liburuakmusikanobedadeak

www.elkar.com 2009ko udazkena, 17. zenbakia

UnaiElorriaga

Kolaborazioak:Anjel Lertxundi, Igor Elortza, Harkaitz Cano, Aitziber Iartza

BABELCABE EN LA LIBRERÍA

UnaiElorriaga

“Diktadurak pasatzen dira baina esentziak bertan dirau”

Kolaborazioak:

Gozatu txartela!Hau irakurtzen ari bazara badakizu

irakurketa plazera dela. Liburuzaleok go-zatu egiten dugu gustuko liburu bat ira-kurriz. Informazioa, emozioak, denbora-pasa, ezinezko bizipenak, bidaiak, jakin-duria... bakoitzak daki zer irakurriz goza-tzen duen gehiago.

Plazer hori modu atsegin eta erraz ba-tean eskura jartzea da elkar liburu dendasarearen konpromisoa. Eta helburu ho-rren lagungarri tresna garrantzitsu bateskaintzen du: elkar txartela.

Irakurketaren gozamen hori areagotze-ko giltza da elkar txartela, hainbat ate ire-kitzen dituen giltza: % 5eko beherapenaliburu guztietan (legeak baimentzen duenhandiena, ikasliburuak kanpo), % 10ekoaeuskal musikan, elkar aldizkaria etxean,zuzeneko informazioa elkar aretoko egi-tarauaz, puntuak opari erosketa bakoi-tzean, 100 produktu baino gehiago etengabeko promozio-an...

Baina giltza horren erabilpena guztion esku dago. Adibi-dez, erosketak eginez lortzen diren puntuek hurrengo urtekoekaina arteko iraupena daukate, eta puntuen jabe diren as-kori epea oharkabean agortzea gerta daiteke. Jakina da gus-tuko liburua eskuetan eta musika ona entzunez denbora he-gan doala. Baina ez dadila izan puntuak liburu edo musikabihurtu gabe geratzeko arrazoia. Erne beraz epeekin.

Irakurketak saria du. Gozatu zureaz!

¡Disfruta la tarjeta!Si está leyendo ésto, es que comparte el

placer de la lectura. Los amantes de loslibros disfrutamos con la lectura de un buenlibro. Información, emociones, entreteni-miento, vivencias imposibles, viajes, conoci-mientos... cada lector goza de la lectura a sumanera.

Favorecer el acceso a esa fuente de placeres el objetivo y compromiso fundamental deelkar, y para ello dispone de una importan-te herramienta: la tarjeta elkar.

La tarjeta elkar es la llave que abre nume-rosas puertas al disfrute de los libros y lalectura: 5 % de descuento en todos los libros(el máximo que permite la ley, excepto loslibros de texto), 10 % de descuento en lamúsica vasca, la revista elkar en su domici-lio, información exclusiva de la programa-ción de elkar aretoa, obtención de puntosen cada compra, más de 100 productos en

oferta permanente...Elkar regala la tarjeta, pero el buen aprovechamiento de

la misma depende de los usuarios. Por ejemplo, los puntosse acumulan durante un plazo de tiempo limitado, quecaduca en junio del año siguiente a la realización de la com-pra. Si bien es cierto que, con un libro en las manos y buenamúsica de fondo, el tiempo vuela, que no sea motivo paradespistarnos sin beneficiarnos de esos puntos canjeablespor más libros, por más música, por más placer.

Leer tiene premio. ¡Disfrútelo!

3

SARRERA

ARRASATEErdikokale 14 943 79 78 29

BAIONAArsenal plaza 559 59 35 14

BERGARAIbargarai 12 943 76 40 50

BILBOLicenciado Poza 1494 443 47 08

Iparragirre 2694 424 02 28

Zamudioko atariaZazpikale94 416 14 50

DONOSTIAFermin Calbeton 21943 42 00 80

Fermin Calbeton 30943 42 26 96

Bergara 6943 42 63 50

GASTEIZSan Prudencio 7945 14 45 01

Apraiztarrak 1Campus945 14 16 70

HERNANIKale Nagusia 30943 55 15 37

IRUÑEAComedias 14 948 22 41 67

Larraona z/g Golem eraikina948 17 55 38

TOLOSAArostegieta z/g 943 67 35 33

IRUNColon pasealekua 8 943 63 17 26

Kontseilu editorialaEli Betelu eta Mikel ArrizabalagaL.G./D.L. SS-598/06 el

kar

libur

u de

nda

sare

a

Zer kontatzen du Londres kartoizkoa danobelak?Gizarte batean dagoen egoera kontatzen du.Gizarte horretan diktadura bat egon da etadiktadura ostekoa gero. Protagonista jakinbatzuk ditu, neba-arrebak: arreba aspaldidesagertu zen, diktadura sasoian. Pertsonaiahorien bitartez kontatzen da zer gertatu den, zediktadura mota egon den eta diktadurarenostekoa zelakoa izan den, nola dagoen egoerakonpondu barik.Nobelaren zati handi bat ez da teilatuetatikjaisten. Zergatik teilatuak? Herri guztiek dauzkate berezitasunak. Orainmodan dago esatea ez dagoela kulturarik,denak garela herri txiki globalizatu bat, ezdagoela berezitasunik, internetekin denok gare-la berdinak... eta hurrengo pausoa da esateamunduko hiritar garela. Hori esanda gusturagelditzen dira batzuk; intelektual itxura ematendute gainera. Hori beste diktadura mota batiruditzen zait, diktadura kulturala –diktaduraintelektuala beharbada.Nik berezitasunak nabarmentzea nahi nuen etahorietako bat da herri hori teilatuetan biltzendela, batzarrak ere teilatuetan egiten ditu.

Diktadura batek, batez ere kanpotik datorrene-an, gehienetan egiten duen lehenengo gauzeta-ko bat izaten da berezitasun horiek ezabatu,eta hain zuzen, hori gertatzen da: diktadurak ezdu teilatua kontrolatzen, ez du ulertzen, ez dakizer gertatzen den hor; hori ezabatu behar duberaz, hori deuseztatu.Horrez gain, teilatuetatik beste ikuspegi batdago, mundua beste modu batera ikusten da...Hainbat motibo dago teilatuetan gertatzeko.Herri baten bereizgarriak aipatu dituzu bainazuk hainbat lekutatik hartu dituzu. Nola joka-tu duzu?Argi neukan diktaduraren esentziari buruz hitzegin nahi nuela, ez diktadura jakin batez. Azkenbatean diktadura gertatzen da, pasatzen da,baina esentziak bertan dirau. Ematen du bizigarela demokrazia batean, trankil, diktaduragertatu dela eta gainditu dugula, eta ez da egia.Gaur egun edozein armadatan edo hainbatsektore politikotan dagoen pentsaera beldur-tzeko modukoa da. Interes ekonomikoak edomilitarrak edo dena delakoak badira, ez dutedudarik egingo behar dena zapaltzeko.Horregatik azpimarratzen da diktaduren oste-an nola militarrei, politikariei, inguruan ibili

diren guztiei, ez zaien ia ezer gertatzen.Esaterako, denok ikusi ditugu Palacio de laMonedan tankeak; Pinochet, ordea, zerga kon-tuengatik harrapatu nahi zuten, Franco oheanhil zen, Ruandako sarraskigile batzuk Parisenbizi dira... Oso merkea da diktadura bat sor-tzea eta pasatzea.

Zure liburuetan orain arte samurtasuna nagu-sitzen zen, orain berriz, gai oso gogorrak: tor-turak, desagertuak... Zergatik pauso hori, zerkbultzatu zaitu?Ez dakit, beharbada adinak edo irakurketek...Askotan galdetzen da literaturak zerbaiterakobalio ote duen eta nik beti nioen literaturak ezduela ezer aldatzen, jolasa dela eta jolasakidazten nituen. Baina… ni pertsona bera izangonintzen irakurri dudana irakurri izan ez banu?Ez dakit ze liburuk egin nauen ni naizen modu-koa edo ez dakit liburu multzo batek eginnauen edo irakurri dudan guztiak, baina ezbanu ezer irakurri beste pertsona modu bat

4

UNAIELORRIAGA“DIKTADURAK PASATZEN DIRA BAINA ESENTZIAK BERTAN DIRAU”

“Irakulearen harridura piztunahi izan dut”

5

izango nintzen. Ez dakit literaturak zerbaitera-ko balio duen, baina pertsonak aldatzen ditu,eta nik uste dut hor ere ahalegin bat egin behardela. Gero eta konbentzituago nago gizartea-rentzat, ondoren datozenentzat, gure herrirakoeta herrigintzarako ez dela hain gauza ezdeusa.Esana duzu liburu hau prestatzeko psikiatrikobatean lan egin zenuela.Diktadura bat errealitate bihurtutako paranoiada. Hau da, psikotikoaren elementuetako batjazarpen sentimendua da: beti uste du harra-patu egingo dutela, torturatuko dutela, edohil, edo kartzelaratu. Hori psikotiko askok dau-kate, eskizofreniko gehienek. Bada, diktaduraparanoia erreala da: jendeak uste du agenteakatzetik dauzkala, grabatzen, telefonoen bestealdean... Eta askotan hala da, egia da. Kasuhorretan gizartea bera bihurtzen da paranoiko.Horrez gain, diktadoreen burmuinak aztertuzgero, argi ikusten da hor gaixo psikikoak dau-

dela: hainbat psikotiko modu, psikopatak,neurotikoak… Honetaz guztiaz irakurrita askoikas nezakeen, baina gaixoak eurak ere ezagutubehar nituen, eta eurekin lanean egon nintzen.Zure idazkeran aldaketa nabarmena dago.Liburu honek eskatzen zuen idazkera da edozure estilo berria?Bietatik apur bat: estilo berria da baina libu-ruak ere eskatzen du. Orain arte hiru liburuegin ditut, nahikoa estilo markatuan.Kritikariek-eta esana dute nire liburuetako edo-zein pasarte irakurri eta arin igartzen zela norzen idazlea. Hori ondo dago, baina uste dutliteraturak daukan baliorik handienetakoa delairakurlea harritzea. Behin eta berriro estilo ber-bera eta gai antzekoak jorratzen baldin baditu-zu, nekez harrituko duzu inor. Baneukan gogoaharridura hori pizteko berriz, eta deliberatunuen gaia, egitura eta pertsonaiak errotik alda-tzea. Honen moduko gai gogor batekin beharnuen estilo zorrotzagoa, zuzenagoa. Probaasko egin nuen, topatu nituen tonua eta aho-tsa, eta ekin nion. Hori da niretzat gauzarikinportanteenetariko bat: kontatzeko ze ahotserabili.Liburu honen egitura berezia da oso. Hasiaurretik erabakita zegoen edo arian-ariansortu zaizu?Askotan galdetzen didate idazle batek nolaprestatzen duen liburu bat. Idazle batzuekdiote liburua hasi eta liburuak berak eramaten

dituela, ez dakitela nora helduko diren. Ez danire kasua, nik aurretik daukat oso-oso ondopentsatuta. Egongo da xehetasunen bat bide-an harrapatu dudana, baina, egitura batezere, hasiera-hasieratik daukat prestatuta.Oraingoan, liburuaren azken esaldia hasieratiknekien. Liburuaren letra bat idatzi aurretiknekien ume horrek hori esango zuela amaieran.Badago polizia-nobela bat txertatua nobelan.Zer da, generoari egindako omenaldia, paro-dia, jolasa?Denetarik apur bat. Agatha Christie, SherlockHolmes eta halakoekin ikaragarri gozatu duteta nahi nuen halako omenaldi txiki bat egin,baina ezin da omenaldi seriorik egin parodiarikegin gabe; azken batean, denak dira oso antze-koak eta, sakonean begiratuta, oso egiturabarregarria daukate.Jolas moduko bat ere egin nahi nuen. Lehen,zenbaitetan, barre ere egiten nuen idazten arinintzen bitartean eta pentsatu nuen ezin nuelahori galdu. Hor badago pertsonaia bat, Mr.Mallowan. Berarekin izugarri gozatu dut.Amaierako eskerretan sagar erre bi eskaini diz-kiot, hari esker gozatu dudana aitortzeko.

Jorratu dituzun gaiak jorratuta kazetarienpolitikari buruzko galderak etorriko zaizkizuagian. Horretarako prest?Lau urte eman ditut liburu honekin, hausnarke-ta oso luzeak egin ditut liburu honen eta gaihauen inguruan, asko irakurri eta ikusi dut, etaseguru asko, ez da egongo aurretik erantzun ezdudan galderarik. Galdetuko dizkidate gauzagogorrak, baina egia esan, gogoa ere badaukatzuzen erantzuteko. Batzuetan ematen du apurbat itzurian zabiltzala eta ez da hori. Ez duzu-nean erantzuten, ez da jarrerarik ez daukazula,baizik eta zuk daukazun iritzi hori zortzi mila

aldiz entzun duzula. Zertarako errepikatukoduzu, baten batek zu sailkatzeko? Azken bateanhori da nahi dutena, zu sailkatu. Nik apur batkanpotik ikusi nahi ditut gauzak, inongo gizar-te-multzotan sartu barik.Liburu honetan ahalegin handia dago mani-keismoan ez jausteko: alde batekoak biktimakdira eta besteak borreroak, baina biktimek erebadauzkate euren kontrako gauzak, eurenborreroak, elementu epelak eta traidoreak; etakontrakoek ere badauzkate euren seme-alabaketa bilobak, errugabeak beharbada... Dena ezda zuria edo beltza. Kazetariek hori da nahidutena askotan.Aurreko zure lan bat film bihurtu zen. Londreskartoizkoa da liburuak emango al luke horreta-rako?Irakurri duten batzuek esan didate nire lauliburuetatik hau dela pelikula bihurtzeko ego-kiena, beste batzuek, aldiz, oso konplikatuadela horretarako. Auskalo. Eta berdin dit.Sortzen bada, emango dizkiet eskubideak,emaitza ikusiko dut eta listo. Orain hobeto eza-gutzen dut mundu hori eta ez zait gehiegi gus-tatzen. Artetik gutxi dauka azkenean.Amaitzeko udazkenerako irakurketa gomen-diorik?Roberto Bolañoren 2666 liburukotea. Edobeste txikiago bat: Corman McCarthyren TheRoad, (La Carretera gaztelaniaz) benetan bitxia,eta harritzekoa.

LIBURUAK

“Baliteke literaturak pertsonak zerbait aldatzea,gizartearentzat ez izatea haingauza ezdeusa”

“Modan dago esatea ezdagoela kulturarik, mundukohiritar garela. Esango nukediktadura kulturala dela hori” Arratsaldero igotzen da Phineas, bere

lagunekin, hamazazpigarren teilatura,handik bakarrik ikusten baitira herriko bisarrerak batera: errepidea eta tren-gelto-kia. Itxaroten daude, izan ere, uda hone-tan iritsi beharko lukeen norbaiten zain.

Erabat amaitu ez den diktaduraren ondo-rengo garai lanbrotsuan, krudelkeriarenoroitzapena jaso eta gorde nahi dute per-tsonaiek, beren zauriak behingoz ixteko,tiraniaren zerbitzariek zirrikitu guztiak itxi-rik dituzten arren.

Irailean iritsiko da Londres kartoizkoa daliburu dendara.

LONDRES KARTOIZKOA DA

Unai Elorriagaelkar / elkar fundazioa

6

LIBURUAK

Cuando en 1985 publicó la novelaNesnesitelná lehkost bytí (‘La insoportable levedaddel ser’), aparecida en francés un año antes y enla cual vaticinaba la pervivencia sine die de losregímenes comunistas europeos, quién le iba adecir a Milan Kundera (Brno, 1929) que apenasveinte años después el Estado en el que nació(Checoslovaquia) habría dejado de existir, queel primer presidente de un nuevo Estado (laRepública Checa) sería Václav Havel y que elsegundo presidente (Václav Klaus) se declararíaadmirador de Margaret Thatcher. Kundera noha triunfado como adivino, pero sí como escri-tor: es, sin duda, el novelista checo con mayorreconocimiento internacional y uno de los“grandes” de la literatura universal contempo-ránea, como lo demuestra el hecho de no haberlogrado el premio Nobel. Reside en Franciadesde 1975 y tiene la ciudadanía francesa desde1981. Durante sus primeros años de exilio con-tinuó haciendo literatura en checo, pero desdela década de los 90 es escritor en lengua france-sa. En 1989 se levantó la prohibición de suslibros en su país natal. Desde entonces, haautorizado con cuentagotas la reedición de susnovelas en checo, siempre en la editorialAtlantis. Por sorprendente que pueda parecer,Nesnesitelná lehkost bytí (‘La insoportable levedaddel ser’, 1984) fue (re)editada en 2006, es decir,diecisiete años después de la caída del muro deBerlín. En 2007, Kundera fue galardonado conel Premio Nacional de Literatura de laRepública Checa, pero no asistió a la entregadel mismo, arguyendo motivos de salud.

Además de la ya citada Nesnesitelná lehkost bytí,Kundera ha escrito otras novelas: Zert (‘Labroma’, 1965), Zivot je jinde (‘La vida está en otraparte’, 1969), Valcík na rozloucenou (‘La despedi-da’, 1975), Kniha smíchu a zapomnení (‘El libro dela risa y el olvido’, 1978), Nesmrtelnost (‘Lainmortalidad’, 1988) y, ya en francés, La Lenteur(1994), L’Identité (1996) y L’Ignorance (2000).

Asismismo, es autor de un libro de relatos(Smesné lásky ‘El libro de los amores ridículos’,1968) y de diversos ensayos (L’Art du roman,1986; Les Testaments trahis, 1993; Le rideau, 2005;Une rencontre, 2009). En menor medida, haescrito también teatro (Jakub a jeho pán ’Jacquesy su amo’, 1981) y poesía.

Las novelas de Kundera son un híbrido en elque la ficción se desliza a menudo hacia el géne-ro ensayístico y acogen una gran cantidad derecursos: la ironía, la abundancia de vocesnarrativas, la mezcla de elementos reales y ficti-cios, la digresión, etc. Kundera adopta el papelde narrador omnisciente que no quiere dejar enel texto ningún cabo suelto, por lo que no sólonos cuenta lo que les ocurre a los personajes,sino que además nos ofrece las reflexiones deéstos derivadas de tales acontecimientos. Es tanprofundo su análisis de la condición humana,que al lector le resulta fácil identificarse con talo cual personaje y, en su sentido etimológico,compadecerlo.

Karlos Cid AbasoloTraductor

MILAN KUNDERAUN CHECOEN PARÍS

EL LIBRO DE LA RISA Y EL OLVIDOMilan KunderaSeix Barral

LA BROMAMilan KunderaBooket

LA INSOPORTABLELEVEDAD DEL SERMilan KunderaTusquets

IZATEAREN ARINTASUNJASANEZINAMilan KunderaAlberdania - Elkar

7

MADRIDARDE

A pesar de sus restaurantes chic et choc deChueca, a pesar de su CaixaForum y su CasaEncendida (la casa de cultura tomó prestadopara su nombre un verso de Luis Cernuda),Madrid sigue siendo esa olla de lentejas de Lasbicicletas son para el verano a la que cada inquilinohurta una pequeña cucharada en la cocinaantes de ser servida en el salón –ya puro caldosin tropiezos–. Han mermado los cafés y sus ter-tulias han sido desplazadas por las conversacio-nes a ultramar de los locutorios o la conspira-ción callejera de jóvenes subsaharianos. El anís agranel ha dejado paso al té paquistaní. Perosiempre nos quedará (¿siempre?) La Venencia, enla calle Echegaray, con su aroma de anteguerra,su madera vieja y sus polvorientas botellas defino y de jerez.

Uno echa de menos, eso sí, a ese padre de Lasbicicletas… de Fernando Fernán Gómez, brome-ando con sus hijos sobre el futuro mientras setoman una horchata y no han de preocuparsetodavía por canjear vino aguado por bacalao:sábanas blancas en los patios, luminosidad; aúnno ha llegado el alzamiento, aunque se presien-ten los cuarenta años sombríos (“A saber cuándohabrá otro verano” rezonga este sensato padrede familia). También a la película de Chávarriasoma la mítica cuesta de Moyano, sus casetasllenas de libros que harán las delicias de cual-quier sumiller literario. Daremos allí con algúnlibro de bolsillo de Javier Marías, anglófilo impe-nitente y madrileño de pro: Todas las almas,Corazón tan blanco o El hombre sentimental, novelaque acaba con un suicidio en Madrid. Maríasnos describe cómo “caía la lluvia como cae tan-tas veces en la despejada Madrid, uniforme ycansinamente y sin viento que la sobresalte,como si supiera que va a durar días y no tuvierafuria ni prisa” y se permite ironizar con ciertasverdades que irritarán a más de uno: “Oye, dilesque San Sebastián es una ciudad que la hicimoslos madrileños, cojones, que íbamos a veranearallí y se la empaquetamos a los del lugar con lazoy todo, si no de qué iba a ser tan bonita”.

El de Las bicicletas… era un Madrid más apaga-do que años después buscaría la transición enlas luces de neón y en las chaquetas rojo-alternede las películas de Almodóvar. La lucha entreAquel Madrid que cantaba Conchita Martínez yEste Madrid que cantaba Leño. Aún hay baresque pinchan canciones de la movida, más allá dela geografía de Alaska. Han cantado a Madrid:Mecano, Burning, Barón Rojo, Mikel Erentxun,Antonio Flores (“el mar dentro de un vaso deginebra…”). Bitoriano Gandiaga le dedicó todoun libro de poemas: Uda batez Madrilen. Ariel Rotveía Geishas en Madrid e incluso Nat King Colepopularizó una romántica melodía dedicada ala ciudad. Mucho antes de que Raúl GuerraGarrido reivindicase que La Gran Vía es NuevaYork, Radio Futura vislumbró el primer africanoque recorría la espina dorsal del centro madrile-ño: “tras un signo de vida voy, no sé quién soy,ni dónde nací…”. Por mucho que Luis Antoniode Villena afirme en uno de sus libros que Madridha muerto, los noctámbulos gozarán de la nochede Madrid.

Imposible no sentirse vigilado por los espíritusde Lope, Góngora o Cervantes. Imposible olvi-dar el Madrid de Valle Inclán y su Max Estrella ola iniciática El árbol de la ciencia de Pío Baroja.Imposible no recordar Tiempo de silencio de LuisMartín Santos. Imposible no gozar y sufrir vien-do cómo se las gasta la ciudad con algunos queacuden a ella para probar suerte (lean el dieta-rio Liquidación por derribo de Miguel Sánchez-Ostiz). Madrid, como todo centro político quese precie, es una ciudad querida y odiada a par-tes iguales: Javier Cercas, en su obsesiva cróni-ca sobre el 23-F Anatomía de un instante, radiogra-fía algunos de los eventos claves que se desarro-llan en el pérfido estómago del poder.

Amanece en Madrid y la ciudad nos obsequiainesperadamente un momento irreal. A desho-ras, toda calle de toda gran ciudad puede brin-darnos un momento íntimo: “Tras un signo devida voy, no sé quién soy, ni dónde nací…”.

Harkaitz Cano

HIRIADNA

8

LIBURUAK

Etxeparek dio: “Erregeren adbokatu bidezkoeta nobliari, birthute hon guziez konplituyari,bere iaun eta iabe Bernard Leheteri, BernardEtxerapekoak, haren zerbitzari xipiak, gogohonez goraintzi, bake eta osagarri”.

Axularrek dio: “Ene iaun Bertrand deEchaus, Tursko Arzipizku, Frantziako lehenbi-ziko erremusinari: ordenako aitonen seme,eta erregeren Konseillari famatuari, Zerukoloria (…) Zure zerbitzari ttipiena eta obliga-tuena”.

Gaur inork ez luke horrelako eskaintza bihu-rri gehiegizkorik idatziko, baldin ez bada keinugisa eta ironiaren bidetik. Etxepareren edoAxularren eskaintzok, ordea, garai baten ispilusozial eta literario gardenak dira, eta mezena-sen batek emandako laguntza ekonomikoa etababes politikoa eskertzea dute helburu.Aldatuko dira garaiak, aldatuko dira estiloak,aldatuko da eskaintzaren luze-laburra, bainaeskaintzon oinarrian eskema bera ikusten daguztiz gehienetan: idazleak esker oneko ager-pen publikoa egiten dio norbaiti, bainakomenigarria da La Rochefoucauldek zioenagogoan izatea: gizaki gehienen esker onak

onura gehiago lortzeko gogoa ezkutatzen du.Kortesiazko orrian, eskaintza motz-motz

bat. A.Z.ri. Mezua ez da irakurlearentzat, bainaautoreak norbaiti eskaini dion testu ezin labu-rragoak harreman baten lekuko bihurtu duirakurlea. Honek ez daki nor ezkutatzen deninizialen atzean, liburuaren azal-hegalak esa-ten duenaz aparteko gutxi daki idazlearen bizi-tzaz edo eskaintzaren motiboez.

Baina galderak egiten hasi ordez, eskaintzarierreparatu ere ez, eta orria pasatzen du irakur-ketari ekiteko.

Baina gerta liteke irakurlearen arreta eskain-tzan pausatzea. O, o, hona idazlearen ahule-ziatxo bat! Zerk eragin dio eskaintza bat jartze-ko premia? Nor ezkutatzen da inizialen atzean?Zer harreman-klase dute idazleak eta A.Z.k?Iraganeko zer zor-klasea kitatu nahi du idazle-ak eskaintzarekin, nolako faboreak eskatu nahidizkio etorkizunerako?

Jende aurrean biluztea bezalako perfomancebat iruditzen zait liburu bat eskaintzea. Bainalotsarenaz gainera, badago motibo literariobat atzera eragiten didana liburuak eskaintze-ko orduan: oso genero zaila eta arriskutsuairuditzen zait. Eskaintza bat konfesio bat da,harreman pribatu bat plazaratzen du eta afek-tibitatea jartzen du plaza publikoan: hortikdatorkio arriskua. Bestalde, laburra behar du,gutxirekin asko esan, eta sentimenduak brida-tu: hortik datorkio zailtasuna. Eta hor dagotopikoaren arriskua ere.

Hala ere, idatzi duzu eskaintza. Betiko geldi-tuko da. Baita eskaini diozunak gero salduegingo bazaitu ere. Eta liburu osoan idatzidituzun kontu guztiek baino indar gehiago du:liburuan beste ahots bat baliatu duzu zurekontuak agertzeko; eskaintzan, ordea, zuzaude, zure niaren bermea darama.

Marisa Madierik formularik konbentzionale-na baliatzen du Verde acqua eskaintzeko: AClaudio. Gerta litekeena da irakurleak ez jakitea

Eskaintza,arte bat

9

LIBURUAK

nor den Claudio, eta seguru asko ez daki, eztaere, Marisak heriotzaren ateetan bukatu zuelabere nobelaren idazketa.

Claudio Magrisek ere formula tradizionalbera baliatzen du bere Microcosmos eskaintzeko.A Marisa. Marisa hil berri da minbiziaz, bainairakurleak ez daki nor den Marisa, ez daki ezer.

Gizon batek liburu eskaintzen dio emakumebati eta alderantziz. Zirkunstantziak guztizezkutuan daude, eskaintzek ez dute deus ira-dokitzen.

Urte batzuk geroago, Claudio Magrisekidazten du:

“Nola hitz egin intentsitate bereiziko libu-ruak idatzi dituen pertsonai bati buruz, etaaldi berean bizitzako laguna izan bada, maita-sunaren irudia eta existentzia partekatuarenispilua, haren desagerpenak nire bizitza elba-rritu badu eta presente segitzen badu gauzetaneta orduetan?”.

Eskaintza batek istorioren baten hazia gor-detzen du beti bere baitan, baina bertara iris-teko zirrikitua oso estua da eta iradokitzenduen unibertsoa, aldiz, oso zabala, eskaintzaidatzi duenak eta eskaintzaren hartzaileakbakarrik ezagutzen dutena bere osoan.

Paul Theroux eta V.S. Naipaul, idazleak iza-teaz gainera, lagun minak ziren. Batek liburubat idazten zuten aldiro, besteari helaraztenzion eskaintza zein baino zein adeitsuagoare-kin. Eta alderantziz. Egun batez, bigarren esku-ko liburu-denda batean perlatxoren baten pes-kizan zebilela, Theroux-ek Naipauli eskainitakoliburu guztiak aurkitu zituen bazter batean,zabaldu ere egin gabe, gillotinatzeko premiazutenak ireki gabe baitzeuden.

Gertakari hark idazleen arteko gorroto-isto-rio gogoangarri bat eragin zuen —hemeretziga-rren mendean gertatu izan balitz duelu eta

guzti izango zituzkeena— eta, batez ere,Theroux-ek idatzi duen libururik gihartsuenaekarri du: Naipaul-ek egindako traizioa duabiapuntu —ez du Naipaul-en miseria guztiaklarrutu arteko onik—, baina, anekdotaren gai-netik, liburuak idazleen egoa du ardatz.Naipaul-en egoaren handia deskribatzen aridelarik, Theroux-ek bere egoa uzten du biluz-biluzian.

Hor daude autoreek beren irakurleei eginda-ko eskaintzak ere. Idazleak bere izena galdetudio autografo bila joan zaion irakurleari. Izenakortesiako orrian idatzi eta gero, zer jarri pen-tsatzen gelditu da pixka batez. Irakurleak arre-ta handiz begiratzen baitio, idazleari kostatuegiten zaio kontzentratzea, eta, deseroso, kon-bentzioen, formula eginen eta irakurketariburuzko metafora ezagunenen bidetik jo du.

Seguru asko, eskaintzari ez zaizkio faltatukolagun, adeitasun, irakurle leial, memoria,bidaia edo esker onez bezalako hitz eta formu-lak…

Mariasun Landak, ordea, badu eskaintzaidatzi beharrak berarekin dakartzan zalantzaksaihestu eta konbentzioak baztertzeko moduoriginal bat: kortesiazko orriari musu emaneta gero, bere ezpainen perfilaren jabe geldi-tzen da, zurian gorri, irakurlea.

Aholku bat, irakurle: eskainita daukazunlibururen bat saltzekotan bazara, erauzi ezazulehenik eskaintzaren orrialdea. Badaezpada.Idazlearen eskutara iritsiko balitz bueltan,egizu kontu zer nolako ego-zimikoa eragingozeniokeen liburua hain adeitsuki eskaini zizu-nari, eta handik aurrera zer nolako gorrotoagordeko dizun, zuri, hainbeste estimatzen zin-tuen irakurle leial horri.

Anjel Lertxundi Idazlea

10

LIBURUAK

Todos los idiomas del mundo pueden caber enuna librería, sobre todo ahora que existen laslibrerías.com, sin límites de espacio. Tambiénha habido y hay personas cuyos cerebros pare-cen estar especialmente capacitados para losidiomas. J.R.R. Tolkien, el autor de El señor delos anillos, era un gran políglota que llegó inclu-so a inventar sus propios idiomas. Parece quellegó a dominar trece lenguas, al igual que elautor de Ulises, James Joyce. La mayoría no tenemos tanta capacidad, perocualquiera puede aprender por lo menos unasegunda y también una tercera lengua. Si ade-más nos gusta leer, tenemos una buena partede terreno ganado, ya que los libros ayudan, ymucho. Con el inicio del nuevo curso retoma-mos el aprendizaje de lenguas extranjeras ypara ello hemos de completar el material en elque no deben faltar los libros.En el caso de las lenguas europeas, que suelenser la opción más habitual en nuestro entorno,la bibliografía viene clasificada según el marcode referencia europeo para las lenguas quepropone seis niveles, desde el básico hasta elde maestría (A1, A2, B1, B2, C1, C2). El kit básico del estudiante de idiomas estácompuesto por un diccionario, un libro de gra-mática, un método ó libro de texto que puede

incluir ejercicios y material audiovisual, y, ade-más, libros de lectura adecuados para cadanivel. Los centros de enseñanza anunciandesde el comienzo del curso cuáles van a serlos títulos concretos que van a completar ellote de ese año. Para aquellos que se embarcan

en el autoaprendizaje existen varios métodosintegrales para estudiar en casa compuestospor uno o dos libros y CDs que vienen presen-tados en uno o dos packs. Cualquiera que seael camino elegido, no debe faltar una lecturaentretenida, con una trama que enganche y unnivel lingüístico apropiado que anime al estu-diante a seguir leyendo.

LECTURAS GRADUADAS Las lecturas graduadas son textos adaptados alos diferentes niveles lingüísticos de los estu-diantes de lengua. Estos textos tienen, porejemplo, el vocabulario limitado o los tiemposverbales adaptados. Suele tratarse de relatosde ficción de reciente creación y de títulos clá-sicos de la literatura de escritores tan conoci-dos como Conan Doyle o Charles Dickens.Estos libros generalmente vienen acompaña-dos de grabaciones de audio, contienen ejerci-cios prácticos y un breve diccionario integra-dos en el mismo libro. Cada lectura graduadacorresponde a un nivel lingüístico específicoque viene indicado en el libro. Existen diversascolecciones de este tipo de lectura, tanto paralectores adultos como para niños y jóvenes. Una opción interesante para trabajar la com-prensión son los audiolibros. Aunque en

BABELCABE EN LA LIBRERÍA

11

LIBURUAK

número reducido, es posible encontrar títulosde autores consagrados y de publicacionesrelativamente recientes. También existe pocabibliografía bilingüe, aunque se puedenencontrar títulos interesantes como, por ejem-plo, “Take my hand” del escritor Kirmen Uribe,en euskera e inglés.

ATAJOS PARA LOS MÁS HÁBILESAlgunos objetivos de conocimiento menosambiciosos pueden encontrar la solución enlos métodos de aprendizaje rápido, que pro-meten convertir al estudiante en un perfectopolíglota en un mes, en quince días ó inclusoen siete días. Esta es una posible vía para laque parece imprescindible tener una memoriaexcepcional. En un nivel más modesto, sin pretender domi-nar la lengua, se puede llegar a manejar ciertosregistros básicos valiéndose de guías de con-versación y de guías básicas de viaje.

PARA NO PERDER NIVEL A la librería llegan enseguida las novedades delos autores extranjeros que más solicitan loslectores. Hay ocasiones en las que la versión eninglés o francés de algún libro muy esperadopor los lectores ha llegado antes que la versióntraducida al castellano. Ese ha sido el caso dela trilogía del escritor sueco Stieg Larsson, queha llevado a muchos a leer el segundo y tercertomo en francés. Algo parecido sucedía tam-bién con las entregas de Harry Potter, aunqueen el caso de este último es muy común que losjóvenes lo lean directamente en inglés, a pesarde estar disponible la versión en euskera o cas-tellano.

PARA ESTAR SIEMPRE ONLa lengua es algo vivo que va cambiando con-tinuamente. Se crean nuevas expresiones y sedejan de utilizar otras, se incorporan nuevostérminos al vocabulario mientras otros entranen desuso. Estar al día de todas esas nuevas expresiones,

las más habituales y curiosas del lenguaje colo-quial, incluidos acrónimos y recursos de SMS,es lo que facilitan dos títulos de reciente publi-cación de la editorial Pons: Word up! en inglésy A Donf! en francés. Por ejemplo, “Hastaluego” es “À plus” en francés y “I love U bb” sig-nifica “Te quiero cariño” (I love you baby). Así escomo se habla y escribe en lenguaje coloquial.Ambos libros son bilingües, (inglés/castellano,francés/castellano) y están ordenadas alfabé-ticamente al igual que un diccionario. La mayoría de los libros vinculados al conoci-miento de lenguas extranjeras presentes en laslibrerías son en inglés, francés, alemán u otraslenguas europeas. Sin embargo, a medida quela gente se anima a estudiar otros idiomashasta ahora más lejanos, como el chino o elárabe, aumenta también la bibliografía dispo-nible en dichos idiomas.

LECTURA EN IDIOMAS PARA NIÑOSEs bien sabido que para aprender una lengua,cuanto antes se empiece mucho mejor. Lospadres y madres lo saben y por ello acuden a lalibrería a hacerse con esas lecturas que garan-tizarán que el inglés que estudian sus hijos enla escuela se fije en la memoria de los niños. Laoferta de lectura en idiomas para niños escada vez más extensa: desde Geronimo Stiltonhasta Karmentxu and the little ghost de MariasunLanda, pasando por cuentos de todo tipo queademás de la versión escrita cuentan con laversión audio para escuchar, por ejemplo, enel coche.

12

Auñamendi izena jarri diozu disko berriari.Ene sortetxetik, gazte-gaztetatik ikusten nuenbeti Auñamendi. Faszinatua izan naiz mendihorretaz: han lehen elurrak agertzen ziren, etaazkenak ere joaten... eta gero, egia daAuñamendi ikusteaz Pirinioetan sartzen garela.Bertze eremu bat. Oskaseko portua igaraitendudalarik uzten dira Baxenabarreko etxeak etahan, Xiberorat jaustean, bertze arkitektura batda. Hori nahitaez, bertze mundu bat da, nahizeta euskalduna izan. Nik beti aipatzen nuenAuñamendi eta Elkarreko Angel Valdesek esanzidan “hire hurrengo diskoa izanen duk Auñamendi”.Eta egia esan, plazer handia egin zidan.Zure aurreko diskoa, Otea lili denean, 1995 urte-koa da. Hamalau urteren ondoren dator diskoberria.Ibiltzen naiz kantatzen eskuin eta ezker eta betientzuten dut jendea galdetzen “noiz aterako dukdisko berri bat?” Nik beti: eginen diat, eginen diat...Orain sori nintzen eta deliberatu dut diskobaten agertzea, Elkar etxean. Horrenbeste urte-ren buruan desafio bat emana nuen nire burua-ri: agertzen naiz bakarrik kantatzen, xirulatzen,Mixel Arotzekin kantatzen, ErramunMartikorenarekin kantatzen... Hori enetako izu-garrizko desafioa zen, eta ene buruarekin adosnaiz, ene energia guztia jarri dut horretan. Bizikipozik naiz. Badakit disko berezia dela, bainaberezitasuna ere aberastasun bat da, hain abe-rats den euskal musikan herriko kantak ere berelekua badu.

Errepertorioa nolakoa da? Kantore herrikoiak dira gehienak, salbu hiru,nihaurk eginak. Kantatzen dut xiberotarrez,baxenafartarrez eta lapurtarrez. Nik sortutako-ak xiberotarrez dira. Badira erregistratuak izandirenak: Dama gazte xarmant bat, hori Benitok etabeste anitzek ere kantatu dute, zenbait badiraezezagunak... Amaia Zubiriak kantatu zuen Uraisuririk ere hor da. Entzun orduko egin zidanbelarrira holako zer ttipi bat! Ene gustuko kan-tak dira guztiak.Zein dira kantuen gaiak?Anitz dira. Maitasuna hor da, hori da gure kan-tutegian ardatza. XIX. mendea arte anitzetan

maitasuna da gaia. Nik uste dut ezdela kasualitate bat: euskaldunak betibizi baldin bagara, nik uste beti horiizan dela, segidaren obsesio bat beza-la, izatea, beti aitzina joatea. Eta kan-tuen bidez. Enetako hori da gako bat,kantuan eta Xiberoan. Segida ematea, transmisioa, zuekburutzen duzuela bistan da diskoanere: zure alaba eta semea dituzu zure-kin batera kantari.Eta ene bi iloba! Adin batetan arigara, bide erdia egina dugu, 50 urtezbederen. Nik ikasia besteei erakusteaeta bestek egin dezan guri ikasia,transmisioa hori da. Baina gugan dahori. Eman dezagun Bereterretxerenkantorea: XV mendekoa da eta gaurbizirik da. Harrigarria da. Hori errai-ten dudalarik Parisen, erraiten dute“ez da posible”. Aho-mihiz joan diraXIX. mendera arte eta han dira lehenpaperak idatzirik izan. Hori izugarriada enetako. Eta aurrera joan behardute! Hori ene zinezko xedea da.Joanen dira, ez dut dudarik.Amaren alabak ere hor dira.Amaren alabek kantatzen dute bikantu, eta nik, Johañe semearekilankantore bat kantatzen dut. Eta geronihaurk a capella kantatzen ditut

beste zenbait. Erramun Martikorena eta MixelArotzekilan ere kantatzen dut. Instrumentuetan, nik ttunttuna eta xirula jotzendut, bistan denez, eta Pello Ramirez eta XabiZeberiok laguntzen naute bost kantoretan. Diskoaren azala Nestor Basterretxea eskulto-reak egina da.Nestorrek egin du, eta hori enetako izugarrizkosuertea da. Biziki polita da, koloreak-eta...Nestorrek Xiberoa deskubritu du duela bi urtenire eta Mixel Etxekoparren eskutik. Biziki mai-temindua da. Nestorren obra batzuk ere egitenditut, grazia hori ere badut.

JEANMICHEL

BEDAXAGAR“ENE ENERGIA GUZTIAJARRI DUT DISKOAN, BIZIKI POZIK NAIZ”

Hemeretzi kantuk osa-tzen dute Auñamendidiskoa: Horietarikbatzuk lehendik ezagu-nak eta erregistratuak

izan dira, Elizanbururen Ikusten duzu goizean,Beñat Mardoren Jaun Baruak edo Xori errexino-letak herrikoia bezala. Badira, baita ere, hiruabesti Mixel Bedaxagarrek sortuak: Barkoxeri,

Etxahun plaza gizona eta Orreagako artzainak.Diskoan kolaboratzaile talde polita izan duZuberoako kantariak. Besteak beste, ErramunMartikorenak laguntzen du bost kantutan etaMixel Arotzek, aldiz, beste sei kantutan. Amarenalabak taldeko neskek ere bi kantutan laguntzendute.Diskoaren azala Bedaxagarren lagun min denNestor Basterretxea eskultore ezagunak egina da.

Auñamendi Jean Mixel Bedaxagar

MUSIKA

13

DAKIGUNA IKASTEN

Gutxigatik mindu edo erraz ernegatzendirenetakoa bazara, irakurle, ez egizu libu-ru hau esku artean hartu ere egin.Zirikatzaile profesional eta erretxin kronikobatengandik ikasgaiak ateratzeko egonarriabaldin baduzu, berriz, irakurri egizu: zaudeziur Patziku Perurenarenluma zorrotzak gogoetara-ko pausalekuak eskainikodizkizula, bizitzaz oro harzein Euskal Herriaz partiku-larki, eta baita irriñorenbaterako hainbat motiboere; zeure buruaz trufatzekobatzuetan, inoren kontutarteka, egilearen berarenbizkar ere bai inoiz.Iradokitzailea da, inondikere, liburuaren izenburua:Dakiguna ikasten. Izan ere,ezpala ere egurtu beharhorrekin bateraezina badi-rudi ere, euskal budismohalako bat dario liburuari: izadian eta poe-sian aurkitzen du sosegu idazleak; hainzaizkio aztoragarri jendartea eta arrunke-ria. Kamilo sainduaren esanei jarraiki dios-kunez, “gizatasunean zailtzea, besterenabaino lehen, nork bere barrengo esanabihotzez zaintzea” baita.Bizpairu orrialdeko gogoetez osaturikosaiakera hau definitzeko hitz bat aukeratubehar banu, horixe bera aukeratuko nuke:hitza.

Hitza, lehenengo eta behin, euskarazkohainbat hitzek sorgindurik hitzon sorburuaeta bilakaera aztertu, irudikatu eta, zerga-tik ez esan, asmatzera jolasten delako goi-zuetarra (ikerketa adina, sena eta poesiadituela lan-tresna); irakurlearen lilurarako

askotan, bereziki estima-tzen dituen f ilologoen asal-dagarri beti.Hitza, bigarrenik, hitza beradelako idazlearen gogoeta-gai nagusietakoa: “Hitza danagusi gizonak asmatudituen arte guzietan” dios-kun moduan, “Ez gaitezenengaina. Hitza dugu aliena-tzailerik zaharrena. Hitzaobeditzeko sortu zuen giza-kiak” diosku. Aurreko bi-ok kontrajarriak iruditubazaizkizu, to hirugarrena:“Kontraesan taigabekoanbizi gara. Hori da hiztun

izateagatik pagatu behar dugun etengabe-ko petxa”.Eta hitza, amaitzeko, Patziku Perurenareneuskara biziagatik eta idazkera ederragatikbakarrik bada ere, merezi duelako Dakigunaikasten irakurtzeak. Izan ere, zaurian zirrieta zarra dabilkigun lumarekin gozatu etagero, idazlearekin bat etortzea beste erre-mediorik ez zaigu geratzen, zera galdetze-ko: “Hitza jostailutzat eman zigunak beti-rako engainatu ote gintuen?”.

IGORELORTZARENproposamena

LIBURUAK

14

Cristina Morató acudió a eellkkaarr aarreettooaa

de Bilbao para pre-sentar Cautiva en

Arabia.En la foto superior

el alcalde de Bilbao,Iñaki Azkuna.

Josu Erkoreka acompaña a IñakiAnasagasti en la presentacióndel libro Una monarquía prote-gida por la censura.

Kutxi Romero de Marea,El Drogas de Barricada,Jean Mixel Bedaxagar yCastillo Suarez en elXXV aniversario deelkar en Iruñea.

Jakoba Errekondo,Asier Galdos eIñigo Segurolahablaron sobre paisajismo.

Pablo Muñoz presentó Puertas

Coloradas, su pri-mera novela, arro-pado por colegas

y amigos delbarrio.

Haurrentzat programaLarunbatero 12:00etan- Fermin Calbeton, 21. Donostia- Licenciado Poza, 14. Bilbo- Comedias, 14. Iruñea- Larraona z/g. Iruñea- Arsenal Plaza. Baiona

(Larunbatetan 11:00etan)

Irailak 12:OPORRETAKO EGUNEROKOAIrailak 19:STORY BOARD-AIrailak 26:IPUIN KONTALARIAK Urriak 3:UDAZKEN HAIZEA KOMETETANUrriak 10:BUKAERATIK HASITA IPUIN TAILERRA

Urriak 17:GIZA GORPUTZA EZAGUTZENUrriak 24:IPUIN KONTALARIAKUrriak 31:IPUINAK KOMIKIAzaroak 7:POEMAK ETA ERRIMAK Azaroak 14:HORNITU DEZAGUN IKASMAHAIA

Azaroak 21:ARETOKO EGUNKARIAN KAZETARIAzaroak 28:IPUIN KONTALARIAKAbenduak 12:BERTSO TAILERRAAbenduak 19:OLENTZERORI ESKUTITZA

a mano de Fátima, segunda novela deIldefonso Falcones tras la exitosa Lacatedral del mar, relata la lucha de la

comunidad morisca en el siglo XVI pormantener vivas sus costumbres, su culturay su religión. La novela empieza en 1568en la guerra de las Alpujarras, y continúahasta la expulsión de la península detodos los musulmanes en 1906.

¿Por qué este momento histórico?La mano de Fátima relata una época histórica,que considero que es poco conocida. Estamosen el siglo XVI con Felipe II, sabemos mucho dela Batalla de Lepanto, las guerras de Flandes,la Armada Invencible... pero se conoce muypoco de la situación de la comunidad moriscay de la expulsión de todos los musulmanes deEspaña, que terminó Felipe III. Al referirnos alos musulmanes hay que pensar que estamoshablando de una comunidad que llevaba 800años en España y que amaba realmente la tie-rra en la que vivía. La novela se desarrolla enCórdoba y narra los esfuerzos del protagonis-ta, Hernando, por mantener viva la cultura, lareligión y las costumbres árabes, en contra dela evangelización obligatoria a la que estabansometidos los moriscos.El protagonista pertenece a la comunidadmusulmana. Podría haber sido cristiano...Me interesaba el punto de vista de los moris-

cos, lo que tuvo que haber supuesto para ellosesa expulsión.Hay una posición del escritor a favor de losmoriscos.En 1492, los Reyes Católicos firmaron la pazde Granada con el compromiso de que respe-tarían a la comunidad musulmana y que lesseguirían permitiendo ejercer su religión y suscostumbres, así como tener sus propias auto-ridades. No pasaron ocho años y el cardenalCisneros echó por tierra esos acuerdos: losobligaron a bautizarse, los obligaron a traba-jar a bajo precio, les exigieron muchos másimpuestos, se convirtió en una comunidadodiada por todos los españoles. Desde esepunto de vista sí que estoy de acuerdo conellos. Me parece un episodio de xenofobia tre-mendo en una época en que el fanatismo reli-gioso que ahora podemos achacar a otras reli-giones, entonces era el cristiano.En la novela hay mucha información histórica,sobre religión, sobre cultura y costumbres dela época. ¿Cómo lleva a cabo todo el trabajoprevio de documentación?En libros y en librerías como ésta. También eninternet. Por ejemplo, en el Cervantes virtualtienen libros del año 1600, las crónicas deaquella época, las he bajado de esa biblioteca.Todo lo demás en estudios que están en libros. Segunda novela, segundo protagonista princi-pal masculino y profundamente idealista.Son unas personas que luchan por unos idea-les: Arnau en La catedral de mar, quizá por unosintereses más particulares, y Hernando luchapor unos ideales mucho más genéricos, comoes la tolerancia entre ambas religiones.Además, es lo que hicieron: hubo una parte dela comunidad morisca que intentó, de formaintelectual, a través de los libros plúmbeos delSacromonte un acercamiento con la religióncristiana y alcanzar un espíritu más tolerantecon ellos. Pero fracasó.Hay un guiño explícito a Cervantes, ¿unpequeño homenaje de autor a maestro?

Hay varios guiños. Hay uno en el que le roboun personaje que utilizo en la novela. Tambiénhay otro: una teoría nueva que ha encontradoreflejo en unas palabras de Cervantes, que es-taban interpretadas de otra manera. Hacíareferencia a una falsificación anterior a esoslibros plúmbeos del Sacromonte, una falsifica-ción en la torre Turpiana de Granada.Cervantes trató ese tema con la ironía que lecaracterizaba.Otro gran protagonista de la novela son loslibros Si, y eso es real. La única manera que teníanellos de trasladar la cultura y la lengua eracopiando libros en secreto y distribuyéndolosentre la comunidad. Se sabe de copistas que sededicaban a eso.El discurso y la práctica de la comunidad cris-tiana dominante de entonces guarda muchassimilitudes con el discurso dominante de nues-tra sociedad para con los más desfavorecidoso marginados. Hay cosas que no cambian.Hay muchas coincidencias, efectivamente: laalta natalidad que se les echaba en cara, aligual que hoy, eran objeto de explotación, aligual que lo son ahora, los llamados “pisospatera” y los hogares superpobladas de losmoriscos... Son aspectos puntuales que sevuelven a repetir.En la novela ocurren tantas cosas que es difícilrecordarlas todas. ¿Tiene decidida la tramaantes empezar a escribir?La escritura del libro ha sido un proceso detres años. Al empezar a escribir no conozcotodos los detalles, pero sí tengo claros loshitos principales de la trama, no sé exactamen-te cómo, pero si sé a dónde quiero llegar.

“LOS MORISCOS AMABAN REALMENTE LATIERRA EN LA QUE VIVÍAN, ERAN ESPAÑOLES”

LA MANODE FÁTIMA

L

16

BIDAIAK MENDIAK

Tras la conquista del Reino de Navarra en elaño 1512, el Cardenal Cisneros ordenó la des-trucción de la gran mayoría de sus castillos ade-más de torres, recintos amurallados, iglesias for-tificadas y palacios.

Cristóbal Villalba, coronel castellano que eje-cutó las órdenes del cardenal, escribió losiguiente:

Navarra está tan baja de fantasía, después de quevuestra señoría reverendísima mandó derrocar losmuros, que no hay hombre de este reino que alce lacabeza.

Casi quinientos años más tarde, quisimoshacer nuestro particular homenaje al reino deNavarra visitando las pocas ruinas visibles desdeel aire.

Son las 9 de la mañana y tras preparar el apa-rato nos disponemos a salir del campo de vuelode Irunberri-Lumbier. Tras levantar el vuelo unocomienza a disfrutar de un paisaje único: a nues-tras espaldas, las cumbres pirenaicas que aúnguardan la nieve del invierno; a un lado, la Higade Monreal e Izaga; la Valdorba, bajo nosotros yla peña de Unzué a una distancia cercana. Enunos minutos, tras pasar la autopista, comenza-mos a descender para divisar pronto el cerco deArtajona. Desde el cielo aún es más espectacu-lar. Se distinguen claramente sus torres, la iglesiafortaleza de San Saturnino y el castillo reciente-mente excavado. Su historia nos dice que en1084 este enclave fue donado por el obispo dePamplona Pedro de Roda a los monjes de SaintSernin de Toulouse, lo que propició la construc-ción del cerco y de la iglesia fortaleza de SanSaturnino, nombre tomado de la abadía france-sa. Posteriormente debió tener reformas duran-te el reinado de Carlos II. Retomamos el rumbo

y sin detenernos en Olite, aunque el vuelo invitaa ello, nos acercamos a la zona más árida deNavarra para encontramos con el despobladode Rada. El castillo, con su torre circular, estásituado en un extremo, separado de las viviendas

por un foso. Se distinguen claramente las calles,el aljibe, la plaza además de sus torres, viviendasy la pequeña iglesia románica. Los arqueólogosexplican que las casas cercanas a la iglesia eranlas de la clase social más alta ya que contabancon dos pisos y más espacio. Fue despoblado enla Edad Media y aún así los pastores solían man-tener la iglesia en perfecto estado.

En poco tiempo todo es más intrigante.Llegamos a la Bardena y para disfrutar de su pai-saje bajamos en altura, casi a la par de las cimaserosionadas. El ruido obliga a los buitres a salirde sus cobijos y nos acompañan en el vuelo, loque nos obliga a coger nuevamente altura. Lascoordenadas marcadas nos dicen que quedapoca distancia para toparnos con un lugar mis-terioso: eL castillo de Doña Blanca o Peñaflor.Quién iba a decir que en el lugar donde los guar-dias vigilaban son ahora los buitres quienesobservan inamovibles nuestros giros alrededorde la pequeña fortaleza. Según la leyenda eneste lugar fue encerrada Doña Blanca por noquerer contraer matrimonio con el príncipe deAragón. Sus sollozos alertaron a un pastor deValtierra que todas las noches llevaba alimento ala princesa. Como recompensa tras su libera-ción, el vallecito llamado Vedado de Egüaras estérmino de Valtierra y no de Arguedas.

Tomamos el camino de regreso y dejamosatrás lugares que guardan esas defensas.Santacara, Mélida, Murillo del Fruto... Prontotenemos que ganar en altura porque el siguientelugar obliga a ello.

Uxue. Iglesia fortaleza nombrada por los ára-bes en el siglo X. Fue la atalaya defensiva más alsur de los dominios de Eneko Aritza y defensa dela entrada al valle de Aibar. Sus casas, que cir-

B I D A I A K M E N D I A K

NAVARRA. CASTILLOS QUE DEFENDIERON EL REINO IIIIñaki SagredoPamielaHiru liburukietan egiten du Iñaki Sa-gredok Nafarroako Erresumako gazte-luen errepasoa. Airez ateratako argaz-kien bitartez dauden eta izan ziren gaz-teluak erakusten ditu, ilustrazioz erelagunduta. Iñaki Sagredoren liburuekgazteluen historia kontatuz, herriarenhistoria eta memoria berreskuratzendute.

NAVARRAGuía TotalAnaya-TouringCon la ayuda de esta guía llegaremospor carretera a los castillos que Sagre-do muestra a vuelo de pájaro. Recogeinformación actualizada, seis mapasparciales de gran detalle, otros tantositinerarios concretos, planos de las ciu-dades principales y un interesante pa-norama histórico y cultural de Navarra.

CASTILLOS CON ENCANTOEl País AguilarGuía que recoge 50 impresionantescastillos del territorio estatal seleccio-nados tanto por su interés histórico oarquitectónico, como por la especta-cularidad de su ubicación. Con cadafortaleza se detalla su descripción,estado de conservación, usos y activi-dades, horarios, precios, lugares deinterés en los alrededores, mejoreslugares para comer y dormir, etc.

UN REINODESDE

EL CIELO

ZEGAMA-AIZKORRI

Miguel AnguloFernando Sánchez Sua

Zegama-Aizkorri maratoia, ibiltari eta korrika-larientzat gida. Ibilbide bera proposatzen dabi eratan egiteko, oinez edo lasterka. Hamalauetapatan banatuta, bakoitzaren desnibel, den-bora eta bestelako ezaugarriak zehazten dira.GPSa erabiltzeko informazioa, inguruko osta-tuen berri eta Miguel Anguloren mapa zeha-tza ere biltzen dira.

CALIFORNIA

Guías visualesEl Pais Aguilar

California, un destino siempre atractivo.660 páginas de información completa ydetallada: más de 1500 fotografías, vistasaéreas en tres dimensiones, ilustraciones ymapas, callejeros de Los Angeles y SanFrancisco, itinerarios acompañados deplanos... Una guía imprescindible para unescenario de película.

17

cundan la fortaleza, nos sugieren que Uxue enuna primera etapa sólo ocuparía la extensión dela iglesia y su fortaleza anexa. Tras la conquistade 1512 el “castillazo” fue derruido dejando sólola iglesia con sus torreones. Quien quiera sentirla esencia del pasado debe visitar este lugar. Enel portalón de su iglesia, en ese pequeño espacioo patio de entrada, se recrea esa esencia medie-val entre callejas y estrecheces.

Seguimos el viaje y si pensabamos que nadamás podría sorprendernos, ascendiendo unapronunciada loma se nos presenta como arte demagia un impresionante despoblado que estáliteralmente colgado de una peña y de ahí recibeel nombre: Peña.

El castillo se sitúa en la proa de este impresio-nante barco roquero y es ahí donde aún perdu-ra su torreón. Sabemos por los documentosmedievales que necesitaban una grúa para alzarel agua en tiempos de escasez hasta la torre ydesde el aire entendemos el porqué.

Finalizamos el vuelo sobrevolando la locali-dad de Irunberri-Lumbier y enfilando el aparatohacia la pista de aterrizaje. Las piedras parecenseguir ahí después de quinientos años. De noso-tros depende que continúen otros siglos máscomo testigos mudos del pasado más gloriosode Navarra: el viejo reino pirenaico.

Euskal Herrian, Burgosen, Cantabrian etaErrioxan egiteko 50 ibilbide proposatzendira liburu honetan. Guztiak dira errazak,familian egitekoak, haurrak eta helduak ba-tera. Ibilaldien azalpenekin batera iristeko,inguruetan ostatu hartzeko edo informa-zioa sakontzeko jakin beharrekoak zehaz-ten dira.

50 PLANES DE FIN DE SEMANA IIIñigo MuñoyerroFernando J. Pérez

SRB

Recoge toda la información necesaria pararecorrer el Camino Norte o de la costa, el Ca-mino primitivo y el Camino del salvador oSan Salvador. Incluye 49 mapas detallados,otros tantos perfiles, 25 callejeros de las ciu-dades, información práctica de alojamientos,historia... La guía tiene web de actualizacio-nes. Buen camino!

CAMINO DE SAN-TIAGO: CAMINO DELNORTE, PRIMITIVOy SALVADOR

Carlos MencosI. Pamplona

Una guía para especialistas. El Cabeçod’Or es uno de los escenarios más intere-santes para la práctica de la escalada dellevante español. El escalador Manuel Ber-nabéu describe un total de 114 rutas,acompañadas de datos prácticos impres-cindibles para su realización, así como lavaloración por su interés, la historia de susaperturistas y otros datos de interés.

CABEÇO D’OR,GUÍA DEESCALADA

Manuel Bernabéu Desnivel

BIDAIAK MENDIAK

Iñaki Sagredo Gardedefensor activo del patrimonio, investi-ga desde 1997 los castillos del reino deNavarra. Fruto de ese trabajo ha publi-cado varios libros y trabajos especiali-zados.

18

Zer da Lain? Lain hitzak nahikoa edo adina esan nahi du.Izen bat behar genuen taldearentzako, liburubatetik hartu genituen aukera batzuk eta hauaukeratu genuen. Iruditu zitzaigun polita zelaeta esanahia ere bazeukala nahikoa. Zein da taldearen orain arteko historia?Hasiera batean Kristina eta Leirek bi abestijotzen zituzten. Taldeko lau musika eskola ber-dinean geunden. Irakasle batek komentatuzigun sartzeko beste gitarra bat, baxua etabateria kantu horiei bolumena emateko.Hortik aurrera hasi ginen pentsatzen ea zerizango ginen Leire eta Kristina beren musikoe-kin edo talde bat izen batekin. Kontzertu bateskaini ziguten, eta beste bat, eta beste bat...eta horrela. 2008ko urtarrilean hasi ginen etaorain arte. Lehen diskoa kaleratu aurretik arrakasta han-dia duzue lortua: Youtuben milaka bisita,Gaztea saria... espero al zenuten horrelakooihartzuna hain azkar lortzea?Youtuberen kontua ez dakigu oso ondo nolaizan zen, zeren ez ginen propio propagandaegiten aritu. Bideoa lagun batek igo zuen, hasizen bisitak eta bisitak edukitzen eta oraindikere goraka ari da. Sorpresa hartzen lehenengo-ak gu geu izan ginen. Ez genuen aparteko aha-leginik egin, ahoz-aho zabaldu zen.Gaztea sarirako bai eragin genuen nahita.Maketa lehiaketa irabazten zuena zuzeneansartzen zen Gaztea lehiaketan. Ingurukoenartean hasi ginen zabaltzen, jendeak mezuakbidali zitzala eskatzen, guk ere bidali genuenbateren bat...Pentsatzekoa da kontzertuetara ere jendeasko bilduko duzuela.Lehen Villabonakoak ziren, baina orain hasiakgara gero eta jende gehiago biltzen eta ikustenjendea hasi dela gure kantuak tatareatzen,batzuk baita abesten ere. Horrek sekulako ilu-sioa egiten du!

Etorkizunerako zein espektatiba dituzue?Poliki-poliki joan nahi dugu, dauzkagun kon-tzertuekin konplituz. Dagoeneko pozik gaude,diskoetxearekin sinatuta diskoa ateratzeko,kontzertuak emanez ari gara piskanaka. Ahalden gehiena emango dugu, egunez egun hobe-tuz. Hori da etorkizunerako asmoa.Azarorako kalean da zuen lehen diskoa.Nolakoa da?Sortzen ari garen kantuak pop-rock musikabarruan sartzen dira seguraski. Hamabi kantuizango dira, kontraste txiki batzuk daude kan-tuen artean, batzuk rock biziagoa dira, bestebatzuk popagoak. Lanerako ohitura batzukhartu ditugu, batzuetan estudioan sortzendugu, beste batzuetan etxetik ekartzen duguzerbait sortuta eta horren gainean lantzen.Musika eta letra guztiak gureak dira, dena tal-dean sortzen dugu.Zure doinuak, interneten ezagun egin zaituenLor taldearen kantuaren bertsioa ere sartukoal da diskoan?Zure doinuak sartuko dugu diskoan, seguraskigitarra akustikoz lagunduta. Youtubeko bideo-an dagoen bertsio antzekoa.Zeri buruzkoak dira letrak?Topiko batzuetatik ez gabiltza oso urrun.Maitasun kantu asko dago eta drogak, gerrak,zentsura... Diskoa gazte jendeari gustatukozaiolakoan gaude.Zein da zuen musika eskola, zuen eraginak? Gustu ezberdinak dauzkagu: Extremoduro,Marea, Gatibu, Zea Mays, Su Ta Gar, TokioHotel... 17 eta 18 urte dauzkazue. Nola uztartu behardituzue musikari ofizioa eta ikasketak?Orain arte bi egun genituen astean entsaiatze-ko, eta beste edozein aktibitate bezala zen, fut-bola edo inglesa bezala. Orain gutako biBilbora doaz estudiatzera eta ez dakigu nolaantolatuko dugun, entsaio bat ostiralean egi-nez edo.

LAIN“DISKOA GAZTE JEN-DEAREN GUSTUKOAIZANGO DA”Kristina eta Leire izeneko bi neska gaztehasi ziren kantuan. Bideoa grabatu etaYoutuben jarri zuten. 245.000 lagun bainogehiagok ikusi dute, eta kopurua goradoa. Kopuru harrigarria. Baina ez dakasualitatea, ezta bilatu edo bultzatutakoarrakasta ere. Neska hauek oso ondo kan-tatzen dute, sinesgarri dira, jendearen gus-tuko. Orain diskoa kaleratzekotan dira etahorretarako taldea osatu dute: LAIN tal-dea. Javi, Jon eta Imanol bildu dira talde-ra, eta udazken honetan bertan aterakodute diskoa.

MUSIKA

19

LITERATURA

Gaur haur bat irakurtzenari naiz. Handiarena egitenari da. Haurrak, handiarenaegiten ari direnean, ososerio jartzen dira, handioimila eta bat buelta ematendizkigute, guk baino hobe-to ulertuko balute bezalahandi izatea zer den, zernolako erantzukizuna daka-rren. Gu omen ereduhaientzat, baina esangonuke alderantziz dela.Haur horren aiton-amonenetxean gauzak kaxatan sar-tzen ari dira, etxebizitzaberritzekotan baitira, etaumea laguntzen ari zaie,eginahala osoan, apalbateko liburuak txukun-txukun sartuz kartoizkokaxa batean. Liburuetakobatek atentzioa eman dio;orriak pasatu eta arretazirakurri du pasarte bat.Serio demonio liburua itxi,eta kaxa betetzen jarraitudu, zerbait hausnartuz

bezala. Inork ez dio begira-tzen; nik bakarrik. Baina niez naiz inor berarentzat,narratzaile orojakile ezdeusbat baino ez. Berak ez dunire berri. Baina nik baiberaren.Jakin nahi nuke zer libururiheldu dion, zer izenburuduen, zer gai jorratzen.Jakin nahi nuke zer pasarteirakurri duen umeak, ezerulertu duen, beraren adine-rako egokia ote zen irakurriduena. Misterioa da,ordea, niretzat; ez dut inoizjakingo zerk utzi duenhorren pentsakor.Haur bat irakurtzen arinaiz, baina berak irakurrinau ni, eta ez lurrerako ezzerurako utzi, narratzaileorojakile honek ez baitakiazken batean deusik ere.Haurrak bai, badu zerbai-ten berri.Irakurtzearen misterioa.

"Nire haurtzaroan MUNDUKO IPUIN GUZTIAK irakurrinituen: euskaldunak, alemanak, italiarrak, frantzesak,afrikarrak, errusiarrak, txinatarrak... baina 12 urterenbueltan irakurritako liburu batek liluratu ninduen:Altxorraren uhartea, Stevenson idazlearena, eta inoiz ezditut ahaztu Jin Hawkins, eta batez ere, John SilverLuxea".

TOTI MARTÍNEZ DE LEZEA Idazlea

Juan Kruz IgerabideAduna (Gipuzkoa) 1956.Idazle, itzultzaile eta haur literaturanespezialista.

HANDIARENA EGITEN

Nire pertsonaia

John Silver Luxea

20

LIBURUAK

Liburuetan sortu diren pertsonaiakdira, batzuk telebistara eta zineraere jauzi egin dute, bateren batek

interneten ere badu bere gunea, bainaguztiak bizi dira haurren irudimenean.Haur liburuetako pertsonaiak dira, etxekotxikienen lagun minak. Pertsonaia askokez dakite oraindik euskaraz baina batzukhasi dira ikasten, Geronimo Stilton edoBat Pat sagu eta saguzar ezagunak bezala. Hamar urtetik behera dituzten irakurleengustukoenen artetik hautatutako hama-rrekoa da, liburu dendetan sarrien eska-tzen dituztenak.

Geronimo Stilton (Destino) izango dugu aben-durako. Bera eta bere lagunak. Stilton ez baitapertsonaia bat, familia eta lagunarte handi-handia baizik. Geronimo Stilton bera da idaz-lea eta pertsonaia nagusia, Tea arreba,Tranpita lehengusua, Benjamin iloba etaPandora, Metomentodo Quesoso eta Hienalagunekin batera. Ia berrogei aleko ipuin sorta,komikiak, denboran bidaiatzen duten ipuinbereziak eta Tea Stilton koadrilaren liburuakdira liburu dendan aurkitu daitezkeenak, bainaStiltonen unibertsoak liburuez gain webgunebizi-bizia ere badu: jolasak, txisteak, aho-kora-piloak, liburuei buruzko iritziak eta lehiaketakaurki daitezke bertan.Lehenengo urrats batean Stilton dut izena,Kafesne baten erruz, Nostrasaguren eskuizkribu mis-teriotsua eta Ongi etorri harkaitz zekenera, tituluakeuskaratu dira, eta aurki beste liburu gehiago.

Lurdes Auzmendi eta Koldo Biguri dira itzul-tzaileak.

Beste sagu euskaldunberria, baina hau hegala-ria, Bat Pat dugu. Stiltonen antzera pertsonaiabera da idazlea, liburu beldurgarrietan aditua,eta sorgin, mamu, hilerri eta fantasiazko ani-maliaz jositako abenturak kontatzen ditu.Rebecca, Martin eta Leo, 8, 9 eta 10 urtekolagunak ditu abentura hauetan bidaide,Brujula bere anaia eta familiako besteekinbatera. Montena argitaratzaileak gaztelaniazmerkaturatua du eta Mensajero etxearen esku-tik iritsiko dira udazkenean euskarazko bertsio-ak: hasteko Hilerriko altxorra eta Gauerdiko sorgi-nak. Roberto Pavanello italiarra da sortzaileaeta euskarara itzuliko dituena Aitor Arana.

Umeen gustuko bestepertsonaia TotiMartinez de Lezeaidazleak sortutakoNur (Erein) da.Berriki iritsi da liburudendako apaletara,baina berehala bere-ganatu ditu haurrak.Nur neskatila da, gaz-tetxoa, ile beltz begi

handia, fantasia eta abentura zalea hasieraberetik: lehen ipuinean gnomo txiki bat etabere lagunartea aurkeztuko ditu; bigarrenean,oihanera sartuko dira gauez altxor misteriotsu

baten bila; eta hirugarrena, aurtengo udazke-nean iritsiko da liburu dendetara.

Kamile (Ttarttalo) aurrekoa baino gaztexea-goa da. Neska arrunta da, ez du magiarik, ezaparteko misterio edo fantasiarik, bainasamurra da, lagunen lagun ona, bihurria iza-ten ere badakien ume ona, arazo eta gertaeraarruntak dira bereak, adineko edozein umere-nak. Agian horregatik dute hain gustuko adinbereko, irakurketan hasi berriak diren haurrek,batez ere neskek. Nancy Delvaux da pertso-naia honen sortzailea eta Aline Petigny ilustra-tzailea.

KatieKazoo (Bruño) ereneskatila arrunta da,bere liburuetako isto-rioak eskolan, lagunkoadrilan, udale-kuan..., haurrek ondoezagutzen dituzteninguruetan gertatzendira, eta neskatoarenaldartean eragitendute: batzuetan alai,besteetan haserre, larri, triste, eta inoiz aztike-riaren bat gertatzeraino! Benetako bitxikeriakgertatzen dira KatieKazoo-ren bizitzan.Oraindik ez duenez euskararik ikasi, haur eus-kaldunek gaztelaniazko irakurketa praktikatze-ko aproposa izan daiteke. Nancy Krulik da egi-lea.

TXIKIENEN LAGUN

HANDIAK

21

LIBURUAK

Pirata Garrapata (SM) ere erdaraz bakarrikdugu oraingoz. Juan Muñoz Martín da idazleaeta Antonio Tello marrazkigilea. Pirata potzoloeta zintzo -nahiz eta berak gaizto itxura emannahi izan- honen liburuak komikian datoz, hauda, testu labur ulerterrazak eta ilustrazioaknagusi. Chino, Pulpo, Chaparrete, Carafoca,Floripondia... itsasontzia betetzeko adinalagun ditu Garrapata Piratak. Londresen bizibada ere mundu osoan barrena bidaiatzen dubere itsasontzian sartuta.

Kika Supersorgina(Mensajero) haurgehienek ezagutzendute, bai euskaraz etabai gaztelaniaz, etaorain, gainera, zineanere ikusi ahal izangodute. Beteko ote dituirakurleen irudimene-an hainbeste liburue-tan zehar sortu diren

aurrikuspenak? Filmarekin batera KikaSupersorgina eta araoen liburua izeneko liburuberezi bat ere kaleratu da, Kikaren abenturaguztien hasiera ezagutzeko aukera paregabea.

Rita (Elkar) pertsonaia Mikel Valverde ilustra-tzaileak sortua da. Neska gaztetxoa da Rita,abenturazalea, bizkorra eta saiatua.Euskarazko hirugarren liburuan, Rita eta hilobi-lapurrak, Egiptoraino joango da, bere osabaDanielekin. Aurreko liburuetan adiskidetasu-nari buruzko lezioa eman zigun Polora eginda-ko txangoan, eta ospeari eta ametsei buruz-koa, Rita tenislari liburuan. Errazak izan arrentestuak luzeak dira eta argitaletxeak 10 urtekohaurrentzako sailkatuak ditu.

Mikel Valverde ilustra-tzaileak berak marraz-tua da Juan KruzIgerabideren Jonas(Aizkorri). Bost urtetikgorako haurrentzatidatzia, letra handi etatestu errazak dira, hau-rrek harrapatuko

dituzten gertakari inozente eta originalak.Ezagunen artean daude, Jonas eta hozkailu bel-durtia edo Jonasek arazo larri bat du, esaterako.Pertsonaia jatorra da Jonas, haurrek berehalabere lagun taldeko egiten duten horietakoa.

Irakurtzen oraindik ikasi ez duten gaztetxoenakliburuetara biltzeko, pertsonaiek erakarpen lanbikaina egin dezakete. Horietako bat, haurtxo-en oso maitea, Kroko da, Jo Lodgek sortua eta

Ibaizabalek euskarazemana. Kroko, krokodi-loa da, noski, eta libu-ruaren orrialdeetanmugitu egiten da: buruagora eta behera, begiakireki eta itxi, zapi batenatzean ezkutatu, mihiaatera...

Garmendia (Elkar) pertsonaia Kirmen Uribeksortua da, eta Mikel Valverdek eman dio itxuralodikote eta sinpatikoa. Garmendia Ondarrunsortu zen, handik Ameriketara joan artzain,eta geroztik abenturaz abentura dabil: pistole-ro beldurgarri, zirkoko langile, bere maitea sal-batzeko bidaiari nekaezin... Hamar urte ingu-ruko irakurle trebeek gustura jarraitzen dituzteGarmendiaren joan-itzuliak.

Idazle eta argitaratzaileek hamar urtetik behe-rako irakurleentzat sailkatutako liburuetakopertsonaien arteko batzuk bakarrik aipatuditugu hemen. Baina asko geratu dira bestebaterako: Manolito Gafotas, Molly Moon,Cuatro amigos y medio lagun taldea, HarryPotter, Nikolas Txiki, Asterix... Hurrengo bate-rako.

22

HAUR LITERATURA NOBEDADEAKEUSKARAZKOLITERATURA GUZTIA!

UNTXITXOAK, UDAZKENA ETA HOSTOAK

Janet SacksTtarttalo

Lorea eta Hodei udazkenaz gozatzera irtendira kalera. Zer kolore ikusiko dituzte bidean?Irakurri gure adiskideen abentura hau, etajakingo duzu. Tira mihietatik eta... magia!Kolorez beteta ikusiko duzu istorioa.

TXERRITXO

Arnold LobelPamiela-Kalandraka

Txerritxo baserriko txerritegian bizi da.Atsegin du jatea, eta atsegin du txerritegianbarrena korrika egitea, eta atsegin du loegitea. Baina gehien atsegin duena eser-tzea eta lokatz bigunean murgiltzea da.

NOR BIZI DABASERRIAN?

Luana RinaldoTtarttalo

Zoaz baserrira etxeko abereak ezagutzera.Besteak beste, zaldi alaien, erle barrunba-rien eta ahatetxo dotoreen berri izangoduzu liburutxo honetan. Haurrei izugarrigustatuko zaie gurpilei eragitea eta anima-liak nola agertzen diren ikustea!

BOST ZENTZUMENAK

Charlotte RoedererTtarttalo

Ikusmenak, entzumenak, ukimenak,usaimenak eta dastamenak gure ingu-rua ezagutzen eta komunikatzenlaguntzen digute.

BAT PAT: HILERRIKOALTXORRA

Roberto PavanelloMensajero

Inoiz pentsatu al duzue zein den mundukolekurik lasaiena? Ziur aski goi-mendietakobasoren bat, Afrikako basamorturen bat edoizango duzue gogoan. Bada, ziur egon zaitez-kete ezer ez dagoela... hilerriak bezalakorik!

LA CALLE DE MAISY

Lucy CousinsSerres

Maisy y sus amigos se disponen a ir a lafiesta de cumpleaños de su amigo Pep. Pa-ra ello deben recorrer toda la calle del ba-rrio. Con ellos descubriremos las tiendas,el mercado, la biblioteca, la estación debomberos...

+3 urte

+3 urte

+6 urte

TXOMIN

Liesbet SlegersIbaizabal

Hitzekin eta haur baten begiekin Txominekbere mundua erakutsiko digu: etxea, kalea,eskola... eta toki guztietan lagunak egingoditu.

+3 urte

UN OSO BUENO

Ted DewanJuventud

Un valiente oso tiene una importante misión:capturar el corazón y la imaginación de un niñocon problemas. Con la bondad, la paciencia y lafidelidad, este oso de peluche muy especialdemuestra que tiene derecho a tener éxito.

23

HAUR LITERATURA NOBEDADEAKLITERATURA NOBEDADEAK

RITA ETA HILOBI-LAPURRAK

Mikel ValverdeElkar

Ritaren abentura bizi-bizi bat, Egipton koka-tua, sekretu ziragarriz betea. Rita opor egunbatzuk igarotzen ari da Egipton. Indusketaarkeologiko batean lanean ari den osabaDanielekin elkartzeko asmoa du.

HAIZEAREN TUNELA

Juan Kruz IgerabideGiltza

Amona josten aritzen zen etxe atzeko pal-mondoaren itzalean eserita, eta ni gordele-kutik begira egoten nintzaion. Pedro etaMarta lehengusu-lehengusinekin jolasteaere atsegin nuen. Zoriontsu samar nintzen.

ASIER BURUHANDIAGARENOKERRAK

María Bas - Juan BasErein

Bilboko Alde Zaharrean bizi den hamaikaurteko mutikoa da Asier Buruhandiaga.Roke Naxkak, Arantxita Txulitak, LinaGezurginak eta Mikeltxo Plasta osatutako“banda beldurgarri” baten buru da bera.

NIRE AMAK EZ DAUKA ERREMEDIORIK

Antxiñe MendizabalElkar

Iratik hamabi urte ditu eta oso argi ditubere nahiak eta helburuak. Amak, ordea,oso bestelako ideiak ditu gauza askotan;espezial samarra da, xelebrea ez esatea-gatik.

EL SALVAJE

Antoni García LlorcaSM

Con sólo 8 años, Bernabé es vendido porsu padre a un terrateniente, para que loemplee como cabrero en la sierra. Al prin-cipio contará con la compañía de Polifemo,un viejo pastor. Pero éste desaparecerá.

Gazte

GERONIMO STILTON: LA ISLADEL TESORO

R. L. StevensonDestino

¿Os gustan las historias de piratas, de tesorosescondidos y de mapas misteriosos? Clásicolibremente adaptado por Geronimo Stiltoncon un lenguaje sencillo y divertido, juegostipográficos y muchas ilustraciones.

MARTIN, EGONGELDI

Leire BilbaoElkar

Autotik ez irteteko esan dio amak Martini,bera aireportura sartzen den bitartean, aitona-ren bila. Esana txintxo beteko du Martinek,baina hala ere ezin bertan gelditu, tartean sar-tuko baitira kotxeak, garabiak...

+12 urte

TINTA-BIHOTZ

Cornelia FunkeElkar

Antzinako liburuak zaharberritzen ditu Mok,eta liburuei dien maitasuna bere alabaMeggie-ri irakatsi dio. Meggie irakurle amo-rratua da. Zinemara eraman den eleberri hautrilogia baten lehenengo alea da.

CURDY Y EL CETRO DE CARLOMAGNO

Artur BalderMontena

En esta nueva novela Curdy se reencuentracon su madre que le anuncia una misión:Hexmade, la comarca mágica, corre peligro sino se recupera el Cáliz Sangrante que tam-bién lord Malkus busca.

MANUEL IRADIER

Ramon OlasagastiElkar

Jakin-mina eta errenditu ezina berezkoakzituen Manuel Iradier gasteiztarrak.Livingstone, Stanley eta abarren miraz,Afrikako mapa zuriunez betea zen bereesploratzaile ametsen izara.

ELEGIDA

P.C. Cast y Kristin CastFactoría de Ideas

Madre e hija han mezclado en una cocteleralos vampiros de “Crepúsculo” con la escue-la especial de Harry Potter. No faltan aventu-ras, amores juveniles y amistad a raudales,ingredientes básicos para el éxito.

Gazte

+8 urte+6 urte

MOZART MUSIKARITXIKI HANDIA

Patxi IrurzunTxertoa

Mozart ez zen handia, garaieraz, metro etaerdi besterik ez, baina musikari gehienakez zitzaizkion oin azpira ere iristen: bosturte zituenerako, gai zen musika idazteko.

+10 urte

24

LITERATURALITERATURA NOBEDADEAK

LAS MARISMAS

Arnaldur IndridasonRBA

Holberg, un camionero de sesenta y nue-ve años, aparece asesinado en el sótanode su casa en el barrio de Las Marismas,en Reikiavik, junto a una nota incompletade lo que aparenta una confensión, quesólo cobrará sentido para Erlendur y su in-separable Sigurdur Óli cuando encuentranla foto de la tumba de la niña. Sin embar-go esa niña, fallecida hace más de cuaren-ta años, no fue asesinada. ¿Qué significaentonces el mensaje del misterioso Hol-berg, a quien nadie parece conocer?

MI EXTRAÑAAMIGA KATALINA

Mila BeldarrainTtarttalo

La historia de dos mujeres, nacidas enmuy distintas épocas, se entrecruza en ju-lio de 2008. Una escritora, inmersa en unmomento difícil de su vida, tiene la posibi-lidad de descubrir las razones que puedenllevar a una mujer del siglo XVII, concreta-mente Katalina de Erauso, a decidirse porel travestismo, la ocultación y a empren-der una vida insólita. Conocer a Katalinapermitirá a la escritora hurgar en su propiavida y entenderla.

MARCELO EN ELMUNDO REAL

Francisco X. StorkGrijalbo

Sí, es cierto, Marcelo Sandoval oye músi-ca dentro de su cabeza. También es verdadque Marcelo se pierde si se le deja sólo enun lugar que no conoce y que se lo tomatodo en un sentido literal. Padece el sín-drome de Asperger, un leve autismo. Unverano antes de acabar la secundaria, supadre le propone un reto: trabajar en subufete de abogados.

LO QUE EL DÍADEBE A LA NOCHE

Yasmina KhadraDestino

Younes tiene nueve años cuando su padrepierde todas sus tierras. Totalmente ago-biado, resuelve confiar el niño a su herma-no, un farmaceútico integrado en la comu-nidad occidental de Orán. El aspecto an-gelical de Younes ayuda al chico a seraceptado por la clase acomodada de la po-blación.

LA ESENCIADEL SAKE

Joyce LebraViceversa

El Japón del siglo XIX no estaba preparadopara la fortaleza de la joven Rie, la única he-redera de una venerable familia de fabrican-tes de sake. A los diecinueve años Rie nohizo caso de las advertencias de su madre,que le prevenían de que toda mujer debematar el ser que conforma su esencia si de-sea evitar que su vida sea insoportable.

EL HOMBRE QUEAMABA A LOSPERROS

Leonardo PaduraTusquets

En 2004, a la muerte de su mujer, Iván, as-pirante a escritor y ahora responsable deun paupérrimo gabinete veterinario de LaHabana, vuelve los ojos hacia un episodiode su vida, ocurrido en 1977, cuando co-noció a un enigmático hombre que pasea-ba por la playa en compañía de dos her-mosos galgos rusos. Tras varios encuen-tros, “el hombre que amaba a los perros”comenzó a hacerle depositario de unassingulares confidencias.

iritzia

LAS HERMANASGRIMES

Richard YatesAlfaguara

“Ninguna de las hermanas Grimes estaba destina-da a ser feliz…” Con esta sencilla y descarnada afirmación arrancala espléndida novela de Richard Yates, Las herma-nas Grimes, que narra la historia de dos hermanasdesde su infancia hasta bien cumplidos los cuaren-ta. Como establece el narrador al inicio de la nove-la, quizás todo empezara con el divorcio de suspadres… Sea como fuere, la mayor de las herma-nas, claro prototipo de la mujer convencional de laposguerra, opta por una vida conyugal y provincia-na; con unos hijos rudos e insensibles, su maridoacabará maltratándola una vez comienza a declinarsu atractivo físico. Al contrario que ella, la másjoven estudia literatura en la Universidad, se ocupade trabajos intelectualmente estimulantes y vive enNueva York, pero su vida sentimental se ve salpica-da por un sinfín de relaciones amorosas que aca-barán sumiéndola en un estado de confusa decep-ción. Todo transcurre como la vida misma, de lamanera más natural y sin grandes tragedias. Pero,sin embargo, ¡con qué maestría nos transmite elautor la desilusión y la tristeza de estas dos muje-res atrapadas en la trampa de sus prejuicios!

Iñaki Aldekoaeditor - Editorial Erein

BURLANDO A LAPARCA

Josh BazellAnagrama

Peter Brown es un médico interno resi-dente en el peor hospital de Manhattan. Ytambién es un experto en artes marciales-que no duda en usar en su trabajo-, y untío forzudo y deslenguado, saludablemen-te cínico y con verdadero talento para lamedicina. Pero hay que decir que Peter noes todo lo que parece y que no parece to-do lo que es. Su verdadero nombre esPietro Brnwa, y desde hace ocho años es-tá en el programa de protección de testi-gos del FBI.

EL ÚLTIMO DICKENS

Matthew PearlAlfaguara

Un apasionante y vertiginoso thriller quereabre uno de los más grandes enigmas li-terarios de la historia. ¿Qué ocurrió con lanovela inconclusa de Charles Dickens?¿Hubo una relación entre la repentinamuerte del escritor más admirado en viday esta misteriosa obra cuya sola mencióndeja un rastro de cadáveres en tres conti-nentes?

25

LITERATURA NOBEDADEAKLITERATURA NOBEDADEAKEUSKARAZKOLITERATURA GUZTIA!

LAGUN ARMATUA

Raul ZelikTxalaparta

Europaren bihotzetik euskal gatazkarenmuinera jo du Raul Zelikek. Liburu hone-tako protagonista, Alex, Bilbora itzuli da,lehenago oporrak igaro ohi zituen hirira.Itzulerak iraganarekin jarriko du aurrez au-rre; lekuak, kantak, lagunak... eta itxurazamaierarik ez duen gatazka.

AHAZTUENMENDEKUA

Alberto LadronAranaElkar

Iratin dabiltzala, eztabaidan hasi dira Anaeta Oskar, neskak deskubritu baitu mutilakharremanak dituela beste gizonezko bate-kin. Liskarraren ondotik bereizi egiten diramendian: Oskar autoa utzia duten lekuraitzultzen da; Ana, berriz, ez da inondik ereagertzen.

ERORIAREN LOGIKA

Juanra MadariagaSusa

Erortzea tragedia bihurtzen da, gero berrizzutitzeko modurik batere ez denean. Ez dazorigaitz beltza, ordea, Eroriaren logikapoema liburuaren gaia. Bizitzan izan ohiditugun jausialdi eta altxa uneez diharduJuanra Madariaga.

GULLIVERRENLOKARRIAK

Xabi BordaElkar Fundazioa -Elkar

Bigarren poema-liburua dakarkigu Xabi Bor-dak: Gulliverren lokarriak, Joseba Jaka beka-ren laguntzaz idatzitako bilduma; heldutasunbeteagoa erakusten du azpeitiar gazteak: be-rezko nortasuna munduari begiratzeko or-duan, eta originaltasun eta gustu berezia hi-tzak hautatzean eta esaldiak tolestean.

Teofilo Maria, Damaso, Maria Bibiana, Gabino eta Ada, ho-rra Orbetarren etxeko seme-alabak, Nazario eta Reginarenaskazia jarraitzera datozenak: sinesmen zindo eta oinarrisendoenetan finkatutako sendia... baina eraikuntzarik goto-rrena ere kordoka daiteke, halako batean. Orbetarren sagakobigarren liburukian, protagonisten nortasun eta berezitasu-nak ezagutuko ditugu, bakoitzaren ametsak eta ekintzak,nahiak eta ezinak, eta, etxekoen gorabeheren bitartez, XX.mendearen hasieratik 36ko gerrara bitarteko mugimendu etagertakarien lekuko bihurtu dira.

URRE URDINARENLURRINA

Jurgi KintanaPamiela

Volgako batelariak blogean plazaratu zenauzi batean du abiapuntua liburu honek.Idazle batzuk kexu ziren euskaraz, oraintsuarte behintzat, ez dugulako izan maila ja-soko literatur tradiziorik. Eta oker baleude?Gure literatur tradizioak uste duguna bainogehiago gordeko balu? Aukera horri hel-tzen dio liburu honek, bilaketa bati ekinez.Emaitza ez da hutsa izan.

IZATEAREN ARINTASUNJASANEZINA

Milan KunderaAlberdania-Elkar

Kunderaren eleberriak erdi fikzio erdi saia-kera dira, eta baliabide interesgarri ugarierabili ohi ditu: ironia, ahots narratzaileenugaritasuna, osagarri erreal eta fikziozko-en arteko nahasketa, digresioa, eta abar.Egileak aurka egiten die, literaturaren bi-dez, giza (eta gizarte) mixeriei, apustu eti-ko eta filosofikoa eginez.

iritzia

GAU ILUNEKOAK

Joseba SarrionandiaElkar

Aitziber Iartzakazetaria

ORBETARRAK IIHARAGIAREN GAUAK ETA EGUNAK

Joan Mari IrigoienElkar

MUSIKA AIREAN

Karmele JaioElkar

Leiho ondoan ematen du eguna Elenak, kalera begira, mun-duan egin beharrekoak eginda dituelakoan. Seme-alabekneska ecuadortar bat ekarri diote, etxeko lanetan laguntzekoeta etxetik ateratzera animatzeko. Elenak, baina, bertan gera-tu nahi du, bere oroitzapenei atxikia.Maitasuna eta gorrotoa, adiskidetasuna eta zeloak, bizinahiaeta etsipena… Sentimenduen nobela da Karmele Jaiorenbigarren eleberri hau, pertsonaien nortasuna fintasunez des-kribatzen duena eta, oroz gain, bizitza den sinfonia erral-doiaren handitasuna azpimarratzen duena, bere gazi-gozoeta kontraesan guztiekin.

Mokadu goxoaOna eta gutxi, hartu gabe ez utzi, dio esa-erak, eta inondik ere, Sarrionandiaren az-ken lana gomendatzeko egokia da. Lagunizoztua edo Kolosala izango da gustukoizan arren, laburtasunean dago sarri one-na kontzentratuta. Mokadu txikietan. Gar-tzelako poemak, Hitzen ondoeza… a zernolako harribitxiak topa ditzakegu horie-tan. Sarrionandiaren azken gutun publikoaere laburra da, laburra bezain mamitsua.Gau ilunekoak honetan dabiltza hegan Sa-rrionandiaren mamu asko: erbestea, den-bora, belaunaldien arteko konponezinak…Eta beti bezala, interpretazio ugari egitekoaukera, irakurle adina interpretazio kasik. Baina mokadu txiki honetan, osagai nagu-sia bezain garrantzitsuak dira marrazkiaketa diseinua. Marrazkiak sinpleak dira,baina sinpletasunean adierazgarriak. Di-seinuak, gutxitan bezala, izugarri lagun-tzen dio testuari, eta are gustagarriagoaegiten du mokadua. On egin.

26

MUSIKA NOBEDADEAK

Aunque este elegante músico brasileño tienemuchos discos publicados, Um rio es el quintoque se distribuye a nivel internacional, trasInvento, aquel minimalista y hermoso disco queviera la luz en 2007. Es curioso que Faraco tuvie-ra que abandonar su país natal para progresar enla música. Viajó a París donde grabó los dos pri-meros discos, ya que en Brasil nadie le prestabaatención. Tras triunfar en Europa (mucha genteha pensado “qué bueno este disco de CaetanoVeloso”, sin percatarse que el autor era MarcioFaraco), consigue grabar en Río de Janeiroacompañado de músicos brasileños, con la parti-cipación del mismísimo Milton Nascimento. Um Rio es un disco agradable, donde se combi-nan bossa nova y jazz con música popular deBrasil y en el que Faraco canta y toca la guitarracon auténtica maestría. Estas hermosas melodíasse acoplan delicadamente a las palabras deFaraco, especialmente cuando pone música a unpoema de Fernando Pessoa, de una manera inol-vidable.

CELEBRATION

MadonnaWarner

“Celebration” que está disponible en tres formatos(CD, DVD y álbum digital) contiene algunas can-ciones inéditas y absolutamente todos los éxitosde la cantate americana. Las canciones han sidoremasterizadas por los mejores técnicos paramejorar el sonido de las canciones antiguas.

WOODSTOCK 40

VariosWEA

El festival Woodstock Music & Art Fair celebradoel año 1969, tuvo un impacto cultural enorme enla sociedad de la época. En este doble CD se reco-ge lo mejor de dicho festival, de Santana a JimiHendrix pasando por otros muchos artistas.

BEFORE THE FROST...

The Black CrowesPopstock!

Este disco contiene once nuevas canciones queenfocan la capacidad de la banda para crear dife-rentes conexiones emocionales a través de sumúsica.

BAIONARENA

Manu ChaoBoa

El lanzamiento del nuevo disco en directo de ManuChao Baionarena sale en dos ediciones, una normal( 2CD + DVD con las más de dos horas de concier-to y videoclips de “La radiolina”) y otra limitada (lomismo pero en formato libro con fotos exclusivas).

ANTES DE QUE CUENTE DIEZ

fito&fitipaldisWarner

Diez composiciones que remarcan el carácter deuna banda en continuo crecimiento. Toda una señade identidad. La prueba irrefutable de que fito&fiti-paldis son, en sí mismos, un nuevo género sonoromerecido por el rock&roll en todos sus colores.

LA PASIÓN

Luz CasalEMI

Luz nos propone en este nuevo disco, un viaje porcanciones clásicas y en su mayoría desconocidasdel folclore latinoamericano. Cuenta con la pro-ducción de Renaud Letang, que ha trabajado,entre otros, con Feist y Manu Chao.

LA BARRERA DEL SONIDO

AmaralEMI

El disco fue grabado en directo durante el concier-to que ofreció el 30 de octubre de 2008 en elPalacio de Deportes de Madrid y contiene las 28canciones más emblemáticas de Amaral. Se publi-ca en 2CD+DVD.

iritzia

UM RÍO

Márcio FaracoHarmonia Mundi

Xabier Gartziaelkar Fermin Calbeton

27

MUSIKA NOBEDADEAKEUSKALMUSIKA GUZTIA!

AUÑAMENDI

Jean Mixel BedaxagarElkar

Disko honetan, Jean Mixel Bedaxagarrek kantu tradizionalarenzuztarrak aurkezten ditu, euskal identitatearen sorburu direla-koan. Lan eder honetan, besteak beste, Mixel Arotze, ErramunMartikorena eta Amaren Alhabak izan ditu laguntzaile.

IZAR UXO

Jexuxmai LopetegiElkar

1970.ean eskenatokian hasi zenetik proiektu asko-tan ibili da Zarauzko musikari eta kantaria.Konposizio mailan beti goian ibili izan da eta berebakarkako bosgarren disko honetan Mikel Markez,Niko Etxart, Batiz, Andoni Egaña... eta beste hain-bat lagunez inguratu da lanari azken puntua ema-teko.

PAYOLA

Berri TxarrakRoadrunner Records

Berri Txarrak taldeak bere seigarren diskoa plaza-ratu du. Payola izenburua duen disko berrian 11abesti berri aurkituko ditugu, ingeniari ospetsuaden Steve Albinik (Nirvana, Pixies, Neurosis...)ekoitzia eta Rise Againsteko Tim McIllrath-enkolaborazioarekin egina.

¡VAYA FULL!

TxapelpunkBaga-Biga

Txapelpunk taldeak bere laugarren lan honetantinko jarraitzen du aurreko diskoetan hartutakobidea. Punk-rock estiloa jorratzen du, nahiz etabeste kutxuko musika eragina duen. Dena den,disko hau punkazale eta homogeneoena da.

LEIDOR SESSIONS

Bide ErtzeanGaztelupeko Hotsak

2009ko urtarrilaren 16an Bide Ertzean taldeak bere hamar-garren urteurrena ospatzeko “Leidor sessions” zuzenekokontzertuaren grabaketa burutu zuen Tolosako Leidorreneta ondoren, Andoaingo Garate estudioan egin dituzteaudioaren nahasketak. Zuzeneko CD-DVD honetan, diskoguztietako kantuak daude, baita kantu berri bat ere.

ENERGIA

Mamba BeatBaga-Biga

Mamba Beat taldea, elektronika alorrean sartubehar da; gero, acid-jazz erritmoen magalean, etahortik aitzina, eguneroko zoramen musikala: bel-tzen funkya houserekin nahastuta, saltsa kubatarraelektronikaren hatzamarretan, world-beat...

U10

UEKGaztelupeko Hotsak

Disko honetan azken hiru urteean jo dituzten abes-tiez gain, Michael Jacksonen hiru kantuen bertsioakustikoak eta taldearen bideoklipak aurkitu ahalizango dira. Bilduma osatzeko hiru abesti berri gra-batu dituzte 10. urteurrena ospatzeko.

iritzia

UN DÍA ENEL MUNDO

Vetusta MorlaPias Records

Xabi Bandinimusikoa

Bere momentua bilatzen dute abestiek, jakina dakantu bat instante magiko baten, akorde edo notabiren inguruan zabaltzen den estruktura flotanteadela. Kanta bat puntu horren prestakuntzan datza,minutu eta erdiko jolasa azkenik nota batek reso-nantzia puta bat sortzeko gure buruan. Eta hori daVetustak lortu duena, intensidadeak neurtu, eztandakontrolatuak, azkenik armonia eta potentziaren ma-rean erortzeko.Guztia uztartu nahi du, alde batetik ahotsaren inten-tsitatea, erraietatik ateratzen dena, bestetik melodialiniek soilik eraman gaitzaketen extasira eramatea.Mamiz bete dute abesti bakoitza, goraino bete arte,ontzitik isuri arte. Lirika joku handirik gabe, garraz-tasunez hitzegiten diote bizitzari, samin puntu nabaribatekin, automasturbazioan erori gabe. Maiz ahaztenden bitxikeri lelo bat da egiazkotasuna. Laburtuz,talde madrildarrak genero britaniarra hobesten etahobetzen du, 'en purito castellano', eta aurretik ida-tzitako huskeriez gain, garrantzitsuena, kantu sinplebezain bikainekin datoz, zer kontatu badute, eta niksinetsi diet.