?

- Ç’forma qeverisëse njihni?- Për qeverisjen e klasës suaj, cilën formë keni zgjedhur?Bëni dy skema ku të paraqisni format e qeverisjes së drejtë dhe të qeverisjes së korruptuar sipas Aristotelit. - Ku qëndron ndryshimi ndërmjet tyre?

Etapa III. ReflektimiPasi bën këto shpjegime, mësuesi i rikthehet tablosë dhe dy nxënës i vë në rol.Nxënësi I - mbron filozofinë e Platonit.Nxënësi II - mbron filozofinë e Aristotelit.Një nxënës i tretë plotëson në tabelë diagramin e Venit, me ngjashmëritë e dallimet e dy filozofëve

lidhur me këtë temë. - Cila filozofi është më pranë jush? Jepni argumentet tuaja.

Detyrë. Ushtrimi 8, f. 28.

e drejtëtirania

oligarkiademokracia

Forma e qeverisjes

e devijuare drejtëmonarkia

aristokraciapolitika

Ky pushtet ushtrohet:a. në përputhje me të mirën e përbashkëtb. në emër të interesave private

nga shumë persona

pushtetipersoni i vetëm

(monarkia)

nga disa


24?

Gr. III - Si shpjegohen këto tipare në shoqëritë e sotme demokratike? Ballafaqojini me realitetin shqiptar.

Grupi i parë mbron Platonin. Mund të improvizohet një grup që pasojnë filozofin, të cilët kanë përgatitur postera me idetë e Platonin dhe i argumentojnë ato.

Grupi i dytë me anë të posterave jep modelin e shkollës së Aristotelit dhe i argumenton ato. (Kjo punë bëhet nën kujdesin e mësuesit/es).

Grupi i tretë parqet në një poster të madh:- Çfarë pres unë nga qeverisja demokratike?- 1.________________________________________________________________________________

- 2.________________________________________________________________________________

- 3.________________________________________________________________________________

- Cilat janë problemet e demokracisë sot?- 1.________________________________________________________________________________

- 2.________________________________________________________________________________

- 3.________________________________________________________________________________

- Çfarë pres unë nga lidershipi?- 1.________________________________________________________________________________

- 2.________________________________________________________________________________

- 3.________________________________________________________________________________

- Cilat janë rezultatet? Pse e dua demokracinë?- 1.________________________________________________________________________________

- 2.________________________________________________________________________________

- 3.________________________________________________________________________________

LINJA II – MENDIMI FILOZOFIK NË PERIUDHËN HELENISTIKE Tema 1. Kushtet e lindjes dhe disa karakteristika të periudhës helenistike

?Objektivat: Në fund të orës mësimore nxënësi:- të përshkruajë karakteristikat e përgjithshme të periudhës helenistike;- të evidentojë idealet dhe zgjidhjet morale sipas filozofëve të periudhës;- të arsyetojë për problemet që u zhvilluan në periudhën helenistike.

Koncepte kryesore: periudhë helenistike, ideal kozmopolit, individ, ideal i të urtit, lumturi, paqe shpirtërore


25

?

? Struktura mësimore: ERR

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi Diskutim

Realizimi i kuptimit Shpjegim, Ditari dypjesësh

Refl ektimi Diskutim

Zhvillimi i mësimit

Etapa I. EvokimiKjo orë, për periudhën helenistike zhvillohet në formë diskutimit. Nxënësit, të orientuar nga mësuesi, diskutojnë rreth pyetjeve:

- Çfarë kuptojmë me periudhë helenistike?- Çfarë ndodh me qytet-shtetet? (Nxënësit duhet të përgjigjen duke u bazuar te lënda e historisë).

Lexohen ose tregohen histori nga jeta e Aleksandrit të Madh.

Etapa II. Realizimi i kuptimitMësuesi bën panoramën e zhvillimit historik të periudhës helenistike, shtrirjen kohore dhe ngjarjet e rëndësishme të saj. Paraqet foto, pamje, video nga zhvillimet në kulturën helenistike (“Rod”, “Aleksandria” etj.) dhe nxit nxënësit të diskutojnë për këto zhvillime.

Mësuesi shpjegon shndërrimin e polisit në kozmopolit (ndalet te shpjegimi i termit “kozmopolit”), duke plotësuar gjatë shpjegimit ditarin dypjesësh:

Polis Kozmopolis

Raporti i njeriut me shtetin

- Qytetarë (të lidhur ngushtë me shtetin)- Individi – pjesëtar i një komuniteti të ngushtë (polisi)

- Individë (mospërfi llës ndaj çështjeve të shtetit)- Individi – pjesëtar i një komuniteti universal (kozmopolit)

Paragjykimet- Ndjenjë superioriteti e grekëve ndaj barbarëve (grekët nuk mund të ishin skllevër, barbarët po)

- Goditet paragjykimi i skllavërisë dhe i dallimit grek/barbar (skllavëri është vetëm padija)

Kultura- Kulturë “e pastër” greke - Ndërthurje kulturash (qytetar i botës)

- Athina – kryeqyteti i kulturës greke Lindën qendra të reja kulture

Dijetari (fi lozofi ) I gjithanshëm U shkëput kërkimi shkencor nga fi lozofi a (njohën zhvillime shkencat e matematikës, anatomisë dhe astronomisë)

Mendimi fi lozofi k

Kuptimi dhe rëndësia e fi lozofi së kishte natyrë teorike (njohja e qenies, reales)

Ravijëzohet ideali praktik i fi lozofi së (fi lozofi a: udhërrëfyes për një jetë të drejtë dhe të lumtur)

Problemet e përgjithshme morale të njerëzve Modele të reja vlerash

Mendimi politik Vendimet politike merreshin nga asambleja

Vendimet politike merreshin nga mbreti

Etika ishte e lidhur me politikën Ndahet etika nga politika

Periudha helenistikePeriudha

helenistikePeriudha kohorePeriudha kohore323-30 p.e. s.

Zhvillimet historikeZhvillimet historike• bie rëndësia social-politike e polisit grek• u krijuan monarki të reja nga qytet-shetet e dikurshme• këto monarki ishin të paqëndrueshme


26

?

Tema 2. Epikuri dhe ideali i lumturisë

?

Gjatë shpjegimit mësuesi nxit diskutime rreth idesë së sotme të globalizimit dhe zhvillimeve kozmopolite të periudhës helenistike. - Argumentoni problemin themelor të fi lozofi së së kohës:“Si të jetohet në këtë realitet, si të gjenden tabela vlerash e rregulla të jetës për një individ të ri”.

Çështje e fi lozofi së së kohës ishte edhe raporti që duhet të kishte njeriu (që kërkon lumturinë) me jetën publike. Për këtë u dalluan dy rryma: epikurianët dhe stoikët.

Filozofi dhe jeta publike

Etapa III. Refl ektimiMësuesi shënon në tabelë pyetjen për diskutim: Çfarë do të thotë sot “të jesh qytetar”? Argumentoni përgjigjen tuaj.

• individi është i lumtur kur është i pavarur, madje edhe nga jeta publike. • fi gura e fi lozofi t, e të urtit - modeli ideal që di të sfi dojë mjedisin e turbullt dhe të paqëndrueshëm të botës helenistike.

• I urti mund të angazhohet politikisht (duke udhëzuar qytetarin të respektojë detyrën / ligjin)

Epikurianët Stoikët

Përqendrimi në çështjet morale mbi ato politike.I drejtohen individit (vëmendja e fi lozofi së është në kujdesin për lumturinë e brendshme personale).

Kërkojnë një moral shpëtimi (që ka si çështje-kyç paqen shpirtërore të ekzistencës së njeriut).

?

Hapi I. Evokimi

Mësuesi/ja e orienton klasën për një mësim bashkëbisedues. Ai/ajo mund ta ndajë orën mësimore në disa etapa.

Objektivat Në fund të orës mësimore nxënësi duhet:- të evidentojë problemet themelore të fi lozofi së së Epikurit të specifi kuara në tri pjesët e saj

(Logjika, Fizika, Etika);- të analizojë përmbajtjen e teorisë së njohjes, doktrinës atomike dhe kuptimin e etikës;- të gjykojë për idealin dhe parimet e jetës së lumtur, duke krahasuar idetë e fi lozofi t me jetën e tij reale.

Koncepte kryesore: kanonikë, ndijim, atom, lëvizje e devijuar e atomeve, kënaqësi, aponi, atraksi.

Struktura mësimore: Mësim me hapa



27

1. Përgatit një poster të thjeshtë në formën e mëposhtme:

“Kopshti”“Mik, këtu do të ndihesh mirë, e mira më e lartë këtu është kënaqësia” . - Shkolla e Epikurit

1. Realiteti i njohshëm nga njeriu

2. Ka hapësirë për kënaqësinë e lumturinë

3. Për të arritur këtë lumturi njeriu është i vetëmjaftueshëm

Ky poster flet për bukurinë dhe qartësinë e dijes filozofike. Më pas mësuesi dhe kalon te risitë që sjell Epikuri.

Hapi II. Natyrshëm kalohet në shpjegimin se si e ndan filozofinë Epikuri.

Hapi III. Mësuesi/ja shpjegon thelbin e njohjes:

Hapi IV. Më pas lexohet te shpjegimi i thelbit të logjikës e fizikës.

Njohja përvoja shqisore ndijimi

emocionet

opinioni

fizikë

logjikë

Filozofia epikuriane

etikë

3 kriteret e së vërtetës

ndijimet pararendëset emocionet

kontaktfizik

kujtesanjohje

paraprake

dallojmë:të mirën/të keqen të vërtetën/jo të vërtetën

• asnjë nuk vjen nga hiçi e nuk shndërrohet në hiç• lindja, ndryshimi, vdekja janë brenda natyrës, që mbetet e njëjtë nga pikëpamja sasiore.

universi është i pafund, i përbërë nga shumë botë.

Parimet

Fizika

Ndërtimi atomistik i realitetittrupat

boshllëku

përbëhen nga pjesëza të thjeshta që lëvizin kanë madhësi, formë e peshë


28

?

Mësuesi/ja i drejtohet klasës me pyetje për teorinë atomistike dhe vetë nxënësit bëjnë ndërtimin atomistik të realitetit dhe gjykojnë për këtë shpjegim, duke përjashtuar ndërhyrjen hyjnore në formimin dhe qeverisjen e botës.

Hapi V. Etika- Kërkimi i vetvetes bëhet në funksion të lumturisë.- Jep idenë për lumturisë.- Jep idenë për kënaqësinë duke klasifikuar.-Cilat janë kënaqësitë e kota?

Këtu mësuesi/ja nxit diskutimin dhe plotëson në tabelë përgjigjet e nxënësve duke i orientuar te:1. ambicia2. dëshira për pushtet, lavdi, pasuri.

Mësuesi/ja ngre pyetjen:- Si e vlerësoni këtë qëndrim?

Epikuri zgjedh si rrugë të lumturisë shmangien nga jeta politike me lajtmotivin: “Tërhiqu në vetvete”; “Jeto i fshehur”.

Mësuesi/ja ngre pyetjen: - Po ju, cilën rrugë do të zgjidhnit?- Çfarë do të përmirësonit ju me vizionin e sotëm për lumturinë?

?Tema 3. Stoicizmi: Të jetosh sipas natyrës

Objektivat: Në fund të orës mësimore nxënësi:- të evidentojë problematikën e filozofisë stoike duke i listuar ato;- të shpjegojë thelbin e logjikës stoike;- të argumentojë idetë etike të stoikëve dhe të arsyetojë për kuptimin e lirisë.

Koncepte themelore: ndijim, përfytyrim, pëlqim, logos, fat, panteizëm, vlerë, virtyt, apati

Struktura mësimore: ERR

Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësve

Evokimi Pyetje për njohuritë e marraRealizimi i kuptimit Shpjegim

Reflektimi Diskutim

?

Të domosdoshme Jo të domosdoshme Natyrore

Kënaqësitë Të kota


29

Logjika

Pjesët e fi lozofi së që trajtuan stoikët

- në fokus problemet e njohjes: • ndijimet (perceptimet) - burim i njohjes • “përfytyrimet” - nguliten në memorje • përvoja tërësia e përfytyrimeve përbëjnë- ndijimet dhe përfytyrimet nuk varen nga subjekti- pëlqimi (i subjektit) lidhja mes objekteve dhe mbresës që ato lënë është

EtikaFizikaFizika

- njeriu zë vend të privilegjuar, pasi është pajisur me arsye- sjellja morale mbështetur te natyra- kuptimi për vlerat e detyrat- ideali kozmopolit- doktrina e apatisë

- kuptimi për natyrën (universi është i pafund, i përbërë nga bota e hapësira)- logosi - si parim i botës - kuptimi materialist i qenies- kuptimi panteist i botës- pranimi i ligjit shkakësor,“fatit”


Etapa I. EvokimiMësuesi e nis mësimin me pyetje për njohuritë e marra në mësimin e kaluar.1. Cilat janë mesazhet që vijnë nga “Kopshti”?2. Cilat janë parimet e logjikës së Epikurit?3. Cili është kuptimi për natyrën?4. Cili është koncepti për kënaqësitë?

Mësuesi mund të formulojë edhe pyetje të tjera veç atyre janë në aparatin pedagogjik të tekstit.

Etapa II. Realizimi i kuptimitMësuesi rifreskon njohuritë për dy rrymat e fi lozofi së në periudhën helenistike: epikuriane dhe stoikeFlet për kohën kur u krijua shkolla stoike, cili e krijoi dhe kohëzgjatjen e saj. Në vazhdim u fl et nxënësve për tri çështjet themelore që trajtoi kjo shkollë fi lozofi ke.

Gjatë shpjegimit mësuesi qëndron më gjatë te përcaktimi i vlerave, duke dhënë shembuj.

Etapa III. Refl ektimiMësuesi nxit diskutimin për një ose dy nga çështjet që mendon se janë më të rëndësishme dhe fi tojnë

vlera aktuale, që mund të jenë: a. Panteizmi dhe mesazhet e këtij kuptimi në kuadër të objektivave të Rilindjes shqiptare. (Konkretizoni me idetë e N. Frashërit).b. Apatia – qëndrimi stoik shpreh idenë për njeriun e fortë, të ashpër, larg sentimenteve. (Plotësoni me shembuj).


30

?

?

?

?

LINJA III – DREJTIMET DHE PRObLEMATIKA FILOZOFIKE NË SHEKUJT E PARË TË e. s.Tema 1: Skepticizmi dhe pamundësia e kriterit të së vërtetës

Objektivat: Në fund të orës mësimore nxënësi:- të përshkruajë qëllimin e fi lozofi së skeptike dhe të evidentojë pikëpamjet e skeptikëve të mëvonshëm;- të analizojë qëndrimet dyshuese të skepticizmit ndaj doktrinave fi lozofi ke mbi të vërtetën;- të argumentojë pikëpamjen e Pirronit lidhur me aftësinë e ataraksisë.

Koncepte themelore: skepticizëm, kriter i së vërtetës, dogmatizëm, fenomen, afasi, ataraksi.


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi Kontroll i njohurive (pyetje – përgjigje)Realizimi i kuptimit Shpjegim Refl ektimi Diskutim Punë me grupe


Etapa I. Evokimi - Komentoni parimin bazë të etikës stoike: “Të jetosh sipas natyrës”. - Ç’kuptoni me konceptin “detyrë”? - Ç’është liria e vërtetë për stoikun? etj.

Mësuesi mund të shfrytëzojë edhe pyetjet e aparatit pedagogjik.

Etapa II. Realizimi i kuptimitMësuesi shpjegon fi llimisht kuptimin e fjalës “skepticizëm”, si dhe shtrirjen kohore të këtij drejtimi

fi lozofi k. Gjatë shpjegimit plotëson në tabelë skemën përmbledhëse lidhur me tematikat dhe problematikat me të cilat u morën skeptikët.

Analizë kritike e njohjes shqisore dhe mosbesimi te kjo njohje.

Çështjet themelore të skepticizmit

Idetë e Pirronit

Qëllimi i stoikëve është arritja e lumturisë.Karakteri kritik e dyshues për dijen,

besimin e vlerat.

Pamundësia e gjetjes të së vërtetës.

Çuarja në skajshmëri e idesë sokratike: “Di një gjë që s’di asgjë.”

b. ataraksia – mungesa e turbullimeve paqen e brendshme shpirtërore që arrin i urti, i cili ka arritur

a. afasia (mungesa e të folurit, të shprehurit), heqja dorë nga çdo gjykim

shprehet aspekti dyshues në qëndrimet e tij:

Kritikë dogmatizmit - doktrinave fi lozofi ke të epikurianëve dhe stoikëve që pretendonin se thoshin të vërtetën.

Gjërat janë të papërcaktueshme, të padallueshme, të pamatshme

Nuk ka gjëra të vërteta apo të rreme, të bukura apo të shëmtuara. Janë besimet, zakonet e njerëzve i bëjnë të tilla. Nuk ka kriter të vlefshëm absolut për gjykimin e tyre.

Në këto kushte qëndrimi më i drejtë i të urtit është:


31

Më pas mësuesi vë një nxënës të lexojë pjesën “Skepticizmi i vonë”, duke nxjerrë në pah zhvillimet fi lozofi ke që sollën, duke plotësuar në tabelë skemën.

Mësuesi shkruan në tabelë fjalët e rubrikës “Të pasurojmë fjalorin”, duke u kërkuar nxënësve të shpengojnë sipas mënyrës së tyre se si i kuptojnë ata këta terma. Më pas një nxënës lexon pëkufi zimin e saktë të termave në tekst. Nxënësit përdorin në fjali disa nga këta terma.

Etapa III. Refl ektimiMësuesi nxit mendimin e nxënësve duke kërkuar prej tyre të krahasojnë idetë e fi lozofi së stoike dhe

skeptike për lumturinë. Ai ndan klasën në dy grupe dhe shkruan në tabelë kërkesën për secilin grup.

Lumturia: Si arrihet sipas skeptikëve? Si arrihet sipas stoikëve?Pas plotësimit e krahasimit nxit debatin me pyetjen:- Si mendoni, cila është rruga më e mirë për qenë të lumtur? Argumentoni përgjigjen.

Shënim. Mund të jepen edhe rrugë të tjera (si p.sh. me diagramin e Venit).

Sekst EmpirikuEnesidemi

Skeptikët e vonë

- mbështet temën e afasisë të Pirronit- zhvillon 10 tropet (mënyrat) e arbitraritetit të gjykimit njerëzor, pasi njohja varet nga: • rrethanat kur fi tohen • intervalet e kohës • largësia e objektit • frekuenca e subjekt njohës/objekt • cilësia dhë përbërja e objekteve • lidhja e objektit me subjektin gjykues • dallimet në arsim • dallimi në vlerat morale • dallimi në besimet e njerëzve etj.

• nuk ekziston ndonjë normë universale apo e sigurt për të arritur lumturinë• duke u bazuar te bota e përvojës, • njeriu duhet të bazohet te bota e përvojës dhe udhëzimet e natyrës për të drejtuar jetën e vet

??

?Tema 2: Filozofi a në periudhën perandorake. Stoicizmi romak

Objektivat: Në fund të orës mësimore nxënësi:

- të përshkruajë tiparet e përgjithshme të fi lozofi së romake në periudhën perandorake; - të analizojë e vlerësojë fi lozofi në e Senekës; - të gjykojë e arsyetojë për fi lozofi në e M. Aurelit.

Konceptet themelore: zot, vëllazëri universale, jetë, vdekje, liri, detyrë, virtyt, skllavëri

Struktura mësimore: PNPFazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutim

Ndërtimi i njohurive Lexim i materialit, përmbledhja në skemë

Nxjerrja e çështjeve, ideve nga një material i dhënë Punë me grupe

Përforcimi


32


Etapa I. ParashikimiModelet për këtë orë mësimi mund të jenë të shumta. P.sh. mësimi mund të fi llojë me pjesë nga fi lmat

historikë të periudhës, për të gjykuar mbi faktorët politikë, ekonomikë, socialë të periudhës. Këtë pasqyrë historike mësuesi mund ta paraqesë me një skemë të ngjashme:

Etapa II. Ndërtimi i njohuriveMësuesi, pasi përshkruan karakteristikat themelore të periudhës, mund të ndajë klasën në dy grupe, të

cilët punojnë me temat që u jepen për rreth 15 min (nëse është e mundur në kartonë të mëdhenj).

Grupi I - Pasi të përpunoni materialin, shkruani në fl etoret tuaja të gjitha shprehjet dhe idetë që evidentuat te fi lozofi a e Senekës, duke i paraqitur ato me skemë. (p.sh. Zoti është natyrë, fat, logos;

hyjnoren e kemi pranë nesh etj.)

Grupi II. Pasi të përpunoni materialin, shkruani në fl etoret tuaja të gjitha shprehjet dhe idetë që evidentuat te fi lozofi a e M. Aurelit, duke i paraqitur ato me skemë. (p.sh. shpirti është i vetmi vend ku mund të gjendet qetësia e njeriut; Zoti i cakton çdo njeriu një mision të veçantë e besimin për ta kryer atë etj.)

Në kohën që nxënësit përgjigjen, mësuesi plotëson në tabelë diagramin e Venit me të veçantat e secilit fi lozof, dhe pas diskutimit, të gjithë së bashku plotësojnë të përbashkëtat.

Mësuesi nxit diskutimin me pyetjet, si:1. Çfarë vlerësoni në pikëpamjet morale të Senekës?2. A janë më afër realitetit pikëpamjet e Senekës mbi të urtin apo ato të stoikëve?3. Ç’nënkupton Seneka me “dimension shpirtëror”?4. Pse themi se Seneka është konsideruar si “edukator i racës njerëzore”?5. Si zhvillohet në fi lozofi në e M. Aurelit tema e jetës politike?6. Si interpretoi M. Aureli doktrinën stoike të së drejtës natyrore?

Mësuesi cakton tre nxënës të shkruajnë në shirita të gjerë kartoni me ngjyra tri thënie të Senekës dhe tri të M. Aurelit. Më pas, secili prej grupeve cakton nga një përfaqësues për të komentuar secilën nga thëniet e fi lozofi t që u ka caktuar mësuesi.

Etapa III. PërforcimiMësuesi me pjesëmarrjen e nxënësve bën përgjithësimin e orës së mësimit.

U jep si detyrë ushtrimin 9, duke i udhëzuar të rishohin fi lmin “Gladiatori”, rreth të cilit do të zhvillojnë një diskutim (gjendet në videoteka ose në internet).

Periudha perandorake

shek. I p.e.s. - shek. IV e.skohështrirja

karakteristikat • pas pushtimit Greqia u shndërrua në provincë romake• fi lozofi a greke u bë element i kulturës romake, u përshat me mendësinë dhe problematikën e kohës• qëllimi i fi lozofi së romake ishte praktik: propagandimi i një ideali jete që i shërbente individit


33

??

? Mësimi 3. Neoplatonizmi. Njëshi si parim dhe shkak i gjithçkaje

Objektivat: Në fund të orës mësimore nxënësi: - të përshkruajë idetë themelore të fi lozofi së së Plotinit; - të shpjegojë kuptimin e Njëshit; - të argumentojë kuptimin platonian për materien dhe të keqen.

Konceptet themelore: Njëshi, rrezatim, ipostat, shpirt, materie, ekstazë


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi Kontroll i njohurive (pyetje – përgjigje)Realizimi i kuptimit Shpjegime, nxitje mendimesh, analizëRefl ektimi Diskutim

Mësimi fi llon me diskutimin rreth fi lmit “Gladiatori”. Mësuesi kujdeset që biseda të drejtohet rreth ideve stoike të Mark Aurelit dhe lidhja që kanë me jetën e tij.

Etapa I. Evokimi - Çfarë sjell të veçantë për fi lozofi në stoicizmi i vonë? - Çfarë do të vlerësoni ju sot si gjykime stoike? - Ku qëndron e mira dhe e keqja e qëndrimeve stoike? (Argumentoni përgjigjen tuaj.)

Etapa II. Realizimi i kuptimitMësuesi gjen formën më të thjeshtë të dhënies së materialit të ri, duke e organizuar atë në skemë.


Kuptimi dhe tiparet

e Njëshit

Uniteti. Thelbi i qenies është uniteti i saj thelbi i botës është Njëshi, absoluti, Zoti (I pari). Parimi i shumësisë. Njëshi është i pafund si aktivitet me energji krijuese të pakufi zuarNjëshi (Zoti) është pa formë, pa fi gurë, përtej çdo përcaktimi sasior, hapësinor e kohor, pasi ai nuk mund të ketë tipare të qenieve të fundme.

Koncepti i Njëshit. E mira koncept i Njëshit jepet si dimension hyjnor. Gjërat më të mira,kur krijohen nga Njëshi, (Zoti) dhe imitojnë ose marrin pjesë në natyrën e tij.

Koncepti i krijimit. • Bota del nga qenia e bollshme e Njëshit.• Njëshi, si aktivitet vetëprodhues, nuk shfuqizohet, nuk zvogëlohet, nuk ndryshon.

Ipostatet. Nga Njëshi si burim i dritës (rrezatimit) rrjedhin një varg nivelesh të qenies dhe realitete të tjera (ipostate). Sa më afër Njëshit, aq më të përsosura janë ato. • ipostati i parë: Njëshi - pema e jetës, fuqia që i përmban të gjitha gjëra që rrjedhin prej tij;• ipostati i dytë: intelekti (mendon modelet e përjetshme të gjërave)• ipostati i tretë: Shpirti i Botës (merr jetë materia, (bota e sendeve)

Materia është më larg nga Njëshi (burimi i dritës), ndaj konceptohet si errësirë. Materia është mugesë e qenies dhe e së mirës. E keqja lidhet me refuzimin që shpirti i bën rrugës së bashkimit me Njëshin, duke dashur të mbetet në errësirë.

3333

Kthimi te Njëshi, rruga e shpëtimit• në rrugën lart-poshtë (nga Njëshi te Trupi) shpirti zvetënohet• në rrugën poshtë-lart, realizohet “spastrimi” i shpirtit- ekstaza - pika më e lartë e vetëdijës njerëzore, ku realizohet procesi i bashkimit, njëjtësimit me Njëshin- për të arritur te Zoti duhet të kuptosh, jo të besosh.


34

?

?

Tema 4. Veprimtari praktike. Dashuria dhe miqësia si ideale filozofike

Objektivat Në fund të orës mësimore nxënësi duhet:- të paraqesë ide e argumente të filozofëve për miqësinë e dashurinë; - të zhvillojë opinionin e tij të lirë për këtë problem duke marrë pjesë në ballafaqim me pikëpamjet e nxënësve të tjerë të klasës.


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutim Diskutim i njohurive Punë me grupeNdërtimi i njohurive Nxitje mendimesh Shkëmbim mendimesh Punë me klasënPërforcimi Punë me role Lojë teatrore Punë me klasën

a. Parashikimi. DiskutimNxënësit ndahen në grupe të vogla dhe orientohen nga mësuesi/ja për detyrat e tyre, që e fillon

mësimin me këtë platformë:1. Cili ka qenë kuptimi mbi miqësinë dhe dashurinë për filozofët Platon, Aristotel, Plotin, të shkollave

helenistike etj.?

Për këtë nxënësit janë orientuar të sjellin nga teksti ose materiale të tjera ide të këtyre filozofëve ose edhe të filozofëve të tjerë. Nxënësit mund të pasurojnë mësimin edhe me ide të veprave letrare për dashurinë, miqësinë, virtytet etj. Ata nisin të diskutojnë idetë e tyre mbi temën mësimore, dashurinë dhe miqësinë si ideale filozofike.

b. Ndërtimi i njohurive. Nxitje mendimeshNë këtë fazë të orës mësimore mësuesi e nxit diskutimin duke kërkuar nga nxënësit mendimin e tyre

për dashurinë e miqësinë, duke i orientuar me pyetjet:- Cila nga dy ndjenjat është më e rëndësishme: miqësia apo dashuria?- Cila nga këto dy ndjenja është më e vështirë për t’u realizuar?

c. Përforcimi. Punë me roleNxënësit, në përmbyllje të orës së mësimit, mund të improvizojnë me role pjesë ose fragmente nga

tragjedia e Shekspirit “Romeo dhe Zhuljeta” (projekt që është zhvilluar në lëndën e letërsisë), ose nga një dramë tjetër, ku përcillet mesazhi i fortë i dashurisë mes dy individëve ose miqësisë të fortë deri në sakrificë të tyre. Përmes kësaj metode nxënësit do të argëtohen dhe ora mësimore do të bëhet më e larmishme.


Etapa III. ReflektimiKu e dalloni kuptimin plotinian mbi Zotin, nga pikëpamjet e tjera filozofike e të krishtera mbi Zotin, si shkak: a. krijues; b. rregullator; c. si shkak i brendshëm i botës, pikëpamja oanteiste, pantonizmi.

Detyrë. Ushtrimi 8, f. 50.


35

??

LINJA IV. MENDIMI DHE PRObLEMATIKA FILOZOFIKE E MESJETËS DHE E RILINDJES Tema 4. Avicena dhe Averroesi: Rivlerësimi dhe transmetimi i aristotelizmit

?


Objektivat: Në fund të orës mësimore nxënësi:- të përshkruajë tiparet e mendimit filozofik të Avicenës e Averroesit;- të evidentojë ndikimin e Aristotelit në filozofinë e tyre;- Të arsyetojë për kontributin e tyre në raportin filozofi-teologji.

Koncepte kryesore: qenie, qenie e mendueshme, qenie e domosdoshme, intelekt aktiv, intelekt i mundshëm, e vërtetë e dyfishtë


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi DiskutimRealizimi i kuptimit Shpjegim dhe diskutimReflektimi Nxitje mendimesh

Shënim. Kjo temë mund të realizohet edhe me role: klasa ndahet në dy grupe, të cilët pasi lexojnë njëri grup pjesën për Averroesin dhe tjetri për Avicenën, ndërtojnë një dialog të cilin e shkruajnë në tabelë. Më pas dialogu lexohet nga dy përfaqësues të secilit grup. Mund të shtohet edhe një përfaqësues i tretë që të përfaqësojë pikëpamjet fetare (i cili ose merr pjesë në debat, ose merr rolin e “gjykatësit” (ulet në tavolinën e mësuesit).

Etapa I. EvokimiMësuesi bën pyetje lidhur me përvetësimin e dijeve, si: - Cili është roli dhe vlera që Abelardi i dha dialektikës? - Çfarë vendi i caktoi ai arsyes? - Çfarë idesh shtron në veprën “Po dhe jo”?

Etapa II. Realizimi i kuptimitMësuesi në fillim bën një hyrje përshkruese për zhvillimin e filozofisë mesjetare, të krishterë e islame:

• problemi kryesor: ishte raporti mes teologjisë dhe filozofisë; • kishte debat mbi filozofinë aristoteliane: (vetëm një pjesë ishte e përkthyer në latinisht, pjesa tjetër nuk pranohej në Evropën e zhytur në teologji); • arabët ranë në kontakt me dijen greke në territoret që pushtuan; • në kulturën arabe u shfaq një drejtim filozofik (elitar), i cili e përdori filozofinë greke në dobi të doktrinës islame; • ata rizbuluan veprat e antikitetit, të cilat patën ndikim në zhvillimet e mëtejshme të filozofisë mesjetare evropiane.

Mësuesi shpjegon se filozofia arabe lulëzoi në dy qendra, njëra ndër të cilat u udhëhoq nga Avicena. Gjatë shpjegimit plotëson në tabelë diagramin e Venit.


36

?

Etapa III. Refl ektimiMësuesi mund të paraqesë për interpretim tablonë “Shkolla e Athinës” (f. 63), ku shfaqet Averoesi

dhe përpjekja e tij për të pajtuar traditën islame me mendimin antik. Mësuesi drejton debatin se pse fetë (islame dhe e krishterë) iu kundërvunë këtyre dy fi lozofëve. - Cilët ishin temat në të cilat ata kishin kundërshti? - Pse patën kundërshti me të dyja fetë?- Ku bashkohen e ku ndahen fi lozofi a me teologjinë në atë kohë?- Pse ata gjetën kundërshti, ndonëse u përpoqën të afronin teologjinë me fi lozofi në?

Avicena

• u ndikuan nga teoritë e Aristotelit (vargu i raporteve shkakësore, Motori i Parë i Palëvizshëm etj.) dhe neoplatonizmit • bënë pajtimin e fi lozofi së aristoteliane dhe neoplatonizmit me teologjinë

• teoritë e tyre shkaktuan debate e cezurë në mjediset skolastike evropiane• patën ndikim te fi lozofë të tjerë të mesjetës

Averroesi

Njohja- Dallimi midis intelektit të mundshëm dhe aktiv- thelbi i mendjes njerëzore është të njohë- inetelekti është krijuar pa njohje të mëparshme, por me mundësi për të njohur- për realizimin e njohjes duhen:• shqisat trupore (për të perceptuar sendet e jashtme dhe për t’i rujatur në kujtesë)- aftësia për të zbuluar thelbin ose të përgjithshmen tek sendet e veçanta, nëpërmjet abstraksionit, falë intelektit aktiv • intelekti aktiv vjen nga inteligjenca (engjëlli më i lartë)

Dallimi qenie-thelb (konkrete dhe abstrakte)

dallimi midis Zotit dhe botës së krijuar (qenia e domosdoshme dhe qenia e mundshme):- qenia e mundshme nuk e ka në vetvete shakun e ekzistncës, ështe e rastit, e varur- qenia e domosdoshme e ka në vetvete shkakun e ekzistencës, është një, e pavarur, parim dhe shkak i parë (Zoti), është kulmi i qenieve është gjithnjë në veprim, gjithnjë krijues.

Morali• shpirti njerëzor fi ton maturi e lumturi dhe përgatitet për botën tjetër• e keqja në botë është më e pakët se e mira

Njohja- njohja ka origjinë shqisore- perceptimet shqisore janë të ndryshme për individët e ndryshëm- intelekti ndahet në:- të mundshëm- veprues- idetë e përgjithshme janë fryt i bashkëpunimit të tyre (intelektit të mundshëm e aktiv)- intelekti veprues ka origjinë hyjnore, është i njëjtë për të gjithë njerëzit, është i pavdekshëm- edhe intelekti i mundshëm, i lidhur përkohësisht me shpirtin njerëzor, është i pavdekshëm.

Njohja Njohja

Pajtimi i fi lozofi së me fenë• e vërteta është vetëm një (e vërteta fi lozofi ke) e themeluar mbi argumeta rigoroze, e bazuar te lidhjet shkakësore• mosmarrëveshja mes Kuranit dhe fi lozofi së është vetëm në dukje (niveli i lartë fi lozofi , niveli i ulët populli), fi lozofi e kërkon të vërtetën te refl ektimi, besimtari te forma tregimtare e thjeshtë

Tema 5: Thoma Akuini dhe harmonia midis fi lozofi së e teologjisë

Objektivat: Në fund të orës mësimore nxënësi:- të evidentojë trajtimin e raportit besim/arsye, fi lozofi /teologji;- të arsyetojë për provat e ekzistencës së Zotit;- të argumentojë përqasjet e fi lozofi së së Akuinit dhe Aristotelit.


37

?? Konceptet themelore: arsye, besim, fi lozofi , teologji


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi Përvijimi i të menduaritRealizimi i kuptimit ShpjegimRefl ektimi Ditari dypjesësh

Etapa I. EvokimiMësuesi e fi llon mësimin duke rikujtuar fi lozofë që iu referuan fi lozofi së greke e veçanërisht Aristotelit.

Së bashku me nxënësit ata kujtojnë disa prej autorëve (Abelari, Averroesi, Avicena) dhe konceptet kryesore që ata rimorën (arsyeja, njohja, qenia etj.).

Etapa II. Realizimi i kuptimitNë fi llim mësuesi i njeh nxënësit me të dhëna nga biografi a e Akuinit, gjeografi në, kohën dhe pasqyrën

historike, të cilat ndikuan në veprën e tij. Më pas shpjegon veprën e tij, e cila synonte pajtimin mes teologjisë dhe fi lozofi së, të cilat kanë të njëjtin objektiv. Gjatë shpjegimit mësuesi plotëson skemën në tabelë.

Thoma Akuini

Raporti arsye/besim.• njeriu dhe bota, me gjithë varësinë nga Zoti, gëzojnë një lloj pavarësie relative• arsyeja karakterizon njeriun si qenie racionale, por vlera e saj është e kufi zuar • arsyeja natyrore arrin një pjesë të të vërtetave• nuk ka kontradiktë mes besimit dhe arsyes (kur arsyeja nuk arrin të demonstrojë të vërtetat për Zotin i lë vendin besimit) • për të depërtuar te gjërat hyjnore arsyeja është e pamjaftueshme

Raporti fi lozofi /teologji.Filozofi a dhe teologjia janë disiplina që kanë të njëjtin objektiv, por dallohen nga mënyra se si e arrijnë atë:- fi lozofi a - mbështetet te forca e arsyes- teologjia -mbështetet në besimin te Zoti (e tek Tregimi i Shenjtë)

Procesi i njohjes• të dhënat e shqisave - burimi i njohjes: mbi të dhënat e shqisave vepron intelekti i cili nëpërmjet abstraksionit arrin te koncepti i përgjithshëm = Ide hyjnoreIdetë kanë karakter hyjnor• Shpirti individual është i pavdekshëm.

Provat e ekzistencës së Zotit.Akuini i përpoq të jepte provat e ekzistencës së Zotit nëpërmjet arsyes:

• prova nga lëvizja• prova nga shkaku• prova nga mundësia• prova nga përsosmëria• prova nga rregulli i universit

me vërtetime fi lozofi ke u përpoq të kryente detyrën

teologjike( (

Në çështjen Provat e ekzistencës së Zotit mësuesi mund të nxitë diskutimin dhe të marrë mendimet e nxënësve duke:

a. dhënë provat e ekzistencësb. kërkuar mendimin e tyre për besueshmërinë që japin këto prova për të provuar ekzistencën e Zotit. (Mendimet duhet të mbrohen me argumente.)

Në pjesën Përshtatja e fi lozofi së së Aristotelit në funksion të fi lozofi së së krishterë, mësuesi fi llimisht bën një panoramë të përputhjeve tëpikëpamjeve të Akuinit me ato të Arsitotelit (mbi arsyen, njohjen, Zotin, provat e ekzistencës së Zotit).



38

??

• Zoti – Motori i Parë i Palëvizshëm, • bota është e përjetshme• sendi - bashkim i formës me materien• shpirti – formë e trupit• lumturia – natyrore, e arritshme, e lidhur me njohjen racionale • shteti mund t’i sigurojë njeriut nevojat natyrore

• Zoti – krijuesi i botës nga hiçi• bota ka fi llesë në kohë• sendet – me natyrë hyjnore si ide• gjithçka në natyrë është krijim i Zotit• shpirti është i pavdekshëm• lumturia – më e lartë ajo mbinatyrore e lidhur me fenë e Zotin• shteti duhet t’i nënshtrohet kishës, e cila kujdeset edhe për anën morale, edhe për atë shpirtërore

• Zoti – krijuesi i botës nga hiçi

Aristoteli Akuini

• sendi - bashkim i formës me materien (forma ka përparësi)• idetë e përgjithshme ekzistojnë te sendet dhe në mendjen njerëzore

• hierarkia qëllimore e universit (qëllimi i brendshëm i realizimit natyror nis, me format e thjeshta inorganike deri te forma më e lartë, shiprti njerëzor

• parimi i ekzistencës së Zotit.

Në pjesën e dytë evidentohen mospërputhjet Më pas gjatë shpjegimit mësuesi plotëson në tabelë diagramin e Venit me të veçantat e të përbashkëtat e këtyre dy mendimtarëve.

Etapa III. Refl ektimi

Një nxënës lexon fjalorin dhe disa të tjerë japin shembuj fjalish të ndërtuara me termat e fjalorit. Mësuesi ndërhyn në rast se përdorimi në fjali nuk është i duhuri apo për ndonjë pasaktësi të ndonjë natyre tjetër.

Një tjetër nxënës lexon diçiturën e veprës së Akuinit dhe së bashku me të tjerët komenton rëndësinë që kishin për kohën mësimet e Akuinit.

Detyrë shtëpie ushtrimi 6, f. 67

Tema 6. Montenjë: Njeriu në “natyrshmërinë” e tij

?


Objektivat Në fund të orës mësimore nxënësi duhet:- të përshkruajë ndryshimet që solli në fushat e mendimit epoka e Rilindjes, duke vlerësuar thelbin ehumanizmit;- të arsyetojë për skepticizmin e Montenjësë, i cili nuk është mosbesim te njeriu;- të argumentojë pikëpamjet etike bazuar në parimin e relativitetit kulturor.

Konceptet kryesore: humanizëm, Riliondje, ese, skepticizëm, relativizëm, shkencë morale


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi Përvijimi i të menduaritRealizimi i kuptimit ShpjegimRefl ektimi Ditari dypjesësh

Etapa I. EvokimiMësuesi/ja njeh klasën me temën e mësimit dhe drejton pyetjet: - Çfarë dini ju për periudhën e Rilindjes. (Shfrytëzoni dijet që keni marrë në lëndët e tjera, kryesisht në

letërsi, për të arritur te koncepti “humanizëm”). - Përmendni disa autorë të rëndësishëm të kësaj epoke dhe identifi koni veprën e tyre. - Letërsi - Pikturë - Skulpturë


39

Etapa II. Realizimi i kuptimitMësuesi/ja: Autori i temës së sotme është Montenjë, i cili përdori një strategji ndryshe nga mendimtarët e tjerë. - Ku konsiston ky ndryshim?

1. Montenjë mban qëndrim skeptik ndaj arsyes njerëzore.2. E kërkon të vërtetën te njeriu real, konkret në individualitetin dhe natyrshmërinë e tij.3. E nxit njeriun të njohë veten dhe të pranojë atë dhe të tjerët ashtu siç janë me defektet dhe gabimet që

natyra njerëzore shfaq.Nxënësit nxiten në diskutim për të gjykuar për idenë: “Rruga më e mirë e njohjes dhe e së vërtetës kalon nga vetja”.

Pas kësaj faze, mësuesi/ja jep një detyrë në klasë, për të bërë një autoportret, ku nxënësit të përdorin stilin e vlerësimit ironik dhe miqësor të vetes.

Pas kësaj diskutohet në klasë mbi pikëpamjet morale të Montenjësë: - vlerësimi i jetës - krijimi i një lumturie tokësore - rrugët për kënaqësitë që të ofron jeta - vlerësim mbi natyrën dhe rrethanat e popujve të tjerë (analizon relativizmin kulturor).

Etapa III. ReflektimiZbërthimi i koncepteve themelore që mund të evidentohen në fillim:Humanizëm, skepticizëm, ese, natyrë njerëzore, relativizëm kulturor.

Detyrë shtëpie ushtrimi 2, f .70.1. Komentoni një nga esetë e Montenjësë që ju pëlqen më shumë.2. Mblidhni materiale dhe përzgjidhni ato që do t’ju duhen për t’u përgatitur për debat me temë:

Grupi A - A ekziston Zoti? Grupi b - Cila është origjina dhe shkaku.

Çdo grup mund ta paraqesë punimin e tij në tabelë letre apo fisha. Në to të shkruhen thënie ose pjesë nga filozofë, ilustrime, skema etj.

Veprimtari praktike. Tema 8. Reflektim për disa probleme themelore të filozofisë

?


Objektivat Në fund të mësimit nxënësi duhet të jetë i aftë:- të shprehë ide e argumente lidhur me probleme që ka trajtuar filozofia antike dhe e mesjetës;- të zhvillojë opinionin e tij të lirë mbi problemet që ka trajtuar filozofia, duke iballafaquar me kushtet e

aktualitetit të sotëm social-politik.

Mësuesi/ja paraprakisht e ka ndarë klasën në grupe dhe i ka orientuar grupet të punojnë me materiale e literaturë në shqip nga autorët e filozofisë.

Në orën e mësimit grupet paraqesin punimet e tyre, duke referuar nëpërmjet përfaqësuesit të grupit sipas këtyre modeleve.

P.sh.: Modeli IGrupi I zgjedh dhe referon për filozofinë e Platonit, duke dhënë argumente dhe ide për: - botën e ideve - ndarjen e shpirtit- idetë morale - idetë politike etj.


40

b. Ndërtimi i njohurive. Pyetje-përgjigjeMësuesi/ja citon problematikën e temës, duke shkruar në tabelë.

-prirjet racionaliste -teoria e dyshimit metodik

e qarta

Hapat e metodës copëtohen problemat në më të thjeshta karteziane: kalohen nga e thjeshta tek e ndërlikuara

lidhen këto pjesë me një dije tërësore

Dyshon dhe pranon ekzistencën e Zotit.

shpirti (të menduarit) Dy forma substancash trupi (shtrirja)

Ky dallim shpreh dualizmin shpirt-trup: shpirti është veti vetëm e njeriut.

??

? Objektivat Në fund të orës mësimore nxënësi duhet: - të përshkruajë karakteristikat e përgjithshme të mendimit filozofik të Dekartit;- të interpretojë thelbin e metodës karteziane dhe ndikimet e saj në filozofinë e okazionaliste;- të arsyetojë për dualizmin në filozofinë e Dekartit;- të vlerësojë idetë morale të tij.

Koncepte themelore metodë karteziane dyshimi, turp shpirt i dualizuar.


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Organizimi i nxënësveParashikimi Diskutimi për njohuritë Punë me klasën

Ndërtimi i njohurive Pyetje-përgjigje Punë me klasën

Përforcimi Nxjerrja e përfundimeve Punë individuale

a. Parashikimi. Diskutimi për njohuritëMësuesi/ja drejton disa pyetje për ripërtëritjen e temës së kaluar, si p.sh.:

- Cili është qëllimi i shkencës sipas Bekonit?- Si duhet të mënjanohen gabimet në njohje?- Përse dija përmirësohet vazhdimisht?

LINJA V. MENDIMI DHE PRObLEMATIKA FILOZOFIKE E SHEKULLIT XVII

Tema 3. Dekarti dhe kartezianizmi

Përfaqësuesi tjetër me anë të një eseje përmbledh opinionet e lira për filozofin e zgjedhur, duke gjykuar vlerat e kësaj filozofie në kontekstin e realiteti politik-social. Çdo grup mund të zgjidhë dhe të punojë me këtë model për filozofë të tjerë ose, në qoftë se zgjedhin një autor të mesjetës, orientohen nxënësit për një problem logjik, p.sh.:

-A ekziston Zoti?

Modeli IIKjo veprimtari mund të realizohet në formë refleksioni ose meditimi mbi një temë filozofike të caktuar

që pëlqen nxënësi dhe për të shkruar ese me temën: “Reflektoni për filozofinë...”


41

?Struktura e mësimit Punë në grupeZhvillimet themelore dhe ndryshimi i botëkuptimit.

Nxënësve u jepet si detyrë të përzgjedhin dhe të grumbullojnë materiale për veprën dhe jetën e filozofëve, poetëve, dijetarëve të shek. XVII.

Mësuesi/ja shtron çështjen për diskutim: - Cili është mendimi tipik për kohën moderne?- Si shprehet thelbi i këtij ndryshimi te këta autorë:

bekoni Dekarti Spinoza

- Qëllimi i shkencës - sundimi i natyrës- Metoda është induksioni- Pastrimi i mendjes nga iluzionet- Vlerëson dijen që vjen nga eksperimenti

- Priret drejt dyshimit - Zoti dhe garancia për të vërtetën- Dualizmi trup-shpirt

- Zoti = substancë- Njeriu i lirë kur njeh domosdoshmërinë e çlirimit nga frika.- Dallon të drejtën nga feja.

Hobsi- Shteti si krijesë njerëzore- Mbrojtja e idesë për një dorë të fuqishme- Kuptimi për të drejtën e lirisë.

Loku- Idetë empiriste- Idetë politike, si ide që mbrojnë demokracinë

Pasi paraqitin të plotësuara me materiale idetë e mësipërme nga përfaqësues të secilit grup, mësuesi/ja i vendos nxënësit-dëgjues të zgjedhin dhe të japin mendimet e tyre në formën krahasuese duke vënë përballë:

Hobsi Loku

Unë e gjykoj, sepse... Unë e vlerësoj, sepse...


Tema 9. Mendimi filozofik shek. XVII (Përsëritje)

? Objektivat Në fund të orës mësimore nxënësi të jetë i aftë:- të evidentojë idetë filozofike të shek. XVIII;- të krahasojë këto zhvillime me filozofinë e mesjetës, duke gjykuar për përparësitë e filozofisë së re;- të interpretojë idetë për politikën dhe shtetin.

c. Përforcimi. Nxjerrja e përfundimeveMësuesi/ja paraqet në formën e posterit tri parimet bazë të moralit te Dekarti. Pyetje: Çfarë mësimesh ju jep për të sotmen ky parim moral?

Le të diskutojmë për idenë: “Zemërgjerësia është çelësi i shumë virtyteve të njeriut, që nxit një qëndrim tolerant ndaj disa përhapjeve të ndryshme morale prej tonave”.

Pas diskutimit Mësuesi/ja sintetizon vlerat e këtij parimi dhe i orienton nxënësit se çështja e parë është të përcaktojnë

se cilat janë mundësitë për të vepruar.


42

? Strategjia e mësimit- Diskutim në grup- Nxitje e mendimeve

Etapa I. Evidentimi Mësuesi/ja me disa pyetje drejtuar klasës. evidenton dijet e njohura të nxënësve, p.sh.:

- Ç’është ligji (cili është kuptimi juaj për ligjin)?- Cilat janë disa forma të qeverisjes që ju njihni? Provoni të plotësoni disa në tabelë (Përdor përçështjen e dytë shpjegimin).- Si vepron populli në demokraci etj.

Etapa II. Realizimi i kuptimitPas përgjigjeve, mësuesi/ja duke përgjithësuar e saktësuar, shpjegon si më poshtë filozofinë e Monteskjesë sipas kësaj skeme.

Faktorët që ndikojnë në formulimin e ligjit:

territori

klima

faktorë shoqërorë

feja, zakonet, historia, ekonomiaFormat e qeverisjes

a. Despotizmi b. Monarkia

demokraciac. Republika

autokracia (Mësuesi/ja shfrytëzon tabelën e plotësuar më parë nga nxënësit.)

Ndarja e pushteteve: a. pushteti i ligjvënësve b. pushteti ekzekutiv c. pushteti gjyqësorPasi përfundon në formë bashkëbisedimi shpjegimin e mësimit, mësuesi/ja i orienton nxënësit për problemin:Klima, feja, zakonet, rregullat morale, pozita gjeografike.- Çfarë duhet të mbajnë parasysh ligjvënësit sipas jush?

Etapa III. Reflektimi: Pse kanë ndryshuar kërkesat e ligjvënësve? (Kjo detyrë mund të jepet edhe për në shtëpi).


Ligji

Tema 2. Natyra e ligjeve dhe ndarja e pushteteve te Monteskjë

?

? Objektivat Në fund të orës mësimore nxënësi duhet:- të përshkruajë natyrën e ligjeve dhe të evidentojë format e qeverisjes;- të argumentojë sipas Monteskjësë rolin e fakteve sociale, të palëve në formulimin e ligjeve;- të analizojë pushtetet dhe ndarjen e tyre duke evidentuar vlerat e kësaj teorie për ditët e sotme.

Konceptet kryesore natyra e ligjeve, pushteteve, despotizëm, republikë, dhunë ligjvënëse, trupa ndërmjetës politikë.

Linja VI. FILOZOFIA E SHEKULLIT XVII, PARARENDËSE E LËVIZJEVE TË MËDHA NË EVROPË


43

?


?

? Objektivat: Në fund të orës mësimore nxënësi:- të përshkruajë teorinë e njohjes dhe empirizmin e tij;- të evidentojë disa elemente të qëndrimit të tij;- të analizojë pikëpamjet e tij për moralin e politikën.

Konceptet kryesore: metoda empirike, përvojë, mbresa, shkak, pasojë, dobi


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi DiskutimRealizimi i kuptimit ShpjegimReflektimi Diskutim

Etapa I. EvokimiRifreskojmë njohuritë me anë të pyetjeve: 1. Si i përcakton Bekoni gabimet në njohje.2. Si arrin njeriu në filozofinë empirike?3. Cili është roli i përvojës në njohje?

Etapa II. Realizimi i kuptimitPas pyetjes së fundt mësuesi kalon në shpjegimin e temës: 1. kuptimi për empirizmin2. dija vjen nga përvoja, e cila përbëhet nga ajo ç’ka përmban ndërgjegjja jonë që ë dallon në dy klasa: përshtypje ide

Cili është qëndrimi ndaj fesë? - nuk e pranon shpirtin e pavdekshëm (sepse nuk e kemi ndeshur në përvojën tonë) - sulmon historinë e luftërave fetare - nuk e pranon ekzistencën e Zotit si fakt, sepse nuk provohet në mënyrë empirike

Etapa III. ReflektimiDiskutojmë e reflektojmë për idetë morale e politike.

Në këtë fazë mësuesi mund të shkëpusë dy ose më shumë ide nga teksti dhe me arsyetime të thjeshta nga nxënësit të dalin problemet themelore të çështjes, p.sh.:

1. Interpretoni idenë: “Të kesh virtyt do të thotë të kesh një ndjenjë kënaqësie të një lloji të veçantë që vjen nga vëzhgimi i karakterit tonë.” (Të dalë ideja që morali është çështje e ndjenjave dhe jo e arsyes).

2. “Asnjë bindje politike nuk mund të shndërrohet në ide të sigurt, sepse njerëzit janë të prirë që interesat e tyre individualë t’i paraqesin si interesa të përgjithshëm”. (Të dalë ideja që edhe në politikë çdo gjë varet nga njerëzit dhe çdo regjim mund të jetë i mirë apo i keq, në vartësi se si janë të prirë ato njerëzit e politikës.

Në fund mësuesi kërkon mendimin e nxënësve. - Çfarë ju duket aktuale në këtë ide për moralin e politikës?

Tema 3. Hjumi, një përfaqësues i empirizmit në shekullin XVIII


44

?


?

? Objektivat: Në fund të orës së mësimit nxënësi duhet: - të përshkruajë idetë e Rusoit për gjendjen natyrore;- të argumentojë rolin e shkencës në kushtëzimin e lirisë sipas Rusoit;- të interpretojë disa nga idetë themelore të kontratës sociale.

Konceptet themelore: gjendje natyrore, liri, skllav, pushtet, sovran, ligj


Fazat e strukturës Strategjitë mësimore Veprimtaritë e nxënësve Organizimi i nxënësveEvokimi Diskutim, nxitje mendimesh Realizimi i kuptimit ShpjegimiReflektimi Diskutim

Shënim. Mësimi mund të fillojë edhe me lexime nga vepra: “Kontrata shoqërore” diskutime, nxitje mendimesh.Etapa I. EvokimiPasi mësuesi ka evidentuar konceptin themelor të mësimit, i fton nxënësit në një proces rikujtimi,

p.sh., probleme nga autorët e zhvilluar më parë (Hobsi e Loku).

Etapa II. Realizimi i kuptimitMësuesi shpjegon konceptin e gjendjes natyrore sipas Rusoit dhe mund të nxisë diskutimin, duke

kërkuar pjesëmarrje aktive të nxënësve se si rritet pabarazia.Liston faktorët: - prona - organizimi shoqëror - ndarja e punës Në këtë etapë të orës mësuesi mund të përdorë skemën e tekstit në faqen 109, nxënësit japin shpjegime.

Mësuesi shtron problemin: - Çfarë solli ky ndryshim i gjendjes natyrore në raportin e njeriut me lirinë: a. është më i lirë? b. është më i mirë? c. është më i virtytshëm?

Arsyetoni pse. Gjatë debatit dalin problemet e zhvillimit të shkencës e artit.- Më tej mësuesi parashtron disa ide të Kontratës Sociale: a. domosdoshmërinë e marrëveshjes shoqërore të ligjeve b. të drejtën ta jep ligji dhe jo dhuna c. krijimi i shtetit si garant i paqes dhe i të drejtës midis njerëzveSkematizon Marrëveshja shoqërore Ligji

Shteti i së drejtës

Etapa III. ReflektimiKomentojmë idetë: 1. “Asnjë qytetar nuk duhet të jetë aq i pasur sa të blejë një tjetër dhe asnjë qytetar nuk duhet të jetë aq i

varfër sa të jetë i detyruar të shesë veten si skllav”.2. Prona private është e shenjtë. 3. Në demokraci populli është sovran.

Detyrë shtëpie: Mbani qëndrim aktual dhe kritik ndaj ideve të Rusoit për shtetin, ligjin e demokracinë.

Tema 6: Shteti i Zhan Zhak Rusoit si një marrëveshje shoqërore

Kontrata Sociale


45

?

?Tema 8. Veprimtari praktike. Si i kuptoj konceptet “tolerancë” dhe “optimizëm”

Objektivat Në fund të orës mësimore nxënësi duhet të jetë i aftë: - të mbajë qëndrime tolerante ndaj idesë dhe sjelljes të të tjerëve;- të interpretojë në mënyrën e tij optimizmin si një qëndrim filozofik ndaj jetës.

Strategjia mësimore: Veprimtari praktike

Kjo orë mund të zhvillohet sipas idesë dhe fantazisë së mësuesit/es në shumë forma. Po paraqesim një

model.

1. Puna fillon me fazën përgatitore. Mësuesi/ja paraprakisht i ka njoftuar nxënësit që më para për temën e veprimtarisë praktike. Ai/ajo i

orienton nxënësit për të punuar në dy grupe dhe jep detyra përkatëse.Grupi I: Si e kuptoj tolerancën?Grupi II: Kur ndihem optimist?

2. Mësuesi/ja ka punuar vetë për të paraqitur forma dhe shfaqje të qëndrimeve tolerante dhe jotolerante, optimiste ose pesimiste të formave të ndryshme, si:

a. shfaq pamje fotografike ku ushtrohet dhunë në familje dhe reagimi është sjellje agresive dhe nënshtruese.b. paraqet në video organizimin e një veprimtarie politike (Opinion, Top-Story), ku politikanët dhe

militantët janë agresivë e të pasjellshëm.c. paraqet zhvillime të ceremonive fetare, ku besimtarët urojnë njëri-tjetrin, edhe pse u takojnë

besimeve të ndryshme.

3. Pasi paraqiten materialet që janë përgatitur edhe nga vetë nxënësit, fillon diskutimi, duke i hedhur përfundimet në tabelë.

Jam tolerant kur... Jam optimist kur...

- Pranoj ekzistencën e mendimit ndryshe.- Respektoj idetë e të tjerëve.- Pranoj globalizmin.- Kurrë nuk paragjykoj etj.

- Mendoj mirë për jetën.- Kaloj me kurajë çdo pengesë që më del.- Mendoj se jetën time mund ta ndryshojvetëm unë.- Punoj shumë për të ndryshuar jetën time.

Nxënësit lejohen të plotësojnë idetë e tyre pa i paragjykuar.

Mësuesi i nxit nxënësit të gjykojnë për veten në formën e një eseje me temë: “Jeta bëhet e bukur kur di ta jetosh atë”.


46

? Objektivat Në fund të orës mësimore nxënësi duhet të jetë i aftë:

- të përshkruajë disa veçori të logjikës së Millit;- të arsyetojë për logjikën e shkencave morale;- të përdorë logjikën e Millit për lirinë e zgjedhjes.

Etapa I. EvokimiMësuesi/ja pasi i njeh nxënësit me objektivat, shkruan në dërrasën e zezë koncepte themelore.

- logjikë- lumturi- moral

Etapa II. Realizimi i kuptimit Diskutime në grup, nxitje e mendimeveMësuesi/ja u drejtohet për diskutim (nxit) me idenë: “E vërteta mund të fitojë mbi gënjeshtrën vetëm kur

gjendet në kushte të barabarta me të”.- vlerëson përgjigjet e nxënësve për mënyrën e të kuptuarit;- shpjegon dallimin midis disa fjalive shkencore dhe atyre narrative;- kërkon shembuj si zgjidhen nga logjikë problemet: nëse njerëzit i njohin shkaqet shkencore të dukurive, atëherë ata mund t’i ndryshojnë ato;- arsyeton çfarë e kufizon mundësinë e përkushtimit të çdo gjëje, sepse njeriu ka vullnet të lirë.

Mësuesi/ja jep idenë se parimi mbështetës për moralin individual është kënaqësia dhe lumturia, duke u dhënë rëndësi cilësive të saj. (Këtu mund të publikohen pamje, filma etj., që shprehin elemente të kënaqësisë që ka njeriu duke përmirësuar kushtet e jetës).

Etapa III. ReflektimiPasi paraqet idetë për lirinë dhe rolin e qeverisë, mësuesi nxit diskutimin për të arritur në përfundim se

secili ka mundësi të ndërtojë si të dojë lumturinë e tij.

Detyrë shtëpie.Shkruani disa nga kërkesat tuaja që mendoni se do t’ju bënin të lumtur.

Linja VII DREJTIMET E FILOZOFISË MODERNE DHE bASHKËKOHORETema 6: Utilitarizmi i Xhon Stjuart Millit


?Koncepte themelore logjikë, praktikë, lumturi, moral

“FiLozoFia 12” - Albas - Me ne, më afër dijesalbas.al/udhezuesat/new/udhezues filozofia...

Documents

Transcript of “FiLozoFia 12” - Albas - Me ne, më afër dijesalbas.al/udhezuesat/new/udhezues filozofia...