Eğitimde Cinsel Kimlik Ayrımcılığına Son!
-
Upload
furkanhancioglu -
Category
Documents
-
view
86 -
download
1
description
Transcript of Eğitimde Cinsel Kimlik Ayrımcılığına Son!
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
5
NDEKLER
Birinci Blm,LGBTT renciler ve Eitimciler iin lkretim,
Orta retim ve Yksek retim .............................................5
kinci Blm,Eitimde Cinsel Ynelim Ve Cinsiyet Kimlii Ayrmcl Aratrmas
2009 Raporu iin Yaplanlar, ..................................................12
LGBTT retmenlerin Eitim Alannda Yaadklar Sorunlar,
Grmelerden Edinilen Sonular ............................................24
nc blm,LGBTT rencilerin Sorunlar .................................................42
Drdnc Blm,Ders Kitaplarnda Hetero-normativite .......................................51
Beinci Blm,ILGA Avrupa ve ILGYOnun
Eitimde Ayrmclk Raporu Eitimcilere Tavsiyeler ......................69
Altnc Blm,Eitimciler in Bilgi ...........................................................80
Yedinci Blm,Eitimde Ayrmclk Raporunda
Ecinsellikle lgili Ska Sorulan Sorular ...................................85
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
6
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
7
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son!
Kaos GL Dernei olarak 2007 ylndan bu yana Lezbiyen, gey, bisek-
sel ve transseksel bireylerin insan haklar alannda yaadklar sorun-
lar izlemeye ve raporlamaya baladk. Yaptmz almalarda zellikle
drt alan gzmze arpt. Eitim, alma hakk, sala eriim hakk
ve medya alannda kapsaml incelemelere ihtiya duyduumuzu fark
ettik. Geen sene Global Diyalog Vakfnn destekleriyle Eitimde Cinsel
Kimlik Ayrmcln izlemeye ve bu alanda yaplan almalar toparla-
maya ve alan tanmaya altk.
Global Diyalog Vakfnn baladmz srece Kanada Bykelilii
destekleriyle LGBTT iin eitim alann tanmlamaya ve LGBTT eitim-
cilerin ve LGBTT rencilerin sorunlarn raporlamaya altk.
LGBTT rencilerin sorunlarnn banda, alma yer tutuyor. Snf
arkadalarna, yurtta oda arkadalarna alamadklarn, retmenleri-
ne, okul ve yurt idarelerine de almaktan korktuklarn aka ifade
ediyorlar. Tek sorun tabii ki, okul ve yurtta olmadn sorunun aslnda
mevzuatta balayp ders kitaplarnda devam ettiini biliyoruz. Bir dier
yandan ise zellikle LGBTT eitimciler iin okulun ve okul idaresinin
zora dntn bu zorun iinde gizlenmek zorunda kalmak, LGBTT
rencilere destek olamamak, sendikadan ve LGBTT rgtlerden ihtiya
duyduklar destei alamamann da oluturduu bir alanda okul ikliminin
hep LGBTT eitimciler iin hem de renciler iin ne anlama geldiini
tarifl emek istedik. Bu rapor bir durum tespiti olarak grmek gerekiyor.
Bu durum tespitinde ne yazk ki bugn iin hep kt rnekler
mevcut.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
8
Son birka yl ierisinde, eitim alanna insan haklar penceresinden
bakmaya alan, ders kitaplarnn insan haklar ihlallerinden arndrl-
mas gerektiini syleyen, daha eitimci ve renci dostu bir mevzua-
tn altn izen gelimelere tank oluyoruz. Biz de kendi alanmz ze-
rinden zmz sylemeye ve LGBTTlerin nsan haklar penceresinden
sorunu nasl tarifl ediimizi sizlerle paylamak istedik.
Bu raporun hazrlanmasna destek sunan Global Diyalog Vakfna,
Kanada Bykeliliine, raporu yayna hazrlayan, Sein Tuncel, Remzi
Altunpolat, zge Gkpnar ve Umut Gnere, grmelerin deifrele-
ri iin Aras Gngre, eviri destei iin Bahadr Urala ve Eitimde
Cinsel Kimlik Ayrmclna Son Komisyonuna Kaos GL adna teekkr
ederim.
Kaos GL Dernei Adna
Ynetim Kurulu Bakan
Burcu Ersoy
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
9
BRNC BLM
LGBTT renciler ve Eitimciler iin lkretim, Orta retim ve Yksek retim
lkretim Srecinde LGBTT Bireyler Temel eitim olarak da adlandrlan ilkretim bireyin kiiliinin/
kimliinin olumasnda merkez bir nitelie sahiptir. nk bireylerin
sosyalizasyonunda aileden sonra ikinci duran ilkretim oluturmak-
tadr. Toplumdaki egemen deerlerin/egemen ideolojinin yeni kuaklara
aktarlarak, sistemin meruiyetinin ve devamllnn salanmas asn-
dan ilkretim en nemli sacayaklardan biridir. Bu balamda toplumsal
cinsiyet rejiminin ngrd toplumsal cinsiyet rollerinin tam da kiili-
in gelimeye balad alarda ocuklarn kafasna kaznd bir sreci
imler ilkretim.
Trkiyede 6-14 ya aras dnemi kapsayan zorunlu ilkretim ve
hatta onun hemen ncesindeki okul ncesi retim sreci, klk kya-
fet dzenlemelerinden ders kitaplarna kadar kadn-erkek dikotomisine
dayal toplumsal cinsiyet rollerinin yeniden retimine hizmet etmek-
tedir. Okul ncesi retim dneminde, erkek rencilere mavi ya da
daha koyu renkli kyafetler, kz rencilere pembe vb. renkler tayan
kyafetler giydirilmesi gibi renk ayrmna dayal uygulamalar okul an-
tasndan tutun da kalemlere ya da kitap kaplarna dein ilkretimde
de varln srdrmektedir. Yine bu srete, erkek ocuklar daha ok
dier erkek ocuklar ile kz ocuklar da daha ok dier kz ocuklar ile
arkadalk etmeye, oyunlar oynamaya ynlendirilmektedir. Oyunlar bile
kz oyunu ve erkek oyunu olarak cinsiyetlendirilmitir ve ren-
cilerin bu oyunlar oynamas beklenir. Btn bunlarn aksi davranlar
gsteren renciler ise, gerek aileleri gerekse retmenleri tarafndan
ho karlanmamakta, rehberlik ve psikolojik danmanlk retmen-
lerine -ya da servislerine- gnderilmektedir. Okullardaki rehberlik ve
psikolojik danma retmenlerinin toplumsal cinsiyet ve egemen olan
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
10
dndaki cinsel kimlikler hakkndaki yetersizlii, kimi zaman toplumsal
cinsiyet rollerine aykr davran gsteren rencileri asndan kimi
zaman zorunlu psikolojik tedaviyi kapsayan uzun ve sancl bir srecin
balang noktasn oluturmaktadr.
Ders kitaplar, ders programlar ve mfredata gelince btnyle
toplumsal cinsiyet rollerini tahkim eden cinsiyeti ve heteroseksist
elerle ykldr. zellikle ilkretim birinci, ikinci ve nc snfl a-
rnda okutulan Hayat Bilgisi ile drdnc ve beinci snfl arda okutulan
Sosyal Bilgiler ders kitaplar bu bakmdan veri saylabilecek bir hayli
rnekle doludur. Bu balamda egemen olan dndaki cinsel kimlikler
hibir biimde ilkretim ders kitaplarnda yer bulamamaktadr.
Bireyin henz cinsel geliiminin daha balarnda olduu bir a olan
ilkretim dneminde LGBTT bireylerin yaam olduklar ayrmclklara
dorudan ulaarak tespit etmek bir hayli g olmakla birlikte, bu du-
rum LGBTT bireylerin ayrmcla uramad anlamna gelmemektedir.
Nitekim LGBTT bireyler ileriki yalarnda ilkretim anda uram
olduklar ayrmclklar eitli biimlerde ifade etmilerdir.
Ortaretim srecinde LGBTT bireyler Ortaretim, bireyin ergenlik dnemine tekabl eden bir sreci im-
lemektedir. Bu anlamda sz konusu dnem, psikolojik ve sosyal geliimi
asndan bireyin, belirgin zellikler kazand, dolaysyla cinsel kimlik
inasnn byk lde tamamland bir dnemdir. lkretimle ba-
layan toplumsal cinsiyet rollerine dayal ayrm, ortaretim srecinde
pekitirilerek derinletirilir.
Cinsel kimliin belirginletii bir dnem olmas sebebiyle, LGBTT
rencilerin farkllklar dolaysyla en fazla ayrmcla ve tacize ura-
dklar yahut dlandklar dnem olmutur ortaretim sreci. Egemen
toplumsal cinsiyet rollerine aykr davranan renciler, bata arkadala-
r olmak zere retmenler ve okul yneticileri tarafndan dlanmakta;
arkadalarnn kfr, aalama, alay bata olmak zere kimi zaman
fi ziksel iddete varan saldrlarna maruz kalmakta; btn bunlardan
korunmak iin retmenlerine ya da okul yneticilerine sndklarnda
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
11
ise, genellikle psikolojik tedaviye ynlendirilmektedirler. retmenlerin
ya da okul ynetimlerinin psikolojik tedavi srecinin balamas iin
aileleri haberdar etmesiyle LGBTT renciler byk bir travmann iine
itilmektedir.
Trkiyede ortaretim mfredat, ders programlar ve ders kitap-
lar da cinsiyeti ve egemen olandan farkl cinsel kimlikleri yok sayan
bir nitelii haizdir. Din Kltr ve Ahlk Bilgisi, Milli Gvenlik, Tarih
gibi dersler btnyle otoriter, eril ve tekiletirici bir ierie sahip-
ken Edebiyat ile nsan Haklar ve Vatandalk gibi dersler kadnlar ve
egemen olan dndaki cinsel kimlikleri grnmez klan bir zihniyete
ekillendirilmitir. rnein Lise edebiyat kitaplarnda Halide Edip Advar
dnda herhangi bir kadn yazara rastlamak pek mmkn deildir. Mu-
rathan Mungan, Bilge Karasu, Kk skender gibi ecinsel yazarlara ise
ne ders kitaplarnda ne de tavsiye edilecek yazarlar arasnda asla yer
verilmemektedir. nsan haklar balamnda LGBTT bireylerin haklarndan
da sz edilmesi gereken nsan Haklar ve Vatandalk Bilgisi derslerinde,
LGBTT bireyler ve LGBTT hareketinden bahsetmek bir yana, demokrasi
bilincinin hala anne-baba ve ocuklardan oluan ada ailede kaza-
nld retilmektedir. Cinsel geliimlerini tamamlama aamasnda olan
ergen bireylere salkl cinsel bilgilerin verilmesi gereken Salk Bilgisi
derslerinde, sadece bir yerde bilimsellikten uzak, tamamen homofobik
bir tutumla ADSin - HIV Pozitif bireylere ynelik ayrmc dil ise ayr
bir tartma konusu- en ok grld gruplar arasnda ecinseller de
saylmaktadr.
Btn bu sre ierisinde LGBTT renciler ya renimlerini yarda
brakmak zorunda kalmlar yahut kimliklerini gizleyerek travmayla
baa kmak yolunu semilerdir.
Trkiyede LGBTT Bireyler Asndan Yksekretim Trkiyede yksekretim, eitimin dier tr ve dzeylerinde ol-
duu gibi cinsiyetilikle, heteroseksizm ve homofobi ile malldr. Bu
balamda Trkiyede yksekretim; kadnlar toplumsal cinsiyet rolle-
rine hapsederek ikincilletiren, egemen olandan farkl cinsel kimlikleri
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
12
tekiletirerek yok sayan bir yaplanmaya sahiptir. rnein retmen-
lik gibi meslekler kadnlara uygun grlrken, mhendisliin erkek
meslei olarak tarifl enmesi bu mesleklerin kazandrld fakltelerde
cinsiyete gre bir younlamann ortaya kmasna neden olmutur.
Benzer ekilde ocuk geliimi, moda-dekorasyon, gzel sanatlar gibi
blmlerde kadnlar arlktayken; elektrik, bilgisayar ve teknik blm-
lerde erkekler daha fazladr. Kadn ve erkek toplumsal cinsiyet rolle-
rinin handiyse mutlaklatrld bu sistem ierinde LGBTT rencilerin
seslerini karmas pek mmkn olamamaktadr.
Dier taraftan tm niversitelerin lisans, yksek lisans ve doktora
ders programlarna ve ieriklerine bakldnda LGBTT bireylere ve
LGBTT hareketine dair bir eyler bulabilmek olduka zordur. rnein
ocuk geliimi, psikoloji, rehberlik ve psikolojik danma, sosyoloji b-
lmlerinde, tp ve eitim fakltelerinde egemen olan dndaki cinsel
kimliklere genellikle yer verilmemekte, yer verildiinde ise birka istis-
na- bilhassa kadn almalar programlar- dnda olumsuz ve yzeysel
bir biimde ele alnd grlmektedir. Trkiyenin hibir niversitesin-
de hl cinsiyet almalar (gender studies) program
bulunmamaktadr.
LGBTT renciler asndan yksekretim sreci aynen ortaretim
srecinde olduu gibi sancl gemektedir. LGBTT rencilerin byk
ounluu cinsel kimliklerini akladklarnda arkadalar tarafndan hor
grlecekleri, alay edilecekleri, dlanacaklar, yani arkada evresini
kaybedecei korkusuyla kendilerini gizlemek zorunda kalmakta ya da
olduka snrl bir evreyle paylamaktadrlar. Ankara, stanbul, zmir
ve Eskiehir gibi byk kentlerde LGBTT renciler asndan durum-
hem sosyalleme hem de kimliini gizlemek zorunda da kalmama- ks-
men rahat gibi grnse de niversite ierisinde kendi kimlikleri ile
faaliyet gstermelerine izin verilmemekte ve dier muhalif kesimlerden
yeteri kadar destek grememektedirler. stanbul Bilgi niversitesinde
Gkkua LGBTT renci Kulb nn kurulmas sonrasnda yaanan
tartmalar, dier niversite yneticilerinin ve milliyeti bir anlaya
sahip Trk Eitim Senin tepkisi yksekretimde LGBTT lerin grnr-
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
13
lne tahammlszln rnekleridir.
Ksacas, her trl farkll bnyesinde barndrarak evrensel olma
iddiasndaki niversitenin Trkiyedeki tarihi, farkllklar homojenletir-
me, bastrma ve tekiletirme zerine kurulmutur. Bu yap ierisinde
LGBTTler ise btnyle yok saylanlardr.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
14
KNC BLM
Eitimde Cinsel Ynelim Ve Cinsiyet Kimlii Ayrmcl Aratrmas 2009 Raporu iin Yaplanlar, LGBTT retmenlerin Eitim Alannda
Yaadklar Sorunlar, Grmelerden Edinilen Sonular
Eitimde Cinsel Ynelim Ve Cinsiyet Kimlii Ayrmcl Aratrmas 2009 Raporu iin Yaplanlar Kaos GL Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Hayr Komisyonu
olarak LGBTT eitimcilerin eitim sreleri ierisinde maruz kaldklar
ayrmc/dlayc/dta brakc/tekiletirici pratikleri grnr klmak
amacyla yola ktk. Bu balamda LGBTT eitimcilerin yaadklar
sorunlar, deneyimlerini odak alan grmeler yapmaya karar ver-
dik. ncelikle LGBTT eitimciler grmeler yaptk. Dier taraftan 4.
Uluslararas Homofobi Kart Bulumada iki ayr etkinlik gerekletir-
dik. Bunlardan birincisi LGBTT renciler Forumu, dieri ise Ankara
niversitesi Eitim Bilimleri Fakltesinde gerekletirdiimiz Eitimde
Ayrmclk Paneli oldu. almalarmzn ikinci ayanda ise, ilkretim
ders kitaplar dzeyinde heteroseksizm/heteronormativizm inceledik ve
LGBTT renciler ile odak grup almas yaptk.
Kaos GL Eitimde Ayrmclk alma Grubu, bugne kadar farkl
retim dzeylerinde farkl branlardan 12 eitimci ile derinlemesine
mlkat gerekletirdi Sz konusu eitimcilerden ikisi Ankaradaki ni-
versitelerde aratrma grevlisi olarak alyor. Grmecilerden biri
zel bir dershanede, biri zel bir okulda(okul ncesi eitim dzeyinde
yani anaokulunda), dier drd de ise kamuda bran retmeni olarak
grev yapyor. Dier grmeci ise hlihazrda retmenlik yapmyor,
biri emekli olmu durumda, biri kendi isteiyle ayrlm, iki retmen
ise mesleinden ayrlmak zorunda kalm. Sz konusu eitimcilerin
kendisini gey, alts lezbiyen olarak tanmlyor. Dier iki grmeciden
ikisi transseksel, dieri ise transvestit/travesti. Transeksel eitimci-
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
15
ler, retmenlikten ayrlmak zorunda kalmadan nce snf retmeni ve
resim retmeni olarak grev yapm.
ncelikle sz edilen grmecilere ulamak kolay olmad. Bu ne-
denle adlar deitirildi. nk LGBTT eitimciler kendilerini gizlemek
istiyorlar, adlarn, branlarn ve yaadklar ehirleri aka sylemek-
ten ekiniyorlar, aksi halde kimliklerinin aa kabilecei ve dolay-
syla meslekleriyle ilgili olarak sorun yaayacaklarn/yaayabileceklerini
dnyorlar.
LGBTT retmenlerin Eitim Alannda YaadklarSorunlar LGBTT retmenlerin eitim alannda yaadklar sorunlar renip,
raporlamak iin, hedef kitlemiz olan eitimcilere eitli sorular ynelt-
tik.
Nitekim bununla ilgili olarak alma hayatnda cinsel ynelimi-
nizi/cinsiyet kimliinizi bastrmak zorunda kaldnz m? eklindeki
sorumuza grmecilerin bir ou benzer evet biiminde cevap verdi.
Melis (Lezbiyen, Bran retmeni, MEB):
Cinsel kimliimi bastrmak adna bir abaya gerek duymadm fakat
gizlemek adna grev yaptm kurumda ok dikkatli oluyorum. nann
byk bir aba sarf etmek gerekiyor kimliinizi gizlemeniz iin. Diye-
bilirim ki grevimin banda bulunduum her saniye bir aba ierisin-
deyim.
Nur (Lezbiyen, Trk Dili ve Edebiyat retmeni, Emekli):
Tabii ki hem de nasl. ok samimi olduum retmen arkadalarm
dnda kimseye syleyemedim cinsel ynelimimi. Bence syleyememek
basklarn en iddetlisi. Bir retmen arkadanza ak olsanz uzun
ett almas yapmak zorundasnz, acaba duygularmn karl yoksa
ona aldmda bana bir zarar dokunur da iimden, evremden olur
muyum diye. Bu korkun bir ey. Bazen aknzdan bile vazgemek
zorunda kalabilirsiniz. Ayrca ecinsel olduunuz okul idaresi ve -
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
16
retmenler tarafndan bilinse retmenlikten atlabilir mi insan, bunu
hukuk asndan hi bilmiyorum. Aklma bile gelmedi daha dorusu
aratrmak. Ama unu iyi biliyorum: Herkes sizi dlar ve yapayalnz
kalrsnz. Dostlarnz bile istemeseler de sizden uzaklaabilir. Hukuk
yannzda olsa, iiniz olsa ne yazar. Toplumsal kazanmlarla hukuksal
kazanmlar bir arada olmaynca ecinsellerin hibir kurumda mutlu
alabileceine inanmyorum.
Ali (Gey, ngilizce retmeni, MEB):
Kendimi saklamak durumunda kalyorum ister istemez. zellikle
de bulunduum evre kk ve dindar olduu iin temkinli davranmak
zorundaym.
Helin (Travesti, Sosyal bilgiler retmeni, Dershane):
hayatmda imknsz byle bir ey biliyorsun ki zaten trans kim-
lii getim ecinsel kimliimi de zaten gizlemek zorundaym. Hibir
ekilde orda bunu syleyemem. Hani okul dnemi eitim hayat bala-
dnda iki kimlikle yayorsunuz bir kendi gerek kimliiniz sabah saat
07.50 de bu kimlii brakyorsunuz, akam 06.20 de gerek kimliinize
dnyorsunuz byle bir yaam. Yani 12 saati sahte 12 saati gerek.
Gniz (Lezbiyen, Anaokulu retmeni, zel okul):
Ecinsel kimliinin alt kurumun ynetimi tarafndan renilmesi
halinde iine son verilip verilmeyecei sorusuna:
Tam olarak kestiremiyorum ama byk ihtimalle olumsuz bakarlar
diye dnyorum. biiminde cevap veriyor.
Bir devlet niversitesinde aratrma grevlisi olan
Ycel (Gay, Aratrma grevlisi, Eitim Fakltesi), iini kaybetme
kaygsn u szlerle ifade etti:
Yani imdi buras bir devlet niversitesi byle bir olaslk var ve
bunun yasal boyutunu gerekten bilmiyorum. Ecinsellik, benim hatr-
ladm ya da bildiim, yanl bilme ihtimalim ok yksek, yz kzartc
sular arasnda fi lan geiyordu, bir zamanlar. yle hatrlyorum.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
17
belki blmdekiler bunu bir ekilde sindirebilirdi ama hani bir kere
bu renildiinde yle syleyeyim ok net iimi kaybetme olaslm
var birincisi bu, ikincisi ii kaybetme olaslm olmasa bile hani bir
ecinsel olduumu niversitedekilere sylediinde hayatm ok zorlaa-
cak. alamayacaksn yani almak istediin gibi alamayacaksn.
Bir baka devlet/kamu niversitesinde aratrma grevlisi olarak
alan Gzde (Lezbiyen, Aratrma grevlisi, letiim Fakltesi) ise
kimliini gizlememekle birlikte alt kurumun ynetiminin kimliini
renmesi konusunda da herhangi bir aba ierisinde olmadn syl-
yor:
Bastrmak ynnde bir abam olmad. 2002den beri ak bir e-
cinselim ama bu aklmn zorunlu kimi snrlar var. Cinsel ynelimimi
dorudan gizlediimi sylemem mmkn deil ancak ynelimimin idari
dzeyde bilinmesi noktasnda herhangi bir abam da olmad. altm
kurumda benimle yakn denebilecek kiisel ilikisi olan arkadalarmn
byk bir ksm cinsel ynelimimden haberdardr. Dier i arkadala-
rmdan da ynelimimi saklamak ynnde bir abam olmaz. Henz idari
dzeyde bu konuda herhangi bir skntyla karlamadm ama karla-
tm koullarda ynelimimi gizlemeyi dnmem.
Sinem (Transseksel, Snf retmeni, stifa etmi) ise, 4 yl ret-
menlik yaptktan sonra transeksel kimliiyle eitim sistemi ierisinde
varolmasna imkn verilmedii iin anlayarak istifa etmek zorunda kal-
m. Cinsel kimliini zgrce yaayabilseydi retmenlikten asla istifa
etmeyeceini sylyor.
Kk ehirdeydim, hafta sonlar zaman kaybetmeyeyim diye uak-
la stanbul ya da Ankaraya gidiyordum, ssleniyordum, efemine oluyor-
dum, bir ekilde cinsel kimliimi iki gnlne yaamak iin. Ankarada
Grafi ti vard, stanbulda bir sr bar vard, gidiyordum cinsel kimliimi
yayordum. Pazar gn akam btn makyajm silip kye dnyordum,
ne bedenim ne de czdanm dayanyordu.
retmenliimle, rencilerimle barktm, ok da seviyordum Bir
yandan da cinsel kimliim var. retmen arkadalarm, bilmeyenler(cinsel
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
18
kimliini bilmeyenleri kastediyor) hafta sonu Vana gidiyorlar. Erkekler
bir araya gelince ya kahveye giderler ya geneleve giderler, sen neden
gelmiyorsun diyorlar, gtryorlar, kadna gir diyorlar, ben smarla-
yacam diyorlar. Hafta sonu kaaym diyorum, kimliimi yaayaym
diyorum, bu sefer bedenim yorgun dyor, gitmezsem psikolojim bo-
zuluyor.
Grmecilere alma yaam boyunca kimlikleri ve ynelimleri
nedeniyle ayrmcla, tehdide, iddete maruz kalp kalmadklar
sorulduunda cinsel kimliklerini deklare etmemi olmamalar dolaysyla
ayrmcla uramadklar ynndeydi.
Melis:
alma alanmdaki herhangi bir insanla bunu paylamadm iin
bir sorun yaamadm.
Lale (Lezbiyen, Yabanc dil retmeni, retmenlikten ayrl-m):
Hayr, cinsel ynelim zerinden ayrmcla uramadm. nk ak
deildim, grnr olmazsan, sorun da yok!
Nur, cinsel kimliini gizlemenin yani ecinsel olduunu syleyememenin
bal bana bir ayrmclk olduunu sylyordu:
Ecinsel olduumu syleyemediim iin byle bir tehdit yaama-
dm. Olmayan bir eyin tehdidi olur mu? Ama ecinsel olduunuzu
syleyememek bal bana kendinize, onlar yznden uygulamak zo-
runda kaldnz bir tr mobbing, kt muamele veya iddet deil mi?
Kendininiz olamamak dnyadaki en byk psikolojik iddet.
Ycel ayrmcla uramamt ama tehdit edilmi, iini kaybetme kor-
kusu yaamt:
Aslnda uramadm ama bu endieyi yaadm. Yani yle iki olay
var: Birincisi, geen sene bir sevgilim vard, onunla bir gn Kzlayda
bir barda beraberdik. Dans ederken birbirimize nasl baktmz malum,
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
19
sonra sevgilim tuttu beni pt, pat diye. Bir kz rencim dibimizde
belirdi ve kesinlikle anlad. Orda undan korktum, hani tehdit gibi deil
ama anlad ve dierlerine syledi. Geri daha sonra byle bir ey his-
setmedim ama dediim gibi korkmutum. Bir de yine o sevgilimle ilgili
baka birinden yani ortak arkadamzdan ok ciddi bir tehdit aldm.
Olacaklardan ben sorumlu deilim eklinde bir cmleydi. Kesinlikle i
hayatma ynelikti, nk bana kar baka bir ey yapabilme olasl
yoktu. Beni sadece ecinselliimle tehdit edebilirdi yani. Onu tandm
iin bunu ok net syleyebilirim, i hayatma ynelikti bu tehdit. Ger-
eklemedi ama gereklemeyeceinin de gvencesi yok.
rencileri ile ilikileri, bu balamda hi LGBTT rencileri olup
olmad yolundaki sorulara ya hi LGBTT renciler ile karlamadk-
lar ya da karlasalar bile onlarla bu konu dolaymyla iliki kur(a)
madklar ynndeydi. Dier taraftan verilen cevaplar Trkiye eitim
sistemi ierisinde rehberlik ve psikolojik danma hizmetlerinin farkl
cinsel kimliklere yaklam ynnden yetersiz olduunu ortaya koymu-
tu.
Gzde:
renciler arasnda ecinsel birine henz rastlamadm. Bu elbette
renciler arasnda ecinsel olmad anlamna gelmiyor. Ama benim e-
cinsel olduunu bildiim ya da ecinsel olduunu benimle paylaan bir
rencim henz olmad. Olsa cinsel ynelimine/cinsiyet kimliine dair
kurumsal veya kiisel herhangi bir atmayla karlat her ortamda
destekler ve desteklenmesini salamak iin de elimden geleni yapardm
sanrm.
Melis:
Evet, baz rencilerimizin ecinsellie eilimi mevcut. Bu eilimi-
nin farkna varan okul idaresi, rehberlik servisine renciyi ynlendi-
riyor ve renciye bunun hastalk olduu ve atlatmas gerektii belir-
tiliyor. Yani renciyi ecinsellik hakknda bilgilendirmek yerine bunun
gnah, sapknlk ve sapklk olduu belirtiliyor. rencinin bu konuda
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
20
tercih hakknn olduu ve isterse bunu deitirebilecei syleniyor. zet
olarak renci ecinsel olmasn diye ynlendirilmeye allyor, tabi
sonu rencinin kimliini oturtmas srecinin daha sancl gemesine
neden oluyor.
Nur:
rencilerim arasnda LGBTT bireylere kiisel olarak hi rastlama-
dm. Ama retmen arkadalarmdan ya da rencilerden duyduklarm
oldu. Benim retmenliim sresince LGBTT bireylerle ilgili hibir di-
siplin olayna rastlamadm. Rastlasaydm mutlaka bir mdahalem olur-
du. Uzun sre dershanelerde altm iin olsa gerek, dershaneler
biraz daha zgr ortamlar. Ama samimi olduum rehber retmen
arkadalarn kiisel izlenimleri oluyordu. Rehber retmenler ecinsel
bireylere kar dier retmenlerden daha hogrl.
Gniz:
Evet, ecinsel olduunu dndm bir rencim var. Otistik
bir renci, otizm balangc var. Snfmdaki, bir baka erkek renci
srekli onu pmek istiyordu. Ben tepki vermiyordum, ama rehberlik
servisi geldiinde, bunlar gzlemlediinde, direk tepki gsterdi, benim
snfmdan alp yan snfa verdiler, ben de mdahale edemedim. Onlara
gre doru olan ey, onlar ayrmakt.
Gnel (Lezbiyen, MEB):
Yakn bir arkadam, bu kz ok erkeksi, hep erkeklerle oynuyor,
hi kzlarla oynamyor, srekli erkeklerle. Ne yapaym? diye bana
sordu. te toka alm falan fi lan, ben de bunu byle yapmaman ge-
rekiyor, o neyse ona dnecek, kavgann kt olduunu syleyebilirsin
ama byle tokalarla ya da pembe giydirerek kadn olduunu empoze
edemezsin, gibi nerilerim oldu. Benimle ayn brantan olan bir ret-
men arkadama kendi okulunda baka bir retmen geliyor, bu ocuk
hep kzlarla oynuyor, top oynamyor, kesinlikle kz gibi davranyor diye
ikyette bulunuyor. Sonra arkadam bu ocua resim izdiriyor. Arka-
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
21
dam ailenin resmini iz dediinde ocuk, sar sal, cicili bicili elbiseli
bir kz ocuu iziyor. Bu kim diye sorduunda, bu benim retmenim
diyor. ocuk kendini direk byle alglyor. retmen arkadalar, ben
ne yapmalym? diye sorduklarnda, bu ocuklarn bu olay travmatik
olarak yaamalarn engellemelerini; bunun geici bir ey olmayacan,
ne yaparlarsa yapsnlar ocuklarn zne dneceini, neyse o olacan
sylyorum.
Ycel:
u ana kadar alan hibir rencim olmad. Ama biz bir ekilde
birbirimizi tanyoruz, anlyoruz. Geen sene snfa ilk girdiimde ren-
cilerden birinin ecinsel olduunu hemen anladm, byk olaslkla o
da beni anlad. Bir ekilde bekledim gelip almas iin ama belki hazr
deildi belki baka sorunlar vard, almad.
Ali:
Ecinsel olabileceini dndm renciler var ancak onlarla
iletiim kurmama ne yazk ki hem zamanm imkn el vermiyor hem de
bu tr konularda ok hassaslar.
okulda rehberlik servisi var ama LGBTT birey olduu iin rehber-
lik servisine gidecek renci olduunu dnmyorum akas. Rehber
retmenlerin de genel grten fazla farkl olduunu sanmyorum. Bu
nedenle renciler orada kendilerini rahat hissetmeyeceklerdir.
Helin, ecinsel rencisiyle iletiim kurabilmiti, ama kendi kimliini
saklayarak.
Bu sene byle bir rencim vard dershanede. 7. snf rencisiy-
di. Onda kendi ocukluumu grdm. Bir keresinde dier rencilerin
tacizini tacizine uradn grdm. te kz, top, olan diye dalga ge-
iyorlard. Hep arka srada oturan, son derece alkan ve zeki de bir
renci bu. Rehberlik servisimiz vard dershanede ama akas unu
syleyeyim Trkiyede eitim sistemi iinde rehberlik hizmetleri hi ye-
terli deil. Zaten Rehberlik blmnden mezunlar da iyi bir eitimden
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
22
gemi deiller, dolaysyla ok yardmc olamyorlar bu konuda. Ben
bir kenara ektim ve kendi hayatmdan yola karak ocukla konumaya
altm. Sene sonuna doru da faydal oldu, kendine gveni geldi
konumaya balad, kendini ifade etmeye balad. Olay rehberlik bl-
mne gtrdm, anlattm ama tabi sosyal bilimler retmeni olduum
iin ve retmenlerin arasnda zellikle dershane retmenlerinin ara-
snda byle bir hafi f ekime, hafi f bir kendini gsterme abas olduu
iin iime karma gibi, ben farknda deil miyim zannediyorsun gibi
szlerle karlatm Ama aslnda hi faknda deil durumun.
Cinsel kimliklerinin i arkadalar/meslektalar tarafndan bili-
nip bilinmedii ve onlarla ilikileri konusunda genellikle birka yakn
arkadalarna ak olduklarn; retmenlerin de genellikle homofobik
tutum ve davranlara sylyorlard.
Melis:
stisna olarak sadece bir kez bir retmen arkadama ecinsel
olduumu syledim. Gayet olumlu karlad, hatta sknt duyduum
baz konularda bana destek oldu. Kimin sorun yaratp yaratmayacan
bilemediimiz iin ecinsel kimliimizi paylamamz tabi ki biraz zor
oluyor.
Gniz:
Okul ortama girdiiniz zaman kimler homofobik olabilir kimler
olmayabilir, bunun yoklamasn yapyorsunuz. Mesela Murathan Mungan
rnei versem okulumdaki rehber retmenin nasl olumsuz bir tepki
vereceini dnyorum, ki rehber retmen en son olumsuz tepki
vermesi gereken kii. Onun dnda bir ngilizce retmenimiz var, fe-
minist gruplarla alyor. Altan alta benim kimliimden phelendiini
dnyorum. Onla aka paylamyorum ama o beni hissediyor diye
dnyorum. Akas ondan kt bir teki almayacam sanmyorum.
Ama dier retmenleri dndm zaman ecinsellie bakta ok
kat olanlar var ilerinde.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
23
Gnel:
Ayn zamanda ev arkadam olan i arkadam ecinsel olduumu
rendikten sonra beni dlad. En nce bana ecinsel misin diye sor-
duunda, evet dedim. Sonrasnda yanmda giyinip soyunmaya balad.
Yani bak ben ayrmc deilim, sen ordasn ama ben senin yannda
giyinip soyunuyorum demeye getiriyordu, ama daha sonra, homofobisi
ortaya kmaya balad. te sen sevgilinle buralarda yaayamazsn, siz
gidin stanbula, Beyoluna, anca oralar kaldrr falan demeye balad.
Evi ayrdk sonra, ama tayinim kncaya kadar, srekli birilerine syler
mi, beni ak eder mi diye dndm. Ve hi konumuyorduk. Hala da
bilmiyorum beni syledi mi sylemedi mi?
Byk ehre geldikten sonra, imdi okulumda ak olduum bir
retmen arkadam oldu, eski okulumda ak olduum bir baka -
retmen arkadam oldu, beni daha nceden ecinsel ortamlarda gren
retmen arkadam oldu. Ama bunlarn hepsi benim yakn arkada-
larm. Ayrmclk, homofobi nedir bilmezler. Dostum diyebileceim bu
3 tane insan, heteroseksel, beni bilen, sevgilimi bilen, evime gelip
giden ok yakn arkadalarm.
Baka arkadalarm da var, evime de geldiler. Belli bir yaa gel-
misin bekrsn hala, sen ecinsel misin? diye sordular. Sonra baktm
ki bunlar benimle ayn okulda, ayn sendikada. Benim yattm kalk-
tm onlar neden ilgilendiriyorsa, grnte de olsa bir erkek sevgili
edinmek zorunda kaldm. Onla bir yldr ktm zannediyorlar. Ben
de nispeten rahat ettim. nk imdiki yaadm sevgilimi, onunla
yayormu gibi anlatyorum.
Dier taraftan bunlar ok merakl oluyorlar. 8 Martta falan geliyor-
lar, ite ecinseller var, translar var, ben unu tanyorum diyorlar, bir
arkadan tand ak olduu biri, benim arkadam kabiliyor, onun,
tandnn kardei benim arkadamn arkada olabiliyor. Oradan ora-
ya, bana kadar geliyor. Ben de unu tanyorum gibisinden.
Ali: ki bayan bir bay retmen arkada biliyor ecinsel olduumu.
Bir gece bu durumu bilen bayan arkadalardan birinin evinde kaldmla
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
24
hi de beklemediim bir hareketiyle karlatm. ki bayan iki bay ola-
rak okey oynuyorduk ve o arkadamn evinde geirmeye karar verdik
geceyi. Bundan nce de birka kez kalmtk. Bu bayan arkadam dier
bay arkadaa akayla Ali, senle ayn odada kalmak istemiyormu dedi.
Ben de onu ardm ve akayla Ne oldu?... taciz edeceimden mi
korktun? diye sordum.... Bu da aaa senin durumunu unuttum dedi ve
dier arkadan odasn deitirdi. Bu da houma gitmedi, nk sanki
her ayn odada kaldm erkei taciz ediyormu gibi hissettim.
Okulda ecinsellik konu olunca insanlarn alayl szlerini dinlemek
zorunda kaldm ok oldu. En iyi cmleleri midem kaldrmyor bu tr
eyleri idi. ounun ecinsellie bak alar sradan insanlardan fark-
sz. Kadn gibi giyinen, seslerini incelten, erkek delisi, mide bulandrc
tipler geyler onlar iin.
Sinem ise i arkadalar/meslektalar ile olan ilikileri konusunda
ansl saylrd. Herhangi bir tepkiyle karlamamt, yine de ret-
menlie atandktan sonra ilk 6 ay cinsel kimlii hakknda kimseye bir
ey sylemiti:
Ben ilk 6 ay bir ey sylemedim, ama 6 ay sonra sylemeye ba-
ladm. Pek tepki almadm, retmen arkadalarmdan tepki almadm,
hala grtm retmen arkadalarm var.
Peki, LGBTT rgtlerinin varlndan haberdar mydlar? Haber-
darlarsa nasl tanmlard bu rgtlerle? Aktif ye olarak ala-
biliyorlar myd?
Ali:
niversitenin son yllarnda LGBTT rgtlerin varlndan haberdar
oldum. Zaten ecinselliimi niversite yllarnda kefetmitim. Arada
Diyarbakrdaki Piramid LGBTT adl rgtn toplantlarna katlyorum,
ancak fazla iletiim iinde olduumu syleyemeyeceim. Mesleimden
tr fazla katlamyorum. zellikle de u malum, ne olduu belirsiz
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
25
genel ahlkla ilgili yasa maddelerinden tr. Piramid LGBTT adl r-
gtn google grubuna yeyim ve olaylar oradan gelen e-maillerle takip
ediyorum.
Gnel:
LGBTT rgtlerle yakn bir dnemde iliki kurdum. O zaman bir
erkek sevgilim vard. niversite bir veya ikinci snfta o zaman bir
araya girmitim. Lambda stanbulun Toplumsal Aratrma Vakfnda
yapt toplantlara gidiyordum. nce ben buraya ait deilim dedim.
Garip gelmilerdi. Sen kimsin? diye sorduklarnda erkek sevgilim var
falan demitim, hepsi kt kt bakmlard. Onlar bana yabanclat
ben onlara yabanclatm. Bunlar gibi deilim dedim. Hala da yle
diyorum ama sonra paralel gitti dediim gibi.
Aktif politikann hep iinde oldum, bana yetmiyor yaptm eyler.
Aslnda keke gelsem ben de burada alanlardan biri olsam, i ko-
tarsam, baarsam diyorum ama bu mmkn deil. O anlamda ancak
dardan destek verebiliyorum.
Gniz: niversite srasnda gey bir arkadam vard. Ondan duy-
mutum Kaos GLyi. Ama niversiteyi bitirdikten sonra balantya ge-
ebildim. Kaosun almalarna ksmen katlabiliyorum. Aktif deil de
izleyici, dinleyici olarak. rnein kadnlarla ilgili bir eyleme Kaosla
katldm zaman, okulumda alan feminist retmenlerden birinin
beni grme ihtimali var. O nedenle Kaos GL pankartnn arkasndan
yryemem.
Melis: Kaos GLyi yaklak 6 sene nce tandm, etkinliklere kat-
lyorum fakat grnrlmn olmad etkinlikleri tercih ediyorum.
Nur: LGBTT rgtlerden uzun zamandr haberim var, ama hem
iim ok youn olduu hem de oralarda rencilerime rastlamak ya
da bir yerlerde fotorafmn kmas korkusuyla ancak emekli olduktan
sonra bu rgtlere gidebildim. Etkinliklerine de frsat bulduka katl-
yorum.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
26
Lale: LGBTT rgtler yoktu benim retmenlik yaptm yllarda..
Uzun seneler sonra kt ortaya. 2000li yllarn banda yakaladm on-
lar.
Ycel: Aslnda ilk rendiim rgt Kaos GLydi. Onu da tesadfen
rendim. niversite ikinci snftayken Kzlaydaki bir kitapevinden
ecinsellikle ilgili kitap almak istedim. Kaos GL dergisi ile karlatm.
Derginin son sayfasnda byle KAOSun yeri ve derginin nerelerde satl-
d yazyordu. Dergiyi almak iin kitabevini belki 20 defa dolandktan
sonra bir ekilde hzlca alarak uzaklatm. Kasiyerin yzne bile bak-
madan paray deyip dergiyi hemen antama atm ve koarak ayrl-
mtm. Yani Kaosu o ekilde rendim. Dier dernekleri, dier ilgili
kurumlar, oluumlar diyelim daha doru olur, ecinsel arkadalarm
olduktan sonra rendim. Yoksa gerekten varlklarndan bile haberim
yoktu. u anda her trl etkinlikten haberim var.
Gzde: LGBTT rgtleriyle letiim kurabiliyorum. Etkinliklerini de
takip edebiliyorum; zaman zaman da bu etkinliklere elimden geldiince
katk yapmaya alyorum. Uzunca bir sredir Ankarada bulunmadm
iin etkinlikleri uzaktan takip etmek durumundaym. E-posta listeleri-
ne ye olduum, web sitelerini dzenli olarak takip ettiim ve dernee
ye olan arkadalarm olduu iin uzakta olsam dahi her trl gelime-
den haberim oluyor. Ecinsel rgtlerin varlndan 2000lerin bandan
beri haberdarm. En yakndan takip ettiim rgt Kaos. Lambday da,
Kaos kadar yakndan olmasa da, takip ediyorum. Diyarbakr, Eskiehir
ve zmirdeki rgtlenmelerden de haberdarm.
Baka sivil toplum rgtleriyle ya da demokratik kitle rgtleriyle
ilikileri var myd? yesi olduklar bu rgtlerin cinsel ynelim ve
cinsiyet kimlii konusundaki tutumlar neydi?
Lale:
Eski solcular ve feministlerle balarm var.Eski solcularda cinsiyet
ayrmcl ok belirgin. lerindeki feodalizmi aamyorlar bir trl.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
27
Acnn acsn birlikte yaadklar kadnlarla ayn izgide grmyorlar
kendilerini erkekler. Sol gelenekten gelme kadnlar da kendilerini femi-
nist olarak grmyorlar, kadnla erkein birlikte kurtulacana inanyor-
lar. Hatta feminist olduklarn syleyenler de bu noktay pek aamam
durumdalar.
Gnel:
Kendi kimliimle ilgili dier rgtlere ye deilim ama sendika
yesiyim. Eitim-Sen Aktif miyim, deilim; politikalarnn bana deme-
mesi, kadn olarak da karma rgtlerde kendimi iyi ifade edebilecei-
me inanmamam nedeniyle aktif deilim. Ve o geleneksel sol sekter g-
rn hkim olmasndan dolay salt kelle says korunsun diye yeyim.
Sendikada kadn olmak zaten bir problem alan. Yani o bile o
kadar problemliyken, ecinsellik ok daha arkalarda yer alyor.
Sendikalar homofobikler. Gerici sendikalarn bunu yapacan d-
nmyorum ama ilerici sendikalar kendi politikalarna ecinsellii yedi-
rebilse, atyorum Homofobi Kart Bulumaya, yrye dier sendika
yeleri katlsalar ok ey deiir. Heteroseksel- ecinsel ayrm olmasa
ben de daha ok gidebilirim sendikaya. Ama sen sap gibi tek bana
gidersen, sap gibi bayran alrsan, o ekilde olmuyor. Anlatabiliyor
muyum hani politika retmek yle olmuyor. Dese ki biz ecinsel
retmenlerin de haklarn savunuyoruz, bilfi il mcadeleye de destek
verse, zihniyet deiimi olsa, o noktada ben de ok daha fazla yer
alrm. Ama yok byle bir ey. Gereklilik bile hissetmiyorlar. nk bir
sr eyi, yani kendi zihinlerini deitirmek zorunda kalacaklar. Kendi
homofobileriyle kar karya kalacaklar. Baka dertleri var yani.
Nur: Genlik yllarmda TB-DER (Tm retmenler Birleme ve
Dayanma Dernei) yesiydim. Emekli olduktan sonra ye olmasam da
Lambda stanbula ve Amargi Feminist Kolektifi ne uruyorum.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
28
Gzde:
Eitim-Sene yeyim.
Trkiye eitim sistemi ierisinde egemen cinsel kimlikler dn-
daki kimlikler kendisini ifade olana buluyor muydu?Ders kitap-
larnda ya da mfredatta ecinsellie ya da transeksaliteye yer
veriliyor muydu?
Ali: Kesinlikle hayr. nk bir eyi aklayabilmeniz iin nce
karnzdakinin dnmesini bilmesi, konuyu enine boyuna aratrmas
gerekiyor. Ne yazk ki ilkretimden itibaren bunu kazandramyoruz
renciye ve renciler 5 seenek arasnda bouluyorken de pek ilgi-
lenemiyor geliimiyle.
Gniz: ocuklarda cinsel eitimden bahsediliyor, ama ecinsellik
sz konusu edilmiyor, ders kitaplarnda ad gemiyor. Freudcu yaklam-
dan bahsediliyor, cinsel eitimde, anneyi babay rnek alma gibi.
Helin: Ecinsel iftleri getim kitaplardaki aile portresi nedir? Trk
toplumunun rf ve adetlerinin oluturmu olduu, Atatrk zihniyete
sahip bir baba ve anne profi li. Ve bu profi le gre bytlmesi gereken
ocuk. Ders kitaplar, lkemizdeki egemen dnce yapsna uygun,
sac zihniyetler tarafndan yazlm bunu destekleyen kitaplar. imdiye
kadar ecinsellikten kitaplarda cinsel bozukluk, hastalk eklinde bile
bahsedildiini grmedim.
Melis:
Kendisini ifade edebilen bir ecinsel retmenin bana gelen tek
ey; soruturma yiyip tm haklarnn elinden alnarak iinden uzakla-
trlmas olduu iin mevcut eitim sisteminde ecinselliin ifade edi-
lebilmesi imknsz. Hibir ders kitabnda farkl bir kimlie yer verildii
grlmemitir. Ya Ayeler vardr kitaplarmzda ya Aliler...
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
29
Nur:
Cinsel kimliklerin kendini ifade edebilme olanan getim eitim
sistemi tamamen ataerkil. Kendine gvenli kadnlar da yetitirmiyor.
Ecinsellik ya da transseksellik ders kitaplarnda kesinlikle yer
almyor, yok saylyor. Dershanelerde alsam da mfredat iyi biliyo-
rum. rnein Trk Dili ve Edebiyat dersinde air ve yazarlarn zel
hayatlar genellikle es geiliyor. Abdlhak Hmid Tarhanin ok evlilik
yapmasnn sanat hayatn nasl etkilediine deinilirken; Nedimin, Sait
Faikin, Mevlanann, Sapphonun, Reat Nurinin vs. ecinsel ya da
biseksel kimliklerinin sanat hayatlarn nasl etkilediine hi deinile-
miyor. Nedimi nasl bilirsiniz, damdan dama atlarken dp lm. O
ak iirlerini bir erkee yazdn ok az renci bilir. Sapphoyu nasl
bilirsiniz, dnyadaki ilk kadn air. O gzel ak iirlerini kadnlara
yazdn ok az renci bilir o da retmen sylerse, ders kitaplarnda
asla yer almaz bu bilgiler. Ayrca kadn air ve yazarlar da pek yer
almaz mfredatta. Sanat ynleri pek gl grlmez, zellikle divan
edebiyatnda. Bir Nigar Hanm es geilir. Cumhuriyet dnemi yazar-
larndan Halide Edipin bile muhteem eseri Vurun Kahpeye deil de
Sinekli Bakkal incelenir nedense. Suat Dervi gibi bir kadn air ve
yazarn varlndan ise liseyi bitiren rencilerin haberi bile olmaz.
Gzde:
Eitim mevzuat bir yana, Trkiyede ecinsellere ynelik uygu-
lamann henz en temel dzeyi, insan haklar dzeyini yakaladn
sylemek bile olanakl deil. Bu adan hareketin son derece duyarl
olduunu biliyorum ama devlet katndan henz varlmz bile tann-
mad, en fazla kimi politikaclarn, gazetecilerin sorduu magazinsel
sorulara verdikleri cevaplarda satr aralarnda anldmz iin, eitim
dahil hibir styapsal kurumda farkl cinsel kimliklerin kendisini ifade
etme olanann bulunduunu syleyemiyoruz. Hatta eitimin millilik
tahayylnden en grnr biimde payn alan kurumlardan biri oldu-
unu dndmzde, bu trden eitliki bir eilime hibir biimde
zemin salamadn grmek zor olmuyor. niversitenin kurumsal adan
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
30
milli eitimden bir para zerk olduunu sylemek mmkn, zellikle
yksek renim mfredatnn sk skya merkezi bir kurum tarafndan
biimlendirilmediini biliyoruz. Dolaysyla i bu noktada niversitelerin
idari ve politik yapsna kalyor. letiim fakltelerinin bir ksmnda
muhtelif dersler iinde ecinselliin ve ecinsel mcadelenin sosyolojik
adan ele alndn dersler olduunu tahmin ediyorum. Keza kadn
almalar blmlerinde ayn durum sz konusu. Sosyal bilimlerin e-
cinsellerin farkna varlmas konusunda bir adan zorlayc olduunu,
eiticilerini de eitilenlerini de toplumsala bakmaya zorladn syle-
yebiliriz. Ama bu sylediklerim hibir biimde genelleyici bir nerme-
nin kant da olamaz.
niversitede olduum iin dorusu milli eitimin ders kitaplar ve
mfredat ile ilgili dorudan bir bilgim yok. Ama egemen cinsel kimlik-
ler dnda herhangi bir cinsel kimliinin milli eitim ders kitaplarnda
ve mfredatnda bulunmadn biliyorum.
Ycel:
Benimde aslnda bir zamanlar zerinde dndm bir ey bu,
ders kitaplarn dnd. Brak heteroseksel-ecinsel ayrmn kitap-
larda vurgulanan ey tamamen heteroseksellik ve orda da geleneksel
toplumsal cinsiyet rolleri ok net. lkokuldan itibaren anne mutfakta
yemek yapar baba ayaklarn uzatp gazete okur, erkek ocuk arabayla
oynar kz ocuk bebekle oynar biiminde bir alg yerletiriliyor. Aslnda
bu bir tek tipletirme politikas, milli eitimden kaynakl ad stn-
de milli eitim yani ortak olmak zorunda. Bunun dnda temsil var
m? Kendi yaantlarma bakyorum, kendi penceremden cevap vermek
adna, temsil olduunu dnmyorum hemen liseye gitti aklm lisede
dier snfl arda bir ocuk vard ok feminendi ve okulun alay konusuydu
laf atmalar, satamalar vs. Bir edebiyat retmeni vard ok feminendi
yani adamn gznn iine baka baka dalga geiyordu renciler. Bu
bir sutu, aypt, gnaht vs. hani bir temsilimiz yok eitim sisteminde.
Bir temsilimiz yok ama biraz grnr olan insanlar talanyor, szle
recm ediliyor, toplum dna itilmek adna her ey yaplyor onlara da.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
31
Onun dnda benim bulunduum niversitenin dnda hibir niversi-
tede cinsel geliim dersi olduunu sanmyorum ya da bilmiyorum. Yani
ok kk kk almalar var bu anlamda ama onun dnda hibir
ey yok bence.
Peki, eitim sistemi btn kimlikleri kapsayacak ve ayrmc
olmayan bir biimde yaplandrlabilir miydi? nerileri nelerdi?
Ali: zgr dnce ortam salandnda; insanlarn sadece dil, din
ya da milliyet farkllklarndan deil cinsel kimlik farkllklarndan da
yarglanamayaca retilebilir. Ancak u anki sistemle eitimi yeniden
yaplandrmak mmkn deil.
Ecinselliin sadece seks olmad kantlanrsa, ecinsel bireylerin
de topluma katk yapt, toplumun ilerlemesinde pay sahibi olduu
gsterilirse renciler ve halk arasnda, zellikle insanlar gldrmek
iin sinema, televizyon ve tiyatro tarafndan yaratlan olumsuz ecinsel
tipi silinecektir.
zellikle ilkretim ilk retmenlerinden balayarak eitimciler e-
cinsellik hakknda doru bilgilendirilmelidir. nk nihayetinde anne ve
babadan sonra ocuklar en ok etkileyen kiiler arasndalar. Onlarda
bu konu hakknda olumlu bir imaj oluturulursa gerisi de gelecektir.
Gnel:
Ders kitaplarndan cinsiyetilii ayklamaya alyoruz, daha onun
mcadelesi veriliyor. Cinsel ynelime daha ok var.
ncelikle zihniyetleri deitirmek gerekiyor. nce yasa veya mev-
zuat deil de retmen yetitiren fakltelerde ve ikinci aya sendika-
larda almalar yapmak, nce rehber retmenleri sonra dier ret-
menleri bilinlendirmek gerekiyor. Milli Eitimle i birlii iine girmek
gerekiyor. Paralel ekilde tm cinsel ynelim ve kimlikleri kapsayacak
ekilde bir yasa hazrlanmas lazm. LGBTT rgtlerinin bunun iin
uramas gerekiyor. Belki illa ecinsellerin oraya gidip bir ey yap-
mas gerekmeyebilir; toplumsal cinsiyet konusunda duyarll olan bir
sr akademisyen var, onlarla toplumsal cinsiyet duyarll ad altnda
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
32
bir proje yrtp iine bir cinsel ynelim de eklenebilir. Deneyimleri
yaam insanlarla bir atlye almas yaplabilir. u an en gereki
gzken ilerici sendikalarla ortak almalar yapmak.
Gniz:
Anaokullarnda ecinsellikten bahsedilmiyor. Bu ynelime kar -
retmenin nasl bir tutum sergilemesinin gerektii ilgili faklte ve b-
lmlerde ele alnmyor. Ders programlarnda belki buna deinilebilir.
Cinsel kimliin olumas, 3 yandan sonra balyor. 3 ya sonrasnda
cinsel ynelimle ilgili, ecinsellikle ilgili aratrmalar yaplabilir. En
azndan ecinsel ynelimi olduu gzlenen bireylerle nasl iletiime
geilmesi gerektii zerine bir eitim verilebilir. Bu konu zerine
retmenler ve akademisyenlerle konuulabilir. zellikle rehberlik ve
psikolojik danmanlk retmenleri ve niversitelerde rehberlik dersleri
ile ilgili almalar yrtlmeli.
Melis:
Bu ok uzun bir sre. Trkiyedeki egemen ideolojik dncenin
tamamen deimesi gerekiyor. Hala faizan bir zihniyetin egemen ol-
duu Trkiyede, hastalk olarak deerlendirdikleri ecinsel kimliinin
tannmas imknsz. Bunun gerekleebilmesi iin ncelik olarak ayrm-
cln her trlsne kar olan komnizmin mevcut siyasi rejimin yeri-
ne gelmesi gerekiyor. Daha sonra zaten sahip olmamz gereken haklara
ilerleyen srete sahip olacamza inanyorum.
Nur:
stenirse yaplandrabilir tabii. Ama u an iin umudum yok. LGBTT
retmenlerin eitimde seslerini duyurabildikleri, belki mfredat prog-
ramlarnn oluumlarnda sz hakkna sahip olabildikleri gn her ey
deiebilir. Ali ile Ayenin edebiyat yok sadece bu lkede. Alternatif
hayatlar, aileler, kimlikler vs. var. Bunlar grmezden gelen bir eitim
anlay ne kadar salkl olabilir ki?
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
33
Ycel:
Aslnda nerim hem var hem yok. Bunu yle aklayacam, tutum
burada aslnda belirleyici kelime. nsanlarn ecinsellie ynelik tutum-
lar genel anlamda olumsuz ya da bana yle geliyor. Ya da izilen imaj
bu ve medya bunu destekliyor, eitim sistemi destekliyor kelli felli
profesrler destekliyor. Bizim alanda,psikoloji alannda, profesrler bile
ok olumsuz tutuma sahip ve bunu aka ifade edebiliyorlar.
Gzde:
Yaplandrlabilir elbette ama bunun ok daha kapsaml bir mca-
delenin rn olabileceini dnyorum. Yani ecinsellere ynelik her
trden ayrmclk pratii politik bir sorun ve eitim de dhil olmak
zere her kurumdaki sorun bu politik mcadelenin sonucunda atma-
ya ya da uzlamaya yaklaacaktr diye dnyorum. Kimi umut verici
klarda da grld gibi (Sabahat Tuncelin ecinsellerle ilgili soru
nergesi vermesi gibi), ecinsellerin insan haklar politik gndeme
sokulduu gibi, bir aamada milli eitimde ve akademi de cinsel yne-
lim ve cinsiyet kimliklerine dair eitlik talebi de bir vadede karln
bulacaktr.
Grmelerden Edinilen Sonular
Grmecilerin hemen tamam ilerini kaybedecekleri endiesiyle
ya btnyle kimliklerini gizlemek zorunda kalmlar ya da ok snr-
l bir arkada grubuyla paylaabilmiler. Trkiyede eitim sisteminin
otoriter, ataerkil ve heteroseksist deerlerle ykl olduu konusunda
hemfi kirler. Dolaysyla bu sistemin ayrmcl yeniden reten dlayc/
tekiletirici bir yapda olduunun altn iziyorlar. Ders kitaplarnda,
ders programlarnda ve mfredatta cinsel ynelime ve cinsiyet kimlii-
ne dair salkl bilgilere ya hi yerilmediini ya da olumsuz bir biimde
yer verildiini belirtiyorlar. niversite rencilikleri srasnda aldklar
derslerde cinsel ynelimler zerinde neredeyse hi durulmam. Sosyal
yaamda ise gerek renciliklerinde gerekse i yaamlarnda arkada-
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
34
larnn bir hayli homofobik tutumlar takndklarn gzlemlemiler. Bu
tutumlar alay, aalama, kfr ekillerinde olduu gibi, kimliklerinin
aa kmas durumunda dlama, tehdit, taciz ve fi ziksel iddet gibi
boyutlara ulam. Dier taraftan bu srelerde muhalif sendikal r-
gtlerden (Eitim-Sen gibi) destek alamayacaklarn, bunun o rgtler
ierisinde de sorun yaratabileceini dnyorlar. Grmecilerden biri
ise transeksel kimlii nedeniyle sorunlar yaadnda yesi olduu
sendikadan destek alamamann yan sra buradan da dlandn dile
getiriyor. Grmecilerin hepsi yakn zamanda Trk eitim sisteminin
homofobik/transfobik/cinsiyeti/heteroseksist ve dier ayrmc eler-
den arnabilecei konusunda umutlu deiller. zm olarak retmen
yetitiren kurumlarda/eitim fakltelerinde cinsel ynelim ve cinsiyet
kimlii konusuna duyarl almalarn yaplmasn, bunlar yapacak ara-
trmaclarn/eitimcilerin LGBTT rgtleri tarafndan gerekletirilecek
bir farkndalk eitiminden geirilmesini neriyorlar.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
35
NC BLM
LGBTT rencilerin Sorunlar
LGBTT rencilerin eitim hayatnda yaadklar sorunlar belgele-
mek adna, dorudan birebir grmeler yaptk.
Ecinsel renciler iin snf ortamnn heteronormatif yaps
okulu iklimini yaanmaz klyor.
Erkeklikleriyle kendilerine benzemeyen herkesi siliyorlard
Ankarada okuyan, 24 yandaki Haktan Ural, ortaretim yllarndaki
krlganlklarn ve meruiyeti retmenler tarafndan bile sorgulanma-
yan erkek iddetinin mao pratiklerini anlatyor.
Cinsel kimliimle ilgili ilkretim yllarnda dorudan bir sorun ya-
adm hissetmiyorum. O yllarda dahi heteroseksel hayatn nor-
mallerinden farkl da olsam, bu farkllm -egemen dille konuacak
olursak st olmak, muhallebi ocuu olmaktan te bir homofobiyle
karlanmyordu.
O yllarm geirdiim tara illerinde cinselliim bykehirden gel-
mi orta snf bir memur ocuunun krlganl eklinde alglanyordu
ve bu haliyle bir nebze beni gizliyordu. Lise yllarmdaysa artk bunlar
yeterli gelmemeye balad. Snfmzda, en karikatrize haliyle mao
bir erkek kltrn kuran ve kendisine bir isim dahi takacak kadar r-
gtleen 10-12 kiilik bir erkek etesinin iddetine dorudan ve dolayl
olarak kronik bir ekilde maruz kaldm syleyebilirim.
retmenlerimizin bile karsna almaktan saknd bu erkekliin
snfmzda ve hatta okulumuzda erkeklii pompaladn ve sadece
ecinsel rencilerin deil, kadn rencilerin ve bu kalba girmeyi
reddeden heteroseksel erkek rencilerin bile bu maizmden nasibini
aldn dnyorum.
Erkekliin bu en kaba halini kendi bedeninde tekrarlayamayan her
erkek ve bununla birlikte yaayamayan her kadn snfmzda kendisine
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
36
baka bir alan yaratamadka siliniyordu. Ve bizler saysal ounluu-
muza ramen gszdk ve bu masklen iddetin meruiyeti tartma
dyd.
Homofobik fkralara uymak zorunda kalrdm ama zlrdm
Setii yoldan piman olmadn syleyen Alp, 19 yanda, kk bir
yerde yayor ve okuyor.
le bir ey Allahma krler olsun bama gelmedi gelseydi ok
kt duruma derdim buras kk bir yer olduu iin.
Elbette hem okulda hem bulunduum ortamlarda byle akalar
konumalar geerdi. Ben de onlara uymak zorunda kalrdm, hislerime
gelince akas pek houma gitmezdi bu durum nk bizim haklarm-
za bizim duygularmzla dalga gemektir. zc gelirdi, zlrdm.
Evet byle bir ey lisede bama geldi tabii ki snfta hep kzlarla
takldm ve hareketlerimden anlald gibi pek erkek arkadalarmla
aram olmazd. Samimi olarak kzlarla geerdi vaktim.
Ortaretim benim iin daha zordu nk kiiliimi yeni tanyor-
dum; tercihlerim o yalarda kesinlemiti, gerek hayatla ortaretim
yllarnda tantm iin ve ilk holanmalar olduu iin zor dnem
olmutur benim iin. Bir de ergenlik dnemleri artk yani neyin ne
olduunu anlyorsunuz, o yalarda sorgulamtm kendimi acaba bu yol
doru mu benim iin diye, ben bu yolu tercih etmiim o yalarda.
Piman deilim...
Lisedeki homofobi benim iin ikence gibiydi
Homofobinin meru olduu lise dneminde kendilerini savunmak iin
olmadklar gibi grnmek zorunda kaldn syleyen Muladan Evren
Gvensoy (18) zellikle beden eitimi derslerinden ve sportif faaliyet-
lerden yaknyor.
Yurttan dorudan bir uzaklatrmaya maruz kalmasam da d gr-
nmden dolay yurt iinde ksmen izolasyona maruz kaldm. Kendimi
daha iyi yaayabilmek iin yurttan ayrldm.
Evet zellikle lise dneminde bunun acsn ok ektim. niversite-
de ecinselliim ak olmasna ramen grmezden gelindiim de oldu.
Mesela bir gn kendimi gvende hissettiim okul iindeki solcu blgede
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
37
bir satamaya kar ktm iin iki kiinin uzun sreli tepkisine hedef
olmutum.
Lise, gerek gettomdan km olmam gerekse kendimi tam olarak
kabul etmi olmam sebebiyle hayatmda byk deiimlerin yaand
dnem oldu. Daha nce kendi evremde yar dokunulmaz gibi olmama
sebep olan dini avantajlarm bu dnemde dezavantajlara dnmt.
Homofobinin meru olduu bu ortamda kendimi devaml bir ekilde
farkl gstermek zorunda kaldm (gerek efemine tavrlar gerekse dini
alkanlklar). Hele beden eitimi dersleri ve sportif faaliyetler tam
olarak iinden klmaz bir ikenceydi benim iin.
Ecinselliimi fark edenin sadece kendim olmadn abuk
anladm
zmirden lise rencisi Berkant, lisenin bitmesini drt gzle bekli-
yor. Toplum imaj ylesine bir olgu ki insanlar olgularnn dnda bir
ey kefettiklerinde bunu kullanmak istiyorlar; okulda ecinsel oldu-
umla ilgili konularda konumamay tercih ediyorum. Ecinsel olduumu
bilen arkadalarm var ve de yle olduumu dnenler ve bu homo-
fobik kitle zaman zaman bask yapabiliyor.
Okulda gerek retmenler, yneticiler; gerek de renciler ho-
mofobik akalar yapabiliyorlar. En basitinden birini krmak istediinde
'ibne' kelimesini kfr gibi kullanabiliyorlar. Bunlar duyduumda tabi
ki zlyorum nk insanlar zellikle de genler o kadar bilgisiz ve
cahil ki.
Cinsel ynelimimle ilgili sorunlar en ok ilkretimin son dnem-
lerinde yaadm. Ben yava yava ecinsel olduumu fark ediyordum
insanlar da bunu fark edip seni toplumdan uzaklatryor tekiletiri-
yordu. Lisede ilerin daha iyi olduunu syleyebilirim nk ak oldu-
um insanlar var ve ecinsel arkadalarm olduu iin kendimi yalnz
hissetmiyorum. Bu arada lisenin bitmesini drt gzle bekliyorum.
Mitoloji dersinde ecinsellikle alay edip hocamn eliinde pis
pis gldler
Vandan Mersine Deniz apka, ecinselliini renen okul arkada-
larnn kendisiyle ortak eve kmaktan vazgetiklerini anlatyor.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
38
Henz ecinsel olduum ou yerlerde zellikle Vanda bilinmiyor.
Ama okuduum yerde yani Mersinde kendimi hibir ekilde saklama-
dm; bunu sylerken de ben ecinselim diye haykrmadm. Ama birok
arkadam tarafndan biliniyorum. Zaman zaman dlandm yzme g-
lp de arkamdan alay ettiklerine de ahit oldum. Ama ben ok ak
bir rnek vermek istiyorum: Geen yl bahar dneminde iki arkadamla
bu yl iin ev kiralamay planladk. Ertesi gn arkadalarmdan biriyle
internet kafeye gittik. O arada msn adresimi atm ve arkadalarmla
yazyordum. Bunlardan biri de stanbuldaki travesti arkadam idi.
Nasl olduysa artk dalgnlma denk geldi, cam istedim ve o da at.
O arada okuldan arkadam da yan masadan travesti arkadam grd.
Yine okula gidiyordum, dersteydim ve arkadalarmn bana kar ok
souk olduunu hissettim. Sonradan duydum ki eve kacam arkada-
larm benimle eve kmaktan vazgemiler. ok zldm bu duruma
hatta arayp kendimi anlatmak istedim ama telime bile cevap verme-
diler, verdiyseler de kaamak cevaplarla katlar.
Evet, yapld, zellikle mitoloji ve sanat tarihi derslerinde sz
Hyakinthos'tan alnca ecinsellik byk alay konusu oldu. Hocamn
eliinde pis pis glp alay ettiler. Tabii ki ok kt hissettim ve gz-
yalarm tutamadm zamanlar da oldu. Kalkp haykrmak istedim ama
yapamadm nk okuldan olma korkusu vard iimde.
Ayrmcla uradm; hem de ok... En ok lise yllarmda, artk
bir takm eylerin farknda olunca sorunlar yaadm. Artk kendimi ka-
bullenmi ve d grn olarak kadnsydm.
"Beden retmeniniz senin iin homoseksel diyormu, doru mu
Yavuz?"
zmirden Yavuz Cingz (24), lisedeki akranlarnn sergiledii er-
keklik kodlarn, onca alay ve kfrn ardndan rendiini, kt bir
yalancln karlnda iyi bir oyuncu olduunu hatrlyor.
Ortaokulda beden retmenimizin benden hi holanmadn an-
layabiliyordum, zaten beden derslerine girmek istemememin zerine
bir de bu "komutandan retmen"e duyduum korku eklenmiti, bana
srekli baryor, azarlyor hatta dvyordu. Beden derslerinin olduu
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
39
gn korkuyla retmenin arabasn park ettii yere bakar, gelmemi
olmasn dilerdim.
Bir gn ders almak iin evlerine gittiim yakn arkadamn
babas bana "beden retmeniniz senin iin homoseksel diyormu,
doru mu Yavuz?" diye soruyor ve hemen ardndan snftaki btn
erkek rencilerle benim ecinselliim ile ilgili bir toplant yaptn
reniyorum. Ailemin ve ailelerin kulana 13 yandaki "ben" ile ilgili
tahmini ve zel bilgiler gidiyor. Ardndan ben kahroluyorum, srekli a-
lyorum, kendimi sorguluyorum. Muhabbetimin iyi olduu bir arkadam
"bana da sordu sence homoseksel mi diye, ben Yavuz erkektir hocam,
delikanldr dedim" diyerek beni sevindireceini dnd szler sarf
etmiti, o dnemime dair ok az ey hatrlarken bunlar birer yank
olarak zihnimde hl.
Onlardan biri olmadm anlalmasn diye o fkralara ben de
gldm
Defalarca kez anlatld, hatta lise dneminde sosyalist olduunu
hep vurgulayan hocamz da geri kalmad. Ben de bu fkralara yapmack
da olsa, dierleri kadar iten olmasa da gldm, yoksa onlardan biri
olmadm anlalabilirdi.
Bazen dayanacak halim kalmyordu, evet ibneyim diye baryor-
dum
lkokulda bir ecinsel sanrm en fazla dierlerinden "kibarlk" far-
kyla nde olurdu, bir ok kiinin bu kelimeden, "kibar"dan hi holan-
madn da biliyorum, nk ev gezmelerinde ya da akraba ziyaretle-
rinde bu ocukta feminenlik var yerine "kibar" denirdi. Ama ortaokulda
ergenlik ann da etkisiyle erkeklik kodlarn dier erkek ocuklara
kyasla ok daha az sahiplendiim ortaya kmt, bu da benimle dalga
geilmesine, isim taklmasna, kfrlere maruz kalmama neden oldu,
bazen dayanacak halim kalmyordu, evet ibneyim diye baryordum.
Ama lise de artk o kodlarn ne olduunu biliyordum, onlar kullan-
maya baladm, erkekliin insann iinden gelen bir davran modeli
olmadn "renilen, edinilen" bir kimlik olduunu da kavram oldum.
Artk dierlerinden ses tonuna kadar btn farklar ortadan kaldrm-
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
40
tm, rahatlamtm ama bu ben deildim, iyi bir oyuncu ama kt bir
yalancydm.
Ben Beden Eitimi Derslerini Hi Sevmedim
Tekin S. Lise birinci snftaydm. Beden dersi iin alt kata, kantinin
olduu yere inmitik. Byk bir odayd. Herkes tahtadan oturaklarn
stne antasn koyup ayakta rahat rahat soyunuyordu. Bense herke-
sin antasn koyduu o tahtadan uzun oturaklarn zerinde oturarak
utana skla, aman bir yerim grnecek diye ekine ekine giyinirdim.
Nedense, orada kendimi rahat hissedemiyordum. Bu gerekten ok zor
bir durumdu benim iin. Her o beden dersi benim iin eziyetti. Tek
o soyunma sebebinden dolay beden dersinden soumutum o dnem.
Tabii, soyunurken bu benim ekingenliimden, iime kapanklmdan
ve utana skla soyunduum iin dier "kendini daha erkek" sanan
arkadalarm benim "erkekliim"den phe ediyorlar, tam olarak ifade
edemeseler de benim "acaba top mu olduum" konusunda kafalarnda
soru olduklarn hareketleriyle, glleriyle belli ediyorlard. kr ki
benim ok fazla resmiyetimden dolay her aklna gelen eyi dile geti-
remiyorlard bana. Ama o karma geip glleri ok irenti. Nefret
ediyorum. Ehh, okuduum okulun da "meslek lisesi" olduunu gz
nnde bulundurursak, ne kadar vahim durumda tipler olduunu artk
sizler dnn. Tabii ki iyi insanlar vard ama genelde kollarnda en
azndan bir "bilezik" olsun diye meslek lisesini tercih edenler ve "bir ie
yaramayacak bu ocuk, en azndan meslek lisesi'nde okusun" tipinden
olduklarn da hesaba katarsak, durumun vahimlii daha da bir nem
kazanyor. Ne yazk ki!..
Bakas gibi davranmaya zorlanyoruz!
Lise 3. snfta blmm deitirdim ben. Fen blmnden mate-
matik blmne getim. Dolaysyla son snfta hi tanmadm yeni
insanlar vard. lerinden bir tanesinin youn esprilerine maruz kald-
m hatrlyorum. Her teneffste bir ka yanda da bularak kendine
aklnca benimle eleniyordu. Bu lisenin son senesine dair hibir ey
hatrlamama neden oldu. Sildim gitti o seneyi. imdi oturup dnnce
bana yapt esprileri altnda ok farkl bir metin olduunu fark ediyo-
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
41
rum. O kendi kendini tatmin ediyordu bu esprilerle, gerekten yapmak
istedii eyleri sylyordu. Ama o zaman iin bu szler iime kapan-
mama neden oldu. Anonim sessiz kalmaya ve bakas gibi davranmaya
zorlanyoruz.
Yurtta kalsaydm sanrm uzaklatrma alrdm, Pelin Kalkan
Yurtta kalsaydm sanrm uzaklatrma alrdm, bildiim birka e-
cinsel arkadam bu gereke ile yurttan uyar almlard. Bu uyardan
sonra yurttan ayrlmak zorunda kaldlar. Tm eitim srecim boyunca
homofobik fkra ve akalarla karlatm. Bu bende iselletirilmi ho-
mofobiye neden oldu diyebilirim. Ecinsel olmann dalga geilesi, yan-
l& sapkn olduu dncesinin zihnimde yer etmesine, ileriki yllarda
da ecinsel kimliimi aklayamama ve akladmda herkesin bana
glecei endiesini yaratt. Lise ikiye kadar ecinsel kimliimi gizlemek
zorunda kaldm. Sonrasnda okuldaki arkadalarma sylediimde bana
ucube gibi davrandlar, okulumu hatta ehrimi deitirdim bir sene iin-
de ve geldiim ehirde lise son snftaydm, bir kii haricinde kimseye
sylemedim, syleyemedim. niversitede ise ecinsel bir arkadamn
olmas bana g verdi, buna ramen yaklak bir sene heterosekselmi
gibi davrandm evreme kar. Fakltede derslerde konu bir ekilde
ecinsellie geldiinde artk susmuyor konuuyorum. Hocalarn byk alt
glmelerine ramen, arkadalarn beni gstererek glp konumalarna
ramen. Ecinsellikle ilgili sunumlar yaptm. Bu sunumlardan sonra
bir keresinde sokakta yrrken faklteden bir erkek zerime yryp
ecinsellere lm diye bard! Ayrmclk ak olduunuzda ok daha
artyor, ama siz ak olduunuzda daha gl oluyorsunuz, sylenen
szlere bir cevabnz oluyor ve eskisi kadar cannz actamyorlar.
Ortaretimde kendimi tanmlamaya balamtm ve hemcinsime olan
ilgim anlaldnda ikiyzl kahkahalarla hayatm kuatmaya alan
insanlara arkada demek zorunda kaldm. Okulda hi bir zaman ret-
menlerime ve idareye ne ikayette bulunabildim ne de syleyebildim
ama eer syleseydim de sonu deimeyecekti. Bence okul hayatnda
en byk bizlere yaatlan ayrmclk tr sessiz kalmaya, bakas gibi
davranmaya zorunlu braklmamz.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
42
lkokuldan liseye
Ergenlik neminin en etin yllarnda bir kza deil de erkeklere
bakarak onlarn ne kadar yakkl olduunu iten ie hep dnm-
mdr.. Hep onlarn arkada olmak onlarn bana yakn davranmalarn
istemiimdir. Ortaokulda ou zaman efemine tavrlar yznden rehber
retmenleri tarafndan sorguya ekilmiimdir Ama her defasnda
kaamak cevaplar vererek gey olmadm vurgulayarak sylemitim...
Ama kendimi kandryordum dorular iimde olduu halde haykram-
yordum, geyim ben diye... Arkadalarm tarafndan alay edilmek ise
beni iten ie ypratyordu... Ortaokulun son senesinde kendime sz
verip lise de yeni bir sayfa aacam demitim hayatma. imdi lise 4.
snfa gidiyorum o yeni sayfay gey olduumu inkar ederek deil de gey
olduumu ibne olduumu haykrarak atm... imdi mutluyum ve ou
arkadam gey olduumu biliyor.
niversitelerde ecinsellikle ilgili etkinliklerin yaplmas ve
LGBTT rencilerin topluluk kurmalar engelleniyor. LGBTT ren-
cilerin ve homofobiye duyarl heteroseksel rencilerin toplumsal
cinsiyet ve LGBTT konularnda almalar tevik edilmiyor, engel-
leniyor.
Bilgi niversitesinde kurulan Bilgi Gkkua LGBTT Topluluunun
kurulmas zerine 6 Nisan 2007de Hrriyet Gazetesi bir haber yapt
ve Trkiyenin nde gelen niversitelerin rektrleriyle grt. Bu
grmelerde rektrlerin verdii yant aslnda LGBTT renciler iin
niversitenin nasl bir ortam olduunu ok gzel bir ekilde tarifl iyor.
Bilgi niversitesi: zin vermememiz insan haklar ihlali olurdu
Bilgi niversitesi renci Dekan Yrd. Do. Dr. Halit Kakn, "Trk
toplum yapsna ters dt iin 10-15 kadar veli tepki gsterdi. Biz
liberal bir bak asyla kulbn almasna izin verdik. Onlar yok
saymamz ve kulbn kurulmasna izin vermememiz, insan haklar ihlali
olurdu. yi bir yaklamda bulunduumuzu dnyoruz. nsan hak ve
tercihlerine saygl bir niversiteyiz" dedi.
Gazi niversitesi: Bizim rencilerimiz bilimle ilgilenirler
Gazi niversitesi Rektr Danman Do. Dr. Nazife Gngr, "Henz
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
43
byle bir talep gelmedi, gelmez de. Bizim niversitemizde daha n-
celikli sorunlarmz var. Bunlar demokrasi gstergesi adna yaplan gi-
riimler. rencilerimizin byle talepleri olmuyor. Bizim rencilerimiz
bilimle ilgileniyor ve sportif tesis, ktphane istiyor. Bu tr oluumlarla
ilgilenmiyorlar" diye konutu.
Maltepe niversitesi: Cinsel, dinsel, siyasal oluumlar,
kulp deil
Rektr Yardmcs Prof. Dr. Peyami elikcan: "renci kulpleri, sos-
yal, kltrel ve sportif etkinliklerin renciler tarafndan yrtld
ve ortak ilgi alanlarna sahip rencilerin bulutuu oluumlar olma
zellii tayor. niversitemizde bu amala kurulmu 34 kulp bulunu-
yor. Dinsel, cinsel, etnik, siyasal kimlikleri n plana karan oluumlar
ise kulp anlay dnda kalyor."
Ortadou Teknik niversitesi: Byle bir ey bizim kriterlerimize
uymaz
ODT Rektr Prof. Dr. Ural Akbulut ise "Byle bir ey bizim kri-
terlerimize uymaz. zin vereceimizi zannetmiyorum. nk kulplerin
topluma yararl aktiviteler olmasna dikkat ediyoruz. Her trl kulp
kurulmuyor" dedi.
Bilkent niversitesi: Talep geldii takdirde senatomuz deerlen-
dirir
Bilkent niversitesi Rektr Yardmcs Prof. Dr. Krat Aydoan:
"Byle bir talep gelirse senatoda, rencilere sz veren niversite ola-
rak deerlendirilir. Demokratik bir uygulama sonucunda ve rencilerin
istekleri dorultusunda karar verilir."
Sabanc niversitesi: Dier renci kulplerine baktmz gibi
bakarz
Rektr Prof. Dr. Tosun Terziolu, "Bu kulplere, dier renci ku-
lplerine baktmz gibi bakarz. Yani herhangi bir renci kulb
kurulurken hangi kriterleri uyguluyorsak ona da aynsn uygularz" diye
konutu. Kaynak: Hrriyet, 6 Nisan 2007
Ali Erolun, 24 Eyll 2008de kaosgl.org iin ODTU Toplumsal Cinsiyet
ve Kadn almalar Topluluunun kurulma srasnda yapt syleide,
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
44
topluluk yelerinin verdikleri yant niversite ikliminin LGBTT renci-
ler iin ne kadar acmasz olduunu tarifl iyor.
E. M. : Biz ODTde topluluk bavurusu yapyoruz. Ben bu sreci
anlatacam. Ondan sonra herkes kendi tanklndan yola kp gzel
bir ey kar umarm ortaya. Konuma yapacam rendikten sonra
kendi kendime dnmeye baladm ilkokul dnemi nasld. niversite
ortam belli zaten. O ecinsel olma sreci zaten her zaman yaadm
iin. Sonradan fark ettim ki o okul dneminin aslnda daha dikte edil-
mi daha hatlar izilmi bir sosyalizasyon, ideolojik bir ara olduunu
grdm. Aileye oranlar, aile sonuta biraz daha dinamik. Aileden son-
raki sokak ortam daha da dinamik daha zgr bir ortam olduunu gr-
dm. lkokul srecinde zaten ortaokul srecinde aileyle olan ilikilerin
bozulmasyla aslnda sebebin kendi cinsel kimliinin kabul edilmemesi,
onlarn bask yntemleri uygulayarak, senin kimliin zerinden deil de
baka yollar bu baskya girmesi benim darya gitmeme sebep oldu.
Yani oturup altm Mersinde liseyi kazandm, oraya gittim ailemden
uzaklatm. Mardinliyim ben bu arada. Ondan sonraki sre yani ok
da farkl deilmi zaten. Yatl okulda erkeklerle bir arada bulunmak,
onlarn zorunlu heteroseksellie yol aacak bir sr eylem yapmas.
niversite
En sonunda niversiteye geldim. Bunun krlmas gerektiini gr-
yorsun niversitenin salad zgrlk ortamyla. Ama bu da kolay
olmuyor. Genelde son snfa yakn bir alma sreci oluyor. Son snfa
yaklayorsun yani ak kimlikte olduunda. Geen kasm aynda ben
aldm. imdi hocalarm da biliyor, btn blm arkadalarm biliyor.
Aldktan sonra zaten ben bir rgtlenme ihtiyac hissetim. Kaosa
gelip gidiyordum zaten almadan nce. Sonra birka arkadala bir
araya gelmeye baladk. Ondan sonra bu rgtlenme atei tekrar dodu
iimizde daha nce bu Legato sreci ve Legatonun tekrar diriltilmeye
allmasyd. imdi baka bir forml deneyip kadnlar da bir araya
alp ataerkil sisteme kar bir duru sergilemekten bahsettik. nk
sadece bir ecinsel rgtn olmas hem insanlar uzak tutacak dedik,
insanlar iine girmek istemeyecek ak kimlikli deilse ancak kadn gibi
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
45
balk da olursa hem kadn sorununa da deinmi olacamz hem de
ite bir topluk olursa bir ecinsel topluluu olmad iin etkinlikleri-
mizi daha rahat yapacamz grdk. Ecinseller de kadn sorununa
duyarlym deyip aramza gelir diye dndk. Dzenli toplantlara
baladk eitli fi kirler kt bu toplantda. lk bata her yere stickerlar
yaptrp ecinsellik ve kadn soruna ynelik bir eyler kardk ortaya.
Bir sr fi kir atlmt ama maddi imknlardan dolay basacamz ey-
ler ite ecinselim aranzdaym temal ecinsellie vurgu yapan eyler.
Kadnla ilgili, namus, taciz konular irdelendi. Onlar yaptrmak bile
zaman ald nk ok fazla, 16 bin adet bastrdk. Bunun 4 bin tanesini
okulun her yerine yaptrdk. Yerlere yaptrdk zellikle daha ok ilgi
ekmesi iin. nk kenarda duranlara artk o kadar alm ki insanlar,
o kadar ok etkinlik yaplyor ki. Yerde olunca insan bakma ihtiyac
hissediyor ayann altnda renkli bir eyler. Ondan nce Esmerayn 22
Aralkta gsterisini gerekletirdik. Onun duyurusunu yapmtk, bildiri
datmtk ncesinde, biletinin baslmasyd, o gndemin yaratlmasy-
d, okulun yerel gazetesinde haberin kmasyd. Zaten ODTde uzun
sredir konuulmayan ecinsellik konusu tekrar konuulmaya baland.
Sonra 1. Kadn ve LGBTT Film Gnleri diye bir izinli fi lmlerle fi lm
gnleri yaptk. Okuldan sinema topluluu ile beraber. Adna sadece fi lm
gnleri diyerek kendi kendimizi sansrledik kabul edilmesi iin. Ama
duyurusunu yaparken Kadn ve LGBTT Film Gnleri diye duyurusunu
yaptk. O stickerlardan sonra okulda artk konuuluyor. Kantinde oturur-
ken yan masada ecinsellik doutanm biliyor musun?gibi eyler ko-
nuuluyor ok sradan insanlar arasnda. Artk o kadar hani niversiteli
olmann getirdii zorunlu entelektellik bunu kabul grmeye yneltiyor
insanlar. imdi topluluk bavurusunu yapacaz pazartesi. te btn
resmi gereklilikler hazr. Ondan sonra da ileme konulduktan sonra da
bir ay kadar bir sremiz olacak onun kabul edilme aamasnda. Ondan
sonra homofobi kart bulumann ODT aya 15 Maysta. Onun al-
malarna balayacaz. Yer ayarlama, duyurularnn yaplmas gibi. Bir
de Boazii kadn aratrmalar kulbnn daha nce yapm olduu
kadnlara taciz diye bir anket vard. Onu ODTye uyarlayp veri ola-
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
46
rak sunacaz. Yani biraz renci olmaya dnecek olursak, u an erkek
grnmnde kalan biri olarak odamdaki arkadalarn ecinsel olduu-
mu bilmesinden dolay nasl deiti ilikilerim. Tabii eskisi gibi samimi
deiliz, ister istemez bir eyler kopuyor. Blm arkadalarmla da yine
ayn ekilde. Ama direkt birebir tepki almadm ne hocalarmdan ne
blm arkadalarmdan. Hani anlattm hocalarmdan da almadm.
Tehdit gibi bir eyler de olmad zaten. Ama baka blmlerde baka
durumlarda zellikle devlerin projelerinin grup eklinde olmas hani
insanlarn baka arkadalarla alma zorunda kald durumlarda ister
istemez zorluk ekiyoruz. Ben gruplarm kurduumuzda almamtm
daha. Ama imdi gryorum ki aldktan sonra u an bir grup kurma-
ya alsam zorlanacam. nsanlar istemeyecek benimle almay ok
fazla. Herhangi bir olumsuz birebir tepki vermeseler de.
Haktan: Topluluu resmi olarak kurma sreci biraz da bizim inisi-
yatifi miz dnda rektr atamalarnn yaplaca dneme denk geldi. Bu
hem sreci zora soktu hem de bizi tamamen buna endeksledi ve baka
alanlardaki i yapabilirliimizi geriletti. Ben nmzdeki dnemde top-
luluun kurumsallamas iin gstereceimiz abay nemsizletirmeden
kendi merkezimizden bir nebze uzaklatrmamz gerektiine inanyo-
rum.
Zeynep: Topluluumuzu kurmak istiyoruz, bu okulda grnr olmak
istiyoruz, nk basite, bu okulda cinsiyetilikle ve heteronormatif
kodlarla sorunu olan lezbiyenler, geyler, bisekseller, transekseller,
kadnlar ve erkekler var. Varlmzn resmi olarak tannmas iin bu yl
da topluluk giriimi olarak kararllkla mcadelemize devam edeceiz.
Ynetim en batan hayr demese de her seferinde yeni art-
lar ileri srp vakit kazand ve nihayet dnem kapand, diyebilir
miyiz geen dnem iin? Peki bu yl sizin taktikleriniz ne olacak?
Zeynep: Aslnda gerekten basit bir gerekesi var bu topluluun,
bambaka bir dertle ortaya ktk. Ynetimin de takdir edecei gibi,
ODT'nn de baka pek ok niversite gibi toplumsal cinsiyet kavramn
tartmaya aan ve bu erevede etkinlikler dzenleyen bir toplulua
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
47
ihtiyac var. Geen yldan farkl olarak srece daha hkimiz, diye d-
nyorum. Bu yl derdimizi daha rahat anlatabileceiz.
ODTU Toplumsal Cinsiyet ve Kadn almalar Topluluu resmi stat
kazanamad. ODTUde ODTU LGBTT isimli topluluk faaliyetlerine kaytl
bir topluluk olmadan devam ediyor. Aslnda bu yaklam ecinsellere
hayatn farkl alanlarnda karsna kan ok bildik bir yaklamdr, ne
yaparsan yap, bana syleme yeter!
Yurttan ayrlmaya zorlanyorlar yada disiplin cezalar ile eh-
liletiriliyorlar
Yurttan ayrlmak zorunda kaldm
Evren: Ben ilkokulda hi sorun yaamadm. 3 sene anaokulunda
okudum. Annem beni balarndan atmak iin verdiler erkenden. 5
yanda da ilkokula baladm. O yzden de 16 yanda niversiteye
geldim. lkokulda hi sknt ekmedim nk benim okuduum okul
akrabalardan oluan bir okuldu. renciler retmenler hep akraba-
lardan oluuyordu bir mahalle okuluydu. Kimse beni dlamad nk
ben onlardan biriydim. Ben ecinselliimi yine bir bask olarak okulda
hissetmesem de ilkokulda ecinselliimi anlamam daha dorusu ibne
grnml olsam da ortaokulda da ayn ama lise de dedim ki er-
kek arkadalar edinmeye altm. Futbol izlemeye zorladm kendimi.
Sklsam da izliyordum. ok da gzel gizledim kendimi imdi kimse
inanmyor ecinsel olduumu sylediimde. Nasl olur senin kz arkada-
larn da oldu diyorlar. Beden eitimi dersleri de benim iin skntlyd
ama ben btn devamszlklarm beden eitimi derslerinde kullandm
ve zdm sorunu. niversiteye gelince de zaten krsaldan gelen biri
olmann eyiyle niversite de biraz tuhaf karlandm. Ama ecinselli-
imden dolay olmad bu. Ben yurda ilk geldiimde dedim ki kendime
ya oda arkadam ecinsel olsun n'olur yalvaryorum. Ve ilk gn oda
arkadamla karlatm ve kap aldnda ay bu oda yine kokuyor
deyince ben sevinten alayacaktm nerdeyse. Merhaba dedim ben,
merhaba dedi. O da kendini ifrelemeye o kadar adapte olmu ki ya-
rm saat iinde bana ecinsel olmadn kantlad, konuarak, hi bu
konuyu amayarak. Yurtta aklama ierisine girdiimde, yakn arkada-
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
48
larma sylemeye baladnda teker teker onlar da ecinsel olduunu
aklamaya baladlar. ok gzeldi, hep beraber eleniyorduk. Hani ilk
defa o zaman yaadm sokakta aa u yakklya bak diyebilmeyi. Ya-
nmdaki insana syleyebildim. lk kez. Ben yurttan mecburi bir ekilde
ayrlnca. Yurttan ayrlmann sebebi de, bir gn dardaym ve ok ge
bir saatte geldim. 3. kez ge geldim ama parmak basma sistemi yeni
gelmiti. Beki benim parmam bastrmamak iin 2 paket marlbora
istedi. Bende de para yoktu sigara da yoktu. O da teminat brak dedi.
Tamam dedim ben de antam dktm nne. Ynler, iler, gz kalemi
ne varsa dktm ortaya. Bir sre sonra bu adam beni rahatsz etmeye
balad. Ben hi mutlu deildim yurtta. Ben zgrlme dkn bir
insanm. Bu yzden yurttan ayrlmaya karar verdim.
Snf Ortam zerine Ecinsel rencilerin Deneyimleri
Efl atun Sreya, 26
lk retim:
Ben ilk ve ortaokula gittiim dnemlerde ecinselliimin daha he-
nz farknda deildim. Ancak mfredat program ierisinde, zellikle
ilkokulda ner nite dergileri ierisinde, Trkiyede yaayan ailelerin
ne derece stereotipletirilip, anne-baba-kz ocuk ve erkek ocuktan
oluan drt kiilik bir beyaz Trk ailesinin nasl rencilere rol model
olarak sunulduunu hatrladm kadaryla imdi geriye dnp baknca
fark ediyorum. Bu dergilerin, her aya gre rencilere bir kompozis-
yon ve resim yaptrmak iin sorular vard ve sosyal-sanatsal ynden
gelitirici olsa da ve her ne kadar bu nite dergileri ana kitaplara
yardmc ve ek kaynak olarak faydal da grnse de birok sorunlu
kavram da besliyordu. Bu dergiler, her blmde yeni bir konuyu
ieriyordu. Ve konuyla alakal olarak okuma paralar da vard. Gr-
sel elerle zenginletirilen bu blmlere ek olarak, arka kapanda
karikatrler de vard. Bu grsel eler, karikatrler ve ksa okumalar,
genellikle toplumsal hayatla ilgili olurdu. Kk bir ocuun arkadalar
ile hikyeleri olurdu. Grbz bir erkek ocuk, onun geni ailesi ve
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
49
hayat zerine skc espriler okurduk oradan. Bu ailede bykl alan
bir baba olurdu. Anne mazbut bir ev kadn olur, baba gelene kadar
yemei hazrlard. ocuun ablas ise bebeklerle oynar ve salonda ar-
kadalaryla evcilik oynard. Evcilik oynarken grbz ocuu evin babas
yaparlar, ekmek paras kazanmaya yollarlard mizansen olarak. Anne
ise onlar oynarken bir kede glmseyerek pirin ayklard. Akam ise
ablayla anne mutfakta, o gnk yemein bulan ykarken, baba i
odada gazete okur, ocuk ise tam ayann dibinde oyuncak arabas ile
oynard.
Bu hikyeler iinde ne bir engelli birey, ne de beyaz olmayan bir
rktan kii olurdu. Ecinsel karakter olmas ise imknszd. Eini kaybe-
dip, ocuunu yalnz yetitiren anneler veya babalar olmazd iinde ya
da boanm aileler olmazd. Tp bebekle ocuk sahibi olmu kadnlar
olmazd. Ecinsel iftler hele hi olmazd.
Bir nite dergisinin bile bir ocuun psiko-sosyal geliimini nasl
etkileyeceini u verdiim rneklerden apack grebilmenin mmkn
olduunu dnyorum.
Lise:
Liseden, tam da niversite snavna alma dneminden bir anm
var. Lisedeyken hep, arkadalarmdan farkl olarak sosyal bilimlere
ynelmitim. Ve rehberlik derslerinde meslekler, okullar ve puan siste-
mini tartrdk. Herkes okumak istedii blm ve niversiteden sonra
almak istedii i alann sylerdi. Erkekler mhendislik fakltelerine
girmek isterdi ounlukla ve i alan olarak ise fabrikalar isterlerdi.
Kadnlar ise i mimarlk, mimarlk, iletiim blmlerini daha ok ister-
lerdi. Sadece bir kadn arkadan, genetik mhendisi olmak istediini
duymutum. Ve rehber retmenin bunun kadn meslei olmadn ve
zorlanabileceini sylediini ve benim ise sosyal bilimler okuyarak a
kalacam sylediini hatrlyorum. retmenlerin de bu toplumsal
nyarglar nasl rencilerine aktardn buradan grmek mmkndr
diye dnyorum.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
50
Liseden mezun olduktan sonra, rehber retmenin hor grd iki ka-
dn olarak, ayn okula girdik, o hakikaten genetik mhendislii okudu
ben ise felsefe okudum ve u an a falan da deilim.
niversite:
niversite yllarmda ecinselliimi kefettim, sosyal bilimler bina-
snda olduum iin midir ans mdr bilinmez ama bina nnde hibir
problem yaamadm. Hocalarm da insan haklarna duyarl insanlard
ounlukla ve ne derslerde ne de gnlk yaamda, arkadalarm ve
hocalarmdan hibir ayrmclk veya homofobiye maruz kalmadm.
Esas iin trajikomik yan ise mezun olduktan sonra oldu. Mezu-
niyetimden bir sene sonra, sevgilimle birlikte okula gittik gezmeye
ve sosyal bilimler dnda bir yerde oturduk. Yalnzken benim sorun
yaamadm bir yer olmasna ramen okulum, sevgilimle birlikte esas
homofobiyi deneyimledik. O kadar ok bakan oldu ki otururken, en
sonunda rahatsz olup kalkmak durumunda kaldk. Ve bu bahsettiim
yer ise lkenin en ilerici okullarndan farz edilen ODT de gerekleti.
Meer ODTnn homofobisi hep varm, geri eski rektrn okulu-
muzda ecinsel yok ve byle bir topluluu kurdurtmayz cmlesinden,
baka ne beklenebilirdi ki
N. O. : Ku tyl kpelerin, anneme, babama ve okulumdaki
yetkililere gre satanistler tarafndan takld gnlerdi, benim de
sra arkadam olan kza gzmn kayd gnler O kpelerden
ne kadar ok istemisem, kendimi rehberlik servisinde bulmutum bir
gn. Duygularm ve isteklerimi, doru insanlar gibi de ekillendire-
bileceim zerine bir anlamaya vararak vedalanmtm retmenim
tarafndan. Aslnda, tyl kpelerden de fazlas vard iimde, dzel-
tilmeye ihtiya duyulan; ancak, ben ku tylerini istediim kadar
isteyememitim sra arkadamn dii ellerini demek ki Rehberlik
servisine gnderilmekten korkmutum aralkszca; halbuki azma bile
almyordum, dolaysyla ifa etmiyordum kimseye kendimi. Kim bilir, bu
sefer ne kadar uzu tutarlar beni o odada diye, sra arkadamdan bile
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
51
epey nefret etmitim iten ie. Ayn anda da onu severek.
Umut: Ben beden eitimi dersinde aladm biliyorum. Aladm ki
hoca benim annemin en yakn arkadann kocasyd. Adam beni soyun-
ma odas nbetisi yapt. ki sene boyunca nbeti oldum ve salonda
oturdum. Ankarada nl bir krete bir tane kk ocuk ecinsel
eilimler sergiliyormu. 4 yanda bir ocuk nasl ecinsel eilimler ser-
giler o da ayr bir konu. Ebeveynlerden bazlar ocuumun snfnda
ibne var diye okuldan alacaklarn sylemiler. Dnsene ocuk ibne
olmay 4 yanda reniyor. Belki ocuk erkeklerden holandnn
farknda bile deildir.
Erdal: Ecinsellik dier asimilasyon trleri gibi deil, bir rk olay gibi
deil sanki bir ekilde tekrar niversite de kendini zgr hissediyorsun,
lisede kendini basklyorsun kz arkadan falan oluyor. Ecinselliini
saklayabiliyorsun ama Krt olduunu, Ermeni olduunu saklayamazsn
bence.
Umut: Ben niversite birinci snfta birine ktm ve k olduumu
herkese sylyordum. Ama niversite 2. snfta trnak iinde kt bir
ey olduunu fark ettiim an ecinselliimi bile sylemekten ekindim.
Uurla tantmz ve birbirimizi tandmz halde bile kendimi sakla-
maya karar verdim. niversite 1. snfta gidip ben Krdm dedikten
sonra Krt kimliini saklayamaz. Ecinsellik o noktada unutulmaya
meyilli. Senin yzne demiyorlar arkandan ibne demeye balyorlar.
Ecinsellik istenildii zaman kamufl e edilebiliyor.
Erdal: Bir de ikircikli bir durum var dier asimilasyonlardan. Eer
annen baban uramsa senden nce ve dier egemen kltrle by-
tlyorsan bir ey hissetmiyorsun. Kltr gibi hissediyorsundur. Ama
ecinsellikte byle deil. Bir yataylk sz konusu deil. Anneden babaya
geen bir ey deil.
-
Eitimde Cinsel Kimlik Ayrmclna Son
52
Evren: Bir de insan bir kere kalba oturmusa onu deitirmek iin
bir abas olmuyor. nk iinden gelen bir bask yok. Ama ecinsellik
yle deil. Bir kere kendini heteroseksel kalba oturtmusan zaten
iinden ecinsel olmamaya ynelik bir bask var. Bir noktada da bu
patlyor.
Umut: Dierleri de kendileriyle de barabiliyor sonuta. Bir Krt
ocuunun Krt arkadalar olabilir. Aleviler Alevilerle birlikte olabi-
lir. Yani Aleviler Mslman bir lkede soyutlanabilirler. Ama ecinsel
ocuklar dier ecinsel ocuklardan da soyutlar. Burada tamamen bir
tek banalk sz konusu. Ben ilkokula baladmda ilk gnden beri
samimi olduum bir erkek bir de kz arkadam vard. Srekli mz
birlikte vakit geirirdik. Ve 10 sene sonra dier arkadamn gey, kz
arkadamn da lezbiyen olduunu rendim. Biz on yl bunu birbirimize
ifade etmeden gezdik dolatk. Tm okuldan soyutladk kendimizi. Bu
beden dersleri ile ilgili en net hatrladm ey u. Kzlar yine dier kz
arkadam almaya meyilliydi ama bizim zerimizden onu actyorlard.
Neden onlar yle diye. Bizim efemine taklidimizi yapyorlard. Daha
sonra kz arkada da onlarla grmek istemedi. Beden dersi bala-
yaca zaman ilk 5 dakika kzlar girer soyunur kar, sonraki 5 dakika
erkekler girer soyunur kar hepsinden sonra da biz mz girer soyu-
nur kardk. Her beden dersine biz hep ge kalrdk bu yzden. nk
ikimizin erkeklerle birlikte soyunup giyinmemiz mmkn deil. nk
alay ediyorlard. O yata ocuklar daha acmazsz oluyorlar. Byle bir
ey niversite olmazd. ok net hatrlyorum fl tle kafamza falan
vururlard. Kz arkadam da kzlarla soyunma odasna giremiyordu.