Elveda Deli Söğüt…222 Elveda Deli Söğüt Şaban Şimşek 3 bir duyguyla yüreği atmaya...

Şaban Şimşek

222

Elveda Deli Söğüt

ŞABAN ŞİMŞEK

1948 yılında Mersin Horozlu Köyü’nde doğdu. Ailenin yedi

çocuğundan altıncısıdır.

İlköğrenimini köyünde yaptı.

Mersin Lisesi orta bölümünden sonra yatılı Gaziantep Erkek

İlköğretmen Okulu’nu kazandı ve 1966 yılında öğretmen oldu.

Afyonkarahisar, Zonguldak ve Mersin’de uzun süre köy öğret-

meni olarak çalıştı.

1994 yılında, Mersin Zübeyde Hanım İlkokulu’ndan emekli

oldu.

Mersin’de yaşıyor.

Yerel dergi ve gazetelere halk bilim, anı, araştırma, şiir ve

öyküler yazdı. Ozan Yayıncılık tarafından TOPLAYICI adlı

romanı yayınlandı ve yayına hazır araştırma, roman ve öykü

dosyaları bulunmaktadır.

1

Bir

Atama yazısını alıp göreve başlamak için geldiği günü

anımsadı, kamyondan bozma otobüsün penceresinden

köy sapağını gözetlerken. Ana yoldan bozkıra dalıveren,

çukurlu tümsekli bir geçitti bu. İne kalka, sallan sapa, ağır

aksak, bir dere yatağında ilerliyorlardı.

Birkaç dakika sonra köy göründü. Bir koyağın iki ya-

nına rastgele dizili birer yapboz yongasına benziyordu

damlar. Toroslar‟ı geçtikten sonra yol boyunca denk gel-

diği, pencereden yarım yamalak da olsa görebildiği bütün

köyler yuvarlak hesap böyleydi. Çatak Höyük‟ten bu ya-

na süre gelen bir gelenek olmalıydı bitişik düzen yerle-

şim, olası dış tehlikelere karşı toplu savunma amacı da

taşıyordu bu biçim.

Otobüs, girişin sağ yamacına kurulu, neredeyse dam-

larla zıtlaşıveren, çok pencereli ve kiremit çatılı, tek katlı

büyük bir yapının önüne gelince durdu. „Bereket versin‟

dedi içinden, „okul binası yeni.‟

Şaban Şimşek 222 Elveda Deli Söğüt

2

Önünde oturan iki kişi ile yaşlıca bir kadın, bağıra çığı-

ra indiler ve çuvallarını omuzlayıp okulun yukarısında

sıralanan damlara doğru tırmanmaya başladılar.

Bir ay önce, göreve başlamak için geldiği günde de bu-

rada yolcuların indiklerini anımsadı; ama onlar köyden

değil, garajda tanıştığı kadastro memurlarıydı. Gözlerini

cama dayayıp okulun bir penceresine dikkatlice baktı,

„ha‟ dedi yine içinden, „daha gitmemişler...‟

Bitişik düzen, tek ya da iki katlı damların sıralandığı,

doğudan batıya süre giden geniş bir sokağın, aynı anda

çıkış işlevi de gören Afyon Yolu‟yla kesiştiği yer, köyün

ana alanıydı. Kır Veli ile görüşmek üzere geldiği günde

de ilgiyle bakmıştı buraya. Meydanın güneydoğusunda

kemerli, tek oluk çeşmeden çağıl çağıl akıyordu su, batı-

sında da köy camisi vardı, tıpkı Taşucu‟ndaki yapıyı an-

dıran minareli bir yer damı.

Cami duvarının önü, son duraktı. Sorduğunda muavin,

„otobüsün pazar günleri dışında her sabah buradan kalk-

tığını, ikindiye doğru geldiğini, sona kalan yolcuları da

burada indirdiğini, Cuma günleri ise çift sefer yaptığını‟

söylemişti.

Muavin, “Hocem” dedi, başıyla gösterdiği yükü indir-

di ve duvarın dibine yığdı.

Metin otobüsü, muavini, köyü, durakları, meydanı,

cami duvarını önceki geldiğinde de gördüğü halde garip

222 Elveda Deli Söğüt Şaban Şimşek

3

bir duyguyla yüreği atmaya başladı. Derin bir nefes aldı,

eğildi, yatak dengini omuzladı, sağ elinde valiz, alanın

karşı yakasında bulunan, az biraz tanıştığı Raşit‟in bakka-

liyesine doğru yürüdü. İki solukta geldi, eşyayı kapı ya-

nına, duvara dayadı. Geriye döndü, önce demir somyayı

ve ardından sandığı da alıp getirdi ve dengin yanına

koydu. Vardı, tek kanat kepengin önüne dikeldi. Hafifçe

eğildi, “Selamünaleyküm Raşit Ağa.”

Terazi önünde oturan, elli yaşlarında, orta boylu adam

kalkıp, “Aleykümselâm hocem.” dedi, “ Hoş geldin ya-

hu!”

Yine içten ve yine ilgiyle ayağa kalkmış ve eğilip dışa-

rıya doğru elini uzatmıştı Raşit. “Hoş bulduk.”

Raşit, bu kez de gülümseyerek gelip kapıyı açtı. Yine

tanıştıklarında olduğu gibi Metin‟i içeriye aldı ve bir ta-

bureye oturttu. “Nasılsın hocem?”

“İyiyim, sağ ol! Ya sen?”

“Sağ ol hocem, ben de eyiyim.”

“Allah sağlık versin.”

Teklif etmeye gerek görmeden bir gazoz açtı Raşit ve

Metin‟e uzattı. “Buyur hocem.”

Olası bir esnaf alışkınlığıydı yapılan teklifsiz ikram.

Tanıyalı beri edindiği izlenimlere göre pek az gülümse-


4

yen Raşit‟in dudakları hoşnutlukla gerilmişti. “Zahmet

ettin ama ağa. Teşekkür ederim.”

Asıl amacı köyü görmek olduğu halde onurlandırmak

ve ilerdeki ilişkilerinde etkili olabileceği düşüncesiyle

muhtardan „göreve başlama yazısı‟ almaya geldiği gün

uğradığında da çay, gazoz ikram etmişti Raşit.

“Teşekküre değmez be hocem.”

İlginç bir cümleydi bu, olası „görmüş geçirmiş‟ olanla-

rın kurabileceği türden. Metin, Raşit‟e içtenlikle gülüm-

sedi: “Veli Efendi‟yi çağırtsak...”

Raşit, kasketini düzeltti: “Olur hocem.”

“Sağ ol.”

Başını kepenk yerinden dışarıya uzatan Raşit, “Halit!”

diye ünledi.

Bir çocuk sesi: “Ey!”

“Bi gelsene oğlum!”

“Olur dede.”

Raşit, Metin‟e bakıp başını salladı: “Benim torun. Bu

sene beşe gitçek.”

Metin, ilgiyle, “Herhalde başka torunlar da vardır?”

diye sordu.

“Ohe! Beş oğlan, altı gız...”


5

Toprak insan isterdi, işlenmek için. Çok çocuk, aileye

güç katardı, Metin‟in komşuları da öyle değil miydi, “Kaç

kız kaç oğlandan Ağa?”

Adam, övünçle belini doğrulttu, gülüverdi: “Üç oğlen,

dört kızdan, hocem.”

Kesinlikle doğanın yaşamalarına izin verdiği çocukla-

rın sayısıydı bu. Bir an „olağan karşıladığını belirten‟ bir

söz geçti aklından, çünkü böylesi övünç kaynağı bir gele-

neğe karşı gelmek hiç de hoş olamazdı. “Ya!”

„Işıklar‟da yaşasaydı bir iki çocuğu bırak üçüncüsü bile

çoktan aş beklerdi öğretmenden,‟ ancak „her halinden be-

kâr olduğu besbelli‟ diye düşündü Raşit. “E, senin kaç

gardeşin va hocem?”

“Bir oğlan, üç kız. Ben son çekenim.”

Bir garip baktı Metin‟e. Olası eksik kalan bir yanı vardı

öğretmenin ailesinin. “Hım...”

“Sana yetişemeyiz ama.”

Maksadı, hoşnutluk içinde söyleşmekti Raşit‟le. Bu bi-

çim etkileşime edebiyat öğretmeni „gönül alma‟ derdi.

„Kulakları çınlasın.‟ Beklediği de oldu. Gülüştüler.

Aynı anda, sarışınca saçları kulaklarını örten bir oğlan

çocuğu kapıda belirdi: “He, dede! Encik geldim işte.”


6

Gözleri parlayıveren Raşit, “Halit‟im” dedi, belli ki yo-

ğun bir sevgisi vardı torununa. “Veli Emmi‟ni bir

ünleyivir emi!”

Metin‟e de göz ucuyla bakarken kendinden emin bir

tavırla iki elini yana açan çocuk, “Nirede ki?” dedi.

“Evdedir. Yoğusa gayfede... gali buluvir gelsin.”

Halit, bu kez daha belirgin bir biçimde Metin‟e bakıp

dedesine sordu: “Ne diycem, gelsin deyi?”

“Örtmen geldi, diyiver.”

Sözcüğü duyar duymaz az buçuk utanan Halit, başını

eğdi, döndü, koşarak gitti.

Gönül almanın başka bir yolu da karşısındakinin ilgi-

sini çekerek ona soru sorma olanağı vermekti Metin‟e gö-

re, “Öf be!” dedi, “unutmuşum.”

“Neyi?”

“Köyde hasırcı var mı Raşit Ağa?”

“He...”

“Yok mu?”

“Yok... Emme ben sana bi dene vireyim.”

“Ama?”

“Niden hocem?”

“Ama... Parasını alırsan kabul!”


7

“Temam de... Olmaz emme. Hasırcı gelincek yirine bi

dene alığsın.”

“İşte şimdi oldu... Ha, unutmayayım! Sende gaz yağı

da bulunur herhalde Raşit Ağa?”

“Helbet.”

“Çok güzel!”

Raşit, övgüden hoşnut, “İçerde çay demlediydim” de-

di, “alıp geleyim gali.”

“Zahmet etme ama!”

“Olur mu hocem!”

Bir atakla yerinden kalkan Raşit, arkadaki kapıda kay-

boldu.

„Belli ki‟ diye aklından geçirdi Metin, „esnaf oluşu Ra-

şit‟i yardımsever yapmış.‟ Babasını anımsayınca, bu fik-

rinden hemen vazgeçti; çünkü yapılan işle yardımseverlik

pek de birbiriyle ilgisi olamayan apayrı şeylerdi.

Raşit, iki solukta bir demlik ve bir kavanozla geldi.

Elindekileri masaya, üstünde bardaklar bulunan tepsinin

yanına bıraktı. Metin‟e nasıl içeceğini sordu, „demli‟ yanı-

tını alınca, bardakları doldurdu. Birine birkaç kaşık şeker

koydu ve diğerini bir eline, kavanozu da öteki eline aldı,

Metin‟e uzattı, “Buyur hocem.”

“Sağ ol ağa.”


8

Anca, iki yudumluk bir sessizlik oldu. Ardından Me-

tin, “Benden başka” dedi, “gelen giden var mı Raşit

Ağa?”

Bir müşteri isteğini yanıtlar gibi “He” dedi Raşit, “di-

limin ucuna geldiydi, emme bi türlü fırsat olmadıydı...”

Eğer kendisinin „ilgi çekme‟ oyununu sezdiyse, zeki ve

kurnaz biriydi Raşit. “Neyi?” Hınzırca bir ışıltı vardı göz-

lerinde sözüm ona.

“Geçen cuma gelen gız örtmeni...”

Raşit‟in sesinden de anlaşıldığına göre ya geçmişi, soyu

sopu bilinen biriydi ya da garip bir şeyler vardı kadın

öğretmende.

“Göçüp geldi de...”

Kadın öğretmenin Raşit‟i etkileyen yanını olağan gös-

termenin bir yolu da „ilgileniyor görünmekti‟. “Ee?”

O garip ışıltıyla Raşit‟in gözleri bir daha parladı. “Be-

nim haneyi virdim de ona.”

Geçen ay geldiği zaman Raşit‟in yönlendirdiği Kır Ve-

li‟nin evi de bir haneydi. Işıklar‟da zemin üstü katı olan

her damın adıydı bu. Metin, „demek Raşit, boş evi olduğu

halde bana uygun görmemiş‟ diye düşündü. „Aynı kapı-

dan girip çıkılan yere bekâr alınmaz kuralı işletilmiş ol-

malı...‟ Birkaç saniye kepenk yerinden dışarıya baktı. Eski

okulun bitişiğinde gördüğü ekleme lojman olabilirdi, ama


9

uygulama öğretmeninin söylediğine, staj köyünde de ta-

nık olduğuna göre okul müdürleri, ara sıra da özel du-

rumu olan öğretmenler kalırdı buralarda. “Tamam da...

Hoca Hanım neden lojmana geçmedi ki?”

“He ya!” dedi Raşit ve devam etti, “Oraye te yazdan

Gürkan Hoce geldiydi de.”

„Konuyu burada kapatması gerektiğini‟ düşündü Me-

tin, ayrıca Gürkan‟ı da sormadı: Nasıl olsa birkaç gün

içinde o ve diğerleri de geleceklerdi.

Çayların bittiği anda, kır saçları kara şapkasının kenar-

larından sırıtan, orta boylu, tıknazca bir adam geldi ve

selam verdi. Yanında on beşlerde bir oğlanı vardı. Metin,

adama dönüp hafifçe gülümsedi ve selamı aldı.

“Aleykümselâm gonşu.” dedi, bakışlarında belli belir-

siz bir küçümseme vardı sanki. Metin‟i başıyla gösterip,

“Bak, kim geldi!”

Şaşkınlıkla baka kalan Metin, „geçen ay üstünde olan

giysileri sözüm ona hiç çıkarmamış‟ dedi içinden, „bu ka-

dar yoksul ha, ama çok garip!‟

Hoşbeş edildi.

Esnaf alışkanlığı ya da olası işgüzarlığından, “Haney

hazı mı Kır Veli?” diye sordu Raşit.

Veli, bir Raşit‟e bir Metin‟e bakıp “Badane boya temam

de...” dedi tedirgin.


10

“Ee?”

Veli, bu kez tümüyle Metin‟e döndü, boynunu büküp,

“Örtmen Efendi ne dir bilemem.”

Raşit, teselli eder gibi Veli‟ye, „hoş gör‟ diye de Metin‟e

gülümsedi: “N‟olcek canım? Bi şi dimez herhal...”

„Kır Veli‟nin biraz saf olabileceğini‟ düşünen, bu arada

Raşit‟i de başıyla doğrulayan Metin, „enikonu iki oda,

dört bir yanı toprak bir ev, beğensem ne olur, beğenme-

sem ne‟ diye geçirdi içinden. Kalktı, “Sağ ol ağa!”

“Değmez hocem, sen sağ ol! He, az galsın unutuyor-

dum, bekleyin de hasırı alıp geliyim.”

Raşit, iki soluk içinde getirdiği yuvarlanmış örgüyü

Veli‟ye uzattı. Aynı anda Metin de varıp yatak dengine

eğildi.

Kır Veli, hasırı yere bırakıp atıldı, “Olur mu hocem!”

dedi ve dengi kaptı. Oğluna da kalan eşyayı gösterdi:

“Gelin haydi.”

Babası da yabancı konuğu el üstünde tutardı. „Köylü az

biraz böyledir‟ diye aklından geçirirken Veli‟nin bu tav-

rında, „öğretmene saygı payı‟ da vardı elbet. Kendisine,

anca kalan bavulu omuzlayıp oğlanla Veli‟nin arkasına

takıldılar.

Bitişikteki, iki kanatlı koca kapıya gelince Veli uzanıp

mandalı düşürdü ve yükü indirmeden kanadın birini açtı.


11

Aynı anda, hatıla zincirle bağlı iri bir köpek de hırlamaya

başladı.

Veli, varıp köpeği tuttu, “Hocem” dedi, “sen geç.”

Çocukluğu hayvanlarla haşır neşirdi, özellikle Kara-

baş‟la sarmaş dolaş. Bağlı köpeğin, hele kurt soylu ise ne

denli hırçınlaşacağını bilirdi Metin, ama „burada kalacak-

sa çabucak kendisine alıştırabileceğini‟ düşündü. Avluya

doğru yürüdü. Ona koşut, Veli de köpeği bırakıp geldi ve

öne geçti. Zemin üstüne çıkan tahta merdivene tırman-

maya başladılar.

Bu merdiven de Metin‟in Taşucu‟ndaki evlerine çıkan

basamaklar gibi enlice tahtalardan yapılmıştı, ancak ufa-

cık bir farkla: O dış sofaya, bu ise küçücük bir hole varı-

yordu, o kadar.

Holün sağında, tek penceresi avluya bakan küçücük

bir oda vardı ve karşısında da iki penceresi sokağa açılan

irice bir oda. Sandığı aralığa bırakan oğlan döndü ve bir-

kaç dakika içinde somya ile hasırı da alıp getirdi.

Eşyanın tümünü, sokağa bakan odaya koydular.

Bugüne kadar Metin‟in kendisine ait bir odası olma-

mıştı. Uçrak bir sevinç hissetti ve „işte bu‟ diye geçirdi

içinden. Başını kaldırıp tavana baktı: Merteklerin üzerine

sık dokulu saz yaygı döşenmişti. Odanın tabanı toprak ve

duvarları da kerpiçti. Sıvası düzgündü ve apak boyan-

mıştı. Olası ki dam da topraktı ve Metin, evin tamamının


12

aynı malzemelerden yapıldığından emindi artık; ancak

bir kaygısı vardı: “Veli Dayı, dam akar mı?”

Veli, „ne garip bir örtmen bu‟ der gibi Metin‟e baktı.

“Çorekli akmaz... emme ben bi da çoreklerim.”

Metin‟e göre odanın en ilginç yeri olan ocağın oldukça

düzgün bir kemeri vardı ve tavana yakın bir yere de, olası

soba borusu için ufacık bir delik açılmıştı. Daha ilginci ise,

kemer yayını üstten teğet geçen ve on santim kadar çıkın-

tı yaparak boydan boya uzanan kerpiç kaştı.

Taşucu‟ndaki evlerin de en az bir gözü ocaklı ve buradaki

gibi nişliydi, neredeyse aynı mimarın ellerinden çıkmışça-

sına.

Kaşın sağ ucundan, kâğıda benzer bir şey sarkıyordu.

Metin, uzandı ve aldı. Silkeledi. Bir kitapçıktı bu: Sağ kö-

şesinde, dolma kalemle Atilla Aydın yazılıydı ve tam or-

tasındaki matbaa harfleri ise, Türkiye İşçi Partisi Tüzüğü,

diyordu.

Metin, kitapçığı Veli‟ye doğru salladı ve gülümsedi:

“Kim bu Atilla Aydın, dayı?”

Veli şaşkın, “Senden önceki yidek subay örtmen.” dedi,

Metin‟e „nereden bildin‟ imli bakarken.

Sormadıkça konuşmayan, içine kapanık bir tipti olası

Kır Veli. Metin, adamın tavrını, huyunu suyunu zamanla

çözerdi, ancak şimdilik yalnızca gülümsemekle yetinme-

liydi. “Sağ ol Veli Dayı!”


13

Veli şaşkın, “Sen de sağ ol hocem!” diyebildi. Oğlan ise

başı eğik, suspus bekliyordu kapı önünde.

İlk görüştüklerin sırada, öğretmen sayısının çokluğunu

göz önüne alıp olası elden kaçırmamak için evi beş lira

kaporayla bağlamış, ne var ki nasıl bir ödeme yapılacağı-

nı konuşmamışlardı. Bu kez yüzüne ciddi bir anlam katan

Metin, “E Veli Dayı!” dedi, “Aylık ne vereceğim senin bu

haneye?”

“Atilla Hoce on beş virdiydi.”

“Aylık?”

“He.”

“Şu halde?”

“Sen de o gade viriver gali.”

Metin, “Kabul...” dedi ve elini cebine atıp bir onlukla

beşliği Veli‟ye uzattı. “Buyur, güle güle harca.”

Veli hoşnut, onluğu cebine koydu, beşliği geriye ver-

mek için yekindi, “Sözleşirken aldıydım ya hocem.”

Üstünden damla damla yoksulluk akan adam, her şeye

karşın onurluydu da. „Belli ki köyün çoğunluğu da böy-

ledir.‟ Kendisi de varsıl sayılmazdı, ancak sürekli bir geli-

ri olmak, babasının deyişiyle „zengin olmaktan daha ev-

laydı‟. Veli‟nin guruna hayran, “Öf be dayı!” dedi, “O da

benden oluversin gayrı. Elim boş gelmiştim, çocuklara

lokum falan, bir şeyler alırsın.”


14

İki üç saniye ikircikli kalan Veli, „olmaz‟ der gibi Me-

tin‟e baktı, onu aldırmaz görünce parayı isteksizce on li-

ranın yanına koydu. İki soluk durdu, „başka yapılacak bir

iş olup olmadığını sordu. „Yok‟ yanıtını alınca, bu kez oğ-

lu Yakup‟un emrinde olacağını deyip gitti.

Metin, sandığı açıp bir kova çıkardı. Yakup‟a uzattı:

“Bana su alıp getirebilir misin? Yani köpek meselesi…”

Önüne bakıp duran Yakup, ilk kez başını kaldırdı. Ka-

çamak bir tavırla Metin‟e baktı ve ağzını açtı: “Olur

hocem!”

Ne Veli, ne de oğlan, başka bir yere bağlayıp bağla-

mamaktan söz etmediklerine göre köpek olası Atilla‟ya

olduğu gibi kendisinin de dış kapı yoldaşı olacaktı besbel-

li. “Ha Yakup! Köyde kasap var mı?”

Oğlan doğrudan baktı bu kez. “Boğun Kâmil Ağa kes-

tiydi.”

“Ona varsan, hocam köpek için kemik istiyor desen?”

İçinden „ne tuhaf bir adam bu örtmen‟ diye geçirdi Ya-

kup, „köpeğe kemik vircekmiş.‟ Kendini tutmasa bir kah-

kaha atardı, ancak yalnızca gülümsedi. “Olur... Dirim.”

Metin, cebinden tek bir lira çıkarıp uzattı: “Kâmil Ağa

bu kadarlık versin, yeter.”

Önce, „öf be hocem, kemiğin de parası mı olur‟ diye ge-

çirdi aklından, sonra, „Kamil Ağa örtmen adını duyunca


15

beklim…‟ dedi içindeki bene, parayı aldı cebine koydu.

“Temam hocem.” Kovayı alıp çıktı.

Metin, sandığı önüne çekti, gazocağını çıkardı, ayağın

birine bağladığı gazete parçasını açtı. Başlığı, meme telini,

ispirtoluğu ve süzgeçli huniyi bir bir yokladı. “Evimin baş

tacı sen olacaksın sen.” diye mırıldandı, ocağı sıvazlarken.

Tümünü götürdü, kemerin altına yerleştirdi. Döndü, bu

kez, sandığı boşalttı ve ocağın sağındaki boşluğa ters çe-

virip koydu. Üzerine gazete örttü; sonra tencereyi, tavayı,

tabakları, bıçağı, tepsiyi, çaydanlığı, bardakları ve çatal

kaşığı üstüne dizdi. Kalktı, somyayı pencerelerin karşın-

daki kör duvarın önüne açtı. Yatağın dengini çözdü.

Minder alta ve yorgan üste gelmek üzere somyaya yaydı.

Yastığı da duvara dayadı. Uzanıp aldığı hasırı somya ile

pencerelerin arasına serdi. Sona kalan ve anasının ısrarla

almasını istediğini anımsadığı sarı çatkılı zili çulu da üs-

tüne yaydı. Pencerelerin arasına geçip dikeldi ve odaya

özenle bir göz attı. Hoşnut, “Oh be!” diye mırıldandı,

“sanırım şimdilik bu kadarı yeter.”

Bir elinde kova, diğerinde gazeteye sarılı bir şeyle ıhla-

ya tıslaya gelen Yakup, daha kapıda “Hocem” dedi, “nire

goyem?”

Metin, “Sağ ol Yakup!” dedi ve uzanıp kovayı aldı.

Sandığın önüne bıraktı ve tepsiyle üstünü kapattı. Sonra

Yakup‟a döndü: “Eline sağlık, artık gidebilirsin.”


16

Çocuk, elini cebine soktu, kemik için aldığı parayı Me-

tin‟e uzattı, “Kamil Ağa, „istemez‟ didi de.”

“Sende kalsın, benden bi‟şey alır yersin.”

„Ayda yılda alabildiği harçlık ancak bu kadardır belki.

Kendi işlerinden fırsat bulup da ara sıra yövmiyeye gide-

biliyorsa, aldığı paranın tümünü kesinkes babasına veri-

yordur olası‟.

Bir an babası gibi parayı ne yapacağını şaşıran Yakup,

sonunda cebine attı, hâlâ elinde tuttuğu çıkını gösterip,

“Bunu nireye goycem hocem?”

Kasabın kestiği hayvanın eti, sakatatı ve derisi kadar

sıyırdığı arda kalan kemikleri de para etmeliydi. Daha

Kamil Ağa ile tanışmamıştı, ancak „cömert biri olabilece-

ğini‟ düşündü Metin. “Ha... Kapının önüne.”

Çocuk, paketi bıraktı ve dönüp Metin‟e içtenlikle sırıta-

rak sağ eliyle hoşça kal gösterip çıktı.

Metin, somyaya oturdu ve sırtını yastığa dayadı. “Ta-

mam” diye mırıldandı, “daha bir iki kovaya, duvar yas-

tıklarına ve yatak örtüsüne... Masaya, sandalyeye gerek-

sinim var, ama şimdi sıra günlük alışverişte...”

Kalktı, kapı önündeki kemik çıkınını aldı ve haney ge-

çidine geldi. Küçük odanın kapısı yarı açıktı ve itip içeriye

girdi. Tam karşı duvarda küçücük bir ocak vardı ama niş-

siz, sağdaki köşede kurulu derme çatma bir de kapı. Açıp

baktı: “Ha!” dedi içinden, “burası gusüllük olmalı.” Ol-


17

dukça hoşnut, hafifçe gülümsedi, “Kış soğuk geçerse bu-

raya taşınabilirim.”

Çıktı, kapıları çekti, çıkını aldı, merdivene varıp durdu.

Avlu, anca sekiz on adım kadar sonra iki kapılı bir yer

damına varıp dayanıyordu. Özenle baktı, kapıların üst

sağına ve soluna birer camlı delik yerleştirilmişti ve olası

ki burası ya ahır ya da samanlıktı. Metin, çok değil birkaç

gün içinde bölümlerden birinin asıl işlevini görecek; bir

eşek, iki öküz ve ası danalı bir inekle komşu olduğunu

anlayacaktı.

Avluya indiği anda köpek de hırlamaya başladı. Çıkını

açtı, ancak önce bir ad vermeliydi hayvana, bu sözcüğe

„şartlamak‟ için. Birden aklına gülünç olduğu kadar, sal-

dırganlığına da eş değer bir isim geldi. “Janson!” dedi ve

bir parça kemiği önüne fırlattı; Pavlof‟un koşullu tepki

kuramını da düşünürken.

Düşen şeyi anında algılayıveren ve aşırı bir düşküyle,

neredeyse çiğnemeden yutuveren köpek kaygılı, ancak

onulmaz bir istekle yalanmaya ve Metin‟e derin derin

bakmaya başladı.

Metin, bir kemiği daha “Janson” deyip önüne attı. Bir

çalımla yemi kapan köpek, ama hınzırca baka baka dişle-

di. Metin de bir parça ölçülü, duvar dibinden kapıya doğ-

ru yürüdü ve köşeye dikili, U biçimli, üstü açık ek duva-

rın önüne gelince durdu. Aralıktan baktı, ancak gördüğü

şeye gülüverdi: “Vay! Tuvalete bak sen!”


18

Duvarın üst tarafında, anca yumruk kadar bir oyuk

gördü; içinin ve üstünün kapkara isine karşın, „burası da

idare lambası nişi olmalı‟ diye düşündü. Bir kararla elin-

deki kemik çıkınını oyuğa sokuverdi ve kapı önünde bul-

duğu bir taşı da ağzına tıkadı. Köpeğe döndü, “E Janson”

dedi, “yaşadın be! Dönüşte sus payın da hazır, gördüğün

gibi.”

Mandalı açıp dışarıya çıktı. Raşit‟e vardı. Binlik şişede

gaz, gazoz şişesinde ispirto; çay, toz şeker, tarhana, bul-

gur, makarna, yüzlük şişede haşhaş yağı ve bir kangal

sucuk ve tulum peyniri aldı; ancak ekmeği Kâmil Ağa‟nın

fırınında bulabilirmiş...

Gösterilen yere doğru, çeşme yalağı önünden geçerek

yürüdü. Yolun karşısına geçti, alana bakan kepengin

önünde durdu, içerdeki kara kuru erkeğe selam verdi.

Selamı alan adam, “Sen” dedi, “yeni gelen örtmen mi-

sin yoğsem?”

Çoğunluk tarafından tanınıncaya kadar bu ve buna

benzer sorular sorulacağını tartarken zihninde “Evet.”

dedi.

Adamın içinden „ne kadar da gençmiş‟ sözü geçerken

kepenk açığına doğru eğildi, “He! Ölesem hoş geldin!”

Sevimli bir görünüşü vardı adamın, az biraz da gün-

görmüş hali, “Sağ ol Kâmil Ağa.”


19

Adam, şapkasından ensesine doğru taşan kır saçlarını

kaşırken Metin‟in adıyla seslenişine gülüverdi: “Nireden

belledin beni, hocem?”

Kâmil‟in içtenliğine katılmaması olanaksızdı artık Me-

tin‟in, “Ee!” dedi, “Bu da benim sırrım olsun.”

„Çok genç emme akıllı da‟ diye içinden geçirdi Kamil

Ağa, „hoş çocuk galiba‟.

Bir iki saniye birbirlerine bakıp gülüverdiler.

“Yeni gelmişsin besbelli. Naalsın bakalım?”

Gülümseyen yüzüne ciddi bir anlam katan Metin, “Sağ

ol ağa.” dedi. “İyiyim. Sen nasılsın?”

“Sen de sağ ol. Gördüğün gibi örtmenim.”

“Ekmek alacaktım da...”

Cümleyi duyar duymaz hiçbir tepki vermeyen Kâmil,

ellerini lentoya dayadı, kepenkten gövdesinin yarısını

çıkardı: “Gız Nuran!”

Yan taraftan gelen bir kadın sesi, “He!” dedi,

“Ekmek galdı mı heç?”

“Va, va!”

“Neci?”

“Hamısız.”


20

Yerine geçen Kâmil, “Siz” dedi, bilgiççe, “mayasız ek-

meğe „bide‟ desiniz, emme bizim hamısıza de alışısın ga-

li.”

Belli ki Kamil Ağa pide ile bazlamayı karıştırmıştı,

“Herhalde.”

“Çoh gözel.”

Metin, gülümseyerek, “Tamam” dedi, “iki tane olsun.”

“Haşgeşli?”

“Nasıl?”

“Gat gat içinde haşgeş tohumlu, yani.”

Çok ilginç bir tadı olmalıydı bu ekmeğin, şaşkınlığını

gizleyemeye gerek görmeden, “Ya!” dedi.

“Hemi geç bayetle, hem de yumşacık galı, he!”

Bu ekmeğin birkaç gün bozulmadan kalabilecek olması

çok güzeldi. “Tamam, Kâmil Ağa... Ondan olsun.”

Yeniden dışarıya sarkan Kâmil, “Gız Nuran” diye ses-

lendi, “iki dene haşgeşli hamısız alıvir.”

Metin, daha sonraları, Nuran Kadın‟ın bir tahta sandığı

örten peştamalı kaldıracağını, dizili ekmeklerden istenilen

kadarını alıp, “Al kuzum, afiyet olsun!” diyeceğini göre-

cekti; ayrıca onun dışında hiçbir kadının hiçbir erkekle,

bir tek söz bile olsun asla konuşmayacağı kuralını da...


21

İki

Göreve başlama yazısı almak için geldiği ve muhtara

konuk olduğu gün dâhil bu Işıklar Köyü‟nde geçirdiği

ikinci gecesiydi Metin‟in. „O gün, bir yabansıydı köy, an-

cak bu kez, her şey çok farklıydı, çok…‟

Öyle olağandı ki horoz sesleriyle ve eşek anırmalarıyla

uyandığı bu sabah, içi hoş bir dinginlikle dolu doluydu,

Taşucu‟da olduğu gibi.

Kulaklarında uygulama öğretmeni Hasanoğlanlı Şemsi

Zeyrek‟in sesi, „Siz‟ diyordu, „atandığınız yeri, olasılıkla

bir Anadolu köyü olacaktır burası, kendi eviniz, kendi

köyünüz bilin. Değilse, büyük sıkıntılar çekersiniz. Ben-

den demesi, ama tutup tutmamak da sizin bileceğiniz bir

şey. Her neyse... Gene de, bu sözüm kulağınıza küpe ol-

sun.‟

Kahvaltıya çay demledi, peynir ekmek yedi. Sonra gi-

yinip çıktı. Sus payını alan Janson, bu sabah daha hoşgö-

rülüydü ve hiç hırlamadı.


22

Herhangi bir işi yoktu; ancak okula uğrasa, dersliklere

baksa, aynı zamanda Afyon durağında tanıştığı memura

da verdiği sözü tutmuş olacaktı.

Raşit‟e ve Kâmil Ağa‟ya selam verip geçti. Dere yatağı-

na vardığı sırada eli bastonlu, fötr şapkalı, badi badi yü-

rüyen yaşlı bir adamla karşılaştı. Birkaç adım kala selam-

laştılar. Metin, çekip gidecekti, ama adam önüne geçip

duruverdi.

“Sen yeni örtmen misin?”

Bakalım kaç gün daha bu soruyu duyacaktı Metin,

“Evet” dedi, “ben öğretmen Metin.”

Adam, hafifçe gülümsedi, “Ben de Gara Üseyin.”

Tanışma ritülellerinin bilindik sözüne uyup „memnun

oldum‟ demeliydi, ancak kararsız kaldı ve sustu.

“Hoş geldin öleyse!”

“Hoş bulduk ağa.”

“Nasıl, Işşıklar‟ı biğendin mi bari?”

“Daha çok erken, ama beğendim sayılır.”

Adam, üst üste yutkundu, bir şeyle demek için dudak-

larını açıp kapattı ve vazgeçti. Başını kaldırdı, sevecen bir

edayla, “Nirelisin oğul?” deyiverdi.

Bu soruya da sık sık taraf olacağına emindi Metin. “Si-

lifkeli.”


23

“Niredir ora?”

Sıkıldığı anlarda hep kısa keserdi, “Bir kaza.”

Adana aksanından anladığına inanırdı, az biraz da An-

tep‟ten. Mersin hakkında hiçbir bilgisi yoktu ve Metin‟in

nereli olduğunu bir türlü kestiremedi Hüseyin, “Belli,

köylüğündensin.”

“Öyle. Taşucu Bucağı...”

“Ya! Bizim Çobanlar gibi?”

Çobanlar hakkında, adından başka belleği bomboştu,

yine de adamı onayladı: “Aynen.”

“Çoh sevindim.”

“Ben de.”

“Hadi, hoş gal.”

“Sağ ol Hüseyin Ağa.”

Adam, sağ eliyle uçrak bir şeyler gösterip köy alanına

doğru yürüdü.

Çeşme arkının dereye ulaştığı yerdeki deli söğüt öbe-

ğinden sonra ikiye ayrılan yolun bir kolu okula, oradan

da adını Metin‟in üç beş gün sonra öğreneceği Karşıya-

ka‟ya, diğer kolu da kıyı boyu Afyon asfaltına değin sü-

rüp gidiyordu.

Metin, okul kavşağına varınca dönüp evinin bulundu-

ğu yere doğru şöyle bir baktı. Raşit, cami çevresine Eski


24

Köy diyordu. Artan nüfusa yer kalmayınca evler buradan

yamaçlara doğru kaymaya başlamış. Girişinde muhtar

konutunun da bulunduğu ve Yeni Köy diye adlandırılan,

çok daha sonraları öğreneceği doğudaki semte gözlerini

çevirdi. Yapboz aniden bozuluyor, yer yer öbeklenen ço-

ğu kiremit çatılı evler, kubbeli bir caminin çevresine rast-

gele dağılıyordu.

Okul düzlüğüne gelince yeniden durdu; bahçe topraktı

ve böylesi kireçli tabanların yağışta çamur tutmadığını

staj yaptığı köyden bilirdi Metin.

Tek kanat kocaman bir kapısı vardı okulun ve ardına

değin açıktı. Doğruca hole geçti. Güneyin alacakaranlığı-

na karşın kuzey apaydınlıktı. „Hım‟ dedi içinden, „burada

olmalılar.‟

Önüne çıkan açık kapıdan içeriye daldı, az ötedeki ma-

sada eğilmiş bir şeyler yapan adama, sesini bir parça yük-

seltip, “Günaydın!” dedi.

Adam, başını kaldırdı: “Buyurun.”

“Müşfik Bey‟i soracaktım.”

“Ha! Bakın, şu son masadaki bey.”

“Teşekkür ederim.”

Metin, üzeri evrak yığılı masaları geçip arka duvarın

önüne doğru yürüdü. Bir adım kala, şef koltukta dirsekle-

ri masaya dayalı, sağ eli çenesinde ve karşısındaki genç


25

kadını ilgiyle dinleyen erkeğe seslendi: “Günaydın Müş-

fik Bey.”

Adam, neredeyse silkinip dönüverdi. “Oo Metin Bey!”

dedi ve ayağa kalkıp elini uzattı: “Hoş geldiniz.”

“Hoş bulduk.”

Müşfik, varıp yan masadan bir sandalye çekti ve kadı-

nın karşısına sürdü, Metin‟e “Buyurun lütfen!” dedi.

Tanıştıkları sırada adamın bu denli kibar ve sıcak ol-

madığını anımsayan Metin, kadının kendisine ilgiyle bak-

tığını görünce sıkılıverdi ve başını eğip sol elini sağ avu-

cuna aldı.

“Nasılsınız?”

“Sağ olun Müşfik Bey. Ya siz?”

Müşfik, “Ben de iyiyim.” dedi ve kadını gösterdi. “Ga-

liba tanışmıyorsunuz?”

Metin, başını kaldırdı ve kadınla göz göze geldiler.

“Evet.”

“Öyleyse sizi tanıştırayım.”

Gözlerini Metin‟e diken kadın, aygın baygın bakmaya

başladı.

Metin, bir yandan kadını, bir yandan da Müşfik‟i izler-

ken ellerini salıverdi.


26

Müşfik, kadına “Bu Metin Bey.” dedi, tuhaf ya da tek-

lifsiz bir tavırla. Sonra, “Bu da” dedi, Metin‟e dönüp,

“Belgin Hanım... Yani meslektaşınız.”

Belgin, bir hoş sırıtıp, oturduğu yerden elini uzattı:

“Memnun oldum”

Metin, kadının sıcaklığını sorgulayan bir tınla, “Ben de

Hoca Hanım...” dedi, “Nasılsınız?”

Belgin, içinden “ne ilginç erkek” diye geçirdi, düşle-

minde canlanıveren Akif denli. Gözlerini iri iri açıp, “İyi-

yim, ya siz?” dedi.

Metin, “ne güzel kız be” diye düşündü, sandalyeye ge-

çerken, “Sağ olun, ben de.” dedi ve oturdu.

Belgin, “Ha!” dedi, ağzı kulaklarında: “Dün gelen siz

miydiniz?”

Metin, Belgin‟in dünden beri usulcacık ya da çaktır-

madan kendisini izlediğinden emindi artık, sesini ince

alaya ayarladı: “Ama nasıl anladınız?”

Belgin, „ben bilirim‟ imiyle gülümsedi ve sustu, ancak

bu kez karnını içeri çekip göğsünü kabarttı. Başını kaldır-

dı, Metin‟i sıradan değil, daha bir ilgiyle süzüyordu sanki.

Aralarında oluşuveren iletişimi bir anda fark eden ve

Metin‟e birkaç saniye kaygıyla bakan Müşfik, ansızın Bel-

gin‟e, “Gel” dedi, “şu çayı alıp gelelim, sanırım demlen-

miştir.”


27

Belgin, itirazsız kalktı ve Müşfik‟in arkasına takıldı. İki

adım sonra hafifçe, sağdan geriye doğru başını çevirdi ve

omzu üzerinden Metin‟e alımlı alımlı gülümsedi.

Metin, içinden, “Aralarındaki teklifsizliğe bakılırsa”

diye geçirdi, “kesinkes eski tanış olmalılar; ama bir garip-

lik var bunda...”

Çayın nerede demlendiğini bilmiyordu, ancak birkaç

dakika geçtiği halde daha gelen giden de yoktu. Saatine

baktı, “Oha” diye mırıldandı, “beş dakika geçmiş be!” Bir

kararla öteki masaya döndü: Adam, eğilmiş, elinde ka-

lem, bir şeyler üzerinde çalışıyordu.

İçini bir sıkıntıdır sarıverdi ve kalktı. Gitmek için bir

adım attığı anda Belgin, elinde demlikle kapıda göründü

ve ardından da bir tepsiyle Müşfik…


28

Üç

„Ne hoş bir çocuk şu Metin!‟ Ne hikmetse ondan yan-

sıyan bir şey, Belgin‟i alıp çocukluğuna doğru uçuruveri-

yordu. İşte, yine o gün ve yine yeniyetme arkadaşlarıyla

bir oyun kuruyorlardı.

Anımsadığına göre her oyuna büyük bir coşkuyla atı-

lırdı Şükriye, annesi çıkar çıkmaz, “Haydi kız!” diye fısıl-

damıştı, “Naciye Abla‟ya gidiyoruz.”

„Ne tatlı bir kızdı Naciye Abla. Sır tutmasını bilir, kendi

gizine ergen kızları da ortak ederdi.‟ Kimsenin cesaret

edemeyeceği şeydi yaşıt kızlarla oğlanlara evcilik oynat-

mak. „Bir çeşit gönüllü celfin olmaktı bu sözüm ona.‟

Ne zaman çocukluğu aklına gelse, evcilikten ne denli

zevk alıyorsa bir o kadar da tedirgin olduğu göz kapakla-

rında canlanıverirdi Belgin‟in. “Annem” demişti, o zaman

gerçek olan, ama bugün bir takım eklemeler de kattığı

hayalinde, “ne der, bilmem ki...”

“Haydi kız! De gali.”


29

„Can atıyordum aslında, ancak birilerinin duymasın-

dan korkuyordum da.‟ Şükriye‟ye yine, “Sen desen?”

diye sormuştu çocuk Belgin.

Biraz hile, azıcık da yalan eklediği Şükriye, bir an kaş-

larını çatmıştı, ancak kendisinin ısrarlı bakışları karşında

teslim olmuştu. “Öf be Belgin! Amma şeysin ha...”

Başka yer ve zamanda olsa „imlenen şeye‟ ilişkin kıya-

meti koparırdı Belgin, ama umarsız, omuzlarını silkmişti.

“Tamam... Tamam, derim gali.”

Vaktinin çoğunu mutfakta geçiren annesinin yaptığı

yemekler aklına geldikçe şimdi bile, burnunda tüterdi.

„Kalkıp mutfağa geçmiştik.‟

Nazmiye‟yi gene gözlerinde gözlüğü, dizlerinde bir

tepsi, kanepede pirinç ayıklıyorken bulmuşlardı. „Olası

her anını bir şeyler ayıklamakla geçirmezdi annem.‟ Ne-

dense gözlerinin önünde bu haliyle canlanıyordu hep.

Yüreği atmaya başlayan Belgin, işaret parmağıyla Şük-

riye‟yi art arda dürtüklemişti.

Şükriye, kadının önüne gelip durmuş, “Nazmiye Tey-

ze!” demişti, ama bir gözü Belgin‟de, “Biz… Naciye Ab-

la‟ya gidebilir miyiz?”

Bu yaştaki kızların „dışarıya başsız gönderilmesini‟ sa-

kıncalı bulan Nazmiye, gözlüğünün üstünden kızlara an-

lamlı anlamlı bakmıştı, “Nitçeniz orda?”


30

Yüzüne güven veren bir tavır yükleyen Şükriye, dönüp

Belgin‟e göz kırmış, “Minnoş doğurmuş da...” deyiver-

mişti.

“Kim?”

Şükriye, bu kez bilgiç, “Naciye ablaların kedisi ya!”

demişti, sesine az biraz sevecenlik katıp, “Enikleri bir gör-

sen Nazmiye Teyze, minik minnacık…”

Kendisi bile bu yaşta hâlen kedilere düşkündü, çocuk-

ların eniklere sahip çıkması kadar doğal ne olabilirdi ki.

“Ha! O iş.”

Bu eziyetin bir an önce bitmesini isteyen Belgin, Şükri-

ye‟yi bir daha dürtüklemişti.

Belgin‟in baştan beri ısrar etmesine değmişti ve tasar-

ladığı şeyi ustalıkla oynayan Şükriye, kendinden emin,

“Haydi, amma Nazmiye Teyze...” dermişti.

Artık güveni tazelenen ve „bir sorun çıkmayacağına‟

emin olan kadın, yarı ciddi, “Tamam...” demiş ve gülüm-

semişti. “Gidin bari.”

Şükriye, Belgin‟e „tamam bu iş‟ işareti yapıp hınzırca

gülüvermişti. “Sağ ol teyze!”

Nazmiye, bu kez kaşlarını çatıp yine gözlüğün üstün-

den kızına bakmış, “Geç kalma ha!” diye uyarmıştı:

“Yoksa baban çok kızar.”


31

Bir anda çekincesi kaybolan ve sevinçten içi içine sığ-

mayan Belgin, bağırmamak için kendini tutup, “Tamam

anne!” demişti, “Sen merak etme.”

Şimdi de o günkü gibi koşa zıplaya sokağa inmek is-

terdi. Bir an Raşit Ağa‟nın ardından neler düşüneceği ak-

lına geldi ve gülümsedi.

Hayalinde o yine güne gitti, birkaç adım sonra sola

döndüler ve eski bir haneyin önünde durdular. Şükriye,

hoplaya zıplaya kıkırdamıştı. “Kız Belgin!”

“He.”

“Bugün ben gelin olacağım ha!”

Verilen bir sözün bozulmaması gerekli ve önemli bir

kuraldı. Belgin, şaşkın şaplak “Ya!” demişti, “Amma...”

Şükriye, hemencecik uzanıp mandalı düşürmüş, arala-

nan kanadı omzuyla itelemiş ve oluşan aralıktan içeriye

kayıvermişlerdi. Kız, ardından kapıyı dikkatlice kapat-

mış, Naciye‟nin sıkı sıkıya tembihlediği gibi, tahta sürgü-

yü tutmuş, yatağına yerleştirmişti.

Sus pus, merdiveni çıkmışlar ve oyun odasına geçmiş-

lerdi.

O gün yalnızca ince uzun, kapkara kaşlarıyla ve elma

yanaklarıyla deli dolu bir kız olan Nuran ile sarı saçlı, ak

pak bir oğlan olan Akif vardı odada, ancak öteki oğlan

nedense yoktu.


32

Belgin, „demek Şükriye‟nin güveyi Akif olacak ha‟ diye

düşündüğünü anımsadı. Oysa bir gün önce kendisiyle

Akif‟in sözü kesilmişti, Şükriye ile de Murat‟ın. Oyunun

değiştirilmesine öyle çok canı sıkılmıştı ki, içi allak bulak,

kırgın ve yarı küskündü. Şükriye‟ye gıpta ile bakmış ve

„belki değiştirir‟ umuduyla varıp ablanın dizi dibine so-

kulmuştu.

Öyle içine işlemişti ki kural dışılık, nefret ediyordu o

günden beri „geriye çark edilmesinden‟ ve ikili oynanma-

sından.

Belli etmemeye çalışmıştı, ama somurttuğunu gören

Naciye, “Kız Belgin!” demişti, “Neden canını sıkıyorsun?

Baksana, Murat oğlan gelmedi işte.”

Ne var ki dün kesilen kesene, verilen söz değiştirilmiş,

Şükriye de kendisine düşen yavuklusu ile evlenecek ve

gerdeğe girecekti. İki gündür düşü düşlemi „gelin gerdek

oyunu‟ olup çıkmıştı, ama gözleri sulu, “Ama abla...” di-

yebilmişti yalnızca.

Naciye, az biraz sitemle kıkırdayıp, “Kız” demişti, “oğ-

lan Denizli‟ye gitmiş. N‟apalım yani?”

Küsmeyi sürdürecek kadar açık seçik bir oyun olsaydı

bu, „başınıza çalın‟ der, kalkar giderdi. “Öf!”

“Başkasını çağıramazdık ya!”


33

„Temeli yemin ve sır‟ olduğu için, „bu da doğru ya‟ di-

ye onamak zorunda kalmıştı Naciye Abla‟yı, anımsadığı-

na göre. Öyle sıradan bir oyun değildi ki evcilik…

Naciye, sevecen haliyle uzanıp Belgin‟in bacaklarını

okşamış, “Söz” demişti, “Akif, yarın kesinkes senin de

güveyin olacak.”

Kızlar arası söyleşilerden öğrendiğine bakılırsa bir er-keğin iki kadınla evlenmesi olanaklıymış… Öyle garip bir kuraldı ki bu, günlerce „neden bir kadının da iki erkekle gelin güvey olamayışını‟ düşünüp durmuştu.

Çılgınca bir çağrışımla hayalinde büyüttüğü Akif‟i al-dı, Metin‟in yanına getirip koydu… Tanışalı daha iki gün olduğu halde, canı Metin‟e doğru kayıyordu işte, tıpkı küçük Akif‟i istediği o gündeki gibi. Her an, her yerde hep onu düşündüğünü biliyordu artık ya da görür gör-mez içinde bir şeylerin eridiğini de. Bir berrak suydu Me-tin, kendisi de bir deli söğüt…

Asiye‟yi yoldaş almak kendisinin değil, Ayşe Ana‟nın

fikriydi; ama „olsun‟ diye düşündü, „kız, ara sıra işe yarı-

yor, ama başka türlü de yaramalı.‟

Ayşe Ana, on ikiyi bitirdiği yıl Şakir‟e varmış. Oysa

Asiye, on yedi yaşına girdiği halde daha koca moca yoktu

ortada. Belli ki bahtı kapalıydı kızın. Oysa Işıklar‟a geli-

şinden sonra, en çok bir hafta içinde, bırakın on beşinde,

on üçünde bile kız oğlan kız birini bulmanın olanaksız

olacağını da öğrenecekti Belgin. „Bir iş vardı‟ bunda! Koca

Kır Veli „kızını turşu kuracak‟ değildi ya! Asiye‟nin bu


34

yaşa değin erden kalışı, cüce denecek kadar kısa kalışın-

dan olmasın sakın?

Asiye‟ye, „ünle gelsin‟ dese, Metin ne derdi acaba?

„Olası, daha kahvaltı yapmamıştır‟ diye düşündü. Kar-

şılıklı oturup kahvaltı etmek ne hoş olurdu, uhdesinde

kalan Akif gerdeği denli; ama daha çok erkendi. Kaldı ki

erkeğin gönlüne giden yol midesinden geçerdi ve gelgele-

lim bu da bir o kadar erkendi daha.

„Eğer‟ diye düşündü, „bugün de okula gelir, birlikte

dönmeyi kabul ederse, en azından bana ilgi duyuyor de-

mektir.‟

Sofrayı topladıktan, bulaşıkları yıkadıktan sonra Asi-

ye‟ye, „akşama değin serbest olduğunu‟ söyledi ve giyin-

di. Dün, Metin‟e daha çeşme önüne varmadan yetişebile-

ceğini kurmuştu. „Bugün‟ dedi içinden, „seni daha kapı-

dan çıkarken yakalamazsam bana da Belgin demesinler!‟

Uçtaki pencereye varıp gözetlemeye başladı. On daki-

ka içinde „ha çıktı ha çıkacak‟ derken Metin kapıda gö-

ründü. Koşar adım aralığa vardı ve ayakkabısını giyip

neredeyse uça yuvarlana merdiveni indi. Daha Şakir Bak-

kal‟ın önüne gelmeden Metin‟i yakaladı. Soluk soluğa

seslendi, “Günaydın.”

“Günaydın Hoca Hanım.”

Belgin, ellerini saçlarına attı ve alnına sarkan büklüm-

leri kulaklarına doğru iteledi: “Okula mı?”


35

Metin, „haydi haydi, güzelsin işte‟ diye düşündü ve

dönüp beğeniyle gülümsedi: “Evet.”

Belgin, „seni gidi seni‟ imli hafifçe sırıttı: “Tamam öy-

leyse.”

Olağan bir akış mıydı Belgin‟in bu halleri, zamanla öğ-

renecekti Metin. “Tamam.” dedi karşılık olarak ve istem

dışı gömleğini düzeltti.

Belgin, „ne tuhaf şey bu ayol‟ dedi içinden, „şimdi de

yüreğim çarpmaya başladı.‟

Metin, „aslında hiçbir işim yok‟ diye aklından geçirdi,

„ama nedense bugün okul beni kendine doğru çekip du-

ruyor.‟

Yan yana ve sessizce yürüyorlardı. Belgin, dereye va-

rınca durdu ve bir soluk söğüt ağaçlarına baktı. Metin‟e,

“Bunlar” dedi, “deli âşıklara benzerler, nerede su, orada

biti bitiverirler.”

Suyu buldukları yerde zır zop bitiveren deli söğütlerin

âşıklara benzetilmesine bir diyeceği yoktu Metin‟in.

Onaylayıp susmak yerine Belgin‟in ilgisini çekmek için,

“Ya!” dedi.

“Ha, bir de selvi türü vardır bunların, göğe yükseli-

verdikten sonra dallarını yere doğru salı salıveren. Ancak

bu, çok yapmacık gelir bana. Elbet onlar da suyu çok se-

verler sevmesine, ama hiç de deliler kadar doğal olamaz-

lar. Yani bir türlü... Bence.”


36

Metin, ilgiyle dinlerken başka bir örnekle ona katıldı:

“Çam ağacı da deli doludur... Sanırım.”

“Nasıl yani?”

Dün, söyleşi aralarında memleketi de olan geldiği yeri

açıkladığını anımsadı Belgin‟in, “Sizin Denizli‟de ya da

Güney‟de çam ormanı yok, değil mi?”

Denizli‟yi de Güney‟i de nereden bildiğini düşünme-

den yanıtını verdi: “Baba Dağı‟nda falan, var sanırım.”

“Hiç yakından baktınız mı bu ağaca?”

“Ne yalan söyleyeyim, hiç gitmedim.”

“Bizim Toroslar‟da baskın olan çamdır. İnanır mısınız,

eğer kendinizi tutamazsanız, kaybolur gidersiniz orman-

da.”

Belgin, Metin‟e ilgiyle bakıp, „‟amma da memleket

düşkünü ha‟ diye düşündü.

Metin de, „bu kızın‟ dedi içinden, „deli söğütten pek bir

farkı yok neredeyse.‟

Okul alanına vardıkları anda Belgin, biraz da meydanı

boş bırakmamak adına, “Daha kaç öğretmen gelecek der-

sin?” diye sordu.

Metin, Belgin‟in „senli benliye geçivermesine‟ az buçuk

şaşkın, “Bilemem” dedi, “ancak biri dışında diğerleri ma-

yısta ayrılmışlar...”


37

Belgin, „nereden biliyorsun‟ der gibi, Metin‟e gözlerini

dikti.

Otogarda Mersin-Afyon otobüsünden iner inmez, yol

arkadaşıyla doğruca İlköğretim Müdürlüğü‟ne gittiklerini

anımsadı. Meğer müdür Ziya, koltuk arkadaşı Dinarlı

Mustafa‟nın köylüsüymüş. Onunla kısa sürede birbirleri-

ne ısınıvermişlerdi. Olacak şey değildi bu, ama adam Me-

tin‟i kendi köyüne istiyordu ve „işi bitirmek için‟ birlikte

Ziya‟ya çıkmayı önermiş, Metin de olur demişti. Oysa

Metin‟in ataması çoktan Işıklar Köyü‟ne yapılmış ve

onaydan çıkmıştı bile. Müdürün bir ara Belgin‟den de söz

ettiğini anımsadı, sonra yedek subay öğretmenlerin terhis

olduklarını, yalnızca şubat ayında atanan Gürkan‟ın kal-

dığını ve müdür yetkisi verdiklerini de...

Metin, bu bir anlık anımsamadan sonra soluğunu tu-

tup, Belgin‟e gülümsedi: “İlköğretim‟den söylediler.”

O an, Belgin‟in neredeyse beti benzi atıverdi ve birkaç

saniye öylece kaldı. “Nasıl yani?” Sesi kısık ve titrekti.

“Ziya Bey, tanıştığım birinin arkadaşıymış da...”

İçinden bir oh çekti. „Bundan başka her hangi bir şey-

den haberdar olamayacağını‟ düşünen Belgin “Ha!” dedi

ve yine gözleri Metin‟e kilitli, gülüverdi.

Metin, „ne tuhaf kız‟ diye düşündü, „sanki korktuğu bir

gizi var.‟ Bir adım attı ve durdu. Sonra dönüp Belgin‟in


38

yüzünü bir soluk izledi. Konuyu değiştirmek için, “Siz”

dedi, “benim gibi... yeni mezun değilsiniz galiba?”

Belgin, alaycı bir eda ile “Neden?” dedi, “Çok mu

önemli bu?”

Az buçuk utanıverdiğini duyumsayan Metin, başını

önüne eğdi: “Değil de...”

Belgin, „onca olgun görünse de bu oğlan daha toy ayol‟

diye düşündü. Üstüne gitmemeyi uygun buldu, “Haydi”

dedi, “seni fazla meraklandırmayayım, üçüncü yılım.”

Yuvarlak hesap kendisinden en az üç yaş büyüktü Bel-

gin. Başını kaldırdı, “Ne iyi.”

Bildiği kadarıyla, kızlara bakanlıkça ayrıcalık tanınır ve

diledikleri yerlere atanırlardı. Öyle ki, bundan dolayı sınıf

arkadaşı kızların tümü Gaziantep‟te kalmışlardı. Eğer

Afyon‟da bunca açık varsa, Denizli‟de de olmalıydı. Olası

ki Belgin de üç yıl boyunca, geldiği Güney‟de çalışmıştı;

ama durup dururken neden Afyon‟u istediğini ve Işıklar

Köyü‟nde ne işi olabileceğini öğrenmek isterdi. Daha sıra-

sı değildi bunun ve şimdilik bu kadarı yeterliydi.

Doğruca Müşfik‟in yanına vardılar. Adam, ayağa bile

kalkmadı. Soğuk soğuk, „bugün çok işi olduğunu‟ söyledi

ve başını masaya gömdü.

Metin‟e göre Müşfik‟in bu tavrı, işinin çokluğundan

değildi elbet. Bir şeye alınmış olmalıydı adam, ama hiç de

güngörmüş tavrına yakışmıyordu bu hali. İşin içinde, ak-


39

lından geçen „garip düşünce‟ ya da başka bir neden de

olabilirdi. İkinci nedense adamın takınıverdiği soğukluk,

doğaldı bu ya da doğru olup olmadığına şimdi değil baş-

ka bir zamanda karar verecekti olası.

Belgin ise adama, „ben sana demedim mi‟ der gibi ba-

kıp duruyordu.

Kadastrocuların dinlenme yerine geçtiler. Burada, üze-

rinde gazocağıyla çaydanlık bulunan alçak bir masa; tek

kanatlı çay, şeker ya da yiyecek dolabı ile birkaç koltuk

vardı.

Metin, önüne çıkan koltuğa oturdu. Belgin ise teklifsiz-

ce gidip gazocağını yaktı. Çaydanlığa bir kovadan su

koydu, kaynamaya bıraktı. Sonra gelip, Metin‟in karşı-

sındaki koltuğun koluna bindi.

Şundan bundan konuşmaya başladılar.

Bu arada çaydanlık fokurdamaya başladı. Kalkıp çayı

demleyen Belgin, ocağı kıstı ve gene eski yerine geçti.

Eteğinin açılıverdiğini anladığı halde, bile bile düzeltme-

di; ancak gözlerini Metin‟e dikti ve sıkı bir gözleme aldı.

Metin‟e göre Belgin‟in oturuş biçimi olağan değilse,

hınzırca bir kışkırtma olmalıydı bu. Durum, öyle ya da

böyle kesinkes uçraktı; „ama‟ diye düşündü, „aklıma uyup

hiç farkına varmamış gibi davranacağım, o zaman göre-

ceğiz, bakalım ne yapacak bu deli söğüt?‟


40

Kalkıp demliği yoklayan Belgin, “Hım!” dedi ve dolap-

tan aldığı tepsiye bardakları dizdi. Hepsini aynı ayar çay-

la doldurdu. Birine üç şeker attı ve masaya bıraktı. İki

şekerli başka birini sırıtarak Metin‟e uzattı: “Buyur.”

„Senli benli olması‟ olası bir dil sürçmesi değildi kesin.

“Sağ olun.”

„Gözleri bende aklı başka yerlerde bu oğlanın, çok tatlı

ama...‟ Hafifçe gülümseyerek, “Afiyet olsun.” dedi.

Metin‟in çayını karıştırmaya başladığı anda tepsiyle

şeker kutusunu kaptığı gibi dışarıya çıktı Belgin. Metin‟in

üçüncü yudumunda geriye döndü ve bardağını alıp ne-

şeyle, ama bu kez kola değil de koltuğa geçip oturdu. Me-

tin‟e, kaş göz imiyle çayı gösterip, “Nasıl?” dedi, “Beğen-

din mi?”

Öyle ilginç bir soruydu ki bu! Çayı beğenmese, Belgin‟i

de beğenmemiş olacaktı. Oysa kız alımlı olduğu kadar

kurnazdı da. Olası o doğal, kendisi az biraz tedirgindi. Bir

an „hayır‟ geçti içinden ve hemen vazgeçti bu fikrinden.

Yine de duyguları iki arada bir derede gidip geliyordu.

Çekincesine karşın, “Evet” dedi, “güzel olmuş.”

Belgin, oldukça hoşnut, ağzı kulaklarında Metin‟e baka

kaldı.


41

Dört

Haftası doluyordu ve daha eve çağıramamasına karşın,

bu akşam kesinkes ona yemek gönderecekti. Haber ver-

medi, ancak evde olup olmadığını gözledi durdu.

Bugün Kâmil Ağa‟nın kesim günüydü. Etin çengele

asıldığını gördüğü an Asiye‟ye iki kilo kemiksiz aldırdı.

Annesinden gördüğü gibi parçalayıp haşladı. Unlayıp

tereyağında kızarttı. Suyuna fıstıklı pirinç oturttu. Bir

kısmını bir tabağa ayırıp birkaç parça etle üzerini süsledi.

Beklemeden, küçük bir tencerede ocağa su koydu. Birkaç

dakika kaynattı ve bir avuç tarhana ekledi, bir taşım sonra

indirdi. İki kepçe kadarını bir tasa boşalttı. Tavada tere-

yağı eritti. Bir tutam toz biberle terbiyeledi ve bir parçası-

nı çorbanın üzerine gezdirdi. Sonra pilavla birlikte siniye

özenle yerleştirdi.

Asiye‟ye, “Kız” dedi, “al da bunu Metin Öğretmen‟e

götürüver canım.”

Asiye, sırıtarak “Temam aba.” dedi ve siniyi kapıp çık-

tı.


42

Gelip, pencere önüne oturdu. Asiye‟nin Metin‟e geçti-

ğini görünce, “Ayol” diye mırıldandı, “bu iş de tamam

kız!”

Bir anda burun direğine bir sızıdır saplanıverdi ve göz-

leri dolu doluverdi. “Ah Ahmet ah!” diye mırıldandı.

Akif‟in ak pak yüzüne, sonra ortaokullu kız Nazif‟in

yumuk yumuk elleriyle liseli Ramazan‟ın dalgalı saçları-

na takıldı kaldı… ama Ahmet‟in esmer teni… “Öf öf!”

dedi ve bir süre öylece, dondu kaldı. Birden başını eğdi.

Gözleri boşalıverdi ve dizleri üstünde tuttuğu ellerine

damlalar inmeye başladı...

*

Metin, eksiklerini tamamlamak için Afyon‟a indi. İşi bi-

tince, İlköğretim Müdürlüğü‟ne de uğradı. Ziya Müdür

makamında yoktu, ancak yardımcısı Hasan, diplomalarla

diploma defterini eline tutuşturdu. Dilerse, Gürkan gel-

meden de dağıtabilirmiş...

Dönüş gene aynı dönüştü. Eşyasını Bakkal Raşit‟in

önüne bırakması için muavini tembihledi ve okul dura-

ğında indi. Yokuşu çıktı. Bir de ne görsün, Belgin kapıda

kendisini bekliyor! Bir anda, içinde uçuşuveren yabansı


43

duygularına teslim oldu ve ona doğru koşar adım yürü-

dü.

“Hoş geldin.”

“Sağ ol.”

Metin, ne denli direndiyse de artık senli benliydiler;

ancak yine de az buçuk tedirgin eden, yolunda gitmeyen

bir şeyler de vardı bu ilişkide.

Belgin, kucağındakini almak için uzandı; ama paket

yerine Metin‟in ellerini avuçladı ve bir soluk aygın baygın

bakıştılar.

Aslında, bu bile Metin‟e göre çok garipti. Ellerini çe-

kemedi, ama Belgin‟e yalnızca gülümsedi: “Diplomalar.”

“Tamam.”

“Müdür odası açık mı sence?”

“Sanmam... Belki birisinde anahtar vardır.”

O birisi, olası ki Müşfik‟ti; Metin‟e göre, tanıdığı en çe-

lişik insan. Bir an yalaka ya da sus pus, ama çokça Janson

kadar beklentileri olan bir oyuncuydu o.

Bugün, adamın anıştırmalı oğlanı oynama günüydü:

Belgin yanında durmuyor, hemen kaçıyormuş da... Metin,

neden Afyon‟dan kendisine de bir şeyler alıp getirmemiş

de... Ama böyle dostluk mu olurmuş canım...

Anahtarı alıp paketi yönetim odasına bıraktılar.


44

Çıkmak için dış kapıya döndüler. Belgin arkadan geli-

yordu. Metin, tam eşikte arkasına bakıverdi. Adamın bir

imle Belgin‟e göz kırptığını görür gibi oldu. „Ne bu be‟

dedi içinden. Yalınç bir kıskançlık dürtüsü olamazdı du-

yumsadığı şey, ama yanıldığı, bilmediği bir şeyler mi

vardı yoksa aralarında?

Belgin, daha kapıda, ortaya atıverdiği bir anısını an-

latmaya başladı. Metin de adım adım onu izledi ve birlik-

te okulun arkasına doğru yürüdüler.

Yapıyı yamaçtan ayıran perde duvar, dolanıp bir mer-

divene varıyor ve olası, bodrumda sona eriyordu. Belgin,

inip kapıyı açtı, “Gelsene” dedi, “ne varmış, bir bakalım.”

Öğrenmeye ya da serüvene düşkün yeni yetme bir kız

çocuğundan farkı yoktu Belgin‟in. Metin, bir an durdu ve

sonra kızın bu denli saf olabileceğine bir anlam vereme-

mekle birlikte yanına vardı. “Ne olacak” dedi, “bayağı bir

bodrum işte.”

Belgin, “Tamam da...” dedi ve bir atak kapıyı kapatıp

sırtını dayadı. Anında, her şey koyu bir karalığa gömülü-

verdi; ama batıdan çıkıveren bir ışık seli karşı duvara çar-

pıp dağılmaya başladı.

Belgin, derin derin soluyor ve olduğu yerde bir yontu

gibi duruyordu.

Metin, bir adım attı: “Deli misin sen?”


45

Belgin, “Yoo!” dedi, kıkırdayarak. “Ama başka... Ça-

rem kalmadı ki!”

“Çekil de kapıyı açayım.”

“Hıh, olmaz.”

“Neden?”

Belgin, “İşte” dedi ve gene kıkırdamaya başladı, “ama

bir şartla!”

“Ee?”

“Beni bir dakika dinle, sonra dediğin olsun.”

Dengede olmayan bir şeyler vardı ve bu ilişkiden

epeyce tedirgindi Metin, ancak bir an ürperdiğini de his-

setti ve „yiğitlikle korku‟ arasında gidip geldi.

Belgin, bir adımda uzandı ve Metin‟in ellerini tutup

yine derin derin soludu. “Ben” dedi, “seni… Seviyorum.”

Kızın oyunla karışık sırnaşıp durduğunu biliyordu Me-

tin ve buna karşın kendisi de az buçuk ilgisiz değildi; ama

çok özgürce ya da çılgınca bir açılmaydı bu. Üstüne üst-

lük, ürküten bir yanı da vardı: “Ne dedin, ne!”

„En kestirme yöntemin aracısız, doğrudan doğruya üs-

tüne gitmek‟ diye düşünen Belgin, bir hamle daha yaptı,

“İster inan...” dedi ve sustu. Gözlerini Metin‟e dikti.

Bakışları da çok tuhaftı kızın, kendisine değil de uzak-

larda bir yere sabitlemişti göz bebeklerini.


46

“İster inan ister inanma Metin, ben… Sana âşık ol-

dum.”

“Ya!”

Metin‟in ellerini çekip göğsüne bastırdı Belgin, son

hamle olarak, “Bak, seni öyle çok istiyorum ki...” dedi,

ama birden hıçkırmaya başladı.

Şaşkın şaplak baka kalan ve bir an ne yapacağını bile-

meyen Metin, diline geleni bir solukta döküverdi: “Bu

kadar kısa sürede… Bu ne biçim aşk Belgin?”

Belgin, üst üste burnunu çekti, “Evet, öyle… İşte!” diye

mırıldandı. Ardından ellerini bırakıp Metin‟in belini ya-

kaladı. Dudaklarını aralayıp, “Ne olur” dedi, “öp beni!”

Yüreği atmaya, sağ kaşıyla apış arasında bir yerleri se-

ğirmeye başladığı anda istencinin de saniye saniye eridi-

ğini duyumsadı Metin. Bunun bir tuzak olabileceğini düş-

lemeye bile vakit kalmadan dudakları varıp Belgin‟in du-

daklarıyla birleşiverdi...


47

Beş

“Okulun açılmasına yirmi gün kaldığı halde” diye dü-

şündü, “her ne işse, müdür hâlâ gelmedi.”

Diplomaları kendisi dağıtsaydı, elbette köylü ile daha

hızlı bir iletişim kurmaya başlamış olabilirdi, ama doğru

olan bu işi Gürkan‟a bırakmaktı. “İyi ki Hasan Hoca‟nın

dediğini tutmadım.” diye mırıldandı.

Öyle ya, geldiği günden bu yana bir yandan Belgin‟le,

bir yandan kendi torlaklıklarıyla oyalanıp durmuştu. Ne-

redeyse başı dönüyordu gelişen olayları düşündükçe.

Olası ki daha geç değildi ve uygulama hocasının „öncelik-

le önerdiği köylü ile tez elden ilişki kurmaya‟ bir yerler-

den başlayabilirdi.

Bu da ancak „parti eğitimine değgin bir yaşam tarzıyla‟

olanaklıydı. İşte bugün, salt bu amaçla Cuma‟ya gidecek,

cemaati görecek, yemekten sonra da kahveye uğrayacak-

tı...

Halkla iletişim kurma çabasının Belgin‟le başlayan iliş-

kisini sekteye uğratıp uğratmayacağı konusunda da hiç


48

bir fikri yoktu. Doğup büyüdüğü Taşucu‟nda kızlarla oğ-

lanlar görüşür, tanışır, dahası geleneksel pikniğe çıkarlar-

dı. Genelde Anadolu köylüsü fazla tutucu değilmiş, sos-

yoloji hocasının tespitine göre, ancak Işıklar halkının apa-

çık bir flörte nasıl bakacağını da bilmiyordu Metin.

„Eğer‟ diye yazıyordu okuduğu bir romanda başkarak-

ter, „bir kadın tarafından karşı cinsten birine elleriyle yap-

tığı yemekler ikram edilmeye başlandıysa, burada erkeğin

sevgisi midesinden geçer kuralı işletilmektedir.‟ Olası Belgin,

okulun bodrumunda tam olarak bulamadığı şeyi yemek

sinileriyle elde etmeye karar vermişti. „Kapamalı pilavıyla

tarhanasına da bir diyeceğim yok ama.‟

Eşya almaya gittiği gün uğradığı kitapçıda, edebiyat

hocasının ısrarla okumasını istediği, ancak okul ve şehir

kitaplığında olmayan Şevket Süreyya‟nın Suyu Arayan

Adam adlı kitabını bulmuştu Metin. Dün gece yatağa

uzanıp okumaya başlamış, ancak lamba ışığında yorulan

gözlerinin kapanı kapanıvermesine bir türlü engel ola-

mamıştı.

Belgin, bir yolunu bulup çağırtsa bile bir bahane uydu-

rup öğlene kadar kitap okumaya planladı kendisini.

Öyle kaptırmıştı ki kitabın havasına kendisini, Bel-

gin‟den henüz „tıs yoktu‟ nedense, ama salâ ile irkildi.

Kitabı masaya bıraktı ve abdest alıp çıktı.


49

Cami avlusuna geçti, „yaşam biçimi içinde kabul ettiri-

lebilecek yeniliklere halkın tepkisinin yok denilecek kadar

az olacağını‟ ileri süren parti savının tutarlı olup olmaya-

cağını deneyeceği bir sürece girdiği bilinciyle vardı, du-

var dibinde serili hasırda oturan yaşlılar öbeğine selam

verdi. İçlerinden biri, yana kayıp yer açtı, “Gel hocem”

dedi, “şureye oturuve.”

Okul yolunda tanıştığı yaşlı adamdı bu, ancak bugün

başında fötr değil ak fes vardı. „Dışarlık giyiminde şapka-

yı yeğlerken cami içinde fes…‟ Metin, “Sağ ol Hüseyin

Amca.” dedi, “Zahmet etme.”

Gözlerinde parlayan belli belirsiz bir övünçle, “Bu”

dedi Kara Hüseyin, öbeğe doğru, “bizim yeni gelen ört-

men Metin Efendi.”

Köylünün indinde okuyan insan eskiden medreseliyse

„molla‟, toprak sahibiyse „bey‟, sıradan biriyse, en azından

Işıklar‟da „efendi‟ oluyordu. Garip bir sandı, ancak hoş-

lanmasa da ses çıkarmayacaktı buna.

Öbektekiler tek tek Metin‟le merhabalaştılar. Ezan

okunmaya başlanmasaydı, olası hal hatır sorularının ar-

dından memleketine, evli bekâr oluşuna; kimi kimsesi,

soyu sopu dâhil birçok özel bilgilere sıra gelecekti.

Ezan bitmeden topluca camiye girdiler. Metin, başka

günleri bilemezdi, hatta Yeni Mahalle‟deki kubbeli mes-


50

cidi de, ama olası yüz, yüz elli kişiyi alabilecek bu cami-

nin yarısı ya da dörtte biri boştu.

Kara Hüseyin, namaz bitimi Metin‟i aldı ve imama gö-

türdü. Adam, uzun boylu, otuzlarda biriydi. Adının Nu-

rullah olmasına karşın herkes ona Hoca Efendi diyordu.

Metin, ileride bir söyleşi sırasında Nurullah‟ın, Saidi

Nursi‟nin Isparta‟dan öğrencisi olduğunu da öğrenecekti.

Yumuşak huylu birine benziyordu Nurullah, içindeki

bir ses, „imamın doğru olduğuna inandığı şeyden asla

şaşmayacağını‟ söylüyordu Metin‟e.

Hocaya, köy aksanıyla „hoş kal‟ deyip ayrıldılar.

Artık günlük planının ikinci aşamasına geçebilirdi Me-

tin, bu amaçla kapı önünde Kara Hüseyin‟e, „kahvenin

nerede olduğunu‟ sordu.

Adam, iğneli bir merakla sordu, “Hep gider misin

gayfeye?”

Taşucu‟nda çoğu arkadaşı pişpirik hastasıydı ve geç

vakitlere kadar eve dönmezlerdi. “Pek değil.” Olası bek-

lediği yanıtı vermişti Metin.

Ancak daha tatmin olmamış gibiydi Hüseyin. “Yani?”


51

“İşim olmazsa hiç gitmem.”

Yedek subayların çoğunun ders biter bitmez kahveye

koştuğuna tanık olan Hüseyin. Metin‟den hoşnut

“Öleyse...” dedi, “Bizim odeye gelirsin?”

„Muhtar odası‟, „köy odası‟ gibi açık seçik bir kavram

değildi „bizim oda‟ deyimi. “Ne?”

“He! Nirden bilcen ki!”

“Anlamadım.”

“Bizde toplanma odeleri va de...”

„Köy odası gibi bir işlevi olmalı bunun, ama kamuya

iyeli değil olası.‟ Az buçuk anladığını göstermek için “Ne

hoş!” dedi Metin.

“Ağşamları gideriz... Müsefirlerimizi orada ağırlarız.”

„Kendisini konuk ağırlama ve söyleşi yeri açmaya ye-

terli bulan kişinin evine bitişik, ancak ayrı girişi olan bir

odayı dayayıp döşediği bağımsız bir mekân olmalıydı‟

Hüseyin‟in „bizim oda‟ dediği yer. “Ağa, bu çok güzel!”

“Her niyse... Geleceğini haber vir, sana yol gösteren bi-

rini gönderirim.”

“Tamam.”

İşaret parmağı ile havada bir şekil çizen Hüseyin, “He!

Unuttu sanma.” dedi, “Şu senin evi atla, yukarı doru gi-

den sokağa dön. Sağ golunun üstünde gayfeyi bulursun.”


52

Köye ilk geldiği gün de aynı yoldan geçmişti. “Muhta-

rın evinin oralarda…”

“He! Temam, muhtara vamadan sağda.”

“Sağ ol Hüseyin Ağa.”

“Sen sağ ol oğul.”

Kahvaltıyı iyi yaptığı zaman ya geç vakit acıkmaya

başlar ya da biraz sabredip öğleni atlar, akşam yemeği ile

birleştirirdi. Bugün olası ikinci seçeneği uygulayacaktı ve

eve uğramadan tarif edilen, ancak iyi bildiği sokağa saptı.

Kahveyi kolayca buldu. Damın önüne, alnı boydan bo-

ya saran ve altına masaların konulabildiği bir sundurma

çatılmıştı. Masanın birinde kâğıt oynanıyordu ve diğerle-

rinde ise ikişer üçer oturanlar vardı. Metin, biraz daha

yaklaşınca içerinin epeyce kalabalık olduğunu gördü.

Kendisine en yakın ve yaşlıca dört kişinin bulunduğu

masaya varıp selam verdi, yandan bir sandalye çekip

oturdu.

Kendisini ilgiyle süzen, eğik şapkalı, şakakları çıkık,

esmer tenli ve kır saçlı adam, “Merhaba!” dedi merakla.

Metin, „haydi, ikinci adımın hayırlı olsun‟ dedi içinden.

Gülümsedi, “Merhaba.”

„Köyden değil, ama başka bir yerden, anımsayamadığı

tanıdık biri de olabilir bu genç.‟ Yabancının yüzünü dik-


53

katle incelerken gözleri öğrenme isteğiyle parlıyordu

adamın, “Birine mi baktın arkediş?”

“Yo!” dedi, yine gülümseyip, “Ha, kendimi tanıtayım:

Ben öğretmen Metin.”

Adamın gözleri daha bir parladı. Hoşnut, ama “Ya!”

dedi, ala şaşkın.

Yanda oturan ve soğuk soğuk bakan başı fesli, şişman-

ca adam da neredeyse canlanıverdi birden: “Merhaba.”

Zayıf ve başı açık adam, Metin‟in selamına yanıt verir-

ken ağlar gibiydi. Diğeri, kısa boylu sarışının yanıtı ise ha

duyuldu, ha duyulmadı.

„Yaşlıca, aklı başında, olgun bir örtmen gelmez oldu

son yıllarda‟ diye düşünen ve Metin‟i ilgiyle süzen esmer

adam, “Ben Bocuk Ali.” dedi ve hal hatır sordu, ardından

da diğerleri de...

„Nasıl da gözleri fıldır fıldır! Zeki biri olmalı bu Bocuk

Ali‟ diye aklından geçiren Metin, “Ben” dedi, “Ali Ke-

mal‟i soracaktım da…”

Yine gözleri ilgiyle parlayan Bocuk Ali, “He!” dedi,

başkası olsa „nitcen‟ der, sorguya çekerdi. “Az sona gelir.”

Ali Kemal‟in kaç zaman sonra geleceği açık seçik belli

değildi bu yanıtta. Bekleyecek ve her durumda Bocuk‟la

tartışmayacaktı Metin. “İyi.”


54

Bocuk, sandalyesini biraz yaklaştırıp, “İstesen...” dedi

Metin‟e, “Acelen vasa ünleyivirelim.”

Acelesi yoktu, ama ısrar etmezse kendisine duyulan il-

ginin tavsayacağını da biliyordu Metin. “Olur.”

Bocuk Ali, başı açık adama döndü, “Ülen Gani!” dedi,

“Ünleyivir hadi.”

Adam, bir atak kalktı, „olur‟ gibilerden başını salladı ve

umulmadık bir hızla karşı evlere doğru koşar adım yürü-

dü.

Bocuk Ali, „fırsat bu fırsat‟ dercesine Metin‟in memle-

ketini, evli ya da bekâr olup olmadığını, köye daha ne

kadar öğretmen geleceğini sordu soruşturdu. Bu arada

çaylar söylendi.

Gani‟nin alıp geldiği adam otuz beşlerde, kahverengi

şapkalı, kara kuru biriydi. Selam verdi ve Metin‟e elini

uzatıp, „hoş geldiğini‟ söyledi. „Hoş bulduk‟ denildi ve hal

hatır edildi.

Metin, Ali Kemal‟e, özel olarak görüşmek istediğini

söyledi. Kabul edildi ve Bocuk‟la diğerlerinden izin alıp

yandaki boş masaya geçtiler.

Ali Kemal, “Evet hocem” dedi, “sizi dinliyorum.”


55

“Önceki gün Afyon‟a indiğimde partiye uğradım. Size

Numan Başkan‟ın selamını getirdim.”

Başkanın adını duyan Ali Kemal, Metin‟in „boş biri ol-

madığı‟ kanısıyla hoşnut, “Aleykümselâm.”dedi.

“Köyde partinin on beş kadar üyesi varmış.”

“Doğru.”

“Başkan, içlerinden en girişkenin siz olduğunuzu söy-

ledi.”

“Sağ olsun”

İçinde sıcacık bir duygu oluşmaya başlayan Metin, Ali

Kemal‟e özenle bakıp, “Sizinle” dedi, “her konuda işbirli-

ği yapmamı önerdi.”

Atilla‟dan sonra partinin önem verdiği ikinci kişiydi

Metin. “Buna çok sevinirim hocem.”

Aklında sabahleyin yaptığı, adım adım uygulamaya

koyduğu plan, “Artık, köyü tanımama da yardımcı olur-

sunuz?” dedi Ali Kemal‟e.

Eğitimi biter bitmez köye atanan, parti direktifiyle

kendisini bulan yedek subay asteğmen Atilla‟nın da ben-

zer bir cümle kurduğunu anımsayan Ali Kemal, oldukça

hoşnut, “Sözü mü olur hocem.” dedi ve içtenlikle gülüm-

sedi.

Metin, “Ha ne dersiniz” dedi, “her hafta sonu benim

evde buluşsak?”


56

“Temam da hocem... Sizin ev?”

“Kır Veli‟nin haneyi, yani Atilla Aydın‟ın.”

Ali Kemal, „her şeyi biliyorsunuz ama‟ imli bakıp gü-

lüverdi. “Köpeği nittiniz hocem?”

Metin, dudaklarını büzüp, “Bir saat bile dayanamadı

hınzır” dedi, “topu tüfeği teslim etti.”

“Nassı?”

“Meğer adı Janson‟mış da haberi yokmuş.”

“Janson?”

“Anlayın artık.”

Şaşkın şaplak baka kalan Ali Kemal, bir soluk sonra

kahkahayı bastı. Gözlerini kısıp, “Ne ad be!” dedi.

“Öyle. Çok beğenmiş olmalı ki, adını duyunca kuyru-

ğunu sallamaya, hoplayıp zıplamaya başlıyor.”

“Nasıl yaptınız da hocem?”

“Siz hiç kemik görünce ağzı sulanmayan köpek gördü-

nüz mü?”

Yanıt yerine kaşlarını indirip kaldırdı Ali Kemal.

“Bu da öyle bir şey!”

“Atilla Hoce‟ye anca bir ayda alışmıştı osa.”

“Eh! Kerata, beni çok sevmiş olmalı!”

“Ya... Ya!”


57

Ali Kemal, Bocuk‟a el etti. O da parti üyesiymiş. Parti-

den, işçi köylü ittifakından... Mitinglerden, güçlenmekten,

devrimden söz ettiler. Amerika‟dan ve Nato‟dan sonra

sıra Demirel‟e gelince Bocuk, onun anayasayı asla uygu-

lamayacağından yakındı durdu.

Metin, „işi olduğunu‟ deyip izin istedi ve kalktı.

Kahveden gelince pencerenin önüne oturdu ve akşam

yemeği için patates soymaya başladı. Belgin‟den ses seda

yoktu hâlâ.

Bir ara gözleri eski okula kayıverdi. Lojmanın kapısı

açıktı; alnı gıykaçlı ve ak örtülü yaşlı bir kadın girip çıkı-

yordu. Kadında yabansı bir şey vardı, özenle baktı. “Ta-

mam” diye mırıldandı, “kesin bu köyden değil, kuşağı

dışında ne üç eteği, ne de önüceği var çünkü.” Uzun boy-

lu genç bir erkek, omzunda bir sandıkla gelip kadının

girip çıktığı kapıda kayboldu. “Ha!” diye düşündü Metin,

“sanırım Gürkan gelmiş.”


58

Altı

Önüne çektiği lambaya bakıp “Aa!” dedi, “gazı bit-

miş.”

Kendisine dokundurma yapıldığını sanan Asiye, “Ne

didin aba?” diye seslendi.

Elektrik kesildiği zaman hazırda bekleyen gaz lamba-

sını yakardı annesi. Kokusunu bilirdi, kömürlükte hazır-

da tutulan saplı tenekeyi de. Ancak Işıklar‟da içli dışlı

olmuştu titrek ışığıyla. “Gaz, Asiye... Bitmiş de...”

“He!”

Katırı tutup şişeyi çıkardı. Aralığa geçti ve gazlığı, gaz-

yağı tenekesinin yanına bıraktı.

Asiye, idare lambasının loş, titrek ışığında oturmuş so-

ğan doğruyordu. Yekinip, “Aba” dedi, “ben goysem.”

Ele bulaşan gazın bir tencere yemeği yenilemez hale

getirdiğini görmüş, o berbat tada ilk kez tanık olmuştu

köye göçüp geldiği akşam. “Yo, sen dur! Elini yağlama.”


59

“Öle ya!”

Bu deneyimden sonra gaz tenekesini sahanlıktaki nişe

koymuş, olası kazaları önlemişti Belgin. „Aklını seveyim

senin!‟ Getirdiği gazlığı yere koydu, alttan tuttu, sağ eliy-

le sola döndürüp katırı ayırdı. Ağzına huniyi yerleştirdi.

Tenekeyi dikkatlice eğdi ve depoyu boynuna değin dol-

durdu.

Odaya döndü ve lambayı masaya bıraktı. Ellerini bur-

nuna götürdü, az biraz kokuyordu, „ama yine de sabun-

lamam gerek.‟ Uzanıp ocak kaşından aldığı kibritle fitili

tutuşturdu. Şişeyi taktığı anda sarıca bir ışık fışkırmaya

başladı.

Aklına koyduğu, dünden beri düşündüğü şeyi yapmak

için ilk adımı atma zamanı yaklaşıyordu. Hazırlığını adım

adım, ancak şaşırmadan bitirmeliydi. Düşündüğü son

sözcükle birlikte yüreği atmaya başladı. Derin bir soluk

aldı. Eşya sandığından kalem defter bulup geldi ve masa-

ya oturdu. Boş bir sayfaya, “Saat onda sana geliyorum.

Ne olur beni kırma.” yazdı. Yaprağı söktü ve ikiye katla-

dı. Beğenmedi, bir daha katladı ve özenle araya koyup

defteri kapattı.

İkinci adımın gerçekleşme yeri olan mutfağa geçip

Asiye‟ye baktı: “Soğan tamam galiba.”

„Kurban Bayramı‟nda annesinin yapacağı güce köfte

hazırlığından beri bu denli yoğun soğan doğramadığını‟


60

düşünen Asiye, elinin tersiyle alnına düşen saçlarını yana

attı: “Temam aba.”

Bulaşıklığa geçip ibrikten su dökerek ellerini sabunladı

geldi, tezgâhın önünde durdu. „Reddetmediğine göre, çok

hoşuna gitmiş demektir. Buna da bayılacaksın eminim.‟

Yarıya değin kıyma dolu kabı önüne çekip, “Asiye” dedi,

“bittiyse soğanı bana ver.”

“Bitti aba. Buyur.”

Soğanı kıymaya boşalttı, üzerine bir tutam baharat ve

tuz serpti. Uzandı, önceden hazırladığı ıslanmış, suyu

alınmış ekmeği de katıp iyice yoğurdu.

Kabı Asiye‟ye itip, “Geçen günkü gibi kız.” dedi. Bili-

yordu, tadında sorun olmayacaktı, ancak şekli de çok

önemliydi. “Aynı boyda olsun ama.”

Hem annesi, hem de komşuları tarafından el becerisi-

nin beğenildiğini bilen Asiye, “Temam aba.” dedi. „Belli

ki abam özenmemi isteyo, ben de daha eyisini yaparım

gali.‟ Kabı önüne çekti ve kopardığı parçaları köfte biçimli

yuvarlayıp ezerek bir tepsiye dizdi.

Belgin, bu kez gazocağını aldı ve ısıtma çanağına bir

miktar ispirto döktü, idare lambasıyla tutuşturdu. Hava

musluğunu sıkarken derin derin soludu. Mavi bir alevle

yanan ispirto burnuna doğru tüterken, „medense‟ diye

düşündü, „bu kokuya bayılıyorum.‟


61

Alev solmaya başladığı anda pompaya iki kez bastı,

topacın kızarmasıyla birlikte birkaç kez daha. „Ocak yak-

mayı iyi ki öğrenmişim, değilse lambada başıma gelenle-

rin bir benzeriyle karşılaşmak işten değil.‟ Ateş tavını al-

dı. Tuhaf bir hışırtıyla püskürmeye başlayan yalımı gö-

rünce “Oh be!” dedi, “Çok tatlısın sen ocak!” Gözlerini

kapattı, önünde iki üç saniye canlanıveren Metin‟e, „sen

de benim gibi yanıyor musun, ah bir bilebilsem‟ diye ses-

lendi içinden.

Asiye, tepsiyi gösterip, “Aba, bitti.” dedi.

Belgin, kalktı ve ellerini yıkayıp geldi. Ocağın önüne

çömeldi ve Asiye‟ye seslendi: “Şu tavaya yağ koyup bana

getirsene.”

Kız, denileni yapıp kenara çekildi.

“Asiye.”

“He.”

“Lambayı alıver canım. Tava, idareyle iyi görünmü-

yor.”

Asiye, bir koşu lambayı getirdi, tezgâha koydu. Öğ-

renmenin bir yolu da yapılan işe öykünmekti. „Anam izin

virirse, bi şınık budağa birez et alır ben de dinerim inşal-

lah.‟ Belgin‟i seyretmeye başladı.

Belgin, az biraz ısınan yağa bir çimdik köfte atıp tavına

baktı. Cızırtıya koşut, “Bu sefer çok güzel olacak galiba.”


62

dedi. Artık beş on dakika içinde köfteler kızarır ve „sevdi-

ğinin gönlüne giden yolun olası son pürüzleri‟ de ortadan

kalkardı.

Doğrusu, „bir tabak köfteyle gönül yolunun ne denli

açılacağını‟ hiç bilmiyordu, ancak deneyecekti işte. Pusu-

layı yerinden alıp tabağın altına gizledi ve siniye bir tas

yoğurt ekledi.

Asiye, hevesle atıldı: “Aba sorfeyi ben gursem?”

Belgin, “Ha... Dur kız!” dedi gülerek, siniyi alıp uzattı:

“Bunu Metin Öğretmen‟e götürüver gel de öyle.”

Asiye, koca tepsiyi kaptığı gibi kapıya yürüdü ve Bel-

gin‟e dönüp onaylayan bir imle gülümsedi.

Önceki yemeği çevirmediğine ve karşılaştıkları gün

bastıra bastıra teşekkür ettiğine bakılırsa, Metin‟in bunu

da kabul edeceğini umuyordu, ama „ya pusulada yaza-

nı...‟

Düşüne düşüne vardığı sonuca göre aslında Metin‟in

vereceği tepki, kendisi için „bir hayat memat‟ sorunuydu.

Artık böyle kurgulamaya başlamıştı ilişkilerini ve bu bi-

çimde gelişmek zorundaydı her şey. Bodrumda, biraz da

olupbittiye getirdiği, baştan sona çılgınlık göstereni olan

„öp beni‟ çağrısına yanıt vermeseydi Metin, asla böyle bir

yargıya varamazdı. Bir kararla düş gücüne yüklendi, ama

öncekine ekleyebileceği kayda değer hiç bir şey kestire-

medi. „Ya umduğumu bulacağım ya da tersini, o kadar...‟


63

Bugüne değin, Işıklar‟a atanması dışında, ne istediyse

elde etmişti. Ya da olumsuz başlayan bir şey, batası Ah-

met olayında geliştiği gibi, dönüp dolaşıp olumluya evi-

rilmişti. „Oysa bu akşam?‟

Belli ki bu akşam bambaşka bir akşamdı ve üstelik ya-

bansı bir güdünün onulmaz bir tutsağıydı sanki. İçi dolu

doluydu ve garip bir sıkıntıyla titreyip duruyordu.

“Aman Allah‟ım” diye mırıldandı, “ya kabul etmez-

se...” Sağ elini yüreğinin üstüne koydu ve derin bir ah

çekti. Özünün eridiğini, gönlünün bulandığını ve apış

arasında bir tikin atmaya başladığını duyumsadığı anda

Asiye çat kapı içeriye girdi.

Belgin‟e gülümseyerek bakan Asiye, „tamam aba‟ diye

başını salladı, gözlerini de açıp kaparken.

Eli boş geldiğine göre Metin‟in ikramı kabul ettiği ke-

sindi, ancak pusula aklında dönüp dolanırken o denli he-

yecanlıydı ki sormadan edemezdi. “Metin Öğretmen bir

şey dedi mi?”

Başını iki yana sallayan Asiye, “He…” dedi, “Bana

„sağ olasın‟ didi, sana da selam söledi.” O kadar doğal

şeylerdi ki bunlar, „abam niye öle bakıyo ağnamadım.‟

Sofrayı bıraktığı halde görünce sordu: “Masaya mı yire

mi?”


64

Belgin, yanıt vermeden ocağa geçip köfte tepsisini alıp

getirdi, örtüsünü sıyırıp masaya bıraktı. Asiye de diğer

yiyecekleri getirdi. Güle oynaya yemeye başladılar.

Bir ara dilinin ucuna geliveren şeyi Belgin‟e sorup

sormamakta karasız kalan Asiye, „hellam‟ dedi içinden,

görüp tanık olmadığı, ancak yaşıtlarından şehirli kızların

böyle bir şeyler yaptıklarını öğrendiği gibi, „Belgin Aba‟m

da Metin örtmenle oynaşıyo mu ne.‟ Şimdi değil, daha

sonra soracaktı doğru olup olmadığını abasına.

Verilen emri itirazsız yerine getiren Asiye‟nin Metin‟e

olan ilgisini sezebileceğini düşündü Belgin. Bir işi çabu-

cak kavrayıverdiğine bakılırsa, göründüğü gibi değil, ol-

dukça zeki olmalıydı. Gözlediği olumlu tavırlarına karşın

daha sır paylaşabilecek biri olup olmadığına karar vere-

memişti. Güven duyulabileceğine emin olursa, „yatılı

kalma‟ teklifi yapacaktı kıza.

Yemekten sonra bulaşığı yıkamak için kollarını sıvayan

Asiye‟yi, „bugün kendi yıkayacağını‟ söyleyen Belgin er-

kenden evine gönderdi.

Lambayı kıstı ve gidip pencere önüne oturdu, dışarıyı

gözlemeye başladı. Bu gece, gökyüzü de bir başkaydı.

Atlas kubbe pırıl pırıl yıldız kaynıyordu. Kutupyıldızı da

göz kırpıp duruyordu Afyon‟un üstünde. Bir itiyle inive-

ren gözlerini karşı pencereye çevirdi ve bir an takıldı kal-

dı. Belli ki bundan sonra yıldızlara lojman lambası da ka-

tılacaktı. Oysa Metin‟in penceresini gözlemek ne hoş


65

olurdu. Derin bir oh çekti, “Ama” diye mırıldandı, “bu-

nun da bir yolunu bulacağım.”

Saatine baktı: Fosforlu gösterenler buluşma anına anca

beş dakika kaldığını söylüyordu. Bir kaygıyla dışarlık

terliğini giydi ve kapıyı çekip kilitledi ve çıktı. İstem dışı,

karşı dama baktı. “Hım!” diye mırıldandı, Raşit Ağa‟nın

penceresi kapkaraydı. „Demek ki çoktan yatmışlar.‟

Merdiveni özenle indi ve dış kapıyı yavaşça açtı. Çıktı

ve ağır ağır kanadı çekti. Boşta kalan mandalı yavaşça

gediğine yerleştirdi. Duvarı izleye sürtüne gelebildiği ko-

ca kapının önünde durdu. Bir soluk, çevreyi kolaçan etti.

El yordamıyla yerini buldu ve mandala bastı. Kalp atışla-

rına koşut, derin derin soludu ve kanadına omzuyla yük-

lendi.

Bir el, kolundan tutup çekiverdi. Sevdiği imgenin sırtı-

nı kapıya dayadığını, tütün kokan ağzıyla, titreyen du-

daklarını kapatıverdiğini ve elini tik yerine attığını du-

yumsadığı anda içi fokur fokur kaynamaya, ayakları yer-

den kesilmeye, neredeyse kanatlanıp bütün benliğiyle

yıldızlara doğru uçmaya başladı...

İmamın sabah ezanını okumasına yarım saat ya da

kırk, kırk beş dakika kala Metin‟le son kez öpüştüler ve

toparlandılar. Lambanın kısık ve ölgün sarı ışığında ikisi-


66

nin de yüzlerinde birbirlerine baktıkça görebildikleri bir

ışık parlıyordu neredeyse. “Haydi” diye fısıldadı Metin,

“birine yakalanmadan seni evine geçireyim.”

Aslında „görseler ne olur‟ diyecek kadar cesurdu ikisi

de. Ancak burası Işıklar‟dı ve bu tür ilişkiler anca masal-

larda dile getirilebilirdi. “Tamam” diye onadı Belgin. Üs-

tüne başına bir daha göz atmaya gerek görmeden kalktı,

ayaktaki Metin‟in kolunu tuttu, aralığa kadar yürüdüler.

Köpeğin havlamasına meydan vermemek için merdi-

ven başında Belgin‟den sıyrılan Metin hızla basamakları

indi, Janson‟ı tasmasından tuttu. Yıldızların göreceli ay-

dınlığında merdiveni inen Belgin, körelen sundurma altı-

nı el yordamıyla geçti, kapıya dayanınca “Metin‟im!” diye

fısıldadı.

Köpeği bırakan Metin, bir koşu geldi, Belgin‟in beline

sarıldı, dudaklarına dudaklarıyla hafifçe dokundu, “Güle

güle.” dedi, ayrıldı, kapıyı dikkatlice araladı ve Belgin‟in

kolundan tutup çekti. “Seni kapına kadar götüreyim.”

Ne hoş bir şey olurdu bu, ancak Belgin “Tamam da”

diye fısıldadı, “ne konuşmuştuk yatakta?”

“Öyleyse… Kendine iyi bak.”

“Hoşça kal sevgilim.”

Bir kedi yumuşaklığıyla duvarı, bakkal kepengini geri-

de bırakan Belgin, kapıya varır varmaz elini mandala attı,

geriye dönüp Metin‟i bıraktığı yere baktı. Sanki bir çift


67

göz kendisini sevgiyle izliyor, göremediği, ama var say-

dığı bir el havaya kalkmış „iyi sabahlar‟ diye sallanıyordu.

Yine kedi sessizliğiyle ve adım adım basamakları tır-

mandı, cebinden anahtarı çıkardı ve kapıyı açıp çabucak

içeriye kaydı. Açık pencereden sızan yıldızların yansıyan

yarı karanlığında yatağını buldu ve yorganı çekip sırt üs-

tü uzandı.

Tatlı bir yorgunluk sarmıştı ayak tırnaklarından saç uç-

larına değin bütün bedenini. İçi, tarif edemediği bir hafif-

likle dolarken göz kapakları ağırlaşmaya başladı. Üst üs-

te, derin derin bir ah çekti, tuttuğu soluğunu ağır ağır ve-

rirken kendinden geçiverdi.

Belediye başkanı esip gürlüyor ve “Bak Belgin!” diyor-

du, “Ya dediğimi yaparsın ya da...”

“Ya da?”

Adamın bakışları, „ölümlerden ölüm beğen‟ der gibi

kinle doluydu. Birden yanakları geriliverdi, “Bana bak!”

dedi, “Sana öyle bir bela musallat ederim ki...”

Kaybedeceği neyi kalmıştı ki Belgin‟in. Yabanıl bir

korkusuzlukla, “Haydi ettin diyelim...” dedi, “Herhalde

biz de boş duracak değiliz ya başkan efendi!”


68

“Bak bak! Hâlâ konuşuyor.”

“Sen bana bak başkan! İyice bir düşün istersen! Sonra...

Sonra yeğenine ne diyeceğini de iyi hesapla. Ona göre,

anladın mı?”

Umulmadık bir çıkıştı ya da karşı koyuştu bu. Ne ya-

pacağını şaşıran başkan yutkundu kaldı. Öyle ya, gün

gelir her gizli şey gibi, bu da açığa çıkardı. O zaman ne

yapacağını şimdiden kestiremezdi. „Şu halde‟ diye dü-

şündü. İşi alttan alması gerekirdi ve öyle de yaptı: “Şimdi

sen” dedi, “Afyon‟u kabul et, kalanını sonra düşünürüz.”

Ahmet askerde ve kendisi de Afyon‟da olacaktı. Bu da

bir çözümdü, ama istediği gibi değildi ki. „Ahmet ne ya-

parsa yapsın...‟ diye düşündü. „Ama annem... Ya Ha-

kan...‟ Ta oralardan Güney‟e gelip gitmek başlı başına bir

sıkıntı olacaktı, ama kim bilir, belki de...

Arkadaşı Aliye‟nin ağabeyi avukattı ve birden onun

Afyon‟da çalıştığını anımsadı. Bir çözüm olabilirdi bu, bir

umuttu olası. Başını kaldırdı ve başkana alayla, “Sen”

dedi, saygıdan kaygıdan vazgeçip, “başka umarım olma-

dığını düşünüyorsun, öyle mi? Öyle biledur... Gene de...

Gene de teklifini kabul ediyorum... Bayram yap emi!”

Başkanın gözleri çakmak çakmak, “Başlatma beni...”

dedi ve gerisini getiremedi: “La havle vela...”


69

Belgin, bir kararla ellerini beline dayadı ve gülmeye

başladı: “Artık bundan sonra, münasip yerine kına yakar-

sın başkan!”

Çalınan bir kapının tık taklarıyla uyanıverdi, “Kına ya-

karsın…” diye mırıldandı, “Öf be Ahmet öf… Hakan‟ım!”


70

Yedi

Kahvaltıdan sonra oturma odasına geçti, pencere

önündeki kanepeye oturdu. Çoktan beri okumak isteyip

de fırsat bulamadığı edebiyat hocasının yazdığı Bolvadin

Tarihi adlı kitabın birinci sayfasını açtı ve okumaya baş-

ladı. Üçüncü sayfaya gelince gözleri sulanmaya başladı.

Birkaç aydır eline kitap almadığını anımsadı, „bir süre

gözlerimi alıştırmam gerek‟ diye düşündü ve kitabı ters

çevirip sağ tarafına koydu.

Dinlenmek amcacıyla gözlerini kapattı. „Yeni yasanın

kaldırdığı yedek subaylık yerine alındıkları kırk beş gün-

lük temel eğitimin ayın on beşinde biteceği gün‟ canlan-

maya başladı göz kapakları altında.

Komutan bölükteki öğretmenleri toplamış ve kurmay

başkanlığından gelen emri duyurmuştu. İki seçenekleri

vardı; ya okuma yazma okulunda gönüllü kalacaklar ya

da kura çekerek, okuma yazma okulları ile milli eğitim

arasında şanslarını deneyeceklerdi. Ancak akşamın beşine

değin dileyenlerin karşılıklı yer değiştirme hakları da


71

vardı. Hangi biçimde olursa olsun, okuma yazma okulla-

rında bir yılını dolduran öğretmen milli eğitim emrine

geçecek, askerliğinin kalan kısmını dilediği bir ilde ta-

mamlayabilecekti. Doğrudan milli eğitim emrine verilen-

ler ise, atandığı ilde iki yıl çalıştıktan sonra, ancak dilediği

ili isteme hakkı kazanabileceklerdi.

İkisi de Afyonluydu; kendisi Bolvadin‟den, Altan da

Çay‟dan. İlginç olan, askerde aynı bölüğe düşünceye de-

ğin birbirlerini hiç tanışmamış olmalarıydı.

Kendisinin okuma yazma okullarına değgin olumsuz

önyargısına karşın Altan için iş işti, o kadar. Gene de kır-

mamış ve birlikte kuraya katılmışlardı.

Altan, milli eğitimi çekmiş ve Afyon‟a atanacaktı: Çok

büyük bir şanstı bu. Kendisi ise o gün tersinden kalkmış

olmalıydı ki, okuma yazma okulunda kalacaktı. Bu da

büyük bir düş kırıklığıydı elbet ve hemen becayiş yapabi-

leceği birini aramaya çıkmıştı. Dördüncü bölükte Afyon‟u

çeken, ancak okuma yazmaya düşen birini becayiş için

sorup duran bir kişi olduğunu öğrenmiş ve gidip bulmuş-

tu. Meğer öğretmenin karısı da meslektaşmış ve eş duru-

mundan Afyon‟a atanıp atanmayacağını pek kestiremi-

yormuş… Anlaşıp yer değiştirme dilekçelerini vermişler-

di.

Isparta‟daki okul müdürünün de buna benzer bir so-

runu vardı. Eşi bir bankada çalışıyormuş ve burada şube-

si yokmuş… O da bir er öğretmendi ve çalıştığı bu köye


72

iki yıl mahkûmdu. Çiçeği burnunda olmasına karşın öğ-

retmen dünyasının bir yığın sorununa tanık olmuştu. As-

kerlik, er öğretmenlik, okuma yazma okulları, köylere

uyum sıkıntıları yanında devletin öğretmen açığına bul-

duğu garip çözümler… Üçü evli diğerleri bekâr, on iki

öğretmen çalışıyordu, askere alınıp ayrıldığı köyde. Mü-

dür lojmanı hariç hiç birinin başlarını sokabilecekleri doğ-

ru dürüst bir barınak bile yoktu. Tuvaleti, banyosu ev

sahibiyle müşterek, mutfağı aynı olan, ev demeye bin ta-

nık isteyen odalarda ikişer üçer kalıyorlardı. Bir biçimde

yemek işini çözüyorlardı, ancak çamaşır yıkamakta bü-

yük sıkıntı çekiyorlardı. Afyon, kendi memleketiydi, bir

yolunu bulur çamaşırı anasına götürebilirdi.

Her genç erkeğin elini kolunu bağlayan bir sorundu

askerlik. „Çok şükür, bunu da atlattık.‟ Liseye başlarken

yedek subay olacağını düşlediğini anımsadı. Altan da

benzer nedenlerle farkları vermiş...

Son sınıfın ikinci yarısına doğru elinden alınmıştı liseli-

lerin hayallerindeki subaylık. Bir fakülteyi kazanıp kaza-

namayacağını kestiremediği için sınava da başvurmamış-

tı. „Öğretmenlerin kısa bir eğitim gördükten sonra okulla-

ra atandığını ve burada çalışarak tezkere aldıklarını‟


73

duymuştu. „Aklımda öğretmenlik yoktu ama.‟ Sorup so-

ruşturmuş, çıkışını alır almaz öğretmen okulu fark sınav-

larına başvurmuş ve bilgisinin tazeliğinden olsa gerek,

güz döneminde bütün dersleri vererek diplomasını almış-

tı.

Bir garip şans mıydı ya da kader miydi bu, pek kesti-

rememişti ve hemen ataması yapılmış, ikinci yılın sonun-

da da stajyerliği kalkar kalkamaz günü gelen askerliği

için şubeye gidip sülüsünü almış ve Denizli‟nin yolunu

tutmuştu.

Kırk beş gün sürmüştü temel eğitim. Ne de çabuk geç-

tiğini anımsarken, kaldığı yerden devam etmek için kitabı

aldı. Bu kez on sayfa kadar ilerleyebildi. Aslında biraz

daha dayanabilirdi gözleri, ancak bu döneme ilişkin ya-

şadıkları aklına geldikçe okuduklarını anlaması olanak-

sızdı artık.

Gözlerinin önüne dağıtım günü gelip oturdu bu kez.

Günlerden Salı‟ydı ve hiç unutmayacaktı o günü. Öğlen

olduğu halde hiçbir haber yoktu dağıtımdan. „Askerlik

bu, olası ertelenmiş olmalı‟ diye düşünmüş ya da böyle

yorumlamışlardı özgürlüğü heyecanla bekleyen er öğ-

retmenler. Bölük komutanı coğrafya öğretmeniydi. Önce-

den duyurulmuş olduğu halde oluşmaya başlayan belir-

sizliği, üstleriyle görüşerek çözmüş ve dörde doğru dile-

yen öğretmenin birliğinden ayrılabileceği duyurulmuştu.

Askerlik zorunlu bir görevdi elbet, ancak baştan sona bü-


74

yük bir kısıtlılıktı aynı zamanda. Öğretmen bölüğünü bir

telaştır sarıvermişti. Bir yandan yazıcıya ya da sivil eşya-

sını alabilmek için depolara koşulmuş ve bir yandan da

vedalaşmalar başlamıştı.

Yazıcıdan becayişin kabul edildiğini öğrenir öğrenmez

dağıtım belgelerini alıp depoya gitmişti.

Eğitim üniformaları teslim edilmiş ve siviller giyilmişti.

Depo çavuşuna „hayırlı tezkereler‟ dilenmiş ve gruplar

halinde nizamiyeye akmaya başlamışlardı er öğretmenler.

O günü şimdi de birebir yaşıyordu neredeyse Necati.

Denizli‟nin bütün taksileri gelip kapıda sıraya girmişti

olası. Birini çevirip, garaja yakın bir otele yerleşmişlerdi.

Ayın ortasıydı ve hemen göreve başlasalar aybaşına

değin maaş almaları da olanaksızdı. Fark ders mezuniyet

töreninde eğitim şefinin „ısrarla uymaları gerektiğini‟ söy-

lediği „ilk özlük haklarından‟ biriydi bu kural. Doğru olan

mehil hakkını kullanıp ayın sonuna doğru işbaşı yapmak-

tı, ancak böyle bir hakkın olup olmayacağını da pek bile-

miyorlardı. Yarın ilk işleri, gidip milli eğitime sormak

olacaktı. Bir süre salonda oturmuşlar ve erkenden yatmış-

lardı.

Bir süre uyku tutmadığını anımsadı Necati. „İnsan‟

demişti içinden, „eşdeğer bir okuldan çıkışlı olsa bile ye-

terli meslek bilgisi olmadan pek faydalı olamıyor.‟ Mesle-

ki bilginin uygulamaya konması sırasında yapılacak hata-


75

lar göreceliydi ve onarılması anında olasıydı. Oysa oku-

ma yazma, sınama yanılma ile kavratılabilecek bir olgu,

bir süreç değildi ki. Kaybedilen zaman ve telafisi olanak-

sız ya da çok zor olumsuzluklar da işin cabasıydı. „Mes-

lekten öğretmenle yedek subay öğretmen arasındaki fark

buydu işte‟ Necati‟ye göre.

Isparta‟da üçüncü sınıf verilmişti kendisine ve bir ön-

ceki yedek subay öğretmen çocukların anca yarısına

okuma yazma öğretebilmişti. Olası öğretmensiz okul

kalmasın diye bulunan bu çözüm Necati‟nin genellemesi-

ne göre hiç de iyi sonuçlar vermemişti. „Galiba tartışılabi-

lecek yanları da olsa er öğretmenlik iyi bir model.‟ Şu bi-

tirme gününde eğitim şefinin,„Köy Enstitüleri‟nin kapa-

tılmasıyla milletin sırtına büyük bir kambur yüklenmiştir‟

sözüydü aklında kalanlardan biri de. O zaman pek önem-

semediği bu cümlenin „ne büyük bir gerçeğe parmak bas-

tığını‟ şimdi daha iyi anlıyordu Necati.

„Komutla yatıp kalkmak‟ kolay unutulacak bir alışkan-

lık değildi. Öğlene kadar yatmaya karar verdikleri halde

erkenden uyanmışlar ve bir daha uyku tutmadığı için

kalkmışlardı. Her erkeğin anlatacağı farklı farklı askerlik

anıları vardır, ama komutsuz uyanışları „anıların baş çe-

keni‟ olacaktı şüphesiz Necati için. Kahvaltının ardından

doğruca Milli Eğitim Müdürlüğü‟ne gitmişler, yönlendi-

rildikleri sorumlu müdür yardımcısı, savunma bakanlı-

ğınca yapılan bu işlemin bir tür „yer değiştirme‟ olduğu-

nu ve bunun da bir süresi olabileceğini söylemişti. O za-


76

mana kadar atama yerleri de belli olabilirmiş olası. Bu

surumda ay sonuna doğru işe başlayabilirlermiş...

Oradan garaja geçtiler ve üç otobüsüne bilet aldılar: Al-

tıya doğru Afyon‟a ulaşırlarmış...

Altan, “Of be!” demişti, “Sanki soran var.”

Gülüverdiğini anımsadı Necati, “Ee...” demişti, “Kim

bilir, günde kaç kişi varış saatini de soruyordur. Bize de

peşinen yanıt vermiş oluyor herhalde.”

Çarşıya inmişler ve bir süre gezinmişlerdi. Önlerine çı-

kıveren bir çay bahçesine geçip öğlene değin oturmuşlar,

yemekten sonra da bir kahve bulup iki el tavla atmışlardı.

Otelden bavullarını alıp garaja geldiklerinde otobüs

kalkmak üzereydi. Çabucak yerlerine geçmişler ve aynı

anda otobüs de hareket etmişti.

Neden her şeyi ayrıntılarına varıncaya kadar anımsı-

yordu? Bu soruya her hangi bir yanıtı yoktu Necati‟nin.

Yol boyu susup kalışları, ancak muavinin Dinar‟a girer-

ken radyoyu açışı o an gibi gözlerinin önündeydi. Güzel

sesli bir kadın şarkılar söylüyordu. Hepsi bilinen parça-

lardı, ama sunumu yapılan son şarkı yeni bir besteymiş...

Şarkının girişi oldukça oynaktı ve şakrak bir tınısı var-

dı. Altan‟ın içi depreşivermişti yine ve şarkıcı kadın, “Rü-

ya gibi her hatıra...” diye inlemeye başlamıştı ona inat.


77

Doğruydu, „askerlik rüya gibi başlayıp bitivermişti iş-

te!‟ Dayanamayıp dürtmüştü koltuğunu Altan ve “Necati

dinle!” demişti, “Çok hoş bir şarkı bu yahu!”

Kendisinin de kulakları radyoda, “Ya...” demişti, “Ger-

çekten de öyle be!”

Annesinin sesiyle anılarından dönüverdi Necati. Belli

ki okumayı sürdüremeyecekti. Başlarken son sayfa ile

arka kapak arasına koyduğu kâğıdı kaldığı yere yerleştir-

di. “Çay demledim yavrum. Haberin olsun dedim de…”

„Çay‟ sözcüğü, hiç yeri değilken Altan‟ı çağrıştırdı, da-

hası göreve başlamaktan çok nereye atandıklarını öğren-

mek için birlikte milli eğitime gittikleri günü de. Rastlantı

mı, yazgı mı, her neyse, askerlikte olduğu gibi birlikte

aynı köye tayin edilmişlerdi Altan‟la.

Şimdi daha iyi anımsıyordu, Afyon‟a gidip gelirken

otobüslerin çokça yolcu indir bindir yaptığı Çobanlar du-

rağının tam karşısında bulunan, bozkıra doğru uzanıp

giden yolun ağzına dikili „yön gösterme tabelasında‟ adı-

nı gördüğü görev yeri Işıklar Köyü‟nü.


78

Sekiz

Hayvanların sabahın erinde sulandığını ve ardından

yaylıma götürüldüğünü bilirdi Metin. Burada da kural

aynıydı. Havalar soğudukça ahıra mahkûm olmak da.

Her tür bakım Veli‟nin, inek sağımı da Zeynep Ana‟nın

işiydi. Asiye, Belgin‟e gidinceye değin annesine yardım

eder, Yakup‟a da anca ahır temizliği kalırdı.

Babasının sıkı sıkıya tembihlediği gibi iş bitimi çoğun-

lukla Metin‟e uğrar, bir isteğinin olup olmadığını sorardı.

O denli rahatsızdı ki Yakup‟un hizmet için kendisini

mecbur görmesinden. Kemik alımında zorlayarak kalma-

sını sağladığı bir lira olayı olası bir istisnaydı. Para verse

ya da bir armağan, er geç babası duyar, çocuğa eziyet

ederdi. „İncitmeden reddetmeyi‟ düşündü, ancak bastıran

babasıyla geleneklerin oğlanı yaralayacağını biliyordu

Metin. Buna gücenecek Kır Veli‟yi de eklemek gerekirdi

olası. Umarsız, „hiçbir şey buyurmamaya, ne yaparsa yal-

nızca teşekkür etmekle yetinmeye‟ karar verdi. „Öf‟ dedi

içinden, „işte bugün de geldi.‟ Yakup, bir süre sessiz kalan


79

Metin‟e baktı, boş kovaları görünce çeşmeden doldurup

geldi ve beklemeden gitti.

Metin, varıp gazocağını yaktı, çayı demledi. Belgin‟in

köftelerinden birkaçının kaldığını anımsadı. “Eh!” diye

mırıldandı, “Kahvaltıda da gider sanırım.”

Bir parça hamısızın arasını açıp köfteleri yerleştirdi ve

gülümsedi. „Bizim sıkmaya benzemez ama‟ diye içinden

geçirdi, „olsun.‟

Gecenin aklından çıkmayan hayaliyle mutlu, usuna

vurdukça da tedirgindi Metin. İnsan gönülle aklı arasında

gider gelirdi, ama fikir bir adım önde olmalıydı. „Ancak‟

dedi içindeki bene, „birbiriyle yarışacak yerde başa baş

kılabilsem iki olguyu, düğün bayram yapacağım.‟

Diğer sabahlardan farklı olarak, bu kez çayını su bar-

dağına koydu. Olası sevi kokan köfteli ekmeği ısırıp çayı

yudumlayarak kahvaltısını bitirdi.

Onun teklifsiz atağı karşısında ne kadar başı döndüy-

se, bir o kadar da kendisini borçlu hissediyordu Metin.

„Takanaklı olmak‟ ödünç almaya benziyordu kanısına

göre. Kaldı ki borcun zamanında ödenmesi çok önemliy-

di. İlişkinin başladığı günden bu yana Metin‟i düşündü-

ren, ikircikli kılan buydu aslında.

Olası yemek boşları da bu kurala girerdi. Asiye‟yi ak-

şamdan uyardığını anımsayınca gülümsedi. Gidip çay-


80

danlığı, bardağı ve kapları yıkadı. Siniyi, kızın gelip ala-

cağı yere bıraktı.

Taşucu‟nda eylül ile yaz arasında pek fark olmazdı,

oysa Afyon‟un sabahları oldukça serindi. Bir yeleği ola-

caktı, bulup giydi ve sokağa indi.

Yaşlı kadının erkenden çeşmeye gidip gelmesine bakı-

lırsa, Gürkan da kalkmış olmalıydı. Saatin on civarında

olabileceğini düşündü, ancak bakıp emin olunca, lojma-

nın dış kapısını itip avluya girdi.

Derslik, işlik ve öğretmen evinden oluşan kırklı yılların

üçlü tasarı yerine tek derslik ve öğretmen evi olarak kuru-

lan ellili yıllara özgü bir taş binaydı bu, Taşucu‟ndaki me-

zun olduğu okulu az buçuk andıran. Çok yönlü eğitim

merkezleri olan bu yapılar, genellikle köyün orta yerine

kurulur, taş duvarları ve kiremit çatılarıyla ilgi çekerdi.

Kapıyı çaldı.

İki soluk sonra, kanadın birisi gıcırtıyla açıldı. Uzun

boylu, siyah saçlı genç bir erkek çıktı: “Efendim.”

Metin, elini uzatıp, “Ben Öğretmen Metin.” dedi, “Hoş

geldiniz.”

Genç, güleç yüzle elini uzattı, “Ben Gürkan.” dedi, ho-

lü gösterdi, “Buyurun Metin Bey.”

Karşıda kocaman bir kapı daha vardı, olası dersliğe

açılan. Soldaki oda ise belli ki mutfaktı ve sağda da hem


81

yatak odası, hem de salon olabilen bölüm. Bu eski lojman,

Metin‟in haneyinin bir benzeriydi neredeyse. Pencere

önüne ve yan köşeye birer tahta kanepe konmuştu. Ölü

duvarın birinin önüne, olası bire bir kare masa ve diğeri-

ne de yatak yükü dizilmişti.

Pencere önüne oturdular ve hal hatır ettiler.

„Bakışlarının güven verdiğini‟ düşünen Metin, artık

zamanla huyunu suyunu da öğrenecekti Gürkan‟ın. Başı-

nı çevirip kendi evine bakınca camın ayna yapması ya-

nında kolayca dikizlenebilecek bir açıdaydı penceresi. Bu

durumda, Belgin‟le ilişkilerini ilk fark edecek kişi olası

Gürkan olacaktı.

Aynı anda yaşlı kadın geldi ve belli belirsiz gülümse-

yerek Metin‟in bir adım önünde durdu, “Hoş geldin

oğul.”

„Kalıcı dostlukların tanışma sırasında oluşan ilk izle-

nimle oluşmaya başladığını, bunda gelenek ve görgüye

uyumun da önem taşıdığını‟ düşünen Metin, kalktı ve

kadının elini öptü. “Hoş bulduk efendim.”

Gözlerinde, sevecen bir ışıltı beliren kadın, “El öpenin

bol olsun!” dedi.

“Sağ olun.”

Metin, yerine geçti ve kadın da gelip yanına kuruldu.

Dönüp adını ve nereli olduğunu, ana babasının yaşayıp

yaşamadığını sordu. Metin‟in kardeş sayısını da öğren-


82

dikten sonra, kendilerinin Tokat‟ın köylüğünden oldukla-

rını, kocasının beş yıl önce öldüğünü, üç oğlundan Al-

tan‟ın Ankara‟da bakkal açtığını, ama öteki öğretmen oğ-

lu Serkan‟ın da Zonguldak‟a tayin edildiğini anlattı. Bir-

den doluktu, “Ah oğlum ah! Sultan Ana‟nda işte bu gur-

bete yar oldu.” dedi ve sustu.

Annesinin Işıklar‟ı gurbet görüp yaptığı sitem aslında

kendisine değil feleğeydi olası. Gürkan, „sıranın kendisine

geldiğini‟ imler gibi, “Sanırım” dedi, “yeni mezunsunuz

Metin Bey?”

“Öyle, haziran...”

Davranışları baştan sona doğaldı Metin‟in ve bu da

güven veriyordu Gürkan‟a. “Ben bitirmelerde tek dersten

taktım da... Eylülde mezun oldum, ama anca şubat ayın-

da atamam yapıldı.”

“Evet.”

„Bundan sonra kendisine fırsat verilmeyeceğini‟ düşü-

nen Sultan Ana, kalkıp mutfağa geçti.

Metin, çok öğretmenli okullarda kıdemli ya da erken

atanan kişiye müdür yetkisi verildiğini duymuştu stajda-

ki öğretmenlerden. İçinden, “Demek ki” diye geçirdi,

“Gürkan‟ın müdürlüğü de böyle bir şey.”

Gürkan, “Metin Bey” dedi, “İlköğretim‟den, bir kadın

öğretmen atandığını söylediler. Gelmiş, Ağa da evine yer-

leştirmiş. Tanışmış olmalısınız?”


83

Metin, „evet‟ anlamında başını salladı.

“Ee... Nasıl biri?”

Yüreği atmaya başladı. Olası gıyabında bir şeyler

duymuştu Gürkan ya da öyle olacağını var saydı Metin.

Daha, hemen sevgili olduklarını diyemezdi elbet. “Bile-

mem... Nasıl olsa bugün yarın öğrenirsiniz.”

„Başkası hakkında ileri geri konuşmayı sevmiyor galiba

Metin.‟ Onu onaylamaktan başka çaresi yoktu artık, “Öy-

le ya...”

Konuyu Belgin‟den uzaklaşmak için “Ha...” dedi Me-

tin. “ Gürkan Bey, başka atama var mı?”

“Var, iki er öğretmen...”

Metin, „o da ne‟ der gibi Gürkan‟a baktı.

„Olayı duymadığına‟ hükmetti Gürkan, „yeni mezun

ama. Doğal.‟ Yüzüne ciddi bir tavır takındı, “Artık yedek

subaylık bizden alındı. Ya askeri okuma yazma okulla-

rında ya da milli eğitimde er öğretmen olarak çalışaca-

ğız.”

“Yedek subay öğretmenlik?”

“Terhis olanların yerine atama olmadığına göre yerini

er öğretmenlik almış olmalı.”

“Şu halde, kadro tamam gibi…”

“Sayılır, ancak artabilir de.”


84

Bildiği, az biraz da tahmin edemediği şeyler dışında da

gelişmeler vardı olası Metin‟in. “Ya.”

“Kadastro gelecekti?”

“Gelmişler... Bildiğiniz gibi.”

“Başka?”

Sorumluluğu bir an önce üstünden atmalıydı. “Ha...”

dedi, “Diplomalar okulda. İlköğretim‟den Hasan Bey da-

ğıtmamı istedi, ancak sizi bekledim.”

Bu, güzel bir çalımdı ve aynı zamanda edinmeye baş-

ladığı güvenin de değişik bir göstereniydi, “Teşekkür

ederim Metin Bey!”

Metin, “Anahtarın tapucularda olmasını pek anlaya-

madım ama…” dedi, Gürkan‟a nedenini soran bakışlarıy-

la da. “Evrakları yönetim odasına bıraktım.”

Kadastro memurlarının evrak güvenliğinden bihaber

oldukları düşünülemezdi. Buradan çıkışla diplomalara

„bir hal gelmediğinden‟ emindi Gürkan, ancak yedek

anahtarın ellerinde olması da çok garipti. „Muhtar, böyle

bir yanlış yapmazdı ama.‟ Yine de hoşnuttu, “Tekrar te-

şekkür...”

Hem „hoş geldin‟ görevini, hem de „rahatsız olduğu şe-

yi‟ çözdüğünü düşünen Metin, gitmek için yekindi: “İz-

ninizle…”


85

İçinden geliveren bir itiyle, “Ben, okula uğrayacağım.”

dedi Gürkan, “İsterseniz birlikte gidelim.”

Gürkan‟ın tek başına yapabileceği okul ziyaretine ken-

disini de çağırması ilginçti. İşi gücü yoktu Metin‟in ve

olası Belgin‟le de karşılaşabilirlerdi orada. “Tamam,

olur.”

Kalktılar.

Eşiğe döndükleri sırada Gürkan, mutfağa doğru ses-

lendi: “Biz çıkıyoruz ana.”

“Amma Gürkan‟ım... Kahve yapacaktım.”

Gürkan‟ın „kahve sunum kılgısını‟ unuttuğuna hük-

metti Metin. Ondan önce atıldı: “Sağ olun, içmiş sayın

ana.”

Pek belli etmese de az buçuk utanan Gürkan durdu,

eliyle çıktıkları salon kapısını gösterip “Ama hocam...”

dedi.

“Dedim ya Gürkan Bey, içmiş sayın lütfen!”

“Ama... Borcum olsun.”

Öyle içten davranıyordu ki Gürkan. Kararlılığı karşı-

sında „reddeden sanacağı‟ kaygısıyla bir an geriye dönüp

dönmemekte ikircikli kalan Metin, gördüğü „durumu ka-

bul etme‟ haline hafifçe gülümsedi: “Tamam.”

Çıktılar ve doğruca bakkalın önüne geldiler. Ayakta,

Raşit‟le birkaç dakika söyleştiler.


86

Bir an, Belgin‟i çağırmayı düşünen Metin, fazla ilgi

göstermekle ilişkilerinin anlaşılacağı yargısıyla bundan

vazgeçti. „Daha çok erkendi ve bir süre her şey gizli kal-

malıydı.‟ Kaldı ki şu anda Belgin tarafından adım adım

izlendiğinden emindi. Fırsat buldukça, „neden çağırılma-

dığını anıştırıp duracağını‟ da iyi biliyordu; „ama olsun,

akla uygun bir yanıt bulurum o zaman nasıl olsa.‟

Yol boyu yaz tatilinden, Afyon‟un eylül serinliğinden,

köyün bozkırın ortasında yapa yalnız kalışından söz ede-

rek okula vardılar.

Avluya gelince Gürkan, “Okul iyi de” dedi “su sıkın-

tımız var.”

“Yani?”

“Aslında çeşme teknesinden okul tuvalet deposuna bir

hat döşenmiş. Çalışıyor olmalı. Sözün kısası, çeşme anca

köye yetiyor. Yani kullanma suyumuz var, ama içme su-

yumuz yok.”

“Buna muhtar ne diyor?”

“Şimdilik başka yapacak bir şey yokmuş. Eğer köye ek

su getirtebilirse okula da bağlanacakmış.”

Makam odası, giriş kapısının karşısındaydı. Metin,

Müşfik‟ten alıp gelmeyi düşünürken, Gürkan, elini cebine

sokup bir tomar anahtar çıkardı, biriyle kilidi açtı ve oda-

ya girdiler.


87

Metin‟in diplomaları koyarken gördüğü gibi pencere

önüne dikdörtgen bir masa ve arkasına kanatlı bir koltuk

konmuştu, kör duvarla oluşan köşeye de tek kanatlı metal

bir dolap. Masanın önünde küçük bir sehpa ile iki yanın-

da birer sandalye vardı. Karşı duvarda ise kocaman çer-

çeveli, kalpaklı bir Atatürk resmi asılıydı.

Gürkan, orta çekmeceden bir bez aldı.

Metin, “Bezi lütfen bana verin de” dedi, “ıslatayım.”

Gürkan, ikircikli: “Ama...”

“Ne olacak ben yapsam?”

“Tamam. Öyle olsun.”

Kadastrocuların dinlenme yerinde toz bezini ıslatıp ge-

len Metin, Gürkan‟ın karşı koymasına aldırmadan koltu-

ğu, sandalyeleri ve sehpayı sildi. Yıkamak için kapıya

döndüğü anda Belgin‟le burun buruna geliverdiler ve iki

soluk bakıştılar.

Belgin, yine aygın baygın gülümsedi: “Günaydın.”

Gürkan, „kadasrocu musun sen‟ der gibi Belgin‟e baktı,

bir yandan „arazide kadın çalıştırılmadığını‟ da düşünür-

ken, ancak soran gözleri Metin‟de, “Günaydın.” dedi.

Metin, atıldı: “Gürkan Bey, bu Belgin Hanım.”

Bu kez, „kim bu kadın‟ der gibi bir Metin‟e bir Belgin‟e

bakakaldı Gürkan.


88

Kendini „dut yutmuş bülbüle‟ benzeten ve aynı anda

neden nutkunun tutulduğunu bir türlü çözemeyen Metin,

“Hoca Hanım...” diyebildi.

„Boy pos yerinde, güzel bir kadın‟ diye içinden geçirir-

ken şaşkınlığını da atan Gürkan, “Ha!” dedi ve Belgin‟e

elini uzattı: “Hoş geldiniz.”

Belgin, „güzel çocuk‟ dedi içindeki bene, „ama Metin‟im

daha yakışıklı.‟ Hafiften kıkırdadı, “Teşekkürler. Siz de

hoş geldiniz.”

Gürkan, Belgin‟e sandalyenin birini gösterdi: “Buyu-

run hocanım.”

Oturdular.

Bu arada Metin de kirli bezi yıkayıp geldi, pencerenin

açma koluna astı ve Belgin‟in karşısına geçti.

Köyden, memleketten ve yolculuktan söz açıldı. Gür-

kan‟a göre uzun çeken yollar çok sıkıcı oluyormuş...

Kahveye gidip Ali Kemal‟le tanıştığını ve Eski Cami

imamıyla görüştüğünü anlatan Metin, birkaç gün içinde

Yeni Cami‟ye de uğramayı düşünüyormuş...

Belgin, sorulmadığı halde geldiği yeri açıkladı, ancak

niçin Afyon‟u yeğlediğine hiç değinmedi. Sonra arkasına

yaslandı ve sustu.


89

Konu sırası kadastroculara gelince Gürkan kalktı, “Ba-

kalım” dedi, “okulu ne zaman boşaltacaklar, varıp bir

bakayım.”

Metin‟le Belgin‟i bağlamayan bir sorundu bu: Gürkan‟a

eşlik edip etmemeye karar vermek için bakıştılar, Belgin

sağ kaşını kaldırıp „olmazı‟ imledi, Metin de başını usulca

aşağı yukarı sallayarak kararı onadı.

Metin, oturduğu yerden, “Siz bilirsiniz Gürkan Bey.”

dedi.

Belgin de „siz bilirsiniz‟ imiyle dudaklarını büzdü ve

Gürkan‟a bakıp gülümsedi.

Gürkan çıkarken, Belgin de fırlayıp kapıyı örttü. Bir ça-

lımla atıldı ve Metin‟e sarıldı. İki soluk öpüştüler. Metin,

bir kararla geriye çekildi ve kapıyı açtı.

Belgin, nefes nefese: “Ama neden?”

Gözleri kaygıyla parlayan Metin, “Nedeni var mı Bel-

gin!” dedi, “Ya Gürkan geliverirse...”

Yükselen özgüveniyle başını kaldıran Belgin, “Olsun.”

dedi ve bir yandan da Gürkan‟ın yüzünün alacağı biçimi

düşünürken kıs kıs güldü.

“Ama daha değil, bence...”

Metin‟in sözü fazla keskin olmasa da bir kırbaç etkisi

yaptı Belgin‟de. Hiç hesapta yokken kısa sürede elde etti-

ği mutluluğu bir anda kaybetme riski de vardı yıldırım


90

hızıyla gelişen ilişkilerinde. Daha dikkatli olmalı ve tez

elden Metin‟i incitmemenin yollarını da bulmalıydı.

Sustular ve on dakika kadar birbirilerine bakışıp dur-

dular.

Metin, bacaklarını kırarak geri çekti ve ayaklarını san-

dalyenin altında doğru salıverdi. Belgin‟in gözleri parıl

parıldı. Olası, çok mutluydu. Oysa daha yanıtlanması ge-

reken pek çok soru vardı, örneğin içini bulandırıp duran,

Müşfik‟le ilgisini aniden kesivermesine benzer şeyler…

Belgin ise, bir daha arkasına yaslandı ve bakışlarını

Metin‟den kaydırıp karşıdaki bir noktaya gözlerini dikti.

Artık bundan sonra yaşamını dolduracak erkek yalnızca

Metin‟di ve ondan başka hiçbir kimseye de katlanamazdı.

Emindi bundan. Yargısına son biçimini verdi ve kendin-

den hoşnut, dolu dolu gülümsedi.

Tam o sırada, Gürkan da içeriye girdi.

Metin, Gürkan‟ın yüzünde küçük bir sıkıntı görür gibi

oldu: “Hayrola Gürkan Bey?”

Ne Gürkan‟ın gelişi, ne de asılıvermiş yüzü Belgin‟in

umurunda değildi ya da hâlâ kendi dünyasında gezini-

yordu.

Gürkan, “Aslında” dedi, “okulun açıldığı gün kadast-

rocuların derslikleri boşaltmaları gerek.”

“Tamam da... Sorun ne?”


91

“Görüştüğüm kişi, „belli olmaz‟ diyor...”

“Ee?”

“Bir şey demedim, ama canım da sıkıldı.”

“Muhtarla görüşsek?”

Gürkan, “İyi fikir bu!” dedi, sağ eliyle bir „boş ver‟ gös-

tereni yaptı ve hafifçe gülümsedi: “Yarın ziyaret edelim.”

Belgin, muhtar sözünü duyunca düşlemlerinden sıy-

rıldı, Metin‟e „ben de mi‟ diye baktı.

Bir yandan az önceki sözünden ötürü kırgın olup ol-

madığına emin olamadığı Belgin‟e, „sen bilirsin‟ imi veren

Metin, diğer yandan Gürkan‟a, “Olur...” dedi, “Gidelim.”


92

Dokuz

Altan, erkenden yola çıktı, Eskişehir otobüsüne binip

eski Bolvadin durağında indi. Necati‟nin verdiği tanıma

göre, meşe ağacını sağına alarak yürüyecek ve önüne çı-

kan ilk sokağa dönecekti, öyle de yaptı. On beşinci yapıyı

buldu. Çift kanatlı kapının göz dengine ayarlı el biçimli

tokmağını tuttu, pirinç çanağa birkaç kez indirdi ve bek-

ledi.

Bir kadın, “Kim o?” diye bağırdı.

Altan, sese doğru başını kaldırdı: Yaşlı ve ak yaşmaklı

bir kadın pencereden sarkmış kendisine bakıyordu. İçin-

den, „annesi olmalı‟ diye geçirdi: “Necati Bey‟i aramıştım

da.”

“Hı?”

“Ben Altan, asker arkadaşı...”

“Temam... Bi dakka.”

Sokağın sonuydu burası. Üç evden sonra tarlalar başlı-

yordu, sınırlarını kavakların ya da söğütlerin belirlediği.


93

Başını indirdi, karşı eve gözleri kayıverdiği sırada bir ka-

nadı açıldı kapının.

Genç bir adam çıktı: “Oo Altan! Demek sendin?”

“Ya, Necati!”

Necati, aralığı gösterip, “Hoş geldin...” dedi, “Geçse-

ne.”

Altan, “Hoş bulduk.” dedi ve yürüdü.

Evin taşlığı, orta boy bir oda kadar vardı. Sağda, kapı

kanadının önünü kapatan dingilli bir at arabası duruyor-

du. Sola ise birtakım tarım gereçleri konmuştu. Taşlık, üç

bir yanı odalarla çevrili büyükçe bir avluya açılıyordu.

Sokak cephesi iki kattı ve bir köy haneyi ile aynı özelli-

ği taşıyordu. Kör alına ise, boydan boya ahşap revaklı bir

hayat kondurulmuş ve çıkışa tahta bir merdiven dayan-

mıştı.

Necati önde, avluyu döndüler.

Korkuluğa tutuna tutuna basamakları tırmandılar. Ta-

raçaya açılan dört oda vardı. Koca kapının önüne gelince

durdular.

Burası, evin konuk odasıydı. Necati, kolu tutup itti,

“Buyurun.” dedi ve yana çekildi.

Solda, tam boy yüklükle bitişiğinde gusüllük; pencere

önünde boydan boya bir sedir uzanıyordu. Tabanı ise,

renk renk kilimlerle döşeliydi odanın.


94

Geçip sedire oturdular, hoş beş edildi.

Odaya biri girdi, o pencereden seslenen kadın. Altan‟a,

“Hoş geldin yavrum.” dedi. Hal hatır sordu ve gitti.

Altan, baştan beri kıpırdanıp duruyordu. Birkaç soluk

sonra, dayanamadı, “Kalksak” dedi, “anca gider geliriz

tertip.”

Necati, “Ne bu ivedilik be Altan?” dedi ve gülümsedi:

“Kahvemizi içelim de...”

“Tamam da... Geç kalmıyor muyuz Necati?”

“Yok, daha değil!”

“Öf, bir kahve alacağım olsun gali!”

Necati, baktı ki olacağı yok, “Bir dakika, anneme deyip

geleyim.” dedi, kalktı ve çıktı. Hayatın birkaç tahtası gı-

cırdadı. Bir kapı açılıp kapandı.

Altan, „aslında benim buraya değil, onun Çay‟a gelme-

si gerekirdi‟ diye düşündü. „Amma da gamsız ha!‟

Necati, iki solukta geldi, “Haydi” dedi, “gidiyoruz.”

Birkaç dakikada ana yola vardılar.

Askerlikte de ara sıra paniklediğini görmüştü Altan‟ın.

Yine bu anı yaşıyordu. Sakinleştirmek için saate bakıp,

“Az sonra” dedi Necati, “otobüs gelir.”

Gözlerini açıp kapatan Altan, kararlı: “Akşama döne-

lim bari.”


95

“Eh! Yürüyüşümüze bağlı.”

Dağıtımdan evlerine dönerken atama yerini öğrenmek

ve göreve başlamak için Afyon‟da, Milli Eğitim Müdürlü-

ğü önünde buluşmaya sözleşmişlerdi Necati ile. Gelirken

gördükleri yola ilişkin bir kestirimi olduğu halde gene de

sordu: “Sence ne kadar?”

“Dört ya da haydi haydi, beş kilometre anca var.”

Altan, bir an, İlköğretim Müdür Yardımcısı‟nın, „muh-

tardan başlama ilmühaberi almalarını istediğini‟ anımsa-

dı. „Köye gitmeye vakitleri olmadığını‟ söyleyerek Hasan

Bey‟i zar zor ikna etmişlerdi. “Daha önce köyü görsek

miydi, bilmem ki...”

Necati, „Altan‟ın gönlü hoş olsun‟ diye başını öne arka-

ya sallarken, birden, “Hah!” dedi ve elini kaldırdı: “İşte,

otobüs geliyor.”

Otobüs yavaşladı ve önlerinde durdu. Ön camında An-

talya yazıyordu. Arka kapı açıldı ve muavin ünledi: “Ne-

reye?”

Necati atıldı: “İndir bindir yani... Çobanlar...”

“Tamam, atlayın.”

Bindiler ve otobüs yürüdü. Muavinin gösterdiği kol-

tuklara oturdular.

Ücretler ödendi.


96

Şehirlerarası otobüsler, eğer doluysalar ya da bekleyen

biletli yolcuları yoksa garaja pek uğramazdı. Bu otobüs de

Bolvadin otogarını teğet geçti ve bir solukta Konya Afyon

asfaltına ulaştılar.

Çay‟ı dolandılar ve ovada ilerlemeye başladılar. Ço-

banlar yol kavşağı göründüğü an Necati kalkıp Altan‟a

„haydi‟ imi verdi ve muavine seslendi: “Bakar mısın?”

Oğlan, olduğu yerden bağırdı: “Evet?”

“Sağda...”

Muavin, “Kaptan” dedi, “Çobanlar.”

Otobüs, saniye saniye yavaşladı ve iğde ağacının

önünde duruverdi. İndiler ve karşıya geçtiler.

İşte, açık mavi zemin üzerine adı yazılı tabelanın gös-

terdiği Işıklar‟ın toprak yolu kuru otların arasında kıvrılıp

gidiyordu güney batıya doğru.

Altan, göğe bakıp gözlerini kıstı: “Pek sıcak değil bere-

ket versin.”

Bir adım önde giden Necati, „olsaydı paniklerdi garan-

ti‟ diye aklından geçirdi. Başını çevirip gülümsedi: “Öy-

le.”

Birkaç metre sonra yan yana yürümeye başladılar.

Uzun boylu ve ince yapılı olan Necati‟ye karşın, Altan

daha kısa ve az biraz tombulcaydı.

Bir söğüt öbeğini geçtiler ve köyün damları göründü.


97

Pek yorulmadığını hisseden Altan, “Yahu” dedi, “yo-

lun bu kadar kısa süreceğini sanmazdım!”

Sesine, Altan‟a nispet bir parça şaşırma tını da yükle-

yen Necati, “Uzun ya da kısa öğrendik gali.” dedi Necati.

Kolunu kaldırdı, saate baktı: “Yarım saat... Çok az mı ya-

ni?”

Altan, soluk soluğa yutkundu: “Belki değil de...”

“Ne ya?”

Aklı yolda değil kendi bedenindeydi Altan‟ın. “Biraz

kilo vermem lazım.”

“Ha!”

“Değil mi?”

“Askerlik yaradı ama sana!”

Altan, ağzını büzüp az biraz sitemle gülüverdi, “Ne

yaraması yahu!” dedi, “Hatırlasana... Ta başından beri

birazcık kilolu değil miydim ben?”

Necati, başını çevirip kırıttı, “Boş versene sen!”

Sağlarındaki bina Hasan Bey‟in tarifini yaptığı yere

benziyordu. Durup bir soluk baktılar. Altan, “Okul bu!”

diye küçük bir çığlık attı, ancak bir an kanısından şüphe-

lendi, “Ha? Değil mi Necati?”


98

Necati duvarına, badanasına, penceresine, çerçevesine,

çatısına bakıp Altan‟ı onaylarken, „yepyeni bir yapı bu

yahu‟ diye düşündü. “Sanırım.”

Altan ise binaya gittiğini tahmin ettiği yola dönüp ye-

kindi, „az buçuk yokuş ama‟ derken içinden. “Gidip bir

görsek mi tertip?”

„Daha kimse gemlememiştir, tersi olsa bile okulda ne

işleri olacak ki bu vakitte‟ diye kendi kendisine soran Ne-

cati, bir soluk dikelip başını kaldırdı. “Kapalıdır be!”

“Olsun...”

“Dediğin dedik, yani?”

“Tamam, vazgeçtim.”

Bir parça alıngan olan Altan‟ı idare etmenin çok basit

olduğunu bölükte tanıştıkları gün, akşamüzeri öğrenmişti

Necati, bir saniye sonra, “Dur be!” dedi, “Hemen bozul-

ma.”

“Ne?”

“Öyle ya! Haklı olabilirsin. Belki de birileri vardır...”

Yokuşu bir hamlede çıktılar ve avluya geldiler. Okul

kapısı sonuna değin açıktı. Altan, „ben demedim mi‟ imiy-

le Necati‟ye mavi mavi bakıp gülümsedi.

Eşiğe adımlarını attıkları anda Gürkan‟la burun buru-

na geliverdiler ve bir an birbirlerini süzdüler.


99

Okulda kadastro memurlarının varlığını bilmeyen Ne-

cati‟ye göre gencin öğretmen olması kuvvetle muhtemel-

di. “Selamünaleyküm.”

Genç adam elini uzattı, “Aleykümselâm.” dedi, “Hoş

geldiniz. Ben okul müdürü Gürkan...”

Durumu daha tam çözemeyen Altan, kendilerine aval

aval bakıyordu.

„Hasan‟ın sözünü ettiği müdür bu ha‟ diye içinden so-

ran Necati , “Memnun oldum.” dedi ve kendisini tanıttı.

Şaşkınlığını bir parça atlatan Altan, önce “Merhaba

Müdür Bey!” dedi ve sonra o da kendini tanıttı.

Böyle durumlarda „ta hayat bilgisi dersinde öğretilen‟

nezaket kuralları gereği „nasılsınız‟ sorusuyla başlayan

kılgısal bir hal hatır soruştan sonra yönetim odasına geçti-

ler.

Necati, “Müdür muavini Hasan Bey” dedi, “aybaşın-

dan önce, muhtardan ilmühaber almak için köye gelme-

mizi istemişti, olmadı ama bugüne nasipmiş.”

„Gelselerdi‟ diye düşündü Gürkan, „Belgin kesinkes

köydeydi ve olası Metin‟le de tanışırlardı.‟

Okulun açılmasına on beş gün vardı ve şimdilik „mev-

cutlu öğretmen‟ sayısı dörde çıkmıştı. Hasan Bey, adını

sanını unuttuğu bir kişinin daha atandığını söylemişti ve

o da bugün yarın gelirdi.


100

Necati, “İlköğretim‟de” dedi, “Edirneli mi, Lüleburgaz-

lı mı ne, biriyle karşılaşmıştık, Balıkesir‟den dağıtım ol-

muş da.”

Gürkan, „bir er öğretmen daha‟ diye içinden geçirdi.

“Ya!”

Altan‟ı imleyip, “Ona, bizim köyü önermiştik. Sözünü

etiğiniz arkadaş bu olmasın Müdür Bey?”

“Bilmem, belki öyledir...”

Yine konu dışına kayan Altan, “Arkadaşlarla...” dedi,

“Tanışsak bari.”

“Metin, Afyon‟a gitti. Hoca Hanım da olası, evinde-

dir.”

İlgiyle doğrulan Necati, Altan‟a bakıp gülümsedi ve

ortaya, “Ya!” dedi, ardından da “Yerli mi?”

Necati‟nin hemşerilik kokan ilgisine bir anlam vereme-

yen Gürkan, “Değil” dedi, “Denizli‟den gelmiş, ama ne-

den sordunuz da?”

“Afyon‟dan kadın öğretmen pek çıkmaz da... Çıksa da

köylere atanacak değil ya.”

“Yani?”

“İlkokula bir diyeceğim yok, ancak liseye anca şehirli-

ler gidiyor.”

“İlçeler?”


101

“Genelde tümü… Böyle, ama Emirdağ ile Dinar biraz

farklı... Ha, bunlara Çay‟ı da katabiliriz.”

Gürkan, az biraz bir fikri olduğu halde sordu: “Neden

ki?”

Necati, “Mesela.” dedi, “bizim Bolvadin‟de kızlar yeni

yeni ortaokul mezunu olmaya başladılar...”

Altan, “Bizim Çay‟da” dedi, gözlerinde garip bir parıl-

tıyla, “ta ellili yıllardan beri kız sorunu yok. Amma liseyi

bitiren… Yani çok az yahu!”

Gürkan, „olası Anadolu‟nun yazgısı bu‟ diyecekken

aniden vazgeçti.

İçinde bir siteme benzer garip bir şeyler kıpırdayan

Necati atıldı: “Müdür Bey, ya sizin oralar?”

“İlköğretimde epeyce yol alındı, ama Tokat hâlâ sorun-

lu bir il sayılır...”

Altan, “Müdür Bey” dedi ve gülümsedi, “gelelim Işık-

lar‟a...”

Yüzüne ağırbaşlı bir anlatım katan Gürkan, “Beşinci

sınıfta dört” dedi, “ara sınıflarda da altı kız öğrencimiz

var.”

Altan, “Ya!” dedi ve şaşkın şaplak bakakaldılar.

“Ben şubatta geldim ve dördüncü sınıfı aldım, ama be-

şe geçirdiğim iki kızdan başka hiçbirini görmedim...”


102

“Ötekiler devamsız... Yani?”

“Öyle.”

Altan, „çok geri bir köy yahu‟ diye düşündü. Necati de

içinden, „işimiz zor olacak galiba‟ diye geçirdi.

Gürkan, „bu sorunu çözeceğim‟ der gibi kendinden

emin, Altan‟la Necati‟ye bakıp anlamlı anlamlı gülümse-

di.

Saat on ikiye geliyordu.

Altan‟la Necati, geliş gidiş yapmak istemiyorlarmış.

Gürkan, ev sormak için onları aldı ve Kâmil Ağa‟ya gö-

türdü. Beğenirlerse, Kara Hüseyin‟in boş odaları varmış.

Öğlen namazı çıkışında adamı buldular. Birlikte gidip

odalara baktılar. Okula biraz uzaktı, ama olsun, oda başı-

na onar liraya anlaştılar.

Altan‟ı bir evecenlik sarıverdi yine ve ikide bir dön-

mekten söz etmeye başladı. Bir süre sonra, ona Necati de

katıldı.

Gürkan, yemeğe kalmalarını istediyse de onlar “Geç

oldu.” dediler, “Gidelim artık.”

Konukları okul önüne değin uğurlayan Gürkan, “Güle

güle.” dedi ve ekledi: “Lüleburgazlı gelsin ya da gelme-

sin, pazartesi günü Öğretmenler Kurulu‟nda bulunursa-

nız sevinirim.”


103

On

Muhtara haber gönderildi ve hemen yanıt geldi: Ak-

şama bekliyormuş…

„Önemli ilişkilerde ve uygulamalarda köy öğretmenle-

rinin toplu tavır göstermeleri‟ çok önemliydi Gürkan‟a

göre. Vardı, Belgin‟e „gidip gidemeyeceğini‟ sordu. Resmi

bir görüşme değildi bu ve onu, bir biçimde, zorlayamazdı

da.

Okulda birlikteyken isteksizmiş gibi görünmesine

rağmen aslında insan içine çıkmaktan korkmazdı Belgin.

Üstelik Gürkan‟ın kişisel olarak yapabileceği bir ziyarete

kendisinin de gelmesini istemesi çok hoştu. “Tabi ki geli-

rim.”

Anlamaya çalışıyordu Gürkan. Gönülsüz görünüp fır-

sat doğunca üstüne atılmak olası ilginç huylarından bi-

riydi Belgin‟in. “İyi. Çıkarken kapınızı çalarım.”


104

Bir anda, Metin‟le bir arada bulunacak olmanın coşku-

suyla Belgin‟in gözleri parlamaya başladı. İçi dışı neşeyle

dolu, sırıtarak Gürkan‟a, “Size bir kahve yapsam?” dedi.

“Sağ olun Hoca Hanım! Başka zaman...”

“Ama...”

“Hoşça kalın.”

Belgin, „o kadar kararlı ki‟ dedi içinden, “Güle güle.”

Gürkan, Metin‟in kapısı önüne gelince durdu. Açık ol-

duğunu biliyordu, ancak Janson‟ın izin vermeyeceğini de.

Bir çakıl taşı alıp pencereye fırlatmak istediyse de vazgeç-

ti. Sesini yükseğe ayarladı: “Metin Bey!”

Janson, iki kere havladı ve sustu.

İki üç saniye sonra pencere açıldı. Metin, “Buyurun

Gürkan Bey.” dedi ve ekledi: “Bir dakika, geliyorum.”

“Yok yok. Gelme.”

“Ya... Hayrola?”

“Akşam yemeğinden sonra muhtardayız, haber vere-

yim dedim de...”

“Tamam.”

“Çıkarken seslenirim.”

“Oldu.”


105

Köyde eğitimin başarılı olabilmesi, az biraz muhtarın

da istekli olmasına bağlıydı. Bu konu kendisine aitti.

İmamlar, genelde okul işlerine pek karışmazlardı, ancak

yeri gelince etkin olabildikleri de bir gerçekti, bunu da

Metin‟in başarabileceğini düşünüyordu Gürkan.

„Tamam‟ dedi içinden, „güzel bir bina yapılmış ve olası,

uzun süre yetecek de.‟ Oysa eski okulda da çok şey yapı-

labilirdi. Başarı, binaya bağlı değildi aslında. Belli ki her

şey oluruna bırakmışlardı gelip giden öğretmenler. Kızla-

rın okula gitmesini ne önemseyen olmuş, ne de bir adım

çaba gösteren. „Esas olan kalıcı öğretmelik, ne yapsın ye-

dek subay, terhis olur olmaz çeker gider. Er öğretmenler

de böyle yapacaklardır olası, ama meslekten olmaları bi-

raz farklılık gösterecektir herhalde.‟

Gürkan‟ın „ilköğretim çağı çocuk sayımı‟ isteğine katıl-

dığını ve elinden geleni yapacağına söz vermişti Metin.

„Muhtarın tutumu ne, bir görelim bakalım‟ diye düşündü,

„ilmühaber için konuk olduğum gece epeyce sohbet etti-

ğimiz halde bu konuya hiç değinmemiştik.‟ Buradan bir iş

çıkmazsa Ali Kemal‟le birtakım şeyler başarabileceklerine

emindi Metin.


106

Gürkan, akşam karanlığı indiği anda, gidip Belgin‟le

Metin‟i aldı ve elinde bir pilli fenerle yola çıktılar.

Muhtar konağı avlu kapısında bekleyen pala bıyıklı bir

erkek onları aldı ve konuk odasına götürdü. Bir lüks

asılmıştı tavana. Parlak ışığın etkisiyle bir an gözleri ka-

maştı. Olası muhtarın bulunduğu her gece yakılıyordu bu

lamba. Metin‟in çok iyi bildiği girişin karşısındaki duvar-

ların önüne L biçimli iki sedir konmuştu ve her sedire de

ikişer tane kilim desenli dokuma hasır yastık dayanmıştı.

Kanepeye geçip oturdular.

„Gine çok genç bu yılın örtmenleri de‟ diye aklından

geçiren adam, hoşbeşten sonra, “Siz ırahat olun.” dedi,

“Balı Ağa‟m az sona gelcek.”

Köye geldiği gün de buraya alınmıştı Belgin. „Ne garip

duygular içinde bir saat geçirdiğini‟ anımsadı. Olası, bir

şey değişmemişti, yine de odayı bir süre inceledi. Sonun-

da usandı ve dönüp Metin‟e gülümsedi.

Metin için de bu bildik odaya karşın oturdukları sedir

de yabancı değildi. O gece burada yatmıştı. Az biraz setti,

o kadar.

Göreve başladıktan birkaç gün sonra müdür yetkili ye-

dek subayla bir kez ziyaretine gitmişlerdi muhtarın; ta-

şındıkları yeni binanın eksik olan sıra, masa sandalye ve

diğer araç gereçleri tamamlatmak için. Bir iki haftada ih-

tiyaçların tümü karşılanmıştı. Muhtar, olağandan daha


107

ataktı. Ancak kız öğrenci sorunu hakkında nasıl bir tutum

takınacağını tam olarak bilmiyordu Gürkan. Az çok te-

dirgin ve oldukça düşünceli, bir yontu gibi oturuyordu

yerinde.

Pala bıyıklı adamın bekçi mi ya da özel hizmetli mi ol-

duğuna bir türlü karar veremedi Metin. Oda, aynı za-

manda yönetim merkezi olarak kullanıldığına göre ikisi

de mümkündü. Seçilmeden önce de kullanılıyor olmalıy-

dı burasını muhtar, tıpkı Kara Hüseyin‟in davet ettiği özel

ağırlama yerine benzer.

Pala bıyık, bir anda odadan çıktı ve döndü.

„Bir ışık parlıyor sanki bu Gürkan‟ın gözlerinde, öteki

Metin de ondan geriye kalmaz‟ diyen bir kanıya varmıştı

muhtar. Okulu eskisinden daha iyi bir düzene sokacakla-

rına inanmaya başlamıştı artık. Seçimlerde kendisini ya-

nına alıp bir süre dolaştıran Demirel‟den öğrendiklerini

anımsadıkça „ne aptalmışım meğer‟ derdi, „yepyeni bir

dünya varmış da göremeyip mayışıp kalmışız.‟ Okul ta-

mamdı, kurutulan aynazdan isteyene tarla tahsisi de. „Ge-

riye içme suyuyla taşkın galdı gari. Bi de belediye yaptım

mı iş tamam. İyi idare edebilirsem bu gençler çok ilazım

olacak bana çok.‟

Fazla bekletmek „kibirli olmaktı‟ olası. Koltuğun ağırlı-

ğını hissettirmeliydi ama önemsenmemeyi asla. Ailecek

sofraya oturmuştu ve anca hazırlanıyordu işte. Aynı av-

lunun sokağa bakan bölümüydü muhtar makamı. Ayak-


108

kabılarını giydi ve iki adımda oda kapısına vardı. Selam

verdi konuklara, “Kusura bakmayın.”

Ayağa kalkıldı, el sıkışıldı; oturuldu, hal hatır edildi.

İlkin, şundan bundan konuşuldu.

Şimdiye kadar okula hiç kadın öğretmen atanmamıştı.

Halk, geleneksel üç etekli, tulumlu, önücekli, yaşmaklı ve

„erkeği baş eden‟ ancak yakınlarından başkasıyla konuş-

mayan kadın imgesinden başkasına pek ödün vermezdi.

Şehirli kılıklı ve serbest tavırlı öğretmen hanımın nasıl

karşılanacağını pek kestiremiyordu Balı. „Devletten ve

kendisinden çekinme‟ olmasa, hemen tepki gösterenler

çıkacaktı olası. Hasan Bey‟in ricası ve bu gerekçelerden

dolayı koruması gerektiği kanısına vardığı Belgin‟e “Hoce

Hanım” dedi, “bir sıkıntınız yohtur umarım.”

Bir gönderme miydi bu, ama pek bir şey çıkaramadı

Belgin, gözlerini muhtara dikti: “Yoo. Teşekkür ederim.”

Balı, hafifçe gülümsedi, “Eyi.”

Belgin, „ne iyisi be‟ der gibi, bir an süzdü muhtarı ve

hemen vazgeçti, başını eğdi, kollarını göğsü üstünde ka-

vuşturdu.

Söz döndü dolaştı, yeni binanın yapımına geldi. Eğer

Özel İdare‟ye kalınsaymış, daha birkaç yıl beklemek ge-

rekecekmiş, ancak muhtar bir yolunu bulmuş, Demi-

rel‟den söz almış da...


109

Gürkan, sözü evirip çevirmeden, kadastronun okulu

zamanında boşaltıp boşaltmayacağına getirdi.

„Az karşılaştık emme bu oğlenin en sevdiim yanı bu‟

diye düşündü muhtar, “Osa osa” dedi, “en geç hafta sonu

gidele. Merak etme sen. ”

Gürkan, “Ha muhtarım!” dedi, düşünüp durduğu asıl

soruna yanıt bulmak için. “Bildiğiniz gibi, gelecek hafta

başında ilköğretim çağı çocuk sayımına başlamak istiyo-

ruz...”

Metin, „demek‟ dedi içinden, „Gürkan‟ın muhtarla iyi

ilişkiler kurduğunu biliyordum, ama kız öğrenci sorunu-

nu görüştüklerini anlamamışım meğer.‟

Oysa Muhtar Balı, ta okul yapımı için söz alırken, kar-

şılığında Demirel‟e okkalı bir söz vermişti: Kendisi, Işıklar

Köyü muhtarı kaldıkça, burası kesinkes örnek köy olacak-

tı. Örnek köyde kızlar okurdu çünkü. Ancak bunu kim-

seyle paylaşmamıştı da. Yalnız, sözünü tutmak için eline

geçen her fırsatı adım adım değerlendirmeye kararlıydı.

Muhtar, Gürkan‟a gönülden gülümserken “Elbette gözel

bir şe...” dedi, “Size köyün ciciğini cücüğünü bilen bekçi

Pala Semih‟i vircem.”

“Sağ olun.”

„Pala Semih‟ diye düşündü Metin, olası kendilerini

karşılayan adam olmalıydı ve öyleyse Balı‟nın hizmetkârı

değil resmi görevli adam.


110

“Pala, hemi yazım hemi de okulun temizlik işlerinde

görevlidir. Ha, yazım işine, Güllü Baki de Pala‟ylan

gelcek...”

Bu konuyu hiç görüşmemişlerdi, ancak yasadan ha-

berdar olduğu gibi tasarını da biliyor olmalıydı muhtar.

Birden belleğinde bir şimşek çaktı, İlköğretim Müdür

Yardımcısı Hasan Bey‟le işin inceliklerine kadar konuş-

tuklarını, ondan aldığı bir takım önerileri ve deneyimleri

not ettiğini anımsadı Gürkan. Belli ki muhtar, öğretim yılı

başında yapılacak işler hakkında ondan bir takım bilgiler

almıştı. “Sağ olun muhtarım.” dedi ve dönüp Metin‟e se-

vinçle gülümsedi.

Bu arada çay ağırlaması yapıldı ve Pala, işi bitince boş-

ları alıp çıktı.

Muhtar, yeniden binanın yapılış günlerine döndü. Eski

okulun ve derslik olarak kullanılan Kâmil Ağa‟nın kah-

vehane damının hiç de köye yakışmadığını söyledi, “An-

cak” dedi, “Ankara‟nın yollarını aşındırmaya da değdi.”

Belgin, burada nedense söze katılma gereği duydu:

“Elinize sağlık muhtarım.”

Kızın ses tonu, bir parça bulanık gibi geldi Metin‟e.

Dönüp şöyle bir baktı. „Doğal hali be!‟ diye düşündü,

“Baksana gözleri parıl parıl.”

Belgin‟e, gene olası iğneli bir bakış gönderen muhtar,

“Ee...” dedi, “Artık hoş gönülle çalışırsınız.”


111

Metin, içinden, „bir bildiği mi var muhtarın‟ diye ge-

çirdi. Daha fazlasına izin veremezdi, salt sözü değiştir-

mek için “Muhtarım” dedi, “köyün nüfusu üç binleri ge-

çiyordur, sanırım.”

Balı, belli belirsiz bir çalımla gülümsedi ve ustalıkla

konu değiştirmesine hayran, „vay be‟ diye baktı Metin‟e.

“Üç bin yüz altı.”

“E muhtarım, şu halde size reis deme zamanı gelmiş de

geçmiş bile.”

Balı, „içimden geçenleri, yaptığım planları biliyor mu

ne bu oğlan, sanmam ama‟ der gibi baktı Metin‟e. Olağan

bir şeymiş gibi kayıtsız, “O da olu işallah!” dedi.

“Bize düşen bir iş varsa...”

“Gün olur bunu da gonuşuruz.”

„Belli ki‟ diye aklından geçirdi Metin, „bizim Balı

Ağa‟nın belediye başkanı olası var. Bu konuyu Ali Ke-

mal‟le görüşmeliyim.‟

Gürkan, Belgin‟e gizli bir imlem gönderdi; ardından

dönüp Metin‟e de „haydi kalkalım‟ diye kaşlarını kaldırıp

indirdi. Sonra, doğrulup muhtara seslendi: “Bize izin ver-

seniz.”

“Estağfurullah!”

Belgin de kalkıp, “Her şeye teşekkür ederim muhta-

rım.” dedi.


112

“Sözü mü olu Hoce Hanım!”

Metin, „ne imi bu gene‟ diye düşündü, ancak bu kez

muhtarın tavrını, „güngörmüş biri ama torlakça bir incelik

de olabilir bu‟ diye yordu ve elini uzattı: “Muhtarım, hoş-

ça kalın.”

Bir yerlerden çıkıveren Pala, Ağa‟nın dış kapıya değin

konuklarını uğurlayışını hayranlıkla izlemeye başladı.


113

On Bir

Bir pusula yazdı ve Yakup‟a verip Ali Kemal‟e gön-

derdi.

Partiye yakınlık duyan herkesle tanışmak hoş bir şeydi

elbet, ama Ali Kemal‟in Bocuk‟tan başkasını getirmesine

şimdilik gerek yoktu. Gazocağını yaktı ve üstüne çaydan-

lığı sürdü.

Tam bu sırada kapı tıklandı. Gidip baktı: Gelen Asi-

ye‟ydi.

Kız, gülümseyerek elindeki kâğıdı uzattı: “Abam gön-

derdi.”

Metin, “Ya.” dedi ve alıp baktı: Belgin, yine saat ona

doğru gelmek istiyordu. Asiye‟ye, “Bir dakika.” dedi ve

lambanın bulunduğu masaya geçti. Bir kalem alıp iletinin

altına, “Konuklarım gelecek, başka zamana sevgilim...”

yazdı. Döndü, kâğıdı kıza verdi ve uğurladı.

Kaynamaya başlayan çaydanlığı indirdi, demliğe bir-

kaç kaşık çay kattı ve su çekip yerine koydu.


114

Dış kapı vuruldu ve Janson havlamaya başladı. Pence-

reyi açtı, “Ha, Ali Kemal” dedi, “geliyorum.”

İnip, köpeği tuttu ve konukları alıp getirdi.

Onlar somyada, kendisi ayakta, hoş beş ve hal hatır

edildi. Sonra masanın arkasına geçti ve konukları önüne

alıp oturdu.

Partiden ve il örgütünden söz ettiler. Ali Kemal, ya-

nında getirdiği Akşam Gazetesi‟nden Çetin Altan‟ın yazı-

sını okudu. Sonra milletvekillerinin çalışmalarına, düzeni

ve hükümeti ne denli eleştirdiklerine geçildi.

Metin, “Dün Afyon‟a indim ve elbette partiye de uğra-

dım.” dedi. “Başkan, partili yanımın köylüye belli edil-

memesi gerektiğinde ısrarlı... „Ali Kemal‟e selam söyle, o

da bu konuda özenli olsun‟ diyor.”

“Aleykümselâm.”

Merkezin verdiği bu karara pek anlam veremeyen Bo-

cuk Ali, başını iki yana salladı: “Neden ki?”

Olanca ciddiyetini yüklenen Ali Kemal, “Bilmez misin

Bocuk” dedi, “devlet memurları açık seçik siyaset yapa-

mazlar da ondan. Değilse, başlarına iş açılır. ”

Başka türlü açıklanamazdı herhalde durum. Metin,

“Ha, Ali Kemal!” dedi, “En kısa zamanda gidip başkanı

görmen gerekliymiş.”


115

„İsabet olmuş‟ diye düşündü Ali Kemal, “Yarın zaten

Afyon‟a gidecektim.”

Epeyden beri partiye uğramamıştı ve başkanın baba-

can anlatımını az biraz özlemişti de Bocuk, atıldı: “Bu se-

fer birlikte inelim.”

“Tamam.”

Metin, yutkundu ve sesine bir gerçeklik tını ekledi,

“Şimdi” dedi, “asıl konuya geçebiliriz.” Muhtarla görüş-

tüklerinden Ali Kemal‟in olası ki haberi vardı ve bir açık-

lama beklerdi.

Bocuk ise her şeyden habersiz ve ilgiyle gözlerini Me-

tin‟e dikmiş konuşmasını bekliyordu.

Metin, bir karar, söze başlamaktan vazgeçip kalktı: “Şu

çayı doldurayım da...”

„Misafirsek her şeyi Metin yapacak değil ya‟ dedi için-

deki bene Bocuk, gene atıldı, “Bir dakika. Bu iş benim.”

Gerçi, bardaklar ve şeker masada hazır duruyordu.

Şipşak doldurup dağıtan Bocuk, kendi bardağına bol şe-

ker katıp yerine geçti.

Elini çenesine götürüp üç beş saniye düşünen Metin,

“Muhtar” dedi, “bize yardımcı olmakta oldukça istekli.”

Olası, durumu „parti çalışmaları için bir kıyak‟ diye al-

gılayan Ali Kemal, şaşkınlıkla doğruldu: “Ne... Ne dedin

Metin?”


116

Ali Kemal‟in şaşkınlığını anlayan, ancak yanlış anladığı

düşünen Metin, espriden hoşnut gülüverdi: “Kararlı, de-

sek daha doğru olur.”

Az geç kalan Bocuk, daha bir ilgiyle Metin‟e baktı:

“Ya!”

“Biliyorsunuz, köyümüzde kızlar okutulmuyor. Anla-

şılan böyle gelmiş, böyle gidiyor bu. Geleneklerin ya da

bir takım inançların da bunda payı olmalı. Kaldı ki aldı-

ğımız parti eğitimi, bize her konuda duyarlı olmayı öğüt-

ler. Diğer deyişle, kadın erkek, geleceği birlikte kuraca-

ğımıza göre...”

Muhtarın asla partili olamayacağı kanısına varan Ali

Kemal, desteğin Metin‟in sözleriyle bağlantılı olacağını

kavramaya başlayınca her sözcüğü başıyla bir bir onayla-

dı.

Bocuk‟un gözleri daha bir büyüdü: “Doğru be!”

“Gürkan müdür, geçen yıldan beri düşünmüş taşınmış,

bir çözüm yolu bulmuş. Bana da açtı, olur verdim. Salıya

çocuk sayımına başlayacağız. Aslına bakılırsa bu, bir yasa

buyruğu da.”

Merakı depreşen Bocuk, bir çırpıda soruverdi: “Hangi

yasa?”

“222.”

“Ne bu ya?”


117

“İlköğretim ve Eğitim Yasası.”

“Bu da Yirmi Yedi Mayıs işi, değil mi?”

Ali Kemal, “Ha, Bocuk” dedi, “elbet öyle... Tıpkı Ana-

yasa gibi...”

Metin, gülümseyerek ikisine birden baktı, “Bazen” de-

di, “öyle karmaşık görünüyor ki her şey... Birileri iyi kötü

giden bir şeyleri yakıp yıkıyor, her şey bir çırpıda kaybo-

lup gidiyor. Bakıyorsun, birileri de bu koşullardan, yapıp

edip, iyi bir şeyler çıkarmasını becerebiliyor. Ben ikincile-

re bayılırım. Örneğin, Menderes „Sovyetler Birliğine mey-

ledeceğim‟ deyince Nato işi ele alıyor ve albaylara ihtilal

yaptırıyor. Keser dönüyor sap dönüyor, onca olumsuzlu-

ğuna karşın, içinden adam gibi bir Anayasa ile 222 Sayılı

Yasa benzeri, bazı güzel şeyler de çıkıp geliyor... Aslında

bizim ereğimiz hiç de bunlar değil, biliyorsunuz, ancak

örgütlenmemizi kolaylaştırdığı için önemsiyoruz... Her

neyse, konumuza dönelim: Çocuk sayımında bize, yani

partinin köy birimine de görev düşmeli diyorum. Ne der-

siniz?”

Artık olaya hâkim olan Bocuk, içten bir atakla, “Biz de

yanınızda olsak?” dedi.

Ali Kemal, sağ yumruğunu çenesine koyarken baş-

parmağını açıp yanağına gömdü: “Bana kalırsa...” dedi,

“Bana kalırsa bu işten hoşlanmayanlar çıkacaktır. Biz...


118

Biz de asıl, gidip bunları bulmalıyız. Bir biçimde ya ikna

etmeliyiz ya da sindirmeliyiz...”

Bir anda irkiliveren Metin, “İkna işine „tamam‟ derim

de” dedi, “şu sindirme... Sindirme işi pek aklıma yatmı-

yor be Ali Kemal!”

Oysa köylük yerde bazen iyi iş görürdü bu yöntem.

“Ya... Öyleyse, karşı çıkana bir şey...” Metin‟in gözerine

gözlerine gözlerini dikti, “Yapılacak bir şeyler yok mu hiç

be hocam?”

“Var aslında...”

“Nasıl yani?”

“İlköğretim Kurulu ceza kesebiliyor.”

“Ne?”

“Muhtarın başkanlığında okul müdürü ile bir aza bir

araya gelip de öyle...”

Ali Kemal gülüverdi, “Hah, işte şimdi oldu!” dedi, “Bi-

zim millet cezadan çok korkar, hatta ürker… Sindirme

işini onlar yapıversin gali.”


119

On İki

Necati‟yle Altan, öğlen otobüsüyle geldiler ve evlerine

yerleştiler.

Akşam otobüsünden bir genç indi. Muavine rica edip

yatak dengini, bavulu ve sandığı duvar dibine koydurdu.

Sonra, “Ha...” dedi, “Müdürün evini bir daha desene.”

Oğlan, sağ işaret parmağı ile eski okulu gösterip,

“Hah!” dedi, “İşte, şo çeşmenin arkasındaki gök gapının

olduğu yir!”

Gence eşyayı gösterip, “Bunlar burada birazcık kalsa”

dedi, “bir şey olur mu?”

Kapı önünde oturan yaşlıca adam, “Ben bakarım da...”

dedi, “Nitcen sen?”

“Okul müdürünü göreceğim.”

“Hadi gidive gali.”

“Sağ ol amca.”


120

Çeşmeyi dolandı, avluyu geçti ve lojman kapısını tık-

lattı. İki soluk sonra çıkan Gürkan‟a, “Merhaba!” dedi,

“Ben öğretmen Rami. Müdür Bey‟i arıyorum da...”

„İşte son öğretmenimiz de geldi‟ diye yüzüne baktı,

“Tamam.” dedi, gülümsedi. “Hoş geldiniz Rami Bey, ben

Gürkan.”

Müdür, beklediğinden çok gençti, hatta kendisinden

bile bir iki yaş küçük. “Memnun oldum.”

“Ben de.”

Dudaklarını büzen Rami, bir soluk aldı, “Şey” dedi,

“Sizden bir ricada bulunacaktım.”

“Buyurun.”

Yüzünde alaylı hafif bir tebessüm, “Başlamak için

muhtara gitmiştim ama...” dedi, “siz yoktunuz o sırada

okulda.”

İşte, bundan haberdar değildi Gürkan‟ın. Kendisini

bulsa muhtara gitmeyeceği kesin gibiydi Rami‟nin. „Olası

ki‟ diye düşündü, „atanan öğretmen önce köyü tanımalı‟

amacıyla Hasan Bey‟in başlattığı yönlendirme eylemi,

„göreve başlatma yazmayı‟ kendi işiymiş gibi yansıtmış

olmalı muhtara.‟ Bu, sözde bir görev devriydi aslında.

„Boş ver‟ dedi içinden, „öyle ya da böyle, sonuçta öğret-

menler işe başlıyorlar ya.‟ “Evet hocam.”


121

“Eşyamı getirdim de... Gidip ev sorsam mı, diyecek-

tim.”

Rami, son cümlesi ile „bana yardımcı olun lütfen‟ di-

yordu sözde. Gürkan, gülüverdi: “Gerekmez hocam.”

“Neden?”

“Hazırda bir yer var da ondan.”

Hiç beklemezdi böyle bir davranışı, “Ya... Ama ben ev-

liyim...”

“Biliyorum Rami Bey.”

Tanışalı birkaç dakika anca olmuştu ve kendisi hak-

kında bilgi sahibiydi müdür. Rami şaşkın, bakakaldı:

“Nasıl yani?”

“İlköğretimden...”

Yüzündeki katılaşmaya başlayan ifadenin yerini gü-

lümsemeye bırakan Rami, “Ha!” dedi.

“Eşya nerede Rami Bey?”

“Caminin orada.”

“Gidelim öyleyse.”

Çıkıp cami önüne vardılar. Yaşlı adama selam verdik-

leri anda Metin de geldi. Rami‟ye kendini tanıttı, hal hatır

ettiler.

Gürkan, “Mehmet Amca” dedi, “Biraz daha bakıver-

sen...”


122

Adam, başıyla „olur‟ yaptı ve gülümsedi.

Gürken, yine “Gidelim.” dedi, “Bakacağımız ev arka

sokakta.”

Cami duvarını izleyerek sokağa girdiler ve geniş alınlı

bir evin önüne gelince durdular.

Gürkan, “İşte burası.” dedi, “Haney, ama apartman gi-

bi düşünülmüş.”

Giriş kapısı ahşap, genişçe ve tek kanattı. Zeminde üç

pencere vardı ve tahta kepenkleri kapalıydı. Rami, başını

kaldırıp baktı, üst kat da altın aynısıydı, ancak duvara

ağan bir asma, varıp orta pencere sövesini boydan boya

sarıyordu. Lüleburgaz‟daki evinde olduğu gibi, „ne hoş‟

dedi içinden.

Gürkan, sağ avucuyla kapıya birkaç kez vurdu. Üç beş

saniye sonra içerden bir ses, “Kim o?” diye bağırdı.

“Hıdır Ağa, ben Gürkan.”

“Bir dakka hocem, geliyom.”

Gürkan, Rami‟ye döndü: “Hoş bir adamdır.”

Adam, soluk soluğa kapıyı açtı. Gürkan‟a elini uzatıp

“Hoş geldin.” dedi, ardından Metin‟le Rami‟ye de.

Gürkan, “Hıdır Ağa” dedi, Rami‟yi gösterip, “sözünü

ettiğim arkadaş bu.”

Hıdır, Rami‟ye “Tekrar hoş geldin hocem.” dedi.


123

“Şu senin haneye bir bakalım.”

Hıdır, “Buyurun.” dedi ve içeriye girip yürümeye baş-

ladı.

Aralık, varıp bir avluda bitiyordu. Yanları saran kör

duvarlara karşın, arkada, içe bakan bir haney daha vardı

ve Hıdır, burada oturuyordu.

Korkuluklu bir merdivenle, sokağı gören haneye çıktı-

lar. Hıdır, kapıları bir bir açıp odaları gösterdi.

Rami, “Ocaklı oda” dedi, “mutfak olmaya elverişli. Di-

ğerleri de fena sayılmaz.”

Aylık, yirmi liraya anlaştılar.

Gürkan, sokağa çıkıp bir çocuğa bir şeyler söyledi ve

geldi. Sonra, gidip eşyayı getirdiler ve odalara dağıttılar;

ancak Rami‟nin hasırla lambaya gereksinimi vardı. Bunla-

rı da şimdilik Hıdır karşıladı.

Metin, “Rami Bey” dedi, “her şey böyle kalsın. Akşam

oluyor. Bize gidelim. Yemeği bende yeriz. Gaz da alırız.”

Gürkan, “Yo!” dedi, “İşte bu olmaz!”

Metin: “Niye?”

“Beyler, annemin yaptığı yemek size de yeter bize de.”

Aşağıya indiler ve meydana doğru yürümeye başladı-

lar.

Doğru Kâmil Ağa‟ya uğradılar, ama gaz bitmiş.


124

Rami, çeşme önüne gelince durdu. Oluğa yanaştı, eği-

lip ellerini yıkadı. Nişte duran maşrapaya bakmadı bile.

Sağ avucunu oluğa tuttu, dudaklarını suya dayadı, birkaç

yudum içti ve doğruldu. “Yahu” dedi, “ne harika şey bu!”

Metin, „öyledir‟ diye başını salladı.

Gürkan, “Evet, Rami Bey.” dedi.

Raşit‟e geçtiler; Rami, gerekenleri aldı ve yarım saate

kadar döneceğini söyleyip gitti.

Metin, dış kapıya gelince, dönüp karşı pencereye baktı.

Camın arkasında beliriveren Belgin, gülümseyerek kendi-

sine el sallıyordu.


125

On Üç

Gürkan, Metin‟i aldı ve erkenden çıktılar.

Kuşkusuz, öğretmenler kurulunda görüşülecek en

önemli konu çocuk sayımıydı; ancak buna, sınıf dağıtımı-

nı da eklediler.

Metin, gündemi tahtaya yazarken Belgin çıkageldi.

Günaydın bile demeden, kırgın argın, arka köşedeki bir

sıraya geçti.

Ara sıra, böylesine içine kapandığı olurdu Belgin‟in.

Olağandı bu, ama bugün çok farkıydı sanki. Kahırlıydı,

yılgındı. Kaş göz arasında, „neler oluyor‟ diye imledi Me-

tin. Kız, bakmadı bile. Toplantı sonunu mu beklese…

Aynı anda Rami, Necati ve Altan da dersliğe girdiler.

Meğer yolda karşılaşmış ve tanışmışlar. Günaydın der

demez, Belgin‟e bakmaya başladılar.

Hoca Hanım‟ın varlığından haberdar olduklarını bilen

Gürkan atıldı, “Gelin” dedi, “sizi Belgin Hanım‟la tanıştı-

rayım.”


126

Tanışıldı, hal hatır edildi ve herkes bir yere oturdu.

Gürkan, masa önüne vardı, ayakta, öğretmenleri bir so-

luk süzdü. Yutkundu ve ardından, “Arkadaşlar” dedi,

“toplantıyı açıyorum.”

Rami, “Gündem çok ilginç!” dedi, “Anlaşılan bu köyde

kızları okutmama derdi var.”

Altan, Necati‟ye bakıp başını salladı ve sustu.

Metin, „dediğiniz gibi‟ göstereni yaptı ve gülümsedi.

Gürkan, “Ben” dedi, “bu köye şubat ayında geldim.

Benden başka herkes yedek subay öğretmendi. Öğretim

yılı sonunda terhis olup gittiler. Böylece okul müdürlüğü

de bana kaldı. İşte, ta o zamandan beri „kızları okula nasıl

getirebilirim‟ diye düşündüm durdum.”

Rami, ilgiyle “İyi fikir!” dedi.

Necati dönüp, “Rami Bey” dedi, “Afyon‟un köyleri ge-

nelde böyle, yazık ki!”

Gürkan, gülüverdi, “Meğer aynı sorun bizim Tokat‟ın

köylerinde de varmış, ama haberim yokmuş.” dedi. “Bu

yaz, benzer bir durumun üstesinden gelebilen bir müdür-

le tanıştım. Meğer işin sırrı, muhtarda ve 222 Sayılı Ya-

sa‟nın gücünde saklıymış. Müdürün verdiği uygulama

örneklerini inceledim ve yasayla yönetmeliği birkaç kere

okuduktan sonra bir karara vardım.”


127

Belgin, köşesinde hâlâ suskundu, ancak bakışları bir

müdüre, bir Metin‟e gidip geliyordu.

Yasa hakkında az biraz bilgi sahibi olan Necati, garip

bir gıptayla yutkundu, “Gürkan Bey” dedi, “nasıl bir şey

bu?”

“Mevzuat, gerçi ilköğretim çağı çocuk sayımını zorun-

lu kılıyor, ama buna pek aldıran yok gibi.”

Rami, neredeyse coşuverdi: “Gerçekten de öyle!”

Gürkan, Rami‟ye döndü, bir gözü kurulda “Biz” dedi,

“bu yıl sayım yapacağız ama...”

Altan, şaşkın şaplak soruverdi: “Nasıl yani?”

Oysa sorunu, tanıştıkları gün az biraz konuşmuşlardı.

Gürkan, “Altan Bey” dedi, “Yasa uygulamasında kurulun

karar alması gerekmez. Nasıl uygulanması gerektiği tartı-

şılabilir ama.” Yüzüne yapabildiği en ciddi tavrı yükledi.

“Sayım çizelgemiz hazır. Yarın sabahtan başlayarak soka-

ğa çıkacak, ev ev gezeceğiz, bu kadar basit. Yasa „on dört‟

der, ama biz yedi ile dokuz yaş arasında kimi bulursak

kaydedeceğiz.”

İçinde tutmaya karar verdiği „Gürkan oldukça başına

buyruk galiba‟ yargısını yüzüne ve sesine yansıtmamaya

çalışan Rami, “Merak ettim de.” dedi, “Neden dokuza

indirdiniz Müdür Bey?”


128

“Güzel bir soru Rami Bey.” Yutkundu ve başını kaldır-

dı. “Bu zor kararı, yasanın uygulamada baş sorumlu say-

dığı İlköğretim Kurulu Başkanı muhtarla uzun boylu tar-

tıştık ve bu sonuca vardık. Kaldı ki köyde 10‟la 11 yaş

arası kızların aşağı yukarı tümü nişanlı, 12 yaşın üstün-

dekiler ise evli. Böylesi bir gerçekliğin üstüne gitmek, sa-

nırım, pek hoş sonuçlar vermezdi.”

Önce derin bir sessizlik oldu, sonra hafifçe aksırdı Al-

tan. “Ne iyi!”

Yerinden doğrulan Belgin, sabırsız bir çalımla başa

döndü: “Yani hepimiz mi çıkacağız köye?”

Metin „işte‟ dedi içinden, „kendine geliyor.‟

Gürkan, bastıra bastıra, “Evet, Hoca Hanım” dedi,

“hepimiz.”

“Hım!”

“Umarım hafta sonuna kadar tamamlarız. İlköğretime

de gönderilecek olan çizelgenin bir örneği muhtara veri-

lecek. O da, adı geçen çocukların velilerine duyuracak. Ne

olacaksa…” Derin bir nefes aldı, “Ne olacaksa, ondan

sonra görürüz artık.”

Necati, arkasına yaslanıp, “Sayım sırasında bir sorun

çıkarsa” dedi, “buna bir çare düşündün mü Müdür Bey?”


129

Gürkan, resmiyete son veren Necati‟ye gülümsedi,

“Elbette” derken Metin‟le Belgin‟e de baktı. “Muhtar,

„tam kuşamlı‟ bekçi veriyor.”

Metin, „demek‟ dedi içinden, „Güllü yedekte.‟

Necati: “Desene, iş çok ciddi...”

“Aynen.”

Gündemin, „sınıf paylaşımı‟ maddesine geçildi. İlkin,

Belgin‟in üçüncü sınıf isteği onandı. Sonra Necati‟ye be-

şinci sınıf, Rami‟ye dördüncü, Altan‟a ikinci, Metin‟e bi-

rinci sınıf verildi.

Gürkan, “Ancak” dedi, “eğer sayım sonunda işler doğ-

ru giderse, birden çok birinci sınıf açılabilir. Bugünden

sonra, asil öğretmen atanacağını sanmıyorum. Şu halde,

gelecek öğretmenlerin tümü, doğaldır ki, vekil olacaktır.

Gelgelelim, birinci sınıflara vekil öğretmen veremeyiz.

Öteki deyişle, yaptığımız bu sınıf dağıtımı şartlara göre

değişebilir.”

Necati, “Ha, Müdür Bey” dedi, “şu kadastrocular var-

ken derslik hazırlığında sorunlar çıkmaz mı?”

“Sanmam. Onlar çalışırken biz de davul dövecek deği-

liz ya!”

“Doğru...”


130

“Gerçi, „hafta sonuna kalmaz okulu boşaltırız‟ diyorlar

ama...”

“İnşallah!”

Dersliklerin düzenlenmesine, hazırlık yapılmakla bir-

likte, her şey açık seçik belli olana kadar yıllık planların

yazılmamasına karar verildi.

Belgin, derin bir iç geçirdi ve gözlerini Metin‟e dikti.

Bakışları hâlâ yanık yanıktı, ama sabahki o yıkılmış hali

yok gibiydi üstünde.

Kurul, yarın sabah saat sekiz buçukta Gürkan‟ın evin-

de buluşacak, topluca sokağa çıkılacak ve Işıklar Köyü ta

kuruluşundan bu yana, olası yeni, ama yepyeni bir güne

başlayacaktı...


131

On Dört

Haber gönderildi ve en geç sabahın sekiz buçuğunda

Pala‟nın gelmesi istendi.

Kütüklüğü belinde, mavzeri omzunda, erkenden çıka-

gelen Pala, Gürkan‟ın kapısını çaldı.

Gürkan, Pala‟yı karşısında tam kuşam görünce baka-

kaldı. Muhtar böyle istese de bir gariplik vardı bu işte,

ama ne? Birden, „hım‟ dedi içinden, „silah olsun, ancak

görünmesin.‟

Pala‟ya yaklaştı, incitmemeye gayret ederek, “Semih

Ağa!” dedi, mavzerle kütüklüğü başıyla gösterip, “Haydi,

bunları eve bırak, öyle gel.”

Semih şaşkın, „ıh mıh‟ etti, olmadı. İki derede bir arada,

“Hocem” dedi, “amma…”

Gürkan kararlı, “Ha Pala, tabancanı alabilirsin, tamam

mı!” dedi, “Bak, vakit geçiyor. Arkadaşlar az sonra bura-

da olacaklar ama!”


132

“Baş üstüne müdürüm.” dedi ve hem isteksiz, hem de

aceleyle konağa doğru yürümeye başladı. „Balı Ağa bir

emi veriyo, yerine getiriyom. Gidiyom, Gürkan müdü

başke bir şi söylüyo. Anlayamıyom, ne biçim bir iş bu

yahu‟ diye içinden söylene söylene, cuk çeke çeke gitti, bir

anlam veremediği olayı Ağa‟ya tek tek anlattı. Muhtar,

„müdürün dediğini yapmasını‟ söyledi ve gülüverdi. Şaş-

kın şaplak on dörtlüyü beline takıp lojmana döndü.

Öğretmenler de birer ikişer gelmeye başladılar.

Sultan Ana‟nın çayı içildi; köyden, halkın geçiminden,

muhtarın tutumundan söz edildi. Açık seçik değilse de

tümü oldukça heyecanlı görünüyordu.

Dünden beri içi içine sığmayan Necati, derin bir soluk

aldı, “Yakından uzağa mı gidelim” dedi, “yoksa başka bir

tasarın var mı Müdür Bey?”

Gürkan, arkadaşlarının desteğinden hoşnut, “Uzaktan

yakına yöntemi, sanırım daha doğru.” dedi, “Eski Köy‟ü

sona bırakalım, derim.”

Metin, “Çizelgenin biri bende.” dedi, “Üç parça yaza-

cağımıza göre...”

Altan atıldı: “İstersen birini de ben alayım.”

Gürkan, Necati‟ye, “Ötekini de sen yazsan?” dedi.

“Tamam, Müdür Bey.”


133

“Kimliği olmayan çocuklar için yaş kestirimi yapmak

gerekebilir. Önerim, bu işi Rami Bey‟le Belgin Hanım

yapsınlar.”

Olur dendi ve Yeni Mahalle‟ye doğru yola çıktılar. Ana

sokaklarının birleştiği Yeni Cami önüne gelince durdular.

Sokağın birini seçip başlayacakları sırada kara kuru, el-

li yaşlarda bir adam yaklaştı. Selam verdi: “Ben imam

Gasım.”

„Eğer rastlantı değilse, bir diyeceği olmalı imam efen-

dinin.‟ Gürkan, elini uzattı, “Kasım Hoca‟m” dedi, “ma-

halleye sayım için geldik de.”

Kasım, gülümseyerek Metin‟e baktı, “Biliyom Müdür

Bey.” dedi. “Habe virildiydi.”

Dün ikindin camiye gelmişti Metin. Namazdan sonra

Kasım‟la uzun süre sohbet etmişler, karşılıklı etkileşime

girerek halk için bir takım konular yanında kız çocukları-

nın okutulması için de iş birliği yapabileceklerine ilişkin

karar almışlardı. İkisinin de beklemedikleri bir dostluk

başlamıştı aralarında.

İmamın niyeti olumsuz bir şeyse fırsat vermemeliydi

ya da zaman kazanmalıydı Gürkan, “Ha hocam” dedi,

“size arkadaşları tanıştırayım.”

“Biz Metin Hoce ile tanışıyoz zaten.”


134

„Haberim olmadığına göre çok yakın bir zamanda ku-

rulmuş olmalı bu temas‟ diye yorumladı bunu Gürkan.

Metin‟e takdir ettiğini gösteren bir im gönderdi.

Belgin‟den başlayarak imamla tanışıldı ve hal hatır

edildi.

Metin‟le kurulan ilişki, tanışma, hal hatır, yaklaşım,

samimiyet, hepsi olumluydu. İmamdan bu kadarını bek-

lemiyordu ya da böyle bir şey öngörmemişti Gürkan.

„Şanslı mıyız‟ diye aklından geçirdi, „olası.‟ Derin bir so-

luk aldı ve gülümsedi.

„Gençlerin saf ve temiz insanlar olduğunu, Metin‟in

sözlerine inanmakla isabet ettiğini‟ düşünen Kasım, sağ

elini kaldırıp, “Size engel olmayayım.” dedi, “Hadi, Allah

goleylik vesin.”

Gürkan‟ın ağzı kulaklarında, elini kaldırdı: “Sağ olun

hocam!”

Bir işaretle Pala önde, bir sokağa girdiler.

Rami, “Yahu” dedi, “imamı bile bu denli istekliyken bu

iş neden bugüne değin savsaklanmış, bir türlü anlayamı-

yorum.”

Belgin, Rami‟ye bakıp, „aman sen de‟ der gibi kırıttı.

Metin, Belgin‟e belli belirsiz göz attı, Rami‟yi başıyla

onaylarken. “Gerçekten.”


135

Heyecanını hâlâ üstünden atamayan Necati de başını

salladı ve sustu.

Altan, „evlere bakacağım‟ diye, Rami‟yi olası duyma-

mıştı bile.

Birkaç adım sonra, Pala‟nın işaretiyle bir kapının

önünde durdular. Bitişik düzene, yalnızca bir boy avlu

duvarıyla uyabilen bir yapıydı bu. Beşik çatılı, kiremit

kaplıydı. Sağda yükselen yaşlı kaysı ağacının yeşilden

kızıla, kızıldan sarıya gidip gelen yaprakları kutnu gibi

yanıp sönüyordu.

Sınav öncesi sakinleşmeye uğraşan bir öğrenci gibi his-

sediyordu kendisini Gürkan, “Pala” dedi, “artık iş sana

kaldı.”

Pala, “Temam Müdür Be.” dedi ve varıp sağ avucuyla

kapıya iki kere vurdu: “Halise Aba!”

Bakakaldılar.

Evden gelen bir kadın sesi, “Semih, sen misin len?” di-

ye bağırdı.

“He ya aba, benim.”

“Nitçen?”

“Yazım va, yazım. Esma‟yı, Sema‟yı, Nuran‟ı al da

gel.”

“Nitçekler gı yazıp da?”


136

“Okuycekler gız...”

“Nirde?”

“Okulde.”

„Öğretilse bu denli başarılı olup olamayacağını‟ düşü-

nen Gürkan, Pala‟yı imleyip arkadaşlarına gülümsedi.

Hem hayran hem şaşkın bakışlar altından Semih‟le birlik-

te birkaç soluk beklediler.

Kanadın biri aralandı ve yaşlı bir kadın çıktı. Sağ elini

gözlerine siper edip Semih‟e baktı, sonra birkaç adım öte-

deki kalabalığı görünce olduğu yerde çakıldı kaldı. Bir an

ne yapacağını bilemedi. Umarsız, başını geriye çevirdi,

“Esma... Sema, Nuran gelin gali!” dedi.

Aralıktan bir kız çocuğu çıktı. Koşup Halise‟nin eteğine

yapıştı, ancak yabancıları fark eder etmez başını kaldırıp

„kim bunlar‟ der gibi gözlerini kadına dikti. Bir soluk son-

ra başka bir kız çocuğu daha göründü ve durup bakın-

maya başladı.

Yaptığı işten koltukları kabaran, ancak belli etmemeye

de çalışan Pala, “Bunla” dedi, “Halise Aba‟mın torunları

Müdür Be.”

Dolukuveren ve kaşları ini iniveren Belgin, bir heves

Halise‟ye yaklaştı, çömeldi. Çocuğa gülümseyip, “Senin

adın ne?” dedi.

Kız, biraz çekinse de dayanamayıp şakıdı, “Sema.”


137

Belgin, öteki kızı gösterdi, “Ya o kim?”

“O Esma.”

“Ablan mı?”

“He ye.”

“Başka?”

“Nuran va.”

“Nerede?”

Kız, kaşla göz arasında çıka gelen ve kendilerini izleyip

duran çocuğu başıyla gösterdi, “Bak, işte!”

“O da ablan mı?”

“Hık.”

“Kim ya?”

“O emcem gızı.”

Belgin, “Ya!” dedi, sesini daha da yumuşatıp bu kez

dolu dolu sordu: “Okula gelmek ister misin?”

Esma, yanıt vermeden başını kaldırıp Halise‟ye bir so-

luk baktı ve Belgin‟e döndü: “Bilmem...”

Bu arada Halise de Pala‟yla Gürkan‟ın sorularını yanıt-

lamaya başladı: Esma ile Sema‟nın nüfus cüzdanları var-

mış, ancak Nuran‟ın daha çıkarılmamış. Esma yediye,

Sema sekize girmiş, Nuran da dokuzuna. Bir de Sultan

kızı varmış, Göküş oğlana gelin verdiği. İşte onun oğul-


138

cuğu da büyümüş. “Kazım‟ımı da yazdırıver Semih oğ-

lum.”

Gürkan, “Tamam Halise Ana.” dedi, “Okul açılınca ço-

cukları gönder, olur mu?”

Kadın ne olur dedi ne de olmaz. Üstündeki tedirginliği

atmış gibiydi, kendisine hafifçe gülümseyerek bakan Bel-

gin‟i de izlerken.

Aldığı görevi anımsayan Rami, Belgin‟e Nuran kızı

gösterdi: “Sence?”

Aynı zamanda öğrencilerini özlediğini duyumsayan ve

alnına dökülen saçlarını arkaya atan Belgin, “Anca.” dedi.

Rami, kararı bildirmek için Gürkan‟a döndü: “Ta-

mam.”

Halise‟ye teşekkür edildi. Karşı eve geçildi ve okul ça-

ğına giren bir oğlanın kaydı yapıldı. Sora yaza sokağın

ortalarına değin geldiler ve eski bir evin önünde durdu-

lar.

Pala, bu kapıyı da çalıp ev sahibinden çocukları çıkar-

masını istedi. Aldıran olmayınca dileğini bir daha yinele-

di. Beklediler, gene ses seda çıkmadı. Pala, „evde oldukla-

rını bildiğini, ister göstersinler ister kaçırsınlar Şadiye ile

Kıymet‟in kaydının yapıldığını ve okula göndermeleri

gerektiğini‟ söyledi.


139

Garip bir olaydı bu, tepki gösterildiği halde pasif kal-

mak. Ali Kemal‟in „bizim köylü cezadan ve devletten

korkar‟ sözünün değişik bir sürümü gibi geldi Metin‟e.

Başkaca bir sorun çıkmadı ve bir saat içinde sokağın sa-

yımı bitirildi.

Cami alanına döndüler. İmamı kendilerini bekler bul-

dular. Meğer Kasım Hoca ayran hazırlatmış ve ikram et-

mek istermiş...

Ayranlar içildi ve öteki sokağa geçtiler.

Birinci evi bitirip ikinci evin önüne geldikleri anda, bir

erkek bağırmaya başladı: “Kim oluyosunuz len!”

Olağan dışı bir tepkiydi bu. Oldukları yerde çakılıp

kaldılar.

Aynı ses yine, “Siz kim oluyosunuz be!” diye bağırdı.

Belli ki adam kapı arkasına değin gelmişti. “Hiçbir kimse

Aliye gızı okula yazamaz... Ağnadınız mı?”

Kendisini soğukkanlı olmaya zorlayan Gürkan, kaş göz

işaretiyle „ne dersin bu işe‟ diye Metin‟e sordu. Sonra ar-

kadaşlarına eliyle „şimdilik susun‟ imi gösterdi. Dudakla-

rını yalamaya başlayan Necati‟ye karşın Altan aldırmaz

görünüyor, Rami derin derin solurken Belgin de Metin‟e

sokulmanın zamanını bekliyordu.

Bir anda gözleri parlayıveren Pala, bıyığını dişlemeye

başladı. Ani bir atakla sağ elini beline atıp kapıya doğru

fırladı.


140

Gürkan, arkadaşlarına „durun‟ işareti yaparken kaygıy-

la varıp Pala‟nın önüne geçti, “Sakin ol!” dedi, “Kavgaya

gerek yok.”

Olası „keskin emirler‟ almaya alışkın olan Pala, soluk

soluğa, “Temam.” dedi ve dişlerini gıcırdattı.

Gürkan, Pala‟nın sağ kolundan tutup sordu: “Kim bu

adam Semih?”

“Tımbıllı.”

“Yani?”

“Ahmet Yavuz.”

“Anladım. Kaç çocuğu var bu adamın?”

“Evli deel ki...”

“Ne dedin, ne?”

“Tımbıl Duran‟ın böyük oğlu bu, güççüğü de askerde...

Aliye gız dokuz yaşında ance va, emme... daha da küçüğü

oğlan bu yaz öldüydü.”

İçi cız etti Gürkan‟ın. “Okula gidiyor muydu?”

“Üçüncü sınıfa geçtiydi...”

Ölmeseydi kendi sınıfında olacaktı çocuk, yine dolu-

kuveren Belgin, Metin‟e sulu sulu baktı ve Gürkan‟a dön-

dü.

Rami, “Öf!” dedi ve başını eğdi.


141

Korkuyla acıma arasında bocalayıp kalan Necati, Gür-

kan‟a boş boş bakmaya başladı, Altan ise hâlâ bir şey an-

lamamış gibi bir garip şaşkın şaşkın.

Gürkan, başını dikleştirdi ve üst üste yutkundu, “Ah-

met Bey” diye seslendi, “başınız sağ olsun.”

Evden tıs çıkmadı. Kendisini kavgaya ve olası vuruş-

maya bile hazırlamış olan Pala, hiçbir anlam veremediği

müdürün „garip tavrına‟ bakakaldı.

Gürkan, “Gidelim.” dedi ve bir adım atıp arkadaşları-

na baktı.

Metin, “İsabetli.” dedi.

Necati, üst üste yutkundu.

Altan, hiçbir şey anlamamış gibiydi yine.

Belgin, Metin‟e doğru yekindi, ancak bir anda vazgeçti.

Rami soğukkanlı, Gürkan‟a hayranlıkla bakıp gülüm-

sedi: “Doğrusu bu işte!”

Pala‟ya dönen Gürkan, “Öteki evde...” dedi ve sustu.

Artık nefes alışı normale dönen Semih, “Onların okula

gidecek çocukları yok müdürüm.” dedi ve olası aklındaki

ikircikli sorulara yanıt arıyordu hâlâ. Başka bir sorun

çıkmadan bu sokağı da bitirdiler ve yeniden cami önüne

geldiler.


142

Diğer sokakların sayımı ise sorunsuz geçti ve öğlen

olmadan iş bitmişti bile. Yeni Köy‟den ayrıldılar ve doğ-

ruca Gürkan‟ın evine vardılar.

Sultan Ana patates kızartmış, bulgur pilavı yapmış...

Belgin‟le mutfağa geçip sofrayı hazırladılar.

Yemekten sonra oturdular ve yarın sabah aynı saatte,

ama Karşı Yaka‟da sayımı sürdürmeye karar verdiler.

Belgin, Metin‟e başıyla „gel‟ imi yaptı ve çay koyacağını

söyleyip kalktı. Yekinen Sultan Ana‟ya, “Sen otur hele.”

deyip mutfağa geçti, Metin de arkasından.

Belgin, eşiğe adımını attığı anda Metin‟in ellerini yaka-

ladı, “Sevgilim” dedi, “artık dayanamıyorum...”

“Ama...”

“Metin‟im, bir tanem! Aması maması yok artık! Ak-

şama, aynı saatte... Tamam mı? Bak, misafir falan da ta-

nımam ha! Bilesin... ”


143

On Beş

Nazilli‟den kovulup döndü ve gidip muhtarın amcaoğ-

lu Naci‟den bin iki yüz liraya bir ev yeri aldı. Duyan

komşuları „çok pahalı‟ dediler ve fiyatı yükseltiyor diye

de günlerce dedikodusunu yaptılar.

Önce, dağa gidip taş topladı, kaya kırdı. Kağnılarla ta-

şıdı. Sonra, kum getirdi, kireçli harç kardı ve avlu duvarı-

nı çekti. Ta güzden temel kazdırdı ve kış boyu oturmasını

bekledi. Baharda kerpiç döktü ve bir yaz kuruttu. Kahve-

ciden gazoz kapakları toplattı, çuvallayıp kaldırdı. Dik-

meleri, mertekleri, kaskıları ve kiremidi getirip bir köşeye

yığdı.

Güze girerken duvarcılar çağırdı. Bir ay içinde yapının

kabasını diktirdi, çatısını çatıp kiremidi döşetti.

Amcaoğullarıyla birlikte gazoz kapaklarını duvarların

yüzüne dörder beşer parmak aralığında çakıp döşediler.

Gelip gören komşularından bazılarına göre gülünç bir

yöntemdi bu ve bir anda köylünün diline çamsakızı oldu-

lar.


144

Hiçbir şeye aldırmadan ustalar çağırdı, kireçli harç

kardırdı ve kapak döşeli duvarları bir güzel sıvattı. Dışa-

rıyı sarıya, içeriyi beyaza boyadı. Kerpiç üzerine sıvanın

ancak Ali Kemal yöntemiyle tutacağı, işte ta o zamanlar-

da öğrenildi ve bilindi.

Şimdi, en güzel ev Ali Kemal‟indi ve köyün en değme

yerinde salınıp duruyordu.

Nazilli‟ye gidip çalışmasaydı, sınıf bilinci kazanamaya-

cağını ve bunu, bir yaşam biçimi yapıp her yerde ve her

zaman uygulamaya koyamayacağını, öyle ki köyde ancak

herhangi biri olabileceğini düşünür dururdu hep. Bölük

pörçük tarlalarda yıl boyu çalışıp durdukları halde köy-

lünün doğru dürüst karnını bile doyuramamasının asıl

nedeni de bu bilincin olmayışında ve doğru dürüst bir

düzenin kurulamayışında saklıydı ona göre.

Toprak, elbet bir üretim aracıydı, ama bu haliyle bir

çapanoğluydu, sözüm ona. Oysa tek parçaya dönüştürü-

lebilen bir tarlada yapılacak üretimle bırakın karın do-

yurmayı, alimallah bolluk içinde yüzerdi bu köylü.

Olası ki insan dilerse eğer, yaşamına değgin çok şeyi

değiştirilebilirdi, ancak Ali Kemal‟in yapılandırmakta

zorlandığı tek gerçeklik ailesiydi. Kaldı ki karısı daha on

yedi yaşında olmasına karşın üç doğum yapmıştı ve ne-

redeyse elli yaşında gibiydi kadın.


145

Askerliğini bitirip evlenmesi dile getirildiğinde beğen-

diği kızların en yaşlısı Ayşe‟ydi, ancak diğerleri daha on

birindeydiler. Bir yıl nişanlı kaldılar ve ertesi güz de dü-

ğünleri yapıldı.

“Eğer” diye düşünürdü Ali Kemal, karısı okula gitsey-

di en azından on iki yaşında diploma alırdı. Buna iki ya

da üç yıllık nişanlılık süresi de eklenirse evlenme yaşı on

altıya değin yükselebilecekti. Partinin de desteklediği ve

bu yıl gelen öğretmenlerin kızları okullu etme çabaları-

nın, işte bundan dolayı da desteklenmesi gerektiğini dü-

şünüyordu.

“Eğer” derdi gene, Nazilli‟ye bekâr olarak gitseydi

başka bir düzen kurar, olası ki köye hiç dönmezdi.

“Döndüm de ne oldu?” derdi ara sıra, baba ocağında

ekin ekmekten, haşhaş dikmekten, günebakan kesmekten

başka. Oysa Ayşe aklına geldikçe ve onun köy dışında bir

yaban kadın olacağının düşündükçe, ne iyi ettiğini de

anıp durmaktan kendini alamazdı.

“Yaşam” derdi bazı bazı, “nerede olunursa olunsun bir

biçimde değiştirilebilir ya da istendiği denli yola yordama

sokulabilirdi. Bu konuda atılan her adım, aslında insanın

kendine karşı devrimci olması değil de neydi?”

Şimdi ise önünde, hem kendisini hem de köylüyü az

buçuk değişime uğratacak bir fırsat vardı. Sömürünün

önünü kesiverecek bir aygıt değildi elbet, ama insanı in-


146

san yapmaya yardımcı olabilecek bir biçimdi olasılıkla ve

buna kayıtsız kalamazdı.

Metin‟le görüştükten ve bir karara vardıktan sonra gi-

dip kahvede yaşıtlarını ve tartışma severleri başına topla-

dı. Konuyu açtı ve gece yarılarına kadar konuştular. Kimi,

ataları ne yaptıysa öyle yapmanın doğru olacağını ileri

sürdü ve kızları okutmamak gerektiğini söyledi; kimi de

dinde kız erkek ayrımı olmadığı için çocuğunu okula

göndereceğini. Birincilere Tımbıllı önayak oldu, ikincilere

ise Bocuk. Kimi Peygamber‟in Ayşe Ana‟yı dokuz yaşın-

da aldığını, kimi bunun tümüyle yalan olduğunu ileri

sürdü. “Şu halde” dedi birinci görüşü savunan Tımbıllı,

“gız okutmak Allah‟ın emri deel, üstelik sünnet heç deel.”

Bocuk ise hem Allah‟ın emri, hem de bunun bir insanlık

görevi olduğunu söyledi.

Ali Kemal‟e göre bir başlangıçtı bu tartışma, ancak

umduğundan çok çok iyi bir başlangıç olmalıydı ki, Bo-

cuk‟u destekleyenlerin sayısı, Tımbıllı‟nın iki katından

daha da fazlaydı çünkü.

Bir umutla eve geldi, çocuklarının geleceğine değgin

olası bir beklentiyle. İşte, Cemal ile Mehmet Ali aynı ya-

takta, Cemile de baş yatağın başucunda uyuyorlardı. Ay-

şe ise, kızının yanında kıvrılıp kalmıştı: “Benim canciğer

ve içli yoldaşım...”


147

El yüz yıkama yerine geçti ve arınıp temizlendi. Üstü-

nü çıkarıp pijamasını giydi. Varıp Ayşe‟yi uyandırdı,

“Haydi yatağa gidek gız.”

Ocağın kaşında pırpırlayıp duran gaz lambasını sön-

dürdü. Gelip yatağa girdi ve Ayşe‟nin de sokulmasını

bekledi. Uzanıp yorganı çektiler.

Uykusu kaçıvermiş olmalı ki Ayşe, “Ali Kemal” dedi,

“keşkem yaşım yitseydi de ben de okula gitseydim.”

“Belli” diye düşündü Ali Kemal, karısının başını ok-

şarken, bugün komşularıyla çocuk sayımını tartışmış...

“Gız” dedi, “eğer alırlarsa sabaha kaydını yaptırcem.”

“Öf be Ali Kemal! Nitcem ben bu yaşta, o bebelerin

içinde?”

Ali Kemal, “Ben Nazilli‟deyken” dedi, “galdığım ev bir

okulun yanındaydı.”

“Ne oldu da?”

“Baktım ki her akşam okula gadınlar gelip gidiyolar.”

“Ne...”

“Bir gün ev sahibine sordum: Bu gadınlar okulda

niderler deyi.”

“Bak hele. N‟işlerlerdi ki?”

Ali Kemal, dirseği üzerinde doğrulup, “Gız...” dedi,

“Sence ne yaparlardı, he?”


148

Ayşe, uzanıp kocasının dirseğine dokundu: “Ne bilem

ben Ali Kemal!”

“Birazcık düşünüvir hele, belki bulursun gız!”

Dönüp sağ ayak parmaklarını Ali Kemal‟in topuğuna

dayayan Ayşe, “Hık...” dedi, “Aklıma hiç bir şey

gelmiyo.”

Ali Kemal, sağ elini Ayşe‟nin beline götürüp,

“Söyleyem bari.” dedi, “Okuma yazma öğrenmeye gider-

lermiş meğer...”

“Ne dedin, ne?”

“Okuma yazma örenmek için...”

Ayşe, “Ya!” dedi ve derin bir iç çekti.

Bir anda içi yanı yanıveren Ali Kemal, “Ülen Ayşe!”

dedi, “Eğer bi gün bizim köye de okuma yazma gursu

gelirse, bak şimdiden sana söz veriyom, göndermezsem

iki gözüm çıksın, anladın mı gız?”


149

On Altı

Haşhaş tarlası hazırlama işi dün bitmişti ve yağmura

kalmıştı tohum atma. Bugün masara sırası ondaydı. Er-

kenden kalktı. Öküzleri koştu, tohumlukları ayırıp kalan

torbaları kağnıya yükledi.

Ellerini çırptı, “Garı” dedi, “yağ tenikelerini alıvir de

gel.”

Kapıdan ince uzun bir kadın çıktı, ellerini önüceğinde

kurularken “Olur herifim.” dedi.

Adam, “Herif mi?” dedi ve gülüverdi. “Boğun geyfin

yirinde he!”

Bir, „aman‟ göstereni yapan Hayriye, kıkırdayıp kay-

boldu. İki soluk sonra, ellerinde tenekelerle geldi ve yere

bırakıp, “Bana bak Koca Osmen” dedi, “eyi goy he! Yolda

düşüp de delinmesinle.”

Tenekeleri çuvalların arkasına özenle yerleştiren Os-

man, “İnşallah” dedi, “hepsi dola bu sine.”


150

Hayriye, çuvalları gösterip, “Dolse de dolmase de hep-

si bunnar” dedi, “idare etcez gali.”

Osman, „öle ya‟ der gibi başını sallayıp karısına baktı,

sonra, neredeyse omuzları bir çırpıda ini iniverdi.

Hayriye, kapıya dönüp bağırdı: “Nuray!”

Bir çocuk sesi, “He ye!” dedi.

“Balı‟yı oceğe yaklaştırma gızım.”

“Temam, gapıyı öttüm bilem ana.”

Bakıştılar ve Osman övendireyi öküzlere doğru salladı,

“De he!”

Yola çıktılar.

Masara, Eski Köy alanında, bakkal Reşit‟in batısında,

caminin üstündeydi. On dakikada vardılar ve yükü in-

dirdiler. Öküzleri çözüp ding ahırına götüren Osman,

önlerine birkaç avuç saman koyup geldi.

Daha kavurma sacının altı yakılmamıştı ve olasıdır ki

Osman‟ın ne yaptıracağına karar vermesi bekleniyordu.

Osman, „oose‟ diye düşündü, „ya takas yapılcek ya da

sıkılcek.‟

Selam sabah, hal hatır edildi.

Masaracı, eline defter kalemi aldı ve kantarın başına

geçti. Osman‟la Hayriye de el ele, çuvalları kolladılar ve

kantara dizdiler. Masaracı, özenle tarttı ve ağırlığı deftere


151

kaydetti. İşlemi biten çuvallar kucaklandı ve kapı ağzına

yığıldı.

Sona, dört çuval kalmıştı.

Osman, “Bunla” dedi, “Haşgeş.”

Hayriye hoşnut, kocasına bakıp gülüverdi ve gidip çu-

valları doğrulttu, “He, gelsene herif!”

Osman, bir çalımla varıp karısı ile kollaştı ve bu çuval-

ları da kantara dizdiler.

Masaracı, tartıyı bitirdi. Hayriye‟ye dönüp “Eyi” dedi,

“bu yıl bereketli geçmiş belli.”

Osman, karısından önce atıldı: “He ye!”

Masaracı, “He?” dedi, bir Osman‟a bir Hayriye‟ye ba-

kıp, “Nitçeniz gali?”

Kaç kilo tohuma ne kadar yağ hesabı belliydi, ama

Osman, Hayriye‟ye sormadan edemedi: “Ne dirsin gız?”

“Ne bilcem ben Osman!”

“Yorulmadan alıp gitsek, he?”

Önce masaracıya, sonra Osman‟a bakan Hayriye, kırı-

tıverdi: “Sen bilirsin.”

Masaracı, “Temam de...” dedi, “Gündoğduya karşılık

yağ va emme, haşgeşe hık.”

Osman, “Nitçez öleyse?” dedi ve aynı anda karısına

döndü.


152

“Haşgeşi sıkcez.”

“Temam gali.”

Masaracı, sacın altını yaktı. Bu arada, Osman da çuva-

lın birini kucakladı ve yeniden tarttılar. Getirip kavurma

sacının önüne diktiler.

Masaracı, çuvalın ağzını açıp kıvırdı. Yandaki tası aldı,

tohuma daldırdı ve saca döktü. Tahta küreğin birini Os-

man‟a uzattı, ötekini kendisi aldı. Tohumu karıştırmaya

başladılar.

Tohum çıtır çıtır ötüyor ve kavruldukça hoş bir koku

yayılıyordu. Rengi, kahverengine doğru dönerken, tümü-

nü yandaki tahta tekneye itelediler. Çuval bitinceye dek

aynı işlem sürdürüldü.

Masaracı, “Galanını” dedi, Hayriye‟ye de bakıp, “ister-

seniz sonra teze teze çekelim.”

Bu, akıllıca bir teklifti: Hem böylece konacak teneke so-

runu olmaz, hem de küspeyi taze taze yerler, üstelik yağ

da acımazdı.

Hayriye, bir yandan Osman‟a kaş göz edip masaracıya

döndü: “Olur ağam.”

Masaracı, tohuma elini sokup, “Temam.” dedi, “Hadin

şunu ezek gali.”

Ezme işlemi, bulgur değirmeni benzeri bir aygıtta yapı-

lacaktı. Osman, çarkın başına geçti ve kolu tutup bekledi.


153

Yağcı da bir tasla aldığı haşhaşı taşın deliğine dökmeye

başladı. Osman‟ın kolu her devirişinde, ezilen tohumların

bir kısmı da alt delikten inip bir tenekeye dökülüyordu.

Bir süre sonra Osman‟ın yerine Hayriye geçti.

Ezme işi bitti ve bir çuval tohum, üç tenekeyi anca dol-

durabildi.

Tenekeleri, dört adet kıl torbaya boşalttılar. Ağızları

büzüldü ve ikisi, cendereye yerleştirildi, “Gız Hayriye”

dedi, “gabını alıp gelivirsen gali.”

Hayriye, kağnıya gidip iki tenekeyle döndü. Ağzı kesik

olanı uzattı, “Al” dedi, “işte bu.”

Tenekeyi oluğun altına sokan masaracı, Osman‟ın ko-

lundan tuttu, “Geç bakim garşıya.” dedi, “Sıkı dut he

bubam!”

Osman, masaracının kendisini çocuk yerine koymasına

aldırmadan varıp cenderenin koluna yapıştı.

Masaracı, “He bubam!” diye ünledi ve kolu çevirdi. Bir

süre sonra birkaç damla yağ geldi ve kol da dönmez oldu.

Yağcı, bu kez cendereye uzunca bir ağaç geçirdi. Bir yanı-

na kendisi geçti ve öbür yanına da Osman, olanca güçle-

riyle yüklendiler. Aynı anda oluğu dolduran yağ da şırıl

şırıl indi. Tenekenin yarıdan fazlası yağla doldu. Birkaç

dakika sonra yağın akışı azaldı ve sonunda, duruverdi.

İki erkek var güçleriyle bir daha yüklendiler: Oluktan bir

iki damla daha indi, ama sonunda tamamen kesildi.


154

Kol boşa döndürüldü, torbalar alındı, yerine kalan tor-

balar kondu. Aynı işlem bir daha yapıldı.

Osman, “Bir çuval tohumdan bu gada yağ ha!” dedi ve

Hayriye‟ye bakıp gülümsedi.

Masaracı: “Temam gali.”

Hayriye: “Eyi ya.”

Cendere kolu gevşetildi. Torbalar çıkarıldı ve yana bı-

rakıldı.

Masaracı, “Gız Hayriye!” dedi, yılışık. “Al sana bi bu-

çuk tenike. Hayırlı osun gali.”

Hayriye, oldukça hoşnut, ağzı kapaklı bir teneke daha

alıp geldi. Duvarda asılı huniyi kaptı, boş tenekelerin ka-

pağını çıkardı. Birine huniyi soktu. Açık yağı, ağır ağır

döktü, dolunca, kalanını da öbür tenekeye.

Osman, kıl torbaları getirdi, bağlarını açtı ve küspe ka-

lıbını tohum çuvalına boşalttı.

Hayriye, “Ee!” dedi, “Masaracı Memmiş Ağa. Borcu-

muz ne gada dutar gali.”

“Gündoğdu işinden sona anlaşırız, he.”

“O ne dutar ki?”

Bir solukta defteri önüne çeken Masaracı Memiş, gene

bir solukta hesabını yaptı ve daha sorulmadan takasın

tutarını söyleyiverdi: “Yitmiş litre falan anca.”


155

Osman: “Bize düşen he?”

“He ya.”

“Haşgeş sıkımı da mı?”

“Helbet be Osman.”

Ta baştan beri umduklarından yarım teneke azdı bu

toplam. Osman, “Yahu” dedi, “biz beş tenike alıp gelmiş-

tik de...”

Göz ucuyla Hayriye‟yi süzüp duran Memiş,

“Gurtarmaz emme...” dedi, “Amaan, her bi şe para deel

ya!”

Osman, karısının „ver gitsin‟ imini görür gibi olunca,

“Temam.” dedi. “Beş tenike?”

Yağcı, “Temam.” dedi ve sesinde ince bir alay tını var-

dı sanki: “Didiğin ossun gali Gocca Osman!”

Hayriye, içinden „hortlayasıca‟ dedi, „sankim umut

viren vamış gibi yeşillenip duruyo... Ülen, ölürüm de hıh

demem sana, yağ tulumu seni!‟

Osman, gene “Ne deesin gız?” diye danıştı.

Hayriye‟nin gözleri çakmak çakmaktı ve Memiş‟e ba-

kıp, kocasına seslendi: “Haydi Osman‟ım! Alıp da gide-

lim gali şurdan...”

Bıyık altından sırıtıp duran Memiş, “He Osman!” dedi,

“Nuray gızı okula gönderiyo mun len?”


156

Hayriye, daha kocasının ağzını açmasını beklemeden,

sesine bir „mezarına köpek bağlanasıca‟ imi yükleyip, “He

ye!” dedi, “Benim gibi cahal mı gassın gınalı guzum?”


157

On Yedi

Öğretmenler, saat sekize kalmadan geldiler.

Metin, avluyu dolaşmaya çıktı, amacı olası eksiklikler

varsa bulup tamamlamaktı. Her şey yerindeydi ve köşe

bucak gıcır gıcırdı.

Gürkan, tören bayrağını hazırladı. Önceden düzenle-

yip masaya koyduğu birinci sınıf listesini bir daha yokla-

dı.

Dersliklere baktı: Ak paktı, ancak kadastrocuların kul-

landıkları yerler badana isterdi, o kadar. Sıralar düzgün-

dü ve tozu alınmıştı. İçinden, „Pala, bu işin ustası olmuş.‟

diye geçirdi.

Rami, bir hoştu bugün, Necati ile Altan da bir tuhaf.

Belgin ise olağanüstü durgun ve sessizdi, dahası vur-

dumduymazdı neredeyse.

Birkaç öğrenci, bağıra çığıra avluya girdi. Genç bir er-

kek, elinden tuttuğu bir kız çocuğuyla gelip merdivenin

önüne dikeldi.


158

Aynı anda orta boylu, esmer, uzunca saçlı bir erkek

Afyon yolundan okula döndü ve yokuşu koşar adım tır-

mandı. Alana ulaşınca, iki soluk durup kapıya baktı. Son-

ra, koşar adım içeriye girdi. Müdür odası önüne gelince

derin bir soluk aldı ve kapıyı tıklatıp kola bastı.

Gürkan, içeriye giren genç adama bir an baktı. „Belli ki

köylü değil‟ diye düşündü; giyim kuşamı memura benzi-

yordu az biraz.

Genç, “Günaydın efendim.” dedi.

Kadastrocuların okulda işleri kalmamıştı, öte yandan

bu denli genç müfettiş de olamazdı. Şu anda astsubay

çıkan bir kişiden başka okumuş insan yoktu bildiği kada-

rıyla köyden. Gencin saçları da bu olasılığı yalanlıyordu

zaten. “Günaydın.”

“Ben Nadi Kızıltan, Gürkan Bey‟le görüşmek istiyo-

rum.”

Gürkan, meraklı bakışlarla elini uzattı: “Hoş geldiniz.

Benim.”

Yüzünde taşıdığı hafifçe gerginliğin yerini doğal haline

bırakan Genç, “Ha!” dedi ve gülümsedi: “Yeni atandım

da...”

Aklından yeni bir öğretmen tayini olacağına iliiiiişkin

bir bilgi geçmeyen Gürkan, olanca içtenliğiyle, “Öyle mi!”

dedi.


159

Müdürün nidalı sözünden „bir açıklama gereği imi‟ çı-

karan Nadi, “Vekâleten.” dedi ve iki adım yaklaşıp uza-

nan eli sıktı.

„Açığın asillerle kapatılamaması durumunda başvuran

lise çıkışlıların vekil öğretmen olarak atanabileceğini‟ söy-

lemişti Hasan Bey. “Fark etmez. Tekrar hoş geldiniz Nadi

Bey.”

Pantolonun arka cebinden sarı bir zarf çıkaran Nadi,

hafifçe eğilerek Gürkan‟a uzattı, “Buyurun” dedi, “atama

yazısı.”

Evrakı Nadir‟in gözleri önünde açmayı uygun bulma-

yan Gürkan, “Ya.” dedi ve alıp masaya bıraktı.

“Tam zamanında yetişmişim.”

Gürkan, okulun açıldığı günün göreve başlamak için

„tam zamanı‟ olup olmadığını düşünürken Nadi‟ye yal-

nızca bakıp sustu.

“Törende bulunmak istedim de...”

„Ya çok hevesli, gösterişe kayıyor ya da gerçekten so-

rumluluk sahibi biri‟ diye düşündü Gürkan. Saatine baktı,

“Lütfen gelin Nadi Bey” dedi, “öğretmenler odasına geçe-

lim.”

Gürkan önde, bitişikteki öğretmenler odasına geçtiler.

Nadi‟yle öğretmenler tek tek tanıştırıldı. Bu sırada bekçi


160

Güllü geldi, muhtar Balı‟nın partiden misafirleri geldiği

için törene katılamayacağını bildirdi.

Hal hatırdan sonra hep birlikte çıktılar. Kapı önü sofa-

sına gelince durdular. Bocuk, Ali Kemal ve bir grup köylü

tam karşında öbeklenmişler törenin başlamasını bekliyor-

lardı. Metin Gürkan‟a bir im gönderdi ve konuklarına

koşup „hoş geldiniz çekip‟ döndü.

Öğretmenler, gördükleri şey karşısında baka kaldılar.

Okul avlusu neredeyse dolmuştu. Erkek öğrencilerin ço-

ğu siyah önlüklü olmasına karşın olası beşinci sınıftaki

kızlardan örnek alabilen çocuklardan üçü dışında kızların

tümü üçetekleri, tulumları, cepkenleri, önücekleri ve ba-

şörtülüleriyle rengârenk yayılmışlardı alana.

Az biraz tepeden inme de olsa kızların okula gelmesi

olağanüstü bir olaydı. Metin, sağ elini alana doğru uzattı,

“Bak bak!” dedi Belgin‟e heyecanla, “Avlu neredeyse çi-

çek bahçesine dönüşmüş.”

Garip bir hüzün sarmıştı yine Belgin‟i. Dudak ucuyla

“Ya...” dedi ve başını eğdi.

Metin, „gene çok tuhaf‟ diye düşündü. „Ah, nedenini

bir bilsem!‟ Bu kez yüzüne özenle baktı Belgin‟in, yine hiç

bir şey anlayamadı ama. Elini eline dokundurdu, “Bana

kalsa” dedi, “kızlar hiç önlük giymesinler.”

Pala, kapı önündeki masadan zili aldı ve beşinci sınıf

öğrencilerinden bir oğlana verdi. Çocuk, coşkuyla çanı


161

sallamaya başladı. Baştan sona avluyu dolandı ve gelip

zili yerine koydu.

„Emeklerinin karşılığını aldıklarını‟ düşünen Necati,

merdivenin sağına varıp, “Beşler buraya!” diye bağırdı.

İşin hiç de kolay olamayacağını aklına takan ve gördüğü

şey karşısında nutku tutulan Rami sola, Necati‟nin yanına

durdu ve çağırdığı dörtlerin gelmesini istedi. Asık suratı-

na bir parça gülümseme eklemeyi başarabilen Belgin,

üçüncü sınıfı ünledi, hiçbir tepki vermeyen Altan da ikin-

cileri. Bir öbek kızlı erkekli öğrenci ile velilerin yanına

varan Metin, “Birler benimle gelsinler!” dedi.

Birler dışındaki öğrenciler birkaç dakikada içinde sıra-

ya sokuldu.

Nadi, basamakların üstündeki sekide duran Gürkan‟ın

arkasına geçti.

Bayrağı alıp gelen Pala, seki önünde dikildi.

Olası son sınıf olmanın ağırlığını hissettirmeyi gerekli

gören Necati, kızlardan birini yanına çağırdı ve eğilip ku-

lağına bir şeyler söyledi. Sonra öğrenciyi aldı, Gürkan‟a

götürdü: “Müdür Bey, bayrağı kızımız tutsa?”

Gördüğü manzara karşısında neredeyse gözleri dolu

dolu olan ve gülümseyen Gürkan, oldukça duygulu bir

sesle, “Hiç aklıma gelmemişti Necati Bey.” dedi, “İyi dü-

şünmüşsün.”


162

Sekiye çıkan kız, Pala‟nın uzattığı tören kuşağını bir

hamlede boynundan geçirip sol tarafına aldı ve bayrak

asılı çubuğun ucunu halkalı hazneye yerleştirdi. Merdi-

ven başına geldi, beklemeye başladı.

Geldiği günden yılsonuna değin öğrencisi olan bu iki

kızdan biri tutardı hafta sonu ve hafta başı törenlerinde

bayrağı. Öğrenciye bakıp gülümseyen Gürkan, „ilk yapa-

cağım işlerden birisi olacak fazla gecikmeden bir bayrak

gönderi yaptırmak‟ diye söz verdi içindeki bene.

Çocuğun „bu konuda deneyimli olduğunu‟ düşünen

Necati, “Müdür Bey” dedi, “İstiklal Marşı‟nı...”

“Tamam, Necati Bey, lütfen! ”

Komut verildi, bayraktar kız çubuğu iki eliyle tutup

alana doğru uzattı. Necati‟in yönetiminde İstiklal Marşı

okundu. Ardından öteki beşinci sınıf kız öğrenci de „An-

dımız‟ı söyletti. Pala, varıp bayrağı aldı ve içeriye götür-

dü.

Sekiyi ortalayan Gürkan, heyecanını bastırmak için de-

rin bir soluk aldı ve yavaşça geriye verdi. İki saniye bek-

ledi, kalbinin durulduğunu hissedince, “Sevgili öğrenci-

ler, öğretmen arkadaşlarım ve sayın veliler!” dedi. Ardın-

dan, „bu öğretim yılının Işıklar‟ın en mutlu senesi olaca-

ğını, artık kız çocuklarının da aydınlığa giden yola girdik-

lerini, bu karara katılan tüm velileri kutladığını ve çok

teşekkür ettiğini‟ söyleyip sözlerini bitirdi.


163

Ali Kemal, Metin‟e el edip Bocuk ve arkadaşlarıyla bir-

likte yanına geldiler, açılışı kutladılar, oradan öğretmen-

lere geçip el sıkıştılar, „hayırlı olsun‟ dediler ve Gürkan‟ın

hâlâ dikelip durduğu sekiye çıkıp onunla da tokalaşarak

„başarı dileklerini‟ bildirdiler.

İkinci sınıftan başlayarak dersliklere girilmeye başlandı

Merdiven önünde duran Metin, büyük sınıfların girişi

biter bitmez sağ elini havaya kaldırdı, “Birinci sınıflar

lütfen yanıma gelsin!” dedi. Yanda, arkada ve önde dağı-

nık duran, yalnız ya da velileriyle birlikte bekleyen çocuk-

lar kıpırdadılar, önünde toplandılar.

Geldiği andan bu yana bir fırsat kollayan Hayriye, Nu-

ray‟ı elinden tutup Metin‟e doğru iki adım yaklaştı,

“Örtmen Be” dedi, “bu gızım Nuray.”

Açılış törenini izlemek için alanda bulunan Koca Hü-

seyin, Hayriye‟ye bakıp gülümsedi ve imrentiyle yergi

arası bir tonla, “Deli gız!” diye mırıldandı, “Gene günün-

desin he!”

Nuray‟ın çift örgü saçlarına siyah yünden birkaç belik

daha eklenmişti. Yeşil benekli üstlüğüne karşın pembe

tulumu, allı sarılı kutnu üçeteği ile kilim yanışlı önüceği

pırıl pırıl parlıyordu.

Hayriye‟ye başıyla „anladım‟ imi veren Metin, gülüm-

seyerek döndüğü Nuray‟ın önünde hafifçe eğildi: “Hoş

geldin!”


164

Nuray, utandı ve annesinin elini sıktı.

Bakışları yanıp sönen yaşlı bir kadın, “Örtmen Efendi”

dedi, “işte torunum Sultan.”

Ta baştan beri Metin‟in ilgisini çekip duran Sultan‟ın

gözleri bir hoştu ve sağa sola dönüp duruyordu.

Kara Hüseyin, gülümseyerek Metin‟e yaklaştı: “Toru-

num Sülümen, Örtmen Efendi.”

Sultan‟a inat, Süleyman durumundan hoşnut, kıkırda-

dı durdu.

Derin bir soluk alan Metin, “Sevgili çocuklar” dedi,

“hepiniz hoş geldiniz.”

Bir çocuk „hoş bulduğunu‟ bağırdı, ancak velilerin dür-

tüklemesiyle ona bir kaçı daha katıldı.

Merak eden erkek çocukların çoktan okulda bilinmedik

yer bırakmadıklarını tahmin eden Metin, “Haydin çocuk-

lar” dedi, “sizi biraz gezdireyim. Bakalım nasıl bir yermiş

burası?”

Uygulama hocasının, „aslında okulun gezilecek bir yeri

olmayacağı düşünülebilir, olası yoktur da‟ sözü kulakla-

rında çınladı, „ama ilk gün çok önemlidir ve öncelikle tu-

valet daha da.‟ Metin, kızlara kızlar, erkeklere de erkekler

bölümünü gösterdi. Yetmezdi bu, „doğru kullanım‟ vardı

sırada. Metin velileri yanına çağırdı. Bir an ikircikli kal-


165

dıysa da Hayriye‟den „kızlara tuvalet kullanmayı göster-

mesini‟ istedi. Erkekler için ise aynı işi bir genç üstlendi…


166

On Sekiz

Koca Osman‟ın Emirdağlı asker arkadaşı Macit Usta,

on gündür çalışıyordu.

Geçen kış ziyarete gelen Macit, “Bu işe taş gerek, çakıl

gerek, tuz gerek, çoreg gerek.” demişti ve Osman da ta

yaz başından beri, bu malzemeleri buldukça bir köşeye

yığmıştı. Ahır yapımından kalan ve samanlığa dizip sak-

ladığı, bir odayı çevirecek kadar kerpici vardı. Sakız para-

sı da iki çuval tuzla tuğla almaya yeterdi elbet. Gündoğdu

ve haşhaş saplarını kesip, avluya yığdıktan hemen sonra

Kara Hüseyin‟den at arabasını istemiş ve ta Afyon‟a de-

ğin gidip değirmenden tuz, Macit‟in arkadaşı Kale Nal-

bur‟dan da ateş tuğlası alıp getirmişti.

Tuğlalar sökmeydi, ama Hayriye, “Ne olcek sökmey-

se!” demişti, “bizimki sökmeden olunce iş görmeycek mi

sankim Osman.”

Dağa çıkıp ahlâtlıkta kuruyan bir ağacı kesmeye gittiği

bir gün, selin oyduğu dere yatağında, Macit‟in „olsa ne iyi

olur‟ diye söyleyip durduğu katları açılmış bir kaya gör-


167

müş ve başka bir gün de dönüp kazma, kürekle levhaları

söküp, kağnıya atıp eve taşımıştı.

Hayriye‟ye, “Gız garı” demişti, o zaman, “işte he şe

hazı. Macit Usta gelse de biran önce başlese gali.”

“Hey goca adam, nirden bilcek senin hazır olduğunu te

Emirdağ‟ın köylüğünde ademcez?”

“Bisin de gesin emme.”

İşte, bu Macit Usta güzün bitiminde, ekilen haşhaşın

dört kanat olduğu, buğdayın saçaklanmaya başladığı,

ama daha soğuk yeller esmeye başlamadan, iki kapaklı

demir çerçeve ile çıka gelmiş ve o günden beri de çalışı-

yordu.

O gün, akşam yemeği yendikten ve Hayriye daha sof-

rayı kaldırmadan usta yekinivermiş ve yarın erkenden işe

başlamaları gerektiğini deyivermişti.

Sabah olmuş ve Hayriye‟nin haşhaşlı mercimekli bük-

mesiyle kahvaltı yapılmıştı. Birbirine bakıp duran Os-

man‟la Macit hemen kalkmışlar ve daha önce karar kıl-

dıkları yere gelmişlerdi.

Osman, eve doğru dönüp, “Gız Hayriye” diye ünle-

mişti, “aççık gelivir gali.”


168

“Nitçem orde be?”

“Len gadın, ben sana gelivir deyom. Hadi durma gali.”

“Öf öf!”

Hayriye, söylene söylene, ama koşar adım gelmiş,

“Nitcen bakam?” demiş, adamın sustuğunu görünce, “He

di bakalım ne dicen?” diye sormuştu.

Osman, “Cuk cuk!” derken, Macit‟e dönüp gülüvermiş

ve sonra karısına, “Bura eyi mi diycedik.” demişti.

Fırın yerinin gösterildiğini anlayan Hayriye, “Eyi eyi!”

demişti.

“Hakkaten.”

Hayriye, Osman‟a kaş altından bakıp, “Eyi didimdi

ya.” demiş ve önüceğini toplayıp geldiği gibi işine dön-

müştü.

Osman‟ın dünyası, Hayriye ile çocuklarıydı. Ağzı ku-

laklarında, “Sen di ustam” demişti, “ben de başlayam ga-

li.”

Osman, kazma küreğe koşarken, Macit de adım adım

ölçü almıştı.

Ölçüye göre, dört köşeli derin bir hendek kazılmış;

Macit istemiş, Osman getirip vermiş, çukur boydan boya

taşla örülmüştü. Hemen yanındaki toprağın hasından

harç karılmış; sonra, birkaç kucak kerpiçle duvara baş-

lanmıştı.


169

Bir ara samanlığa kadar giden Macit, malzemeye göre

bir hesap yapmış ve dönüşte duvarın çift kat olmasına

karar vermişti.

Osman, “Usta” demiş, “niye çifte duvar osun ki?” diye

sormuştu.

O da, “Tertip” demişti, “hemi sağlam olu, yağmuda

erimez, hemi de sıcağı asla dışa vimez.”

Duvar, bel boyuna gelince, Macit, gene “Tertip” demiş,

“artık çoreğı duzu getirip doldurabiliriz.”

Çorak çuvalları getirilmiş, çukura dökülmüş, düzeltil-

miş, pekiştirilmiş, üstü kırma tuzla örtülmüştü. Alındaki

kürekliğe yassı kayalar ve yapı içine de tuğlalar döşen-

mişti.

Saç kapaklı sürgülü demir çerçeve yerleştirilmiş, duva-

rın dış yüzeyi dört köşe kalırken ve boşluklar toprakla

doldurulurken, iç yüzeye, yanlardan ve arkadan oval bi-

çim verilmiş, çerçeve üstüne varıldığı an Usta, “Sıra

gubpeye geliyo gari.” demişti.

Ustanın asıl becerisi, işte burada kendini göstermiş, iki

kat kerpici öyle bir eğimle üst üste koyu koyuvermişti ki,

kilit taşını da yerleştirip iş bittiğinde, ağzı açık bakakal-

mıştı Osman.

Usta, dama beşik eğimi vermiş, söğüt söğelerle bir çat-

kı döşemiş ve üzerini, çoraklı toprak karıp sıvamıştı. Son

olarak da kenarlarına fırdolayı tahta çeleni yapmıştı.


170

Osman‟a dönmüş, “Bak tertip” demişti, “eğer ıslanma-

dan kurursa, bu çatı var ya bu çatı, ömür billâh her

yamura, her gara dayanır durur ha, alimallah!”

“Sağ ol tertip.”

*

Bugün, dış sıva da tamamlandı.

İş bitimi, Hayriye çağrıldı.

O da, yapının önünü arkasını, taş döşemeyi, içini dışını

iyice inceledi, “Hakkaten be!” dedi, “bu peh gözel ol-

muş.”

Macit, “Hayırlı hayırlı kullan bacı” dedi, Osman‟a ba-

kıp gülümserken.

“Eline sağlık usta!”

Osman, “Gız garı” dedi, “bize heç eline salık dimek

yoh mu?”

Hayriye, Macit‟e göz kırpıp, “Ülen koca!” dedi, “Sen

nittin ki deycem.”

“La havle ve la...”

“Hıh! Bir bunu bellemiş! Sen get onu anana di.”


171

Macit, “Şindi sıra” dedi, “fırını ısıtmaya geldi, amma

beş on gün gurumasını bekliycez.”

* Beş on değil altıncı gün, yapının içini dışını yoklayan

Macit, “Yav Osman!” dedi, “Bu iş temam be!”

Birlikte odunluğa vardılar ve birer ahlât kütüğüyle

geldiler. Kapağı özenle geren Macit, odunları kubbenin

içine tek tek yerleştirdi. Sonra gidip, birer kucak haşhaş

ve ayçiçeği dalı getirdiler.

Osman, “Gız garı!” diye ünledi.

“He ya!”

“Geilivir bakam.”

Hayriye, yapının önüne dikeldi ve Macit‟i seyretmeye

başladılar.

Usta, dal istedi, verdiler ve odunların arasına bir bir

yerleştirdi: “Artık yakabiliriz.”

Osman, bir coşkuyla yekindi, ama daha çabuk davra-

nan Hayriye koşup bir kürek korla döndü.

Macit, kendisine küreği uzatan Hayriye‟ye, “İşte bu

olmaz bacı!” dedi, “Artık ataşı yakmak da gullanmak da

senin işin gali.”


172

Hayriye, şaşkın: “Nitçem ben?”

Osman, “Öf be garı!” dedi, “Yakcen gali.”

Küreği sokup koru çalıların altına itiveren Hayriye,

“Temam” dedi, “oldu mu?”

Önce incecik bir duman çıktı ve birkaç dakika sonra ça-

lılar tutuşuverdi. Yalımlar kubbeyi doldurdu, kapaktan

taştı ve göğe doğru yükseldi.

Üçü, öylece durup, ateşi seyre daldılar.

Birden dönüp gözlerini Macit‟e çeviren Hayriye, “Daha

ni gadar yancek bu fırın?” dedi, “Ağşama biter mi usta?”

Macit, kendinden emin, “Ne gader ısınsa o gader eyi

olur.” dedi ve odunluğu gösterdi: “Onun çin şo kütükler

de bitmeli ki...”

Hayriye, alayla gülüverdi: “Disene usta, biz bu gışı

odunsuz ideredivircez gali.”

“O gadar deel emme.”

“Ya neci?”

“Ağşame gapağı gapatır, yarın sabaha gine yakarız.”

“Ee?”

“Gine ağşame gader yakar, gine gapatırız... Sonra...

Sonra kullanırsın zaar.”

Hayriye‟nin gözleri beğeniden parıl parıldı. “Yani ben”

dedi, “bundan kelli Yaka‟nın fırıncısı mı olcem gali.”


173

Hayriye‟nin fırının ünü kısa sürede Karşıyaka‟yı aştı

Eski Köye kadar yayıldı. Bir kucak haşhaş, gündoğdu ya

da püren çalısıyla hamurunu alan kadınlar sıraya girmiş-

lerdi fırında. Kimi sessiz sakin dedikoduları izlerken kimi

kızların okula alınmasını tartışmaya başladı.

Hayriye‟nin ta çocukluğundan bu yana en iyi iki arka-

daşından biri de Ayşe‟ydi, „hayırlı olsun‟ diye gelenlerin

içinde. Gitmeyi danışacağı sırada özellikle kocası Ali Ke-

mal istemişti bunu. „Deli meli emme, köyün en akıllı ka-

dınlarından birisi o. Üstelik devrimci nitelikler de var.‟

Öteki arkadaşı Bakkal Şakir‟in torunu Şadiye ise Ço-

banlar‟dan bir oğlana gitmişti ve „ha deyince‟ katılamazdı

Hayriye‟nin bu hayırlı işine. „Ne hoş günlerdi birlikte ka-

rar verip de dahe goceye gitme vaktimiz gelmedi dedikleri ve

ana bubaya gafa duttukları yıllar.‟ Adları „üç deli kıza‟ çıktı-

ğı halde, sonunda eksiltme Hayriye‟de kalmıştı.

Kara Hüseyin‟in komşusu olan Sarı Balı‟nın karısı Sul-

tan, haşhaşlı hamısız bezesi yaparken, “N‟olurmuş yeani”

dedi, “gızlaa okuyunce.”

Ateşli bir tartışma geçeceğini öngören Ayşe, anca sıkış-

tığı takdirde Hayriye‟ye yardım etmeye, değilse susmanın


174

daha doğru olacağına karar vermişti, durumu gözledik-

ten sonra.

Küreği fırına sokup pişirdiği ekmekleri çeviren Kara

Sultan, “Olur mı gı?” dedi, “Biz okuma bilmiyik de elimi-

ze ne geçeyo.” Askerdeki oğlunu anımsayınca gözleri do-

luverdi, “Guzumun meekdubun okuyemedikten kelli!”

Sarı Sultan, “Ameen!” dedi, “kocen okuyo ya daa

nesteyon.”

Şükrü‟nin Fatma, “Öf be Sultan!” dedi, “çocuk olma

gı.”

Kara Sultan‟ın gözlerinin önüne geliverdi, Afyon‟da,

Anıt‟ın önünde oturan dayıkızı Nurdan . Kocasıyla dok-

tora gittikleri gün uğramışlardı, kendisi için verilen ilaçla-

rın nasıl kullanılacağını kutuların üstüne bakıp da oku-

yuvermişti kız. Sultan‟ın bildiğine göre Nurdan da kendi-

si gibi okul yüzü görmemişti. Ağzı açık bakakalmıştı da-

yıkızına. Meğer kadın Cumhuriyet İlkokulu‟nda açılan

okuma yazma kursuna gitmiş de öğrenivermiş harfleri

tutuşturmayı… “Kız” dedi sesini yükseltip Sarı‟ya, “Sen

okusan, ben okusam, biz okusak gıyamet mi gopa.”

On dört yaşındaydı Sarı Sultan ve yaşıtları doğurduğu

halde hâlâ hamile kalamadığı için kaç aydır kaynanası

homurdanıp duruyordu. “Öf!” dedi, siniri gözlerine vu-

rurken, “Sankim benim derdim sade okul mu gız?”


175

Artık kendisine sıra geldiğine karar veren Hayriye, sağ

koltuğunda oturan Sarı Sultan‟ın omzunu dürttü, “Gız

oruspu!” dedi gülerek. “Neden sıkıntı çektiini bilmeyom

mu sanıyon sen.” Aslında içi yanıyordu kıza baktıkça.

Olası o da doktorluktu ve hamile kalması uzun zaman

alacaktı, “Daa yaşın ne ki anem.”

Fatma, “He ya!” diye Hayriye‟yi onadı.

Sarı Sultan, “Öf be!” dedi ağlamaklı, “Hepiniz bi olup

de üstüme üstüme geliyosunuz emme.”

“Gız elleham sen kendini bize göve biroş görüyon.”

dedi Kara Sultan, “Sen daa çocuksun be anem.”

Hayriye, koca bir kahkaha attı, Sultan‟ın sözü üzerine,

“Adımız” dedi, “bundan deliye çıkmadı mı abı lobut1 ba-

cım? Azıcık yüreeniz olsa on beşi, on aatıyı bekleseediniz

ya.”

Fatma yine, “He ya!” dedi.

Gözlerinin önüne geliveren Belgin Öğretmen‟in güleç

hayaline hafifçe gülümseyen ve sesine küçücük bir alay

tonu katan Hayriye, “Dıngırdayıp2 duuman öle. Neemiş,

okunmasa nolurmuş? Neliklerinen3 garı oldunuz göya.”

Bir soluk düşündü, “Bakın, isterseniz bir hesap yapek.

Kızlaa yedi yaşında okula gideese on üçünde okuldan

1 Abı lobut: Kalıplı ve safa yakın insan (Y.N.).

2 Dıngırdamak: Konuşup durmak (Y.N.).

3 Neliklerinen: Çok zor koşullarda elde edilen (Y.N.).


176

çıkaala. Hadi, hemencii nişanlandı deyelim. Yavuklu

mavıklı oodu mu on beş. Bi iki sene de öle geçer.” Sarı

Sultan‟ın yüzüne dik dik baktı, “Senin gimi on üçünde

gunnacı4 olamacem deyi sızlanaceene on altı, on yedie

gelii de ölee yüklü kalır deel mi a gız, abı lobut bacım!”

4 Gunnacı: Hayvanlar için hamile olma hali (Y.N.).


177

On Dokuz

İkinci günde öğrenci sayısı kırka yükseldi ve üçüncü

gün ise elliyi buldu.

Gürkan, Belgin dışında üç öğretmene de birinci sınıfın

bölünmesi gereğini açtı. Altan, „olabilir‟ dediyse de aslın-

da genel bir isteksizlik var gibiydi hepsinde.

Ne var ki birinci sınıf, eğitim şefi Ali Gürlek‟in dediği-

ne göre, en köklü deneyim kazanılan alandı ve bunu bil-

meyen öğretmen düşünülemezdi. Öte yandan, emirle sı-

nıf vermenin, yapacağı en son iş olacağını biliyordu Gür-

kan.

Varıp içini dökeceği birine ne denli gereksinimi vardı

şimdi. Birden anımsadı, masaracının bir odasını ayarladı-

ğında ne kadar sevinmişti Nadi. İyi bir insandı, belli, an-

cak daha dert ortağı olup olamayacağı bilinemezdi. Bir

ara gidip Metin‟e açılmayı düşündü, sonra vazgeçti.

“Olası ki” diye mırıldandı, “yöneticiliğin sıkıntılarından

birisi de bu olmalı.”


178

Kapı çalındı ve daha „giriniz‟ demeden açıldı.

Altan, gülümseyerek içeriye girdi, “Kabul be!” dedi,

“Birinci sınıfı alsam kıyamet mi kopar? Yani...”

Birden asabı boşalıveren Gürkan gülmeye başladı, “El-

bette Altan Bey, elbette...”

Öğretmenler odasından Nadi‟yi de alıp doğruca Me-

tin‟e vardılar. Sınıf, tıkış tıkıştı ve pencerelerin açık olma-

sına karşın havası oldukça ağırlaşmıştı. Masaya geçtiler.

Durumu kısaca açıklayan Gürkan, “Metin Bey” dedi,

“baştan mı sondan mı alalım, ne dersiniz?”

Metin, hoşnut: “Altan Bey ne isterse...”

“Yahu ne fark eder?”

Gürkan, devamsızları da katıp kızları baştan, erkekleri

sondan alarak sınıfı ikiye ayırdı ve Altan da listeyi yok-

lama defterine yazdı.

Adları okunan ve Altan‟ın yanında toplanan çocuklar,

kalanlar tarafından alkışlandılar. Öğretmenler odasının

bitişiğinde açılan yeni dersliklerine gittiler.

Sonra, Altan‟ın sınıfı Nadi‟ye teslim edildi.

Dersliğinden koridordaki hareketliliği duyan Belgin,

öğrencilerini ödevleyip Metin‟e geldi, “Ooo!” dedi, “Gö-

rüyorum ki sınıfın bölünmüş.”

“Öyle.”


179

Sıralara göz atıp, “Şimdi” dedi, “İyi olmuş... ama daha

gelen olur mu Metin?”

“Birkaç kişi anca, çünkü yirmi kadar direnen veli var-

mış.”

“Ya. O zaman ne olacak?”

“Devam takipten sonra sanırım tümü gelecektir.”

“Desene, işin zor...”

“Öyle gibi.”

“Plana başladın mı?”

Metin, içinden „bizim kız bugün sorgu meleği kesildi‟

diye geçirdi: “Bitmek üzere.”

“Ya sevgilim! Bir şey...”

Metin, sevecen: “Ihlayıp duracağına söylesene!”

“Benim planı da yapsan?”

Metin, gülüverdi: “Elin mi kırıldı?”

“Şart mı kırılması?”

“Yoo...”

“Etme be Metin! Yapıver işte.”

Kesin bir söz vermemişti, ama dayanamayıp planı ya-

zacağından emindi Metin. Belgin‟in başını sallayıp gü-

lümsemesinden içinden geçenleri anladığı da apaçık ol-

masına rağmen, “Neden ama?” diye sordu.


180

“Öf be Metin! Ben hayatımda hiç plan yapmadım ki!”

Metin‟in gözleri fal taşı: “Ne dedin ne?”

“Hiç yapmadım, dedim.”

“Kız senin üçüncü yılın değil mi?”

“Evet.”

“Allah Allah...”

“Sen orasını karıştırma... Bak Metin! Yapacak mısın,

yapmayacak mısın? Desene be kuzum!”

Meslek açısından olağan dışı bir istekti bu. Yıllık plan

yapmak Belgin‟in asıl işi olmasına karşın, isteğini red-

detmek de bir o kadar uçraktı: “Tamam... Dediğin olsun.”

Sözde başarmanın coşkusuyla yılışıveren Belgin, bir

adımda kapıya döndü ve başını çevirip, “Az gelsene!”

dedi.

Bir soluk bakakalan, ama Belgin‟e anca kapı dışında

yetişebilen Metin, “Bir şey mi var?” diye sordu.

Belgin, ağzı kulaklarında, “Yok.” dedi ve kapıyı çekti.

Hemen koridora göz attı ve ayaküstü Metin‟in dudakları-

na bir öpücük kondurup dersliğine koştu.


181

Yirmi

Metin‟in takım elbiseye gereksinimi vardı ve tez za-

manda şehre inip bir terziyle görüşmeliydi.

Meğer Belgin‟in de önemli bir işi varmış ve bir süre

kendisine yoldaşlık yapabilirmiş.

Nadi, hafta sonları evine giderdi. Bu hafta Necati ile

Altan da ona katıldılar ve cumartesi öğlenden sonra ders

bitimi, hep birlikte yola çıktılar.

Yol ayrımına gelince Necati‟yle Altan, fazla bekleme-

den gelen Ankara otobüsüne binip gittiler.

Nadi, Belgin‟le Metin‟e konuğu olmalarını önerdi. Te-

şekkür eden Belgin, „çok meşgul olduğunu, gelemeyece-

ğini‟ söyledi.

Baştan beri tutuk ve durgun argın olan Metin başını

kaldırdı, gözlerini Belgin‟e dikti, „ne işin var ki‟ diye im-

ledi. Sonra Nadi‟ye, „Bakarız.‟ dedi.


182

Bugün, Afyon yönü, aşağı yukarı bomboştu. Yarım sa-

at geçtiği halde bir tek otobüs geçmedi. Konuşacak bir

şeyleri de kalmamış olmalı ki, susup kaldılar.

Oflayıp puflamaya başlayan Belgin, sağ elini siper ya-

pıp, “Oh be!” dedi, “Nihayet...”

Çay yönünde beliren bir otobüs, beş dakika içinde ge-

lip önlerinde durdu ve bindiler.

Belgin, garajda alelacele ayrıldı ve hızla çarşıya doğru

yürüdü.

Metin, „hani bir süre yoldaşlık edecekti‟ diye düşündü,

„gene bir tuhaf bugün.‟

Daha sorulmadan, tanıdığı bir tüccar terzi olduğunu

söyleyiverdi Nadi, “Ne dersin Metin?” dedi, “İstersen ona

bir bakalım.”

Metin ikircikli, “Yalnız” dedi, “çok pahalıysa altından

kalkamam ha, bilesin!”

“Ne olacak? Kumaşı biz seçeceğimize göre, bir şey de-

ğişmez. Nasıl olsa hepsinin dikiş fiyatı üç aşağı beş yukarı

aynıdır.”

“O da doğru ya.”

Terzinin yeri, Ulu Cami‟nin karşısındaki bir sokaktay-

dı. Adam, güler yüzlü, tombulca biriydi ve Nadi‟yi içten-

likle karşıladı. Dükkânı pek gösterişli değildi, ama ser-

genleri tıka basa kumaş doluydu.


183

Nadi, Metin‟i gösterip, “Hulki Amca” dedi, “arkada-

şım Işıklar Köyü öğretmeni. Kumaşa bakacaktık da...”

“Tamam da... Ne oldu şu senin tayin işi?”

“Çıktı.”

Hulki, Metin‟e bakıp başını salladı ve “Ha!” dedi,

“Şimdi anladım.”

Nadi, gene de açıkladı: “Birlikteyiz yani.”

Hulki‟nin sevinci bir solukta yüzüne de yansıdı ve ser-

genliğin önüne geldi. Eliyle gösterip, “Beğenin de” dedi,

“topu öyle indirelim, açınca bir daha bakarsınız.”

Metin, kahverengi ve siyah desenli iki ayrı kumaşı gös-

terdi. Hulki, topları indirip masaya serdi. Kahverengi

kumaş kareli, siyah kumaş ise gri çizgiliydi. İkisini de be-

ğendiler, ancak Metin‟in gözü çizgili siyah kumaşa takıldı

kaldı. Tuttu, parmaklarıyla yokladı.

Hulki, “Bu kumaş” dedi, “sizi daha uzun gösterir.”

Nadi, “Ya kahverengi, usta?”

“O da az buçuk kısa.”

Metin, Nadi‟ye „fiyatı‟ der gibi baktı.

Hulki, daha kendisine sorulmadan atıldı: “Elinizdeki

Metin Bey, yüz on lira, öteki de yüz olur.”

Nadi, “Usta” dedi, “bunlardan daha hesaplısı?”


184

Hulki, yandaki sergeni gösterip, “Bunlar daha ucuz,

ama değer mi bilemem.”

Nadi: “Yani?”

“Daha çok yazlık için uygun da, yani.”

Metin, “O zaman” dedi, “yuvarlak hesap, ne tutar?”

“İki yüz altmış.”

Nadi, kaşlarını kaldırarak, rakama, olumsuz göstereni

yaptı.

“Ama” dedi Hulki, “düz hesap iki yüz elli olsun sizin

için.”

Metin, “Şimdi” dedi, “anca elli verebilirim. Kalanı ay-

başına olsa?”

Nadi, Metin‟in görüşünü almadan atıldı: “Usta... Me-

tin‟in dediğine bakma sen. Aybaşına yüz, öteki aya yüz...

Tamam mı?”

Hulki gülüverdi, “Ne biçim iş bu yahu? Tamam... Ta-

mam, öyle olsun.”

Nadi, Metin‟in şaşkınlığına aldırmadan, “Ha usta” de-

di, “akşama ilk provasını yapsan?”

Hulki, “Hop hop!” dedi, “Beni ne sanıyorsun Nadi?”

Gülüverdi: “Usta...”

“Tamam... Anladık da makine miyim ben be!”


185

“Yo!”

“Öyleyse?”

“Kendi yerine bizi koy. Anca cumartesi gelebiliriz, gö-

rürsün. Haydi, öyleyse buna ne demeli?”

Metin, “Yahu Nadi” dedi, “ustayı pek sıkmasak.”

Hulki‟ye bakıp gülümseyen Nadi, “O kadar nazımız

olsun gali.” dedi ve Metin‟e döndü: “Aslında çok şey is-

temedik ki...”

Hulki, defterinden boş bir sayfa açtı ve mezurasını

boynuna asıp, “Şu ölçüyü” dedi, “bir alalım da...”

Metin, varıp ustanın önüne dikeldi, birkaç dakika için-

de ölçü alımı bitti.

Hulki, Metin‟e döndü, kestirip attı: “Bugün, anladığım

kadarıyla, burada kalıyorsunuz.”

“Evet.”

“Öyleyse... Yarın saat on birde provaya gelin.”

Nadi, “Âlemsin be usta!” dedi, “Gene bildiğini yaptın

ha!”

Hulki, bir kahkaha attı ve sağ eliyle havada bir yay çi-

zip sandalyesine oturdu. Bir iki soluk aldı, kalktı ve Me-

tin‟in seçtiği kumaşı yeniden masaya serdi. Mezurayı al-

dı, deftere bakıp yazı sabunuyla işaretler koymaya başla-

dı.


186

Metin, “Usta” dedi, “sağ ol.”

Hulki, başını kaldırmadan, “Değmez.” dedi, “Sen yarın

zamanında gel, kalanına karışma.”

Nadi, “Usta” dedi, “büyük adamsın vesselam!”

Hulki, sağ eliyle „git‟ göstereni yapıp işini sürdürdü.

Nadi, gülümseyerek, “Sağ ol.” dedi, “Biz zaten gidiyo-

ruz.”

“Güle güle.”

“Hoşça kal amca!”

“Güle güle dedik ya!”

Nadi “Cuk cuk.” yaptı, kalktı ve Metin‟in koluna girip

kapıya doğru yürüdüler. Metin‟in aklı ustada, dönüp

baktı: Hulki, kumaşı kesmeye başlamıştı bile.

Yeniden Ulu Cami‟nin önüne geldiler.

Nadi, bir sokağı gösterip Metin‟e, “Şu ilerde” dedi, “bir

çay ocağı var. Oturup birer çay içsek, ne dersin?”

“Olur.”

Ocak, daracık bir sokağın içinde, yaşlı bir meşe ağacı-

nın süslediği ufacık bir bahçenin köşesindeydi. Birkaç

tahta sehpanın çevresine üçer beşer hasır oturaklar serpiş-

tirilmişti ve alan yarı yarıya doluydu. Yalnız sağdaki tav-

la başı ile ortalardaki domino sehpası oldukça kalabalık

ve bir o kadar da devinimliydi.


187

Boş bir sehpayı seçtiler ve oturdular.

Nadi, “Usta” dedi, ocaktaki boynu peşkirli adama, “bi-

ze iki çay.”

“Tamam. Dem almak üzere...”

Aklı, şimdi bile terzide kalan Metin, “Hulki Usta ilginç

biri.” dedi.

“Öyledir.”

“Sana öyle bir bakışı vardı ki, gören oğlusun sanır.”

“Gibi.”

Metin, Nadi‟ye „ilginç‟ der gibi baktı.

“Yani Metin, Hulki Usta, babam rahmetlinin en iyi ar-

kadaşıydı.”

„Öyle mi‟ anlamında dudaklarını büzüp başını sallayan

Metin, Nadi‟nin açıklamasını bekledi.

“Aynı zamanda udidir Hulki Usta.”

“Ya!”

“Epeyce bestesi var.”

“Radyoya giren?”

“On kadar.” dedi Nadi, “Babamla musiki cemiyetinde

birlikte...” Dolukup sustu.

Bir özdeyişi çağrıştırdı Metin‟e Nadi‟nin bu hali. „Sus-

kunluk acıyı deşer, söz de yarayı.‟ “Çok mu oldu?”


188

“Geçen sene.”

“Başın sağ olsun.”

Nadi, buğulanan gözlerini kırpıp gülümsedi: “Sağ ol.”

“Kardeşin...”

“Tek ben.”

Hiç de ailenin tek çocuğu davranışları göstermiyordu.

Metin, „daha‟ der gibi baktı Nadi‟ye.

“Aslında bir ağabeyimle bir ablam varmış, ama ben

doğmadan ölmüşler.”

“Öf be Nadi!”

„Kişi, karşıtına yatkındır...‟ “Aldırma.”

Çaylar geldi. Bitince, birer bardak daha içtiler ve kalktı-

lar.

Metin, “Bana müsaade” dedi, “gidip otelde yer ayırta-

yım.”

Nadi‟nin yüzü birden ciddileşiverdi: “Olur mu Me-

tin?”

“Ne?”

“Hani yolda demiştim. Bugün benim misafirim olursan

sevinirim.”

“Ama sizi rahatsız etmek...”

Gülüverdi, “Etmezsin emin ol.”


189


Nadi, “Gidiyoruz öyleyse.” dedi ve Karahisar Kalesi‟ni

gören bir sokağa döndüler.

Hulki Usta‟nın dikim alıştırmasından sonra bir çay

bahçesine gittiler.

Burası, ocağa göre farklı bir yerdi. Çaylar geldi. Tam

bu sırada, birisi masaya yaklaşıp selam verdi.

Nadi‟nin bir tanışı olabileceği kanısıyla, arka tarafın-

dan gelen selama ilkin aldırmayan Metin, ancak ses ren-

ginin bildik birini çağrıştırmasıyla dönüp baktı: “Vay be!”

Sırıtıp duran Müşfik, “Oo! Metin Bey!” dedi, “Siz bura-

lara kadar gelir miydiniz?”

Bir atakla ayağa kalkan Metin, “Hoş geldiniz.” dedi ve

boş sandalyeyi gösterdi: “Şöyle buyurun.”

“Yok. Ama oturmasam...”

İçinde garip bir huzursuzluk hisseden Metin, Nadi‟ye

“Müşfik Bey kadastrodan.” diye açıkladı.

Nadi, kalkıp elini uzattı: “Merhaba!”

Müşfik, isteksizce karşılık verdi ve ardından, “Metin‟i”

dedi, “birkaç dakika alsam?”


190

Metin, bakışlarıyla „kimin nesi olduğunu‟ sorup duran

Nadi‟ye „yok bir şey‟ imi yaptı: “İzin verirsen?”

“Elbette... ”

Köşedeki bir masayı başıyla gösteren Müşfik, bir adım

atıp, “Haydi” dedi, “şuraya geçelim.”

Varıp karşılıklı oturdular.

Bedenini alaycı bir duruşa ayarlayan Müşfik, “Nasıl

gidiyor?” dedi ve yılışık bir tavırla sırıttı.

Metin‟e göre eğitim öğretim onun neyineydi, ama ke-

sinkes başka bir şeydi öğrenmek istediği, “İyidir.”

“Yani...”

“Ne yani?”

“Belgin...”

Bir anda kanı beynine sıçrayıveren Metin‟in içinden,

önce „sana ne be‟ geçti, ancak susup bakışlarını adamın

gözlerine kilitledi.

Müşfik, bir soluk alıp başını eğdi, “İlginç biri o.” diye

mırıldandı.

Sinirlerine egemen olmaya çabalayan Metin, dudakla-

rını gerdi, alayla, “Öyle mi?” dedi.

“Gerçekten.”

“Ya...”


191

“Bana bir sözü vardı, ama...”

Metin, bir an kalkıp gitmeyi düşündü, ama adamın di-

linin altında yuvarlayıp durduğu baklayı da bilmek ister-

di. “Ee!”

Müşfik, bir an başını kaldırdı ve gözlerini kaçırıp, Me-

tin‟in arkasında bir yerlere dikti, “Biliyor musun?”

“Neyi?”

“Hafta sonları bir avukatla buluşuyor.”

İlginç bir bilgiydi bu, ama karalamak için uydurulmuş

bir şey de olabilirdi. “Ne olmuş buluşuyorsa!”

Müşfik‟in yüzü anında sarkıverdi ve derin derin solu-

du. Yutkunup, “Bilemem” dedi, “amma benden sana de-

mesi.”

Adamı, başından atıp atmama arasında gidip gelen

Metin, dişini sıkıp istencine yüklendi: “Ne sözüydü o,

dediğin şey?”

Müşfik, bir anda diklendi ve üst üste yutkundu. Ar-

dından sırıtmaya ve büzülmeye başladı.

Son vuruşun ya da görüşmeyi bitirmenin zamanının

geldiğini düşünen Metin, “Müşfik Bey” dedi, “evli mi-

sin?”

“Evet.”

“Çoluk çocuk?”


192

Müşfik, şaşkın şaplak, mırıldandı: “Üç...”

“Ha!”

Ünlemi soru tekrarı sanan Müşfik “Dedim ya.” diye se-

sini yükseltti.

Adamın bazı şeyleri imleyip durduğuna bakılırsa Bel-

gin‟le olan kısacık bir arkadaşlığını başka yöne çekmiş

olabilirdi. “Öyleyse...” dedi Metin. “Ulaşamadığın üzü-

me, ille de koruk demen mi gerekiyor be adam!”


193

Yirmi Bir

Raşit‟in Çobanlar‟a gelin giden torunu Şadiye‟nin dede

ocağını yoklamaya geldiği gün aldığı bir mektuptan sonra

Belgin, neredeyse içine kapandı ve süre giden bir durgun-

luğa gömüldü.

Şadiye, daha on sekizinde, şen şakrak bir kadındı. Bü-

yük oğlu Şakir gelecek yıl okula gidecekmiş. Küçüğü Ta-

hir, dördü yeni bitirmiş. Belgin‟in ilgi odağı Yeliz ise, iki

yaşında anca vardı ve yeni yeni yürüyordu.

Belgin, bir ara Afyon‟a inip valilikten izin almayı ve

Güney‟e gitmeyi düşündü, ancak Yeliz‟in kucağına alıp

sevdikçe bundan vazgeçti. Bir süre sonra çocukla çocuk

oldu, birlikte oyunlar kurdular. Öyle ki görenler bilmese,

onları anne kız sanırlardı. Okuldan her gelişinde doğruca

Yeliz‟i buluyor, „benim bir Metin‟im var‟ diyordu için

için, „bir de bebeğim.‟

Oysa istediği an bebeği yanındaydı, ama ya Metin‟i?

“Öf be öf!” diye inlerdi ve bir bebeğe bakar, bir de gözle-

rini kapatıp kapatıp kurduğu Metin düşlemine.


194

Yeliz varken, hiç mi hiç okula gitmek istemiyordu ya

da dersten zevk alamaz olmuştu artık. Çocukları ne denli

severdi oysa. Bilen ya da tanıyan herkesin kendisi için

birleştikleri tek şey, çocuk tutkunu oluşu değil miydi?

„Nerede kız‟ derdi kendi kendisine, şaşkın şaplak çev-

resine bakınırken. Sonra büyük bir buruklukla, „nerede

olacak orospu, tabi ki memlekette...‟

Gün geldi, Şadiye‟nin günü doldu ve koca evine dön-

dü.

İşte, o akşamdan başlayarak, bu kez de içi dışı, ancak

bir başka, Metin‟le dolmaya, onsuz nefes alamayacağını

düşünmeye başladı. Okul, yasakların egemen olduğu

alandı, ama onun evi... Ara sıra Metin‟e gitmek çok hoştu

ve asla geri dönmek istemediği tek yer de orasıydı aslın-

da. Ne var ki, „Metin‟in kendine gelmesi ise...‟

Olanaksız olan tek gerçek buydu işte. Bazen, „haydi, bir

kere gelsin‟ diye düşünürdü, „ama ya kapıda Raşit‟le ya

da karısı ile karşılaşıverirlerse... “Öf! Öf! derdi her aklına

gelişinde... “Batasıca yasaklar!”

*


195

Bugün de her zaman yaptığı gibi pencere önüne otur-

du ve Metin‟i düşünmeye başladı. Akşam oluyordu ve

gide gide yorulduğunu duyumsadı, gene ofladı pufladı.

Kim ya da ne çağrıştırdıysa, Metin‟le seviştiği anı anım-

sadı ve birden canlanıverdi. Bütün gücüyle düşlemlerine

yüklendi, yüklendi...

Gözleri karşı pencerede, akşam yine aynı akşamdı ve

çok istediği halde Metin‟e gidemiyordu işte. Bir noktaya

takılı, ama dolukup dururken, aklına geliveren şey karşı-

sında “Aa!” diye mırıldandı, “Lojmana girip çıkmak ne

kadar kolay olurdu oysa. Aman Allah‟ım! Bunu neden

fark edemedim ben?” Hayıflana hayıflana, ezile büzüle,

ağzı açık bakakaldı.

Yüreği atmaya, soluğu soluğuna karışmaya başladı. Bir

yolunu bulup gitmeli ve aklından geçenleri bir bir Me-

tin‟e açmalıydı.

“Öf!” dedi gene, “Asiye‟ye izin verdim ya, kime diye-

ceğim şimdi?” Raşit orada ve karısı da gözetleyip dur-

dukça varıp Metin‟in duvarını tıklayamazdı ki. Umudu

kırıldı ve haber vermekten vazgeçti. „Nasıl olsa‟ diye

avundu, en azından yarın okulda bir yolunu bulur Me-

tin‟in görüşünü alırdı artık.

Gidip yattı, ancak geç vakte kadar uyuyamadı. Bir ara

kalkıp pencereye geldi ve gene gökyüzüne bakıp kutup

yıldızını buldu, “Ey gece yoldaşım” dedi, “Metin‟im uyu-

yor mu ki... Yoksa o da benim gibi sana mı bakıyor?”


196

Uyuyordu olasılıkla. Kanadı açtı ve başını çıkarıp kom-

şu pencereyi aradı, ancak hiçbir ışık göremedi ve içi acıyla

yanmaya başladı.

Ne kadar bakınıp durdu, bunu asla bilemezdi, ancak

zamanın karanlığında kaybolup gitmişti sanki. Bir an ol-

du, üşüdüğünü duyumsadı ve varıp yattı. Sağa döndü

olmadı, sola döndü hiç olmadı. Metin‟in düşlemi göz ka-

paklarında, bakındı durdu. Ufuk ağarır gibi oldu ve ca-

minin oralarda bir horoz öttü. Onu bir eşeğin anırması

izledi. Sabah ezanı okunurken kalkıp elini yüzünü yıkadı

ve ocağa çay suyunu koydu.

*

Aklı fikri Metin‟di, ama bu, her şeyi danışacağı anla-

mına da gelmezdi. “Gelemez tabi ki!” Kararı karardı ve

asla bundan vazgeçmezdi. Annesi, böylesi anlarda, “İnat-

çı keçi sen de!” demez miydi, “derdi elbet.”

Metin‟di bu, bazı zamanlar Nuh der, peygamberi ta-

nımazdı, tıpkı kendisi denli. İçini açınca, ya karşı gelirse!

O zaman ne söyleyecekti ona? Şu halde doğru olan, kendi

işini kendisinin yapmasıydı. Tıpkı kurdun ettiği gibi...

İkinci teneffüste varıp Gürkan‟ın kapısını çaldı.

“Müdür Bey” dedi, “senden bir şey isteyeceğim.”


197

“Buyurun Hoca Hanım.”

Sesine ince ayar verip “Biliyorsun” dedi, “ben yapa-

yalnız biriyim.”

“Evet, ama...”

“Bir yerde... Benden en çok sen sorumlusun.”

“Öyle de...”

“Ben... Ben Raşit‟in evinde rahat değilim.”

Bu, apaçık bir suçlamaydı ya da ortalıkta bilmediği bir

şeyler dönüyor olmalıydı. Gürkan, anlamak amacıyla,

“Ne demek bu Hoca Hanım?” dedi.

Belgin, sağ eliyle havada bir çember çizdi: “Boş ver.”

“Ama...”

“Aması maması Müdür Bey, bu evde huzurum yok

benim.”

“Ya!”

“Gerçekten.”

“O halde?”

“Başka bir ev olsa...”

“Ee?”

“Senin lojman gibi... ama kimseyle aynı kapıyı paylaş-

madığım bir yer...”


198

Gürkan, bir soluk düşündü ve Belgin‟e bakıp, “Açıkça-

sı Hoca Hanım” dedi, “evleri değişelim diyorsun, öyle

mi?”

“Sen bilirsin Müdür Bey!”

Gürkan, birkaç soluk Belgin‟i süzdü. Sonra birden ba-

şını kaldırıp, “Pazar günü taşınırız.” dedi, “Tamam mı?”

Hiçbir şey bu kadar kolay olamazdı. Belgin hoşnut,

müdüre gönül borcuyla bakıp baygın baygın gülümsedi

ve „eğer çekinmesem‟ diye aklından geçirdi, „varıp adamı

dudaklarından öpebilirim.‟


199

Yirmi İki

Okul çıkışı eve doğru yürürlerken, deli söğüt öbeğini

geçtikleri sırada arkadaşlarını akşam yemeğine davet etti

Necati. Belgin, hiçbir tepki vermeden Metin‟e baktı ve

başını eğdi. Nadi‟nin ıslanmış çamaşırı varmış, için özür

diledi, Gürkan‟ın muhtarla ilköğretim kurul toplantısı,

Rami‟nin de ev sahibine sözü varmış. Diğerlerine göre

boşta kalan Metin‟le Belgin‟e dönen Necati, “Ya siz?” de-

di ikisine birden.

Metin‟le bir iki saniye bakıştıktan sonra Belgin, “Necati

Bey” dedi, bir gözü Metin‟de, “beni de affetseniz…”

Uğradığı hayal kırıklığı karşısında hafifçe bozulan Ne-

cati, “Metin, ya sen?” dedi.

Kenarda yürüyen ve „böylesi küçücük şeyler kalp kıra-

bilir‟ diye aklından geçiren Gürkan, Metin‟in yanıt ver-

mesini beklemeden atıldı, “Herkes” dedi, daveti redde-

den arkadaşlara bakıp, “herhalde yarına kendisini hazır-

lar umarım.” Başını çevirdi, “Ha ne dersiniz dostlar?”


200

Belgin, bu kez gülüverdi, “Ben de mi?”

“Evet.”

“Neden olmasın.”

Nadi, bugün için bir daha özür diledi ve “Yarın için

kesinkes.” dedi.

Rami, “Tamam” dedi, “ama bugün için alınma ha kar-

deş.”

Zaten her gün birlikte olan, birlikte yemek yapıp birlik-

te yiyen Altan, kendi halindeydi yine ve sessizce olanları

izliyordu.

Metin, küçük bir kahkaha attı, “Hem bugün, hem de

yarın sendeyim Necati Bey.” dedi ve kaşlarının hafifçe

çatıldığını sandığı Belgin‟e göz ucuyla bakarken.

Çeşmeye varınca Belgin‟le Gürkan‟a iyi akşamlar di-

lendi, masaraya gelince Nadi‟ye, birkaç adım ilerde de

Rami‟ye.

Eve giden tatlı meyilli yokuşu birkaç dakikada çıktılar

ve sağdaki tahta kapıdan odaların bulunduğu avluya geç-

tiler.

Kara Hüseyin‟in kuyusun da bulunduğu yerin bitişi-

ğiydi burası, bir buçuk iki metre yükseklikte kerpiç du-

varla çevrili. Yan yana kurulan odalar kapının doğusuna,

ortak tuvalet ve banyo da batısına düşüyordu ve ortada

da ufacık bir alan vardı.


201

Oda içinde yapılan yemeğin giysilerden çoraplara ka-

dar sindiğini ileri sürerek Hüseyin‟e rica edilmiş, banyo-

nun bitişiğine küçük bir çatma çattırılmış, burasını mut-

fak olarak kullanmaya başlamışlardı. İlk geldiğinde böyle

bir yapının olmadığını gören Metin‟in „bu da ne‟ gibi bak-

tığını gören Necati, “Gel bir bak hele Metin” dedi, “bizim

küçük mutfağı beğenecek misin?”

Sökme kapıdan, bir kişinin geçebileceği bir kapısı vardı

mutfağın ve ahşap tezgâh ile raflarıyla kutu gibiydi Me-

tin‟e göre. “Şahane yahu!” dedi, “Benim evden daha mı

lüks ne!”

Susup duran Altan, Metin‟in sözüne bir kahkaha pat-

lattı, “Yok yahu!”

“Sen” dedi Necati, “şu arka odayı mutfak yapsan bi-

zimkini aşar, apartman katı oluverir yahu Metin.”

Necati‟nin odasına geçtiler. Arka duvarın önüne yatak

somyası, yan duvar dibine de uzunca bir minder serilmiş-

ti. Altan varıp somyaya oturdu, Metin de diğer duvara

dayalı yatak yükünün bitişiğine kurulu masanın yanakla-

rına dizili tahta sandalyenin birini çekip.

„Hoş geldin‟ kılgısından sonra Altan kalkıp ocağa çay

koyup geldi. Öğrencileri, velileri, muhtarı, ilköğretim ku-

rulunun alacağı kararları konuştular bir süre.


202

Güneş batarken Necati mutfağa geçti ve yarım saat ka-

dar kaldıktan sonra geldi, “Çorbayla bulgur pilavı ta-

mam” dedi, “patates yemeği de ha pişti ha pişecek.”

Sofrada bir eksiğin olabileceğini düşünüp duran Altan,

“Yahu Necati” dedi, “baktın mı ekmek sofrasına? Belki

yetmez.”

„Ev ortağının ne kadar saf olduğunu‟ düşünen Necati,

“Tasalanma kardeşim” dedi, “yemeğin yanında pilav ol-

masa belki senin dediğin olabilirdi.”

Necati‟nin bu yanıtı, „sabah kahvaltısına Hayriye‟nin

fırınından ekmek alıp gelmekti‟ aslında Altan için. Gü-

lümsedi, “İyi ya.”

Yatmak için Altan odasına geçince yüklüğü açan Neca-

ti, somyayı Metin için, yer minderini de kendisi için hazır-

ladı. Lambayı söndürüp yataklarına geçtiler.

Bitip tükenmez çok konu vardı konuşacak, ama Necati,

nedense evlenme bahsine atladı birden, “Bizimkiler” de-

di, “bana kız bakıyor olmalılar eminim.”

Görücü usulü evlenmek Metin‟in aklının ucundan bile

geçmezdi. “Yok mu anlaşabileceğin biri?” dedi.


203

İki üç saniye yanıt vermeyen Necati, “aklımdan geçen

kimse yok desem, doğrudur. Sizde nasıldır bilemem, ama

bizim buralarda bir kızla anlaşıp görüşmek deveye hen-

dek atlatmak kadar zordur neredeyse Metinciğim.”

„O denli dikkat ettikleri halde Belgin‟le olan ilişkilerini

Necati‟nin bilmesi ya da en azından şüphelenme olasılığı‟

usuna düştüğü anda kalbi de atmaya başladı Metin‟in.

“Nasıl oluyor yahu bu iş?”

“Aileden biri ya da bir tanış kızı görür. Kimin nesi

araştırır. Huyunu suyunu soruşturur. Bir yolunu bulup

kızla tanışır, konuşur. Beğenirse ana babaya açar. Onların

da olurunu alınca oğlana söylenir. Yine bir yolu bulunur,

kız erkeğe gösterilir. Her şey olumlu gidince aileler ara-

sında bu amaçla ilişkiler kurulmaya başlar falan…”

Gülmemek için kendisini zor tutan Metin, „iyi ki yü-

zümü görmüyor Necati, değilse anlardı‟ diye söylendi

içinden. “Yahu” dedi, “ne zor ve uzun bir yolmuş bu!”

“Öyledir.”

Metin, içinden „ne biçim bir gelenek bu‟ dedi ve sustu.

Birkaç dakika bekledikten sonra Necati derin bir nefes

aldı, “Metin” dedi, “bizim Bolvadin‟in kızları çok güzel-

dir ha!”

„Görüşmeyi bırak, görmek bile sıkıntılı olan kızların

güzel olup olmadığını nereden bilsin ki Necati?‟


204

“Evlenmeyi düşünüyor musun?”

“Aklıma yatkın bir kız olursa” dedi Metin, gözlerinin

önünde Belgin‟in yüzü canlanırken, “neden olmasın.”

“İstersen” dedi Necati, “bizimkilerle görüşür sana biri-

ni ayarlarız.”

Necati için kız bakıldığı anlamına gelirdi bu, „ayarla-

ma‟ sözü ise bir gerip geldi Metin‟e, “Yani.”

“Bizim gelin yaşı gelen bazen kızları eve çağırır. Yük-

lüğe saklanıp buradan izlemek mümkün de…”

Işıklar‟da on iki, on üçtü. Bir şüphe düşünce içine,

Bolvadin‟de kızların evlenme yaşının ne olabileceğini me-

rak etmeye başladı Metin. “Ee! Kaç yaşındadır bu kızlar

Necati?”

“On beş on altı falan.”

Kayını için gördüğü kızı, varıp kaynanasına „illa ki‟

demesi gerekti. „Huyum kurusun‟ diye düşündü. „Aklıma

koyduğumu anında yapmasam içime bir ağırlık çöküve-

riyor.‟


205

Kocası kahvedeydi, Mustafa da okulda, “Eh gali” diye

mırıldandı, “Hamza‟m, demeden anasına gittiğime kız-

maz, bilirim. Kendi anama gitsem bile...”

Giyindi, mutfağa geçti. Önceden hazırladığı ve peşta-

mala sardığı bir paketi alıp kapıya indi.

Şalını başına örttü ve sol eliyle çene altından tuttu. İki

evi geçip köşeyi döndü. „İşte‟ diye düşündü, „uzak yer

değil ki.‟ Koca kapının önünde durdu. Tokmağı üç kez

vurdu ve kaynanasının „kim o‟ demesini beklemeye baş-

ladı.

Kaynana, tam vaktinde seslendi ve geleni görünce,

“Amanın gız Ülker, sen min?”

Ülker, gülüverdi, “Sanki kadın beni görmedi” diye mı-

rıldandı, “amma illa ki soracak.” Soluğunu tuttu, “Ben-

dim anne.”

“Gapı açık gızım. Mandala basıve.”

Demese de aynı şeyi yapacaktı. „Mandala basıp‟ girdi

ve haneye çıktı. Kaynana, merdiven başında bekliyordu.

“Zahmet etme be anne!”

Kadın hoşnut, “Zamet olu mu a benim gözel gızım.”

dedi, “Senden başga kimim va benim?”

Kendine verilen kıymeti ölçmek amacıyla, “Oğulların

var ya anne.” dedi gülümseyerek.


206

Kızı olmadığına göre „düşünce‟ kendisine bakacak olan

Ülker‟di. “A gızım, ne zaman oğul gızın yerini dutmuş

ki.”

Ülker, son basamağa gelince, „bilirim‟ diye düşündü,

hâlâ kaynanasına gülümserken, „illa ki bu kadın, her de-

diğini içten der. Gel de teslim olma!‟

“A gızım. Hoş geldin gari.”

Ülker, “Hoş bulduk anne.” dedi ve paketi uzattı, “Bu-

yur, bunu sana yaptıydım da.”

Kadın, alıp paketi burnuna götürdü. “Hımm... Çok

gözel kokuyo.”

“İlla ki, sevdiğin şey bu, Kamer Anne...”

“Mercimekli haşgeşli burma ha?”

Parmaklarını ağzına götüren Ülker, “Hem de nasıl!”

dedi, “Amma yalnız yiyemezdik anne.”

Kamer‟in gözleri doluverdi, “Sağ ol gızım.” dedi ve

Ülker‟e seviyle baktı.

Oturma odasına geçtiler. Kamer, torunları Zeynep‟i,

Akife‟yi, Cihan‟ı ve Mustafa‟yı sordu.

Oysa Akife dışında, her şeyi biliyor olmalıydı; ama Ül-

ker, yerinmeyip anlatmaya başladı: Hamza, dün Zeynep‟e

telefon edip konuşmuşlar. Konya‟da hava çok soğukmuş.

Akife‟nin kocası Kars‟a atanmış. “Mektubunda öyle di-


207

yor.” Yaza doğru Ankara‟dan göçeceklermiş. Cihan ise,

şubat tatilinde gelecekmiş ve dersleri de çok iyiymiş...

“Guzularım benim.”

“Ah Kamer Anne!” dedi Ülker, “Necati Abi‟me bir kız

bulsak da...”

Kamer, içini çekip, “Çok gız va emme, biğenmiyo ki.”

Kaynanasına bir parça daha yaklaşan Ülker, “Anne

kız!” dedi, “Şu benim komşu Leyla Hanım var ya...”

“Ee! Hayrola gızım?”

“Geçen gün birlikte annesine gitmiştik.” Kamer biraz

daha meraklansın diye bir soluk sustu, “Amanın!”

Sözcüğü kötüye yoran Kamer, “Ağzını hayre aç

gızım.” dedi, “Anasine bir şey mi omuş yoğsam?”

“Yoo Kamer Anne...” Kıkırdadı, “Amma bir kız gör-

düm, illa ki Allah‟ım özenmiş de yaratmış. Kaş desen yay,

göz desen haşhaş çiçeği, saç desen aydöndü sırması... Boy

pos ceylan gibi maşallah! Öf anne... Eda desen onda, hiz-

met desen bini bir yerde! Elinden iş akıyor iş. İlla ki…

Yani...”

Gelinin ara sıra „tevatüre kaçtığını‟ bilen Kamer, gülü-

verdi: “Eee!”

“Kız anne... İlla ki tam bize göre! Bir görsen!”

“Ya!”


208

“Necati’m ne der, deme! Eğer sen beğenirsen ağabeyim

de kesinkes beğenir. Gidip bir görsen...”

“Kimin nesimiş bu gız?”

“Ali Mollaların gelini Ayşe var ya...”

“He ya.”

“Onun yeğeniymiş.”

*

Hafta içinde Ayşe‟ye gidildi. Bir yolu bulundu, yeğeni

Nazlı çağrıldı. Bakıldı, görüldü, incelendi ve Kamer An-

ne‟nin de içi kaynayınca Nazlı kızın Necati‟ye gösterilme-

sine karar verildi.

Bu iş için kadim Bolvadin yöntemine başvurulacaktı.

Buna göre, Necati‟nin hafta sonları geldiği bir güne

rastlatılan bir tanıtma ayarlanacaktı. Sonra, kayınbabası

hayrına Yasin okutmak amacıyla Ülker‟in yapacağı hazır-

lıklar için komşulardan yardım istenecek; vakti gelmiş,

oğlan evinden bir şeyler uman annelerin göndereceği kız-

lara, Ayşe‟nin bile bile çağıracağı Nazlı da katılacaktı.

Böylece, Necati de arka odanın yüklüğünden kızların bu-

lunduğu odasının yüklüğüne geçecek ve buradaki göz

deliğinden kızlara, özellikle de Nazlı‟ya bakacaktı.


209

Beğenirse, sonrası kolaydı: “Yani” dedi Ülker, Ayşe‟ye

gülümseyerek, “illa ki bu iki aile birbirleriyle dünür ol-

mayacaklar da kimler olacak, Allah aşkına, ayol!”


210

Yirmi Üç

Havalar günden güne soğuyordu ve elbisenin son tak-

sitini ödeyip birkaç kışlıkla soba almalıydı. „Bereket ver-

sin‟ diye düşündü, „yakıta fazla para gerekmiyor. Yarım

ton kömürle otuz kırk kalıp tezek yetermiş...‟ Cumartesi,

ders bitimi yola çıkardı artık.

Gürkan‟a haber verip, Belgin‟e „hoşça kal‟ diyerek,

ikindin namazı çıkışında Eski Cami imamıyla görüşmek

üzere beş dakika erken çıkmıştı bugün. Çeşmeye geldiği

sırada, bir öbek köylü önünü kesti.

İçlerinden orta yaşlı, sola yatık şapkalı biri yaklaştı,

“Metin Hoce‟m” dedi, “size bi şe danışsek?”

Şimdiye dek karşılaşmadığı bir durumdu. “Buyurun.”

Ikınıp sıkılan adam, elindeki kâğıdı uzattı, “Bu” dedi,

“az önce geldi de...”

Kâğıda bir çırpıda göz atan Metin, “Bir ceza bildirimi

bu.” dedi ve başını kaldırıp sordu, “Ötekiler de aynı mik-

tarda mı?”


211

“Evet, herkeşe otuz lire.”

Metin, içinden „demek devamsızlık cezaları tahsilâta

konmuş‟ diye geçirdi ve ardından, bu konuyu asla sokak-

ta tartışmamak gerektiğini düşündü. İmamla görüşmek-

ten daha önemliydi bu. “Haydin, benim eve çıkalım.” de-

di ve beklemeden yürümeye başladı.

Öğretmenin arkasındaki kalabalığı gören Bakkal Raşit,

kepenge çıktı ve başını uzatıp, “Hayrola?” dedi, ancak

kimsenin aldırmadığını görünce geriye çekildi.

Metin, mandala basıp kapıyı açtı ve varıp Janson‟u tut-

tu. Öbeğin merdiven önüne gelmesini bekledi. Sonra, öne

geçti, “Buyurun.”

Merdiveni çıktılar, ayakkabılarını çıkarıp sessizce oda-

ya doluştular. Metin‟in bir imiyle kimi somyaya, kimi de

yere oturdular.

Metin, sandalyenin birini alıp öbeğin karşısına geçti.

Durdu ve tümünü bir solukta taradı: Hepsi üzgündü, an-

cak yeni fark ettiği Tımbıllı‟nın gözleri bir yanıp bir sönü-

yordu sanki. Sesine incelikle içtenlik arası bir tın katıp,

“Hoş geldiniz.” dedi ve oturdu.

Yatık şapkalı adam, “Hocem, ben Ahmet.” dedi, “Hoş

bulduk.” Onaylamaları için gözlerini diğerlerine çevirdi.

İçlerinden biri mırıldanır gibi oldu, ancak başka ses çık-

madı.


212

Öbeği, bir daha süzen Metin, Ahmet‟e dönüp, “Buyu-

run” dedi, “sizi dinliyorum.”

Adam, “Hocem” dedi, “bu cezayı ödememenin bir yo-

lu va mı sence?”

Belli ki istemese de partiyle ilintisi biliniyordu köyde.

Elini çenesine götürüp bir soluk düşünen Metin, başını

dikleştirdi ve yanıt verdi: “Yok gibi.”

Yerinden doğrulan Tımbıllı, “Ben dimedim mi Yatık!”

dedi.

Bir umutla bakan Ahmet‟in yüzü sarkıverdi: “Ya.”

Çok ölçülü olmalıydı ve her sözü düşünerek söyleme-

liydi Metin: “Gene de...”

Metin‟in son sözüyle bir çare bulabileceği umuduyla

öbeğin gözleri parladı ve birbirlerine bakındılar.

Hem gerçeği kabul ettirmeli hem de doğru olan şeyi de

göstermeliydi, “Bu, birinci ceza olmalı, ama ikinciyi öde-

memek olası.”

Kafası karışan Yatık Ahmet şaşkın, ama ikircikli:

“Hı...” dedi.

Yine bir umutla eğik başlar kalktı, yine önce birbirleri-

ne, sonra Metin‟le Ahmet‟e bakmaya başladılar.

Metin, „açık olmak da gerek‟ dedi içinden. Gözlerini

Yatık Ahmet‟e dikti, “Bir biçimde bu cezayı ödersiniz.

Başka kurtuluş yok yani...”


213

Tümünün yüzü asılıverdi.

“Bence, önemli olan bir daha, ama hiçbir zaman asla

bir daha ödememek...”

Akıllarında „ödememek‟ sözü birbirlerine bakıp mırıl-

dandılar. Ahmet, “Nasıl yani?” diye sordu.

Metin, “Bu ceza” dedi Ahmet‟e ve ardından diğerlerine

döndü, “çocukları okula göndermediğiniz için gelmedi

mi?”

Kimi başını salladı, kimi sustu, ama Yatık Ahmet, “Öle

ya!” dedi.

“İşte, işin sırrı burada...”

Başını öne eğen, dudaklarını kemiren Tımbıllı dışında,

kırgın olmalarına rağmen herkesin gözleri merakla parla-

dı.

Metin, üst üste yutkundu, ama sevecen bir deyişle,

“Yarından tezi yok...” dedi, “çocukları gönderin, bir daha

ceza yemezsiniz.”

Tımbıllı, “Ben...” diyecek oldu, ancak Ahmet‟le birkaç

kişinin sert ve iğneli bakışları karşısında sustu.

Somyada oturan yaşlı adam, “Baştan yağnıştı zaten!”

dedi ve başını eğip „cuk cuk‟ çekti.

Ahmet, bir soluk Tımbıllı‟ya bakıp hemen Metin‟e

döndü: “Ya göndermesek hocem, ikinci ceza ne gade

olu...”


214

“İki katı falan...”

“Ya...”

Son noktayı koyma zamanı gelmişti, “Ondan sonra da

hapis gelir.”

Herkes, soluğunu tuttu.

Yüzüne gerçekçi bir anlam yükleyen Metin, devam etti,

“Hepsinin çaresi” dedi, kız adını bilerek anmayarak, “ya-

rından geçi yok, çocuğu okula göndermek.”

Birkaç solukluk sessizliğin ardından, yaşlı adam ya-

nındaki gence bir şeyler mırıldandı.

Aynı anda dizleri üstüne doğruluveren Tımbıllı, soluk

soluğa, “Bu cezayı kim kesiyo?” dedi. Sert ve soğuktu

sesi.

Metin, Tımbıllı‟ya dönüp dingin bir sesle, “Muhtarın

başkanlığında toplanan” dedi, “İlköğretim Kurulu...”

Yatık Ahmet, yerinden kalktı ve gülümsedi, Tımbıllı‟ya

dargın argın baktı: “Ben dimedim mi sana, ülen?”

*


215

Kalabalık dağıldığı halde geride kaldı ve son çıkanı da

bekleyip köpeği tutan Metin‟e, “Hocem” dedi, “sizi birez

daha ıraatsız idebilir miyim?”

Biraz şaşırmakla birlikte Metin, “Buyurun Ahmet

Efendi.” dedi ve merdiveni gösterdi: “Çıkalım.”

Odaya geçer geçmez masanın karşısında, ayakta duran

Ahmet, Metin‟in işaretiyle bir sandalyeye oturdu.

Metin ve karşısına yerleşti. “Evet Ahmet Efendi, seni

dinliyorum.”

Taşımakta zorlandığı ağır yükün altında eziliyormuş

gibi büzülen Ahmet, başını eğdi. “Ali Kemal dediydi

de...”

Yoldaşın adını duyunca bir an „neden komşusunu etki-

lemedi ki‟ diye düşünen Metin adama sordu: “Ne dedi

de?”

“Sana değil Örtmen Efendi, bana dediydi.”

“Hım."

Yüzüne belli belirsiz bir pişmanlık ifadesi de yüklen-

mişti bu kez, “Dinleme şu Tımbıllı‟yı, deyi.”

Metin, anladığını göstermek için başını salladı, “Olan

olmuş artık.”

“Yani... Benim kimseye düşmanlığım olmaz da...”

“Yani?”


216

“Tımbıllı... Size takmış emme.”

İlginç bir sözcüktü şu „takmak‟, olası bir düşman türe-

mişti köyde. “Ne yapabilir ki?”

“Bilmem...”

Önce Gürkan‟la, arkadaşlarla, sonra Ali Kemal ve son

olarak da muhtarla değerlendirirlerdi sorunu. “Sağ ol.

Kaygılanma sen, „it ürür kervan yürür‟ derler.”

“Öle de...”

“Olsun. Yine de sağ ol Ahmet Efendi!”

Ahmet‟in gözleri hayranlıkla parlamaya başladı.

Adını iyilikle anıp durduğuna bakılırsa yoldaşla aynı

köylü olmak dışında ya arkadaş ya da komşuydu Ahmet.

“Ali Kemal size yakın mı?”

“Gapı gonşuyuz.”

Adamın dürüst olup olmadığını ölçmek için bir fırsattı

belki, aklına geliveren. “Ona selam göndersem iletir mi-

sin?”

“Niden olmasın!”

“Akşama bana uğrarsa sevineceğimi de.”

“Baş üstüne.”


217

*

Ali Kemal, “Amet eyi insandır aslında.” dedi, “ama az

biraz saftır da.”

“İnsan” dedi Metin, “bilmediği ya da zararlı çıkacağını

sezinlediği bir gerçeklik karşısında çokça kararsız oluyor,

ama kendine en az zararlı olacağı şeyi de seçmekten geri

kalmıyor.”

“Doğru, ancek nidense Amet gibileri hep aldanan ta-

rafta kalıyolar be hocem.”

“Sezgi ile kalkan, kaygı ile oturur, desek.”

“Sezginin de önemi olmalı; emme Metin, insan ilkin

sezdiği şeyi hemen bilince çeviremez mi?”

“Olabilir, ama iyi bir yol göstereni varsa.”

“Yani, gendiliğinden konulan garşı koyuş, anca bilince

dönüştüğü zaman bir anlam kazanıyo.”

“Öyle ya! İşte parti bunun için gerekli.”

Ali kemal, „öyle‟ anlamında başını salladı.

“Ha Ali Kemal, şu Ahmet‟in geçim durumu nasıl?”

“Eh, n‟olcek, aç değiller.”

“Ceza‟yı ödeme gücü?”


218

“Biraz zor gibi...”

“Ya!”

“Tımbıllı‟yı boş virirsek, sanırım dört beş gişi bu cezayı

ödeyemez.”

“Öf be! Bu çok kötü!”

“Yani.”

Metin, bir soluk düşündü. “Bak Ali Kemal” dedi, “bir

teklifim olacak.”

Ali kemal „ne teklif bu hoce‟ diye baktı.

“Ama aramızda kalmalı.”

“Ayıp ittin.”

“Aybaşı geldi gelecek. Sana yüz lira versem, bu adam-

lara yardımcı olsak...”

Ali Kemal bakakaldı. Sonra “Ama” dedi, “ne yiyip içe-

ceksin sen Metin?”

“Ekmek var... Su var.”

“Yahu, olur mu böyle?”

“Neden olmasın!”

“Ya!”

“Benden çıktığını kimse bilmemeli.”

Ali Kemal de bir soluk düşündü, “Temam, da...” dedi,

“Ben virmiş olurum.”


219

“Bağış gibi olmasın ha!”

“Ne?”

“Borç verilsin ki adamların onuru incinmesin... Yalnız

ne zaman ödeyebilirlerse o kadar süreli olsun.”

Ali Kemal, Metin‟e hayranlıkla, “Ben de” dedi, “bir

yüzlük ayırsam, yahu bu altı kişiye yeter be Metin!”

“İyi ya işte!”


220

Yirmi Dört

Gece yarısını biraz geçe şişeye üfledi ve pencere önüne

gelip oturdu. Belgin‟in lambası hâlâ yanıyordu. Gözlerini

sarı ışığa dikip, “Acaba ne yapıyor?” diye sordu kendi

kendine, oysa yatmış olsaydı ışığını söndürürdü. Pek ki-

tap okumaz ve iş de işlemezdi. „Olası radyo dinliyordur.

Ah, radyom olsa da aynı şarkıları dinlesek…‟

Işığın önünden bir gölge geçer gibi oldu. Yanılmış ol-

mamak için özenle baktı: Görüntü, sağa doğru yanaştı ve

çerçeveye yapışıp durdu. Daha bir özenle baktı: Bir insan

imgesiydi bu. Yerinden doğruldu ve gözlerini cama da-

yadı. Karartı, yavaşça sola kaydı ve öylece kaldı.

Ön duvarı aşmadan ya da kapı dışında, başka bir yer-

den avluya girilemezdi. Bu karanlıkta, atlamayı seçmek,

tehlike demekti. Metin, „şu halde‟ diye düşündü, „çıkışta

kapıyı kullanacağı kesin gibi.‟

Bir solukta kalktı ve giyindi. Ocak kaşından el fenerini

aldı ve aşağıya indi. Janson‟un zincirini çözdü. Tasmayı

eline alıp “Gel oğlum.” diye fısıldadı ve kapıyı sessizce


221

açtı. Hızla Belgin‟in avlu kapısına varıp kanadın arkasına

çömeldi ve beklemeye başladı.

Üç beş dakika, öylece durdu. Bir takırtının ardından,

Belgin, “Kim o?” diye bağırdı. Metin, „belli ki fark etti‟

diye düşündü, „dam ha çıktı ha çıkacak!‟

Toprağı pat pat döven ve yaklaşan ayak seslerine ko-

şut, Metin de parmağını fenerin anahtarına götürdü ve

soluğunu tuttu. Kapı açılır açılmaz ucunu imgenin başına

çevirip düğmeye bastı.

Bir erkek yüzü, şaşkın şaplak olduğu yerde dondu kal-

dı.

Metin, “Bana bak Tımbıllı!” diye fısıldadı, “Bir adım

daha atarsan köpeğin tasmasını bırakırım.”

Tımbıllı, bir seğirdim yekindi, ama aynı anda Janson

da üst üste hırladı.

“İstersem, şu anda seni köpeğe parçalatabilirim. O za-

man görürsün Hanya‟yı da Konya‟yı da.”

Tımbıllı, dehşetle başını eğdi.

“Ha Tımbıllı, iyi dinle! Seni muhtara da teslim edebili-

rim.”

“...”

“Bana bak salak, bunların hangisini istersin, ha?”

Tımbıllı, üst üste yutkundu.


222

“Bir de...”

Üçüncü seçenek, olası ki öldürülmekti. Bir anda duy-

guları kararmaya başlayan Tımbıllı ağzını açtı ve hâlâ

tutup durduğu soluğunu bırakıverdi. Yeniden soluk alır-

ken başını Metin‟e çevirdi. Açıp kapadığı gözleri, nere-

deyse yalvarır gibi yılgındı ve bir yanıp bir sönüyordu

sanki.

Sesine sertçe bir anlam yükleyen Metin, feneri yola

doğru tutup, “Haydi git ulan!” dedi, “Bir daha gözüme

görünme!”

Bir solukta sıçrayan Tımbıllı, başını eğdi ve yaydan bo-

şanan bir ok gibi koşmaya başladı.

*

Bu sabah yılın ilk karı düştü ve hâlen yağıyor.

Hava, akşamdan az biraz bulutluydu, ama yatsıya

doğru birkaç damla yağmurun ardından yerini keskin bir

soğuğa bıraktı. Tımbıllı olayından sonra daha da soğudu

ve şafakla birlikte soğuğun acısı da inmeye başladı: Kü-

çücük toplar halinde, kara benzer, yumuşacık bir olu-

şumdu bu...


223

Metin, akşamdan kalma bulgur çorbasını ısıtıp kahval-

tısını yaptı ve giyinip okul yoluna düştü.

Yağan kar değil, bir tipiydi neredeyse ve Metin‟in yü-

züne kırbaç gibi iniyordu. Onca zamanda çukurların

dolmasına karşın, tümsek yerler daha kupkuru topraktı,

sözde. Metin, eğilip bir tutam aldı ve avuçlarında sıktı.

Apak, kupkuru, avucunun sıcaklığıyla anca toparlanabi-

len bir şeydi yağıp duran.

Sulanmaya başlayan topağı attı ve buz kesen avucuna

birkaç kez üfledi. Ağzından, soluk değil de su buharı

püskürüyordu sözüm ona. Bir anda ürpermeye başlayan

Metin, boynuna vuran kırbaca engel olmak amacıyla ce-

ketinin yakasını kaldırdı ve koşar adım okula doğru yü-

rüdü.

Kapıya gelince üstünü başını silkeledi. Ellerine üfleye

püfleye öğretmenler odasına geçti. Odayı yoğun bir tezek

kokusu sarmıştı ve Belgin, kedi gibi büzülmüş, soba ba-

şında oturuyordu. Daha Metin‟in „günaydın‟ demesine

kalmadan ayağa kalktı ve koşup boynuna sarıldı: “Çok

üşüyorum sevgilim!”

Metin, “Tamam.” dedi ve onu sandalyeye doğru itele-

di: “Semih gelmedi mi daha?”

“Geldi de... Öteki sobaları yakmaya gitti. Ancak bu,

yanmıyor ki Metin‟im.”


224

Metin, Belgin‟i omuzlarından bastırıp oturttu, sonra

“Bir bakayım şuna.” dedi.

“Tamam.”

Kapağı açtı ve ateş demirini sokup karıştırdı. Olmadı,

bir daha evirdi çevirdi. Sonra, “Hım.” dedi ve başını kal-

dırıp Belgin‟e baktı: “Az sonra yanar.”

Kapı açıldı ve başını uzatan Semih, “Hocem hoş gel-

din.” dedi, “Zoba yanıyor mu acep?”

Metin, elini uzatıp, “Yanmış.” dedi, “Sağ ol.”

Beş dakika içinde önce Gürkan geldi ve selam verdi,

ardından da Altan, Rami, Nadi ve Necati. Soğuktan ve

kıştan söz edildi ve bu arada Gürkan‟a günlük planlar

imzalatıldı. O anda içeriye giren Semih, dersliklerin hazır

olduğunu söyledi. Sonra bir sandalye çekti ve sobanın

başına oturdu.

Altan‟ın radyodan dinlediğine bakılırsa, kar yağışı bir-

kaç gün sürecekmiş. Nadi‟ye göre ise bu yıl kış çok erken

bastırmış. Belgin‟in oralara da kar yağarmış, ama böyle

soğuk hiç görülmezmiş...

Gürkan, saatine bakıp Semih‟e, “Zili çalabilirsin” dedi,

“ama çocuklar sıra olmadan girsinler. Bugün Andımız‟ı

söylemeyeceğiz.”

Metin, “Ha!” dedi, “Aklımdayken diyeyim. Eğer soğuk

falan demezseniz akşama bendesiniz.”


225

Belgin, gözlerini şöyle bir gezdirip burun kıvırdı ve

Metin‟e anıştırmalı bir bakış fırlattı. Diğerleri, „tamam‟

deyip dağıldılar.

Gün, olağan akışında süregeldi ve öğlenden sonra tipi

de durdu. Ancak son dersin başlarında yeniden kar yağ-

maya başladı, ama sözün tam anlamıyla, lapa lapaydı

üstelik.

Dersin ortalarına doğru Belgin, Metin‟in kapısını açtı

ve sırıtarak seslendi: “İzin var mı?”

Metin, dönüp gülümsedi: “Var canım. Buyur.”

“Zil çalınca beni bekle. Giden gitsin, birlikte çıkalım,

olur mu?”

“Olur.”

Ders bitti ve çocuklar dağıldı. Metin, ders defterindeki

eksikleri tamamlarken Belgin de geldi, başucunda bekle-

di. Olası ki herkes gitmişti. El ele tutuşup çıktılar.

Dere yatağına geldikleri sırada Belgin, “Biliyor musun

Metin!” dedi, “Böyle ayrı ayrı gideceğimize koluna girip

yürümeyi öyle çok isterdim ki!”

Metin, “Haydi öyleyse!” dedi, “Gir koluma... Nasıl olsa

bu havada bizi kimse gözetlemez.”

Bir adımda Metin‟in koluna yapışıveren Belgin, “Sen

ne hoş adamsın be!” dedi, “Ölsem de gam yemem artık.”


226

Metin, “Bak ha!” dedi, “Anca dereyi geçinceye kadar,

bilesin.”

“Olsun be! Bu da yeter.”

Gece olandan ne Belgin söz etti, ne de Metin. Olası ki

Belgin, olayı bir kedi tıkırtısı denli önemsiz bir şey olarak

algılamıştı. Gerçeği dese, onulmaz bir korkuya kapılaca-

ğını ya da kaygıyla allak bullak olacağını bilen Metin, „öğ-

renmese daha iyi‟ dedi içinden, „ama bunu Ali Kemal‟le

görüşüp gerekli önlemleri almalıyız.‟

Belgin, kolunu bırakırken Metin‟e, “Bir şey mi var sev-

gilim?” dedi, “Birden durgunlaştın da.”

“Yo. Arkadaşlara akşam ne ikram edeyim diye düşü-

nüyordum.”

“Ha!”

Çeşmeyi geçip Bakkal Raşit‟in önüne geldiler.

Metin, “Buldum.” dedi, “Un helvası yapacağım.”

“Ne dedin, ne?”

“Un helvası.”

“Yapmasını biliyorsun, yani?”

“Herhalde.”

“Bak. Bir teklifim var.”

“Ee.”


227

“Helva benden olsun.”

“Ama... Olur mu kız?”

“Neden olmasın. Sen, ben ne fark eder, yani.”

“Tamam.”

Bakkaldan un, yağ ve şeker aldılar, ancak ödemeyi ıs-

rarla Belgin yaptı.

Metin, “Sağ ol.” dedi, “Sonra ödeşiriz.”

Belgin, bu söze gülüverdi: “Olur... Ha Metin, fıstığı

unuttuk!”

Raşit: “Yarım kilo?”

Belgin, başını salladı: “Tamam ağa, kavrulmuş olsun.”

Ayrıldılar ve evlerine gittiler.

Metin, „enim oda‟ diye düşündü, „şimdi buz kesiyor-

dur.‟ Kovada kömür olduğunu anımsadı, ama eksik olan

tezekti. O da işte helânın yanında yığılı duruyordu. Af-

yon‟dan odun getirtmek ya da köylüden almak da olasıy-

dı. Her ikisi de pahalıya gelirdi. Oysa tanesi beş kuruştan,

ama kesinkes Raşit‟in işe el atmasıyla yeteri kadar tezek

almıştı.

Hasır minderinde yatan Janson, kapı açılır açılmaz

kalktı ve bir yandan kuyruk sallarken diğer yandan mı-

zıldanmaya başladı.


228

Köpeğin başını okşayan Metin, “Ee Janson!” dedi, “Bu-

gün istediğin yok.”

Varıp duvarda asılı tahta tokmağı aldı ve tezeğin birini

parçalara ayırdı. Ağaç kulplu bir tenekeye doldurup gö-

türdü.

Oda, beklediğinden daha sıcaktı. Olası ki dört bir yanı-

nın toprak oluşundandı bu, “Ama olsun.” diye mırıldan-

dı. Sobanın akşamdan kalan külünü boşalttı ve birkaç

kürek kömür koydu, tezek parçalarını da üstüne yerleş-

tirdi. Gidip kapı arkasından gaz şişesini getirdi ve tezek-

lerin üzerine, birkaç damla, serpiştirdi. Ocak kaşından

aldığı kibritle tutuşturdu ve sobanın kapağını kapattı.

Masada duran Felsefenin Temel İlkeleri adlı kitabı aldı

ve somyaya oturdu. Arkasına yaslandı ve kaldığı yerden

okumaya başladı.

Belgin, kişi sayısı kadar tabak, çatal ve helva tenceresi

bulunan tepsiyi, arka odadan alıp getirdi, masaya koydu.

Özenle dağıttı. Yendi, teşekkür edildi. Tabakları topladı

ve izin istedi. Uğurlandı. Ta baştan beri ev toplantılarına

katılmamak, Belgin‟in en katı kurallarından biriydi çün-

kü.


229

Saat dokuza doğru Gürkan, “Arkadaşlar” dedi, “bili-

yorsunuz bu hafta köyde bir düğün var. Akşamları kah-

vede çalgılı çengili eğleniyorlar. Biz de çağrılıyız. Çengi

oluşu, pek işimize gelmez, ama gidip kutlasak, ne dersi-

niz?”

Olur dendi ve kalkıp sokağa çıktılar.

Yağış durmuştu ve ayakları örtecek kadar kar vardı.

Yeni Köy‟e giden sokakla kahvehane önünden geçen

sokağın kesiştiği yerin kuzey köşesinde bulunan duvarın

önündeki çukurda karın kalınlığı topuklara değin çıkı-

yordu.

Önden giden Metin, paçalarını çorabına sokmak için

çömeldiği anda el lambası yere düştü ve çakıldığı yerden

karşı evin duvarını aydınlatmaya başladı. Aniden çıkıve-

ren bir adam elini beline attı ve tuttuğu tabancayı ışığa

doğru çevirdi. Metin, adam daha tetiğe asılmadan lamba-

yı tekmeledi ve bağırdı: “Silahlı saldırı var! Yere yatın!”

Bir soluk içinde, ardışık patlamalarla gecenin karanlığı

yırtıldı ve üstlerinden vınlayarak geçen birkaç mermi de

varıp duvara saplandı. Daha ikinci soluğa kalmadan her

şey bitiverdi ve yerini koyu bir sessizliğe bıraktı. Bir süre

oldukları yerde kalakaldılar.

Kendine gelebilen Nadi, “Arkadaşlar” diye seslendi,

“sanırım geçti.”

Necati: “Öyle gibi...”


230

Gürkan, “Hiç beklemezdim.” diye yakındı.

Metin, ayağa kalktı ve gidip duvara dönük duran lam-

bayı aldı. „Eğer yanılmıyorsam‟ diye geçirdi içinden,

„şimdi yaktım çıranı Tımbıllı!‟ Bir cesaretle ışığı karşı kö-

şeye çevirdi ve kimseciklerin olmadığını görünce, lamba-

yı aşağı yukarı sallayıp, “Yahu” dedi, “bu yoksul kanat-

lanıp uçmasıydı eğer, kesinkes postu deldirmiştik!”

Altan, “Ulan Metin!” dedi, “Büyük adamsın be!”

Rami, “Yahu Metin Bey” dedi, “nasıl anladın ateş edi-

leceğini? Yani helal olsun sana!”

Olaydan sonra, düğün kutlamasından vazgeçip yeni-

den Metin‟in evine döndüler. Tümünün yüzü allak bul-

laktı. Birkaç dakika sessizce oturdular.

Geleneklerle çelişen yeniliklere karşı her zaman irili

ufaklı direnişler olabilirdi ve Tımbıllı‟nın sayım sırasın-

daki tepkisiyle bunun sona erdiğini sanıyordu Gürkan,

ancak bu kadar ileri gidileceğini hiç de aklına getirmemiş-

ti. Boğazını temizledi, “Arkadaşlar” dedi, “bu konu çok

önemli.”

„Madem‟ diye aklından geçirdi Necati, „bu adam böyle

bir işe girişecekti, önceden haber alabilseydik keşke .‟ Ba-


231

şını kaldırdı, “Elbette.” dedi, “Ancak az kalsın adam bizi

avlıyordu yahu! Geçti diyemeyiz. Başka eylemi olmaya-

cağı da garanti edilemez. Bundan sonra ne yapmamız

gerektiğini enine boyuna düşünmeliyiz bence.”

Benzer köylü öğretmen öyküleri dinlediğini anımsayan

Rami, “Bana kalırsa” dedi, “büyütmesek diyorum. Çünkü

büyütmek, bir yerde korkmak demektir.”

„Köyde karşılaştıkları buna benzer olaylara şehrin ke-

nar semtlerinde de karşılaşmak olasıydı‟ Nadi‟ye göre,

“Tamam da Rami Bey...” dedi, “Seyirci kalacak değiliz

ya.”

„Aklın ve bilimin öne çıkması „ha deyince‟ oluvermi-

yor, bir süreç istiyor köklü dönüşümler için. Devrimin

gerekliliği de işte tam burada en önemli seçenekler ara-

sında yer alıyor olası.‟ Metin, “Enine boyuna düşünme-

den yapacağımız her karşı koyuş pek bir yarar sağlamaz

gibi.”

Dizlerinin titremesi geçmeye, soluğu düzelmeye başla-

yan Altan, “Yahu” dedi, “ne günlere kaldık be!”

Ortak bir görüşe yaklaşıldığını anlayan Gürkan, Me-

tin‟e bakıp, „beni destekle‟ imi çekti, “Hem çok önemli”

dedi, “hem de geçip gidilecek gibi değil.”

Anımsattığı halde zamanla gelişecek bir panikleme

olasılığına karşı Metin, “Şimdilik bir şey yokmuş gibi du-


232

ralım.” dedi ve Gürkan‟a bir „tamam‟ göstereni yaptı:

“Bakalım muhtar ne diyecek?”

Necati, “Köy onun” dedi, “ama sorumluluk da onda

olmalı, aslında...”

Bir an „sorumluluk‟ sözcüğüne aklını takan Gürkan,

“Metin‟e katılıyorum.” dedi ve Necati‟ye döndü: “Res-

men ben de sorumlu sayılırım. Hemen gidip görüşece-

ğim.”

Metin, “Tamam.” dedi, “Sonucu bilsek Müdür Bey...”

Yanına alacağı bir arkadaşla Balı üzerinde daha etkili

olabileceğini varsayan Gürkan, ayağa kalktı, “Haydi Me-

tin” dedi, “Vakit geçmeden gidelim.”

Topluca kalktılar ve sokağa çıktılar.

Gürkan, el lambasını arkadaşlarının bacaklarına tutup,

“Sabaha görüşürüz” dedi ve ışığı sokağa çevirdi: “Haydi

Metin!”


233

Yirmi Beş

Öğretmen odası söyleşilerinde kız öğrenci alımıyla

oluşan sorunlar ağırlığını kaybetmeye başladı, ancak „er-

ken evlendirme geleneği‟ hiç gündemden düşmüyordu.

Kaldı ki Işıklar‟da on üç yaşın on beşe doğru yükseleceği

yargısında tümü hem fikirdi ama.

Necati‟nin verdiği bilgiye göre Bolvadin‟de evlenme

yaşı on beş, on altıydı. Haziranda nişanlandığı halde, „öğ-

retmen okulu farklarını verdikten, asaleti onandıktan,

gerçek ataması yapıldıktan sonra anca evlenmeyi düşün-

düğünü‟ tasarlayan Nadi de „kızların evlenme yaşının

Afyon merkezde en az on yedi, on sekiz olduğunu‟ söy-

lüyordu.

Tokat‟ta ise ortalama on yedi, on sekiz en yaygın kabul

gören yaştı. “Ama” diyordu Gürkan, “bazı yörelerde bu-

nun altında ve üstünde uygulamalar da var.”

“Bizim” dedi Metin, “Taşucu‟nda kız oğlan kesinkes

birbiriyle görüşerek, anlaşarak evlenme kararı alırlar. On

altıya gelen ergen kızla gönül bağı kurmaya çalışan erkek


234

kınanır, eğer böyle bir duygusallık geliştiyse on yediyi

beklemesi istenir.”

Rami, “Biz” dedi gülümseyerek, “eşimle aynı yaştayız

ve geçen yıl evlendik.”

Onları sessizce izleyen Belgin, Rami‟ye ilgiyle döndü,

“Ya!” dedi, “Ne güzel ama.”

Daha fazla bekâr kalmak istemeyen, ancak buna karşın

annesi ve yengesinin bulacağı kızla diğerleri arasındaki

farkla aklı karışan Necati, “Hoca Hanım” dedi, suratı az

biraz sarkarken, “söyler misiniz, Denizli‟de bu yaş kaç

ki?”

Metin‟e göz ucuyla bakan Belgin, “Güney‟de kızlar”

dedi, “nadiren on yedinin altında kocaya varırlar, ama

daha çok Taşucu‟na yakın olduğunu kabul edebilirsiniz.”

*

Hıdırellez‟e yanlıca bir hafta kalmıştı.

Canan‟ın akranı olan arkadaşlarının tümü ya evliydiler

ya da nişanlı, ancak onun aklı başında bir kısmeti çıkma-

mıştı daha. Mahallede, ailecek tanış oldukları birkaç deli-

kanlı vardı elbet: Örneğin, komşu Muhlis gibi. Oğlanın

annesi bir iki kez ara bulmaya gelmişti, “Ama o, sünepe-


235

nin teki ama.” Canan, „ondan ne yavuklu olur, ne de ko-

ca‟ diye düşünürdü çokça. Karşı komşunun oğlu Veli ise

daha beter bir yaratıktı: Önüne çıkan her engele söver

dururdu o. „Amcaoğlu Sami desem…‟ diye aklından ge-

çirdi bir ara. İçindeki Canan, „insanın kardeşini gönlü mü

çeker a salak‟ deyince ondan da vazgeçmişti. Gönlünce

kestirebildiği biri çıksa, bir yolunu bulur, ilgisini çekerdi,

ama yoktu işte.

Hıdırellez‟e beş gün kalmıştı.

“Allah‟ım” diye mırıldanmıştı Canan, “içim kaynıyor

benim. Günah mı işliyorum, ama bilemiyorum ki. Affet

beni!”

Hep, „bir yavuklu istemek günah mı‟ diye sorardı,

içindeki bene. „Yoksa erkek delisi misin kız‟ derdi, iç beni.

„Yoo‟ derdi Canan. Beni de, „yalan söyleme kız. Bak, el

âleme rezil olursun ha‟ diye uyarırdı bazen. Kendisi, „öf

be, günahsa günah‟ der, karşı gelirdi öteki Canan‟a. Mı-

rıldanırdı, “Öyleyse Aslı neden Kerem‟i istemiş? Öf! Tek

aslı olsa neyse! Leyla, boşuna mı sevmiş Mecnun‟u?”

Hıdırellez‟e üç gün vardı.

Canan, varıp annesine demeliydi, „Fadime Ana‟ya gi-

deceğim‟ diye. İşte, on altı bitiyordu bu ay. Kim kalmıştı

ki on yedide yavuklusuz? Pencere önüne gelip oturmuş-

tu, „Ah bir yavuklum olsa‟ demişti içinden, „Hıdırellez‟de

dilek tutsak, bir de gizli gizli buluşsak. Ah kısmetim ah!‟


236

“Allah‟ım, perşembe günü Hıdırellez!”

Bugün çarşamba: Canan, “Anne sen otur.” demişti,

“Bütün işler benim, bilesin!”

Gülüvermişti kadın, “A deli gızım!” demişti, “Hangi

daşı galdırıp da altına baksam?”

“Şart mı bir taşın altına bakman anne? Ne çıkacak sa-

nıyorsun, yani?”

“Hadi, hadi ordan!”

“Sen oturacak mısın, oturmayacak mısın? De bir, kala-

nına karışma!”

“Temam... Temam!”

Canan, tez canına yüklenmiş ve bir çırpıda bulaşıkları

yıkamıştı. Bir daha yüklenmiş, bir çırpıda camları çerçe-

veleri silmiş, kilimleri silkelemiş, mutfağı ve odaları sü-

pürüp toplamıştı: “İşte sana Hıdırellez temizliği.”

Sonra varıp annesine ada çayı yapmıştı; ıhlamurlu, tar-

çınlı olanından. Bir de kendisine koyup oturmuştu karşı-

sına.

“A deli gızım!” demişti kadın, “Va senin bi derdin, de

bakim hadi.”

“Yok” demişti mahsustan, “ne derdim olacak anam?”

“Söyletme bana” demişti annesi, yalancıktan kızıverip.

“Haydi, hemencik di de dermen bulam.”


237

“Ben” demişti Canan, “Fadime Ana‟yla Kale‟ye çık-

sam?”

Bir gülmüş, bir gülmüştü ki annesi, “A deli gızım”

demişti, “baştan diseydin ya!”

“Sağ ol anne!” demişti ve kapanıp ellerini öpe öpe bir

etmişti.

“Dur anam dur!” demişti annesi, “Galk bişi hazıla! Ben,

„Sarı Nazan gızını bişisiz göndertmiş‟ dedirtemem.”

Pişiyi bitirip erkenden yatmıştı Canan; daha ağabeyi

Ayhan kahveden gelmeden, Murat da dersini bitirmeden,

babası çayını içer içmez.

Sabahın erinde kalkmıştı ve de doğruca Fadime

Ana‟nın kapısına varmıştı, elinde pişi tepsisi sarılı peşta-

malla.

“Fadime Ana” demişti, “anam Sarı Nazan‟ın selamı

var. Kabul edersen sana katılacağım.”

“Gel benim bahtı gara gızım, gel gali!” demişti kadın.

Canan da, “Ver mübarek elini öpeyim.” demiş, sarılı-

vermişti kadının koluna.

Bir öbek bahtı kara kız, bir olup, ta Zaviye‟den yola çı-

karak kale önüne değin gelmişler, üçer adet dilek taşı top-

lamışlar, yanlarında getirdikleri kilitleri Fadime Ana baş-

ları üzerinde kilitlemiş ve dualar okuya okuya taş merdi-

venleri tırmanmaya başlamışlardı.


238

Canan, o denli yürümeye alışkın olduğu halde kale ka-

pısına vardıklarında soluk soluğa kalmıştı.

Her kız, kapı önünde birer dilek tutmuş, en sona kalan

Canan da, „kısmetim adam gibi adam olsun‟ biçimli dile-

ğini taş yapıp, kapı kemerindeki oyuğa fırlatmıştı. Bütün

kızlar üçte bir ya da üçte iki tutturabildiği halde, Canan‟ın

üç taşı da deliği bulmuştu. Sonra kapıyı geçip kaleye gir-

mişlerdi.

“Aman Allah‟ım!” demişti Canan, “Ne kadar çok gelen

varmış dilek yerine.”

“Ee gızım!” demişti Fadime Ana, “İnsan va odukça

derdi mi bite!”

“Hiç bitmez mi Fadime Ana‟m?”

“Heç bitmezdi, emme Hıdırellez yadım itmeseydi!”

Pişiler dağıtılıp Kız Kulesi yanındaki koca taşın oyu-

ğuna birer birer yatılarak dilekler yinelenmişti.

En sonunda Kız Kulesi‟ne geçilmiş ve şimdi sıra asıl di-

leğe, kısmet açmaya gelmişti. Fadime Ana, gene sıra ile

her kızın kilidini başı üzerinde tutarak açmış, herkes dile-

ğini bağıra çığıra söylemişti. Sıra Canan‟a gelince, o da

öncelleri gibi, “Bahtım bahtım!” diye bağırmış, sonra,

“Altın tahtım!” demişti. En sonunda da eğilip olan gücüy-

le bir daha bağırmıştı: “Evlenecek vaktim!”


239

Canan, elini tutup, “İşte” dedi, “ertesi sabah sokak ba-

şında buldum seni Nadi‟m.”

“Yani?”

“Önüme çıkıverdin de... İlk çıkan sendin yani... Kısme-

tim sendin artık. İşte yavuklu olduk ya, sevgilim!”


240

Yirmi Altı

Güllü Baki, okula geldi, Gürkan‟a, „muhtar Balı

Ağa‟nın, tüm öğretmenleri yarın akşam yemeğine çağır-

dığını‟ söyleyip gitti.

Öylesine yapılan bir davet de olabilirdi bu, başka bir

amaç için de. Her iki durumda da önemliydi, muhtarla

ilişkilerin düzenli yürütülebilmesi için. Gürkan, büyük

teneffüste vardı, çağrıyı öğretmenlere duyurdu. Ayrıca,

„herkesin bu yemeğe gelmesinin çok uygun olacağını‟ da

vurgulayarak.

Belgin, “Ben de mi?” diye sordu, onay için Metin‟e ba-

kıp.

“Neden olmasın Hoca Hanım, elbette!”

Metin‟in de „evet‟ diyen baş sallayışına Belgin, “Ya!”

dedi ve sustu.

Gün boyu sınıftan çıkmadı Belgin. Metin‟in onca ısra-

rına karşın öğretmenler odasına da gelmedi. Ancak, son

ders girişi Gürkan‟a uğradı, yarın için Afyon‟da önemli


241

bir işi varmış, izinli sayılırsa çok sevinirmiş. “Nedenini

sorma Müdür Bey!” dedi, ne olursa olsun, kesinkes akşa-

ma dönecekmiş çünkü...

Köyde akşam yemekleri, genellikle namaz sonrasına

ayarlanırdı.

Gürkan‟da toplandılar ve birlikte muhtarın evine doğ-

ru yürümeye başladılar.

Kurşun yağdırılan köşede bir soluk durdular ve sözü-

nü bile etmeden yola devam ettiler. Olayın üstünden bir

hafta geçmişti ve olası ki, yemekte bu da konuşulacaktı.

Muhtar, konukları avlu kapısında karşıladı ve doğruca

odaya aldı.

Girişin sağındaki boşluğa, bir kuzine soba kurulmuştu

ve üstünde kapaklı bir sac vardık. Onca soğuğa karşın

içerisi sıcacıktı ve hafif bir et kokusu sinmişti. Ortaya bü-

yük, dikdörtgen bir masa konmuştu; çevresine sandalye-

ler, üzerine emaye kâseler, tabaklar, iki sürahi ve haşhaşlı

hamısızlar diziliydi.

Konuklar sedire oturtuldu. Hoş beş edildi.

Balı kalktı, masanın bir ucuna geçti, “Buyurun

hocelerim.” dedi ve Gürkan‟a da öbür ucu gösterdi. Bu


242

bile, yemeğin egemenlerinin kim olacağını gösteriyordu

sanki.

Metin‟le Belgin, masanın bir tarafına, diğerleri de kar-

şıya yerleştiler.

Muhtar, konuklara bekçi Cemil‟i tanıttı.

Esmer, orta yaşlı, uzunca boyluydu adam. Bir solukta

alıp geldiği irice bir tencereyi sobanın bir köşesine koydu.

Kapağını açtı ve usta bir garson gibi tarhana sunumu

yaptı. Daha çorbalar bitmeden sacın kapağını kaldırdı ve

bu kez, kavurma servisine başladı

Muhtar, bekçi Mehmet Ali‟yi tanıttı.

Kısa boylu, beyaz tenli bir gençti. Varıp, boşalan kapla-

rı topladı.

Ana çeşidi et olan her davet, konuğa verilen önemi

gösterirdi. Kavurma sacı alındı ve dışarıya götürüldü. Bu

kez camız yoğurdu, beyaz peynir, dilimlenmiş elma ile

katmerli haşhaş böreği getirildi ve dağıtıldı.

Mehmet Ali, su bardaklarını kaldırdı ve uzunlarıyla

değiştirdi. Gidip bir büyük rakı getirdi ve herkese, “Alır

mısın?” diye diye, içki sunmaya başladı.

Balı, ayağa kalktı, bardağını kaldırdı, “Benim yiğit öğ-

retmenlerimin şerefine!” dedi, rakıyı başına dikti, bir yu-

dum aldı oturdu.

Bal gibi bir övgü gösterisiydi bu.


243

Gürkan yekindi, yana çekildi, dikeldi ve bardağını Ba-

lı‟ya çevirdi, “Muhtarıma teşekkürler.” dedi. İçkiden bir

yudum aldı ve yerine geçti.

Belgin, Balı‟nın onca üstelemesine karşın, “Özür dile-

rim!” dedi. Metin‟in „neden‟ imine de aldırmadı, başını

eğip öylece durdu.

Balı, hafifçe boğazını temizledi, konukları bir yol süz-

dü, “Hoca Hanım‟dan başlamak isterim.” dedi ve gülüm-

sedi.

„Ortaya atıverilen garip bir sözdü bu, anacak neden

kendisine?‟ En azından böyle algıladı Belgin. Şaşkın, aynı

zamanda merakla gözlerini muhtara kilitledi.

Metin‟le Gürkan „biz farkındayız her şeyin‟ der gibi gü-

lümsediler, ama diğerleri baka kaldılar.

Balı, kendinden emin, “Geçen hafte gice yarısı” dedi,

“senin ırahatsız edildiğini biliyom Hoce Hanım. Özür

dilerim, bir dahe olmiycek!”

Belgin, Metin‟e dönüp, kaygıyla mırıldandı: “Neler

oluyor Allah aşkına?”

Metin, “Şimdilik bir şey deme.” dedi, “Sonra anlatı-

rım.”

Herkesin dönüp kendisine baktığını gören Gürkan,

“Sağ ol muhtarım!” dedi, “Değmez.”


244

Nadi gülümsedi, „anlaşıldı‟ dedi içinden. Rami ise

Gürkan‟a hayran, başını salladı.

Balı, herkesi bir daha taradı ve sesine bir parça da ba-

bacanlık katıp, “Arkıdaşla” dedi, “o gice için çok üzgü-

nüm. Sizden de özür diliyorum.”

Necati, başını eğdi ve “Sağ olun!” diye mırıldandı. Al-

tan ise, bön bön bakındı durdu.

Balı, başını kapıya çevirip, “Güllü!” diye ünledi, “Getir

şunu gari!”

Nadi, sağındaki Rami‟ye, “O da ne?” diye fısıldadı.

Rami, „bilmem ki‟ der gibi, sağ kaşını kaldırıp indirdi.

Güllü Baki, bir solukta; ezik büzük, süklüm püklüm,

anca ayaklarını sürükleyerek yürüyebilen Tımbıllı‟yı ko-

lundan tutup, muhtarın önüne dikti: “Buyur ağam!”

Ağa, kaş göz işaretiyle bir şeyler emretti, Güllü de

„haydi‟ diye adamı dürtükledi.

Tımbıllı, ok gibi fırladı, varıp Belgin‟in tutabildiği eline

sarıldı. “Hoce Hanım” dedi, öpmeye çabalarken, “senden

özür dilerim. Bir daha ırahatsız edirsem ölüm çıksın.”

Belgin, daha bir şaşkın, dondu kaldı.

Bir hamlede Belgin‟den ayrılan Tımbıllı, neredeyse ko-

şup Gürkan‟ın ellerine sarıldı. Öpmek için eğildi. Elin çe-

kildiğini görünce, “Mödür‟üm” dedi, “ben ittim, ne olur

siz affedin!”


245

Benzer bir törenle eğilip doğrulan Tımbıllı, öğretmen-

lerden de ayrı ayrı özür diledikten sonra, bir gözü Me-

tin‟de, varıp Balı‟nın önünde tek durdu. Başını eğdi, elle-

rini göbeği üstünde bağladı. Ağlamaklı, “Kulun kölen

olayım Balı Ağa‟m!” dedi, “N‟olur, bağışla bu salağı!”

Baki, Balı‟nın bir işaretiyle Tımbıllı‟nın koluna girdi,

getirdiği gibi alıp götürdü.

Muhtar, öğretmenlere bakıp bir daha, “Arkadaşla” de-

di, “ben Tımbıllı gibi birine adımızı lekeletemem. Başba-

kan Demirel‟e söz verdim, köyümüzü Afyon’a örnek yapıcem

deyi. Ben yaşadıkçe size heç bir kimse tokunamaz.”

Tımbıllı‟nın yaptıkları hoş değildi elbet, ama hak etse

bile adamın bu denli aşağılanması da insanın içini burku-

yordu. Metin, kaşlarını çattı, başını sağa sola salladı. Yüzü

sarkıveren ve bir anda alnına ini iniveren kalın çizgilere

karşın Gürkan, “Muhtarım” dedi ve yutkundu, “bir daha

teşekkür ederiz.”

Metin, „köyün nüfusunun belediye olmaya yeterli ola-

cağını‟ söyledi ve Balı Ağa‟ya, „bu konuda ne düşündü-

ğünü‟ sordu. Bir anda, odanın ağır havası dağılıverdi

sanki.

Muhtar, Metin‟in konu değiştirmedeki zamanlamasına

hayranlıkla gülümsedi. Aslında, „halkın muhtarlık ya da

belediye olmuş, buna pek aldırmayacağı‟ yanıtını verdi,


246

ancak “Emme” dedi, “belediye gurabilsek daha çok iş

yapabiliriz.”

Metin, “Muhtarım” dedi, “siz isteseniz, biz de çalışsak.

Ha, ne dersiniz?”

Alkolün etkisiyle mi yoksa olağan mı, pek belli etmedi

Balı ve başını eğip birkaç soluk düşündü. Sonra dikeli-

verdi ve gülmeye başladı. Bir yandan da “Haydin

öleyse!” dedi, “Yarından tezi yok, çalışalım gali.”


247

Yirmi Yedi

Metin‟in sınıfı, sonradan gelenlerle birlikte elli altıya

çıktı, on beşi oğlan, kırk biri de kızdı. Kızların on yedisi-

nin adı Sultan‟dı ve oğlanların on üçünün de Balı. Okul-

da, neredeyse bir Sultan ve Balı bolluğu vardı.

Ocak ayının ortalarına doğru, sınıfın yarıya yakını

okumaya başladı, ancak kalan öğrencilerin de bu düzeye

erişebilmeleri için daha epeyce uğraş gerekecekti.

Metin, öğrenci tanıma defterini kapatırken, „tatile ne

kaldı ki‟ diye düşündü, „sanırım nisan başlarında gerekli

verimi yakalarız. Ancak Sultan Uzun‟un bu ortamda eği-

tileceği konusunda ikircikliyim. Konuyu Necati‟ye açmış-

tım ve kararı bana bırakmıştı, ama bir de Gürkan‟la gö-

rüşsem iyi olacak.‟

Saatine baktı; ders ziline iki üç dakika anca vardı. Kalk-

tı ve doğruca yönetim odasına geçti. Gürkan yerinde de-

ğildi, olası ki öğretmenler odasındaydı. Varıp kapıyı açtı.

Belgin, ilgiyle başını kaldırdı ve gülümsedi. İçinden,


248

“Beklenmek ne hoş!” diye geçirdi. Anlaşılan, diğer öğ-

retmenler gelmemişlerdi. Gürkan burada da yoktu.

Belgin, “Düşüncelisin, hayrola?” diye anıştırdı.

“Yoo. Pek sayılmaz. Gürkan Bey‟e bakmıştım.”

“Araç odasında.”

“İzninle.”

Metin çıkarken Belgin de katıldı. Araç odası bitişik ka-

pıydı.

Gürkan, fen dolabını dökmüş araç ve gereçleri sayı-

yordu. Başını kaldırdı ve istem dışı bir itiyle Metin‟le Bel-

gin‟e, “Hoş geldiniz.” dedi.

Belgin, içinden, „sanki burada değildik‟ dedi, „ne tu-

haf!‟

“Kolay gelsin.”

“Sağ olun.”

Metin, “Gürkan Bey, şu benim öğrenci Sultan‟dan söz

etmiştim ya...”

“Evet.”

“Derse girince bir de sen görsen?”

Belgin atıldı: “Ne var ki onda?”

“Neyi yok ki, Sultan‟ın sorunu epeyce büyük.”

“Ha! Anladım, şu kız. ”


249

Gürkan, “Tamam.” dedi, “Ders içinde gelirim.”

Zil çaldı. Bir soluk sonra koridor bağırıp çağıran çocuk-

larla doldu ve büyük bir gürültüyle dersliklere girmeye

başladılar.

Belgin, Metin‟in kolunu dürtükleyip, “Haydi!” dedi,

araç odasından çıkarken. Soluk soluğa: “Akşama bekliyo-

rum ha!”

“Yani?”

“Yemeğe, ama nasıl istersen...”

“Saat on... İyi mi?”

Bu, „sabaha kadar birlikte olmak‟ demekti. Belgin, ağzı

kulaklarında, koşarak dersliğine girdi.

Gürkan, dersin sonuna doğru geldi. Masaya geçtiler.

Sultan‟ı gözlemeye başladılar.

Kızın gözleri her uyarana karşı dönüp duruyordu. Ar-

kadaşlarıyla uyumluydu, ancak bu uyum etkinliğinden

değil de olasılıkla edilginliğinden olmalıydı. Şiddete eği-

limi yoktu. Gözlem defterine, kavga ya da hırçınlık kaydı

işlenmemişti, ama ağladığına değgin bir not da.

Sultan kız basit, özellikle kurgusu yalnızca koşu ya da

hareket olan oyunlara büyük bir istekle katılırken, en kü-

çük bir kuralda bile apışıp kalıyordu.

Öte yandan, kalem tutmakta zorlanıyor, bir çizginin ve

şeklin üzerinden gidemiyor ya da kalem ucuyla herhangi


250

bir şeyi izleyemiyordu. Dahası, bire bir eşleyemiyor, üs-

tüne üstlük hiç bir cümleyi tam olarak yineleyemiyordu.

Gürkan, “Durumu ilköğretime resmi yazıyla iletelim.”

dedi, “Eğer sınıfta kalmasını sakıncalı görüyorsan… Ge-

rekirse dilekçesini yazıver. Olası ki, „ilkokulda okuyamaz‟

raporu verilecektir.”

Sultan‟ın okuma yazma dışında nereye kadar eğitilece-

ğini bilemiyordu Metin. Gözlememişti, ancak bu çocuğun

bazı çocuklara alay konusu olmayacağı anlamına da gel-

mezdi. Aile içi ya da kısıtlı sokak, olası bir takım olumsuz

davranışlar kazanmasını engellerdi. “Sağ ol Gürkan Bey!”

“Ne yaptım ki!”

“Güle güle.”

Metin, Gürkan‟ı uğurladı ve masaya döndü.

Gürkan‟ın gösterdiği yol epeyce uzundu ve sürecin

Sultan‟a hiçbir yararı da olmayacaktı. Plan defterinin ar-

kasından bir sayfa söktü ve ikiye katlayıp böldü. Bir par-

çasına özenle, “Sayın Halil Uzun” yazdı, “Sultan‟ın du-

rumunu görüşmek üzere okula kadar gelebilir misiniz?

Selamlar. Öğretmen Metin.”

Kâğıdı katladı ve defterin arasından aldığı bir zarfa

yerleştirdi. Ders bitimine az kala Sultan‟ı çağırdı: “Bu zar-

fı babana verebilir misin Sultan?”

Sultan, başını salladı, “He ya!” dedi, “Veririm ben.”


251

“Canım benim. Aferin sana.”

Verilen bir ödüldü bu, Sultan‟a göre, ya da öyle bir şey-

ler algılamış olmalı ki, neredeyse sevinçten hoplamaya

başladı. Hemencecik üçeteğinin bir kanadını kaldırdı, zar-

fı tulumun cebine koydu ve gülerek yerine geçti.

Kapı çaldı ve elinde zarflarla Semih girdi.

Metin: “Hayrola Semih Ağa?”

Semih, gülümseyerek, “Mektubunuz va hocem.” dedi.

“Ya.”

Zarfı uzattı, “Asker sanırım.”

“Evet.”

“Nirde?”

“İstanbul‟da.”

“Ya... Ben de İstanbul‟da yaptıydım. Affedersiniz!

Kimden olduunu sorebilir miyim hocem?”

“Abimden. Üç aya kadar terhis olacak.”

“Ne gözel. Geçerken... Buraye de gelir mi ki?”

“Sanmam.”

“Ya.”

Semih‟in elindeki zarfın birinde Belgin‟in adını görür

gibi olan Metin, “Sanırım Hoca Hanım‟a da var?” dedi.

“Öle. Gönderen yirinde Nazmiye Üçok yazıyo.”


252

“Annesidir.”

Mektubu açtı ve hızlıca bir göz atıp arkasına yaslandı:

Ahmet Ağabey‟in Çobanlar‟dan çavuş arkadaşı Mahmut

terhis oluyormuş, „varır varmaz Metin‟e de uğrarım‟ di-

yormuş...

*

Hafta sonunda yarıyıl tatiline girildi.

Belgin‟le Gürkan köyde kalacaklardı. Zaten Necati, Al-

tan ve Nadi hafta sonlarını, çokça, baba evlerinde geçirir-

lerdi, bu kez de kural bozulmadı. Rami ise memleketine

gitti.

Metin, Sultan‟ın rapor işini hızlandırmak için hafta ba-

şını beklemek zorundaydı artık.

Pazar günü Gürkan‟a „allahaısmarladık‟ dedi ve Bel-

gin‟le vedalaştı.

Pazartesi günü erkenden Uzun Halil‟i alıp Afyon‟a in-

diler ve doğruca valiliğe çıktılar.

Metin, yönlendirildikleri muavin kapısında, dilekçeyi

Halil‟in eline tutuşturdu, çocuğu önüne kattı ve içeriye

iteledi.


253

Halil şaşkın, çekingen, ama bir o kadar da kararlı, halı

döşemeyi görür görmez ayakkabılarını çıkardı. Sultan‟ın

kolunu tuttu, arkasındaki koltukta bir adamın oturduğu

masanın karşısına geçti, topuk vurup titreye titreye elin-

dekini uzattı. Adam, uzanıp kâğıdı aldı. Bir adım geriye

çekildiler ve beklemeye başladılar.

Adam, kâğıda göz atıp başını kaldırdı: “Halil Uzun sen

misin?”

Halil, zar zor yanıtladı: “Evet, vali paşam.”

“Öyleyse, yanındaki de Sultan olmalı?”

“Evet, vali paşam.”

Adam, kâğıdı kaldırıp salladı: “Kim yazdı bunu?”

“Neyi paşam.”

Adam, kızıverdi ve sert bir sesle çıkıştı: “Bu dilekçeyi

be adam!”

“Ha! Örtmen Metin.”

“O, şimdi nerede?”

“Dışarıda paşam.”

“Haydi, git öğretmeni bana getir.”

Halil, topuk vurup döndü. Sultan‟ı da sürükleyerek

şaşkın şaplak Metin‟e vardı: “Vali paşa seni istiyo.”

Metin, “Tamam Halil Efendi!” dedi. Varıp kapıyı tıkla-

dı ve „gel‟ sesinin ardından odaya girdi.


254

Elinde Sultan, Halil de arkasından yürüdü ve Metin‟in

bir adım gerisinde hazır ola geçti.

Metin, vali muavinini başıyla selamladı ve kendisini

tanıttı.

“Metin Bey, nedir bu?”

“Sayın valim, öğrencimiz birinci sınıfa başladı; ancak

iki üç yaş özellikleri gösteriyor gibi. Okuyup okuyamaya-

cağının incelenmesini talep ediyoruz.”

Muavin, “Tamam.” dedi ve not düşüp dilekçeyi uzattı:

“Milli Eğitim‟e sevk ediyorum.”

Metin, “Teşekkür ederim efendim.” dedi ve başıyla se-

lam verip geriye çekildi, hâlâ tek duruşta bekleyen Halil‟e

„gidiyoruz‟ imi verdi. Adam, gene topuklarını vurdu ve

döndü. Bu tuhaf çıplak ayak sesinden ilgisi uyanıveren

Sultan, önce tiz bir kahkaha attı ve ardından kıkırdamaya

başladı.

Milli Eğitim Müdürlüğü, bekletmeden Sultan‟ı Sağlık

Müdürlüğü‟ne sevk etti, burası da Hükümet Tabipliği‟ne.

Sultan‟ı ilgiyle yanına alan doktor, konuşmak istediyse

de başaramayınca, “Metin Bey” dedi, “resim çektirin de

raporu verelim.”

Metin, Hükümet Konağı‟nın karşı kaldırımında bir

seyyar fotoğrafçı durduğunu anımsadı. Gidip buldular.


255

Fotoğrafçı, güngörmüş biriydi. Kaş göz imiyle Metin‟e

çocuğun özrünü sordu. Zihinsel olabileceğini öğrenince,

daha bir şefkatle Sultan‟ı bir iskemleye oturttu. Körüğün

arkasına geçip ayarını yaptı ve resmi çekti. Arabı hazırla-

dı, ancak gözleri kusurluydu. Bir arap daha çekti, ama bu,

daha da beterdi.

Fotoğrafçı, “Şuna bakın hocam.” dedi, “Gözün biri bir

yana, diğeri öteki yana bakıyor.”

Adam, Sultan‟a bir şekerleme verdi ve bir deneme da-

ha yaptı. Bu kez de kızın bir gözü göğü, öteki gözü yeri

gösteriyordu.

Halil, kızıverdi: “Gızım dooğu duusana!”

Metin fotoğrafçıya, “Ben” dedi, “sizin arkanıza geçe-

yim. Sultan‟la konuşmaya çalışayım. Ola ki düzgün bir

poz yakalarsınız.”

Metin‟in dediği uygulandı ve az buçuk düzgün bir

arap alınabildi.

Tabipliğe döndüler. Doktor, bir memur çağırdı, Sul-

tan‟ın kimliği istendi ve şipşak „ilkokulda okuyamaz‟ ra-

poru verildi.

Metin, “Halil Efendi” dedi, “bu raporu köye varınca

Gürkan Bey‟e ver. Okul açılınca da Sultan‟ı gönderme.”

Halil, gönül borcuyla Metin‟in eline sarıldı: “Sağ ol

hocem.”


256

Burnu sızlamaya başlayan Metin, “Bir şey değil.” dedi

ve eğilip Sultan‟ı öptü. Sonra doğruldu ve elini Halil‟e

uzattı, “Haydin allahaısmarladık!”

Afyon‟dan Silifke‟ye doğrudan kalkan otobüs yoktu.

Ya Konya‟ya varır, oradan Adana‟ya geçer ve Mersin üze-

rinden Silifke‟ye ulaşabilirdi ya da Konya otobüsüyle Ka-

raman‟a, oradan da Silifke‟ye. Metin, kestirme olacağı

kanısıyla ikinci yolu seçti, ancak İzmir ve Antalya‟dan

gelecek arabalarda yer bulunması, şansa bağlı bir şeydi.

Önemli günlerde ek seferler de yapılırdı. Bir firmada

yer buldu, ama kamyondan bozma sevimsiz bir otobüstü

bu. İster istemez bilet aldı ve yola çıktılar.

Yaptığı hesaba göre sabahın altısında Karaman‟da ol-

maları gerekiyordu; oysa saat yediyi geçiyordu ve soğuk

hava kutusuna dönen otobüs olacak şey, Karaman‟a daha

yeni girmişti.

Karaman‟ın var olan tek caddesi üzerinde çorbasıyla

ünlü iyi bir lokanta bulunduğunu anımsadı. Çantasını

emanete verdi. Varıp kahvaltı yaptı ve garaja geri döndü.

Şimdilik Silifke‟ye giden bir araba yoktu. Gezinirken ana

yol üzeride duran bir kamyon ilgisini çekti. Yaklaştı ve


257

özenle baktı: Bu, Silifke‟de oturan Kâmil Abi‟inin komşu-

su Asım Dölek‟in önden kolçaklısıydı.

Asım, yerinde değildi. Metin, not defterinden bir sayfa

söktü ve bir şeyler yazıp ön cama sıkıştırdı. Sonra, garaj

yolunda bir kahveye varıp oturdu.

Yarım saat sonra Asım çıka geldi. İlkin şöyle bir bakın-

dı ve Metin‟i görünce masasına doğru yürüdü, “Oo! Me-

tin.” dedi, “Çok bekletmedim inşallah!”

Ayağa kalkan Metin, bir adım attı, “Abi, hoş geldin.”

dedi, “Şöyle otur.”

Metin, çay ısmarladı ve Silifke‟ye hemen gideceğini

varsayıp, “Asım Abi.” dedi, “İyi ki seni görmüşüm. De-

ğilse, bakalım ne zaman varaktım Silifke‟ye.”

Asım, arkasına yaslanırken “Akşama döneriz.” dedi,

“Biraz işim var da.”

Metin, “Fark etmez abi.” dedi ve yutkundu.

Çayı başına dikip bitiren Asım, ayağa kalktı, “Haydi”

dedi, “şu işi bir yoluna koyak.”

Çantayı emanetten alıp kamyona götürdüler.

Asım, direksiyona geçti ve kolçağı uzattı, “Şunu çeviri-

ver.” dedi. Öne dolanan Metin, eğildi, kolçağı yerine taktı

ve sağa doğru hızla çevirdi. Motor, anında vınlayarak

çalışmaya başladı.


258

Asım‟ın yanına geçen Metin, çantayı ve kolçağı koltuk

altına attı ve arkasına yaslandı.

Ana caddeye çıktılar ve bir süre Konya yönünde ilerle-

diler. Kent bitiminde, sağda, yüksek duvarlarla çevrili bir

yapının önüne geldiler. Arabayı durdurup indiler ve ka-

pıya doğru yürüdüler.

Kapı bekçisi, “Ha!” dedi, “Hoş geldin Asım.”

“Hoş bulduk da... Benim yük hazır oldu mu Recep?”

“Sanırım.”

“İyi.”

“Patron içerde.”

Asım, “Oldu.” dedi ve Metin‟e bir „gel‟ imi yapıp avlu-

ya geçtiler.

Metin, birkaç metre ilerdeki yapıya bitişik çatma altına

dökük buğdaya bir soluk baktı, “Yahu Asım Ağabey”

dedi, “çürümez mi bunlar açıkta?”

“Çürümüyor belli ki.”

Çatmanın solundaki yönetim bölümüne geçtiler ve iş-

letme müdürünü buldular: Yük hazırmış...

Geriye döndüler ve kamyonu alıp ambar önüne yanaş-

tırdılar. Birkaç dakika içinde un çuvalları yüklendi. Kam-

yonun üzerine çıkan Metin örtü bezini serdi, Asım da

kendirledi, sarıp sarmaladı.


259

Metin, beklentisine karşın, erkenden yola çıkmanın

hoşnutluğuyla koltuğa kuruldu.

Onu gözleyip duran Asım, “Haydi haydi” dedi, “bu-

gün çok şanslıyız.”

*

Metin‟in evi, daracık bir patikayla gidilen ve iskeleyi

gören yamacın eteğindeydi. İki katlı, sofa sundurmaları

ağaç direklerle destekli, üç odalı eski bir yapıydı bu.

Babası, yörede Otçu Sofu sanıyla bilinir ve daha çok

basur sağaltımıyla tanınırdı. Annesine Kızıl Hapa derler-

di. Bu san ona, kan tutkusundan falan değil, kızıla çalan

saçlarından ötürü verilmişti.

Onca yaşına karşın Kızıl Hapa, oğlunu ta yol ayırımın-

da tanıdı ve arkaya dönüp bağırdı, “Sofu! Bak Metin‟im

geliyor!”

Otçu, şalvarını çekiştirerek karısına baktı, “Hani kız?”

Hapa, işaret parmağıyla yolu gösterdi, “Aha! Gömüyor

musun koca?”

Sofu, ellerini gözlerine tuttu, “Ha! Gerçekten.”


260

Hapa‟nın gözleri parıl parıldı artık ve neredeyse hop-

layıp oğluna koşacaktı.

Sofu ise durgundu. Sevinmişti sevinmesine, ancak ekin

ekemez, harman kuramaz olduğunu ve oğullarından des-

tek almadan, neredeyse aç kalacaklarını da anımsamıştı

birden. Derin bir iç çekti ve için için kendisini anıştırmaya

başladı. “Eğer otçuluktan gelen üç beş lira da olmasa...”

Oğlu, çantadan yana eğilmiş gibi geldi Hapa‟ya. “Ağır

olmalı, ama içinde ne ola ki?” diye sordu, kendi kendisi-

ne. Sonra kocasına döndü, “Gitsene herif!”

Hapa‟nın, böylesi değişik duygularına alışıktı Sofu,

“Ne yani?” dedi, “Geliyor ya işte!”

Hapa, dönüp yergiyle baktı: “Beli bükülmüş görmüyor

musun?”

Sofu, “Cuk cuk...” etti ve kıpırdamadı bile.

Hapa, “Cuk cuktan başka ne bilirsin sen?” dedi ve yola

doğru atıldı.

Kadın daha üç adım atmadan, Metin gelip ona yetişti.

Çantayı bıraktı ve ellerine sarılıp öptü. Doğruldu ve ku-

caklaştılar. Sofu da dayanamadı ve onlara doğru yürüdü.

Hapa, çantayı almak için eğildi, ancak Metin, “Olur mu

ana!” dedi, “Bana bırak şunu.”

Hapa hoşnut, ama bakakaldı.


261

Metin, annesine gülümsedi ve aynı anda çantayı da

kaptı. Varıp babasıyla da kucaklaştılar.

Sofaya geçtiler ve Metin‟i ortaya alıp kanepeye yan ya-

na oturdular.

Metin döndü, “E ana?” dedi, “Nasılsın bakalım?”

Hapa, başını eğdi, “Eyiyim de...” dedi ve doğrulup So-

fu‟ya baktı: “Babanın hali...”

Bir an duygulanıveren Metin, uzandı ve babasının elini

tuttu. “Hayrola baba! Neyin var?”

Adam, sevgiyle oğlunun elini sıktı, “Yok bir şey canım.

Önemsiz...”

Hapa, başını iki yana salladı, “Sen onun dediğine bak-

ma Metin‟im. Sabaha kadar inleyip duruyor.”

Metin telaşla, “Ağabeyim doktora...” dedi ve sustu; ku-

sur kendisindeydi çünkü. Gündelikten gündeliğe koşup

çocuklarına anca zar zor bakabiliyordu Kâmil. Yarından

tezi yok anne ve babası için „bakım beyanı‟ vermeliydi.

Bu akşam, İskele vardı: Aslında, ikindiden yatsıya ka-

dar süreli bir gelenekti bu; yetişkin kızlarla oğlanların

birbirlerini görebileceği özel bir mekan.


262

Bir arkadaş öbeği ile İskele‟ye inmek, bir alışkıydı, an-

cak oğlanlar için pek kural sayılmazdı toplu gitmek.

En alımlı giysilerini giyen kızlar, saçlarını başlarını ta-

rarlar, olabildiğince süslenerek par pak çıkarlardı İske-

le‟ye. Bir oğlana meyletmek, anlaşmaya çalışmak, ko-

nuşmak ya da çalımlamak yanında sataşmak, alaya al-

mak, dalga geçmek de bu akşamın olağan biçimlerinden

sayılırdı.

Metin, ta öğlenden gümrükçünün oğlu İsmet Ali‟yi

buldu. Daha doğrusu onunla görüşmeye gitti. Meğer ar-

kadaşının niyeti, bugün, İskele‟miş...

İsmet Ali‟nin her şeyi tamamdı, ancak eski püskü

ayakkabıları bu işe pek uygun değilmiş... Buna da bir çö-

züm buldular: Metin, bağcıklıyı ona verecek ve kendisi de

takım elbisesini giyip İskele yapacaklardı.

Annesi, özel börekler hazırladı ve İsmet Ali de ablasına

tatlılar yaptırdı.

Tek eksikleri içkiydi: İskele‟de, öyle açıkta, paldır kül-

dür içilemezdi elbet, ama giderken alıverilecek kadar bir

şeydi bu. Rakı kokardı ve üstelik bir kızla arkadaşlık ku-

rulacaksa ayıp da sayılırdı. Hangi oğlan, ağzı kokup du-

rurken bir kıza güven verebilirdi ki! Metin, Silifke‟ye ge-

çip cin ya da votka gibi bir şeyler almayı tasarlarken buna

da İsmet Ali yetişti ve evgin bir çözüm buluverdi: Meğer

babasından aşırdığı iki içimlik votkası varmış.


263

İskele, oğlanlı kızlı öbeklerle dolmuştu.

Metin‟in hoşlandığı bir yer vardı, batı kayalarının di-

binde. Gidip, koca sayın üzerine sofra kurdular.

İsmet Ali‟nin amacı hemen belli oldu: Oğlan, Kara Mu-

sa‟nın küçük kızına gönül vermiş meğer... Gidip evlerin-

de görüşecek değildi ya, hep bir yolunu bulup İskele‟de

tanışmayı tasarlarmış...

Metin‟in hiçbir beklentisi yoktu, ya da hiç de tanışmak

isteyeceği birini düşlememişti daha. „Ama gönül bu‟ diye

düşündü, „bir kelebekti ve konacak bir çiçek arardı olası.‟

Belgin burnunda tütüp dururken bir an neden böyle dü-

şündüğünü de anlayamadı. Az biraz kendinden utandı

da. Sonra, yine „insan‟ diye düşündü, „gönlünü dolduran

nektardan vazgeçip başka başka çiçeklere de konabilir mi‟

diye sordu içindeki bene. Olası ki konamazdı, ama Bel-

gin‟le bir geleceği yoktu ki. Böyle bir olasılık varsa bile

daha ufukta görünmüyordu. Şimdilik salt âşık oldukları

için bir aşktı ilişkileri...

İsmet Ali, “Bak Metin!” dedi, “Benimki geliyor.”

Kara kuru, „ütülmüş mısır koçanının‟ andıran bir dil-

berdi Kara Musa‟nın kızı. İsmet Ali‟ye yan yan bakıp uğ-

run uğrun gülerek öbeğine katıldı ve önlerindeki kayanın

üzerine yerleştiler.


264

Kız, on sekizinde olmalıydı. Necati‟nin gizli kapaklı

göstermek istediklerine benzesin diye on altı yaşındaymış

gibi hayal ettiği kıza bir daha baktı. “Adı ne?”

“Şengül.”

On altıda çocuk olurdu, yine kara kuru, ama olası tay

gibi ve insan o zaman anca şefkat duyardı ona. “Güzel-

miş.”

Öbeğin en yetişkin, kırmızı yanaklı, uzun belikli, ince-

cik kızı Şengül‟ü dürtükledi ve Metin‟e bakıp gülüştüler.

Kız, şaşırtıcı bir kalkışma ile yekindi ve Metin‟le göz göze

geliverdiler.

Metin, içinden „öyle hoş ki gözleri‟ diye geçirdi ve

anında Belgin‟in yüzü de bir gelip bir gitmeye başladı.

“En az onun kadar...”


265

Yirmi Sekiz

Etkilenmek için, ille de kız delisi olmak gerekmiyordu.

İşte annesi yapayalnızdı ve artık bugün olmasa bile ya-

rına bir bakıcı isterdi. Yengesi Ülker vardı, ama kadın an-

ca kendisine yetiyordu. Eğer, evde kalıyor olsaydı, sorun

yoktu. Alıp köye götürse, annesi onca ömür geçirdiği evi-

ni ve alışkanlıklarını bir kalemde silip atamazdı ki. Atsa

bile, en azından dingin olamazdı. İnsana kendi evi saray

olmalıydı. Şu halde, annesine bakmak, Hamza Ağa-

bey‟ine değil de son kalan oğul olması nedeniyle, asıl

kendisine düşmez miydi?

Tarlaların getirisi giderek düşüyordu ve bu durumda

geleceğine bir düzen vermesi de oldukça kuşkuluydu.

Hamza Ağabey‟i de böyle düşünmüş olmalı ki, yıllar ön-

cesinde ticarete atılıp kendi düzenini kurmuştu işte.

Bu nedenlerin tümü, hiç aklından geçmediği halde

avukat olmaktan vazgeçip öğretmenliği yeğletmişti Neca-

ti‟ye. Öyle ya gün gelir Bolvadin içine ya da yakın bir kö-


266

yüne atanabilirse, Işıklar‟dan sonra böyle bir hakkı vardı,

amacına erişmiş olacaktı gali.

Evlenmek, sorunların birçoğunu çözümler, ya sürecin

erkene alınmasını ya da hızlandırılmasını sağlayabilirdi.

Oysa âşık olacağı birini ya da salt âşık olduğu biriyle

yaşamını birleştirmeyi düşlemişti ta çocukluğundan beri.

Zor bir hevesti bu ve Bovadin‟de kaldığı süre, neredeyse

olanaksızdı da. Kimi tanısın, kimi sevsin? Bir kızla ko-

nuşmak orada dursun, görmek için bile umulmadık bir

rastlantı ya da hazırlanacak hınzırca bir oyuna gereksinim

vardı; tıpkı Ülker Yenge‟sinin tasarladığı şey denli.

Gönlü ne derse desin, yengesini kıramazdı artık.

Gidip yüklüğe saklandığı günü anımsadı. Ülker o denli

övgüyle anlatmıştı ki ister istemez görecekti. Diğer yan-

dan, eğer görmeseydi yengesine „ayıp da edecekti‟ elbet.

Gelenin çoğu daha çocuk sayılırdı, ancak yengesinin

kucaklayıp öptüğü kız içlerinde en erginiydi. Kahverengi

saçlarını salıvermişti ve ak pak bir duruşu vardı kızın.

Yüzü yuvarlakçaydı ve dudakları da irice. Ağırbaşlıydı ve

gerekmedikçe konuşmuyordu da. Kalkışı yüğrük ve yü-

rüyüşü çevikti. Eğer öğütlenmediyse ve kasıtlı bir oyun

değilse gördükleri, bir kızda olması gereken her şey vardı

onda ya da Necati‟ye göre bu, yeter de artardı hatta.

Kızların dağılmasını beklemeden yüklükten indi. Belli

ki annesiyle Ülker kendisini bekliyorlardı. Sofayı kullan-


267

mak istemedi; çünkü daha kızlardan birisiyle karşılaşma

çekincesi taşıyordu. Ancak bulunduğu odayla beklendiği

odayı bağlayan ara kapıyı kullandı ve varıp Ülker‟le an-

nesinin ortasına oturdu.

Ülker‟e koşullanan ve çoktan beğenisini gösteren anne-

si kıpır kıpırdı. „İşte‟ diye düşündü, „bu da kaldıramaya-

cağım baskılardan başka birisi.‟

Ülker gülüverdi, olası ki ilgisindendi bu. Döndü ve sağ

eliyle Necati‟nin kolunu tuttu, “Ee kayın oğlan!” dedi,

“Beğendin mi gali bizim Nazlı‟yı?”

Oysa Ülker, hiç de böyle seslenmezdi Necati‟ye. „Ola ki

bir biçimde içimi okuyor‟ diye geçirdi, „ama nereden bil-

sin.‟

“Beğendin mi dedim, abi?”

Duygularını gizlemeye çalışan Necati, “Güzel kız...”

dedi ve sustu. Sonra başını kaldırdı: Annesinin gözleri iri

iri açılmıştı ve Ülker de düş kırıklığıyla umutlanmanın

arasında gidip geliyordu, ha saldırdı ha saldıracaktı nere-

deyse.

“Ee?”

“Bir koşulum var...”

Ülker, umutla ve ilgiyle kıkırdadı: “Ne dedin?”

“Koşulum var dedim yenge!”

“Ya! Amma...”


268

“Dur kız!”

“Ee? Durdum işte.”

“Görmek yetmez.”

Anne gelin bakakaldılar.

İki üç soluk sonra kendisini toparlayan Ülker, “Ne ye-

ter ya?” dedi, “Deyivir gali.”

Kadının umutları bir anda uçuverip gitmiş miydi? Ne-

cati buna daha fazla dayanamazdı, “Bak yenge!” dedi,

“Kız gerçekten güzel. Beğenmedim desem yalan olur,

ama kendisiyle bir de benim görüşmem gerek.”

“Yani?”

“Aracısız. Baş başa.”

Bir an umarsız kalan annesi atıldı, “Amma oğlum” de-

di, “kızcağız elin erkeği ile nasıl görüşsün?”

Necati, Ülker‟e dönüp “Yengem bu işi buraya kadar

getirebildiğine göre” dedi, “sanırım bundan sonrasını da

becerecektir.”

“Deme.”

Necati, az buçuk üzgün, “Olabilirse” dedi, “söz geli-

mi.”

Ülker, bir annesine bir Necati‟ye baktı, olmadı bir daha

baktı, “Ya!” dedi ve gülüverdi: “Haklısın kayın oğlan.”


269

Bir solukta ayağa kalkan Ülker, “Deneriz be!” dedi ve

kendisinden beklenmeyen bir çalımla çekip kızların yanı-

na gitti.

Kamer Ana‟yı bir kaygıdır sarıverdi: Ofladı, pufladı.

Sonra Necati‟ye sitemle, “Keşke” dedi, “öyle demeseydin

oğlum!”

Necati, “Ama anne!” diye itiraz edecek oldu, ancak

tam bu anda kapı açıldı ve Ülker‟le Nazlı çıka geldiler.

Ana oğulun daha „neler oluyor‟ demelerine zaman kal-

madan, bir usul bir tartım gelen Nazlı eğildi ve Kamer

Ana‟nın elini öptü.

Necati bir Nazlı‟ya bir Ülker‟e bakakaldı.

Ülker, karşılarında durmuş, ama kendinden emin,

onurla gülümsüyordu. Birden Kamer‟e yaklaştı ve “Anne

kız” dedi, Nazlı‟ya belli belirsiz göz kırparken, “benimle

az gelsene!”


270

Yirmi Dokuz

Belgin, pencereden karşıyı gözetlerken birden aklı gitti,

annesinden gelen mektuba takıldı kaldı.

„Sakın ha‟ diye yazdığı halde kadın ile de „geleceğim‟

diyordu. “İnadı inattı işte!” Annesinin ta buralara değin

gelmek isteyişinin önemli bir nedeni olmalıydı, ama mek-

tubunda buna değgin ne bir çizik vardı ne de bir ansıtma.

Asıl sorun buydu işte. Cumartesi öğlenden sonra Af-

yon‟a inip PTT‟den telefon yazdırdı. Uzun uzun konuştu-

lar, ama annesi gene aynı anneydi. Dünden beri kafa pat-

latıyor ve her olasılığı düşünüyordu, ancak bir türlü ne-

denini bulamıyordu. Metin‟in sönüveren ışığının ardın-

dan, belleğinde ne çağrıştırdıysa, annesi için “Boşuna Ka-

tır Nazmiye dememişler sana!” diye mırıldandı. Yaz tati-

line kadar, Güney‟de kurulan düzenin bozulmaması ve

her şeyin bu haliyle sürüp gitmesi gerekiyordu oysa. Ne

olacaksa büyük tatilde yapılacaktı, şimdi değil.

Böyle sözleşmemişler miydi? “Elbet, ama olmuyordu,

baksanıza.” Gene, “İşte” diye mırıldandı, “yarıyıl tatiline


271

ne kaldı ki. Üç gün sonra... Hepsi hepsi, on yedi gün... Öf

be anne! Canım bekleme de çekip git diyor; ancak gitsen

gidilmiyor, kalsan kalınmıyor. Tamam... Hiçbir şey umu-

rumda değil, değil, ama sonra Metin‟e ne diyeceğim ben.

İnşallah o gittikten sonra gelirsin de kendimize güldür-

meyiz. Öf be anne!”

Belediye başkanı, -„Asla kayınım demeyeceğin sana

pislik‟- gene gözkapaklarını doldurmaya, gidip gelmeye

başladı. “Yapamazsın bunu Belgin!” diyordu, “Kardeşime

bunu layık göremezsin.”

İnsan, salt kendi açısından sorunlarını değerlendirme-

ye görsün, bir öğecik bile olsa üstüne bir şey kondurmak

istemez; ama olası bir lekeyi kapatmak uğruna, başkaları-

nı suçlar da suçlar durur. Başkan da onculayın anca Bel-

gin‟i bulmuş, üstüne üstüne gidiyordu. Ona göre Ahmet

ak sütten çıkmış ak kaşıktı; üstelik anadan doğma... “Ta-

mam” diye mırıldandı Belgin, “Tamam da... Ahmet onun

yalnızca...”

Sanki gidip Elif‟e tuzak kuran Ahmet değil de Bel-

gin‟di; üstelik ihbar edilip karakola düşen de. Koskoca

köyün tanıklığı da kuyruklu bir yalandı başkana göre.

Belgin, “Haydi” diye mırıldandı, “diyelim ki adam bir

kadın görünce dayanamıyor ya da bir bardak rakı zıkkım-

lanınca aklı başından gidiyor, ama insan, „bu karımın ar-

kadaşı‟ der be! Pislik...”


272

Başkan, “Bak Belgin!” diyordu gene düşleminde,

“Yapma bunu bize!”

Ne yapabilirdi ki Belgin, Elif denen teneşirde yunasıca,

her şeyi kabullenip sustuktan sonra. Karakola gitse, neyi-

ne gerekti asıl mağdur yakınıp başvurmadıkça. O bildiği

Elif değildi artık; ezilmiş, büzülmüş ve bir daha çıkma-

mak üzere deliğine sinmiş acınası bir yılandı. Neyine ge-

rekti Belgin ve neyine gerekti Hakan!

Başını cama dayadı, “Tek isteğim” diye mırıldandı,

“Ahmet pisliği ile bir arada bulunmamak. Bu da mı çok

geliyor başkan?” Kendi sesinden irkildi ve arkasına dö-

nüp baktı: Bereket versin Asiye mışıl mışıl uyuyordu.

Belgin, karşısında bir daha canlanıveren imgeye, “Baş-

ka ne yapayım ha?” dedi, “Yutayım mı kardeşinin pisli-

ğini? O zaman ben de... İşte bunu asla yapmayacağım.

Yarından geçi yok, kesinkes avukata gideceğim ve bu işi

kökünden bitireceğim.”

Koca Güney‟de iş yapan iki avukattan biri de Akif‟in

amcaoğlu Vasfi‟ydi. Onunla da -ama bir kez evcilik oyna-

dığını anımsadı. “Olsun” demişti, “belki geçmişin de bir

hatırı vardır.”

Vasfi‟nin her şeyi bildiğinden emindi ve gene de iste-

ğini bir bir söylemişti. Adam, ilkin hık mık etmiş ve sonra

“Bu davayı alamam.” demişti; çünkü başkanla ters düşe-

mezmiş... Gidip öteki avukatla da görüşmüştü. O da ben-


273

zer ya da ipe sapa gelmez gerekçelerle geri çevirmişti.

“Belli ki başkan, derenin suyunu ta baştan tutmuş...”

Gidip kaymakama başvurduğunu anımsadı Belgin,

oradan da güzellikle kovulduğunu. Valiye gitmiş, „özel

yaşama değgin‟ diye dilekçeyi işleme bile koydurmamıştı.

Tüm umutları kuruduğu sırada, kucağında Hakan, av-

luda ağlarken bir ulak çıka gelmişti. Başkan, hemen gel-

mesini, görüşecekleri şeyin çok önemli olduğunu söylü-

yormuş... Belgin‟in hiç unutamadığı bir andı bu. İlkin,

başkanı adam yerine koymamaya ve dinlememeye karar

verdiyse de, nasıl olduğunu bir türlü daha çözemediği,

ilçe ilköğretim müdürü çıka gelmişti ve hal hatır bile et-

meden, oldum olmadık öğütler vermeye başlamıştı. Söy-

ledikleri aslında öğüt değil apaçık bir gözdağıydı oysa.

Umarsız, başkanın karşısına dikilmişti. Çoktan Afyon

sürgünü tasarlanmış da yalnızca kendisine tebliği kalmış

meğer...

Özlem zordu; kesintisiz olanı daha da zordu. Beş ayda

anca iki kez gidebilmişti Güney‟e. İkisinde de komşuları

bir hoş, bir uçrak davranmışlardı nedense. Yaptığı ayıpsa

ki asla değildi, „yaptıran utansın‟ derdi Katır Nazmiye.

Arkasında duran tek gücü oydu, bir de Hakan... Ya babası

yaşasaydı...

Metin, yarasına bastığı bir tutam tuzdu ilkin; ama sa-

ğaltmasa da var olmak için yeterli gücü sağlayan tatlı bir


274

öğe ve şimdiyse asla vazgeçemediği, bırakamayacağı bir

can suyu...

Metin düşlemi gidip Ahmet‟le birleşiverdi ya da Me-

tin‟den gelen bir çağrışımla göz kapaklarında Ahmet‟in

olmaz olasıca imgesi gene dolaşmaya başladı.

Belgin, “Öf” diye mırıldandı, “aldın mı Ahmet Efendi

sana gerekli olanı? İyi ki sen varsın Aliye! İyi ki Afyon

sürgününü kabul ettim de ağabeyin Murat dava açtı.

İkametim Güney değil, Afyon merkez Işıklar Köyü işte.

Aldın mı ulan! Asker olmanın bile sana bir faydası yok

gali. Görüyorsun ya! Aldın mı ulan...”


275

Otuz

Tatilden dönüşte, bavullarla çantaları köy otobüsüne

verip çarşıya doğru yürüdüler.

Kendisini bilgi vermeye zorunlu hissediyordu Rami,

“Bak Gülay” dedi, “öyle büyük bir şehir değil burası, bi-

zim Lüleburgaz‟dan birazca farklıca, o kadar.”

Alnına düşen saçlarını başörtüsü altına iteleyen Gülay,

“Gerçekten de.” dedi, “Eğer çarşının tümü buysa.”

“Eh işte, ana cadde bu! Biraz daha gidersek, Anıt‟a

varmadan bitiverir.”

“Anıt mı? O da ne?”

“Zafer Anıt‟ı sevgilim!”

Kurtuluş savaşının Afyon‟dan başladığını anımsayan

Gülay, merakla, “Ya!” dedi, “Görmek isterim.”

“Bir yerde karnımızı doyuralım da...”

“Uzak mı?”


276

Gülay‟ın çok istediğini gören Rami, elini uzatıp, “Bak.”

dedi, “Şu tepenin önünde. On dakika bile sürmez.”

Gülay‟ın Lüleburgaz Ovası‟nda asla göremeyeceği de-

ğişik ve acayip bir şeydi bu. “Oo! Bu da ne böyle?”

“Karahisar Kalesi.”

Gülay, “Ürkünç” dedi, “ama bir o kadar da ilgi çekici.

Gidelim Rami, daha acıkmadım sayılır... Dönüşte yeriz.”

“Tamam. Haydi öyleyse!”

Ulu Cami‟yi geçtiler ve Kale Caddesi boyunca yürü-

meye başladılar.

Kale‟yi arkasına alan Anıt, yüzünü kente dönerek

egemen olmanın onurunu bütün dünyaya haykırıyordu,

sanki.

Gülay, “Keşke” dedi, “fotoğraf makinesini getirsey-

dik.”

“Nasıl olsa her şey yerinde kalacaktır, inşallah gelecek

sefere.”

Gülay, Rami‟yi duymamıştı bile. Az biraz şaşkın, ama

hayranlıkla bakınıyor ve Kale‟den Anıt‟a gezinip duru-

yordu.

Anıt‟ı çevreleyen park yemyeşildi ve sağa sola ahşap

banklar konmuştu. Varıp Kale‟ye bakan birine oturdular.

Arkadan gelen bir erkek sesi, “Rami Bey!” diye ünledi.


277

Kocasının adını duyunca bir tuhaf olan Gülay, dönüp

baktı. Gözüne ilişen on yaşlarında bir oğlan çocuğuydu

ve yanında buğday tenli bir genç kadın. Kızın elinden

tutan uzun saçlı bir erkek de kendilerine bakıp bakıp gü-

lümsüyordu. Kaygıyla Rami‟yi dürtükledi: “Bak şu adam

sana sesleniyor.”

Karısının merakla izleyen Rami, “Yabancı değil.” dedi,

“Bizim Nadi o.”

Tanış birini garipsemek olur şey değildi, ancak Rami

için olsa da kendisi için geçerli değildi bu. Rahatladı ve

kocasına sevgiyle gülümsedi Gülay.

Karşılaşma sevinci yüzüne yansıyan Nadi, bir adım

yaklaştı: “Rami Bey, bu nasıl bir sürpriz böyle yahu?”

İstem dışı bir itiyle ayağa kalktılar. Rami, karısının ko-

lundan tutup Nadi‟ye doğru yürüdü. “Ne bileyim ben!”

İki üç adım sonra, yüz yüzeydiler artık.

Nadi, yanındaki kızı gösterip, “Rami Bey, bu sözünü

ettiğim nişanlım Canan.” dedi ve hemen çocuğa geçti,

“Bu efe de Canan‟ın kardeşi Murat.”

İçinde tatlı bir şeyler kabaran Rami, Canan‟a ve çocuğa

elini uzatıp, “Çok memnun oldum.” dedi ve dönüp karı-

sını gösterdi: “Eşim Gülay.”

„Ne tatlı insan bu Rami‟yle Canan, üstelik de birbirleri-

ne çok yakışmışlar‟ diye aklından geçiren Gülay, önce


278

Nadi‟nin, sonra Canan‟la Murat‟ın ellerini sıktı. Karşılıklı

hal hatır ettiler, ancak Murat biraz çekingendi sanki.

Birkaç dakika ayakta söyleştiler.

„Arkadaşını, hele eşiyle birlikteyken sokakta bırakma-

nın ayıp olacağını‟ düşünen Nadi, konutların yoğun ol-

duğu bir yeri eliyle gösterip, “Bizim ev şu sokakta” dedi,

“haydin bize gidelim.”

Daha yeni tanıştığı insanlardı ve üstelik bu kentin ya-

bacısıydı da. Ev gezilerini severdi, ama öne atılıp yanlış

bir şey yapmak da istemezdi Gülay. Kocasına bakıp öne-

riye „tarafsız kaldığını‟ imledi.

Aslında içten ve çok güzel bir teklifti bu, ancak kimseyi

bir oldubittiyle tedirginliğe sokmaktan da korkardı Rami.

“Bilmem ki” dedi, bir gözü Gülay‟da, “ama sizi rahatsız

etmek istemeyiz.”

“Rahatsız olmak da nasıl söz, olur mu Rami Bey!”

Bir soluk sonra Canan da üsteleyince karısına „gidelim‟

imi veren Rami, “Tamam.” dedi ve Gülay da başıyla ona-

dı.

Nadi, yol gösterip, “Buyurun.” dedi, bir adım öne geçti

ve onu izlemeye başladılar.

Birkaç metre sonra ana yoldan çıktılar ve Nadi‟nin

uzaktan gösterdiği sokağa saptılar.


279

Sokak bakımlı ve Arnavut taşı döşeliydi. Gülay, çevre-

yi ilgiyle incelerken bir yandan da Lüleburgaz‟la karşılaş-

tırıyordu: Burada evler bitişik düzendi ve neredeyse tü-

mü bakışıktı da. Çoğu iki katlıydı ve zemin üstündeki

odalardan biri ya da ikisi cumbalarla büyültülerek sokağa

doğru taşırılmıştı. Apayrı bir tasarımdı bu. Oysa Lüle-

burgaz‟da, bir avlunun içinde kurulu evlerin tümü dör-

düldü ve ana caddede ya da çarşıda birkaç ev dışında

bitişik yapı yok gibiydi. Gülay‟a göre, iki şehrin, kiremit

çatı dışında ne evlerde ne de sokaklarda benzeşen hiçbir

yanı yoktu ki.

Nadi‟nin evi güneye dönüktü ve çift kanat kapıdan

sonra genişçe bir aralıktan geçilerek varılan avluya bakan

kiler ve mutfağın önündeki tahta bir merdivenle oturma

ve yatak odalarına çıkılıyordu.

Anne Nisa‟ya mahalleli çokça Kibar Ana diyordu. Üs-

telik Nadi bile annesinin asıl adını değil ün adını kullan-

maktan hoşlanırdı. Onu, kapıda bekler buldular.

Kibar Ana, konukları umulmadık bir ilgiyle cumbalı

odaya aldı ve pencerenin önündeki kanepeye oturttu. Hal

hatırdan sonra, “Kuzularım” dedi, “bilirim vakti geldi,

acıkmış olmalısınız. Ne hoş, yemek de hazır gali.”

Nadi, Rami ile Gülay‟a gülümseyip, “Hem de nasıl!”

dedi ve Canan‟a göz kırptı.


280

Kibar Ana yekinirken Canan, “Yo Anne!” dedi, “Sen

otur, ama nereye hazırlayacağımı de yeter.”

Kadın, arka köşedeki masayı gösterdi: “Buraya kızım.”

Nadi, izin istedi ve Canan‟a, “Haydi!” deyip yürüdü-

ler, ama bir anda kalkıveren Murat da arkalarından se-

ğirtti.

Kahvelerini içtiler.

Rami, akşama köye dönmeleri gerektiğini söyledi ve

izin istedi. Nadi, kalktı ve Canan‟la bir şeyler konuşup

geldiler. O da Ramilerle gidecekmiş... Çabucak valizini

hazırladı ve Kibar Ana‟yla Canan‟a „allahaısmarladık‟

deyip çıktılar.

Artık vakit kaybetmeden garaja varıp, unutulmamak

için muavini uyaracaklardı. Hızlı hızlı yürüdüler.

Daha otobüsü bulmadan Metin‟le karşılaştılar. O, ge-

rekli bilgileri almıştı ve otobüsün kalkmasına epeyce var-

dı. Bu arada Rami de Gülay‟ı Metin‟e tanıttı. Bugün hava

güneşli ve ılıktı. Garajın çayevine gidip beklemeye karar

verdiler.

Otobüste, Muhtar Balı‟yla karşılaştılar. Hal hatır edildi.


281

Köye varınca, iner inmez Metin, “Rami Bey” dedi, bir

yandan Nadi‟ye de bakıp, “izin verin de eşyayı taşımada

yardımcı olalım.”

“Biz götürebiliriz sanırım. Sağ olun.”

Nadi, “Olmaz öyle şey!” dedi ve Gülay‟dan önce uza-

nıp bavulun birini kaptığı gibi omzuna aldı, diğerini de

Metin. Rami‟ye de anca el çantaları kaldı.

Eşyayı odalara çıkardılar. Aynı zamanda, ev sahibi de

elinde iki hasırla çıka geldi ve yatakların hazır olduğunu

söyledi. Gidip getirildi. Gülay kahve yapmak istedi ve

Rami de ısrar etti; ancak Metin‟le Nadi kibarca, „başka

zaman‟ deyip ayrıldılar.

Cami önüne gelince Metin, birlikte akşamlamayı teklif

ettiyse de Nadi, “Yarın için kabul.” dedi ve valizini alıp

evine gitti.

Metin, Raşit‟te durup çantayı yere bıraktı ve istem dışı

bir özdevimle dönüp Belgin‟e baktı. Yaşlıca bir kadın,

kucağında bir çocukla yönünü güneşe vermiş oturuyor-

du. „Kadın annesi olabilir, ama çocuk da nesi?‟

Raşit, “Oo Metin Hoce!” dedi, “Hoş geldin.”

Yarım dönen Metin, “Sağ ol!” dedi ve çocuğa bir daha

baktı.

“Hoce Hanım‟ın evi epiyce galabalaştı.”

“Ne...”


282

“Anası geldi de...”

“Öyle mi?”

“Daha bilmeyon herhal.”

Bu, edinebildiği bir tanıklığı varsa ya da bir şeyler se-

zinlediyse iğneli bir sözdü olası. Metin, konuyu değiştir-

mek için, “Ee? Nasılsın bakalım.” dedi.

Raşit, “Çok yaşa sen emi. Benden önce didin de.

Eyiyim eyi!” dedi ve Metin‟e anlamlı anlamlı sırıttı: “Sen

naalsın gali?”

“Sağ ol Raşit Ağa. Bana bir hamıssız aldırabilir misin?”

“Boş vir sen. Ben sana evden yollarım.”

“Ama...”

“Emmesi memmesi va mı bunun Metin Hoce!”

Metin, “Sağ ol.” deyip yürüdü.

Kapıyı açar açmaz Janson koşup geldi ve ayaklarını

Metin‟in omuzlarına atıp yüzünü gözünü yalamaya baş-

ladı.

Metin, “Tamam Janson! Hoş bulduk.” dedi ve çantayı

bırakıp köpeğin ayaklarından tuttu, üstünden indirdi:

“Nasıl oldu da boşandın ha?”

Gidip bağ yerini buldu: Zincir ve halka sapasağlamdı.

Belli ki bilerek çözülmüştü ve bugün, Janson‟un „özgür-

lük günüydü‟ anlaşılan.


283

Merdiveni ağır ağır çıktı ve çantayı ortaya bırakıp pen-

cereyi açtı. Bir sandalye çekip önüne oturdu ve gözlerini

karşı binaya dikti. Bir süre bekledi, ama Belgin görünme-

di.

Geçen on beş gün içinde olağan dışı bir şeyler olmuştu

muhtemel. Birkaç dakika daha bekledi, ancak yaşlı kadın

çocuğu alıp içeriye girdi. Belgin gene görünmedi. Kız,

ikindinden akşama, akşamdan gece yarısına değin hiçbir

biçimde ne kapıya ne de pencere önüne çıktı. Metin‟in

içinde bir kurt, sabaha değin döndü durdu...


284

Otuz Bir

Tatil dönüşü törenleri basittir, ama hep önemsenir.

Zar zor yetişebilen Belgin, doğru öğrencilerinin önüne

geçti. Ölgün, uyuşuk ve edilgin, Metin‟e döndü. “Günay-

dın!”

Oldukça garipti ve Metin‟in bildiği Belgin gitmiş yeri-

ne başka biri gelmişti sözüm ona. Varıp soracaktı, ama

Necati, İstiklal Marşı için komut veriyordu. Durdu ve gö-

zü Belgin‟de, düşünmeye başladı. Ara sıra tuhaflığı tutar-

dı, ama insanı bu denli değiştiren ya da her şeye boş ver-

diren ne olabilirdi ki? „Bana bakıp gülümsememek ha!

Olacak şey değil!‟ Bir yakınını mı kaybetmişti, yoksa daha

ağır bir şey mi gelmişti başına? Artık girişte yakalar ve

sorguya çekerdi.

Gürkan, kısa bir konuşmayla „ikinci yarıyılın başarılı

olmasını‟ diledi ve „öğretmenlerle öğrencilere teşekkür‟

etti. Andımız söyledi; ardından Altan ve sınıfı kapıya

doğru yürümeye başladılar.


285

Metin, yekindi ve Belgin‟in yanına dikildi: “Nasılsın?”

Başını yerden kaldıran Belgin‟in gözaltlarında mor bir

halka oluşmuştu, “Sağ ol!” dedi ve sustu.

İşte, bu da asla Belgin değil, başka bir kadındı neredey-

se: “Bir şey mi oldu kız?”

Başını ağırca Metin‟e çevirdi ve „bir şey yok‟ der gibi

baktı. Gene sustu, ancak gözleri dolu dolu ve kıpkırmı-

zıydı.

“Ha Belgin? Ne oldu Allah aşkına?”

Yanakları hafifçe gerildi ve gamzeleri oluşmaya baş-

larken, görünüşte gülümsedi. Dudakları aralandı, “Metin,

ne olur sonra!” dedi ve yine başını eğdi.

Birkaç soluk öyle kaldılar. Altan‟ın sınıfı bitti ve şimdi

sıra kendi sınıfındaydı. Öne geçip, “Haydi” dedi, “geçin

çocuklar.”

Belgin, dönüp bir an Metin‟e, „bir şeyler demek ister‟

gibi yekindi, ancak hemen vazgeçti.

Metin, “Arada geleceğim” dedi, “ama böyle de olmaz

ki!”

Belgin, yalnızca „ne olmalı ya‟ der gibi baktı sanki ve

gene başını eğdi.

“Tamam Belgin.”


286

İkinci sınıfların sonuyla birlikte Belgin de kapıya doğru

koşuşturan öğrencilerine takılıp gitti.

Sabahtan beri göz ucuyla olanları izleyen Gürkan, Me-

tin‟e yaklaştı, “Hayrola?”

“Hayrolur umarım, ama Belgin hiç de iyi değil!”

“Farkındayım. Olası ki annesiyle kavga...”

Tamam, o kadın annesiydi, ya çocuk? Metin, Gürkan‟ın

sözünü kesip, “Kavga falan değil bu Gürkan Bey.” dedi,

“Çok farklı bir şey olmalı... Her neyse... Baksana, nere-

deyse ayakta zor duruyor!”

“Öyle.”

Belgin‟i konuşa konuşa yürüdüler. Gürkan odasına,

Metin de sınıfına geçti.

Teneffüs zili çalar çalmaz, doğru üçüncü sınıfa vardı.

İçerde yalnızca çantasıyla uğraşan bir erkek öğrenci kal-

mıştı. Çocuk, Metin‟in işaretini görür görmez toparlandı

ve koşar adım çıktı. Belgin ise, dirseklerini masaya daya-

mış, yüzünü avuçlarına almış öylece oturuyordu.

Metin, varıp masanın önünde durdu, “Belgin.” dedi ve

bekledi.

Belgin, ellerini yüzünden çekti, başını kaldırdı, “Efen-

dim.”

Metin, Belgin‟i birkaç saniye süzdü, “Sen iyi değilsin”

dedi, “haydi eve götüreyim.”


287

Parmaklarının izi alnına çıkmıştı ve gözleri ha kapandı

ha kapanacaktı. “Ya Metin! Birazcık uykusuzum, ama çok

teşekkür ederim.”

Metin, „oysa sabahladığımız zamanlarda bile böyle ol-

mazdı‟ diye düşündü. Arkasına geçip omuzlarını bir iki

kez sıvazladı: “Haydi.”

“Olmaz.”

“Neden?”

Belgin, birden kalkıverdi ve derin bir soluk aldı. Gözle-

rini dikip “Ben” dedi ve Metin‟in ellerini tutup sıktı, “iyi-

yim işte, baksana!”

“Haydi, canım sende!”

“Ama... Gerçekten.”

Metin, kararlı bir sesle, “Tamam da” dedi, “sana bir

şeyler oluyor, bu kesin, ama saklamayı bile beceremiyor-

sun.”

Belgin‟in sol yanağı gerildi ve gamzeleri çıkarken bir

„boş ver‟ imi yaptı: “Amaan Metin!”

“Ne dedin?”

“Sonra...”

“Neden ama?”


288

Üsteledikçe direnen bir tipti Belgin. Yüzü sarkmaya ve

derin derin solumaya başladı. Artık ne dense yararsızdı.

Gülümsemeye çalışırken “Öf be Metin!”dedi.

“Öf ki öf!”

Sağ eliyle havada bir yay çizip, “Sonra...” dedi Belgin,

“ama söz. Sana, daha sonra her şeyi açıklayacağım.”

Metin, son umutla yüklendi, “Annen...”

Şimdi, içtenlikle gülümseyip, “Sorun, annem değil ki

sevgilim...” dedi, “Üstelik oğlum Hakan bile değil.”

Metin, sözün sonunu algıladığı anda şaşkın şaplak ba-

ka kaldı.

Belgin‟in bir anda yüzü soluverdi ve gözleri iri iri açı-

lırken, alaycı bir tınla bir kahkaha attı. Aniden sustu ve

ardından sesine az buçuk bir gerçeklik yükleyip, “Niye

şaşırdın ki sevgilim?” dedi ve kapıya doğru yekindi, “Bir

çocuğum olduğunu akşam sabah, er geç öğrenmeyecek

miydin? Öğrendin işte.”

Kendisini aldatılmış gibi hissetmeye başlayan Metin,

önce ne yapacağını şaşırdı. Çocuğu olmuş, olmamış pek

önemli değildi. „Ama neden sakladı?‟ Daha derin düşü-

nünce Belgin‟in bir şeyler saklayıp saklamadığına da

emin olamadı Metin. Kaldı ki ne kendisi özel hali ile ilgili

bir bilgi vermişti, ne de o. Üstelik merak da etmemişlerdi

geçmişlerine değgin herhangi bir şeyi.


289

Belgin önde, öğretmenler odasına vardılar.

Gürkan, eline bir teksir almış öğretmenlere sırayla im-

zalatıyordu. Bitince gelip Belgin‟e uzattı: “Cumartesi gü-

nü tatildeyiz. Bizim teftiş grubu Program Taslağı toplan-

tısı yapıyor. Ayrıca bir deneme okuluna gideceğiz.”

Belgin, kâğıdı aldı ve bir solukta göz gezdirip kayıtsız-

ca “Ya!” dedi ve adının karşısını imzaladı.

Altan, “Yahu” dedi, “ne programı bu.”

İlk atandığı Lüleburgaz‟daki okulu anımsayan Rami,

“Şimdi 48 Programı‟nı uyguluyoruz biliyorsunuz.” dedi,

“62‟de yeni bir program taslağı hazırlanmış, ama 68‟de

hazır olacak şekilde birçok ilde deneniyor. Demek Afyon

da bunlara dâhilmiş.”

Altan, Nadi‟ye dönüp, “Nerede bu yer?” diye sordu.

“Cumhuriyet İlkokulu mu? Ha, Kale‟nin güney dibin-

de...”

Gürkan, “Fevzi Uçan, bu konuda yetkili biri.” dedi,

“Konferansı o verecek.”

Necati, „kim dedi‟ der gibi müdüre baktı.

“İmzaladığınız yazının altında konuşmacıların adları

var ya... Baştaki o, farkındaysanız. Fevzi Uçan‟ın bu ko-

nuda birkaç kitabı olduğunu biliyorum.”

Altan, “Ne farkı var ki” dedi “bu taslağın 48‟den?”


290

“Gidince görürüz arkadaşım.”

Gürkan‟ın yanıtına kahkahayla güldüler. Belgin, oralı

bile olmadı, ancak Metin‟in yanakları birazcık gerildi

sanki.

Metin, Belgin‟e döndü, o şimdi yine suskun ve umar-

sızdı. Yüzü yontu gibi anlamsız, gözlerini bir noktaya

dikmiş, öylece duruyordu. Oysa her geçen saniye, arala-

rına bir şeyler giriyor ya da sonu açık bir çıkmaza doğru

yol alıyorlardı sözüm ona. „Neden Belgin, neden?‟ Daha

çok erkendi belki, ama içi kaynamaya ve yüreğinde uçrak

bir çarpıntı, duygularıyla esrikleşen aklı da bir gidip bir

gelmeye başladı...

Giriş zili çaldı. Metin, Belgin‟in çıkmasını bekledi. Son-

ra yanına geçti, dersliklere doğru yürüdüler. Belgin‟in

kapısına gelince kolunu tuttu, “Sana bir şey sorsam...”

dedi, “ama yanıt vermesen de olur, alınmam.”

Belgin‟in, gene az buçuk başı eğikti, ama yalnızca göz-

leriyle „tamam, haydi sor‟ dedi.

Üst üste yutkundu. “Şey...” dedi Metin, “ Sen… evli

misin kız?”

Belgin, önce acı acı baktı, ancak iki soluğu arasında is-

tenç dışı bir itiyle gülüverdi. Üçüncü soluğunda durulup,

“İyi soru ama...” dedi ve gözlerini Metin‟in gözbebekleri-

ne kilitledi: “Hem evliyim, hem de dul... Ha! Tatmin ol-

dun mu şimdi sevgilim?”


291

Otuz İki

Kâmil Ağa, 27 Mayıs‟ta köyün muhtarıymış.

Parti, Ocak Başkanlığı kurmasını ister dururmuş, ancak

ağa bir yolunu bulur ertelermiş. Gün gelmiş, Kara Hüse-

yin‟in baskılarına dayanamamış. Kızıp, ertesi sabah parti-

ye gitmeye karar vermiş.

Erkenden kalkıp yola koyulmuş. Koyulmuş koyulma-

sına, ama daha Afyon yoluna varmadan, İğdeli Pınar‟da

Çobanlar Jandarma Karakol Komutanı ile karşılaşmış.

Başçavuş, “Nereye böyle muhtar?” diye sormuş.

“Nireye olcek başçavuşum, Afyon‟a inivereyim

didiydim de.”

“Olmaz... Gidemezsin.”

Şaşırıp kalmış: “Niye? Yoğsam eşkıya yolları mı kesti?”

Başçavuş, biraz bozulur gibi olmuş, “Bak muhtar!”

demiş “Adamın kafasını attırma!”


292

Kâmil Ağa, bir daha şaşırmış, “Bi şiy mi va de

gomutan?” demiş.

“Ne bir şeyi yahu! İhtilal oldu ihtilal! Başka ne bekli-

yorsun be adam!”

“Ya!”

“Radyon vardı hani... Açıp dinlemedin mi?”

Kâmil, “Valla gomutanım” demiş, “bu zabah

açmediydim.”

Süklüm püklüm köye dönmüş.

Meğer sabahtan beri Demokrat Parti ileri gelenleri tev-

kif edilmeye başlanmış. Üç gün sonra kendisini de gö-

türmek istemişler, ama ne hikmetse Kara Hüseyin başça-

vuşa şiddetle karşı çıkmış ve tevkifini engellemiş. Ola ki

iki üç gün önce gidip Ocak Başkanlığı‟nı kursaymış, alı-

nıp götürülmesine Kara Hüseyin değil Alpaslan Türkeş

bile engel olamazmış...

Ne zaman ihtilaldan söz edilse, Kâmil Ağa yutkunur

kalır, “Ömrümde ilk kez başladığım bir işi bitiremedim.”

derdi.

Eğer Balı Karamoçu muhtar olmak istemeseymiş, ke-

sinkes aday olurmuş, ama artık yorulmuşmuş.

Muhtarlığı sırasında bakkaliyenin bitişiğindeki damın

bir bölümünü köy odası, diğer bölümünü de kahvehane

olarak kullanmış. Gün gelmiş, kahvecilikten de bıkmış,


293

damı okula derslik yapmış. Şimdi ona bakkalcılık yetiyor

da artıyormuş bile...

Gürkan, Kâmil Ağa‟yı öğretmen arkadaşlarına anlatır-

ken onun kendine özgü bir kişiliğinden de söz etti: Ge-

nelde öğretmenlerin tatlısına sütlüsüne pek karışmamak,

ama tuttuğu öğretmenlere de sonuna değin sahip çıkmak.

Atanalı beri, birkaç kez, uzun boylu söyleştikleri de

olmuş, ancak geçen akşam Kâmil Ağa öğretmenleri öve

öve bitirememiş ve bir karar almış. Gürkan, gülümseye-

rek, “Yani arkadaşlar” dedi, “Kâmil Ağa‟yı kıramayız.”

Altan, “Ee” dedi, “şimdi ne olacak.”

Nadi, gülerek “Ne olacak Altan Bay” dedi, “bu akşam

yemeğe gidiyoruz.”

Akşam ezanından sonra, öğretmenler birer ikişer gel-

meye başladılar.

Kâmil Ağa, konuklarını bakkaliyenin önünde karşıladı

ve içeriye aldı. En sona Rami ile Gülay geldiler, ama Bel-

gin‟den bir haber çıkmadı.

Dışarısı soğuktu ve salonun sobası gürül gürül yanı-

yordu.


294

Gürkan, Semih‟i de getirmişti. Ev sahibi, onun dışarlık

sayılması gerekeceği savıyla Gürkan‟a iğneli iğneli baktı,

ama çağrının bütün çalışanları kapsaması gerektiği söyle-

nince karşı koymaktan vazgeçti.

Kâmil Ağa, “Yahu Hoce Hanım...” diyecek oldu, ancak

Metin‟in kulağına bir şeyler fısıldamasından sonra sustu.

Var olan en iyi iki masa birleştirilerek dördül bir sofra

kurulmuştu. Ortasındaki büyük bir tepside duran kızar-

mış kuzu gövdesi, eşlik eden iki tepsi bulgur pilavıyla

birlikte sırıtıp duruyordu.

Aynı anda, on altı on yedi yaşarlında bir genç gelip ka-

pıya dikildi ve öylece kaldı. Olası çağrısız girmek isteyen-

leri engelleyeceği düşünüldüyse de oğlanın yumuş çocu-

ğu olduğu anlaşıldı. Bu gencin adı Balı‟ymış ve ağanın

torunlarından biriymiş.

Masanın bir başına yerleşen Kâmil Ağa, öteki başına da

Gürkan‟ı oturttu. Belli ki muhtarlığı zamanından kalan

kendiliğinden oluşmuş bir bağdaşmaydı bu.

Herkesin önüne, boş bir kalaylı tabakla kaşık ve bıçak

konmuştu. Yanında da, yine kalaylı bir yoğurt tası vardı.

Ağanın işaretiyle yemeğe başlandı. İsteyen tabağına pilav

alıyor, kuzunun dilediği yerinden bıçakla kopardığı bir

parça eti buna ekliyor ya da sade et olarak yiyor ve yo-

ğurtla da çeşni veriliyordu.


295

Bir süre sonra oğlan, uzun boylu bardaklar taşımaya

başladı. Oysa cam bardak köyde olağan bir gösteriş de-

ğildi, çünkü su bile kalaylı tasla içiliyordu. Anlaşıldığına

göre birazdan işin rengi değişecekti. Öyle de oldu: Şimdi,

masanın yeni süsü, üç sayılı yetmişlik rakılardı artık.

Gülay, kocasını dürtükledi: “Rami ben gitsem?”

Rami, oldukça ciddi bir tavırla, “Sevgilim” dedi,

“ama...” Birden diyeceğinden vazgeçti: “Boş ver. Sen bi-

lirsin.”

“Gideyim ha?”

“Peki.”

Kâmil Ağa ile arkadaşlardan izin alındı ve Gülay eve

bırakılıp dönüldü.

Bu arada, oğlan da rakı sunumuna başladı.

Kâmil Ağa, hoşnut, ayağa kalktı ve boğazını temizledi.

Eğilip rakı bardağını aldı, “Benim can örtmenlerim” dedi,

“haneme şeref vidiniz!”

Sanki onu bekler gibi, öğretmenler de ayağa kalktılar.

Gürkan, “O şeref senin Kâmil Ağa!” dedi.

“Gününüz hep böle oosun!”

“Senin de ağa!”

Birer yudum alıp oturdular.


296

Kâmil Ağa, ikinci yudumdan sonra köyü ve muhtarlık

dönemini anlatmaya başladı.

...bu köy, çok el severmiş. Köylünün eli gönlü açıkmış.

Eğer önceki öğretmenler, özellikle kendisinin muhtar ol-

duğu dönemlerdeki öğretmenler de bu denli korkusuz

olsalarmış, bu köy alimallah Afyon‟un elle gösterilen bir

beldesi haline gelebilirmiş, ancak biraz geç olsa da artık

gam yemezmiş...

Ağa, belde sözcüğünü birkaç kez yineledi ve sonra su-

sup arkasına yaslandı.

Metin, “Kâmil Ağa” dedi, “yanlış anladıysam lütfen

düzeltin, sanırım sen köye belediye istiyorsun.”

Ağanın yüzünde adeta çiçekler açmaya başladı, gözleri

faldır fildir, “Diline sağlık emi Metin Hoce!” dedi, “Emme

nireden bildin bunu.”

Metin, “Köyden kime sorsan, yahu belde nedir deyi,

apışıp kalırlar.” dedi, “Oysa sen, üst üste söyleyip duru-

yorsun da...”

“Ya. Helal osun sana!”

“Ha, Kâmil Ağa, istersen bir çağrı yap, köylüyü alış-

tırmak için bu işe senin odanda başlayalım.”

“Bak hele! Yahu hiç aklıma gelmezdi.”

“Ha, ne dersin!”


297

Kâmil Ağa, gözleriyle herkesi bir çırpıda tararken,

“Temam” dedi, “Emme, hepinizi odede isterim.”

Gürkan, rakıdan bir yudum daha aldı. “Bir çekincem

yok.”

Necati, bardağı Altan‟a doğru iteledi. “Tamam, istedi-

ğin bu olsun ağa.”

Altan, kendi bardağını değil de Necati‟nin bardağını

başına dikti. “Ne hoş iş be!”

Rami, başını sallayarak “He!” dedi.

Nadi, ağzı açık bakakaldı: “Vay anam vay!”


298

Otuz Üç

„Bugün Salı‟ diye düşündü.

Kent merkezlerinde çoğu okulların çift zamanlı eğitime

geçmesine karşın, köylerde daha tam gün egemendi ve

sabahları üç, öğleden sonra da iki ders yapılıyordu; cu-

martesi günü ise üç ders.

„Bugün Salı‟ diye yineledi Metin ve saatine baktı: Ak-

reple yelkovan on beşte yeni karar kılmıştı ve dersin biti-

mine on dakika anca vardı.

Dokuz yaşındaki birkaç öğrenciden birisi de Nuray‟dı;

şu, Hayriye‟nin açılış günü getirip teslim ettiği çocuk.

Akıllı bir kızdı. Diğerlerinden çok önce okumayı sökmüş-

tü ve şimdi Metin‟in en büyük yardımcısı olmuştu.

Okuma eylemi, çocuk için çok zor olmalıydı. Olası ki

ilk yıl güdülenmeleri baskın çıkmasa, çoğu dökülür kalır-

dı. Gene de daha sökemeyen beş öğrenci kalmıştı ve tü-

mü, ağustos ayında yediye giren öğrencilerden oluşuyor-

du. Metin, özel bir ilgi ve çabayla üçünün kurtarılabilece-

ğini düşündü, ancak diğerleri için pek de umutlu değildi.


299

Aslında çocukların başarı durumu bir çan eğrisi yapardı:

Soldaki yüzde on altı kör topal ilerlerken, sağdaki yüzde

on altı ise koşar adım giderdi. Metin, toplu eğitiminin or-

tadaki yüzde elli sekize göre ayarlandığını, diğerlerine ise

özel bir çaba ya da kümelendirme gerekeceğini ta eğitim

psikolojisine başladıkları yıllardan beri biliyordu.

„Bak‟ dedi içinden, „Nuray‟ın sınıfı toplu oyunla yö-

netmesi bile bu gerçeğin bir görüntüsü değil de ne?‟

Birden, cumartesi gününü anımsadı. Eğer bir sorun

çıkmazsa Belgin‟le uzun uzadıya konuşabilecekleri gü-

venli bir ortam olabilirdi Afyon sokakları. En azından

böyle olmasını bekliyordu. İçindeki Metin‟e, „ne demişti

kız‟ diye sordu ve hemen yanıtını aldı, „sana daha sonra

açıklayacağım.‟

Belgin‟in her şeyi daha sonra açıklayacak olması, o gü-

ne değin kayıtsız kalmasını da gerektirmezdi ki. Yeniden

saate baktı, zile üç beş dakika falan vardı. Bunca zaman

Belgin‟e haber vermeye yeter de artardı bile. Kalktı ve

hızla hole çıkıp 3/A‟nın kapısını tıkladı, beklemeden kola

bastı.

Belli ki Belgin, araştırma ödevi yazdırıyordu. Dönüp

baktı ve Metin‟e seviyle gülümsedi.

“İstersen azıcık geç çık.”

“Neden?”

“Birlikte baş başa yürürüz, dedim de...”


300

“Peki.”

Hızla geriye geldi ve aynı anda zil de çaldı.

Öğrencilerle öğretmenler çıkınca, okulda yalnızca Se-

mih kalır, temizliği bitirir ve öyle evine giderdi. Öğret-

menler odasında ya da uygun başka bir yerde oturup ko-

nuşmak da olasıydı; ancak Semih‟ti bu, diline dolanmak

da vardı.

Fazla kalmadan çıktılar.

Çırılçıplak dallarını kış yelinin insafına terk eden ve

deli deli salınan söğüdün önüne gelince Belgin, “Metin”

dedi, “anneme senden söz ettim.”

Duyduğu sözle soluğu kesiliveren Metin, olduğu yere

çakıldı kaldı. Üst üste yutkundu ve dönüp Belgin‟e dik

dik, „ya ne dedi‟ der gibi baktı.

“ „Sen‟, dedi annem, „başındaki çapanoğlundan iyice

bir kurtul hele...‟ ”

“Çapanoğlu?”

“ „Değilse‟, dedi, „bu çocuğu suçsuz yere, ama bile bile

bir bok çukuruna sokmaya hiç de hakkın yok.‟ ”

“Ya...”

Birbirlerine bakmadan, yalnızca yürüdüler ve hiç ko-

nuşmadan çeşmeye değin geldiler. Belgin, saptı ve varıp

tekneye bir ayağını dayadı. Eğilip ellerini oluğa tuttu. Is-

lak parmaklarıyla saçlarını birkaç kez sıvazladı. Sonra


301

doğruldu, yanında Metin yokmuş gibi bir çalımla evine

doğru koşmaya başladı.

Bu da kesinkes Metin‟in bildiği Belgin değildi. Gönlü

allak bullak, ardından baka kaldı. Bir anda soluğu solu-

ğuna yetmez oldu ve her şey fırıl fırıl dönmeye başladı.

Bir ak bulutun içinde yüzüyordu sanki. Zar zor uzatabil-

diği bir elini Belgin‟in avlu duvarına yasladı. Derin bir

nefes aldı ve ağır ağır geriye verirken, bir yandan da her

şey yerli yerine oturuverdi. Şaşkın şaplak, “Bana ne olu-

yor yahu!” diye mırıldandı, ancak aklı, daha yanıt bul-

madan varıp Belgin‟e kilitlendi.

Kız kaçarak, „benden sana hayır gelmez‟ mi diyordu?

Aslında bundan hiç de emin değildi Metin. Olası ki çok

acı çekiyordu. Acı, insanı dengesiz kılardı ya da abuk

subuk yapardı; ama bu ikirciklik de neydi böyle?

Raşit‟e el selamı verip kapının mandalına çöktü. Yerin-

den kalkan Janson kuyruk sallamaya başladı. Ne bitip

tükenmeyen bir açlığı vardı bu hayvanın... Ancak dost,

her zaman dosttu ve gülümseyip, “Seni gidi hınzır!” dedi,

“Her zaman kedi bal yemez! Bak haberin olsun.”

Köpek, bir çalımla arka ayakları üzerine kalktı ve üstü-

ne atılmak için yekindi, ama zincirine asıldı kaldı.

Metin, “İşte bu olmaz.” dedi, “Anlayacağın çok yorgu-

num Janson Efendi. Oynamaya hiç de özeğim yok.”


302

Köpek, denileni anlamış gibi mızıkladı ve arkasından

baka kaldı.

Ağır ağır merdiveni çıktı. Ayakkabılarını çıkarıp ken-

dini somyaya attı ve sırt üstü uzandı. Kafası bomboştu ya

da tıka basa Belgin‟le dolu zihninde bir şeyler konacak

başka hiçbir yer kalmamıştı. Üstelik hafiften başı ağrıyor-

du.

*

Bir korna sesiyle uyandı. Sanki bir cipin düdüğüydü

bu, ama aldırmadı. Üşümüştü ve sobayı hemen yakma-

lıydı. Aynı ses bir daha üst üste öttü ve Janson da havla-

maya başladı. Kendisi için değildi belki, ama her kim

içinse kapı önünde olmalıydı o şey. Kalktı ve hoşnut “Oh

be!” diye mırıldandı, baş ağrısından eser kalmamıştı çün-

kü. Varıp pencereyi açtı ve uzanıp baktı.

Gerçekten çuha kaplı bir cip durmuş, genç bir erkek de

ön camdan yukarıya doğru bakıp bakıp kornaya basıyor-

du. Çevresine biriken çocuklar da bu tuhaf aracı ilgiyle

izliyorlardı. İçlerinden birisi, şoföre pencereyi gösterdi.

Genç, bu kez kapıyı yarı açıp, “Metin Hoca!” diye ba-

ğırdı, “Ben Mahmut.”


303

Metin, „tamam da‟ diye düşündü, aynı adı taşıyan bir-

kaç kişiyi anımsadı, ancak tanımadığı bir Mahmut‟tu bu.

Eliyle beklemesini işaret etti: “Geliyorum.”

Çabucak sokağa çıktı.

Mahmut, cipten inmiş, kendisini bekliyordu. Uzun

boylu, kara yağızdı ve başı da açık. Kentli olmalıydı ya da

memur; çünkü köylü başı açık çıkmazdı.

Bir adım yaklaşan Mahmut, “Ha Metin Bey” dedi, “ba-

ğışlayın, unuttum. Ben, Mehmet‟in asker arkadaşı Mah-

mut, yani...”

Metin, “Ha!” dedi, ağabeyinin mektubunu anımsarken

ve ilgiyle elini uzattı: “Hoş geldiniz.”

Mahmut, tedirgince “Hoş bulduk da...” dedi, “Ama bu

çocuklar...”

“Bir şey yapmazlar.”

Mahmut, „emin misin‟ der gibi baktı.

“Gerçekten. Sanırım, hiç cip görmemişler ya da çok az.

Biraz sonra dağılırlar.”

Bir adım daha atan Mahmut, “Ha! Unutuyordum az

kalsın.” dedi ve cipe döndü. Arka kapıyı açıp içeriye

uzandı. Dört ucu bağlanmış bir peştamal bohçasıyla çıktı

ve Metin‟e bakıp gülümsedi.

Olası ki Mahmut‟un armağanıydı bu ya da başka bir

şey. Metin, bohçaya uzanıp, “İzin verin” dedi “alayım.”


304

Mahmut, “Peki” dedi be bohçayı verdi.

Metin, hemen öne geçti ve gidip Janson‟u tuttu: “Siz

geçin hele.”

“Tamam.”

Köpeği bıraktı ve Mahmut‟un yanına varıp, “Buyu-

run.” dedi ve yürüdü. Merdiveni çıkıp kapıyı açtı. Mah-

mut‟un girmesiyle yeniden buyur etti. Köylü için karşı-

lama çok önemliydi ve Metin de bunu kusursuz yerine

getirmeliydi. Kendisi önde, odaya geçtiler ve bohçayı ma-

saya bıraktı.

Ayakta, bir soluk duran Mahmut, bir çırpıda göz atıp,

“Yahu” dedi, “bu oda küçücük ama kutu gibi ha!”

Belli ki onun odası çok büyük ya da çok görkemliydi.

“Bana yetiyor.”

“Güzel.”

Metin, somyayı gösterip, “Otursanıza.” dedi.

Mahmut, ta baştan beri bu teklifi beklermiş denli ken-

disini somyaya attı ve arkasına yaslandı.

Hal hatır ettiler.

Mehmet‟in selamı varmış, ama iki ay sonra o da terhis

olurmuş. Aslında kendi terhisi bir ay önce gelmiş, ama

disiplini olduğu için geç bırakılmış...


305

Mahmut, “Bak Metin” dedi, senli benli, “cipi merak et-

tiğini biliyorum.”

Metin, „hoppala‟ diye düşündü. Ulu orta deyiverdiğine

göre bu oğlan varlıklı olduğunu göstermek için kasılıyor

olmasın? Olası, ancak bir biçimde elde ettiği bir deneyim-

den kaynaklanan basit bir söylem de olabilirdi bu. Kaldı

ki, kamyona ya da otobüse göre olağanüstü bir taşıttı cip.

Bu koşullarda kim olsa ilgi göstermez de ne yapardı? Me-

tin, oğlana karşı içinde bir şeylerin bulanmaya başladığını

duyumsamaya başladı ve gene içinden, „bu ayırdımı ya-

pamayacak kadar salak mı bu oğlan‟ diye sormadan da

edemedi.

Metin, hafifçe gülümsedi.

“Benim değil ha! Aslında amcamın olur da... Amma

ilerde kendime de alacağım.”

Az buçuk, İstanbullu gibi konuşuyordu oğlan. „Asker-

lik kişiyi değiştirir‟ derler, olası, o da ağzını değiştirmişti.

Metin de senli benliydi artık: “Mahmut, kahve mi se-

versin çay mı?”

“Sen?”

„Sunucuya, sunulanı kendisinin de isteyip istemediğini

sormak, onu küçümsemek mi demekti?‟ Pek çıkaramadı,

“Kahve.”

“Tamam. Ben de.”


306

İspirto ocağını şipşak yaktı. Kap kacak sergeninden al-

dığı cezveye, bir cam kaptan iki kaşık kahve koydu. Son-

ra, göz kararı su ekleyip ocağın mavi yalazına sürdü. Ay-

nı sergenden, bu kez olağandan küçük iki çay bardağı ile

tabakları getirip masaya bıraktı.

“Nasıl olsun?”

“Orta.”

Küp şekerle kahveye ayar yaparken, “Bizde” dedi, “bu

tür bardakla sunulan kahveye Tarsusi derler.”

“Duymuştum.”

“Adı üstünde, Tarsus‟tan çıkmadır bu.”

“Belli.”

Metin‟in bu denli becerikli olabileceğini beklemeyen

Mahmut, onu adım adım izlerken bohçayı gösterip, “An-

nem” dedi, “sana kurabiye yaptı. Umarım beğenirsin.”

Metin, masaya bakıp, “Ha şu!” dedi, “Ellerine sağlık.

Zahmet olmuştur, ama çok teşekkür ederim.”

“Bir şey değil.”

Olgunlaşıp köpüren kahveyi bardaklara döktü ve biri-

ni Mahmut‟a uzattı: “Buyur.”


Daha kahvesini bitirmeden ayağa kalkan Mahmut,

“Bana müsaade etsen.” dedi, “Geç kalmasam iyi olur.”


307

“Evli misin?”

Mahmut, “Ha anladım.” dedi ve gülüverdi: “Daha de-

ğil... Amma buradan Afyon‟a geçeceğim de...”

Metin, başıyla „ne iyi‟ imi yaptı ve yine gülümsedi.

Dönüp, kalan kahveyi bir yudumda bitiren Mahmut,

bardağı şakır şukur tabağa bırakırken, “Metin bak!” dedi,

“Pazar günü yine geleceğim ha! Amma bir de sürprizim

olacak.”


308

Otuz Dört

Her zaman şafakla birlikte yola düşen köy postası, bu-

gün salt öğretmenler için altı buçukta kalktı.

Yanında annesi ve oğlu da vardı Belgin‟in.

Metin, „yanlarına bohçayla valiz aldıklarına göre‟ diye

aklından geçirdi, „ya annesi Güney‟e dönüyor ya da ola-

ğan dışı bir şeyler var gene.‟

Belgin, kucağında oğlu, gene içine gömülmüş, oturu-

yordu. Deli söğüt öbeğini birkaç metre geçe annesi arkaya

dönüverdi ve Metin‟e sevgiyle gülümsedi. Aynı anda,

gamzeleri çıkıveren Belgin de onaylar gibi birkaç kez ba-

şını salladı.

Kadının sevecen tutumu, olası bir benimsemenin işare-

tiydi. Bir anda „bunu tam olarak bilemeyeceğini‟ de dü-

şündü Metin. İçinden „kaldı ki kadın‟ diye söylendi, „üs-

tüne üstlük niye gülümsesin? Belli... Belli. Öyle ya, be-

nimseme aynı zamanda güven demektir ve sevgiyi de

çağırır.‟ Hoş bir duyguydu güvenilmek, ama yine de ya-


309

nılabilirdi. İçindeki Metin, „ya bir çeşit veda olmasın bu‟

diye sordu, yanıtı hazırdı zaten, „olur mu olur...‟

Afyon asfaltına gelince kadın, dönüp Metin‟e bir daha

baktı: Bu kez yüzü az biraz kaygılıydı sanki.

Koltuk arkadaşı Nadi, her şeyi görmüş olmalıydı, an-

cak daha lise anılarını bitiremeden garaja girdiler.

Metin, bile bile en sona kaldı.

Belgin, oğlunu annesine verirken çevresine, özellikle

otobüsten yana bakınıp duruyordu işte. Bir solukta indi

ve onlara doğru bir iki adım atıp durdu. Belgin, bir „beni

bekle‟ imi verdi. Bohçayı omuzladı, diğer elinde valiz,

salona girdiler.

Metin, arkadaşlarına gitmelerini söyledi ve beklemeye

başladı. Ne kadar süreceğini bilmiyordu, ancak gözleri

salon kapısında, ağaç gibi çakıldı kaldı.

Bildik bir sesle irkilip döndü: Bir cipin şoför koltuğun-

da oturan Müşfik, başını pencereden uzatmış, gene ya-

pışkan ve yılışık, sırıtıyordu.

“Hayrola Metin?”

„Nereden çıktı bu adam?‟ “Hayırdır.”

“Ee? Ne yapıyon burada böyle ya?”

Metin‟in yanıtı, „sana ne‟ olmalıydı, ancak “Bir işim var

da.” dedi.


310

Adam gülüverdi. Sonra, ciddi ciddi, “Duyduğuma gö-

re” dedi, “seninki...”

“Öf be Müşfik!”

“Ne?”

“Ne duyduysan duydun, ama tümü senin olsun be!”

Beklemediği bir tavırdı bu, “Ya!”

“Sanırım ne dediğimi anladın!”

Yüzü sarkıveren Müşfik, bir çalımla Metin‟e baktı ve

elini vitese uzatıp hızla uzaklaştı.

Metin, “Pislik” diye mırıldandı, “kendini hâlâ horoz

sanıyor.”

Yeniden salon kapısına dönerken, bir yandan da saati-

ne baktı: Onca şeyden sonra, anca beş dakika geçmişti ve

toplantıya daha yirmi dakika vardı. Bir iki soluk ya geçti

ya geçmedi, derken Belgin kapıda göründü, ama yılgın ve

yıkıktı gene.

Metin, bir koşu Belgin‟e vardı. Kızın gözleri kan çana-

ğıydı. Hiçbir şey sormadan koluna girdi, ana yola doğru

yürümeye başladılar.

Zaviye‟yi geçtiler ve Tac Ahmet‟in bir ara sokağından

Kubalı Kavşağı‟na vardılar. Buraya kadar bir tek sözcük

bile geçmedi aralarında. Ulu Cami önünde soluklandılar,

ama çok beklemeden, okula doğru yürüdüler.


311

Cumhuriyet İlkokulu yeni, iki katlı betonarme bir ya-

pıydı ve oldukça görkemliydi de. Uygulama için seçildi-

ğine bakılırsa, burası olağan değil, seçkinlerin öncelik

verdikleri bir yer olmalıydı.

Yine saatine bakan Metin, “Belgin” dedi, “daha on da-

kika var. İstersen bir şeyler içelim de öyle girelim.”

Belgin, ölgün ölgün, “Bilmem ki Metin” dedi, “ama ca-

nım hiçbir şey istemiyor.”

“Bak, karşısı kantin olmalı, haydi!”

Görkemli bir kulübeydi kantin. Onlar daha ağızlarını

açmadan, tezgâhta duran özel giysili bir oğlan, “Hoş gel-

diniz.” dedi, “Ne buyurdunuz?”

Metin, “İçecek ne varsa.” dedi.

“Yalnızca gazoz var. Sade, meyveli... Bir de ayran...”

Metin, “Ha Belgin?” diye sordu.

“Sen ne istersen...”

“De ama!”

“Gerçekten.”

“Tamam. Sade?”

“Olur.”

Metin, tezgâha döndü: “İki sade.”


312

Oğlan, önemli bir yetenekmiş gibi gazozları patlatarak

açtı ve birer bardağa koyup, “Buyurun” dedi, “afiyet ol-

sun.”

Metin, öğrencilere şişeyle verildiğinden emindi, ancak

olası ki bu kendilerine gösterilen özel bir ilgiydi: “Teşek-

kür ederim.”

“Bir şey değil hocam.”

Metin, „öyle y‟ diye geçirdi içinden, „bir toplantı varsa,

çocuklar da dersteyken, öğretmenlerden başka kim gelir

buraya.‟

Görevli konuşmacılar sözlerini kısa kesip asıl açıkla-

mayı Fevzi Uçan‟a bıraktılar. O da, övgüden uzak, yalnız-

ca birtakım teknik bilgiler aktarmaya başladı: İşin özü

demokrasi eğitimiymiş, taslağın istediği; ancak öyle salt

seçimle ya da şunla bunla bağlantılı değil, doğrudan uy-

gulamaya ilişkin.

Biçim, “küme çalışması” diye adlandırılmış. Bu zaten

48 Programı‟nda da yer yer önerilen bir yöntemmiş. Oysa

taslağa göre eğitim, baştan sona demokratik ortamda olu-

şan bir küme içinde sağlanıyormuş. Küme, mihver dersle-

rin etrafında, tıpkı bir meclis denli örgütleniyor ve öğret-


313

men de anca bir yol gösteren olarak kalıyormuş. Matema-

tik ve Türkçe derslerinde birtakım sıkıntılar olsa da özel-

likle Hayat Bilgisi, Tarih, Coğrafya, Din Bilgisi ve Tabiat

Bilgisi gibi derslerde olağan üstü sonuçlar alınabiliyor-

muş...

Fevzi Uçan, “Arkadaşlar” dedi, “son sözüm şu: Küme

Çalışması‟nda öğrenciler, belli ki bir bilgi küpü olmuyor-

lar, ancak bilgiyi elde etmenin, ama ne kadar elde etme

yolu varsa ki, büyük bir çeşitlilik sunuyor bu biçim, tü-

münü baştan sona öğreniyorlar desem, konuyu bir cüm-

lede özetlemiş olurum.”

Zil çaldı ve okulun öğretmenleri de salona alındı. Kür-

süye çıkan okul müdürü, konuklarla sınıf öğretmenlerini

eşleyen bir liste okudu. İzleme süresi iki ders saatiydi,

ancak bitişte konukların özellikle okulda kalmaları isten-

di, çünkü birlikte öğlen yemeği yemekten onur duyar-

larmış. Başarılar dileyen müdür, oldukça hoşnut kürsü-

den indi.

Yemekte karşı karşıya oturdular ve birbirlerine bakıp

durdular, ancak Belgin‟in yüzü bir taş gibi katı ve duygu-

suzdu. Her başını kaldırışında Metin‟le göz göze gelmek-


314

ten sürekli kaçındı ve yemeğini bile doğru dürüst yeme-

den, öylece bekledi.

Metin, „olacağı yok bunun‟ diye düşündü, „bir an önce

buradan çıkarmalıyım.‟ Hemen kalkıp, „haydi gidiyoruz‟

dese, herkesin, ama özellikle kendi arkadaşlarının dikka-

tini çekerdi. Gürkan‟a bir diyeceği yoktu, nasıl olsa bazı

şeyleri az buçuk biliyordu ya da bilmeyi oynardı. Asıl

sıkıntı Altan‟dan gelecekti olasılıkla, çünkü iğneli iğneli

bakıyordu kaç saattir.

„Artık, bir noktadan sonra ilgi çekmek, hiç de önemli

değildi.‟ Eğer Belgin‟in kalkacağından emin olsa, Altan

vız gelir tırıs giderdi. „Biraz daha beklemeyi‟ düşündü ve

bu arada bir „haydi‟ imi de vermeliydi ki, kızın ne yapa-

cağını bilebilsin.

Belgin‟in bir an yakalayabildiği bakışları, neredeyse

yalvarıyordu Metin‟e. Başıyla kapıyı imledi ve ayağa

kalktı.

Aynı anda, gamzeleri bir gelip bir giden Belgin de to-

parlanıp kalktı. Ta başlardan beri gözlediğinden emin

olduğu Gürkan‟a bakıp Metin‟i imledi ve „olumlu‟ yanıtı-

nı görünce kapıya doğru yürümeye başladı.

Gürkan‟a belli belirsiz bir gülümseme ile „teşekkür

eden‟ Metin, neredeyse koşarak Belgin‟in arkasına takıldı

ve anca çıkışta yakalayabildi.


315

Bir atakla dönüveren Belgin, sevdiği adama, ilk kez do-

lu dolu gülümsedi. Gözleri acı, ama seviyle parlıyordu

artık. Bir çalımla sokulduğu Metin‟in kolunu tutup sıkı

sıkıya sarıldı.

İki solukta okul bahçesini terk ettiler ve alanı da geçip

Ulu Cami‟yi dolanarak Kale‟ye doğru yürüdüler.

Kayalıklar önlerine dikildiği anda, Belgin‟i bir titreme-

dir tuttu ve ardından sarsıla sarsıla hıçkırmaya başladı.

Aniden durdu ve derin bir soluk alıp Metin‟in kolunu

bıraktı. Çantasına uzanıp bir mendil çıkardı, gözlerini

kuruladı ve burnunu sildi. Hiçbir şey olmamış gibi yeni-

den Metin‟in koluna girdi.

Belgin, birkaç adım sonra yine duruverdi ve Metin‟e

dönüp, “Çok zor Metin‟im” dedi, “çok zor.”

Onca zaman allak bullak olması, kendisini görmeden

duramadığı halde pencereye bile çıkmayışı, okulda uyur-

gezer dolaşması, gözlerinin altının kapkara torbalanma-

sı… “Belli.”

“İnan ki başka bir yol bulabilsem Hakan‟ımdan bir sa-

niye bile ayrı kalmam.”

Okula gittiği sırada annesinin ağlayıp durduğunu söy-

lemişti komşu kadın Metin‟e, „olası şimdi de içi yanıyor-

dur‟ diye baktı Belgin‟e. “Evet.”

“Bir yanda Hakan‟ım bir yanda sen...”


316

Birçok yöne çekilebilecek ya da çok uçlu bir deyişti bu.

“Ama Belgin?”

“Bir yanda Hakan‟ım... Ancak senden de er geç ayrı ka-

lacağım kaygısı...”

Aklının bir köşesinde bir yığın soru varken, „işte benim

Belgin‟im bu yahu‟ diye içinden bağırdı Metin ve başını

sağa sola salladı.

“Gerçekten... Ama sevgilim... İnan ki kahroluyorum.”

İlk geceden hemen sonra açıklasaydı özel yaşamıyla il-

gili sorunlarını, olası ikisi de bu kadar acı çekmezlerdi.

Belli ki bunu hesap edemediği gibi utanmış da olabilirdi

Belgin “Tamam...” dedi, “Tamam, ama sen akıllı birisin...”

Belgin, bir süre sustu, yolu kesiveren bir kayanın önü-

ne gelince “Metin” dedi, “hatırlarsan, sana sonra demiştim

ya.”

Sorun olmaya başlayan bir şeyin, bir olayın ya da dav-

ranışın açıklanmasını sonraya bırakmakla ilgiyi arttırmak

olasıydı Belgin‟in amacı, „sonra ‟ diyerek kendisini ne

denli sıkıntıya soktuğunu bilmediğinden de emindi Me-

tin. “Evet, anımsadım.”

“İşte ne açıklamam gerekiyorsa söyleyeceğim artık.”

Metin, sol koluna giren Belgin‟in elinin üstüne sağ

avucunu yerleştirdi ve başını çevirip yüzüne baktı.

“Ama... Ama sen susuyorsun!”


317

Metin, art arda yutkunmaya ve yanmaya başlayan göz-

lerini kırpıştırmaya başladı. Sonra döndü ve Belgin‟in

yüzüne bir iki saniye daha bakıp başını indirdi.

“Yani Metin, bana soracağın hiç bir şeyin yok mu se-

nin?”

Elbette bir yığın soru vardı Metin‟in aklına takılıp ka-

lan; neden hiç plan yapmadığından tutun da evli olmasını

açıklamamasına kadar. „Şimdi bunun sırası değil ama.‟

Belgin‟in elini hafifçe sıktı, “Sen” dedi, “neyi uygun gö-

rüyorsan, onu de canım.”

“Yani ne açıklasam kabulün?”

Bir takım gizleri uzun süre içinde tutan insan, eteğin-

dekilerin tümünü ortaya dökse de farkında olmadan köşe

bucakta üstünü kapattığı bazı şeyler olacaktır olası. “Ay-

nen öyle.”

“Öf be Metin, bu bana çok ağır bir yük ama...”

Yeniden yürümeye başladılar.

Kale‟yi kesen iki sokağı geçtikleri sırada Belgin, “Hiç

merak etmedin mi Metin‟im” dedi, “hem evli hem dul

oluşumu.”

Çok garip bir sözdü zaten duyduğunda şaşırıp kaldığı.

“Elbette, ama şimdi öğreneceğim ya.”

“Deme.”

Birkaç adım daha gittiler.


318

Belgin, bir „ah‟ göstereni de olabilecek biçimde soluğu-

nu tutup boşalttı. Aynı anda, Metin‟in kolunu biraz daha

sıkıp, “Yalnız ” dedi, “o günden bu yana çok şeyler değiş-

ti ama...”

İçinden yaptığı sorgulamayı artık bırakan Metin, gene

sevgiyle Belgin‟in eline bastırdı.

Tuhaf bir duygu sardı Belgin‟in içini ve birden irkildi,

“Metin” dedi, “Allasen benle alay mı ediyorsun yoksa

kuzum?”

İnsan güvendiği kişiden bir an olur şüphelenebilir

miydi? Belgin‟in neden böyle düşündüğünü anlamak

zordu. „O kadar ikircikli ki, bazen bir gelip bir gidiyor‟

diye düşündü. Yutkundu, ama kararlı “Niye?” dedi, “As-

lında çok gerçekçiyim.”

Bir soluk Metin‟in yüzüne bakan Belgin, “Aman Al-

lah‟ım” dedi, “sahiden öylesin sevgilim!”

Kavga etmeden, siteme, gösteriye başvurmadan karşı-

lıklı fikirleri bir noktada birleştirmek olanaklıydı ve Me-

tin, „demedim mi‟ der gibi başını salladı.

Üç adım attılar. Yine aniden duruveren Belgin, bu kez

Metin‟in kolunu bıraktı ve karşısına geçti. Uzanıp ellerin-

den tuttu, gamzeleri en belirgin hale gelirken gülüverdi,

“Biliyor musun” dedi, “ben bugünden sonra hem dul

hem de özgür bir kadınım gari.”


319

Bu sözün de gelip giden duygularının bir yansıması

olabileceğini sanan Metin hâlâ Belgin‟in „bir karar kıla-

mamasından‟ şaşkın, bakakaldı. Birkaç saniye öyle kaldı

ve sonra derin bir soluk aldı, “Nasıl bir iş bu Belgin? Ne-

ler oluyor Allah aşkına...”

“Bugün askım bitti de.”

Metin, “Allah Allah! Ne askısı bu?” dedi, ancak atan-

ması için küçük kalan yaşının mahkemede büyütülmesi

sırasında, kararın açıklanmasının bırakıldığı tarihe kadar

geçen süreye böyle bir isim verildiğini anımsadı.

“Ayrıldık nihayet.”

İçinde oluşan bir yandan da „birini aldatma aracı ol-

manın‟ sıkıntısını atıveren Metin hoşnut, gülümsedi.

Belgin, dönüp yeniden Metin‟in koluna girdi. Bu defa

dingindi ve yüzü ne gergin, ne de asıktı artık. Az buçuk

eski rengini almaya başlamıştı bile teni.

Belgin, derin derin soludu ve nefesini tutup anlatmaya

başladı: “Geçen Mayıs ayıydı. Okulların kapanmasına üç

gün vardı. Kocamın bir arkadaşı ta okula kadar gelmiş…

Beni sınıftan çağırtmış… Jandarmanın Ahmet‟i aldığını

söyledi…” Durdu, yine derin derin soludu. “Biliyor mu-

sun Metin” dedi, “bu başıma gelebilecek en son olasılıktı

ya da böyle bir şeyin düşlemini bile kuramazdım. Bir an-

da dünyalar başıma yıkıldı sandım. Eğer birisi dokunsa,

olduğum yere yığılıp kalacaktım.”


320

Metin, döndü ve „devam et lütfen‟ der gibi baktı.

“Neden deme! Çünkü çocuğumun babası o, Ha-

kan‟ımın... Öf Metin, bilsen öyle zor ki!”

Başından geçenlerin „zor bir şey olduğunu‟ bir imle

onaylayan Metin, Belgin‟in sol kolunu hafifçe sıktı.

“Jandarma, okulun az ilerisindeydi ve bunca zamanda

haberimin olmayışı da olacak şey değildi. Müdüre deme-

ye bile gerek görmeden karakola koştum. Daha odasına

varmadan komutanla karşılaştım. Karşılaşmaz olsaydım

keşke... İlçede herkes bizi tanırdı ve onunla da birkaç kez

görüşüp konuşmuşluğumuz vardı, ama bir türlü hiç kim-

seye bilgi vermemiş adam. Daha neler olduğunu sorma-

ma fırsat vermeden ve hiçbir şey de açıklamadan beni

alıp odasına götürdü.”

Metin, “Ya...” dedi ilgiyle, “Neden ki?”

“İlkin ben de bir şey anlayamadım sevgilim. Adam,

hep „sakin olmamı‟ öğütleyip duruyordu.”

Yeri ve zamanı olmadığı halde verilen anlamsız öğütler

kadar insanı sıkan bir şey yoktu Metin için de.

“Bir ara su getirtti ve içmemi istedi. Sonra kolonya

sundu. Beklememe karşın bir türlü Ahmet‟i ağzına bile

almadı.”

“Garip.”


321

“Aynen Metin, ama ne desen az! Dişlerimi sıktım ve

bekledim. Olmadı... Bir daha sıktım, gene olmadı. Ancak

sabrın da bir sonu vardır, kendimi kaybetmişim ve ba-

ğırmaya başlamışım. Apışıp kalan teğmen, baktı ki olmu-

yor, bir açıklama yapacağını söyledi. Bir cümlelik bir şey-

di bu: Meğer kocam olacak herif, bir köylünün bildirimi

üzerine, çiftlik evinde uygunsuz bir iş yaparken suçüstü

yakalanmış...”

“Ne!”

Susuveren Belgin, acıyla, boş boş bakınmaya başladı.

Üstüne üstlük, yutkunup duruyordu da. Bir biçimde do-

kunsa, Belgin‟in hiçbir şeye, ama hiçbir şeye aldırmadan

bağıra çığıra, hüngür hüngür ağlamaya başlayacağından

emindi Metin.

Bir süre daha sessizce yürüdüler ve Anıt Park‟ın önüne

geldiler.

Belgin‟i bir banka doğru sürükleyen Metin, bir şey söy-

lemeden ellerinden tutup oturttu. Kendisi de yanına geçti

ve bir elini avuçlarına aldı.

Yine birkaç dakika soluklarını tutup beklediler, ancak

Belgin bir daha derin derin içini çekti ve Metin‟e döndü.

Fısıltıyla, “Sevgilim” dedi, “eğer senle karşılaşmasaydım

bu elin memleketinde, kesinkes ama gerçekten çıldırabi-

lirdim, inan ki!”


322

Kolunu Belgin‟in omzuna atan Metin, bir çalımla onu

kendisine doğru çekti ve bir süre daha öyle kaldılar.

“Bir çocukluk arkadaşım vardı, Elif.” diye yeniden sö-

ze başladı Belgin. “Ta evcilik oynadığımız günlerden beri

birbirimize gider gelirdik. Benden bir iki yaş kadar bü-

yüktü. Onca zamanda hiç sevgilisi falan olmadı. Olmaz

olasıca...”

“Neden ama?”

“Öf Metin, anlatmak bile öyle zor ki! Neyse... Ben Ha-

kan‟a hamileyken meğer Ahmet‟le... Öf, inan ki sen olma-

san bunu, asla ama asla hiç kimseye açıklamazdım...”

İnsanı en çok inciten şey, sevgilinin ihaneti olmalı.

Kendisinin de başına gelse ne yapacağını kestirmeye çalı-

şan Metin, “İstersen burayı geç.” dedi.

“Yo, olmaz!” dedi Belgin, gözleri çakmak çakmak.

“Geçmeyeceğim... Şuna bak şuna! Ama Metin, iki senedir

çiftlik evinde buluşurlarmış da haberim bile olmazmış.”

Tersinde düşündürebilir miydi Belgin‟i? Denemek içi

sordu: “Ya olsaydı?”

Bir an bunu düşünen Belgin, yutkundu ve sesine bir

düzen verdi: “Belki başıma bu belaların hiçbiri gelmeden

boşanırdık da... Çoktan, yeni bir düzen kurardım kendi-

me.”

“Ama yine de boşandın ya işte.”


323

“Tamam... Doğru, boşandım da...”

“Evet?”

“Öyle yutulur yatılır bir şey değildi ki yaptığı!”

“Ahmet‟in?”

Belgin, “Yani” dedi, “ama asıl sorun o değil ki... Çır-

pındıkça bir batağa gömüldüm sanki.”

İlgi çekmekte mahirdi Belgin, “Nasıl?”

“Neyse... Başa döneyim: Aralarında her ne olduysa bi-

zimkiler bozuşmuşlar. Olaydan sonra görüştüğüm Elif,

bu ilişkiden pişman olduğunu söylüyordu, ama hiç

inanmadım. Neyse... Son bir kez olsun, buluşup konuş-

maya karar vermişler ve yine bizim çiftlik evine gitmişler.

Gitmişler gitmesine, ama...”

Metin, acı bir merakla yutkundu.

“Ahmet‟in asıl derdi konuşup anlaşmak değilmiş anla-

şılan. Ayrılmasını hazmedemediği için kızdan bir çeşit

intikam almakmış gibi geliyor bana. Elif, ayrılma istediği-

ni duyunca Ahmet‟in çılgına döndüğünü söylediydi çün-

kü.”

İçlerinden bazısı arkadaşı olan birçok yeni yetme gen-

cin aşk ilişkilerinde buna benzer „ayrılık gerilimlerine‟

tanık olduğunu anımsadı Metin.

“Bir ara anlaşır gibi olmuşlar. Hatta Elif‟e bakılırsa son

kez sevişip gideceklermiş de.”


324

„Son kez sevişme! İlginç.‟

“Öyle de olmuş, ama sevişirken, bir ara Elif‟in benden

söz edeceği tutmuş. Ne olduysa o zaman...”

“Ee.”

Belgin, neredeyse inledi ve “Metin” dedi, “insan bir

anda canavarlaşabilir mi?”

Tartışma sırasında haklı haksız ilk yumruğu atana

benzer bir ruh hali mi bu? Bir soluk düşünen Metin, “Bi-

lemem...” dedi, “Ancak hastaysa...”

“Elif‟i öyle bir pataklamış ki... Ağzı yüzü dağıldığı gibi

kıza... Öf burası...”

“Bak Belgin, istersen...”

Yine, derin derin soludu ve “Yoo!” dedi, “Belki... Belki

anlatırsam içimin bulantısı bir parça durulur.”

“Belki, ama...”

“Öf! Öyle kötü ki... Irzına geçtiği yetmezmiş gibi kızın

rahmine bir de şişe...”

Beyninde bir yere iğne batmış gibi bağırdı Metin, “Ne!”

Belgin, derin bir nefes aldı ve sustu. Üç beş saniye son-

ra başını kaldırdı, “İşte Ahmet‟in öyküsü bu...” dedi, yü-

zünü buruşturdu, “Olmaz olasıca!”

Metin, ayağa kalktı. “Tamam da...” dedi, “Bunun iğ-

rençliği dışında neresi bela Belgin, pek anlayamadım.”


325

“Bela ki... Ama tam bir çapanoğlu... Bak da gör, sen de

hak verirsin.”

Dinleyecek ve görecekti. “Tamam.”

“Tedavisi için Denizli Hastanesi‟ne kaldırılan Elif, on

beş gün sonra taburcu oldu. Beş gün sonra da Ahmet‟in

duruşması yapıldı. Ben tutuklanacağını beklerken şipşak

tahliye olmuş.”

“Nasıl yani?”

“Ahmet‟in ağabeyi bizim ilçenin belediye başkanı da.”

“Belgin, tamam da?”

Belgin de kalktı ve Kale‟ye sırtlarını dönüp karşı yola

doğru yan yana yürümeye başladılar.

Yolun başına gelince Belgin, “Gidip Elif‟i bir biçimde

sindirmiş.” dedi ve durdu. “Zavallı sürtük, mahkemeye

çıkınca „davacı olmadığını‟ söylemiş.”

Metin, Belgin‟in kolundan tutup, “Ama?” dedi ve cad-

de ağzını gösterdi. “Şuraya geçelim.”

“Başından geçenleri olduğu gibi anlatmasına, jandar-

mayla savcılıkta verdiği ifadesini de olduğu gibi kabul

etmesine karşın Elif‟in „davacı değilim‟ deyişi... yani...”

“Garip...”

“Ben duruşmayı izlemedim... Neden gideyim ki, yal-

nızca boşanmak istedim çünkü.”


326

“Hakkın ama...”

“Hakkım da Metin, işin sonunun başka yöne döneceği

kaygısıyla başkan buna şiddetle karşı çıktı.”

Küçük yerleşimlerde siyasal etkileşimlerle birtakım do-

laplar döndürüldüğünü duymuştu Metin. “Ona ne Bel-

gin?”

“Ahmet tahliye oldu, ama davası düşmedi ha! Mah-

kemesi tutuksuz sürecek yani... Bak Metin, sana soruyo-

rum: Boşanma davası açarsam, gerekçem ne olur sence?”

“Ahmet‟in yaptıkları?”

“Aynen öyle. Jandarma olayın tutanağını yazmış, dok-

tor hem ırza geçildiğini, hem de darp edildiğini rapor et-

miş... Bu rapor salt bizim ilçe tabibinin değil ha, hastane-

nin de üstelik. Neyse... Savcıda hem Ahmet‟in, hem

Elif‟in, hem de köylülerin asla inkâr edemeyecekleri ka-

dar açık seçik ifadeleri var. Yani Metin, bunların tümü

bana yeter de artar bile...”

“Ee?”

“Ama bunlar aynı zamanda Ahmet‟in zina yaptığının

da delilleri...”

“Öyle ya! Gerçekten.”

“Benim kayın olacak soykanın asıl korkusu işte buydu

Metin. Irza geçmeyi ve darbı ört bas etmek mümkündü,

ama zina yapmak… Bunu onuruna yediremiyordu adam.


327

Onun için şimdilik boşanmamı istemedi... Bu arada bir

yolunu buldu, Ahmet‟i de asker ettirdi.”

“Nasıl?”

“Nasıl yaptılarsa... Tecilliydi ama...”

Yine kasaba dolaplarından biri bu, polis asker herkesle

iç içe olmanın getirisi…

“Böylece... Dava açsam Ahmet‟e ulaşılamayacaktı. Yine

de boş durmadım ve üstüne üstüne gittim.”

Metin, „senden bunu beklerdim‟ diye dudaklarını bü-

züp gülümsedi.

“Ben bastırdıkça o azıttı. Derken bir çözüm buldu: Böy-

lece elim kolum bağlanacak, sus pus olacaktım.”

“Ne?”

“Yaptı çattı, beni sürgün ettirdi. Güya pişman olacağım

da dava açmayacağım, yani.”

“İlginç.”

“Bir ara, istifa edip çekip gitmeyi düşündüm. Aslında...

Öf Metin... Ama demeliyim sana. Sana demeyeceğim de

kime söyleyeceğim. Yani kimim var senden başka... Bak,

benim maaşa falan gereksinimim da yok aslında, yani

zengin bile sayılırım. Babamdan kalanlar bana yüz yıl

yeter. Üstüne üstlük tarla kiraları da... Öf, ama Metin, en

sevdiğim iş öğretmenlik benim. Şimdi bir de sen... Yapa-

madım Metin‟im yapamadım... İstifa edemedim.”


328

Metin, „insan sevdiği işten ayrılmakta zorlanır mı‟ diye

düşündü, „olası öyledir.‟

Birkaç dakika susup kalan Belgin, üst üste yutkundu

ve birden “Ha” dedi, “bizim salak bir şeyi unutmuştu

ama. Yani... Yani ben resmen Afyon Işıklar Köyü‟nde

ikamet ediyordum ve suçu sabit olduğu için Ahmet‟in

ikametinin de pek önemli olmadığını.”

Metin gülüverdi: “Kız sen bir avukat olmuşsun ha!”

“Başa gelince insan çok şey öğreniyor Metin.”

“Keşke bunlar hiç olmasaydı.”

Bu sözün içinde bir anıştırma gizliydi sanki ya da Bel-

gin‟e öyle geldi. Bir an, „tanışmalarına da neden olan bu

beladan ne denli zor kurtulduysa, bundan sonra sürmesi-

ni istediği Metin‟le ilişkilerinin de bir o kadar zor olabile-

ceğini‟ düşündü, ama daha sırası değildi: “Bazı günler

izin alıp Afyon‟a inerdim ya.”

“Evet.”

“Aslında avukatla buluşmak ya da duruşmaya katıl-

mak içindi.”

“Kim bu avukat?”

“Ali Bostancı: Yani bizim oradan Aliye‟nin ağabeyi.”

Müşfik‟in sözünü ettiği avukat olmalıydı Ali Bostancı.

Tespit doğruydu, ama ayrıntısı bambaşka. “Ne hoş be!”


329

“Denizli‟den evraklar geldi. Ali Bostancı da Isparta‟ya

gidip Ahmet‟i buldu. „Neden Isparta’ deme: Çünkü ora-

da asker de ondan. Avukat bir biçimde ikna etmiş, yani

„anlaşmalı ayrılık karşılığında zina davası açmayacağıma‟

değgin bir anlaşma yapmış. Bir süre sonra Ahmet de izin-

li gelip mahkemede boşanma istemini kabul etti... Kalanı-

nı biliyorsun zaten.”

Metin, sevgiyle gülümsedi: “Geçmiş olsun.”

“Sağ ol canım!”

Küçücük bir nokta olarak içinde depreşip duran bir so-

ruya yanıt almanın tam zamanıydı Metin‟e göre. Merakını

olumsuz yönlere çağrıştıracak bir durum da kalmamıştı

neredeyse. “Belgin” dedi, “beni ayıplama lütfen. Gü-

ney‟de senin planları yapan Ahmet miydi yoksa?”

Belgin, soruya yanıt vermeden Metin‟in yüzüne birkaç

saniye baktı ve gülüverdi. Kol kola, ama hiç konuşmadan

Zaviye‟yi geçip Demirciler Çarşısı‟na doğru inmeye baş-

ladılar.


330

Otuz Beş

Üç aydan beri en iyi, bu gece uyumuştu Belgin. Kalkıp

perdeyi açtı ve Metin‟e doğru baktı. O, perdeyi pek çek-

mezdi, ama penceresi kapalı ve en ufak bir kıpırtı da yok-

tu.

Karşı dağın arkasından fışkırıveren güneşe çevirdi ba-

kışlarını: Bir kızıl tepsiydi sanki ve bugün daha bir par-

laktı yalımı.

Metin‟in bitişiğinde bir ağaç vardı söğüde benzeyen,

bu kurak yerde ne yaptığına hep şaşıp kaldığı. Ne deliydi,

ne de selvi, arada bir şey. Çırılçıplak uzanıveren incecik

dallarıyla dans ediyordu gözlerinde, sözüm ona.

“Ya gönlüm” dedi Belgin, “sana ne oluyor ki dalgala-

nıp duruyorsun be, delişmen kız!” Aslında dalgalanan

gönlü değil aklıydı, öyle ya da böyle, her şeye karşın, Me-

tin‟i adam gibi sevdiğini biliyordu ama…

Aklına vurunca yaşamını, pek kurguladığı gibi gitmi-

yordu çok şey. Oysa bitişini yaza ayarlamıştı, Işıklar Kö-


331

yü‟nün. Annesi gelmese ve Metin de öylece kalabilseydi,

Hakan özlemi bununda tütedursun, fakat değişmeseydi

koşullar... Değildi işte ve dünyası allak bullaktı; güzel

olan ne varsa bir anda bitiverecekti; öyle, yalandan.

Güzel olan bitiverince buna dayanabileceğinden pek

emin değildi Belgin. Aşk ateş gibiydi, tamam, ama sön-

mezdi tutabildiğin sürece... Ne var ki, yandıkça yalım

yalım, duygu denizinde boğulup kalmak da vardı serde.

Ne olursa olsun, boğulup kalmak istemiyordu Belgin.

Eğer sorun erdenlik değil de dulluksa, diyeceği pek bir

şeyi yoktu zaten. Oysa bildiği Metin, şuna buna takmazdı

ya da bir kadın olduğu için asla, ama yalnızca Belgin ol-

duğu için seviyordu kendisini.

Seviyordu tamam, gelgelelim ağzından, bu anlamda

bir tek söz çıkmamıştı daha, sevgi salt bu sözcüğe değgin-

se eğer... Belleği bomboştu ve hiçbir şey anımsamıyordu,

ilişkin olan. İnsan belleği unutmaya tutukluydu ve olası

ki yanıltırdı da.

Olasılık neydi ki? Tasarlanan şeyden sonuç çıkmayınca

uydurulan bir çeşit yalan mıydı bu yoksa? İnsanın ulaşı-

lamadığı şeyden vazgeçmesi için, hep bir neden mi ara-

ması gerekti? Belki...

“...ama neden Metin‟le değil de Ahmet‟le karşılaştım

ben? Olmaz olasıca... Ama neden „daha vakit var‟ deme-

yip hemen evlendim? Ama neden birtakım kuşkular


332

duymama rağmen güvendim durdum ona? Ama neden

genç ve güzel bir kadın olmasına karşın o kaltağın Ah-

met‟le ilgilenmesinden gocunmadım? Ya da neden engel

olmadım? Ama neden benim içim dışım aynı? Ama ne-

den Ahmet‟ten nefret edemiyorum? Ama neden başkan

olacak lanet olasıcıdan... Yahu ben kimim...”

Asiye, güneşin doğmasını beklemezdi, ama daha

kalkmamıştı işte. Bugün, o da kendisi gibiydi besbelli.

“Uyusun biraz daha.” diye düşündü, nasıl olsa gönder-

medikçe bir çağıran da olmazdı kızı.

Bir serçe gelip penceresine kondu. Kuş, ürke korka ba-

kınırken Belgin‟in içini bir şeyler sarı sarıverdi ve parma-

ğını uzatıp, “Senin de mi bir derdin var garibim?” dedi.

Sonra gülüverdi yorumuna: “Nesi olacak, bir serçe işte.

Olsa olsa acıkmıştır zavallı! Ne bulabilir ki kışın bu kuru

toprağında. Pencereye bir parça ekmek koymalıyım...”

Asiye, “Amenin aba” diye bir çığlık attı, “uyuya kalmı-

şım!”

Dönüp baktı ve aynı anda serçe de uçup gitti.

Kız yorganı yastığı topladı, ama minder yerinde kaldı.

“Olsun” dedi içinden, “bugün o da bildiğini yapsın.”


333

Asiye, “Aba” dedi, “ekmek bittiydi.”

“Ha! Bak masada para var. Gidip alıver istersen.”

“Ne alcem?”

“Fark etmez kız. Ne bulursan.”

Asiye, “Temam aba” dedi ve parayı kapıp çıktı.

Çoktan beri, özellikle annesi geldi geleli kahvaltıyı

Asiye hazırlardı. Birden anımsadı: Kızcağız daha kendisi

kalkmadan ve annesi de Hakan‟la uğraşırken mutfağa

geçer, sessizce gazocağını yakıp çay koyar, yumurtayı

pişirir ve sofrayı kurardı. Birden içi kalgıyıverdi ve yüre-

ğinde tanımsız bir sızı, düşünmeye başladı: “Eli ne de

çabuk. Ne de güçlü kız. Öf be! Cüce diye, çoluk çocuğa

kavuşamadan ömrü bitecek! Adalet mi bu? Öf be, Allah

kahretsin!”

Toparlanıp mutfağa geçti. Ocağı yaktı ve çaydanlığı

üzerine sürdü. Dolaba uzanıp bir kangal sucuk çıkardı.

Soydu ve yağ tavasına doğradı. Sucuklu yumurta, Asi-

ye‟nin en sevdiği şeydi. Bir tabağa peynir, başka bir taba-

ğa da zeytin koydu. Yumurtayı pişirdi ve kahvaltılıkların

tümünü masaya taşıdı. Çayı demledi ve gelip kanepeye

oturdu.

Asiye, daha kapıda, “Aba” dedi, “hazırda yomuş da

tezesini bişirdik. Onçin azcık geç galdım.”

“Boş ver Asiye. Üzülme.”


334

Asiye, ekmekleri küçücük bir peştamala sarmıştı. Bı-

rakmak için masaya doğru yekindi, ancak yine

“Amennin!” diye bir çığlık attı: “Sen he bi şeyi yapmışsın

emme aba.”

Varıp ekmeği kızdan aldı ve gülüverdi: “Hep sen ha-

zırlayacak değildin ya anam.”

“Emme aba!”

“Kız sen git şu çayı getir de kalanına boş ver gari.”

Asiye, mutfağa koştu, ama yine çığlığı bastı: “Amenin

çayı bilem demlemiş!”

Ekmekler haşhaşlı hamısızdı ve bu haliyle bile başlı ba-

şına bir kahvaltılıktı. Belgin, kaç haftadır ilk kez aç oldu-

ğunu duyumsadı. Örnek olayım diye çatal kaşıksız bir

lokma almazdı ağzına, ama bugün kurallarını bırakıp

bandıra bandıra yumurtalı sucuğa saldırdı.

Asiye, bir ara “Aba” dedi, “balık gelmiş.”

“Ne balığı kız?”

Asiye, kalkıp pencereden baktı, “Balık işte.” dedi,

“Bak, bize doğru geliye aba.”

Kızın canı çekmişti anlaşılan. Belgin, “Durdur da ala-

lım kız.” dedi.

Asiye, fırlayıp giderken Belgin de arkasından yürüdü.

Dış kapının önünde bir at arabası duruyordu ve teknesi


335

iri iri balıklarla doluydu. “Sazan bunlar.” diye mırıldandı,

“Nasıl ki?”

Arabanın alnında oturan satıcı, Belgin‟e dönüp, “Aba”

dedi, “günlük bunla, günlük!”

Belgin, balığın birinin kulağını kaldırıp baktı ve balık-

çıya gülümsedi: “Gerçekten. Nere balığı bu?”

“Eber Gölü‟nden aba...”

Belgin, “Ha!” dedi ve balığın bıyığını tutup göğsünde-

ki yarayı gösterdi: “Ama bu nedir böyle?”

Balıkçı, bilgiççe sırıtıp: “Zıpkın yarası aba.” dedi.

“Ne kadar gelir bu?”

“On, on iki kilo anca.”

“Hım... Ne tutar ya?”

“İki buççuk üç lire ance... Aba.”

Belgin, kilosunun yirmi beş kuruş olabileceğini hesap-

larken Asiye‟ye dönüp baktı. Kızın hoşnutluktan gözleri

gülüyordu. Bu kez, balıkçıya istekle seslendi: “Ver birini.”

Balıkçı, balığın birinin kulağına asma kantarı geçirip,

“Aba” dedi, “on kilo bu. Niyle ödeycen?”

Belgin, az biraz şaşkın: “Sence neyle olur?”

“Buda, arpe, haşgeş, gündoğdu, para, yün... Ne bilem

ben işte!”


336

“Para.”

“Çok eyi bu!”

Belgin, onca balığı nasıl pişireceğini tasarlarken, bir

yandan da parayı uzattı: “Al. Bereketini gör.” Annesinin

sözüydü bu.

Balıkçı, “Aba” dedi, “affet. Sen bu köye yabancısın

he?”

“Evet.”

“Bu balık haşgeş yağle fırında gözel olur, biliyon mu?”

Belgin, adamın iş bilirliğine hayran, “Teşekkür ede-

rim.” dedi, “Sana hayırlı satışlar.”

Atılıp balığın kulaklarında tutan Asiye, “Aba” dedi,

“emme bu çok gözel!”

Belgin, elini uzatıp kızın başını okşadı, “İyi ya.” dedi

ve gülümsedi.

Asiye, balığı mutfağa bıraktı ve sofraya yeniden otur-

dular.

Kahvaltı bitiminde ortalığı da çokça Asiye kaldırırdı.

Bulaşığı yıkar, kabı kaçağı durular ve yerlerine koyardı.

Belgin, bugün bu işe de el atmaya karar verdi. Onca karşı

gelişine aldırmadan, Asiye‟ye öğlene kadar izin verdi.

Gidip bulaşığı yıkadı, mutfağı düzene koydu ve geçip

kanepeye oturdu. Kuşluğa doğru balığı hazırlar ve on


337

ikiye doğru da Asiye‟yle fırına gönderirdi artık. Metin‟e

haber verir, birlikte yerlerdi, öğlen yemeğini. Bağdaş ku-

rup başını kaldırdı. Yine pencere kapalıydı ve o tarafta ses

seda yoktu.

Değişik bir uğultu duyar gibi oldu ve çeşmeden tarafa

baktı. Bir otomobil, dış kapı önüne park ediyordu. Olağan

dışı bir şeydi bu. Belli ki bir geleni vardı, ama kim? “Olsa

olsa…” diye akıl yürüttü, ancak ne başkan buralara kadar

cesaret edebilirdi ne de Ahmet.

Yüreği atmaya başlarken Gürkan‟ı gördü. Müdür, biri-

ne eliyle lojman yolunu gösteriyordu. Bir soluk sonra

uzun boylu, göbeklice, orta yaşlı ve kravatlı bir erkek av-

luya girdi. Gürkan önde, kendisine doğru yürüdüler.

Üstünü başını düzeltti: “İyi ki giyinmişim.” diye mırıl-

dandı ve kalkıp kapıya gitti.

Daha eşiğe varmadan kapı tıklandı. Belgin, derin bir

soluk aldı ve mandalı düşürdü. Kanadın aralığından gör-

düğü adam bildik birine benziyordu sanki. Belleğine yük-

lendi ve birden anımsayıverdi: Milli eğitim müdürüydü

bu.

“Buyurun efendim. Hoş geldiniz.”

Adam, yabansı ve buz gibi bir yüzle, ama teklifsiz bir

çalımla içeriye geçti, “Günaydın Hoca Hanım” dedi,

“umarım rahatsız etmedik?”

“Günaydın efendim.”


338

Aynı çalımla, ama Belgin‟in yol göstermesine bile ge-

rek görmeden yürüdü ve dönüp odaya dalıverdi.

Anca yetişebilen Belgin, adamın odanın ortasında ba-

kınıp durduğunu görünce, önce bir anlam veremedi, ama

bir an düşündü, şaşkınlıktan olduğu yerde donakaldı. Bir

şeyler oluyordu ya da bir şeyler dönüyordu kesin, ama

neydi bu böyle? Eşikte çakılıp kalan Gürkan‟a kaygıyla,

bir „neler oluyor‟ imi gönderdi, ancak o da şaşkındı ve

umarsız, başını sağa sola salladı.

Adam, Gürkan‟a “Müdür Bey” dedi, “siz dışarıda bek-

leyin. Ben Hoca Hanım‟la özel bir konuyu görüşeceğim.”

Gürkan, “Baş üstüne efendim.” deyip çıktı.

Adam, Belgin‟i iğneli iğneli süzdü ve bir iki soluk bek-

ledi. Sonra sırıtarak Asiye‟nin unuttuğu minderi gösterdi:

“Şu yatak neden burada Hoca Hanım?”

Soruya verilecek yanıt, kesinkes „sana ne‟ olmalıydı,

ama milli eğitim müdürüydü karşısında dikelen. Belgin,

“Kaldırmayı…” diyecek oldu. Aynı anda beyninin bir

yerlerinde bir şeylerin patladığını duyumsadı ve üst üste

yutkundu. Sözünü bitirmesi gerektiğini söyleyen aklına

uyup istencine yüklendi, “Kaldırmayı...” diyebildi,

“unutmuşuz sanırım... Ne oldu ki Müdür Bey?”

“Sen hep, bu yatağı kaldırmayı unutur musun?”

“Ne demek bu... Efendim?”


339

“Sen sadece soruma cevap ver.”

Adamın yüzü sözde asıktı, ama bıyık altından sırıtıp

durduğu da kesindi ya da Belgin öyle algıladı.

Sanki başına bir taş bağlıydı, ama yine de ağır ağır kal-

dırdı ve dişlerini sıkıp gözlerini adamın yüzüne kilitledi.

Bir soluk durup,“Kendinizi” dedi, “kaça sattınız Müdür

Bey?”

Adam, bir an apışıverdi, ancak hemen toparlanıp “Şu-

na bak şuna. Ukala şey!” dedi, “Sana, „soruma cevap ver‟

diyorum Hoca Hanım!”

Bağırıp çağırabilirdi, yalnız o zaman Belgin olmaktan

çıkar, sıradan biri olurdu. Oysa egemen kalmak akıl işiy-

di, duygu tutsağı olmak değil. Var gücüyle sinirlerine

yüklenip, “Bana bakın Müdür Bey.” diye, dişleri arasın-

dan fısıldadı, “O yatak, benim özel yaşamımın bir parçası.

Sizi hiç de ilgilendirmez, anladınız mı? Gidin bu martava-

lı, sizi satın alan başkana yutturun. Şimdi lütfen evimi

terk eder misiniz?”

Bir hışımla koşup kapıyı açtı ve yine adamın duyabile-

ceği bir sesle, “Haydin!” dedi, “Güle güle!”

Kapı önünde bekleyen Gürkan, müdürün pürtelâş çı-

karken Belgin‟in de arkasından öfkeyle baktığını görünce

ağzı açık bakakaldı: Kızın gözleri çakmak çakmaktı ve bir

dişi kaplan gibi kasılmış, hedefine aldığı milli eğitim mü-

dürünün üstüne ha atıldı ha atılacaktı.


340

Otuz Altı

Annesi gideli iki gün olsa bile, gene herkesin gözü Bel-

gin‟in üstünde olacaktı, özellikle evine girip çıkanlar açı-

sından. Oysa buluşup sabahlara kadar sevişmeyi ne ka-

dar isterdi. Olmuyordu işte... Yaşam, olağan akışıyla süre

giderken, birtakım engellerle kısıtlanmaya görsün, insanı

uçrak bir bitkinlik sarar ve uyuşur kalırdı; şimdi, Metin

de öyleydi. Vaktin öğlene geldiğini bildiği halde, daha

yataktan çıkmamıştı.

Acıkmasa, daha da yatardı, ancak kalkar kalkmaz va-

rıp pencere önüne oturdu.

Karşı pencerenin perdeleri çekikti. Metin, “Olamaz”

diye mırıldandı. Öyle ya, annesinin geldiği zaman hariç,

evde olduğu sürece Belgin‟in perdelerini kapattığını hiç

görmemişti ki. Artık bir şeyler atıştırdıktan sonra ya gider

ya da bir biçimde haberleşirlerdi.

Gazocağını yakıp çaydanlığı üstüne koydu. Kaynama

sesini duyar duymaz kalktı ve çayı şipşak demledi. Bir-

den anımsadı: Akşamdan kalma yemeği vardı.


341

Çaydanlığı kenara alıp yemeği ısıttı. Tencereyi bir bez-

le tutup masaya bıraktı. Dönüp çayı yeniden ocağa sürdü.

Masaya geçti ve bir parça ekmekle yemeğini kaşıklamaya

başladı.

Doyduğuna emin, çayını doldurdu ve yine pencere

önüne varıp oturdu. Bir an Belgin‟in perdeleri kıpırdadı

sanki. Özenle baktı: Doğruydu. Bir soluk sonra perdeler

açılıverdi ve Asiye‟nin çocuk yüzü göründü.

Belgin, evde olmasına evdeydi, ama içine bir kuşku

düşmüştü artık. Dünden yorgundu, tamam, ama gene

erkenden kalkardı o. Olası ki bir şeyler vardı orada, değil-

se kız niye ta öğlenden sonralara değin kapansın kalsın.

Çayını yeniledi ve bir iki yudum alıp bitirmeden kalktı.

Giyinip aşağıya indi. Janson da neşesizdi bugün, yalnızca

bakındı durdu.

Tam lojmana yöneldiği sırada Raşit, “Metin Hoce” diye

seslendi, “niredeydin şu seete gade?”

Olağan dışı bir soruydu bu. “Ne oldu da?”

“Ohoo! Gösseydin nile oodu nilee!”

“Allah Allah!”

“Mearif mödürü geedi de.”

“Ne dedin, ne?”

“Mearif mödürü... Emme, Gürkan Hoce‟yle okula

gittile.”


342

Bir anda Belgin‟i görmeyi erteleyen Metin, “Sağ ol Ra-

şit Ağa.” dedi ve yönünü çeşmeye çevirip yürüdü.

Eğer Belgin de onlarla birlikteyse, perdesinin kapalı

olmasını ve geç vakitte anca Asiye‟nin açmasını anlayabi-

lirdi. Ne var ki, o zaman Raşit Ağa, “Hoce Hanım da git-

ti” demez miydi? „Elbet de derdi.‟ Şu halde hiçbir şey bir-

birini tutmuyordu ve yüzde yüz umulmadık bir şeyler

dönüyordu ortalıkta, ama ne?

Dereye geldiği an gene gözü deli söğüde kayıverdi ve

Belgin‟in gülüşmen yüzü de bir gelip bir gitmeye başladı.

Durup derin bir soluk aldı. İçi dalga dalga, okula doğru

bir adım atıp yeniden durdu. İşte Gürkan, yokuşu iniyor,

ağır adımlarla, ama başı önde, kendisine doğru geliyordu.

İki soluk bekledi. Gürkan, önüne gelince selam verdi.

Duruşuna bakılırsa, endişe edilecek bir şeyler yok gibiydi.

“Konuğumuz vardı.”

Metin, “Raşit Ağa‟dan öğrendim.” dedi ve arka tarafa

göz ucuyla şöyle bir baktı, ancak Belgin oralarda yoktu.

“Öylesine gelmiş.”

“Nasıl?”

Gürkan, Belgin‟le müdür arasında geçen, ama ayrıntı-

larını bilmediği o şeyi Metin‟le paylaşıp paylaşmama ko-

nusuna daha karar verememişti. Oysa olayı saklamak da


343

sakıncalıydı; ancak bir yargıyla başını kaldırıp “Metin”

dedi, “sanırım Hoca Hanım‟ın büyük bir sorunu var.”

“Biliyorum.”

Metin‟in bildiği şey, olası ki sabahki değildi: “Senin

bildiğin şeylerin dışında...”

“Ama?”

“Öylesine dedim, milli eğitim müdürü salt bu iş için

gelmiş gibiydi sanki.”

“Ya!”

“Hoca Hanım‟la baş başa bir şeyler konuştular ama...”

“Ne... Ne dedin?”

Gürkan, bir an Metin‟e kaygıyla baktı: “Yalnız Belgin‟i

hiç böyle görmemiştim.”

“Yahu çatlatma beni Gürkan!”

“Müdürü resmen kovdu be!”

“Yaa!”

“Olacak şey değil elbet!”

Metin, „doğru…‟ diye düşündü: Akıl almaz bir geliş-

meydi bu. Demek ki iş, ta buralara kadar tırmandırılmıştı.

Öyle ya, koskoca milli eğitim müdürü de el attığına gö-

re... Bir çalışanı tarafından kovulmak ya da kovulmayı

göze almak... Asıl tuhaf olan ya da şaşılacak şey buydu

ama... “Ama neden?”


344

Yapılacak bir şey yoktu artık. Sustular ve yan yana yü-

rümeye başladılar.

Metin‟in usu gidip Belgin‟in anlattığı öykülere takıldı

kaldı. Sonra, olanca gücüyle belleğine yüklendi: Olası ki

milli eğitim müdürüyle aralarında bir bağlantı vardı,

„ama ne?‟

Ne denli kurcalarsa kurcalasın, aklına yatabilecek hiç-

bir sonuca ulaşamadı.

Ulaşamadı ama... Apaçık bir şeyler döndüğüne ve mü-

dürün de bunda şaşılası bir payı olduğuna bakılırsa, ke-

sinkes bir açıklaması da olmalıydı bunun, „ama yoktu iş-

te!‟

Bu da aklına yatmadı Metin‟in. Şu halde yanılıyordu

ya da aradığı şey, göremediği bir ayrıntının içine gizlenip

kalmıştı ve de bulamıyordu bir türlü, „ama nasıl?‟

Aklına uysun ya da uymasın, bir şeyler bulunsun ya da

bulunmasın... Her şeye karşın, iş varıp ta milli eğitim

müdürüne kadar uzanıyordu işte... Bir an kaygıyla irkil-

mekten kendini alamadı.

Çeşmeye geldikleri sırada sessizliği Gürkan bozdu:

“Bildiğim en iyi kadın... Ama...”

“Doğru... Belgin, onca kibarlığıyla konuğunu öyle ko-

lay kolay kovamaz! Ama Gürkan... Sanırım biz Belgin‟i

kaybediyoruz.”


345

“Ne?”

“Kızcağızın dayanma gücü bitiyor mu ne... Bir yığın

düşmanına karşın...”

“Düşman?”

“Evet.”

“Allah Allah!”

Metin, Gürkan‟a dönüp olanca ciddiyetiyle, “İçlerin-

den birisi de” dedi, “olası ki milli eğitim müdürü.”

Yine sustular ve varıp Belgin‟in kapısını çaldılar.

Kapıyı, Asiye açtı: Yüzü asıktı ve rengi de bir hoştu kı-

zın: “Abama diyem de gelem.”

Metin, kızın arkasından bakakaldı: Oysa Asiye hiç de

böyle davranmazdı. Konuğu, şartsız şurtsuz buyur eder

ve kapıda bekletmezdi.

Birkaç saniye sonra anca gelebilen Belgin‟in yüzü dar-

madağın ve rengi de karma karışıktı. Sanki bitmiş gibi

geldi Metin‟e. Kız, gülümsemek istediyse de bunu pek

beceremedi. Yalnızca “Ben” diyebildi, “biraz rahatsızım

da... Buyurun lütfen! ”

Metin, kaygıyla “Haydi Afyon‟a...” diyecek oldu, ama

yutkundu kaldı.

Ağzını bir avucuyla ovuşturmaya çabalarken Belgin,

“Sağ ol Metin” dedi, “gerekirse yarın...”


346

“Ama...”

“Yok... Sağ ol sev... Metin.”

İçi alev alev yanmaya başlamasına karşın Metin bir ka-

rarla istencine yüklendi. Sonra seviyle bakıp “Tamam...”

dedi, “Ben hep pencerede olacağım. Bir im ver yeter.”

“Yoo... Yo, o kadar da değil canım. Sen işine bak.”

Gürkan, şaşkındı. Önce „ne yapabiliriz‟ gibilerden Me-

tin‟i imledi. Âdem elması inip çıkarken Belgin‟e döndü:

“Çok geçmiş olsun Hoca Hanım!”

Metin, “Bak Belgin” dedi, isteğini bir daha yinelerken:

“Çok ciddiyim. Bir el salla yeter.”

Eliyle bir „yok yok‟ imi yapan Belgin, üst üste yutkun-

du. Sol göz pınarından iniveren bir damladan habersiz,

“Gerçekten Metin” dedi, “iyiyim bak.”

*

Pencereden hiçbir gösteren gelmedi. Asiye‟yle balık

gönderdiğine bakılırsa, Belgin‟in bu fırtınayı da atlattığını

düşündü ve içi bir parça dinginleşti.

Güneşin arda kalan son yalımları da kayboldu. Önce

mavi bir sırla kaplanan göğü, sonra lacivert bir sis kapla-


347

dı. Lacivert sis erim erim eridi ve yerini kara koyu bir at-

lasa bıraktı. Kara atlasın onca ağırlığına karşın, çıkı çıkı-

veren yıldızlar da şimdi efil efil parlıyordu artık.

Metin, gayrı daha rahattı. Sobaya gerek görmedi, ancak

lambayı yaktı ve somyaya geçip sırtüstü uzandı.

Tam bu sırada Mahmut da çıka geldi.

Gene cipi evin önüne park etmiş ve gene ilk gündeki

gibi bir yandan düdüğe basarken bir yandan da bağırma-

ya başlamıştı.

“Metin, ben geldim ben!”

El fenerini aldı ve inip kapıyı açtı. Mahmut, bu kez

yalnız değildi ve yanında bir kadın oturuyordu. Olası ki

karısıydı. Ancak Metin, bir an Çobanlar‟la Işıklar arasında

bir bağ aradı. Elbette bir şeyler vardı, ama kadının başı

açıktı. Şu halde yerli değil, yabancı olmalıydı. Cipin sarı

ışığında pek seçilmiyordu, fener tutmak da ayıp olacaktı,

oysa tanıdık bir yüzdü Metin‟in görebildiği.

Mahmut, kapıyı açıp çıktı, “Bir sürprizim olcek demiş-

tim, hatırlarsın Metin.”

“Evet, anımsadım”

“Oldu işte.”

“İyi ya. Hoş geldin.”

Yönünü cipe dönen Mahmut, kadına seslendi: “Gelse-

ne kız!”


348

Bir ay kadar önce çağrıldığı Ali Kemal‟in bir akrabası-

nın düğününde, kahvedeki erkekleri eğlendiren çengiydi

bu kadın.

Mahmut, kızı sağ koluyla kucaklayıp “İşte” dedi, “bu

Nalân.”

Metin, Nalân‟a da “Hoş geldiniz.” dedi. Feneri Mah-

mut‟a verdi ve gidip köpeği tuttu.

Kadın önde, işte bu da çok yabansı bir şeydi, taşlığı ge-

çip merdiven dibine vardılar ve Mahmut‟un tuttuğu fene-

rin ışığında odaya çıktılar.

Kadın, varıp kendisini kayıtsızca somyaya atıverdi ve

Mahmut da sırnaşıp yanına oturdu.

Mahmut‟un istediği ve Metin‟in şipşak yapıverdiği

kahveleri içtiler.

Belli ki oğlan eğlenmeye gelmişti. Hoştu, güzeldi, an-

cak bu iş Metin‟e göre değildi ki. Bir yolunu bulmalı ve

incitmeden bunu Mahmut‟a söylemeliydi. Açık seçik de-

se, ola ki kadının ya da Mahmut‟un gönlünü kırabilirdi.

Bu da ağabeyini er geç utandıracak bir ortam sağlardı.

Metin, “Mahmut” dedi, “eğer Nalân Hanım‟a ayıp ol-

mazsa, seninle bir şey konuşmak istiyorum.”

“Buyur kardeşim.”

“Ama özel.”

“Tamam, olsun.”


349

Metin, “Gel öyleyse.” dedi ve Mahmut‟u öteki odaya

aldı.

Mahmut pişkin, konuya hemen girdi: “He kardeş de

gali ne diyeceksen.”

“Ama gücenmek yok ha.”

“De sen, valla gücenmem!”

“Söz?”

“Söz be!”

Metin, bir soluk durup “Bilmem duydun mu?” dedi,

“bizim okula koca koca kızları aldık bu yıl.”

“He. Duymuştum.”

“O, Nalân‟dan azıcık küçük koca koca kızları ben oku-

tuyorum Mahmut.”

“Ya... Bak bunu bilmiyordum!”

“Eğer benim bu kadınla eğlendiğim görülürse ya da bi-

linse, o koca koca kızların anaları babaları falan, ne derler

bana?”

Mahmut, bir iki soluk düşündü. Sonunda, “Ya öyle.”

dedi, “Bu iş seni aşar be Metin!”

“İşte, benim bütün sıkıntım bu, Mahmut.”

“Kusura bakma... Bunu hiç düşünmemişim.”


350

“Boş ver. Sen yeter ki beni anla. Bir de beni hep yanın-

da varsay.”

“N‟apalım, öyle oldu gali.”

Konu, umulandan daha güzel çözülmüştü. Metin hoş-

nut, Nalân‟ın yanına döndüler.

Mahmut, kadına “Kız” dedi, “kalk hadi, gidiyoruz.”

Metin, “Feneri al Mahmut” dedi, “çünkü bu gece çok

karanlık gibi.”

“Yoo. Sağ ol Metin. Cipte bir tene var.”

İkisine birden kayıtsızca, ama şöyle bir bakıp gülümse-

yen Nalân, kalktı ve bu kez Mahmut‟un arkasına geçti.

Mahmut‟u gönderdiği anda, daha kapı önündeyken bir

çocuk geldi, “Hocem” dedi, “seni Kâmil Ağa‟m odeye

çiğırıyo.”

“Tamam, gidelim.”

Kara Hüseyin‟in sözünü ettiği günden beri odaların

halkla iletişim kurmada önemli bir işlevi olabileceğini

tasarlamıştı Metin. Balı‟nın köyü belediye yapma isteğini

de içeren bir takım konular buralarda tartışılabilirdi. Ali

Kemal bu işin kahvehane yönünü başarıyla sürdürürken


351

imamların da cami önü sohbetlerinde ya da vaaz arala-

rında ilişkin noktalara değinmeleri hedefe daha hızlı ula-

şılmasını sağlayacaktı olası.

El fenerinin sarı imini kova kovalaya odaya vardılar.

Çocuk uzanıp kapıyı açtı. Bir anda çağıveren ışıktan göz-

leri kamaşan Metin, elektrik gelmeden önce Taşucu‟nda

lükslerin yakıldığı dönemden gelen bir deneyimle gözle-

rini açıp kapadı. Bir anda alıştı ve ayakkabılarını çıkarıp

odaya girdi.

Oda tıklım tıklımdı ve onca sıcağa koşut ortalığı ağır

bir insan kokusu sarmıştı.

“Selamünaleyküm.”

Kalabalık, “Aleykümselâm.” derken, Kâmil Ağa da

kalkıp Metin‟i kendi sekisine getirdi ve özel döşeğe oturt-

tu.

Ağadan başka hoş geldin diyen olmadı, ancak bir anda

sırayla ya da karışık, ama topluluğun tümü Metin‟e „mer-

haba çekmeye‟ başladılar. Bu gelenek de Metin‟e yabancı

değildi ve Taşucu‟nda aynısı yapılır dururdu hâlâ.

Bu gecenin tek yabancı konuğu belli ki Metin‟di, oysa

Kâmil Ağa‟yla konuştuklarını anımsayınca, „öğretmenle-

rin tümünün gelmesi gerektiğini‟ düşündü.

Ağa, içinden geçenleri anlamış gibi, “Ötee arkedeşlerin

bura gelmicek hoce.” dedi, “Çünküm oda sehipleri

ağnaştık, her birinizi başka bi yire çığırdık da.”


352

Düşündüğünden daha hızlı bir gelişmeydi bu. “Ee?”

“Öleese sen dicen bunla dinlecek.”

Ağa‟nın bu gece odada neler konuşulacağını da tasar-

lamış olduğunu gören Metin gülüverdi: “Tamam ağa.

Nereden başlayalım işe.”

Kâmil, şapkasının ucunu kaldırdı: “Şu dövletten adam

başı gelcek pareden başlesek...”

Belediye yönetimine geçildiği takdirde İller Banka-

sı‟nın, kasaba halkı başına vereceği parayı ballandıra bal-

landıra anlatan Metin‟i özenle dinleyen dört işlemi güçlü

birisi, kâğıt kalem çıkardı ve kabataslak bir hesap yaptı.

Ona göre bu para, köyün yıllık bütçesinin iki katına ya-

kındı.

Yaşlıca biri, “Bu pare” dedi, “iğer bana virilse o taşıp

duran dere va ya dere, elimellah duvarle çevirür bir

imane sokar idim.”

Bu söze, kahkahayla güldüler.

Kâmil Ağa, “Aslında” dedi, “Deli Kerim dooru dee. En

eyisi seçimde oyunuzu evet atın, gerüsüne garışmeyin

gali.”

Sözü edilen seçim, belde istemi için yapılacak halk oy-

lamasıydı. Buraya kadar Kamil Ağa‟yı anlamak olanak-

lıydı, ancak odaları örgütlemesi ve heyecanla bu işe el


353

atması olası „belediye başkanı hayalleri kurduğunu‟ dü-

şündürdü Metin‟e.

Gürkan‟ın muhtardan aldığı haberi kendilerine de ak-

tardığını anımsayan Metin, onurlandırmak için, “Vilayete

başvuruldu mu ağa?” diye sordu.

Ağa, belini doğrultup, “He ya!” dedi, “Geçen cume

muhtarla gedüp dilekçeyi virdik bilem.”

Kendilerini izleyen kalabalığa iki üç saniye göz gezdi-

ren Metin, “Öyleyse hayırlı uğurlu olsun!” dedi.

Topluluk da Metin‟e katıldı ve birbirlerine „hayır‟ dile-

diler.

Belli ki belde istemi için oda çevresinde epeyce yol

alınmıştı. Diğerlerinde ise ne gibi gelişmeler olduğu yarın

akşam Gürkan‟da yapılacak toplantıda anlaşılacaktı. Çok

istekli görünen Kamil Ağa‟ya karşın, halka belli bir iş

yapma becerisi ve güven görüntüsü veren Muhtar Balı

başkanlığa daha yakındı Metin‟e göre. Ancak bu aşamada

adaylara karşı tarafsız kalmaya dikkat etmek gerekiyor-

du.

Metin, başka bir konuya geçebilirdi artık. Dinlerler ya

da dinlemezler, pek aldırmadı ve yörenin antik halkı

Frigleri anlatmaya başladı.

Ardından, uygarlık konusunu açtı. İşte sözünü ettiği

bu Frigler o çağın en uygar toplumuydu. Kadına verdik-

leri önemle tanınırlardı ve yaşamın her alanında kadının


354

önemli bir konumu vardı. O zaman, daha İslam dini ol-

madığı için taptıkları tanrıları da Kibele adlı bir kadındı.

Anadolu‟ya gelmeden ya da Müslüman olmadan önce-

leri Türkler‟de de en az Frigler kadar kadınlar hep ön sı-

ralarda yer alırdı. Bir kadın olan Asena soyundan gelme-

yen hiçbir erkek, hakan olamazdı. Aslında Müslümanlıkta

da kadın erkek eşitti ve biri ötekinden bir adım önde de-

ğildi. “Eğer çağdaş uygarlığı yakalamak istiyorsak bilgili

olmamız ve iyi eğitim görmemiz gerekiyor, ancak bu ka-

dın erkek, herkes için ha, salt erkeklere has değil!‟

Bir ara söz döndü dolaştı, gelip Balım Sultan‟a bağlan-

dı. Onun öğretisine göre bilgiyi ve Allah aşkını bireylere

ulaştırmakla görevli kişilerin kayıtsız koşulsuz kendileri-

ni bu dünyadan soyutlamaları gerekirdi. Soyutlanmak,

paradan puldan, kadından karıdan, evden barktan elini

eteğini çekmek demekti. Buna, odadan pek katılan olma-

dı, dahası bir iki kişi alaya alıp gülüverdiler de. Köyün

kurucusu ile bugünü arasında görünen apaçık bir çeliş-

kiydi bu. Belli ki toplum değiştikçe yargılar da değişiyor-

du, ama köylü, her şeye karşın çocuklarına Balı ile Sultan

adlarını verip duruyorlardı oysa...

Bir genç gelip ağaya bir şeyler fısıldadı. Ağa, Metin‟e

dönüp, “Senin” dedi, “Çobanlar‟dan bir misefirin mi va?”

“Evet.”

“Dışada… Seni görcekmiş.”


355

Metin, „allahaısmarladık‟ deyip odadan ayrıldı.

Çıktığı anda feneri ileriye doğru tuttu. İşte, fırının

önünde duran Mahmut, süklüm püklüm kendisini bekli-

yordu. O denli güçlü özgüvenin yerinde „yeller esiyordu‟

sanki. “Hayrola Mahmut?”

“Pek hayır değil be Metin.”

“Ee?”

Mahmut, başını biraz daha eğdi: “Çengiyi çaldırdık.”

Bir eşya, cüzdan, para, takı, altın için „çaldırmak‟ olabi-

lirdi, ama bir kadın için çok garipti. Metin, gülmemek için

kendisini zor tuttu, “Deme.”

“Kaçıranı bilsem Metin...”

Hem kendisini aşağılanmış ve ezik hissediyor olmalıy-

dı Mahmut, hem de bunu başına getirene onulmaz bir kin

duyuyordu, dudaklarını büzüp dişleri arasından konuş-

tuğuna balkırsa.

“Emme er geç bulup vuracağım onu.”

Olası bir bakıma konuğu olduğuna göre Metin‟in ken-

disine arka çıkması gerektiğini düşünmüş olmalıydı.

„Destek adına elini kaldırsa, Mahmut‟un çengiyi almak

için koca köyü yakmaya hazır‟ olduğunu görünce Metin,

“Boş ver sen vurmayı falan.” dedi. “Saçmalama! Kaçıran-

dan hiç ipucu falan yok mu? Sen onu de bana!”

“Bilmiyorum ki.”


356

Azıcık alkol alınca ortalık karışmış olmalı. “Öyleyse...”

dedi Metin, “Kimlerle eğleniyordunuz?”

“Tımbıllı, Deli Cafer, Güllü‟nün Ali...”

Büyük olasılıkla bu işin içinde Tımbıllı vardı ya da

onunla işbirliği yapan birileri. Bir yolunu bulup haber

uçurabilse ona, Mahmut‟un onurunu kurtarabilirdi belki.

“Haydi, eve gidelim. Her şeyin bir çaresi vardır.”

Hiç konuşmadan evin önüne geldiler. Cip park edildiği

yerdeydi. Aynı anda Metin‟in aklına bir fikir geliverdi.

“Mahmut.”

“Efendim.”

“Şu Deli Cafer‟in evi kahveye yakındı, sanırım.”

“Evet. Bize, uzaktan akraba da olur, bitişikte.”

“Tamam. Git ona de ki...”

Mahmut, „ne diycem‟ der gibi soluğunu tutup bekledi.

“Tımbıllı‟yı bulsun, ona benim selamımı söylesin. Ya-

rım saate kadar kadını getirip sana teslim etsinler. „Yoksa

Metin Hoca‟nın kendisi gelecekmiş yanına‟ desin.”

Tembihte bir gariplik görmüş olmalıydı ki Mahmut,

“Tamam da...” dedi.

“Bir şartım var ama.”

Başka umarı kalmadığını gören Mahmut, artık Me-

tin‟in dediklerini yapmaya kararlı, “Buyur.” dedi.


357

“Vuruşmayı unutacaksın.”

“Ama Metin...”

Onca utançla ezilip büzülen kişinin küçücük bir umu-

du geri çeviremeyeceğini öngören Metin, “Haydi, uzatma

Mahmut!” dedi, “Ne duruyorsun, gitsene?”

Yeni yeni tanımaya başladığı Metin hakkında içinde

küçük bir güvensizlik vardı nedense, “Ya vermezlerse?”

“Yahu bir dene bakalım. Umarım verecekler... Olmaz-

sa başka çarelerine de bakarız be Mahmut!”


358

Otuz Yedi

Aklından geçenleri ya da verdiği kararı Metin‟e söylese

kesinkes karşı gelirdi.

Gece yarısına doğru kalkıp mutfağa geçti. Bir bardak

su içip yeniden yattı. Şimdi artık daha aygındı ve aklı da-

ha da duruydu. Baş ağrısı dinmemişti ama bu denli ufacık

bir acı da düşünmesine engel değildi ki.

Evlendikleri yaz Alanya‟ya tatile gitmişlerdi. Çok tatlı

bir anıydı bu, Ahmet‟ten geriye kalan tertemiz ve biricik

tek şey. Bir arkadaşı vardı okuldan... Alanya‟nın denize

bakan yakın bir köyünden, ancak bunu Ahmet‟le paylaş-

madığını anımsayınca bir oh çekti: “Bazen kedi olup bir

fare de tutabiliyormuşum meğer kız!” Son mektubunda

Alanya merkeze atandığını yazıyordu Ayten.

Evse ev olsun, paraysa para, kiraysa kira... Daha sonra

annesini de alırdı, çünkü Hakan‟sız olamayacağını çok iyi

biliyordu. Ya Metin‟siz...


359

Yüreği yanmaya başladı. Ne günahı vardı ki Metin‟in?

Eğer bu köyde kalmayı sürdürse, bela gelip onu da bula-

caktı. Aklı dönüverdi: Ne günahı vardı Hakan‟ın... Ama

belki ona bir şey yapmazlardı, oysa Metin‟e... Ölür de razı

olamazdı. Elbette olamazdı...

“...ne derdi Nazım? „Ben yanmasam, sen yanmasan, biz

yanmasak...‟ Öf be Usta! Durup dururken nereden anım-

sadım seni! Söyle, nasıl yakarım ben Metin‟imi nasıl? O

yanarsa ben nasıl yaşarım? Varsın hep karanlıkta kalsın,

Belgin denen bu kızın yaşamı. Varsın dünyalar yıkılsın

başına. Ama... Ama Metin‟im yanmasın Usta! Yanamasın

değil mi ama...”

“...işte şafak söküyor. İşte eşekler anırdılar bile. Az son-

ra horozlar ötecek, kuşlar uyanacak ve tümü şen şakrak

sabahı karşılayacak. Ah Metin‟im de bir kuş olsa... Bir de

ben... Uçup gelse... Uçup gitsek Alanya‟ya… Uçsak birlik-

te... Uçsak denizin maviliğine... Uçsak ama. Uçsak yani...”

“...Asiye... Asiye... Bahtı kara kız! Ne de hoş uyuyor-

sun böyle! Kız, yanar mısın arkamdan? „Aba‟, der misin

düşlem kurup da? Deme anam deme! Yanma bacım yan-

ma! Ben senin yerine yanıyorum baksana…”

“...ey deli kavak, deli kavak! Metin‟ime sahip çık ne

olur! Bak gücenirim sonra ha! Bak... Kırma beni. Kırma...

Kırma beni kız...”


360

“...işte ezan okunuyor. Allah‟ım... Allah‟ım Metin‟imi

koru. N‟olcak yani? Seni severken Metin‟imi de sevemem

mi? Yani hem seni hem de Metin‟imi sevmenin neresi gü-

nah? Günahsa koca Allah‟ım, neden bizi erkek ve de ka-

dın diye ayrı ayrı yarattın ha? Neden ama...”

Kalkıp giyindi ve varıp Asiye‟yi de uyandırdı. “Asiye.”

“Hı aba.”

“Ben Afyon‟a gidiyorum.”

“Temam aba.”

“Az sonra otobüs kalkar.”

“Galker aba.”

“Sen evine git, ama ağlama sakın.”

“Neden aba?”

“İşte.”

“Olur aba.”

“Kalan balık var ya.”

“Evet aba.”

“Onu da götür. Kardeşlerinle yersiniz.”

“Sağ ol aba.”

Çekip Asiye‟yi kucakladı, bağrına sıkıca bastı, “Kız”

dedi, “sevsinler senin „aba‟ deyişini! Dilin gibi bahtın da

açık olsun anam.”


361

Varıp bavulunu buldu ve giysilerden birkaçını apar

topar tıkıştırdı.

“Asiye.”

“He aba.”

“Anahtar sende kalsın.”

“Temam aba.”

Bavulu kaptığı gibi dışarıya çıktı. Asiye kapıyı kitler-

ken beklemeyip yürüdü ve avlu eşiğine gelince duruver-

di. Başını kaldırıp Metin‟in penceresine bir soluk baktı.

Gözlerinden iniveren yaşlara aldırmadan, “Metin‟im”

diye mırıldandı, “affet beni.”

Asiye, “Ne didin aba?” dedi, ancak onu duymadı bile.

Koşup otobüse çıktı. Kararı karardı ve dönüşü olma-

yan bir yoldaydı artık...

“...elveda Işıklar Köyü... Elveda öğrencilerim... Elveda

Metin‟im... Elveda ömrümün aşkı! Elveda... Elveda deli

söğüt! Elveda ki elveda... Elveda ama.”

Şoförün arkasındaki koltuk boştu. Gözlerini elleriyle

kuruladı ve geçip oturdu. Aralığa bıraktığı bavulu nasıl

olsa muavin alır ve bir yere koyardı.

Köyden ne zaman kalktıklarını ve Afyon‟a ne vakit

vardıklarını hiç ama hiç anımsayamadı. Sanki yol boyun-

ca uyuyup kalmıştı ve anca şimdi uyanmış gibiydi. İşte,

garajın salonunda bir masada oturuyordu, o kadar...


362

Karşıda bir kırtasiye vardı, bir de okul mu vardı ne

oralarda, açılmış olmalıydı.

Gidip birkaç tane parşömenle zarf alıp masaya döndü.

Çantasından dolma kalemini çıkardı ve kâğıdın birine

düşüne düşüne, ama özene bezene bir şeyler yazıp ikiye

katladı ve çantaya yerleştirdi. Ardından çalakalem yazdı-

ğı bir kâğıdı dörde katlayıp zarfladı ve üstünü yazıp yana

tarafa bıraktı. Başka bir kâğıt daha aldı, ona da dura dü-

şüne bir şeyler yazdı ve öteki zarfa koydu; onun da üstü-

nü yazdı. Zarflar elinde, kalemi çantaya attı ve dönüp

otobüse baktı: Muavin ön camı siliyordu. “Oh” diye mı-

rıldandı, “işte bu çok iyi.”

Bir çalım kalkıp bavulu emanete bıraktı.

Dönüp, otobüse bir daha baktı: Oğlan ön camı bitirmiş

olmalıydı ki şimdi yanlara geçmişti.

“Mehmet, kolay gelsin.”

“Sağ ol hocenim, buyur. ”

“Senden bir şey istesem?”

“Emrin olur aba!”

Zarfları uzattı, “Bunun biri Gürkan Bey‟e, öteki de Me-

tin Bey‟e… Verir misin?”

“Helbet.”

“Ama yalnızca sen, kendi ellerinle yani...”


363

Mehmet, hiç düşünmeden, buna da “Temam

hocenim.” dedi.

Oğlanın okuma yazması olduğunu biliyordu: “Hangi

zarfı kime vereceğin üzerlerinde yazılı zaten.”

“Gördüm aba.”

Belgin, zarfları büküp özenle cebine yerleştiren Meh-

met‟e sevgiyle baktı: “Ne zamana döneceksiniz bugün?”

“İkiye doğru.”

“Tamam, o vakitte açık olur. Okula sapıver olur mu?”

“Temam.”

“Sağ ol. Ha Mehmet, sen iyi bir insansın. Bunu biliyor

muydun hiç?”

Oğlan, nedenini pek anlayamadığı bu küçücük övgü-

den mayışıp, baka kaldı.

Garajdan hızla çıktı ve hükümet konağı yoluna geçip

yürümeye başladı.

Konağın önü bugün de kalabalıktı. Karşı duvarın önü-

ne yerleşen arzuhalcinin daktilosu yine şak şuk ötüyordu.

Fotoğrafçı da yine makinenin kara çuvalına başını sok-

muş poz alıyordu. Durdu ve saatine baktı: Dokuza on

vardı. “İyi” diye mırıldandı, “Başına taş düşesice gelmiş-

tir gari.”


364

Merdiveni ağır ağır çıkıp sütunlu eşiği geçti ve Milli

Eğitim Müdürlüğü bölümünü buldu. İşte, „MÜDÜR‟ ya-

zan kapının önündeydi artık. Derin derin soludu ve kapı-

yı tıkladı, ancak beklemeden kola basıp içeriye daldı.

Müdür, „kim bu ukala be‟ demeye kalmadan, dün taciz

ettiği kadını karşısında bir yontu gibi dikilmiş görünce,

ağzı açık dondu kaldı. „Sürecin bu denli hızlı gelişeceğini

asla öngörmemiştim‟ diye düşündü, bir solukta toparla-

nıp şaşkın şaplak arkasına yaslandı.

Belgin, elini çantasına soktu. Garajda hazırladığı kâğıdı

çıkarıp masaya doğru iki adım attı ve eğilip müdürün

önüne doğru iteledi. Aynı hızla bir adım geriye çekildi ve

beklemeye başladı.

Adam, kaşlarını çattı ve birkaç saniye, bir kâğıda bir de

Belgin‟e anlamsız anlamsız baktı. Ani bir çalımla kâğıdı

alıp okumaya başladı. Bir solukta bitirdi ve yeniden arka-

sına yaslandı. Bu kez sırıtıverdi ve Belgin‟i iki soluk hın-

zırca süzdü. İçinden, „adın değil sanki bir taş‟ dedi ve eği-

lip kollarını masaya dayadı.

Sözde, en ciddi tavrıyla, “Sen” dedi, “bu kararından

emin misin Hoca Hanım?”

“Evet.”

Müdür, gelişmeden hoşnut, “İyi...” dedi, ancak bu kez,

sözde ağırcanlı olayım derken, çelişip gülümsedi, “Dilek-

çeni derhal işleme koyuyorum.”


365

Bir anda içi kalgımaya başlayan Belgin‟in sanki bir taş

gelip midesine oturuverdi. Çantasını omzuna attı ve elle-

rini göbeğinin üstüne koyup derin bir soluk aldı.

Müdür, kasılarak sırtını dikleştirdi, “Bir diyeceğiniz

varsa...”

Belgin, ellerini midesinden çekti ve dimdik durup “Ba-

kın Müdür Bey.” dedi, “Ama beni iyi dinleyin.”

Adam, alayla “Ee!” deyip sırıttı.

“Siz beni alt ettiğinizi sanıyorsanız, öyle mi? Nah etti-

niz! Ben sizi satın alan başkan bozuntusuyla kocam ola-

cak pisiği bile affettim ki onlar size göre az buçuk adam

sayılırlar adam! Oysa siz... Öf... Lağımda karpuz çekirde-

ği bile etmezsiniz, anladınız mı?”

Hızla arkasını döndü ve tok adımlarla çıkıp gitti.

*

Belgin‟in kapısı kapalı ve perdeleri de çekikti. Belli ki

erkenden çıkmıştı bugün.

Çeşmeyi geçerken, “Ne soğuk.” diye mırıldandı ve ce-

ketinin yakasını kaldırdı. Dereye vardığında, deli kavağın

dalları acı yelde sağa sola dönüp duruyordu. Yaptığı ya-


366

kıştırmayı anımsayınca, “Ah deli kız” dedi, kavağa bakıp,

“Ne büyük işler açmışlar başına.”

Bugün nöbetçi Nadi‟ydi ve sıkıca giyinmiş, avluda sa-

ğa sola, aşağı yukarı dolanıyordu. Öğrenciler yine şen

şakraktı ve bağıra çağıra oynuyorlardı. Her mevsimin

kendine özgü oyunları vardı ve bu aylarda tutulanlar ise

çokça kovalamaca ağırlıklı olanlardı.

Nadi‟ye selam verip doğruca öğretmenler odasına geç-

ti. Zil ha çaldı ha çalacaktı, ama Belgin burada değildi.

Hemen dışarıya çıktı.

Hiçbirine geç kalmazdı, ama bu törende yoktu işte.

Öğrencileri girerlerken Gürkan‟a yaklaşıp, “Müdür Bey”

dedi, “Belgin izinli mi?”

“Yo. Değil, ama daha gelmedi.”

Dünü anımsadı, içinden “Umarım Gürkan‟ın da aklına

gelmiştir.” diye geçirdi: “Hasta olmasın?”

“Olası ama… Birazdan Semih‟i gönderip baktıralım.”

Törenlerde, çokça eşikte beklemeyi yeğleyen Semih,

onlar geçerken bir adım uca kaydı.

Gürkan dönüp, “Semih, Hoca Hanım gelmedi.” dedi,

“Gidip bir bakıver olmaz mı?”

“Başüstüne müdürüm. Hemen mi?”

“Hemen.”


367

Eliyle bir „tamam‟ göstereni yapan Semih, ceketinin

yakasını kaldırıp yola koyuldu.

Genelde, pazartesi töreninden sonra öğretmenler oda-

sına uğranmaz ve doğruca dersliklere gidilirdi. Metin de

dersliğine doğru yöneldi. İki üç adım attığı anda arkasın-

dan yetişen Gürkan‟la birlikte yürümeye başladılar. Mü-

dür, belli ki varıp Belgin‟den doğan boşluğu dolduracak-

tı.

Metin‟in sınıfı önünde birbirlerine iyi dersler dileyip

ayrıldılar.

Birinci dersler çoğunlukla Hayat Bilgisi olurdu. Birinci

sınıflarda ise, bu derste daha çok, basit gözlemler ve de-

neyimler paylaşılırdı. İşlenen konu bir iki cümle ile özet-

lenir ve çalışma defterlerine yazdırılırdı. Son cümleyi de-

netlerken Metin‟in kapısı çalındı ve Gürkan girdi. Yüzü

asıktı ve alın çizgilerine bakılırsa, oldukça düşünceliydi

de.

Metin, Gürkan‟a doğru bir adım atıp, “Hayrola Müdür

Bey!” dedi.

“Evde değilmiş ve kapısı da kilitliymiş.”

Metin, önce ne olduğunu pek anlayamadı, ancak algı-

sını tümlediği anda yüreği de çarpmaya başladı, “Ya!”

dedi kaygıyla ve ekledi: “Haber vermeden nereye gider

bu kız yahu!”

“Asiye, Afyon‟a gittiğini söylemiş...”


368

Anlaşıldığına göre Semih, kapının kilitli olmasıyla da

yetinmemiş ve iyice soruşturup öyle gelmişti.

“Allah Allah!”

Milli eğitim müdürü ile Belgin‟in arasında geçenleri bir

anda anımsayan Gürkan, kaygılı bir merakla, “Metin

Bey” dedi, “neler oluyor böyle?”

“Ah Gürkan Bey, bir bilebilsem!”

*

Son dersin bitimine on dakika anca vardı. Metin, artık

ilgileri dağılan öğrencilerine bir oyun kurmuş oynatıyor-

du. Bir gözlem oyunuydu bu, daha çok arkadaş tanımına

değgin.

İstekli bir çocuğun ortaya çıkıp ebe olması ve gözleri-

nin bir yağlıkla bağlanmasıyla oyun başlardı. Yine, istekli

başka bir çocuk da varıp ebenin karşısına dikilir ve bek-

lerdi. Onu yoklayarak, koklayarak ya da başka başka bi-

çimlerle tanıyabilen ebe oyunu kazanır ve sınıfça alkışla-

narak ödüllendirilirdi. Bu kez bulunan çocuk ebe olur ve

böylece oyun sürer giderdi.

Kapı çaldı ve gelen Semih‟ti. Bir zarf uzatıp, “Hocem”

dedi “sana.”


369

“Sağ ol Semih.”

Zarfta, adını gösteren yazı tanış birinindi sanki: Yüreği

atmaya başladı. Yönetimi Nuray‟a bırakıp masaya geçti

ve oturdu. Ellerinin titremesine egemen olmaya çalışırken

zarfı açtı ve çıkardığı kâğıdın katlarını düzeltti. Gördüğü

şey karşısında neredeyse gözleri yerlerinden fırlayacaktı.

Birkaç satırlık yazıyı bir solukta okudu ve yüreği ağzında

bakakaldı:

“Metin‟im,

Böyle apar topar gittiğim için ne olur beni affet.

Ben bugün gidip istifa ettim, çünkü başvuracağım baş-

ka hiçbir umarım kalmadı.

Değilse belanın bir ucu gelip seni de bulacaktı. Buna

asla razı olamam... Asla, ama asla!

Eğer sana haber verseydim kesinlikle engel olacağını

biliyordum. Çok özür dilerim.

Birkaç gün sonra sana yine yazacağım.

Hoşça kal sevgilim, hoşça kal!

Belgin.”

Dolukmaya ve gözleri sulanmaya başlarken başını

avuçları arasına aldı ve düşünmeye başladı.

Yine kapısı çaldı.


370

Bu kez gelen Gürkan‟dı: Yüzü sapsarıydı ve elinde bir

kâğıt tutuyordu.

Zar zor kalkabilen Metin, neredeyse fısıltıyla, “Sana da

mı Gürken?” dedi, önündeki mektubu gösterip.

“Evet. İstifa etmiş.”

“Öyle.”

Gürkan, elindekini uzatıp, “İstersen...” dedi, “bir de

sen bak.”

Metin, kendine değgin mektubun üzerine elini koyup,

“Yoo Müdür Bey!” dedi, “Yo, zaten buraya her şeyi yaz-

mış.”

Birkaç saniye birbirlerine baktılar.

Artık toparlanma gereği duyan Gürkan, “Eşyalarını”

dedi, “Asiye‟ye vermemi istiyor.”

“Ama...”

“Sanırım, bir daha köye gelmek niyetinde değil.”

Metin, titreyen ellerini arkasına saklamaya çabalarken

içine çekiverdiği soluğunu geri verip, “Sanırım.” diyebil-

di. Yazık dense hüngür hüngür ağlamaya başlayacağın-

dan emindi artık.

Zil çaldı.


371

Bir an durup Metin‟e kaygıyla bakan Gürkan, çocukları

dağıttı ve ardından, “Metin, az sonra geleceğim.” dedi ve

çıktı.

Son bir çabayla geçip sandalyeye oturabilen Metin,

masaya abandı, ellerini mektubun üzerine koydu ve eği-

lip alnını dayadı.

Mektupla Belgin‟in, Belgin‟le deli söğüt dallarının

harmanlanıp uçuşmaya başladığı anda ortaya çıkıveren

Otçu Sofu‟nun imgesi, “Oğlum” diyordu, “aç kurttan ür-

ken koyunun tırnakları kopuncaya kadar kaçtığını daha

bilmiyor musun sen?”

“Ama baba! Belgin bir koyun değil ki!”

BİTTİ

Elveda Deli Söğüt…222 Elveda Deli Söğüt Şaban Şimşek 3 bir duyguyla yüreği atmaya...

Documents

Transcript of Elveda Deli Söğüt…222 Elveda Deli Söğüt Şaban Şimşek 3 bir duyguyla yüreği atmaya...