ANTROPOZOONOZE :

Antropo zoonoza - to su bolesti domaćih životinja koje se prenose na čovjeka. To su bolesti isključivo u čovjeka i ne mogu biti prenesene na životinje.

Zooantroponoze su primarno bolesti u ljudi koje se mogu prenijeti na životinje.

Ljudi profesionalno izloženi bolesnim životinjama: oni koji se bave uzgojem stoke, veterinari koji liječe oboljelu stoku,laboratorijski radnici koji rade na dijagnostici zoonoza

Obavezno se prijavljuju u BiH ove zoonoze: bjesnoća, bruceloza, crni prišt, ehinokokoza, hemoragijska groznica s bubrežnim sindromom, krpeljni meningoencefalitis, kuga, leptospiroze, Lyme borelioza, Q-groznica, rikecioze, salmoneloza, tetanus, tularemija…

Zoonoze su uslovno podijeljene u četiri grupe: 1. direktne ili ortozoonoze-uzročnik se prenosi kontaktom (bjesnoća, bruceloza) 2. ciklozoonoze koje za biološki razvoj agensa trebaju više vrsta domaćina – kralježnjaka (ehinokokoza), 3. metazoonoze u kojih je za razvoj agensa potreban domaćin - vertebrat i vektor -avertebrat (arbovirusne infekcije, shistosomijaza) 4. saprozoonoze imaju, uz domaćina kralježnjaka, dio razvoja i u neživoj sredini (tlo), primjerice mikoze.

Q-GROZNICA

Q-groznica je akutna febrilna rikecioza. Uzročnik pripada u rod Coxiella, vrstu C. burnetii. Toplinska obrada mesnih proizvoda na temperaturi 72-75 0C, u trajanju od 90 minuta, sigurno uništava uzročnika Q-groznice. Inkubacija traje dvije do tri sedmice. Bolest počinje naglo simptomima poput gripe. Pojavljuju se groznica, povišena tjelesna temperatura, jaka glavobolja pri micanju očnih jabučica.

Glavni izvor zaraze za ljude jesu domaće životinje i njihove izluĉine, prije svega ovce, koze i krave. Može se prenijeti svim poznatim načinima širenja zaraznih bolesti. Najčešći je aerogeni put prijenosa. Prilikom diranja oboljelih životinja ili pomoći pri janjenju i teljenju moguć je i kontaktni put zaražavanja.

Prevencija: Neškodljivo uklanjanje životinja kliconoša iz stada. Uništavati krpelje. Pravilno odlaganje izlučevina i posteljice te po potrebi njihova dezinfekcija. Inficirane životinje treba klati u za to predviđenim klaonicama. Vunu i kožu prije daljnje obrade treba dezinficirati. Meso takvih životinja uvjetno je valjano, nakon toplinske obrade. Mlijeko se obvezno kuhati.

TRIHINELOZA

Trihineloza se prenosi alimentarnim putem. Javlja se kao crijevna (enteralna) zaraza s proljevom u prvoj fazi. Najčešći simptom su bolovi u mišićima. Ime bolesti dolazi od imena uzročnika bolesti, parasita iz reda oblih crva, roda TrichinellaSve su trihinele osjetljive na temperature više od 66˚C. Dijagnoza-bol u mišićima, zvacnim, međurebrenim i u dijafragmi , te podbuhlost, odnosno oteklina lica.

Izvor zaraze za čovjeka praktično je uvijek zaražena životinja, čije trihinelama zahvaćeno meso pojede bez prethodne temeljite (dovoljne) termičke obrade. Za čovjeka je glavni put prijenosa zaraze alimentarni, tj. ingestijom mesa koje sadrži učahurene trihinele.

LEPTOSPIROZA

Leptospiroza je akutna zarazna bolest ljudi i životinja, uzrokovana mikroorganizmima iz roda leptospira.

Inkubacija traje oko 7 do 14 dana dana. Početak bolesti karakteriše opšti infektivni sindrom (visoka temperatura, glavobolja, malaksalost, bolovi u mišićima) povraćanje i jako izražen konjuktivitis

Prirodni rezervoari i izvori zaraze za čovjeka i životinje su: miševi, pacovi, pas, mačka, goveda, svinje, konji, ovce i koze, zatim vjeverice, lisice, jeleni, krtice, ježevi.

Ulazna vrata infekcijesu otkriveni dijelovi kože i sluzokoža.

Kontakt sa kontaminiranom vodom je najvažniji način prenošenja, posebno prilikom kupanja

TETANUS

Tetanus je teška akutna nekontagiozna bolest. Izazvana je egzotoksinom tetanusnog bacila. Bolest je karakterizirana bolnim mišićnim grčevima, ponajprije na licu i vratu. Stopa je smrtnosti visoka.

Uzročnik je tetanusa bacil Clostridium tetani. Anaerobni bacil koji u nepovoljnim uvjetima može preživjeti godinama u obliku spora. Inkubacija je obično 3 do 21 dan. Što je inkubacija kraća, to je klinička slika teža.

Kod generaliziranog tetanusa pojavljuju se tipični znakovi tetanusa poput: bolnih grčeva masetera (trizmus), grčeva mišića lica koje poprima sarkastični izraz (risus sardonicus), te grčeva vrata i mišića trupa. Tijelo je savinuto u luk ili u poziciji opistotonusa. Nakon toničke faze grčeva nastaju serije kloničkih grčeva. Ako grčevi zahvate respiratornu muskulaturu, nastupa smrt gušenjem

Bacili se tetanusa unose u organizam najčešće dubokim ubodnim ranama. Bolest može nastati i nakon beznačajnih ozljeda Primarno cijepljenje u prvoj godini života s navršena tri mjeseca. Docjepljivanje se provodi u 2., 4., 8., 14. i 19. godini života.

PSITAKOZA-ORNITOZA

Česta je zahvaćenost respiratornog sistema. Psitakoza je prije svega bolest papiga i drugih ptica, s kojih zaraza prelazi na ljude.

Uzročnik je psitakoze Chlamydia psittaci. To je gram-negativni intracelularni uzročnik. Uzročnik psitakoze može preživjeti na površini tla 20 do 30 dana ili duže u osušenom izmetu ptica.

Opšti simptomi bolesti poput gripe, groznica, zimice, glavobolja, osip, mialgije uz čestu upalu gornjeg ili donjeg dijela respiratornog sistema. Inkubacija traje od 1 do 4 sedmice, prosječno 10 dana Glavni put prijenosa zaraze je respiratorni, udisanjem uzročnika iz raspršenih kapljica, sekreta i prašine od inficiranih ptica

BRUCELOZA

To je sistemna zarazna bolest uzrokovana bakterijom iz roda Brucella. Inkubacijea traje u rasponu od 5 do 21 dan. Blagi infektivni sindrom, ali je konstantan i dominantan simptom izražena slabost i malaksalost. Karakteristični su afebrilni periodi koji traju oko tri sedmice. (febris undulans-talasasta groznica). Dijagnoza se postavlja na osnovu mikrobioloških i seroloških pretraga uz pouzdane epidemiološke podatke. Uzorci za analizu su krv, urin, limfne žlijezde, mlijeko i stolica. Izvor zaraze za ljude su najčešće ovce, svinje, koze i goveda. Životinje izlučuju brucele urinom, stolicom, mlijekom, a naročito putem placente i vaginalnog sekreta. Infekcije kod ljudi nastaju zbog upotrebe nedovoljno termički obrađenog mlijeka, a češće zbog kontakta sa zaraženom stokom, a rijetko aerogeno.Najviše oboljevaju stočari, mesari, veterinari.

CRNI PRIŠT, Antrax

Antraks je teška akutna bakterijska bolest. Najčešće zahvaća kožu u obliku crnoga prišta ili malignog edema. Može zahvatiti pluća i probavni sistem. Stopa je smrtnost kod neliječenih bolesnika visoka. Uzročnik je Bacillus anthracis, gram-pozitivna, inkapsulirana, sporogena, nepokretna bakterija,

Na koži se pojavljuje papula, koja prelazi u vezikulu, a nakon 2 do 6 dana razvije se crni prišt. Okolica je otečena, crvena, tvrda i bezbolna. Limfni su čvorovi otečeni i bolni, a uzročnik se može proširiti tijelom hematogeno. Ako ih je više ili su na vratu i licu, prognoza je znatno teža.

Čovjek se može zaraziti na različite načine: Neposredan dodir s oboljelom životinjom ili uginulom od te bolesti Zaraziti se može i posredno upotrebom produkata ili dijelova bolesne životinje. U neposrednom dodiru nastaje kožni antraks. Ako se spore inhaliraju, nastaje plućni oblik antraksa. Treći put prijenosa jest ingestijom, kad osoba pojede meso oboljele životinje. Nastaju crijevni i orofaringealni antraks.

Bolesnici se liječe penicilinom ili ciprofloksacinom tokom sedam dana.

TULAREMIJA

Bakterijska infekcija životinja, a javlja se kao epiozootija glodara naročito zečeva, od kojih bolest može preći na ljude u sporadičnom ili epidemijskom obliku.Uzročnik je Francisella tularensis i to tip A (vrlo virulentan) i tip B (slabo virulentan).

Tularemija se prenosi svim epidemiološkim putevima. Čovjek se zarazi uglavnom , kontaktom sa bolesnom životinjom-lov, manipulacija sa mesom golim rukama. Moguća je zaraza ugrizom životinje ili insekta, konzumiranje zaraženog mesa, vode, inhalacijom prašine. Infekcija među životinjama širi se preko krpelja i buha. Vektori sa životinje na čovjeka su muhe,komarci i obadi.

BJESNOĆA

Virus se prenosi ubodima I lizanjem. Virus rabijesa je rabdovirus koji pripada porodici Lyssavirus. Klinička je slika-parestezija u predjelu ugriza, nemir, strah, hidrofobija, aerofobija, te salivacija. Podatak o kontaktu s bijesnom ili na bjesnoću sumnjivom životinjom jest bitan. Inkubacije varira u širokom vremenskom rasponu od sedam dana do jedne godine. Bolest se očituje u tri faze: prodromalna faza, faza ekscitacije ili furiozna faza, te paralitička faza koja završava komom. Pojavljuju se spazmodičke kontrakcije usta, farinksa i larinksa pri pijenju, a poslije i pri samom pogledu na tekućinu, simptomi poznati kao hidrofobija. Faza ekscitacija može potrajati sve do smrti.

TOKSIKOPLAZMA

Uzročnik je Toxoplasma gondi koji najčešće obitava u mačaka. Bolest često protiče asimptomatski ili kao akutna bolest samo limfadenopatijom. Čvorovi su veličine oraha (do 6 mjeseci). Najznačajniji domaćin T.gondii jesu mačke. Mačka se zarazi mesom glodara ili ptica, i fecesom izbacuje parazit u okolinu. Nedovoljno termički obrađeno meso koje sadržava parazite.Osjetljivost na infekciju je opšta. Imunitet se pojavljuje i nakon asimptomatske infekcije i dugotrajan je.

BOLESTI KOJE SE PRENOSE VEKTORIMA:

Pjegavac

Pjegavac je akutna zarazna bolest uzrokovana rikecijom (Rickettsia prowazeki), koju s čovjeka na čovjeka prenosi tjelesna uš (Pediculus humanus corporis). Bolest je karakterizirana naglim početkom, visokom temperaturom, jakom glavoboljom, bolovima u cijelom tijelu.Izraženi su znakovi toksemije i poremećaja svijesti.Nakon petog dana pojavljuje se generalizovani osip,makulopapulozni kasnije petehijalni.Bolest traje oko 14 dana, nakon čega teperatura pada. Rezervoar zaraze je čovjek. Postoji vakcina protiv pjegavca.

Povratna groznica (febris recurrens)

Akutna zarazna karantenska bolest koju uzrokuje Borrelia recurrentis. Bolest je klinički odlikuje febrilnim napadima, koji nakon nekoloiko dana spontano prestaju, pa se poslije afebrilnog intervala opet vrate.Bolest traje nekoliko sedmica.

Klinička metoda: nagli, brutalni početak, iz punog zdravlja, visoka temperatura, glavobolja, bolovi u rukama i nogama, jetra i slezena povećane. Nakon 6-7 dana pad temperature sa profuznim znojenjem i naglim ozdravljenjem. Opet nakon 5-10 dana povećanje temperature u trajanju 3-5 dana pa opet pad temerature uz znojenje. Bolest se ne prenosi s čovjeka na čovjeka.Prenosi se isključivo ušima i krpeljima. Jedini izvor zaraze je bolestan čovjek. Najučinkovitija preventivna mjera je redovno održavanje lične higijene, redovno pranje i iskuhavanje rublja i posteljine.Vakcine nema, tako da je jedina mjera depedikulacija.

Riketsioze

Riketsioze čovjeka čine grupu akutnih zaraznih bolesti koje sz uzrokovane uzročnicima iz porodice rikecija.

1. grupa pjegavog tifusa koji obuhvata: a) klasični ili epidemični pjegavac, b) Brill-Zinsserova bolest (recidiv pjegavog tifusa); c) murini pjegavac,

2. grupa pjegavih groznica koje prenose krpelji. U ovu grupu spada pjegava groznica Stjenovitog gorja pojavljuje u SAD. U Sredozemlju se pojavljuje mediteranska pjegava groznica.

3. Tsutsugamushi groznica u Aziji.4. Q-groznica.

Za klasicni pjegavac čovjek je isključivo rezervoar i izvor zaraze.Za ostale rikecije rezervoar i izvor zaraze su različite domaće i divlje životinje. Za Coxiellu burnetti rezervoar i izvor zaraze uglavnom su ovce, a za R.conori to su psi.Osjetljivost je opšta. Jednom preboljela bolest ostavlja doživotan imunitet.

Malarija

Malarija je transmisivna bolest uzrokovana različitim vrstama protozoa iz roda Plasmodium.Prenose je komarci iz roda Anopheles svojim ubodom. Čovjek bolestan od malarije ili nosilac parazite jedini je rezervoar uzročnika, a inficirana ženka komarca je neposredni izvor zaraze.Malarija se ne prenosi s čovjeka na čovjeka bez sudjelovanja vektora . Nakon preboljenja malarije ne ostaje solidna imunost

Žuta groznica – febris flava

Žuta groznica je akutna zarazna bolest kratkog trajanja i promjenjive kliničke slike. Uzročnik je virus uvršten u rod Flavivirus, porodicu Flaviviridae. Bolest počinje naglo sa temperaturom, glavoboljom, bolovima u leđima, mišičnim bolovima, mučninom i povraćanjem. Žutica je u početku blaga, a kasnije se intenzivira. Rezervoar u gradskoj sredini su ljudi i komarci Aedes aegypti, a u šumskim područjima to su majmuni.

BOLESTI KOJE SE PRENOSE KONTAKTOM:

Klasične spolne zaraze jesu:

sifilis, gonoreja, limfogranuloma venereum, Trihomonijaza

U novije vrijeme spolne bolesti jesu:

AIDS, hepatitis B, hepatitis C, infekcije Chlamydia trachomatis, bakterijska vaginoza, spolne infekcije virusom Herpes simplex, infekcije izazvane humanim papiloma virusima, infekcije s Haemophylus ducreyi itd.

GONOREJA

Uzročnik je Neisseria gonorrhoeae. Ne podnose nedostatak vlage. Rezervoar isključivo je oboljeli čovjek ili onaj s asimptomatskom infekcijom. Primjena antibiotika odmah nakon odnosa manjuje rizik od infekcije Prenosi se spolnim putem ili perinatalno. Kratka inkubacija. U muškaraca curenje zelenkastožutog iscjetka izmokraćne cijevi. U žena klinička slika nije toliko jasna – neprepoznata-hronična-sterilitet.

INFEKCIJE GENITALNOG SUSTAVA HUMANIM PAPILLOMA VIRUSIMA

Humani papiloma virusi (HPV) su široko rasprostranjeni u populaciji. Uzrokuju tumore epitela kože i sluznica

Tri tipa kožnih HPV-om infekcija: obične bradavice često u djece školske dobi (4 do 20%) Rjeđe su plantarne bradavice a pojavljuju se među adolescentima i mladima Juvenilne bradavice najrjeđe su i pojavljuju se uglavnom u djece.

U muškaraca se javljaju kao šiljasti kondilomi, ravni kondilomi, gigantski kondilomi. U žena infekcije rezultiraju različitim stepenima cervikalnih epitelnih promjena.

GENITALNI HERPES

Prva epizoda primarnoga genitalnog herpesa karakterizirana je temperaturom, glavoboljom, slabošću i mialgijom. Bol, svrbež, dizurija, vaginalni i ureteralni iscjedak te ingvinalna limfadenopatija. Na vanjskim genitalijama prisutne su lezije koje mogu biti vezikulozne, pustulozne ili u obliku bolnih ulceracija. Virus može prenijeti osoba koja ima simptomatsku herpetičnu leziju ili osoba koja izlučuje virus asimptomatski. Osobe koje asimptomatski izlučuju virus važan su izvor herpetične genitalne infekcije.

Šuga (scabies)

Šuga je zarazna, parazitarna kožna bolest koju izaziva parazit Sarcoptes scabiei. Klinički se manifestuje intenzivnim svrabom, iritacijom kože, pojavom intradermalnih kanalića i osipom.Prenosi se direktnim kontaktom , rijetko preko rublja ili posteljine.

BOLNIČKE INFEKCIJE:

Nozokomijalna (grčki: nosokomeion = bolnica) ili bolnička infekcija svaka je lokalizirana ili opšta infekcija nastala u bolnici, a koja nije bila prisutna niti je bila u inkubaciji u vrijeme prijema bolesnika u bolnicu.

Za potrebe epidemiološkog nadzora intrahospitalna infekcija se definiše kao lokalno ili sistemsko oboljenje (stanje) koje je rezultat nepoželjne reakcije organizma na prisustvo infektivnog agensa (jednog ili više) ili njegovih toksina, a koje nije bilo prisutno niti je pacijent bio u inkubaciji prilikom prijema u bolnicu ili neku drugu zdravstvenu ustanovu.

Najčešće bolničke infekcije su: infekcije mokraćnog sistema, infekcije respiratornog sistema, infekcije hirurških rana, bakterijemije i sepse,enterokolitisi.

Meticilin rezistentni Staphylococcus aureus (MRSA)

postaje sve češći uzročnik bolničkih infekcija. Rizični faktori za bolesnika da dobije MRSA infekciju jesu: dugi boravak u bolnici, česte hospitalizacije, osobe starije od 65 godine, multipli invazivni postupci, rane ili teška osnovna bolest, primjena antibiotika širokoga spektra.

Najznačajniji rezervoari MRSA su inficirani ili kolonizirani bolesnici.Najčešći način prijenosa MRSA jest preko ruku (osobito ruku zdravstvenih radnika).

PRANJE RUKU I DEZINFEKCIJA – ANTISEPSA

Pranje ruku je najvažnija i najučinkovitija metoda prevencije prijenosa mikroorganizama između osoblja i bolesnika u bolnici.

Tri su razine pranja ruku: 1. obično pranje, 2. higijenska dezinfekcija, 3. hirurška dezinfekcija ili antisepsa ruku.

URINARNE INFEKCIJE

Urinarne infekcije uzrokuje mnoštvo uzročnika, veliki dio (npr.Escherichia coli,Klebsiella spp, Proteus spp, Enterococcus spp, Enterobacter spp ) čine normalan dio crijevne flore bolesnika

INFEKCIJE HIRURŠKE RANE

Infekcije na ranama i dalje predstavljaju najmanje jednu četvrtinu od svih bolničkih infekcija, a stopa infekcija na operativnim odjeljenjima je obično skoro dva puta veća od stope na drugim odjeljenjima

BAKTERIJEMIJE

Najviše bolničkih bakterijemija u vezi je sa upotrebom intravaskularnih katetera. Učestalost bakterijemija je znatno veća kod bolesnika sa intravaskularnim kateterom nego u onih bez njega.

RESPIRATORNE INFEKCIJE

Pneumonija je najčešća bolnička respiratorna infekcija. Uzrok je produžene hospitalizacije sa značajnim morbiditetom i mortalitetom.

Bolnička pneumonija nakon prva tri dana hospitalizacije uobičajeno ima polimikrobnu etiologiju, a uzročnici su Staphylococcus aureus, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae, Serratia marcescens i Acinetobacter species.

CLOSTRIDIUM DIFICILE INFEKCIJE :

C. diff je jedan od najčešćih uzročnika bolničkih proljeva (CDI). Tipične manifestacije su abdominalni bolovi i grčevi, profuzni proljevi uz povišenu temperaturu i leukocitozu. Najvjerovatniji način nastanka infekcije kod hospitalizovanih bolesnika je unos spora, a koje u bolničkoj sredini mogu da perzistiraju mjesecima.

Prenosi se: direktnim kontaktom sa osobom oboljelom od Clostridium difficile infekcije (CDI),kontaktom sa zdravstvenim radnicima koji imaju zagađene ruke, kontaktom sa zagađenim okolišem. Pranje ruku je jedna od najvažnijih mjera za smanjivanje rizika od prijenosa. mogu preživjeti u okolini mjesecima ili godinama i mogu se naći na raznim površinama u zdravstvenim ustanovama.

KOJE SE PRENOSE PREKO PROBAVNOG TRAKTA:

Bolesti koje se prenose preko probavnog trakta čine veliku grupu zaraznih bolesti koje imaju jednu zajedničku epidemiološku karakteristiku, a to je fekalno-oralni prijenos uzročnika.U narodu poznate kao “bolesti prljavih ruku”

Salmoneloze

To su akutne infektivne bolesti uzrokovane salmonelama enteritidis i typhymurium, a manifestiraju se kao: akutni gastroenteritis (alimentarna toksoinfekcija) i enterokolitis Prirodni rezervoar salmonela su domaće i divlje životinje (perad, svinja, govedo, pas, mačka, glodavci, golubovi). Salmonele se nalaze u njihovom mesu, mlijeku, jajima, ekskretima. Izvor infekcije je kontaminirana hrana, nedovoljno kuhano meso, jaja u prahu, smrznuta jaja, mlijeko, mliječni proizvodi, te bolesne osobe ili kliconoše. počinje vrućicom, povraćanjem, proljevom, bolovima u trbuhu

Alimentarne toksoinfekcije

Alimentarne toksoinfekcije naziv je za bolesti nastale nakon konzumacije zagađene hrane (i vode) u kojoj su se uzročnici bolesti namnožili (ako je u pitanju biološki uzročnici) ili se otrovna materija nagomilala (ako je u pitanju hemijski otrov) toliko da izazovu simptome bolest.Te se bolesti nazivaju alimentarnim jer nastaju konzumiranjem hrane.

1. Stafilokokno otrovanje

Uzročnik: egzotoksin Staphylococcus aureus. Izvor/rezervoar zaraze: čovjek sa stafilokoknom upalom gornjih disajnih puteva, sa gnojnim promjenama na koži: furunkul, zanoktica, gnojne ranice, rjeđe krave oboljele od stafilokoknog mastitisa

Putovi prijenosa: zaražena ili bolesna osoba unosi u namirnicu uzročnika kašljanjem ili direktnim dodirom , stafilokok u hrani bogatoj bjelančevinama (kolači, sladoled, kreme, meso sa roštilja) producira termostabilan toxin.

2. Botulizam

Uzročnik: egzotoksin Clostridium botulinum – 1 mikrogram je letalna doza za čovjeka. u anaerobnim uslovima (konzervirana hrana) stvara jedan od najjačih toksina.

Putovi prijenosa: hrana(konzerve od mesa, pašteta, voća, povrća)

3. Clostridium perfingens

Anaeroban sporogen bacil. Ako hrana nije dovoljno dugo i dobro termički obrađena, iz spora se u mesu (anaerobni uslovi) oslobađaju vegetativni oblici bacila koji luče toksine.

4. Ostali uzročnici ATI:

Escherichia coli, Campylobacter jejuni, Yersinia enterocolitica

Trbušni tifus

Uzročnik: Salmonella typhi jedina je salmonela adaptirana samo na čovjeka. akutna generalizirana zarazna bolest sa visokom temperaturom, debelim naslagama na jeziku, opstipacijom i meteorističnim trbuhom i pojavom “rozeola” po trupu. Tifusni granulomi u jetri, srcu i bubrezima.“Tifozno stanje” pomućene svijesti.

Šigeloza-bacilarna dizenterija

Šigeloza je akutna crijevna zarazna bolest uzrokovana raznim tipovima šigela, a lokalizirana je na sluznici debelog crijeva.

Kolera

Kolera (cholera asiatica) je akutna crijevna zarazna bolest uzrokovana vibrionom kolere. Uzročnik kolere je Vibrio cholerae serogrupa 01 u okviru koje postoje dva biotipa – klasični i El Tor.Patogen je samo za čovjeka i luči egzotoksin. Bolest počinje naglo sa vodenastim stolicama koje poprimaju izgled kuhane riže, te povraćanje bez napona, te izražena dehidratacija sa hipovolemijskim šokom.Bakteriološka dijagnoza zasniva se na dokazivanju uzročnika u stolici i ispljuvku.

Vibrioni kolere mogu se prenositi kontaktom te kontaminiranom hranom i vodom.Kontaktom se prenosi preko ruku.

Virusni hepatitis A

Virus hepatitisa A pripada grupi vrlo malih virusa (picornaviridae), veličine 25-30 nm. U novije vrijeme klasifikovan je kao Enterovirus tipa 72.Čovjek je jedini rezervoar virusa hepatitisa A.

Helmintoze

Zbog svojeg crvolikog oblika u medicinskoj i veterinarskoj parasitologiji nazivaju se crvima ili helmintima, a bolesti koje uzrokuju nazivaju se helmintoze.Helminti najčešće parasitiraju u probavnom traktu, ali i u drugim tjelesnim šupljinama, tkivima i krvi.

Šistosomijaza

Bolest je uzrokovana parisitom koji živi u velikim venama u trbušnim organima i maloj zdjelici (mezenterične i visceralne vene).Izvor zaraze je voda u kojoj slobodno plivaju crvi.Jaja S.haematobium izlaze iz tijela urinom, dok druge vrste uglavnom izmetom.Iz jaja koja dospiju u vodu oslobađa se larva koja prodire u nosioca (puž). Nakon nekoliko sedmica napuštaju puža i prodiru u kožu čovjeka koji radi u vodi ili se kupa.

Himenolepidoza

Bolest djece, rjeđe odraslih.Uzročnik je mala čovječija trakavica Hymenolepis nana, koja je zapravo parasit miševa i pacova.

Teniaza

Za čovjeka su značajne dvije vrste trakavica, i to Tenia solium (svinjska) doseže dužinu od 2 do 7 metara i Tenia saginata (goveđa) doseže dužinu od 4 do 5 metara.Čovjek se zarazi jedući inficirano meso, nedovoljno toplinski obrađeno.

Ehinokokoza

Ehinokokoza je parasitarna bolest uzrokovana trakavicom Echinococcus granulosus.U čovjeka izazaiva nastanak ciste u različitim unutrašnjim organima.Najznačajniji rezervoar E.granulosus je pas.Izvor zaraze za preživače je izmet psa.

Strongiloidoza

Bolest uzrokovana parasitom Strongyloides stercoralis.Često je asimptomatska, a infestacija je u duodenumu.Kod manifestne bolesti javlja se abdominalni bol uz proljev i urtikariju

Ankilostomoza

Uzročnik bolesti je parasit Ancylostoma duodenale koji parasitira u gornjem dijelu tankog crijeva.Glavni patogeni učinak je da crv siše krv u crijevnoj sluznici uzrokujući anemiju.Migracijom kroz pluća mogu nastati upale, kašalj i traheitis.Čovjek je rezervoar, a izvor zaraze stolica.

Enterobioza

Bolest je uzrokovana malom dječjom glistom Enterobius vermicularis.S obzirom na veliku raširenost i intezitet zaražavanja djece ima veliki značaj u parasitarnoj patologiji ljudi.Bolest je najčešće blaga ili asimptomatska.Rezervoar je čovjek, a izvor zaraze dodir s područjem oko anusa.

Askaridoza

Bolest je uzrokovana dječijom glistom Ascaris lumbricoides. Uzročnik parasitira u tankom crijevu.Bolest je široko raširena, posebno među djecom.U slučaju teže invazije javljaju se mučnine i nadutost, ali i ileus.Rezervoar je čovjek, a izvor zaraze kontaminirano tlo sa jajima parasita.

KARDIOVASKULARNA OBOLJENJA:

Klinički oblici

1. Koronarna bolest srca (u svijetu je u porastu, posebno kod mladjih ljudi)2. Hipertenzija (takodje u porastu)3. Reumatsko oboljenje srca (u nerazvijenim zemljama u porastu, u ostalim u opadanju)4. Urodjene srčane mane5. Arterioskleroza

GROZNICE:

PAPATAČI GROZNICA

Nazvana je “trodnevnom groznicom” te “pasjom groznicom”. Uzrokovana je arbovirusom iz porodice Bunyaviridae. Vektor je ovog virusa Phlebotomus papatasii. Bolest traje od dva do pet dana, a počinje naglo temperaturom, snažnim čeonim glavoboljama, bolovima u donjem dijelu leđa, generaliziranim bolovima u mišičima, retrobulbarnim bolovima, fotofobijom i konjunktivalnim crvenilom. Jedini put prijenosa virusa jest vektorski, ubodom inficiranog flebotomusa

LASSA GROZNICA

Lassa groznica teška je akutna bolest koja traje 1 do 4 sedmice. Početak je postupan s izraženim algičnim sindromom.

U drugoj sedmici bolesti stanje se pogoršava pojavom hemoragijske dijateze. Prirodni rezervoar uzročnika je afrički glodavac Mastomys natalensis.

Početak je postupan s malaksalošću, glavoboljom, izraženim algičkim sindromom i drhtavicom. Bolovima u trbuhu pridružuje se povraćanje i proljev, te grlobolja. Počinje krvarenje iz svih tjelesnih otvora i na mjestu uboda (hemoragijska dijateza). Pojavljuje se izrazita intoksikacija uz poremećaj svijesti. Tokom treće sedmice bolesti nastaju hipovolemija i infekciozni šok, zbog čega bolesnik umire. Period rekonvalescencije je dug.

Virus se prenosi sa štakora najčešće aerogeno putem aerosola, zaraženom prašinom. Čest put prijenosa jest izravan prilikom hvatanja štakora.

EBOLA-MARBURG VIRUSNA GROZNICA

To su teške akutne virusne bolesti, obično naglog početka s groznicom, slabošću, mialgijama i glavoboljom, nakon čega slijede faringitis,povraćanje, proljev i makulopapulozni osip. radi o dva zasebna virusa i to o virusu Ebola i virusu Marburg.

Glavni put prijenosa jest neposredni kontakt s krvlju, sekretima, organima i spermom inficiranih osoba. Stoga su bolničke infekcije relativno česte.

HEPATITIS C:

Virusni hepatitis C je zarazna bolest uzrokovana hepatotropnim hepatitis C virusom ( HCV) iz porodice Flaviride.

Put prenosa: Perkutana izloženost zaraženoj krvi (1%), Upotreba kontaminiranog pribora za i.v korištenje droga, Pirsing, tetovaža, akupunktura, Seksualni put prenosa, Perinatalni prenos sa majke na dijete se

Budući da je terapija uspješna kod polovine liječenih, za sada nema efikasne vakcine, definisanje i praćenje rizičnog ponašanja predstavlja dobar način prevencije

HIV INFEKCIJA JE HRONIČNA I DOŽIVOTNA INFEKCIJA IZAZVANA VIRUSOM HUMANE IMUNODEFICIJENCIJE KOJA ZAPOČINJE ULASKOM VIRUSAU KRVOTOK.

Od momenta zaražavanja osoba postaje rezervoar i potencijalni izvor zaraze.

MASOVNE HRONICNE NEZARAZNE BOLESTI veoma raširene upopulaciji, koje imaju dugotrajni tok i kod kojih etiološki faktori nisu biološki agensi .

1. Bolesti srca i krvnih sudova -koronarna bolest srca -hipertenzija -reumatsko oboljenje srca -apopleksija mozga

2.Maligne bolesti

3.Povrede -saobracajne -na radu i u domacinstvu

4.Dijabetes

5.Mentalne bolesti

6.Bolesti zavisnosti

7.Zubni karijes i druge.

ETIOLOGIJA MALIGNIH BOLESTI

1. Faza inicijacije2. Faza promocije3. Faza nastanka malignog oboljenja

Rano otkrivanje raka: Odstupanje od uobičajenih navika pražnjenja crijeva i bešike, Pojava upornog kašlja ili promuklosti Rana koja ne zarasta, Evidentna promjena mladeža ili bradavice , Zadebljanje ili čvor u dojci ili drugdje , Neobično krvarenje ili izliv , Otežano gutanje ili poremećeno varenje

EPIDEMIOLOŠKE KAKATRERISTIKE RESPIRATORNIH INFEKCIJA:

Respiratorne infekcije se dijele na: - zoonoze, koje se mogu prenositi i drugim putovima - gljivične bolesti - RI u užem smislu - antroponoze

Oko 150 tipova virusa može uzrokovati ARI:

virusi gripe , virus parainfluenze, rinovirusi, adenovirus, herpes virusi , enterovirusi

Najčešće bakterije koje izazivaju ARI

streptokok ,stafilokok ,pneumokok ,meningokok ,hemofilus influenze

ARI imaju zračno-kapljični put prijenosa.

Čovjek je osnovni rezervoar ARI. Izvor ARI su sekreti iz njegovih dišnih putova.

MENINGOKOKNI MENINGITIS

Teška akutna gnojna upala mekih ovojnica mozga i kičmene moždine. Pojavljuje se: naglo s visokom temperaturom, intezivnom glavoboljom praćenom mučninom i povraćanjem, te meningealnim znakovima. Uzročnik bolesti je Neisseria meningitidis, gram-negativni diplokok. Rezervoar je čovjek, a izvor zaraze je sekret nazofarinksa inficirane osobe. Bolest se prenosi kapljičnim putem ili pri direktnom kontaku s inficiranom osobom.

STREPTOKOKNA ANGINA

Streptokokna angina je akutna zarazna bolest ždrijela i pripadajućega limfnog prstena. Bolest se prenosi kapljičnim putem. Endemoepidemijski se pojavljuje u dobi od 3 do 15 godina. Uz simptome na ždrijelu karakterizira je visoka temperatura praćena tresavica. Rezervoar i izvor zaraze isključivo je čovjek

Hripavac (veliki kašalj, pertussis)

Hripavac je akutna zarazna bolest male djece karakteristična po napadima spazmatičnog kašlja koji završava forsiranim inspirijem, izbacivanjem ljepljive sluzi, a katkad i povraćanjem.Uzročnik bolesti je gram-negativni štapić Bordetella pertussis, koji svojim raspadanjem oslobađa endotoksin koji uzrokuje reakciju domaćina. Rezervoar infekcije je isključivo čovjek.Bolest se prenosi kapljičnim putem direktnim kontaktom.

Difterija (gušobolja)

Difterija je akutna zarazna bolest karakterizirana upalnim promjenama na mjestu infekta, te izraženom toksemijom na udaljenim organima.Uzročnik je gram-pozitvni bacil Corynebacterium diphtheriae koji izlučuje egzotoksin.

Najvažniji je direktni kapljični put prijenosa, ali se bolest može prenijeti i direktnim ili Do uvođenja vakcinacije, difterija je bila rasprostranjena širom svijeta. indirektnim kontaktom sa zaraženim predmetima.

Tuberkuloza

Uzročnik je Mycobacterium tuberculosis, izvor infekcije je čovjek. Najčešće se dijete zarazi od odraslog ukućana, kapljičnim putem. Ulazna vrata su najčešće pluća

LEGIONELOZE

Legioneloze su bolesti uzrokovane legionelama. Legionella pneumophila serogrupe 1 izaziva legionarsku bolesti. Prirodni su habitat legionela vode rijeka, jezera, bara, toplih izvora i vlažno tlo. Rizik od infekcije kada legionele uđu u sustave koji stvaraju vodeni aerosol. Slabost, anoreksija, pospanost i glavobolja, temperatura od 39 do 40,4 stepeni C. Dijareja se javlja u polovice pacijenata, često uz abdominalne bolove. Kašalj kod većine oboljelih Zrakom: aerosolom koji se stvara pri tuširanju i pranju na slavinama, raspršivanjem vode u rashladnim tornjevima i ovlaživačima zraka, aerosolom koji se stvara iznad bazena s pjenom.

GRIPA (influenza)

Akutna zarazna bolest uzrokovana jednim od virusa influence. Pojavljuje se u obliku većih ili manjih epidemija, s izraženim brzim širenjem i visokim morbiditetom.

Simptomi: izrazito visoka temperatura u trajanju od 2 do 5 dana, algički sindrom, respiratorni simptomi obično su tek naznačeni, sklonost komplikacijama vrlo izražena (u starijih i iscrpljenih drugim bolestima).

Gripu uzrokuje jedan od tri virusa gripe (A,B i C), svrstanih u porodicu Orthomyxoviridae.

Bolest se prenosi: zračno-kapljičnim putem, pretežno krupnim kapljicama sekreta, u bliskom kontaktu u zatvorenim prostorima

Virusne bolesti

• Egzantemske: ospice, rubeola, varicela, egzantema subitum, eritema infekciozum

• Ospice i rubeola- teške, ali nestale cijepljenjem

Morbili ili ospice

Akutna vrlo zarazna bolest, uzrokuje je paramiksovirus morbillivirusKarakterizira ih kataralna upala dišnih puteva, konjunktivitis, osip, enantem na bukalnoj sluzniciIzvor infekcije je bolesni čovjek, prenosi se kapljičnim putem

Rube(o)la

Akutna infektivna bolest uzrokovana virusom rubeleKarakterizira je otok limfnih čvorova i osipNije teška bolest osim ako zahvati trudnicuPrenosi se kapljično

Varicella

Vrlo zarazna, blaža, uglavnom dječja bolest, uzrokuje je virus varicella-zoster (iz porodice herpes virusa).Karakterizira je vezikulozni osip na koži i sluznici

Roseola infantum

Akutna bolest obilježena trodnevnom vrućicom, pa osipom Uzročnik je HHV6, tip BNakon primoinfekcije ostaje u tijeluIzvor infekcije je čovjek, bolest je najčešća kod dojenčadi, do 3.g.Prenosi se od asimptomatskih kliconoša, starije djece i odraslih koji nose virus doživotnoOsip na trupu, vrat, lice, udovi, makulozan, svijetao, sličan rubeoli, nestaje bez tragova za 1-2 dana

Serozni meningitis

Akutna upala mekih ovojnica mozga ali likvor nije gnojan, već bistar. Uzrokuju najčešće virusi

Parotitis

Zaušnjaci su akutna bolest koju uzrokuje virus parotitisa iz porodice paromiksovirusVirus ima sklonost prema žlijezdi slinovnici. Prenosi se kapljičnim putem, bolesnik je zarazan nekoliko dana prije pojave bolesti i 10 dana kasnije.

PRIRODNO ŽARIŠNE INFEKCIJE :

KRPELJNI MENINGOENCEFALITIS

Krpeljni meningoencefalitis (KME) virusna je bolest ljudi rasprostranjena širom Evrope i Azije. Bolest karakterizira simptomatologija živčanog sistema sa sindromom seroznog meningitisa. Virus najčešće prenose iksodidni krpelji koji su ujedno i vektor i rezervoar infekcijePrva, faza viremije, jest bolest sliča gripi. Traje oko sedam dana, a slijedi opšte poboljšanje nakon nekoliko dana. Druga se faza pojavljuje s kliničkim tokom sličnim,ali blažim nego kod dalekoistočnog tipa bolestiOsnovni način prijenosa virusa KME jest ubodom krpelja.

MIŠJA GROZNICA – HGBS

Prirodnožarišna zoonoza - glavni rezervoari mišoliki sisavci. Virus (RNA genom) spada u porodicu Bunyaviridae Klinička dijagnoza: temperatura, hemoragije,bubrežna insuficijencija. Rezervoar: mišoliki glodavci Izvor: njihove izlučevine

Do čovjeka virus dolazi: aerogenim putem iz sasušenih izlučevina, alimentarnim putem, hidričnim putem.

Epidemiologija šećerne bolesti

Diabetes mellitus predstavlja hroničnu masovnu nezaraznu bolest sa poremećajem metabolizma ugljenih hidrata, proteina i masti, uslovljenu apsolutnim ili relativnim nedostatkom insulina.

VIRUSNI HEPATITISI

1. virusni hepatitis A (VHA) Uzročnik pripada grupi vrlo malih virusa(picornaviridae)

klinički – žutica

biohemijski – patološke jetrene probe

serološki – već u predikteričnom stadiju pojavljuju se antitijela klase M

Putovi prijenosa:

kontaktni (fekalno-oralni; fekalna kontaminacijajagodica prstiju) , visoka otpornost uzročnika omogučuje i posredni prijenos preko predmeta opšte upotrebe , prividna sporadičnost, hidrični put prijenosa , mogući alimentarni prijenos.

2. virusni hepatitis B (VHB) Prenosi se seksualnim kontaktom i parenteralnim putem

3. virusni hepatitis C (VHC) 4. virusni hepatitis D (VHD) 5. virusni hepatitis E (VHE

HIV - Human Immunodeficiency Virus (2 tipa)

HIV1 – HIV2 HIV pozitivan test 3 sedmica do 3 mjeseca od infekcije HIV bolest:

umor,noćno znojenje,gubitak težine, promjene na koži i sluznici usta, otečeni limfni čvorovi, dugotrajan suhi kašalj,proljev, vrućica

Simptomi se povuku nakon 2-3 sedmice.