Energie Actueel verschijnt eenmaal per drie weken - Oplage: 5.500 Abonnementen op aanvraag.

Hitachi koopt optie op bouw Britse kerncentrales

Japans concern investeert in buitenland na ramp Fukushima 2

Woordvoerders energie Tweede Kamer

‘Het moet afgelopen zijn met zwalkende energiebeleid overheid’ 4+5

DOOR ARJAN SCHIPPERS, LONDEN

De regering stelde in juli voor het subsidieniveau voor nieuwe bio-massacentrales te verlagen ten gunste van conversie van kolen-centrales. Volgens het ministerie

van Energie is dat kosteneffectie-ver. Drax, eigenaar van de groot-ste kolencentrale in West-Europa, had vorig jaar plannen gelanceerd om drie nieuwe biomassacentra-les van 290 megawatt te bouwen. Daar zou een investering van 2,5 miljard mee gemoeid zijn, maar er

Nieuwe capaciteit waterkracht goedkoper dan kern- en windenergie

o p g e m e r k t

DOOR WIM VERSEPUT, KOPENHAGEN

Nieuwe waterkrachtcapaciteit is goedkoper dan kernenergie en windenergie aan land. Dat is de be-vinding van de Zweedse elektrici-teitsonderzoeksinstelling Elforsk.

Gerekend per kilowattuur zonder belastingen, heffingen en nettarie-ven kost stroom van een nieuwe wa-terkrachtcentrale 3,5 cent, terwijl de twee andere productiemethoden respectievelijk 4,5 cent en tussen de 5,5 en 6 cent per kilowattuur vergen. Volgens energiebrancheor-ganisatie Svensk Energi bewijst dit eens te meer welke gunstige rol wa-terkracht speelt in de energiemix. “Daar moeten we zuinig op zijn. In plaats van de uitbouw te beperken, zouden we juist meer waterkracht-capaciteit moeten realiseren,” con-stateert topman Kjell Jansson. Hij wijst er tevens op dat de kosten van bestaande waterkrachtcapaciteit in veruit de meeste gevallen boven-dien allang is afbetaald. Dit in te-genstelling tot de windturbines die er vaak nog maar net staan.

Gunstig Hoe gunstig waterkracht ook kan uitpakken voor de verbruikers bleek afgelopen zomer. Door de grote hoeveelheden water in de stuwme-ren in combinatie met volop draai-ende kernreactoren en een kleine vraag daalde de stroomprijs aan de elektriciteitsbeurs onder de 1 cent per kilowattuur. Dit in contrast met de wintermaanden toen soms 10 cent werd gehaald Jansson: “De si-tuatie bewijst ook met alle gewenste duidelijkheid dat de elektriciteits-markt goed functioneert.” n

werd toen al gezegd dat die beslis-sing afhankelijk zou zijn van het subsidieniveau. Centrica had de intentie twee biomassacentrales te bouwen van 80 en 137 MW. Die plannen zijn nu van de baan.

MeestookDrax zal, in plaats van nieuwe centrales, de helft van zijn zes kolengestookte units geschikt maken voor stook van houtpel-lets. Samen zijn die goed voor

De Europese Commissie wil de toenemende wanverhouding tussen vraag en aanbod van emissierechten in de bestaande EU-regeling voor de han-del in emissierechten (ETS) aanpakken. Als onmiddellijke eerste stap stelt zij voor om het tijdschema van de veilingen te herzien.

DOOR JAN SCHILS, BRUSSEL

Meer concreet wil de Commissie de veiling van 900 miljoen emissierech-ten in de derde fase van het Europese emissiehandelssysteem ETS vanaf begin volgend jaar uitstellen (‘back-loaden’). “Dit backloaden van te vei-len hoeveelheden moet als een nood-

Twee grote Britse stroomproducenten, Drax en Centrica, hebben hun plannen voor de bouw van nieuwe biomassacentrales geschrapt vanwege een gebrek aan financiële steun van de regering. Wel zal Drax een aantal kolengestookte units ombouwen voor biomassa.

concurrentievermogen van Europa. Daarom stellen wij als onmiddel-lijke eerste stap voor de veiling van 900 miljoen emissierechten de ko-mende drie jaar uit te stellen. We moeten een markt, waarop al sprake is van een overaanbod, niet nog ver-der overspoelen.

CrisisMarktdeelnemers moeten hier vóór het einde van het jaar duidelijkheid over hebben. Tegelijkertijd presen-teert de Commissie opties voor mo-

gelijke structurele maatregelen die een duurzame oplossing kunnen bie-den voor het overaanbod op de lan-gere termijn. “Dat er een overschot aan emissierechten is ontstaan, komt vooral doordat de industrie door de economische crisis minder broeikasgassen heeft uitgestoten dan verwacht. Dat leidde dan weer tot een lagere vraag naar emissierechten door de bedrijven.” De Commissie verwacht dat deze ontwikkeling door de huidige economische crisis nog enkel jaren zal voortduren. n

Biomassa en overcapaciteit doen Buggenum-centrale mogelijk de das om

De centrale in Buggenum vergast kolen voor stroomopwekking. Een methode die minder vervuilend is dan bij ‘gewone’ kolengestookte centrales. De uitstoot van stof, SO2, stikstofoxiden en metalen is beperkt, omdat het kolengas gron-dig wordt gereinigd. En het rende-ment bij vergassing is hoger. Er zijn minder kolen nodig per kWh en er is minder CO2-uitstoot. Daarnaast wordt een deel van de kolen vervan-gen door biomassa.

OngewisUitgerekend deze relatief milieu-vriendelijke centrale zal mogelijk de deuren moeten sluiten, laat Nuon nu weten. Maar niet alleen de toekomst van Buggenum is ongewis. Vattenfall kijkt momen-teel naar de winstgevendheid van al haar veertig energiecentrales in Europa. Door de economische

De trots van Nuon. Zo kwalificeerde het energiebedrijf destijds zijn elek-triciteitscentrale in het Limburgse Buggenum. “Een centrale met schone kolentechnologie en een groen hart.” Nu, 19 jaar na ingebruikname van de Willem Alexander Centrale, moet die waarschijnlijk sluiten.

crisis is de elektriciteitsvraag flink teruggelopen. Met als gevolg dat de ontstane overcapaciteit de resulta-ten van Vattenfall sterk onder druk zet. Nog voor het eind van dit jaar maakt het concern bekend wat er met Buggenum gaat gebeuren.

OnrealistischMomenteel wordt in Buggenum 15% biomassa bijgestookt, ver-klaart Nuon. Haar woordvoerder laat weten dat deze 15% bijstook met houtstof verhoogd moet wor-den naar 70% bijstook met zoge-noemde getorrificeerde biomassa (refined pellets). Maar de beschik-baarheid van deze soort biomassa is op termijn onzeker. En dus is een verhoging van 55% in vijf jaar tijd niet realistisch, zegt het energie-concern. Ook dat is een reden waar-om de toekomst van Buggenum op het spel staat. n

2000 MW aan capaciteit. De eer-ste van de drie units zal april 2013 klaar zijn en de laatste in 2017. Dan wordt er ook besloten of er inderdaad 100% biomassa wordt gestookt of dat het bij meestook blijft. Drax steekt ongeveer een miljard in de plannen. De helft daarvan is bestemd voor de con-versies, de andere helft voor de bouw van fabrieken en havenfa-ciliteiten in de Verenigde Staten om houtpellets te maken en trans-

porteren. Volgens Drax is het mo-gelijk om de enorme hoeveelheid hout die het nodig heeft (8 miljoen ton per jaar) uit duurzame bron te betrekken. Ook de onafhankelijke kolencentrale Eggborough (2000 MW), niet ver van Drax in York-shire, heeft naar verluidt plan-nen om biomassa te stoken. Een besluit daarover hangt af van de definitieve subsidieregeling, waar de Britse energiesector al maan-den op zit te wachten. n

Ingrid Pouw (Essent) in serie Fresh Energy

‘Het moet soms een beetje schuren, anders is er geen lol aan’ 6 7

ENERGIEActueelTips

voor de redactie?Tips voor de redactie? De redactie verwelkomt tips en onderwerp-

suggesties van de lezers. Ook wil de redactie graag persberichten en overige van belang zijnde mailings

ontvangen. Zie het colofon op pagina 8 voor het redactieadres.Dinsdag 27 november 2012, jaargang 15, nummer 14

zakelijke eerste stap worden gezien”, stelt de Commissie. Ze heeft tevens een rapport over de toestand van de Europese CO2 markt goedgekeurd, waarin een reeks mogelijke structu-rele maatregelen worden uiteengezet die kunnen worden genomen om het overschot aan emissierechten te-rug te dringen. Volgens EU-klimaat-

commissaris Connie Hedegaard wil de Commissie een “nog robuustere Europese CO2 markt die een sterkere drijvende kracht voor CO2 markten elders vormt.”

OveraanbodHedegaard: “Onze CO2 markt leidt tot uitstootverminderingen. Aange-zien er echter sprake is van een over-aanbod op de markt, leidt het ETS in onvoldoende mate tot meer energie efficiëntie en groene technologieën. Dit is slecht voor de innovatie en het

Eurocommissaris Günther Oettinger

‘2014 absolute deadline voor eenwording EU-energiemarkt’

‘Brussel’ wil Europese handel in emissierechten aanpakken

Saluut aan de windLeerlingen van basisschool De Tiggeldobbe uit Winsum brachten begin deze maand in de Eemshaven een luidruchtig ‘saluut’ aan de wind. De leerlingen waren op uitnodiging van de provincie Groningen en energiebedrijf Essent in de Eemshaven aanwezig bij het ‘saluut’ dat bij twee nieuwe windturbines werd gebracht. De door RWE/Essent gebouwde turbines hebben een vermogen van elk 6 megawatt. De turbines zijn geplaatst om ervaring op te doen met de bouw, beheer en exploitatie. De turbines dienen uiteindelijk gebouwd te worden in een door RWE gepland windpark op zee in de oostelijke Noordzee. n

VK stimuleert ombouw kolencentrales voor biomassa

2 Energie Actueel, jaargang 15, nr 14 • dinsdag 27 november 2012

ECONOMIEECONOMIEFinanciën

DOOR PETER WESTHOF

Voor E.On verliepen de zaken in het jaar 2011 teleurstellend. Voor het eerst werden er rode cijfers ge-publiceerd. 2012 en 2013 zouden betere jaren worden, zo beloofde het bedrijf eerder. 2012 lijkt in-derdaad volgens deze prognose te verlopen. In de eerste drie kwarta-len werd een nettowinst van 4 mil-jard euro geboekt. Ook voor het resterende deel van 2012 worden de verwachtingen gehandhaafd. Maar de prognose voor 2013, een onderliggende nettowinst van 3,2 miljard tot 3,7 miljard euro, lijkt niet haalbaar. Dit is in hoofdzaak te wijten aan de aanhoudende pro-blemen op economisch gebied in

talen 7 procent minder elektriciteit dan een jaar eerder. De afzet van gas daalde met 11 procent. De betere prognoses voor 2012 zijn vooral het gevolg van bezuinigingen en de ver-koop van belangen in andere bedrij-ven. Zo lagen de investeringen van RWE in de eerste 9 maanden van dit jaar 1 miljard euro onder het peil van dezelfde periode in 2011. Daarnaast is het bedrijf van plan voor eind 2013 voor 7 miljard euro aan bezittingen te verkopen. Daarvan is inmiddels meer dan 20 procent gerealiseerd. Ondanks de verhoging van de prog-nose daalde de koers van RWE op de Duitse beurs licht.

UitdagendHet Britse Centrica maakte op 15 november in een tussentijds be-richt bekend dat de winstgroei over 2012 in lijn is met eerder uit-gesproken verwachtingen. Eerder had Centrica uitgesproken dat 2012

De afgelopen weken publiceerde een aantal Europese utilities de resultaten over de eerste negen maanden van 2012. RWE en E.On maakten hun concrete winstcijfers bekend, terwijl Centrica een trend in de cijfers aangaf. E.On keek ook vooruit naar volgend jaar en liet blijken niet aan de winstdoelstellingen voor 2013 te kunnen voldoen. Concurrent RWE maakte daarentegen positiever nieuws bekend.

de eurozone. “Gezien de grote eco-nomische risico’s en de structurele veranderingen in de energiesector lij-ken de doelen niet langer haalbaar’’, stelde E.On bij de presentatie van de cijfers half november. Door de aanhoudende economische problemen neemt de vraag naar elektriciteit in Europa af. Volgens het Internationaal Energieagentschap (IEA) daalt de Europese vraag in de periode van 2010 tot en met 2015 met 2 procent, terwijl de elektrici-teitsbehoefte in dezelfde periode we-reldwijd met 10 procent toeneemt. E.On gaf geen verwachtingen over de periode na 2013. Beleggers op de Duitse beurs waren niet blij met de winstwaarschuwing van E.On en straften het aandeel af. Ook verlaag-

de een aantal analisten de adviezen voor het aandeel.

Verhoging winstverwachtingIn tegenstelling tot E.On kwam RWE juist met positief nieuws. RWE maakte op 14 november bekend dat het zijn winstverwachting voor dit jaar heeft verhoogd. Het bedrijf verwacht nu op ongeveer hetzelfde resultaat uit te komen als in 2011. RWE zag in de eerste 9 maanden van dit jaar de nettowinst met 6 procent klimmen tot 1,9 miljard euro. Die verbeteringen kwamen vooral omdat een jaar eerder forse afschrijvingen werden doorgevoerd vanwege het besluit van de Duitse regering om te stoppen met kernenergie. RWE verkocht in de afgelopen drie kwar-

‘een uitdagend jaar’ zou worden, wat als ‘moeizaam’ vertaald kan worden. Ook 2011 verliep niet op rolletjes, met slechts een winst-groei van 1 procent.Centrica maakte op 15 november geen concrete winstcijfers bekend. Wel stelde het bedrijf dat tot met ok-tober de gasconsumptie in Groot-Brittannië met 9 procent is toege-nomen, in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Centrica profi-teerde van relatief koude weersom-standigheden in 2012. De gemid-delde elektriciteitsproductie was bij de Britten daarentegen 1 procent lager. Het klantenbestand van 15,8 miljoen Britse huishoudens blijft vrijwel intact. De schuldenpositie van Centrica blijft zorgwekkend, want de schuld bedraagt maar liefst 4,3 miljard Britse pond. Het aan-deel, genoteerd aan de beurs in Lon-den, liet in reactie op het interim-bericht weinig beweging zien. n

Best presterende in %

Gasnatural - 2,46%Union Fenosa

EVN 1,75%

Iberdrola -1,02%

National Grid Group -1,07%

Enel -1,41%

Minst presterende in %

Endesa -4,10%

Scottish & Southern -4,20%

EDP -6,80%

RWE -8,03%

E.On -19,20%

Best en slechtst presterende beursfondsen

periode 29 oktober t/m 19 november 2012

E.On geeft winstwaarschuwing, RWE verhoogt prognose

Spotmarkt elektriciteit: • Hoogste volume: 165.272 MWh (1 nov) • Laagste volume: 116.284 MWh (15 nov)• Hoogste prijs: 57,01 Eur/MWh (15 nov)• Laagste prijs: 38,90 Eur/MWh (4 nov)

VOLUME (MWH) AVG Base PRIJS (EUR)

APX Markt Ontwikkeling 27/10/2012 t/m 16/11/2012 (EUR/MWh)180.000160.000140.000120.000100.00080.00060.00040.00020.000

0

27/1

028

/10

29/0

930

/10

31/1

001

/11

02/1

103

/11

04/1

105

/11

06/1

107

/11

08/1

109

/11

10/1

111

/11

12/1

113

/11

14/1

115

/11

16/1

1

Volu

me

(MW

h)

Prijs

(EU

R)

M 100M 90 M 80M 70M 60M 50M 40M 30M 20M 10M 0

Dec-12 Q1-13 CAL-13 CAL-14 CAL-15

Wood Pellets dalende prijzen • €/MT: Dec-12: 131,43 (-1,21) Q1-13: 134,49 (-0,49) Cal-13: 135,71 (-0,74) Cal-14: 139,26 (-0,24) Cal-15: 142,07 (-0,18)

ENDEX Wood Pellets - Basislast Index

Base

Inde

x (e

/MT)

Volume Bid Dec-12 Q1-13 Cal-13 Cal-14 Cal-15

ENDEX Power NL - Basislast Index & Volume1.200.000

1.000.000

800.000

600.000

400.000

200.000

0

Volu

me

(MW

h)

Base

Inde

x (M

/MW

h)

58565452504846444240

Futures Power NL vanaf front month stijgende indices • €/MWh: Wk 47-12: 54,16 (-2,00) Dec-12: 55,53 (+1,48) Q1-13: 56,01 (+0,83) Cal-13: 53,50 (+1,17) Cal-14: 51,08 (+0,77) Cal-15: 50,45 (+0,17) • Hoogste dagvolume: 1.066.860 MWh (2 nov)

27/0

7

28/0

7

29/0

7

01/0

8

02/0

8

03/0

8

04/0

8

05/0

8

08/0

8

09/0

8

10/0

8

11/0

8

12/0

8

15/0

8

16/0

8

17/0

8

TTF Gas Day-Ahead • Laagste prijs deze periode: 26,69

€/MWh (3/4 nov), hoogste prijs: 27,88 €/MWh (30 okt)

• Het hoogste volume was 1 nov met 48.048 MWh, het laagste 1.872 MWh (6 nov)

APX TTF Day-Ahead Index & Volume

Volume MWh (Flow Day) APX TTF DAY-AHEAD INDEX

Volu

me

MW

h

M/M

Wh

Marktontwikkeling APX-ENDEX – 27-10-2012 / 16-11-2012

ENDEX TTF Gas - Basislast Index & Volume

Volu

me

(MW

h)

Base

Inde

x (M

/MW

h)

TTF Futures • €/MWh: WDNW: 27,27 (+0,37)

Dec-12: 27,64 (-0,16) Q1-13: 27,74 (-0,17)

Sum-13: 26,75 (+0,26) Cal-13: 27,38 (+0,10) Cal-14: 27,66 (-0,01)

Cal-15: 27,31 (-0,11) • Hoogste dagvolume: 2.847.935

MWh (6 nov)

Volume WDNW 19-Nov-12 Dec-12 Q1-13Sum-13 Cal-13 Cal-14 Cal-15

29/1

0

30/1

0

31/1

0

01/1

1

02/1

1

05/1

1

06/1

1

07/1

1

08/1

1

09/1

1

12/1

1

13/1

1

14/1

1

15/1

1

16/1

1

60.000

50.000

40.000

30.000

20.000

10.000

0

3.000.000

2.500.000

2.000.000

1.500.000

1.000.000

500.000

0

145143141139137135133131

129127125

29282726252423222120

28,50

28,00

27,50

27,00

26,50

26,00

25,50

25,00

27-2

8/10

29/1

0

30/1

0

31/1

0

01/1

1

02/1

1

03-0

4/11

05/1

1

06/1

1

07/1

1

08/1

1

09/1

1

10-1

1/11

12/1

1

13/1

1

14/1

1

15/1

1

16/1

1

29/1

0

30/1

0

31/1

0

01/1

1

02/1

1

05/1

1

06/1

1

07/1

1

08/1

1

09/1

1

12/1

1

13/1

1

14/1

1

15/1

1

16/1

1

29/1

0

01/1

1

05/1

1

08/1

1

12/1

1

15/1

1

Hitachi koopt optie op bouw Britse kerncentrales

DOOR ARJAN SCHIPPERS, LONDEN

Hitachi betaalt ongeveer 875 mil-joen euro voor Horizon en koopt daarmee de rechten om op twee locaties kerncentrales te bouwen. Op beide locaties, Wylfa in Noord-Wales en Oldbury niet ver van Bristol, staan oude Magnox-kern-reactoren die al buiten werking zijn gesteld of die in 2014 moeten sluiten. Hitachi is van plan op ie-der van deze locaties twee of drie nieuwe kerncentrales bouwen. Dat was ook de gedachte achter Ho-rizon, maar E.On en RWE wilden van de joint venture af vanwege de financiële problemen in verband met de afbouw van het Duitse kern-programma.

CommitmentVeel concurrentie voor de over-name had Hitachi niet, Areva en Westinghouse zouden ieder met

een Chinese partner een bod uit-brengen, maar de Chinezen lieten het afweten. Areva trok zich terug en Westinghouse bracht zelfstan-dig een bod uit. Hitachi verklaarde na acceptatie van zijn bod dat het zich voor honderd jaar aan Groot-Brittannië committeert. Het Ja-panse bedrijf wil reactoren van het ABWR-type (kokend waterreactor) bouwen. Dat is een ontwerp dat nog niet in Groot-Brittannië is goedgekeurd. En hoewel dat mis-schien een formaliteit mag zijn, is het toch een procedure die enige tijd in beslag zal nemen. Hitachi voorziet dat de eerste van de reac-toren op zijn vroegst midden in de jaren ’20 in gebruik zal worden ge-nomen.

Meer risicoHet zijn de gebeurtenissen in Japan na Fukushima en de stopzetting van het kernprogramma, die Hita-

chi hebben gedwongen meer risico in het buitenland te nemen. Het hoofd van Hitachi’s nucleaire di-visie, Masaharu Hanyu, verklaarde zelf dat het bedrijf weinig keus had: “We doen dit niet omdat we het graag willen, maar omdat we plek-ken nodig hebben om kerncentra-les te bouwen.” Het is daarom niet uitgesloten dat Hitachi op den duur een deel van zijn belang in Hori-zon weer van de hand doet. En zo zouden de Chinezen wel eens door de achterdeur alsnog naar binnen kunnen komen.

Nieuwe EnergiewetHitachi is niet het enige bedrijf met plannen voor kerncentrales in Groot-Brittannië. Het Franse EDF heeft plannen voor de bouw van vier reactoren op twee locaties, om te beginnen bij Hinkley Point in Somerset. Een definitief inves-teringsbesluit is daarover nog niet genomen. Die beslissing zal vooral afhangen van de hoogte van de prijs die de Britse overheid garandeert voor afname van koolstofarme stroom. Dat moet worden vastge-legd in de nieuwe Energiewet, maar die laat al maanden op zich wach-ten. Een ander consortium, NuGen, bestaand uit Iberdrola en GDF Suez, heeft ook plannen voor de bouw van kerncentrales in Groot-Brittannië, maar heeft een besluit uitgesteld tot 2015. Bovendien gaan er geruchten dat Iberdrola zich vanwege financiële problemen uit NuGen zou willen terugtrekken. Eerder dit jaar verkocht SSE zijn aandeel in NuGen al. n

Het Japanse concern Hitachi heeft de Britse kernenergieplannen nieuw leven ingeblazen met de overname van Horizon, de nucleaire joint venture waar de Duitse energieconcerns E.On en RWE vanaf wilden.

Aandeel kernenergie in VK loopt sterk terug Tot een aantal jaren geleden was kernenergie goed voor ruim een vijfde van de Britse stroomvoorziening. Dat aandeel loopt sterk terug, omdat de oudere centrales moeten sluiten. Op dit moment zijn er negen centrales in gebruik, met zestien reactoren. Die zijn, op de Magnoxcentrale bij Wylfa na, allemaal eigendom van EDF, nadat het Franse bedrijf in 2008 British Energy overnam. Na 2023 zal er nog maar één van de huidige centrales operationeel zijn, namelijk Sizewell B in Sussex, de enige drukwaterreactor in Groot-Brittannië. Vier jaar gele-den gaf de toenmalige Labourregering het groene licht voor een nieuwe generatie kerncentrales. Uiteindelijk werden daarvoor acht locaties aangewezen. Er werd destijds gehoopt dat de eerste centrale in 2017 kon worden opgeleverd, maar dat lijkt nu uitgesloten. n

Energie Actueel, jaargang 15, nr 14 • dinsdag 27 november 2012 3

BINNENLAND Agnes Mulder, Tweede-Kamerlid CDA“Inzetten op duurzaam beleid

is soms een zoektocht.”(Pagina 5)Nieuws

De grote vaart bracht mij naar alle hoeken van de wereld. Ik heb veel van de wereld gezien, maar op Ameland ben ik thuis. Hier weten we hoe kwetsbaar onze natuur is en zoeken we daarom naar manieren om het eiland schoon te houden. Dat betekent minder energie gebruiken en slimmer energie produceren. Als jutter help ik mee mijn eiland schoon te houden. 

Dat geldt ook voor GasTerra. Als initiatiefnemer van het project “Duurzaam Ameland” laten we zien hoe alternatieve energietoepassingen een reële oplossing vormen in de overgang naar een duurzame samenleving. Aardgas blijkt daarbij steeds weer een onmisbare schakel. Zo zijn we onderdeel van de oplossing.

www.iampartofthesolution.nl

Gerbrand Bruin & MaxJutters en voorstanders van Open Lab Duurzaam Ameland

Markt volwassen, schaf ‘vangnet’ afVolgens branchevereniging Energie-Nederland laat het PwC-rapport zien dat de Nederlandse energiemarkt inmiddels volwassen is. Direc-teur André Jurjus: “Energiebedrijven zijn in gezonde concurrentie met elkaar en de klant weet inmiddels goed dat overstappen eenvoudig kan. De stijgende switch-cijfers laten dat zien.” Een volgende logisch stap is volgens Jurjus dat de vangnetregulering wordt afgeschaft, daarmee doelend op extra regulering die bij de marktopening in het leven is ge-roepen, voor het geval de markt niet goed mocht werken. “Het vang-net beperkt de bedrijven in slagvaardig handelen. Energieleveranciers moeten bijvoorbeeld nieuwe tarieven een maand voor aanbieding in de markt aan de NMa melden en kunnen nog tot lange tijd na introductie door de NMa op de vingers worden getikt. We zien dit ook als iets prin-cipieels: Of de tucht van de markt regeert, waarbij de leverende partijen in concurrentie met elkaar de klant scherpe aanbiedingen doen. Of er is onvoldoende concurrentie en je reguleert de markt. Maar niet allebei. Het is een goede gedachte geweest om dit vangnet in de lucht te hebben gedurende de aanvangsfase van de vrije markt. We zijn inmiddels acht jaar verder en in de volgende fase beland: de markt is volwassen.” n

PWC-RAPPORT: BETROUWBA AR H EI D EN BETA ALBA AR H EI D STROOMSECTOR VER BETER D

Europees en Nederlands energiebeleid timmeren flink aan de weg

DOOR ALEXANDER HAJE

De CO2-reductie en het aandeel duurzame energie zullen moeten toenemen de komende jaren, aldus het PwC-rapport. Europees beleid moet daarvoor uitkomst bieden en direct gericht zijn op het verminde-ren van milieubelastende emissies. Nationale maatregelen of maatrege-len die zich focussen op specifieke brandstoffen of technologieën (zo-genoemde inputgestuurde maat-regelen) zijn minder effectief en kostenefficiënt dan Europese (out-putgestuurde) maatregelen, zegt Paul Nillesen van PwC.

Diverse maatregelenHet Europese energiebeleid richt zich op het scheppen van een be-trouwbare, betaalbare en schone elektriciteitsvoorziening. Daarvoor bestaan verschillende maatregelen, zegt Nillesen. “In de eerste plaats wordt de fysieke integratie van energiemarkten bevorderd via extra interconnectiecapaciteit. Daarnaast wordt concurrentie op de interne markt versterkt door liberalisering

en splitsing van energiebedrijven. En in de derde plaats worden door invoering van passende milieumaat-regelen investeringen in duurzame energie gestimuleerd.”

Drie pijlersDe samenstellers van het onder-zoeksrapport constateren dat het Nederlandse energiebeleid tot 1974 sterk op aardgas was gericht. Sinds-dien stimuleert het diversificatie van energiebronnen, energie-efficiency en marktwerking. De periode 1974 tot 1986 legde vooral de nadruk op betrouwbaarheid met diversifica-tiedoelstellingen als gevolg van de oliecrisis. Vanaf 1986 werd de aan-dacht verlegd naar een schonere en efficiëntere energiehuishouding, mede door de kernramp in Tsjer-nobyl. Vanaf de jaren ‘90 zijn onder invloed van het bredere Europese energiebeleid marktwerking en be-taalbaarheid belangrijk geworden. Het hedendaagse beleid dat zich richt op energietransitie benadrukt de samenhang van de drie pijlers: betrouwbare, betaalbare en schone energie.

Flinke stap voorwaartsNillesen: “De betrouwbaarheid van de Nederlandse stroomvoorziening is de laatste jaren fors toegenomen, onder meer door de bouw van nieu-we centrales. De concurrentie op de elektriciteitsmarkt nam toe door de marktkoppeling in de Noordwest-Europese markt. Dit heeft tot gevolg gehad dat groothandelsprijzen voor stroom convergeren tussen ons land en omliggende landen en dat Ne-derlandse prijzen relatief daalden. Daarnaast heeft de Nederlandse elektriciteitssector stikstof-, zwavel-, CO2- en fijnstofemissies in de peri-ode 1990 tot 2010 weten te beperken. Dat neemt niet weg dat er nog flinke slagen gemaakt moeten worden om de doelstelling van 2020 te halen.”

UitdagingenDe energietransitie brengt voor ons land belangrijke uitdagingen met zich mee, aldus het PwC-rapport. De energiesector zal die toename van duurzame elektriciteitsproductie tegen zo laag mogelijke maatschap-pelijke kosten moeten realiseren. Om zo’n transitie mogelijk te maken

en broeikasemissies te verminderen, zijn op korte termijn milieumaat-regelen op Europese en nationale schaal nodig, zegt Nillesen. “Uit economische analyse blijkt dat out-putgestuurde maatregelen de meest effectieve en kostenefficiënte maat-regelen zijn om emissies adequaat aan te pakken en te verminderen. Ze zorgen ervoor dat de gemiddelde hoeveelheid uitstoot per eenheid product afneemt en de totale hoe-veelheid emissies in absolute zin daalt. De effecten van inputgestuur-de maatregelen, zoals de kolenbelas-ting waar diverse politieke partijen op aandringen, zijn geringer dan outputgestuurde maatregelen.”

PrikkelEen ander nadeel van inputgestuur-de maatregelen is dat producenten alleen een prikkel krijgen om de belastbare energiebron te beper-ken, maar niet om in schonere technologieën te investeren. En ook vanuit welvaartsperpectief zijn outputgestuurde maatregelen ef-fectiever dan inputgestuurde, stelt het PwC-rapport. Inputgestuurde maatregelen zouden bovendien een evenwichtig level playing field niet bevorderen. Zet je nationale maatregelen af tegen Europese milieumaatregelen, dan verdient een grensoverschrijdende aanpak

Er is de afgelopen vijftien jaar veel bereikt in de Nederlandse elektriciteitssector. En dat is te danken aan het Europese en nationale energiebeleid. Betrouwbaarheid en betaalbaarheid zijn verbeterd en er zijn stappen gezet om de energievoorziening te verduurzamen. Wel zijn extra maatregelen nodig om de Europese milieudoelstellin-gen te halen, zeggen de onderzoekers van het onderzoeksrapport ‘De Nederlandse energiemarkt in perspectief ’, dat door adviesorganisatie PwC in opdracht van de energiesector is samengesteld.

sterk de voorkeur, aldus de onder-zoekers. Nillesen: “Een Europees emissiehandelssysteem is milieu-

en kosteneffectiever dan een sy-steem op nationale schaal, en is om die reden te prefereren.” n

4 Energie Actueel, jaargang 15, nr 14 • dinsdag 27 november 2012

POLITIEKKamerledenEN ERGI EWOOR DVOER DERS TWEEDE KAMER

‘Het moet echt afgelopen zijn met zwalkende energiebeleid overheid’

DOOR FRANK KOOLS

Het idee heeft de verkiezingen duidelijk overleefd. Onlangs gaven de overheid, het bedrijfsleven en maat-schappelijke organisaties de aftrap voor gesprekken over zo’n nationaal akkoord bij de Sociaal-Economische Raad (SER). Op “de drukst bezochte vergadering ooit” besloot de SER unaniem om aan zo’n akkoord te gaan werken, dat er over een half jaar zou moeten liggen. “Dit wordt geen advies aan de overheid, maar een ak-koord mét de overheid”, zei SER-voorzitter Wiebe Draijer.

Langjarige zekerheidHoe denken de nieuwe energiewoordvoerders van de fracties over een groot akkoord met bindende afspraken over energiebesparing, schone technologie en het klimaatbeleid? Niet alle specialisten zijn gewonnen voor een SER-akkoord. Maar er lijkt brede overeenstemming dat het afgelopen moet zijn met het zwalkende ener-giebeleid van de overheid. De sector heeft langjarige zekerheid nodig, weten de energiewoordvoerders. Al verschillen hun prioriteiten en ideeën sterk.

PrioriteitenWie zijn de energiewoordvoerders? Een aantal van hen zat al in de Tweede Kamer en is ingewijd in het ener-giebeleid. Voor anderen is de Kamer en vaak ook het energiebeleid nieuw. Energie Actueel vroeg de fractie-specialisten naar hun achtergrond en hun prioriteiten en naar wat ze vinden van het regeerakkoord. Van de energiewoordvoerders van de elf fracties bleek alleen Esther Ouwehand van de Partij voor de Dieren niet beschikbaar. n

Vlak voor de verkiezingen waren de vertegenwoordigers van de belangrijkste partijen in de Tweede Kamer het tijdens één debat opvallend eens. De toenmalige fractiespecialisten voor energie stelden zich tijdens een bijeenkomst in Nieuwspoort in Den Haag allemaal op achter een oproep om tot een Nationaal Energietran-sitie Akkoord te komen. Over de grenzen van een nieuw kabinet heen.

‘Nederland kan geen Energiewende betalen’

‘Meepraten over Franse kerncentrales’

‘Politiek, kies nu eens een keer’

‘Beleid op Duitsland afstemmen’

Op zijn persoonlijke website zegt René Leegte, die terugkeert als energiewoordvoerder voor de VVD, “een nuch-tere stem” in de Kamer te willen zijn. Hij zegt klare wijn te schenken. De kolentaks noemt hij bijvoorbeeld “een stupide afspraak uit het Lente-akkoord, die geen CO2-uitstoot scheelt. Maar ja, GroenLinks wilde dat graag en die partij heeft geen verstand van de energiewereld.”

Energie zal volgens de liberaal, die sinds oktober 2010 in de Kamer zit, “de komende jaren hoger op de politieke agenda komen”. Mensen zullen inzien “dat de beschikbaar-heid van betaalbare energie een cruciale voorwaarde is voor groei. Onze Gouden Eeuw zou niet moge-lijk zijn geweest als we niet zoveel turf hadden gehad. Onze uitdaging voor de komende tijd is de weer-baarheid van de economie behou-den, terwijl we de transitie naar duurzame energie maken.”

Daarbij is nuchterheid geboden volgens Leegte. Nederland moet zeker niet de Duitse Energiewende proberen te imiteren. “Dat kun-nen we gewoonweg niet betalen. De Duitsers beginnen zich nu pas te realiseren wat de gevolgen zijn van hun geforceerde overgang naar duurzame energie. De energieprij-

zen rijzen daar de pan uit. Dat legt enorme druk op de Duitse concur-rentiepositie. Het is een van de oorzaken dat de groei van dat land wegzakt.”“Ik wil wel samenwerken met de Duitsers.” Het is volgens Leegte onzinnig dat beide landen elk aan een eigen buffercapaciteit werken, terwijl de Duitsers nu hun over-schot aan zonnestroom moeten uitvoeren en Nederlandse centrales daarom uitgezet worden.” Neder-land moet volgens de liberaal “een beheerst pad naar verduurzaming volgen, waarbij we heel slim zo laat mogelijk kosten maken. We doen het tot nu toe goed. Nederland is geen prijseiland meer. ”Nieuwe coalitiegenoot PvdA wil wat sneller gaan bij de verduurzaming, beseft Leegte. “Maar ik zie geen onover-brugbare verschillen tussen ons. De samenwerking gaat lukken.” n

Vos groeide op in Zeeland, vlak-bij Borssele. Ooit bezocht hij het gebied rondom Tsjernobyl, waar in 1986 een kernramp plaatsvond. Vanuit die achtergrond gaat Vos als Kamerlid bijzondere aandacht besteden aan kernenergie. “Neder-land moet er serieus naar kijken” of Borssele niet versneld dicht moet. “Op de langere termijn hoort kern-energie in elk geval niet thuis in Ne-derland.” Hij wil ook de veiligheid van Europese kerncentrales op de agenda zetten. Helemaal na de re-cente problemen bij een Belgische kerncentrale en het nieuws dat de Franse kerncentrales slecht uit een EU-stresstest kwamen. “Nederland heeft recht op veilige kerncentrales in zijn omgeving. Ik vind dat we de veiligheid van Franse en Belgi-sche centrales in Europees verband moeten bespreken. Als die niet te

Goedbeschouwd heeft de overheid volgens hem “nu bar weinig mid-delen” om de innovatie aan te zwen-gelen. “We moeten het haast van een leveranciersverplichting hebben. Ik was daar twee jaar geleden heel enthousiast over. Nu ben ik terug-houdender gezien de ervaringen in andere landen. Hoe dan ook, zo’n leveranciersverplichting is niet gra-tis.” De grote tekortkoming in het hele Nederlands energiebeleid is het gebrek aan consistentie, meent het SGP-Kamerlid, tevens parttime hoogleraar economie aan de Eras-mus Universiteit Rotterdam. “Het bedrijfsleven zegt terecht tot de poli-tiek: ‘Elke keer roepen jullie weer wat anders. Kies nu eens een keer.”“Het wordt hoog tijd dat we gaan werken aan één grote deal”, zegt de SGP-er, die sinds 2010 in de Kamer zit. “Ik pleit voor een privaat contract tussen de overheid en het bedrijfsle-ven met een duur van twintig à dertig jaar, waarin de beide partijen de route

Duitsland is voor Jansen het gids-land. “Het zou verstandig zijn als wij in Nederland ons energiebeleid in samenhang met de oosterburen formuleren. Nederland en Duits-land zijn al zo sterk vervlochten en je creëert zo schaalgrootte. Vorig jaar werd een motie van mij aange-nomen waarin werd opgeroepen tot meer samenwerking met Duitsland op energiegebied. Maar daar is wei-nig mee gebeurd en op het gebied van verduurzaming is Nederland al-leen maar achteruit gekacheld.”Jansen wil de komende jaren “tem-po maken met verduurzaming en energiebesparing”. Tegelijkertijd wil hij ervoor waken “dat de leve-ringszekerheid en betrouwbaar-heid van de energievoorziening niet in gevaar komen”. Het wordt in zijn ogen een hele klus om “meer duurzame energiebronnen te gaan gebruiken én toch de balans in het

Het nieuwe kamerlid van de Partij van de Arbeid Jan Vos noemt zichzelf “een rode ondernemer met een groen hart.” De energiesector is nieuw voor hem, maar hij noemt het “niet toevallig” dat hij, als voormalig ondernemer, energie en klimaat en industriebeleid in portefeuille heeft gekregen.

Op zich is Elbert Dijkgraaf, energiewoordvoerder van de SGP, blij dat Rutte II kiest voor een aandeel duurzame energie van 16 procent in 2020. “Dat is een goede en heldere doelstelling. Maar ik vraag me wel af hoe het kabinet dat denkt te halen. Dat blijft helaas heel vaag. Terwijl het eerdere doel van 14 procent al een hele klus was.”

Hij is intussen een bekende naam in energiekringen. Utrechter Paulus Jansen is dan ook al sinds 2006 de energiewoordvoerder van de SP. Zijn droom is een breed gedragen, vernieuwend energiebeleid. “De Duitse Bondsdag besloot ooit unaniem tot de Atomausstieg. Het zou mij heel veel waard zijn als wij het ook zo eens konden worden.”

verbeteren is, dan moeten we geld uittrekken om die centrales te slui-ten. Brussel eiste ooit van Bulgarije sluiting van een gevaarlijke cen-trale, toen dat land onderhandelde over toetreding tot de EU. Zoiets kan de EU dus ook van Frankrijk vragen.”Vos is blij met de ambitie van het kabinet van zestien procent duur-zame energie in 2020. Want “het is beschamend dat we nu in Europa, samen met Malta, op dat gebied helemaal achteraan hinken.” Hij zou binnen de Kamer graag af-spraken maken over een ‘partij-overstijgend energiebeleid’. “Want we moeten af van de situatie dat elk nieuwe regering met een eigen speeltje komt.” Hij is niet tegen een SER-akkoord, maar vindt dat de “politiek eerst haar eigen verant-woordelijk moet nemen.” n

stroomnet te bewaren en black outs te voorkomen.”Jansen maakte zich in zijn vorige termijn tevergeefs sterk voor een belastingvrijstelling voor energie die coöperaties van kleinverbruikers opwekken. Die wou hij betalen door grootverbruikers meer te laten beta-len. Hij is blij dat Rutte II die schone opwek wil stimuleren, maar de ma-nier waarop ze dat doet, noemt hij “een sigaar uit eigen doos.” Omdat die fiscale stimulans wordt betaald uit een verhoging van de energie-belasting voor kleinverbruikers, terwijl de grootverbruikers buiten schot blijven. Jansen is op zich wel blij dat het kabinet 16 procent duur-zame energie in 2020 wil. Maar hij is er niet over te spreken dat een belangrijk deel van dat doel wordt ingevuld met bijstook van biomassa in kolencentrales. “Dat is echt de minst vernieuwende techniek.” n

Jan Vos (PvdA): “Nederland heeft recht op veilige kerncentrales in zijn omgeving.”Paulus Jansen (SP): “Op het gebied van verduurzaming is Nederland alleen maar achteruit gekacheld.”

René Leegte (VVD): “Nederland is geen prijseiland meer.”

naar een duurzame energievoorzie-ning vastleggen en waarin de over-heid duidelijkheid schept over sub-sidiering, belasting en regelgeving.”Dijkgraaf prefereert zo’n contract bo-ven wetgeving. “Alles wat in wetge-ving wordt vastgelegd, kan met een nieuw wetsvoorstel weer veranderd of ongedaan worden gemaakt. Maar van een contract kan de overheid niet zomaar af, omdat ze dan flinke schadeclaims mag verwachten. Dat schept de duidelijkheid die nodig is voor de langere termijn. Komt die er niet, dan blijft het bedrijfsleven zich indekken door risico’s te spreiden en investeringen uit te stellen. Omdat bij volgende verkiezingen alles weer anders kan zijn.”Hij is ook verheugd dat bij Rutte II energiebesparing prioriteit krijgt. “Dat is prachtig. En iedereen roept ‘hoezee’. Maar de grote vraag is op-nieuw: hoe gaan we dat bereiken?” Dijkgraaf zelf wil de bouwnormen aanscherpen. n

Elbert Dijkgraaf (SGP): “Het wordt hoog tijd dat we gaan werken aan één grote deal.”

Energie Actueel, jaargang 15, nr 14 • dinsdag 27 november 2012 5

PwC-rapport: betrouwbaarheid en betaalbaarheid stroomsector verbeterd

Europees en Nederlands energiebeleid timmeren flink aan de weg

(Pagina 3)POLITIEKKamerleden

‘Ruim baan voor decentrale opwek’

‘Betaalbaarheid energie staat voorop’

‘Bruggen slaan tussen PvdA en VVD’

‘Geen subsidie voor bijstook biomassa’

‘Het klimaatprobleem bestaat niet’

Op zich is Mulder te spreken over de energieparagraaf in het regeer-akkoord. “Het is een optelsom van een reeks maatregelen, die op zich allemaal wel goed zijn. Maar ik mis samenhang. Ik zie geen totaalvisie.” Hoe werken die maatregelen uit in de praktijk, hoe grijpen ze wel of niet op elkaar in, vraagt het nieuwe CDA-kamerlid zich af. En hoe houdt de overheid die losse deeltjes bijeen? Ze zou graag zien dat die overheid inwoners structureel de ruimte gaf, bijvoorbeeld bij decentraal opwek-

Ook in zijn vorige werk op een sub-sidieadviesbureau kreeg hij met ener-gie te maken. Hij hielp er bedrijven die investeerden in besparende tech-nieken een Energie Investeringsaf-trek (EIA) aanvragen. Energiebeleid is zeker een belangrijk onderwerp voor de nieuwe kamerfractie van 50Plus, verzekert Klein. “Wij staan als partij voor de belangen van de ou-deren, maar willen ook zorgen voor een goede samenleving voor onze kinderen en kleinkinderen. Binnen die bezorgdheid voor onze toekomst past een duurzaam energiebeleid. Verder is energie gewoon een eerste levensbehoefte. En een flinke kosten-post voor senioren, die alleen van een AOW-uitkering moeten rondkomen. Daarom wil ik in de Tweede Kamer vooral ook waken over de betaalbaar-heid van energie”, aldus Klein.Voor zijn partij wordt decentrale energieopwekking in collectief ver-band de komende Kamerperiode een belangrijk punt. “Dat kan heel be-langrijk zijn bij verzorgingstehuizen of bij wooneenheden voor bejaar-den.” Het nieuwe kabinet wil dat de-centraal, duurzaam opwekken door coöperaties van kleinverbruikers fiscaal stimuleren door invoering van een verlaagd tarief in de eerste schijf

De oud-beleidsambtenaar en voor-malig diplomaat gaat de komende jaren ‘constructief oppositie’ voe-ren. “Ik wil geen oppositie voe-ren om het oppositie voeren.” Ze denkt niet dat ze als lid van een middenpartij moeilijk weerwerk kan bieden tegen een regering van politiek links én rechts. “Rutte II heeft ‘Bruggen Slaan’ terecht als motto gekozen. Want ik denk dat het hard nodig zal zijn bruggen te slaan, omdat beide regeringspar-tijen vaak ver uit elkaar liggen. Wij willen hen helpen, als wij daarmee in de buurt komen van waar wij wil-len uitkomen.”Dat PvdA en VVD door compromis-sen te sluiten soms op het D66-standpunt uitkomen, blijkt volgens haar uit de ambitie voor 16 procent aan duurzame energie uit het re-geerakkoord. “De VVD wilde 14 procent, de PvdA zette in op 18. Dus kwamen ze uit op 16. En dat is wat wij in ons verkiezingsprogramma hadden staan.” Maar bij de invulling van die 16 procent zet de sociaal liberale, die sinds juni 2010 in de Kamer zit, flinke vraagtekens. “Het kabinet

Dat heeft alles te maken met haar christelijke overtuiging, dat elk mens “de zorg voor de schepping heeft”, zo verklaart ze. Vanuit ‘de Bijbelse opdracht’ wil de Veenen-daalse zich de komende vier jaar sterk maken voor schone energie. “We moeten nu echt een eind ma-ken aan onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. De belas-tingvoordelen voor die brandstoffen moeten verdwijnen.” Het regeerak-koord bevat in haar ogen “op zich goede woorden en aanknopings-punten om mee aan de slag te gaan. Maar ik mis een langetermijnvisie. Er staat in het akkoord wel dat we streven naar een volledige duur-zame energievoorziening in 2050. Dat is mooi, maar ik lees niet hoe de regering daar denkt te komen.”Ze heeft kritiek op het feit dat het kabinet de bijstook van biomassa in kolencentrales wil subsidiëren

Zij kent de energiesector niet van binnenuit, maar Agnes Mulder heeft wel veel affiniteit met energie. Dat kan ook bijna niet anders, zegt de nieuwe energiewoordvoerder van het CDA. “Ik woon in Assen. Daar staat het hoofdkantoor van de Nederlandse Aardoliemaatschappij. De provincie Drenthe heeft windenergieprojecten. En zij maakt deel uit van de Energie Valley in het Noorden.”

Hij is nieuw in de Tweede Kamer, maar geen nieuweling op energiege-bied. “Ik heb me als Statenlid in Gelderland intensief met energie bezig gehouden”, meldt Norbert Klein, woordvoerder energie voor 50PLUS. “In mijn tijd was Gelderland nog grootaandeelhouder van Nuon.”

Al twee keer op rij is D66-Kamerlid Stientje van Veldhoven door Natuur-monumenten tot ‘groenste politicus van het jaar’ uitgeroepen. Vanwege haar inzet voor natuurbescherming. Op energiegebied wist ze onlangs een Kamermeerderheid achter een motie te krijgen, die de regering vraagt in Brussel niet meer dwars te liggen bij hervorming van het CO2-handels-systeem ETS.

Ze heeft zich tot nu toe niet met energiebeleid beziggehouden. Carla Dik-Faber, het nieuwe Kamerlid voor de ChristenUnie, werkte hiervoor als freelance kunsthistorica en was Statenlid in Utrecht. Toch zegt ze ‘grote passie’ voor het onderwerp te hebben.

Klever is bedrijfseconoom. Ze zat eerder in de Eerste Kamer en werkte in het vermogensbeheer. De betaal-baarheid van energie en leveringsze-kerheid zijn de komende jaren haar prioriteiten. Zij denkt energie door de kabinetsplannen energie duurder wordt. “Wij werden onlangs dan wel aangenaam verrast door de aankon-diging van enkele energiebedrijven dat zij volgend jaar de tarieven fors verlagen, maar die verlagingen drei-gen in het niet te vallen door alle belastingverhogingen die in het ver-schiet liggen.”

“Als het aan het Rutte II ligt, gaan alle Nederlanders straks, net als de Duitsers honderden euro’s per jaar meer betalen aan energiebelastin-gen om alle subsidies op windmolen en zonnepanelen op te hoesten.” De PVV wil stoppen met die subsidies en voor iedereen de energiebelasting verlagen. “De huidige vormen van duurzame energie zijn vooral duur en inefficiënt. Dat zie je in Duitsland, waar men dankzij de Energiewende te maken krijgt met forse prijsverho-gingen.” Klever heeft niets tegen het opwek-ken van duurzame energie. Maar dan “zonder subsidies of andere fis-cale voordeeltjes”. Zodra duurzame bronnen economisch rendabel zijn, schakelt de markt vanzelf over. De

overheid moet zich verder niet met dat proces bemoeien. Die mag zich “alleen bezighouden met het ver-soepelen van regelgeving”, aldus Klever.Nederland moet de EU-klimaatdoel-stellingen ‘loslaten’. Om die te halen zijn enorme investeringen nodig, die alleen opgebracht kunnen wor-den door ‘forse belastingverhogin-gen’. In haar ogen bestaat er geen klimaatprobleem. “Het klimaatpro-bleem is de grootste marketingtruc aller tijden van de zeer machtige duurzaamheidsindustrie.” n

Ze wil niet ingaan op de vraag of ze affiniteit heeft met energie. En of ze soms ervaring heeft met de energiesector. Zulke vragen zijn “niet van toe-passing”, aldus het nieuwe Kamerlid Reinette Klever van de PVV. En als het aan haar ligt, zegt Nederland hetzelfde over de Europese afspraken op gebied van klimaat en nieuwe energie.

Reinette Klever (PVV): “De huidige vormen van duurzame energie zijn vooral duur en inefficiënt.”

‘Nederland krijgt straks spijt van bijstook’

Gedreven is Van Tongeren nog al-tijd en ze praat alsof ze haast heeft. Ze wil “snel af van kernenergie” en “op verstandige wijze door met windenergie op land. En dus niet zoals het in Noord-Holland gebeurt, waar je overal losse windmolens weg mag zetten, maar waar de provincie met een verbod op de vestiging van nieuwe windmolenparken kwam.” Haar partij wil verder een ‘spoedwet’ voor wind op zee, zodat Nederland in 2020 10.000 megawatt Noordzee-stroom heeft.Nederland moet in haar ogen haast maken om in 2020 16 procent duur-zame energie te halen, zoals Rutte II zichzelf ten doel stelt. “Wij kunnen het hijgend halen. Met veel bijstook van biomassa in de kolencentra-les”, stelt zij. Met als risico “dat op het moment dat het geld daarvoor op is die kolencentrales nog altijd

draaien.” Bijstook biedt dus “geen structurele oplossing”.Omdat Nederland met zulke lapmid-delen die 16 procent probeert te ha-len, bestaat in haar ogen het gevaar “dat de weg naar 2020 een enorm obstakel wordt voor 2050. Daarom wil ik een doorkijk van de regering naar de toekomst. Wat voor ener-giemix hebben wij straks? En als je in 2050 een mix wilt die helemaal schoon is, hoe gaat Nederland daar dan komen? Hoe past die weg naar 2020 in dat grotere plan? Daar lees ik in het regeerakkoord niets over.” Van Tongeren steunt het idee van een nationaal energieakkoord. “Groen-links zelf stelt voor om een Deltawet Nieuwe Energie aan te nemen, waar Nederland vastlegt hoe het fors inzet op energiebesparing, groene stroom en duurzame warmte. Met een Delta-commissaris erbij.” n

Ze is ooit omschreven als ‘meesteres in Groene Logica’, die ‘de subsidies voor fossiele brandstof ’ op de agenda van de Tweede Kamer houdt. Dat doet Liesbeth van Tongeren, energiewoordvoerder voor GroenLinks, al sinds juni 2010. Daarvoor was zij algemeen directeur van Greenpeace Nederland.

Liesbeth van Tongeren (GroenLinks): “Wij willen op een verstandige manier door met windenergie op land.”

ken. “Inzetten op duurzaam beleid is soms een zoektocht. Ik hoor vaak over goede initiatieven in het land, maar hoor van betrokkenen ook veel dat overheden het moeilijk vinden daar mee om te gaan. Ik verwacht van overheden dat ze in houding en gedrag naast die initiatiefnemers gaan staan en echt meedenken. En als iets niet kan, dan moeten ze dat snel laten weten en kijken hoe het wel kan.” Mulder vindt het op zich een goed idee van het kabinet om (zonne-)energie, die door coöperaties van kleinverbruikers is opgewekt, een lager tarief voor de energiebelasting te geven. “Maar ik vraag wel af hoe dat in de praktijk moet gaan werken en hoe de overheid de decentrale, duurzame opwek wil coördineren. Overheidsbeleid gaat om meer dan alleen maar geld. Het gaat ook een andere houding en manier van om-gaan met inwoners.”Ze is blij met de ambitie van Rutte II om in 2020 16 procent van de ener-gie duurzaam op te wekken, maar tekent aan: “De oude doelstelling van 14 procent was al pittig, die nieuwe is dat helemaal.” n

van de energiebelasting. “Het staat er mooi”, reageert Klein, “maar we moeten afwachten hoe dat voorstel precies uitgewerkt wordt.”Hij staat sympathiek tegenover het idee van een nationaal energieak-koord. “Het zou goed zijn als het energiebeleid heel breed gedragen wordt. En als er heldere afspraken voor de langere termijn liggen. Het energiebeleid moet niet met elke nieuwe regering veranderen. Voor 50PLUS is betrouwbaarheid van de overheid een belangrijk punt. Of een SER-akkoord de manier is om tot een breed gedragen en meerjarig beleid te komen, weet ik nog niet.” n

maakt daar de komende vier ja-ren te weinig geld voor vrij. Met als gevolg dat de investeringen na 2017 flink omhoog zullen moeten gaan. Een volgende regering zal een enorm bedrag moeten vinden, terwijl er ook nog veel investerin-gen uit de markt gehaald moeten worden. Ik vraag me of dat lukt. Moeten we die investeringen niet eerder doen?” n

Agnes Mulder (CDA): “Inzetten op duur-zaam beleid is soms een zoektocht.”

Stientje van Veldhoven (D66): “Het kabinet maakt te weinig geld vrij om 16 procent duurzame energie te realiseren.”

om de doelstelling voor duurzame energie in 2020 te halen. “Daarmee slaan we de verkeerde richting in. We moeten de kostbare subsidie-gelden gebruiken voor innovatie, niet om oude kolencentrales op de been te houden.” Verder wil Dik ruim baan geven aan lokale energie-opwekking.Ze betreurt het dat maatregelen voor energiebesparing, die in het Lenteakkoord stonden, weer zijn geschrapt. De ChristenUnie was partij bij dat akkoord. “Het regeer-akkoord zegt dat energiebesparing prioriteit krijgt. Maar ik moet nog zien hoe dat verder wordt uitge-werkt. En ik mis ook een financi-ele vertaling van die prioriteit.” Dik steunt van harte het idee om in de SER een energie-akkoord te slui-ten. “Er moet dringend een einde komen aan de instabiliteit van het energiebeleid van de overheid.” n

Carla Dik-Faber (CU): “We moeten nu echt een eind maken aan onze afhanke-lijkheid van fossiele brandstoffen.”

Norbert Klein (50PLUS): “Het energie-beleid moet niet met elke nieuwe re-gering veranderen.”

6 Energie Actueel, jaargang 15, nr 14 • dinsdag 27 november 2012

SERIEFresh energyDe toekomst van de energievoorzieningZe zijn jong en ambitieus en geven mede richting aan een duur-zame, betrouwbare en betaalbare energievoorziening van de toekomst. Wat drijft deze nieuwe lichting medewerkers van ener-giebedrijven en netbeheerders? Waarom hebben ze voor deze dy-namische sector gekozen? En hoe geven zij op hun terrein vorm aan oplossingen voor de essentiële energievraagstukken? In deze serie laat Energie Actueel de aanstormende top van de Nederland-se energiesector aan het woord over hun werk, hun doelen en hun visie op het energielandschap van straks. In dit zesde deel Ingrid Pouw van Essent.

I NGR I D POUW, DI R ECTEU R A. I . COR PORATE AFFAI RS ESSENT

‘Het moet soms een beetje schuren, anders is er geen lol aan’

CV Ingrid Pouw1972: geboren in Montfoort1992: HAVO, Minkema College, Woerden1996: Hogeschool Rijn-Delfland Den Haag, Educatieve Media1996 – 2002: Persvoorlichter, Manager Communicatie, Adviseur Public Affairs bij Schiphol Group2003 – 2006: Persvoorlichter bij de VVD-fractie in de Tweede Kamer2007: Vrije Universiteit Amsterdam, Beleid Communicatie en Organisatie2006 – 2010: eigenaar Pouw Communicatie 2010 – 2012: Manager Public & Regulatory Affairs bij Essentnovember 2012: Directeur a.i. Corporate Affairs Essent n

‘Hoe kun je denken dat

Nederland met zijn ene kerncentrale alle

wijsheid in pacht heeft?’‘Als je alleen positief in

de krant wilt, kun je beter alleen advertenties plaatsen’

DOOR SANDER SCHILDERS

“Ik had niet voor een onderneming met een buitenlands hoofdkantoor gewerkt. En dan zo’n groot Duits energiebedrijf. Het triggerde me om te zien hoe het er daar aan toe gaat. RWE Nederland was toen niet meer dan een verkoopkantoor. Er was geen woordvoerder, en het hoofd facilitaire dienst verzorgde de interne communicatie. Het was alleen maar marketing. Allemaal leuk, die korte lijnen en dat kleine, maar niet echt iets voor mij. Het ging mij echt om de overname en privatisering van Essent. Op zich al een interessant proces, en met ruim 130 provinciale en gemeen-telijke aandeelhouders ook poli-tiek een enorme uitdaging. Vanuit Duitsland was meteen duidelijk dat het hele proces lokaal geregeld moest worden, met Nederlandse mensen. Daar ben ik een jaar lang intensief mee bezig geweest.”

Lang doorwerken ‘s avonds “We hadden een vast team, met RWE’ers en Essent-mensen. Het was lang doorwerken ’s avonds. We hadden een ruimte speciaal in-gericht, een soort zenuwcentrum. De hele week overnachten in een hotel in Arnhem, in het weekend naar huis in Amsterdam. Je leeft in een flow, het geeft een hoop adre-naline. Ook leuk is de dynamiek die er in dat team groeide, als je zo in-tensief samenwerkt. Ons doel was: de aandeelhouders laten instem-men met de verkoop. Uiteindelijk is dat gelukt, maar soms was het best spannend. Op enig moment ging bijvoorbeeld de grootste aan-deelhouder, provincie Brabant, schuiven. Toen zijn we gesprekken gaan inplannen om Statenleden nogmaals uit te leggen wie RWE is, wat RWE doet, en wat de plan-nen met Essent zijn. Er was toch het idee van Essent als mooi groen bedrijf en blijft dat wel zo als RWE het overneemt. Om dat wantrou-wen weg te nemen, hebben we een contract opgesteld met de aandeel-houders. Daarin is vastgelegd wat Essent na de overname op duur-zaam gebied zou gaan realiseren. Feit blijft dat we hen wel reken-schap moeten geven en uit moeten leggen wat we op duurzaam vlak gedaan hebben.”

Lastig overtuigen“Ingrijpend onderdeel in het over-nameproces was dat Borssele uit

“Na een hectische periode als woordvoerder voor de VVD-fractie in de Tweede Kamer ben ik voor mezelf be-gonnen. Ik wilde vrijheid hebben en veel werkervaring opdoen. Ik dacht: nu kan ik voor veel verschillende organisaties werken, communicatieadvies, woordvoering, public affairs. Ik heb zowel voor de overheid als be-drijven gewerkt en veel geleerd. Toen klopte als laatste opdrachtgever RWE Nederland aan. Dat was vlak voor de overname van Essent. Als iemand mij tien jaar geleden had gezegd dat ik bij Essent zou gaan werken, dan had ik verrast gereageerd. Ik heb in die zin toen niet bewust voor de energiesector gekozen, maar ik dacht wel: die bedrijven worden maar één keer verkocht en het is ontzettend interessant om daar bij te zijn.”

de deal moest. De Tweede Kamer vond dat de kerncentrale in pu-blieke handen moest blijven. Op-merkelijk! Alsof Nederland met zijn ene kerncentrale alle wijsheid in pacht heeft. En dat ten opzichte van Duitsland met 17 kerncentra-les, 59 in Frankrijk en zelfs 7 in België. Nederland staat ook op wetenschappelijk gebied al jaren stil op het gebied van kernenergie, in Duitsland wordt daar veel meer in geïnvesteerd. Bovendien wer-den de medewerkers van Borssele getraind op de RWE-kerncentrale in Biblis. Dat hebben we natuur-lijk ook toegelicht in Den Haag. Je merkt dan dat het heel lastig is om mensen van die overtuigingen af te brengen, ook al staan de feiten aan je zijde. Vanuit de politiek over-heerst toch het idee dat men bang is de grip op kerncentrales en op de energievoorziening kwijt te raken. Enfin, na lang praten zijn we voor 30 procent eigenaar van Borssele.”

Deuren open en naar buiten toe“Waar Essent vroeger bij de stake-

holders misschien een beetje als een voorzichtige partij overkwam, zijn we nu all over the place, en lei-dend in veel gevallen. Niet alleen met onze producten en diensten, ook met onze opinies. De CEO is daarbij bepalend. Het is de ver-dienste van de Raad van Bestuur geweest om vanaf dag één de blik naar buiten te richten. Open de deuren, rolluiken omhoog en naar buiten toe. Buiten gebeurt het, we gaan meespelen. Dat heeft ook in de interne cultuur van Essent een switch gegeven. We reageren op berichtgeving, schrijven artikelen in de kranten, laten van ons horen en organiseren Essent/RWE Talks, waarbij we discussies op hoog ni-veau voeren over de energievoor-ziening van vandaag en morgen. Dat zijn we aan onze stand ver-plicht, energie heeft maatschap-pelijke relevantie. Zo hebben we het online platform EnergieExpert opgezet. Daar schrijven ook men-sen op die het niet met ons eens zijn. Daar moet je niet bang voor zijn. Want als je louter positief in

de krant wil komen, kun je beter al-leen advertenties plaatsen.”

Interesse van politiek en media voor RWE“Ik denk dat Essent inmiddels een duidelijker profiel heeft dan bijvoorbeeld Nuon, waar het van oudsher altijd mee is vergeleken. Eneco heeft ook een duidelijk pro-fiel met zijn duurzame portfolio. Maar wij spelen een veel bredere rol in het energielandschap. We hebben kolen, gas en groen. We gaan niet alleen voor een schone energievoorziening, maar ook voor betrouwbaarheid en betaal-baarheid. En we zijn geen onge-splitst bedrijf meer met publieke aandeelhouders. We opereren vol in de vrije markt en investeren in vele landen. We hebben dit jaar twee enorme boten aangeschaft die vanuit Bremen windmolens op de Noordzee gaan neerzetten. Die boten zijn duurder dan het gehele duurzaamheidsbudget van een aantal concurrenten bij elkaar. Dat zien stakeholders ook. Ik vind het interessant om te zien dat steeds meer politici veel meer geïnteres-seerd zijn in wat RWE als grote Eu-ropese speler van iets vindt. Politici vinden dat ook boeiend. Kamerle-den komen graag een kijkje bij ons nemen. De handelsvloer van RWE is ook machtig interessant. Zo is

het beeld over RWE sinds de over-name van Essent inmiddels flink bijgesteld. We worden niet meer alleen gezien als Duitse kolenboer, maar als bedrijf dat voorop loopt met elektrisch vervoer, groot is in gas en heel groot in windenergie, onshore en offshore. Een bedrijf dat zich verantwoordelijk voelt om een deel van de oplossing te zijn en mee te werken aan het realiseren van de ‘Energiewende’. Met een betere reputatie heb je ook meer invloed. Andersom worden wij natuurlijk ook beïnvloed door Ka-merleden en andere stakeholders. Alles werkt twee kanten op. Dus de interesse van Kamerleden, en ook journalisten, voor wat RWE als groot bedrijf van de energiemarkt vindt en wat de strategie is, werkt in ons beider voordeel.”

Geef de ruimte aan duurzame investeringen“Waar we wel last van hebben, is dat we in Nederland om de paar jaar een nieuw energiebeleid krij-gen. Elk nieuw kabinet komt met haar eigen energiebeleid. Dat maakt het investeringsklimaat voor de energiesector ontzettend onzeker. Want wij doen allemaal langdurige investeringen. De cen-trales die wij bouwen staan daar voor de komende veertig jaar. Dus als je elke twee jaar een nieuw ka-binet hebt met een totaal wisselend energiebeleid, kun je geen inves-teringsbeslissingen voor veertig jaar nemen. De politiek moet de randvoorwaarden scheppen en vervolgens de energiesector de ruimte geven om dat beleid uit te voeren. Dat betekent dus niet de hele tijd aan de knoppen willen draaien. Daar moeten we in Neder-land echt mee ophouden. Neem de leveranciersverplichting waar wij een groot voorstander van zijn. Wij vragen van de politiek: ontwerp een verplichtingensysteem waarbij elke leverancier een door de politiek vastgesteld percentage duurzaam moet leveren. En laat ons onder-ling bekijken of dat met wind kan

of met biomassa of hoe dan ook. Dat zou een stuk meer zekerheid geven, ook qua investeringen.”

Energie is een beetje van ons“Aan de andere kant begrijp ik de politieke discussie natuurlijk ook wel: politici willen grip hebben op energie. Het is van oudsher toch een nutssector. Ondanks de priva-tisering vinden ze dat het toch nog een beetje van hen is. Dat zag je ook aan het Lenteakkoord; er wordt al gauw gekeken of er nog wat bij de energiebedrijven te halen valt, zo-als de kolentaks. Dat doen ze niet bij Unilever of Philips. Terwijl wij net zo zelfstandig en beursgeno-teerd zijn als die bedrijven. Maar ik denk dat er toch nog de overtuiging bij veel mensen is dat zij bij ons aan de knoppen mogen draaien.”

Hectiek en dynamiek maken werk leuk“Hoewel het overnameproces een hoogtepunt was, heb ik nu ook niet te klagen over dynamiek bij Essent. Er spelen veel issues, op het gebied van fossiele en duurzame energie, en met betrekking tot voorzie-ningszekerheid en betaalbaarheid. En nu heb ik weer een nieuwe uit-daging als ad interim directeur Corporate Affairs, nu mijn baas Dig Istha wethouder in Groningen is geworden. Ja, ik hou van hectiek. Op het moment dat ergens druk op staat, als het een beetje tegenzit, vind ik mijn werk het leukst. Essent is voor mijn werk interessanter en spannender, omdat je ook moet uitleggen waarom wij nog kolen in onze brandstofmix hebben. Het moet soms een beetje schuren, an-ders is er geen lol aan.” n

Ingrid Pouw (Essent):“De politiek moet de randvoorwaarden scheppen en vervolgens de energiesector de ruimte geven om dat beleid uit te voeren. Dat betekent dus niet de hele tijd aan de knoppen willen draaien. Daar moeten we in Nederland echt mee ophouden.”

Energie Actueel, jaargang 15, nr 14 • dinsdag 27 november 2012 7

Jan Vos, Tweede-Kamerlid PvdA“Nederland heeft recht op veilige

kerncentrales in zijn omgeving.”(Pagina 4)BUITENLANDNieuws

De recent verschenen World Energy Outlook 2012 (WEO) van het In-ternationaal Energie Agentschap (IEA) heeft twee hoofdthema’s: de wereldenergiesituatie gaat de komende 25 jaar drastisch veran-deren en door meer energie-effi-ciëntie is enorme winst te boeken.

Bij zijn presentatie van de WEO op Clingendael begon hoofdauteur Fa-tih Birol met enkele feiten. De olie-productie in de VS, Irak en Canada neemt toe, het aandeel kernenergie in de elektriciteitsvoorziening daalt ten gunste van kolen en hernieuw-baar. De gasprijzen in Europa en de VS divergeren ten nadele van ons. De symptomen van duurzaamheid zijn gemengd: sterk groeiend ko-lenverbruik in Europa, maar meer

DoorPieter Boot

aandacht voor energie-efficiëntie in China en de VS, sterke groei van hernieuwbaar maar recent afzwak-king daarvan. De toename van sub-sidies voor fossiele brandstoffen in 2011 was groter dan het totale be-drag aan subsidies voor duurzame energie en alle publiek gefinancier-de energie R&D samen.

Grote toekomst voor gasDe vooruitzichten worden aan de vraagkant vooral bepaald door China en India: zij nemen in het IEA-basisscenario tot 2035 90% van de mondiale groei van het olieverbruik en de helft van alle elektriciteits-groei voor hun rekening, wat ook voor 75% van de toename van CO2-emissies zal zorgen. Hierdoor daalt het aandeel van de OESO-landen in het wereldenergieverbruik van 60% in 1975 naar eenderde in 2035. Het energieaanbod blijft gedomi-neerd door fossiele brandstoffen: zij zorgen ook nog voor bijna 60% van de toename. Het aanbod van conventionele olie is over zijn top heen: er zal nog veel uit Irak ko-

men, maar de productie uit andere velden daalt nog sneller. We moe-ten het steeds meer van de ‘non gas liquids’ en onconventionele olie hebben. Het IEA voorziet een grote toekomst voor gas, terwijl het aan-deel kolen in het energieverbruik op den duur fors zal dalen. In de elektriciteitsvoorziening breekt hernieuwbare energie door: meer dan de helft van de nieuwe capa-citeit die tot 2035 wordt gebouwd is in hernieuwbare energie, het meest in wind. Op dit terrein blijft de Europese Unie een substanti-ele speler. In het transport en de warmtevoorziening gaan de ver-schuivingen trager.

Energieprijzen stijgenDit basisscenario veronderstelt al meer beleid dan wat nu is afgespro-ken en gaat ook uit van wat lan-den van plan zijn te doen. Ook dan blijft het aantal mensen dat geen toegang heeft tot elektriciteit of schoon koken op 2,6 miljard steken. Energieprijzen zullen stijgen en de toename van uitstoot van broeikas-

gassen zwakt wel iets af, maar de wereld koerst aan op een gemid-delde temperatuurstijging van 3,6 graden. Na 2017 is een stijging die tot 2 graden beperkt blijft volgens het IEA niet meer mogelijk. Maar er is een kans hier iets aan te doen en dat is door veel zwaarder in te zet-ten op energie-efficiëntie. Daarbij veronderstelt het IEA geen techno-logische doorbraken, maar eigenlijk alleen dat datgene wordt uitge-voerd met korte terugverdientijd. De kern van die aanpak is besparing zichtbaarder maken, inefficiënte producten verbieden, nieuwe fi-nancieringsconstructies invoeren, omdat efficiency vaak inhoudt dat je vooraf meer betaalt en later op brandstof bespaart. De economi-sche baat – zowel lagere brandstof-kosten als minder investeringen in het energie aanbod – blijkt dan in de OESO-landen het dubbele van de kosten. De importafhankelijk-heid verbetert en alleen door meer efficiency zouden we tot 2020 drie-kwart van de extra broeikasgase-missies besparen.

KlimaataanpakIn feite wijst het IEA hier op een mo-gelijke klimaataanpak: energie-effi-ciëntie centraal stellen (en minder bomenkap, waarover het hier niet gaat) en daarin alles uitvoeren wat economisch zinvol is. In die tijd zor-gen dat hernieuwbare energie en CO2-afvang en –opslag (CCS) goed-koper worden door een slimme combinatie van ‘uitrol’ en technolo-gie ontwikkeling. Landen en regio’s hebben daarvan zelf de baten. Het verdergaande klimaatbeleid moet wel voorbereid worden, anders houd je een lock-in. Voor Europa

zou deze aanpak vooral een intensi-vering inhouden van renovatie van bestaande gebouwen, vervroegde sluiting van oude industrie, brand-stofnormen voor vrachtauto’s en frequente update van normen voor apparaten. Kortom, het lot van de mondiale energie ontwikkeling wordt niet in Europa bepaald, maar als we willen kunnen we een forse bijdrage leve-ren op een wijze waar we zelf baat bij hebben.

Pieter Boot is verbonden aan het Planbureau voor de Leefomgeving. n

China wil aandeel schone energie verhogen naar 15 procent

Oettinger: 2014 absolute deadline voor eenwording EU-energiemarkt

Grote verschuivingen in wereldmarkt op komst en kansen liggen voor het grijpen

DOOR MARCEL VINK, BEIJING

De EC stelt 25 miljoen euro beschik-baar om de Chinezen te stimuleren een eigen ETS-handelssysteem op te zetten voor de verhandeling van vergunningen om CO2 te mogen uitstoten. Het ETS-systeem moet een stimulans zijn voor onderne-mingen om te investeren in CO2-arme productie. China heeft, in de persoon van premier Wen Jiabao, een overeenkomst getekend die de subsidies bekrachtigt.

Groeiende capaciteitVolgens EU-klimaatcommissaris Connie Hedegaard houdt dit in dat China ernaar streeft zijn CO2-uit-stoot – op dit moment 18 procent van de wereldwijde uitstoot – terug te dringen, en nieuwe technologie te ontwikkelen die veel minder ver-vuilend en ook zuiniger is. China doet dat naar eigen zeggen al veel langer. Volgens overheidscijfers wordt er vooral veel geïnvesteerd in

groene energie. Het vermogen aan zonne-energie is in enkele jaren verdrievoudigd, naar 3 gigawatt. Ook de capaciteit aan windener-gie groeide fors. China werd vo-rig jaar de grootste producent van windenergie en voor dit jaar wordt weer 18 gigawatt aan windvermo-gen bijgebouwd, zo geven cijfers van de Chinese Renewable Energy Industries Association aan. Ook met waterkracht wordt steeds meer elektriciteit opgewekt.

SteenkoolMooie cijfers, maar lang niet vol-doende om het gebruik van de ver-vuilende steenkoolcentrales terug te dringen. Integendeel, de ener-gieconsumptie in China is sinds de jaren ‘90 met liefst 70 procent toegenomen. Slechts 7,2 procent komt van hernieuwbare energie-bronnen. Ruim tweederde nog al-tijd van steenkool. De Elektriciteits-raad van het land heeft gemeld dat de steenkoolconsumptie van elek-

triciteitscentrales in het land dit jaar met 150 miljoen ton zal stijgen ten opzichte van een jaar eerder. Er wordt namelijk bij de stroompro-ductie een capaciteitstekort van 30 tot 40 gigawatt verwacht.

VijfjarenplanIn 2011 steeg de vraag naar steenkool met bijna 12 procent, dit jaar zal die bijna 10 procent omhoog gaan. De volksrepubliek is al de grootste pro-ducent en consument van steenkool ter wereld. Het land produceert 3,2 miljard ton, waarvan de helft naar elektriciteitscentrales gaat.De overheid heeft een vijfjarenplan ontworpen, waarin onder andere afspraken zijn gemaakt over het reduceren van de energieconsump-tie. China hoopt het aandeel her-nieuwbare energie in die periode te verhogen van 7 naar 15 procent. Kolen zullen niettemin de belang-rijkste energiebron blijven. China wil meer dan 500 nieuwe centrales bouwen dit decennium. n

In een poging de CO2-uitstoot van China terug te dringen, gaat de Europese Commissie (EC) projecten in het land subsidiëren die bijdragen aan reductie. Een eerste stap op een lange weg, want de Aziatische grootmacht is nog steeds de grootste producent van broeikasgassen. De honger naar steenkool is dit jaar opnieuw toegenomen.

DOOR JAN SCHILS, BRUSSEL

In een nieuw document over de goede werking van de interne energiemarkt roept de Commissie de lidstaten op hun inspanningen op te voeren om de bestaande EU-regels voor deze markt in nationale wetgeving om te zetten én ten uitvoer te brengen. De Commissie zal samenwerken met de lidstaten om de inbreng van de con-sumenten te vergroten en staatsinter-venties, die de marktwerking versto-ren, geleidelijk uitbannen. Oettinger: “Wanneer het om gas en elektriciteit gaat, stellen burgers en bedrijven be-lang in twee dingen: een permanente voorzieningszekerheid en betaalbare tarieven. We kunnen dit het best ga-randeren met een goed werkende Europese energiemarkt.” Om de deadline van 2014 te halen, plant de Commissie een aantal acties. Daar is in de eerste plaats de tenuitvoerleg-ging van de wetgeving betreffende de interne markt en handhaving van de mededingingsregels. Zelfs 20 maan-den na de uiterste datum voor de omzetting van de wetgeving (maart 2011) hebben sommige lidstaten het derde energiepakket nog altijd niet volledig in nationale wetgeving om-gezet. Oettinger: “De Commissie zal inbreukprocedures blijven inleiden en voortzetten om erover te waken dat de Europese regels, ook op het

Europees energiecommissaris Günther Oettinger wil dat de EU-lidstaten zich extra inspannen om ervoor te zor-gen dat de Europese interne markt voor energie eindelijk - na al het getalm van de laatste jaren - tegen 2014 wordt voltooid. Oettinger benadrukt dat een “efficiënte, onderling gekoppelde en transparante Europese interne energie-markt burgers en bedrijven een zekere en duurzame energievoorziening tegen de laagst mogelijke kosten biedt.”

vlak van de concurrentie, op correcte wijze worden toegepast.”

Meer zeggenschap voor consumentenDe Commissie wil de consument meer zeggenschap geven. Studies tonen aan dat slechts één op de drie consumenten de aangeboden dien-sten vergelijkt. Toch zouden de con-sumenten in de EU tot 13 miljard euro per jaar kunnen besparen door over te stappen op het goedkoopste beschikbare elektriciteitstarief. De Commissie zal erover waken dat de in de EU-wetgeving vervatte consumen-tenrechten ook worden opgenomen in de nationale wetgeving en naar behoren in acht worden genomen door alle marktpartijen. Dit omvat het recht om zonder financiële kos-ten en binnen een termijn van drie weken over te stappen van één leve-rancier naar een andere. De Commis-sie zal ook de brede verspreiding van slimme meters bevorderen, waarmee consumenten hun verbruik in real-time beter kunnen beheren en hun energiefacturen beter kunnen con-troleren. Bijzondere aandacht gaat naar bescherming van kwetsbare consumenten. De Commissie zal ook richtsnoeren inzake steunregelingen voor hernieuwbare energie opstellen, die de doeltreffendheid van de inter-ne markt zullen vergroten.

Valse indruk van beschermingDe Commissie staat ook stil bij het feit dat de energietarieven op kleinhandelsniveau slechts in ne-gen lidstaten (Oostenrijk, Tsjechië, Duitsland, Finland, Luxemburg, Nederland, Slovenië, Zweden en het VK) niet van overheidswege zijn gereguleerd. Oettinger: “Via staatsinterventie vastgelegde ta-rieven geven consumenten door-gaans niet de beste deal. Het risico bestaat dat zij daardoor een valse indruk van bescherming krijgen, waardoor zij niet actief op zoek gaan naar betere opties, inclu-sief diensten ter bevordering van energie-efficiëntie. Bovendien vor-men gereguleerde tarieven voor de eindgebruiker een belemmering voor investeringen. Zij schrikken ondernemingen af om de markt te betreden en te investeren in nieuwe productiecapaciteit. Tarie-ven die via regelgeving tot onder de kosten zakken, resulteren in schulden die uiteindelijk toch door de belastingbetaler moeten wor-den gedragen.”

CapaciteitsmechanismenVolgens Oettinger zijn sommige lidstaten van plan om elektrici-teitsproducenten te ondersteunen wanneer zij hun opwekkingscapa-citeit beschikbaar houden, om zo te waarborgen dat er voldoende capa-citeit beschikbaar is, ook wanneer variabele bronnen zoals wind en zonne-energie niet kunnen produ-ceren. In dat geval wordt gesproken over een capaciteitsmechanisme. Oettinger waarschuwt echter dat dergelijke (soms slecht ontworpen) capaciteits¬mechanismen kunnen resulteren in een versnippering van de interne markt en in belemmerin-gen voor investeringen. n

8 Energie Actueel, jaargang 15, nr 14 • dinsdag 27 november 2012

OPINIEOveral in de samenleving zien we discussie over de verantwoordelijk-heden. Wie is op welk moment waar en in welke mate verantwoordelijk? Dat speelt binnen ondernemingen (corporate governance), bij overhe-den (public governance) en in de sa-menleving (society governance). In de energiesector komt deze verant-woordelijkheidsvraag op vijf punten terug.

Allereerst komen we tot verschil-lende spelers: ondernemingen, over- heden, kennisinstellingen en maat-schappelijke organisaties. De laatste is complex: de milieubeweging is gedifferentieerd en er zijn maat-schappelijke organisaties, zoals de Consumentenbond, die een rol spe-len. Uiteindelijk is ieder individu een energiegebruiker en daarmee een relevante speler. Er speelt een be-langenafweging en nagenoeg alle deelnemers zijn het eens over het eindresultaat: een volledig duurza-me energiehuishouding. Het enkele verschil zit hem in de timing. De mili-eubeweging, als one-issuebeweging wil het nu gerealiseerd hebben en de ondernemingen, die met inves-teringen met lange afschrijvingster-mijnen zitten, kiezen, logisch, voor de weg van de geleidelijkheid. Hier ook conflicteert het ritme van een energiecentrale (40-60 jaar) met dat van een kabinet (2-3 jaar). Op een ge-liberaliseerde en kapitaalintensieve markt is de politieke grilligheid on-verantwoord en ben je, wanneer je met iedere politieke wind meewaait, snel uitgespeeld.

Op de tweede plaats speelt het fi-nancieringsvraagstuk. Terecht zei het vorige kabinet: wij faciliteren, de markt financiert. Wel kan de over-heid een rol spelen bij innovatie, het aanjagen en medefinancieren van nieuwe ontwikkelingen, maar de overheid moet niet in de exploitatie-subsidies gaan zitten. Zoals zo vaak limiteren de middelen de idealen en de mogelijkheden. Om te sturen kan nog meer het principe ‘de vervuiler betaalt’ worden toegepast. Dat doet recht aan idealisme, profijtbeginsel en betaalbaarheid.

Een derde aspect van gespreide verantwoordelijkheid in de energie-sector is het zoeken naar de balans tussen publiek en privaat. Juist in de energiesector spelen privatise-ring, liberalisering, deregulering en toezicht. In de 19de eeuw waren energiebedrijven privaat. Toen wer-den ze een publieke dienst en nu is de privatisering weer bezig. Kort gezegd is het maken van goede afspraken en de juiste verantwoor-delijkheid nemen belangrijker dan het ene (publiek) of andere (privaat) dogma. Wel moeten partijen bij een gemaakte keuze consistent zijn om te voorkomen dat het slechte van twee werelden ontstaat. Be-ter is het beste van drie werelden: publieke verantwoordelijkheid, pri-vate uitvoering en maatschappelijk draagvlak.

Op de vierde plaats speelt de schaal. En natuurlijk staan dan de ondernemingen tegenover de mi-lieubeweging, het aloude grote energiebedrijf tegenover het klein-schalige groene energiebedrijfje en de Consumentenbond tegenover Greenpeace. En natuurlijk staat de consument tegenover de betrok-ken burger; die ook vaak nog in één persoon verenigd zijn. Interessant is het recente boek van de Engelse filosoof Roger Scruton, vertaald als ‘Groene filosofie’. Deze conserva-tieve denker werkt de gedachte van Oikofilie, bodemliefde, uit: mensen komen eerst in beweging wanneer hun eigen omgeving geraakt wordt; dan komt het eigenbelang dichter-bij. Dat raakt mensen, strevend naar een schoon, veilig, leefbaar eigen gebied. Daarnaast, zegt Scruton, zijn om economische redenen grote energiebedrijven nodig. Kleinscha-lige initiatieven moeten, ook in Ne-derland, gekoppeld worden aan de grote energiebedrijven. Schaalver-groting en schaalverkleining wor-den dan vervangen door de echte oplossing: schaaloptimalisatie.

Oikofilie speelt ook, en dat is het vijfde punt, wanneer we spreken over draagvlak. Grote energieprojec-ten gaan enkel nog door wanneer er voldoende steun is op lokaal niveau. Sociologen kunnen hier meer doen dan ingenieurs. Nodig is het ver-mogen om in verschillende arena’s te acteren met altijd aanwezige onzekerheidsfactoren, die variëren in tijd en omstandigheden. Om dit draagvlak te kennen en te bereiken is kennis van en gevoel voor de sa-menleving nodig. Hoe is dit alles te verenigen? Nage-noeg alle betrokkenen zijn het eens over de einduitkomst in de ener-giesector: 100% duurzaam. Dat is bijzonder, want bijna bij geen enkel vraagstuk is men het eens over de einduitkomst. Ook de brieven die in-formateurs kregen van maatschap-pelijke organisaties, VNO-NCW en Climategate.nl kennen die doelstel-ling. De weg ernaartoe en de tijdslijn veroorzaken de verschillen in oplos-singen en zeker ook in toon. En dan hebben we het over het idealisme van GroenLinks, de betaalbaarheid van de SP, het rentmeesterschap van het CDA, het profijtbeginsel van de VVD en ieders individuele verant-woordelijkheid van D66. En natuur-lijk spelen daar additionele politieke filosofieën mee als: ‘Moeten we wil-len blijven groeien?’, ‘Moeten we af-hankelijk zijn van instabiele regimes die de grondstoffen beheren?’ en ‘Is energieautarkie niet de oplossing?’. Het is niet terecht elkaar de maat te nemen of men meer of minder duurzaam is. Het is beter om hel-derheid te creëren over de verant-woordelijkheidsvraagstukken om daarna de nieuwste technologieën niet maximaal, maar optimaal toe te passen. Daarbij moet gelden wat de Romeinen zeiden: Festina lente. Haast je langzaam: opschieten, maar in een verantwoord tempo. En daarbij heeft ieder zijn verantwoor-delijkheid. Dat geldt voor energie, maar in wezen voor ieder vraagstuk.

Frank A.M. van den Heuvel is directeur Public Affairs bij TNOn

Verduurzaming: corporate, public én society governancePrius psychologie

Het Internationaal Energieagent-schap (IEA) heeft op 12 november jongstleden de nieuwe mondiale energievooruitzichten uitgebracht. Daarin werd een opvallend pleitbe-zorg gehouden voor het intensie-ver inzetten op energiebesparing.

Energiebesparing is echter een stug onderwerp voor beleidsma-kers gebleken. De resultaten van een studie naar het brandstofver-bruik van hybride auto’s zijn een veeg teken dat er nog veel lessen te leren zijn op dit vlak. Groene ener-gie geeft een goed gevoel, maar het ontslaat de verbruiker er na-tuurlijk niet om zuinig om te gaan met de schaarse middelen die een auto vertegenwoordigt. Eenzelfde fenomeen valt ook vaak in ener-gierijke landen te constateren, waar de energie-intensiteit van het bruto nationaal product (bnp) ruim boven dat van energiearmere landen ligt.

Groene automobilistIn de afgelopen weken versche-nen verschillende berichten over de minder milieuvriendelijke, of beter gezegd, de energie-efficiënte aspecten van de Toyota Prius. Het benzineverbruik van deze auto’s is veel hoger dan van traditionele modellen met alleen een benzi-nemotor. In die laatste categorie zijn de afgelopen jaren aanzien-

lijke efficiënties behaald, evenals in auto’s met een dieselmotor. De fiscale voorkeurbehandeling van hybride auto’s komt hiermee in een eigenaardig daglicht te staan, tenzij autofabrikanten het ener-gieverbruik weten te verbeteren met een betere benzinemotor. Wat echter moeilijker in lijn gebracht kan worden met de schonere uit-straling van het type auto is de be-stuurder, want die maakt ook nog eens een potje van het nieuwe rij-den. Medeweggebruikers van deze uitdijende kaste van zogenaamd groene (lease)rijders kunnen be-amen dat ze, in hun haast, de wiel-doppen van andere weggebruikers er soms afrijden. Hier is sprake van imperfectie tussen technolo-gie en de gebruiker. De vraag is natuurlijk of het onbegrip is van de bestuurder om de technologie ten volle te benutten, of gedrag. Het laatste zou dan wellicht te maken kunnen hebben met het feit dat men minder besparingsbewust is als het groene energie betreft of veroorzaakt wordt door oppor-tunistisch aanschafbeleid. Een minder strak besparingsbewust-zijn bespeurde ik ook bij mezelf, toen ik alle lampen in huis had vervangen door led-lampen en de, sinds de jaren zeventig, ingesleten gewoonte het licht uit te doen in ruimtes waarin ik niet verbleef, aanvankelijk verliet. Mijn observa-ties over het gedrag op de snelweg deden me beseffen dat ook bij mij sprake was van Prius psychologie en dat terugkeer naar mijn oude gewoonte geboden was. Een an-dere verklaring kan liggen in het gegeven dat de zakelijke Prius-rijders onvoldoende gestraft wor-den voor hun rijgedrag. De zin van

het maatschappelijk verantwoorde aankoopbeleid van de onderne-ming zit ze nog niet goed tussen de oren. De oplopende kosten van dit beleid voor ondernemingen zal ongetwijfeld leiden tot een aan-scherping van de regels, betere meetmethoden en wellicht tot een toevoeging leiden aan het interne cursusaanbod.

Zuinige AmerikanenDat brengt ons bij een volgende observatie, die ook terugvoert naar een van de opmerkelijke bood-schappen uit de nieuwe, mondi-ale energievooruitzichten. De Ver-enigde Staten stevenen af op een benadering van zelfvoorziening op het gebied van olie en gas, ter-wijl China, India, de EU en Japan allen aanzienlijk importafhanke-lijk zullen worden in deze brand-stoffen. Deze voorspelling voor de VS is overigens mede afhankelijk van het volhouden of doorzetten van de energiebesparingen van de afgelopen jaren. De voorschriften voor auto’s moeten dan nog ver-der worden aangescherpt en uit-barstingen van Prius psychologie moeten adequaat de kop in wor-den gedrukt. Ook in de VS is de hy-bride auto sinds 2008 populair ge-worden, hoewel de huidige lagere benzine- en elektriciteitsprijzen een snelle opmars dit type auto parten kan spelen. In ieder geval zorgen de lagere benzineprijzen ervoor dat de energie-inefficiëntie van de Prius en soortgenoten en het gedrag van haar of zijn berij-der, minder in de papieren loopt. De Amerikaanse regering zal goed moeten nadenken over het ener-giebeleid wil het de voorspellingen van het IEA waarmaken. Geluk-

DoorCoby van der Linde

Energie Actueel is een driewekelijkse uitgave van de vereniging Energie-Nederland.

Energie Actueel verschaft nieuws, achtergronden en opinies uit de wereld

van energie en aanverwante bedrijfstakken.

RedactieadresEnergie Actueel

Lange Houtstraat 22511 CW DEN HAAGTel. 070 - 311 43 50

e-mail energie-actueel@energie-nederland.nl

HoofdredactieAnne Sypkens Smit

Bladmanagement & eindredactiePACT Mediaproducties BV, Den Haag

RedactieNoud Köper, Sjoerd Marbus,

Sander Schilders

CorrespondentenHenk van den Boom (Barcelona),

Elro van den Burg (Warschau),Jan van Etten (Parijs), Jan van Hoof (Frankfurt),

Frank Kools (New York), Jan Schils (Brussel),Arjan Schippers (Londen),

Wim Verseput (Kopenhagen)

Lay-out & opmaakDo Company, Rotterdam

Druk & DistributieSenefelder Misset Grafisch bedrijf bv,

Doetinchem

AbonnementenEnergie Actueel wordt kosteloos toegezonden

aan personen in dienst van bedrijven die lid zijn van Energie-Nederland, in dienst van de overheid

of hoger onderwijsinstelling.Overige geïnteresseerden kunnen zich abonneren.

Een jaarabonnement kost € 99,- Losse nummers € 6,50

Alle bedragen zijn inclusief BTW.Abonnementsgelden worden namens de uitgevers

geïnd door Abonnementenland, Heemskerk.

Opzeggingen - uitsluitend schriftelijk - twee maan-den vóór ingang van het nieuwe kalenderjaar aan:

Energie Actueel, Lange Houtstraat 2, 2511 CW Den Haag

Adreswijzigingen kunnen worden doorgegeven aan:

energie-actueel@energie-nederland.nlAdvertentie-exploitatie

André van Beveren,Recent BV, Postbus 17229, 1001 JE AmsterdamPrins Hendrikkade 77 b, 1012 AE Amsterdam

t 020 3308998, f 020 4204005andre@recent.nl

Overname van artikelen uitsluitendtoegestaan na toestemming van

de hoofdredactie.ISSN 2211-6230

Abonnement op

Vul de bon volledig in en stuur naar:Energie Actueel, Lange Houtstraat 2, 2511 CW Den Haag

Ik abonneer mij op Energie ActueelEen abonnement kost €99,- incl. 6% btwIk verzoek om kosteloze toezending van Energie Actueel, omdat ik werk bij:

een bedrijf dat lid is van Energie-Nederlandde Rijksoverheideen hoger onderwijsinstelling

Titel(s)

Voorletters en naam M / V

Functie

Telefoonnummer

E-mail

Naam organisatie/bedrijf

Afdeling

Postadres* Locatiecode

Postcode/woonplaats

Aard van het bedrijf* Tevens factuuradres.

Ik ontvang Energie Actueel graag op onderstaand privéadres**

Adres

Postcode/woonplaats** Bij ontvangst op privéadres ook altijd de gegevens bedrijf, incl. postadres, invullen.

Datum Ordernr. btw-nr.

Handtekening

ENERGIEActueel

27-1

1-20

12

Energie

ENERGIEActueel

kig voor de Amerikanen hebben ze met de huidige tegengestelde ontwikkeling qua geïmporteerde volumes en lokale prijzen een re-delijk concurrerende marge op an-dere landen om het beleid te kun-nen vervolmaken. Niettemin kan het ruime energieaanbod in de VS de ontwikkeling van de energiebe-sparing de nodige parten spelen.

GedragstechnologieDe oproep van het IEA aan rege-ringen om zwaarder in te zetten op energiebesparing is een grote uitdaging. Het voorbeeld van de Prius, indertijd toegejuicht als een belangrijke stap richting een duurzamere transportsector, laat zien dat de praktijk weerbarstig is. Er zijn overeenkomsten met de eerste generatie biofuels. Eerste stapjes moeten snel gevolgd wor-den door tweede om de perverse effecten niet te groot te laten wor-den. De technologische ontwikke-lingen vergen ook een aanpassing van ons gedrag om de besparin-gen ook daadwerkelijk te kunnen oogsten. Daar moeten prikkels rekening mee houden. Zolang dat niet gebeurt, zal ik me in ieder ge-val blijven ergeren aan assertieve Prius-rijders die onterecht meewa-rig neerkijken op hun, in de prak-tijk, milieuvriendelijkere collega-weggebruikers. Groen gedrag kun je niet kopen, maar moet je doen.

Coby van der Linde is hoofd van het Clingendael International Energy Pro-gramme en hoogleraar Geopolitiek en Energiemanagement aan de Rijksuni-versiteit Groningen. n

DoorFrank van den Heuvel