E Verteta e Vehabizmit Dhe Vehabisteve

7/29/2019 E Verteta e Vehabizmit Dhe Vehabisteve

1/48


2/48

Fondacioni i Rinis Islame Cyrih www.islamischen.ch e-mail: [email protected] 2

N emr tA ll-llahut, tGjithmshirshmit, M shiruesit!

E VRTETA RRETH VEHABIZMIT

DHE VEHABISTVESejjid Ahmed ibn Zejn Dehlan

AbdulKadim Dhel-lum

Muhamed Husejn Shendub


3/48


FITNEJA VEHABITE................................................................................................................................................................................................... 4

FITNEJA VEHABITE................................................................................................................................................................................................... 5

KOMPLOTI KUNDR SHTETIT ISLAM ........................................................................................................................................................................ 23

LVIZJA VEHABITE................................................................................................................................................................................................. 30

MENDIMI I PROF. SHEJH ALI TANTAVIT................................................................................................................................................................. 36

PASTHNIE............................................................................................................................................................................................................. 47


4/48


Sejjid Ahmed ibn Zejn Dehlan(Mufti i Mekkes)

FITNEJA VEHABITE

N epokn e sundimit t Selimit III-t (1204 1222 hixhrij) u paraqitn shum fitne (sprovime)pr t cilat kemi folur gjersisht n veprat tona. 1 Nga fitnet e prmendura sht Fitneja

1 Biografia e autorit:Ahmed ibn Zejn ibn Ahmed Dehlan el-Mekki sht dijetar i medhhebit shafij.Ishte

jurist i sheriatit fakih dhe historian q sht dshmuar si dijetar n lmi t shumta. Ka kryerfunksionin e muftiut t Mekkes t lavdishme. Ka bartur titullin e nderit shejhul-islam.sht i lindur n Mekke n vitin 1304 hixhrij. Pas vetes la vepra t botuara q jan n qarkullim, ndr tcilat veojm:El-Ezharuz-zineti fi shehri metni elfijjeti,Tarihu duveli islamijjeti bil-xhedavivil-merdijjeti,

Fethul-xhevadul-mennani alel-akidetil-musemmati bi fejdi rrahman,Derrul-sunnijjeti fi reddi alel-vehabijjeti,Nehlul-atshani ala fethi-rr-rrahmani,Fi texhvidil-kuraniHulasatul-kelami fi umerai bedelil-harami,El-Futuhatul-islamijjeh etj.


5/48


vehabite e cila u paraqit n Hixhaz kur vehabitt pushtuan Dy Haremet e ndershmedhe ndaluan

ardhjen n haxh t haxhinjve nga Shami (Siria) dhe Egjipti. Ndr fitnet me t cilat sht sprovuarsulltan Selimi III-t, po ashtu, sht edhe invazioni i Franezve dhe pushtimi i Egjiptit n vitin1213 1216 hixhrij.

Shkurtimisht do t flasim pr kto dy fitnet, kurse m gjersisht pr kto shtje flitet n veprathistorike. Ekzistojn disertacione gjersisht t shkruara pr kto dy fitne.

FITNEJA VEHABITE

Fillimi i konfliktit dhe luftrave ndrmjet vehabinjve dhe emirit t Mekkes mevlana Sherif Galibibn Musaidit, i cili ishte i autorizuar nga ana e sulltanit t qeveris n Hixhaz ishte n vitin 1205hixhrij e kjo ishte n kohn e sundimit t sulltan Selimit III-t, i cili sht i biri i sulltanit MustafaIII-t t birit t Ahmedit. Mu fillimi i shfaqjes s vehabijve ishte shum vite para ksaj. Atafillimisht jan formuar dhe forcuar n krahinn e vet e ather e keqja e tyre sht zgjeruar dhedmi sht rritur kurse pushteti i tyre sht shtrir n territore m t gjera. Mbytn njerz sa edhe

Nga veprat e tij sht edhe ky librth mbi fitnen vehabite pr t ciln shpresojm se lexuesit e ndershmdo t ken dobi, kurse All-llahu i di qllimet e t gjithve.Kjo vepr sht botuar n vitin 1978 n Stamboll nn mbikqyrjen e Husejn Hilmi ibn Seid Istambullit.


6/48


numri nuk i dihet. Ata i lejuan vetes pasurin e t mbyturve, kurse i kan robruar grat e tyre.

Themelues i ksaj lvizjeje jo t ndershme ishte Muhammed ibn Abdul-vehhabi, me prejardhjenga Lindja nga fisi Benu Temim. sht lindur n vitin 1111 hixhrij kurse ka vdekur n vitin 1200hixhrij. Disa historian kshtu e prshkruan vdekjen e tij: U shfaq shkatrrimi (habitha) i t

pandershmit n vitin 1206 hixhrij.

N fillim ishte nj prej nxnsve n Medinen e ndritshme. Babai i tij ishte njeri i mir. Njihej si

dijetar. Po ashtu edhe vllai i tij Shejh Sulejmani. Babai i tij, i vllai dhe dijetart e tjer kanprognozuar pr skajshmrin dhe prirjen pr lajthitje dhe pr skajshmri t zemrs, sepse ishindshmitar t fjalve dhe veprimeve t tij dhe lajthitjeve n shum shtje. E kan kritikuar prkt shtje dhe ua kan trhequr vrejtjen edhe t tjerve nga ai. U b e sakt droja e tyre kurpublikisht u paraqit me risi e lajthitje dhe skajshmri me t cilat i ka mashtruar xhahilt dhe u

sht kundrvn dijetarve dhe imamve t fes dhe erdhi deri te shkalla ti shpall prmosbesimtar (kafir) grupet e besimtarve. Ka konsideruar se vizita e br varrit t Muhammedita. s. dhe veprimi i tevesulit2 me t dhe me pejgambert tjer dhe me robt e mir t All-llahut dhe

vizita kaburit (Varrit) t tyre sht shirk. Ka konsideruar se thirrja e Pejgamberit te tevessuli shtshirk, po ashtu thirrja e robve tjer t All-llahut, kur bhet tevessul, sht shirk. Po ashtu, ka

2 Tevessul konsiderohet q dikush ta lexoj e drejtoj duan All-llahut xh. sh. dhe n t ta prmendiPejgamberin Muhammedin a. s. ose ndonj pejgamber ose evlija tjetr me shpres se All-llahu xh. sh.do ti prgjigjet duas s robit t tij pr shkak t mshirs dhe bereqetit t Tij ndaj robit t prmendurn dua. Kjo mnyr e duas ka mbshtetjen e vet n hadithet e Pejgamberit t All-llahut. T part qkt dshiruan ta largojn nga msimi islam jan vehabijt.


7/48


konsideruar se nse dikush i prshkruan nj virtyt dikujt jashta All-llahut pa qoft edhe me fjal

simbolike, si pr shembull ky medikament m ka br mir, se ai sht br mushrik. Patpranuar disa dshmi q nuk japin kurrfar fryti. Erdhi me disa shprehje t shtrembruara dhe meshprehje t trilluara ka zbukuruar dhe hutuar masn e thjesht deri sa ata nuk kan filluar tandjekin. Shkroi pr ta edhe broshura t veanta. Madje kan besuar se shumica e pjestarve ttevhidit 3 jan br kafir. Ibn Abdul-vehhabi sht bashkangjitur me sunduesit e krahinave

lindore n Derijjete dhe mbeti tek ata deri sa nuk e mbshteten dhe nuk e pranuan dawen e tij.4

Sunduesit e Derijjes n kt pan rastin pr forcim, prforcim dhe zgjerim t sundimit t tyre.Sunduan me beduint, t cilt u bn ushtart e tyre t fuqishm s cils ishte vshtir tikundrvihesh. Besonin se do kush q nuk beson n at q thot Abdul-vehhabi bhet kafir dhemushrik, gjaku dhe pasuria e t cilit lejohet. Shfaqja e misionit t tij n dritn e ktill ka qen n

vitin 1243 hixhrij kurse pushtimet dhe zgjerimi ka qen pas vitit 1250. Dijetart kan shkruar

shum prgjigjje dhe disertacione n t cilat ka prgjigje pr kt shtje. Madje edhe vllai i tijShejh Sulejmani5 shkroi veprn n t ciln iu prgjigj n lajthitjet dhe rreziqet q fshehen pasfjalve dhe msimit q e propagandonte vllai i tij. Misionin dhe msimet e tij i mbshteti emiri iDerijjes Muhammed ibn Saudi, i cili me prejardhje ishte nga fisi Benu Hanife, nga populli nga i

3 Tevhid sht besimi n nj Zot - njsia q prfshihet n maksimn La ilahe il-lall-llah.4 Davasht thirrja n islam. Deri diku i prfgjigjet termit misionarizm.5 Libri quhet Es-sevarikul-ilahijje fi reddi alel-vehabijje, Damask, 1997.


8/48


cili ka prejardhjen Musejleme Kedhdhabi. 6 Kur vdiq Muhammed ibn Saudi, Muhammed ibn

Abdul-vehhabin e mbshteste i biri i tij Abdul-aziz ibn Muhammed ibn Saudi.

Shum shejh dhe dijetar medinas kan folur pr t: Ky do t lajthit, apo All-llahu me t nlajthitje do ti drgoj disa njerz, qoft larg prej nesh! Dhe kshtu ndodhi. Muhammed ibn

Abdul-vehhabi konsideronte se synimi dhe dshira e tij me kt medhheb t cilin e ka pikur sedshiron sinqeritet n tevhid Unitetin dhe lirimin nga shirku. Konsideronte se njerzit ishin n

shirk tashm 600 vite dhe se ai ka ardhur tua riprtrij fen. Ajetet kuranore n t ciltprshkruhen mushrikt i komentonte se ktu ka t bj me ithtart e athershm t tevhidit. Si p.sh. ajeti: Kush sht n mashtrim m t madh se ai q e thrret dik pos All-llahut q nuk do tiprgjigjet deri n Ditn e gjykimit kurse ata jan ndaj lutjeve t tyre t paprfillshm, apo ajeti:Mos e thirr pos All-llahut kush nuk do t sjell as dobi as dm apo ajeti: Ata q i thrrasin ata

t cilve nuk do tu prgjigjet deri n Ditn e gjykimit, e t ngjashme, Muhammedi ibn Abdul-vehhabi ka thn: Kush krkon ndihm me emrin e Pejgamberit Muhammedit a. s. ose ndonjtjetri nga pejgambert e Zotit, apo evlijave apo e thrret apo krkon shefaat, ai sht sikur ktamushrikt q jan prshkruar n ajetet e siprme.

N rafshin e njjt e vuri vizitn e varrit t Muhammedit a. s. dhe varreve t pejgamberve dhe

evlijave t tjer.

6 Pejgamberi i rrejshm i cili u paraqit n epokn e Resulull-llahut kurse psoi nga ana e Halid ibn Veliditn kohn e sundimit t Ebu Bekrit r. a..


9/48


Pr ajetin kuranor n t cilin flitet mbi mushrikt ka thn: Ne i adhurojm vetm q t

afrohemi n afrsi t All-llahut, Ata q bjn tevessul jan t ngjashm me mushrikt q thon:Ne i adhurojm vetm q t afrohemi n afrsi t All-llahut. Muhammed ibn Abdul-vehhabithot: Mushrikt nuk kan besuar se hyjnit e tyre mund t krijojn di, kan besuar se Krijuesisht All-llahu, sepse pr kt ka dshmi n Kuran: E nse i pyet kush i krijoi ata. Do t thon:All-llahu. Dhe n ajetin tjetr: Nse i pyet kush i krijoi qiejt dhe tokn, do t thon: All-

llahu. E All-llahu mbi ta gjykoi me kufr dhe shirk pr shkak t fjalve t tyre q t afrohemi nafrsi t All-llahut ashtu q kta jan t ngjashm me ata.

Dijetart islam jan prgjigjur n kt mnyr t gabuar t prfundimit dhe nxjerrjes sqndrimeve kshtu: Besimtart nuk e kan pranuar as kurr nuk e kan konsideruar Pejgamberindhe evlijat e Zotit pr hyjni, as rival kundrshtar t Zotit! Besimtartt besojn dhe

konsiderojn se ata jan robr t All-llahut q jan krijuar dhe ata nuk meritojn t jen objektadhurimi. E sa i prket mushrikve pr t cilt jan shpallur ajete t shumta, ata kan besuar sehyjnit e tyre meritojn q tu bhet ibadet dhe ata i kan madhruar me madhri hyjnishndonse kan besuar se Pejgambert dhe evlijat nuk krijojn asgj. Kurse besimtart nuk besojnse Pejgambert dhe evlijat meritojn q atyre tu bhet ibadet, t prfaqsojn mendimin se janhyjni duke i adhuruar si adhurohet Zoti. Prkundrazi, besimtart besojn se ata jan robr dhe t

dashur t zgjedhur t All-llahut, t cilt i ka zgjedhur All-llahu dhe me bereqetin ndaj tyre edfton mshirn ndaj robrve t vet. Ata me bereqetin e vet synojn mshirn e All-llahut. Prkt q e tham ekzistojn shum dshmi nga Kurani dhe nga Sunneti.

Itikadi (bindja) i muslimanit sht se Krijuesi. I cili jep dobi dhe dm dhe i cili i vetmi meritonadhurim, sht All-llahu i vetm. Muslimant nuk besojn se askush pos Tij ka fuqi t ndikimit n


10/48


kado qoft. Dhe besojn se pejgambert dhe evlijat nuk krijojn asgj as q kan fuqi q t

sjellin dm dhe prvetsojn dobi. shtja sht n at q All-llahu t mshirohet ndaj robrve tvet me bereqetin e tyre. Ajo q mushrikt i solli n shirk sht bindja (itikadi) se hyjnit e tyremeritojn q tu bhet ibadet e jo vetm t folurit e tyre Ne i adhurojm vetm q t na afrojn kah

All-llahu. Sepse ata, kur iu soll dshmia se hyjnit e tyre nuk meritojn t jen objekt adhurimi,kan thn duke arsyetuar sjelljen e tyre: Ne i adhurojm vetm q t na afrojn kah All-llahu.

E si mund ti lejohet Ibn Abdul-vehhabit dhe atyre q e ndjekin q ti barazojn besimtart(mumint) monoteist me ata q jan jobesimtar (mushrik) dhe q besojn n hyjnishmrin eidhujve t tyre?

T gjitha ajete paraprake dhe t tjert t ktij lloji veant kan t bjn me kafirt dhe mushrikt en asnj mnyr nuk kan t bjn me besimtart musliman.

Imam Buhariu ka shnuar transmetimin e Pejgamberit nga ashabi Abdullah ibn Omeri r. a. mbiprshrkimin e harixhinjve: Se ata ajetet q jan shpallur pr kafirt i kan prcjell mbi mumint.

Abdullah ibn Omeri, po ashtu, transmeton traditn se Resull-llahu s. a. v. s. ka thn: M sshumti q i friksohem ummetit tim sht njeriu q do ta komentonte Kuranin n mnyrn e vetsi nuk sht (n komentimin burimor). Ky prshkrim i Pejgamberit do t mund ti prshkruhejpara s gjithash ktij grupi.

E q kado nga ajo q e veprojn besimtart, n shtjen e tevessulit, konsiderohet shirk, nuk dot ndodhte q kt ta bnte Muhammedi a. s., ashabt e tij dhe shumica drmuese e pjestarvet tij. N transmetimet sahih ceket se Muhammedi a.s. ka lexuar n dua: All-llahumme inni


11/48


eseluke bihakkis-sailine alejke (O All-llahu im, nga Ti krkoj t drejtn e atyre q T drejtohen.

Shprehja e ktill e Pejgamberit a. s. konsiderohet tevessul pa kurrfar dyshimi. Muhammedi a. s.i ka msuar ashabt ta bjn kt dua dhe iu ka urdhruar q kshtu ta lexojn duan. Kjogjersisht sht shpjeguar n librat dhe disertacionet q jan shkruar si prgjigjje n doktrinn eMuhammed ibn Abdul-vehhabit.

Ekziston transmetimi sahih se Muhammedi a. s. kur ka vdekur Fatime bint Esed, nna e Ali ibn

Ebi Talibit, se ai me dorn e tij t ndershme e ka lshuar n varr dhe e lexoi duan: All-llahumme gfir li ummi Fatima bint Esed ve vessii alejha medhaleha bihakki nebijjike vel-enbijaiel-ledhine min kabli inneke erhamurr-rrahimine. (All-llahu im, falja nns sime Fatime bint Esed dhebnja varrin t gjer me t drejtn e Pejgamberit Tnd dhe t pejgamberve para meje. Ti je m i mshirshmi nga tmshirshmit).

Ekziston po ashtu transmetimi sahih se Muhammedit a. s. iu drejtua i verbti me lutje q tikthehet t pamurit me dua t pejgamberit. Muhammedi a. s. i urdhroi q t pastrohet, ti fal dyrekate dhe ather lexoi: All-llahumme inni eseluke ve etevexhxhehu ilejke binebijjikeMuhammedin nebijji rahmeti. Ja Muhammed inni etevexhxhehu bike ila rabbi fi haxheti litukda.

All-llahumme shefiahu fijje. (O All-llahu im, t drejtohem dhe t kthehem Ty me Pejgamberin TndMuhammedin, me Pejgamberin e mshirs. O Muhammed un i drejtohem me ty Krijuesit tim pr nevojn time qt m plotsohet. O Krijuesi im, bre at t m bhet ndrmjetsues n Ditn e gjykimit).

Kt e ka br dhe All-llahu ia ktheu t pamurit.

Ekziston transmetimi sahih se Ademi a. s. ka br tevessul me Pejgamberin ton a. s.. Kur hngringa frutat e drurit t ndaluar, Ademi a. s. e pa emrin e tij t shkruar n Arsh, n dyert e xhennetit


12/48


dhe n ann e engjjve, dhe e pyeti All-llahun pr t. All-llahu i tha: Ky fmij sht pasardhs i yti,

sikur t mos ishte ai as ty nuk do t t krijoja. Ather Ademi a. s. ka thn: All-llahummebihurmeti hadhel-veledi irham hadhel-valide.

O All-llahu im, pash hyrmetin tnd ndaj ktij fmije, mshiroju ndaj ktij prindi. Ather shtftuar: O Adem, sikur t kishe krkuar falje me Muhammedin pr t gjith banort e qiejve dhe

Toks, ne do ta jepnim.

Omer ibn Hattabi ka br tevessul me Abbasin r. a. kur ishte thatsi e madhe dhe shum gjeratjera q i dim e nuk kemi nevoj ti cekim m tej. Mnyra e tevessulit q sht shpjeguar nga anae Pejgamberit a. s. n rastin e t verbtit t cilit iu kthye t pamurit, sht shfrytzuar edhe m

von nga ana e ashabve dhe pas kalimit t Pejgamberit n ahiret. Kush do ta hulumtoj ktshtje do t gjej shum raste nga periudha e ashabve dhe tabibinve. Pr shembull, t folurit e

ashabit Bilal ibn Harithit te varri i Pejgamberit: Ja Resulall-llah, isteski li ummetik (O iDrguari i All-llahut, krko shi pr ummetin tnd). Ka edhe raste tjera kur Pejgamberi a. s. ka drejtuarthirrjen e vet me rastin e vizits varrezave.

Prej shejhve m t njohur q i jan prgjigjur Muhammed ibn Abdul-vehhabit sht dijetarishejh Muhammed ibn Sulejman el-Kurdi, autori i veprs Havashikoment i Ibn Haxherit. Ndr t

tjera ka thn: O Ibn Abdul-vehhab, t kshilloj n emr t All-llahut t lartsuar q gjuhntnde ta trheqish dhe ti kursesh muslimant nga ofendimet tua. Nse e dgjon personin qbeson se ekziston ndikimi nga dikush pos All-llahut dhe se ai i drejtohet atij pos All-llahut,prpiqu ta msosh n besim t drejt dhe ofroi dshmi se nuk ka ndikim pa All-llahun e nsepersoni i till refuzon ather shpalle pr kafir (jobesimtar). Ti nuk ke t drejt ta shpall kafir


13/48


shumicn drmuese t ummetit islam nga i cili ti je ndar. Afrsia e kufrit e atij q sht ndar nga

shumica drmuese e ummetit islam sht m e afrt nga ata q jan n shumicn drmueseislame, sepse ai ndjek rrugn q nuk sht rrug e bashksis s besimtarve.

All-llahu i madhruar thot:

Kush i kundrvihet Pejgamberit pasi q i sht shpjeguar rruga e vrtet dhe e ndjek rrugn qnuk sht rrug e bashksis do ta lm t veproj t dshiroj e ather do ta hedhim nxhehennem, e sa vend i shmtuar sht ai. (En-Nisa, 115).

Sa i prket vizits s varrit t Pejgamberit, kt e kan br ashabt r. a. dhe t gjith q erdhnm von. Mbi vlern e vizits s varrit t Muhammedit a. s. jan thn shum hadithe q gjendenn veprat e shkruara pr kt tem. Kurse ajo q ceket pr ftesn e tjetrit krahas All-llahut xh. sh.,jo t pranishm dhe t vdekur, pr kt ceket n hadithin e Pejgamberit a. s. Pr shembull: Nsezhduket kafsha e dikujt nga ju n vendin e panjohur le t thrret: O robrit e All-llashut, ruane ate, sepse All-llahu ka robrit e tij q do ti prgjigjen ftess.

N hadithin tjetr: Nse dikush nga ju humb dika ose i nevojitet dika n vendin ku nuk kashok, le t thot: O robt e All-llahut, m ndihmoni, sepse All-llahu ka krijesa q ju nuk ishihni.

Pejgamberi i All-llahut a. s., kur udhtonte dhe afrohej nata, e pat br tradit t thot: Oj Tok,Krijuesi im dhe Krijuesi yt sht All-llahu.

Kur i vizitonte varrezat, Muhammedi a. s. thoshte: Es-selamu alejkum ja ehlel-kuburi (Mbi juqoft paqa o banort e varrit.


14/48


Kurse n ndejtjen e teshehhudit n leximin e et-tehijjatit, do musliman do dit e thekson

thirrjen Es-selamu alejke ejjuhennebijju.Nga e cekura mund t prfundohet se thirrja ose tevessuli nuk ka dm nse personi q fton ose ebn duan e tevessulit nuk beson n fuqin e ndikimit (tethirit) nga ana e personit q e fton oseme t cilin bn tevessul. Deri sa beson se nj ndikim vjen nga All-llahu xh. sh. dhe se t tjert nuke kan kt fuqi, ather nuk ka dm. Po ashtu sht shtja me mbshtetjen e nj akti ose vepre

dikujt tjetr pos All-llahut. Kjo nuk bn dm deri sa beson se ndikimi dhe veprimi jan vetm tAll-llahut xh. sh. Kurse fjalia merret n mnyr figurative si thot: :M bri mir ky e ky ilaq,apo M mjekoi ky e ky ilaq apo: M ndihmoi ky e ky.

T gjith besojm se ndihma dhe dobia e vrtet sht vetm prej All-llahut. Atyre q shprehenkshtu askush nuk ka t drejt tu prshkruaj kufr pr kt arsye. Ky t folur merret n mnyrn

figurative. Mendoj se pr kt shtje mjafton. Kush dshiron m gjersisht le ta lexoj trajtesntime q ia kam kushtuar ksaj teme.

Kur Ibn Abdul-vehhabi dhe ata q e ndihmuan at u nisn n kt mision jo t ndershm, prshkak t t cils i kan shpallur pr kafir (mosbesimtar) shumicn e muslimanve, pushtuanmjaft fise. Pushteti i tyre zgjerohej. E pushtuan Jemenin dhe dy Haremet e shenjta (Mekken dhe

Medinen). Pushteti i tyre shpejt arriti deri te kufiri i Shamit. Ata n fillim t veprimit t tyre patndrguar nj grup t dijetarve t vet me detyr q t prpiqen ta rrnojn doktrinn mbi besimin(akiden) tek ulemaja dhe popullata e dy Haremeve (Mekkes dhe Medines). Kur erdhn te dijetarte dy Haremeve dhe iu theksuan se kan nga doktrina mbi akiden, dijetart e dy Haremeve iuprgjigjen dhe kan konstatuar se n t vrtet akideja e tyre sht grumbull dispozitash pr


15/48


nxjerrjen nga islami (tekfir). Ather ua shtruan t gjitha dshmit mbi gabueshmrin e

qndrimeve t tyre n ka ata nuk arritn t mbrohen. Dijetarve t dy haremeve u qe e qart seka t bj me nj grup t xhahilve t mashtruar t cilt dukeshin qesharak dhe konfuz. Dijetarte dy haremeve e shkruan nj ferman te gjyqtari i sheriatit n Mekke me shpjegim se ajo n kathrret ky grup sht kufr i pastr dhe e kan shprndar q kjo t dihet ndr njerz. Kjo ka qengjat sundimit t Sherif Mesud ibn Seid ibn Sad ibn Zejd, i cili vdiq n vitin 1265 hixhrij. Ai ka

urdhruar q ky grup rebelsh t burgoset. Mirpo, disa arritn t ikin nga burgu dhe shkuan nfisin Derijje dhe i njoftuan vehabijt e vet pr at ka ndodhi. Kjo vetm ua shtoi inatin dhemendjemadhsin. Ather emirt e Mekkes ndaluan q ithtart e tyre t hyjn n harem tMekkes n haxh. Ather vehabijt filluan ti sulmojn disa fise q ishin n lojalitet dhe nmarrdhnie t mira me emirt e Mekkes dhe filluan konfliktet e para. Fillimi i konflikteve tarmatosura ndrmjet vehabijve dhe emirit t Mekkes Sherif Galib ibn Musaid ibn Seid ibn Sad

ibn Zejdit ishte n vitin 1205 hixhrij. Ndrmjet ktyre dy palve n konflikt kishte disa luftime nt cilat humbn jetn shum njerz. Vehabijt nga dita n dit forcoheshin dhe n vazhdimsi fisete reja iu bashkangjiteshin. Gjithnj e m pak fise patn mbet me emirin e Mekkes. N vitin 1217hixhrij vehabijt tubuan ushtri t madhe dhe e sulmuan Taifin. E pushtuan dhe shumicn epopullsis e mbytn, kurse grat dhe pasurin e robruan. Vetm nj numr i vogl arriti tshptoj. Paralajmruan pas ksaj edhe ekspedit pr Mekke, por kishin informata se n Mekkeat muaj ka shum haxhinj nga Siria dhe Egjipti, ndaj pr kt shkak pritn deri sa nukprfunduan ritualet e haxhit dhe t kthehen haxhinjt nga Siria dhe Egjipti. Dhe vrtet, pasprfundimit t riatualeve t haxhit u prgatitn pr ekspedit n Mekke. Emiri i Mekkes SherifGalibi nuk ishte mjaft i prgatitur q ti kundrvihej ushtris vehabite ndaj u zhvendos n Xhidde.Banort e Mekkes u friksuan pr jetat e vetadhe drguan vzhgues para ushtris vehabite q t


16/48


krkojn prej tyre siguri nse dorzohen nn qeverisjen e tyre. Ata iu dhan siguri dhe hyn n

Mekke m 8 muharrem 1218 hixhrij. N Mekke qndruan 14 dit duke krkuar prej njerzve qt pendohen duke ua riprtrir islamin dhe duke ua ndaluar t veprojn ato vepra pr t cilat

vehabijt konsiderojn se jan shirk, sikur tevessuli apo vizita varrezave. Pastaj vazhduan me ushtridrejt Xhiddes n mnyr q t luftojn kundr Sherif Galibit. Kur e rrethuan Xhidden, banort eXhiddes i goditn nga topat dhe katapultat ashtu q jan mbytur numr i madh vehabijsh. Nuk

arritn pa pushtojn Xhidden dhe pas tet dit rrethimi t Xhiddes vendosn ta ndrprejnrrethimin. Vehabijt u kthyen n vendet e veta, kurse n Mekke e lan emir Sherif Abdulmuminin,i cili ishte i vllai i Galibit. Lan edhe pak ushtri e cila do ta ruante Mekken. Vllai i Galibit epranoi kt q ti ruaj banort e Mekkes dhe ta mnjanoj prej tyre t keqen q ka mundur tigodas ata nga vehabijt. At vit n muajin rebiul-ewwel, Sherif Galibi u nis drejt Mekkes me

valiun nga Xhidda e sipas urdhress s sulltanit me ushtri n drejtim t Mekkes. Kur arritn atje i

larguan vehabijt nga Mekka dhe prsri e kthyen administrimin mbi Mekken. Mirpo, vehabijtnuk heshtn. Ata u nisn ti lirojn vendet tjera dhe arritn ta kthejn Taifin dhe e emruanemirin Osman El-Mudajfiun. Ata vazhduan aktivitetet e tyre n luftim kundr fiseve t afrme.Pr nj koh t shkurtr srish jan tubuar dhe e pushtuan Taifin dhe prgatiteshin pr pushtimine Mekkes. Me ushtri t madhe e rrethuan Mekken dhe i mbylln t gjitha rrugt q ojn nMekke. Mekkasit u ndien shum rnd. At koh n Mekke ishte koh e skamjes dhe e uris.Popullata madje ka ngrn edhe qen pr t mbijetuar. Sherif Galibi qe i detyruar n procespaqsor dhe bisedime. Qe br marrveshje kurse nga kushtet e ksaj marrveshjeje ishte se

vehabijt ndaj mekasve do t sillen mir dhe pa brutalitet dhe q atyre tu jepet admistrimi i qytetit


17/48


t Mekkes. N Mekke hyn kah fundi i muajit dhulkade t vitit 1220 hixhrij. Pastaj e pushtuan

edhe Medinen, mbi Pejgamberin a. s. qoft salavati dhe selami. E plakitn huxhren7 n t cilngjendet Pejgamberi dhe morrn me vete t gjitha gjsendet me vler. E rrnuan kuben mbikaburin e Pejgamberit a. s. dhe npr Medine shkaktuan krime q smbahen mend. I rrnuan tgjitha shenjat mbi kuburet e ashabve. Pr mkmbs n Medine e emruan Mubarek ibnNudijanin. Pushteti i tyre mbi Medinen dhe Mekken zgjati shtat vite. Pr ato shtat vite ndaluan

ardhjen n haxh pr siriant dhe egjiptiant. Filluan ta mbulojn Qaben me mbules t zez. Idetyruan njerzit t hyjn n fen e tyre me dhun. Shteti osman at koh ishte tejet e dobt dhee angazhuar me luftra kundr kristianve sikur edhe me turbullirat e brendshme rreth pushtetitpr karrikn e sulltanit. Ather u dha urdhresa nga ana e sulltanit Mahmud Hanit II Ibn

Abdulhamid Hanit sulltan Ahmedit I, i cili ishte n funksion t halifit t Pejgamberit t All-llahut,Muhammedit a. s., mkmbsit egjiptian Muhammed Ali Pashs8 q t prgatis ushtri pr luft

kundr vehabijve. Kjo ishte n vitin 1226 hixhrij. Valiu Muhammed Ali Pasha e prgatiti ushtrint ciln e vuri nn komandn e t birit t tij Tusun Pashs. U nisn prej Egjiptit n muajinRamazan t atij viti. Dit e nat kan udhtuar q sa m par t arrijn deri te piksynimi. Kurarritn deri te Jenbua menjher e morn prej vehabijve. Kur kjo ushtri arriti deri n Safra dheHadidet aty i priti e gatshme ushtria vehabite t ciln e ndihmonin t gjitha fiset prreth dhe aty e

ngadhnjyen rnd ushtrin egjiptiane. Askush nga ajo ushtri egjiptiane nuk u kthye n Egjipt. Kjoishte n muajin dhul-hixhxhe t vitit 1226 hixhrij. Valiu egjiptian menjher n vitin vijuesprgatiti ushtri t re. Personalisht ishte n krye t ushtris dhe u nisn drejt Hixhazit. Me vete

7 Huxhre quhen lokalet ku sht varrosur Muhammedi a. s.8 Te shqiptart i njohur si Mehmet Ali Pasha, me prejardhje shqiptare. Prkthyesi.


18/48


kishin 18 topa, shum bomba dhe sasi t mdha armatimi. Arritn deri n Safra dhe Hadidet dhe

shum leht e morn at nga vehabijt. Arsyet e rimarrjes s leht t ktyre vendeve jan nmeritat e largpamsis dhe gjeturis s Sherif Galib Pashs, i cili siprfaqsisht qe vn n ann e

vehabijve, por mbante kontakt me Muhammed Ali Pashn dhe i ka propozuar q me para ti blejshejht e fiseve t pasura dhe tu premtoj t ardhura t regullta mujore. Kta n kt rast nuk dot luftojn kundr tyre. Dhe kshtu edhe ndodhi. Shum rijal jan ndar pr kryepart fisnor.

Nj shejhi i dhan 100 mij rijal. Atyre me ndikim m t vogl iu dhan nga 18.000 rijal. Kurushtria e Muhammed Ali Pashs hyri n Medine e lajmruan Egjiptin pr kt, kurse atje uorganizua gazmend dhe hare e prgjithshme. S shpejti, posa u erdhi prforcim nga Egjipti, hynedhe n Mekke. Ushtria vehabite u shkaprderdh.

Emiri i vehabijve Saudi n vitin 1227 hixhrij e kreu haxhin dhe u nis pas ksaj n Taif e pastajedhe n Derijjete dhe nuk dinte pr ndryshimet e reja n terren dhe kthimin e Medines nnkontrollin e vehabijve. Vetm kur arriti n Derijjete dgjoi pr lajmet pr pushtimin e srishmedhe t Mekkes dhe Taifit nga ana e ushtris s Sulltanit. N muajin rebiul-ewwel t vitit 1228hixhrij Muhammed Ali Pasha i drgoi kasnect n pallatin e sulltanit q ta njoftojn mbi rezultatete ekspedits dhe i drgoi elsat e Qabes, Medines dhe Xhiddes, t cilt jan vn n tepsi t artadhe nga respekti dhe me pritje me erurina, tekbire dhe hare jan pritur n Istanbull. Muhammed

Ali Pasha fitoi meritat m t larta nga sulltani pr sukseset. Sherif Galib Pasha arriti ta burgosOsman Mudaifin, i cili ishte mkmbs vehabit n Taif. Ai ishte ndihmuesi m i madh i lvizjes

vehabite n at koh. E pa t lidhur me zinxhir dhe e drgoi n Egjipt. Pastaj nga Egjipti shtdrguar n pallatin (portn) e sulltanit ku sht mbytur. Kur Muhammed Ali Pasha arriti nMekke, Sherif Galib Pasha arriti ta burgos edhe Ibn Musaidin, emirin tjetr vehabit dhe e


19/48


drguan n Istambull. N muajin muharrem t vitit 1229 hixhrij e drguan edhe Mubarek ibn

Mudijanin, i cili ishte emir vehabit n Medine. At t lidhur e kan shetitur npr rrugt eIstambullit q ta shohin njerzit e pastaj e kan mbytur. Kokn e tij e kan var n vend publik qnjerzit t marrin msim. Kshtu kan vepruar edhe me Osman ibn Mudifiun. Sherif Galib Pashasht dekoruar nga ana e sulltanit dhe sht drguar n Selanik n pension ku edhe e priti

vdekjen. Ai ishte administrues mbi Mekken plot 26 vite. N Selanik vdiq n vitin 1231 hixhrij.

Atij i sht ndrtuar edhe tyrbe e cila vizitohet. Muhammed Ali Pasha i drgoi ushtrit e tij nkrahinat lindore q t qrojn hesapet me fiset dhe vendrezistencat e mbetura vehabite. Numr imadh vehabijsh sht mbytur nga ushtria e sulltanit. N vitin 1229 hixhrij vdiq Saudi, emiri

vehabit, kurse e trashgoi i biri i tij Abdullahu. Muhammed Ali Pasha pas haxhit t kryer n vitin1230 hixhrij u nis n Egjipt kurse n Hixhaz e la Hasan Pashn. N Hixhaz kaloi plot nj vit eshtat muaj n luftra kundr vehabijve. N Egjipt u kthye kur ishte i sigurt se e ka pastruar

terrenin dhe e ka thyer fuqin e tyre. Prej vendrezistencave t fuqishme pat mbetur vetm edheDerijjete. Emiri i tyre ishte Abdullah ibn Saudi. Muhammed Ali Pasha e drgoi ushtrin nnkomandn e djalit t tij Ibrahim Pashs. Abdullah ibn Saudi prej m par kishte marrveshje me

Tosun Pashn kur ishte n Medine ku cekej se ai mabn t drejtn e adminstrimit n Derijjetedhe ti dftoj lojalitet Muhammed Ali Pashs. Mirpo, Muhammed Ali Pasha nuk sht pajtuarme kt marrveshje ndaj prgatiti ushtri nn komandn e t birtit Ibrahim Pashs mbi Derijjen.Kjo ishte kah fundi i vitit 1231 hixhrij. Kur Ibrahim Pasha arriti me ushtrin deri n Derijje ishte

viti 1232 hixhrij. E mposhti Abdullah ibn Saudin n dhul-kadete t vitit 1233 hixhrij. Kur prkt arriti lajmi n Egjipt po at dit n shenj knaqsie jan zbrazur nj mij topa dhe ishte haren Egjipt nj jav. Muhammed Ali Pasha dha angazhim t madh n luft kundr vehabijve dhepr kt qllim ka shpenzuar mjete t mdha nga arka shtetrore. Ceket se dikur vetm pr


20/48


transportin e municionit kan paguar nga 45 mij rijal. P. sh. vetm pr transportin e municionit

prej Medines deri n Derijjete jan paguar 140 mij rijal. Ibrahim Pasha e robroi Abdullah ibnSaudin dhe emirt tjer dhe i drgoi n Egjipt. N Egjipt arritn m 17 muharrem 1234 hixhrijdhe iu prgatit pritje e madhe. Shum njerz erdhn t shohin far jan kta vehabij.Muhammed Ali Pasha e pranoi Abdullah ibn Saudin dhe kuvenduan. E pyeti pr djalin e tij sefar ishte n luft. I tha se sht angazhuar dhe dha do gj prej vetes, sikur edhe ata, por

ndodhi ka dshiroi All-llahu. Ather i premtoi se do t ndrmjetsoj pr t te sulltani.Abdullahu iu prgjigj: Do t bhet ka ka caktuar All-llahu. Ather urdhroi ta nderojn dhe taveshin me rroba t bukura. Abdullahu kishte me vete nj sanduk t vogl t dekoruar.Muhammed Ali Pasha e pyeti: sht ky? Ai i tha: Kt e mori babai im nga huxhra ePejgamberit, do ta marr kt me vete te sulltani. Pashai i urdhroi ta hap. N sandukun e voglishin tre ekzemplar t dekoruar me mushaf nga thesart e sundimtarit. Ishin aq t bukur sa m

t bukur kurr nuk jan par. Aty kishte edhe 300 cop margaritar, disa diamant dhe pllaka prejari. Pashai i tha: At q e keni marr nga huxhra sht m shum se kjo ktu? Ai iu prgjigj atij:Kjo sht ajo q gjendej te babai im! Ai nuk i ka marr pr vete t gjitha gjsendet q ishin nhuxhre, edhe t tjert kan grabitur. Ather pashai i tha: E sakt, tashm kemi gjetur temkmbsi pjes t atij thesari. Ather e ka drguar n port te sulltani.

Ibrahim Pasha u kthye nga Hixhazi n Egjipt n muajin muharrem t vitit 1235 hixhrij pasi q eshkretroi trsisht vendbanimin Derijje dhe banort i katandisi. Kur Abdullah ibn Saudi arriti nport te sulltani n muajin rebiul-ewwel e shetitn npr rrug t qytetit q ta shohin njerzit epastaj e mbytn. Njkohsisht i mbytn edhe ithtart tjer.


21/48


Kjo sht shkurtimisht pr fitnen vehabite. Fitneja e tyre ishte fatkeqsi q e psuan ithtart e

islamit dhe nga shkaku i tyre sht derdhur shum gjak, sht grabitur shum pasuri dhe meparaqitjen e tyre sht shkaktuar dm i madh.

N shum hadithe t Muhammedit a. s. qart sht paralajmruar fitneja e tyre. Si shemnbull dota cekim hadithin n t cilin Muhammedi a. s. ka thn: Do t paraqiten njerz nga Lindja t cilt do tlexojn Kuran por leximi i tyre nuk do ta kaloj kufirin e fytit. Do t dalin nga dini (feja) si del shigjeta e

ngrehur nga harku. Shenja e tyre sht qethja tullac. Ky hadith sht cekur me shum transmetime, edisa jan cekur n Sahihul-Buhari.

Qart sht theksuar se karakteristik e tyre sht qethja e koks tullac. Ata u kan urdhruar tgjith ithtarve t vet q ti rruajn kokat tullac, kurse para tyre n histori nuk ka ndodhur qdikush ta rruaj kokn tullac n shenj t prkatsis lvizjes s caktuar.

Lidhur me kt Sejjid Abdurrahman El-Ahdel ka thn: Nuk ka nevoj t shkruhet m shumpr kt si prgjigje vehabijve se sa hadithi i Muhammedit a. s. se Shenja e tyre sht qethja ekoks tullac. Kt veprim para vehabijve nuk e kan br ithtart e asnj sekti apo lvizjeje.

Ka ndodhur q nj femr t ciln e kan detyruar t bhet vehabije kur i kan urdhruar t qethettullac ka protestuar te Ibn Abdulvehhabi. Ajo i tha: Nse iu urdhron edhe femrave ti rruajn

flokt tullac ather duhet tu urdhrosh edhe meshkujve ti rruajn mjekrat, sepse flokt prfemrn jan dekor si sht mjekra pr meshkuj. Ibn Abdul-vehhabi mbeti pa fjal n kt

vrejtje t ksaj femre.


22/48


Ata kan ndaluar tek njerzit t krkojn shefaat nga Muhammedi a. s. edhe pse pr kt

ekzistojn shum hadithe sahih mbi vlern e shefaatit t Pejgamberit a. s. pr ummetin. Kanndaluar leximin e librit Delailul-hajrat, i cili prmban salavate mbi Muhammedin a. s. Kan folurse kjo sht shirk. Kan ndaluar leximin e salavateve mbi Muhammdin a. s. n minare dhe minberpas leximit t ezanit.Ishte nj muezin i verbr. Njihej si njeri i mir. Ai pas ezanit i lexoi salavatete vehabijt tashm e shqiptuan ndalesn. E solln tek Ibn Abdul-vehhabi dhe ai urdhroi q ta

mbysin.Sikur t kishim rast ti cekim t tra far kan br ata do t shkruheshin shum libra. Porkonsiderojm se e cekura mjafton, kurse All-llahu (i lavdishm dhe i lartsuar qoft) m s miri edi.

Prfundoi! Falnderimi i qoft Krijuesit t botrave!

Essejjid Ahmed Ibn Zejn Ibn Ahmed

Dehlan mufti i Mekkes


23/48


Abdul-kadim Dhel-lum

KOMPLOTI KUNDR SHTETIT ISLAM

Prkundr mospajtimit t jobesimtarve rreth ndarjes reciproke t territoreve muslimane,megjithat ata jan pajtuar n nj: t shkatrrohet islami.9 N kt rrafsh planifikuan disa rrug.N vendet evropiane mbolln mikrobin e lvizjeve nacionale dhe nacionaliste q do t synojndrejt sovranitetit dhe mvetsis. Mikrobet e ideve t tilla u prcolln edhe n territoret e shtetitislam. Popujt e vet i ndrsyn n shtetin islam. Kush do t lavdrohej n kt ide, do tndihmohej me arm dhe pasuri. Kjo reet s pari u provua n Serbi dhe Greqi. Kshtu synuan ta

godasin shtetin islam nga prapavija. N korrik t vitit 1797 Franca bri invazion n Egjipt dhe epushtoi at. Qllimi kryesor i ktij sulmi ishte shkatrrimi i hilafetit si form islame e pushtetit.

Pas pushtimit t Egjiptit aktivitetet e veta ushtarake Franca i zgjeroi n Palestin. Pas ksajsulmuan edhe n Siri, por aty humbn. Tentimi i rrnimit t hilafetit dshtoi.

Mirpo, armiqt e islamit nuk heshtn pas ksaj. Menduan mnyra t ndryshme si t shpartallohet

shteti i fuqishm islam i cili me shekuj n duart e tij mban pushtetin n pjesn m t madhe trruzullit toksor. Armiqt e islamit do t orvaten n do mnyr ta marrin kontrollin n duart e

9 Shkputje nga vepra Kejfe huddimet hilafe (Si sht rrnuar hilafeti) nga autori prof. Abdul-kadim Dhel-lum, fq. 13 19.


24/48


veta n hapsirat e mdha q i mbulonin muslimant dhe ti fusin n duar pasurit e tyre.

Institucioni i hilafetit, q bazamentin e tij e ka nga Medineja, nga Muhammedi a. s. dhe zgjati derim 1924 (halifi i fundit ishte Sulltan Vehiduddini, kurse i parafundit Sulltan Abdul-hamidi), ishtepengesa kryesore n rrugn e coptimit t muslimanve, okupimit t territorit t tyre dheplakitjes s pasuris s tyre.

Potez i suksesshm q Perndimi e trhoqi ishte themelimi i nj lvizjeje fetare e cila n formn e

saj t jashtme do t dukej islame, e n esenc detyra e ksaj lvizjeje do t ishte q vendetPerndimore, nprmjet saj, ta marrin pushtetin mbi muslimant dhe ta rrnojn hilafetin.

Anglia nprmjet njeriut t saj, Abdul-aziz ibn Muhammed ibn Saudit, tentoi ta drmoj dhedobsoj shtetin islam prbrenda. N brendi t hapsirs s Arabis erdhi deri te formimi ilvizjes vehabite. Anglezt e ndihmuan me arm dhe para, n mnyr q t mund ta ngren zrin

dhe armn kundr halifit. Kjo edhe ndodhi. Filloi lufta ndrmjet vehabijve dhe ushtris islameosmane. Qllimi ishte q vehabitt ta marrin pushtetin n pjest m t mdha t territorit nArabi q i mbanin Osmanlinjt, q n kto territore ta fusin medhhebin e tyre dhe ti mnjanojngjurmat e medhhebit t deriathershm hanefit, i cili ishte medhhebi zyrtarisht i pranuar i shtetitislam osman. Tr kjo duhet t bhet me dhun dhe shpat. Vehabitt m 1788 e sulmuanKuvajtin dhe e pushtuan. Prparuan n veri dhe arritn deri n Bagdad me rast e rrethuan at.Qllimi ishte q t arrihet deri n vendin Kerbela dhe deri te varri i Husejnit r. a., nipit tMuhammedit a. s., q ta rrnojn dhe ta proklamojn ndalesn e vizits varrit t tij.


25/48


N vitin 1803 e sulmuan Mekken dhe e pushtuan at. Nj vit m von, m 1804, e sulmuan

Medinn dhe, po ashtu, e pushtuan. 10 I rrnuan kubet e mdha q e mbulonin varrin ePejgamberit t All-llahut, Muhammedit a. s.. Pasi q plotsisht e pushtuan Hixhazin, u nism drejtShamit (Siris, Palestins, Libanit e Jordanit, prkthyesi)). Erdhn deri n afrsi t Humusit.

N vitin 1810 e sulmuan Damaskun sikur q e sulmuan edhe Nexhefin. Sa i prket Damaskut ai umbrojt me mjaft sukses. Njkohsisht, me rrethimin e qytetit t Damaskut i drguan ithtart e

tyre dhe pushtuan pjest veriore t Siris dhe deprtuan madje deri n Halep. Ishte e gjithnjohurse pas lvizjes vehabite qndronte Anglia, sepse Benu Saudt ishin shrbtor t tyre ndrsashfrytzuan levzjen vehabite pr qllime politike q ta godasin shtetin islam nga brendia. Filluanme provokimin e prarjeve ndrmjet medhhebeve q shum shpejt kto znka verbale tshndrrohen n konflikte t mirfillta t armatosura brenda shtetit islam osman. Por gjithnj ishten konsiderat t t huajve q simpatizuesit e medhhebit vehabit mos ta njohin thelbin e ksajlvizjeje e veanrisht lidhjen e saj me Anglezt.

Muhammed ibn Abdul-vehhabi fillimisht i prkiste medhhebit hanbelit. Pr disa shtje edhevet solli ixhtihad. N shum shtje sht ndar nga dijetart e medhhebeve tjera. Filloienergjikisht t angazhohet te njerzit q ta ndjekin mendimin e tij duke e konsideruar si mkorrektin. Me qndrimin dhe sjelljen e till ai zgjoi mllef, gjykim dhe protesta t rrepta tdijetarve islam, t sundimtarve islam dhe t popujve musliman. Ishte e qart se me

10 Po kt vit Karagjorgje ngriti kryengritjen kundr Turqis. Ky sht fakt se Anglezt mir i kansinkronizuar kryengritsit serb dhe vehabit pr masakrimin e muslimanve dhe rrnimin e hilafetitdhe shtetit musliman. Pr kt arsye vehabitt qen tradhtart m t mdhenj t islamit.


26/48


27/48


N hadithin e cekur nuk ka kurrfar baze pr ndalimin e vizits varreve, sidomos varrit t

pejgamberit Muhammedit a. s.. Muhammedi a. s. n nj hadith ka thn: Ua pata ndaluar tivizitoni varrezat, por, prej tash vizitoni ata, sepse ata ua prkujtojn vdekjen.(Hadith).

Pr shkak t mendimeve t cekura dhe t ngjashme n t cilat Muhammed Abdul-vehhabi usht kundrvn shumics s dijetarve, qe larguar nga rrethi, pr shkak t dmit, fitnes dheprarjes q pat lindur ndr muslimant.

I larguar pr shkak t fitneve q i pat nxitur ndr muslimant, transferohet n fisin Anza, emiri it cils ishte Muhammed ibn Saudi. Duke e marr parasysh se emiri i Anzs ishte n armiqsi meemirin e Derijjete, nga i cili Muhammed ibn Abdul-vehhabi qe larguar, kjo i shkoi pr shtati qt mirpritet dhe gjeti strehim t sigurt. S shpejti gjeti ithtar dhe simpatizant pr doktrinn e tijt re.

M 1747 emiri Muhammedi publikisht proklamoi se me ndikimin dhe fuqin e vet vhet nshrbim t lvizjes vehabite dhe i proklamoi mendimet e Abdul-vehhabit si m t drejtat. Mekt lvizja vehabite u b m ndikuese sepse kishte ndikim direkt n pushtet. Ajo q Abdul-

vehhabi e msoi dhe propagandoi, emiri Muhammed ibn Saudi kt me pushtet e aplikoi.

Kshtu, gjat aktivitetit dhjetvjear t konstituimit me dhun t medhhebit vehabit n trollin e

Arabis, ky medhheb arriti t shtrihet n afr 30 mila katror siprfaqe.

Pas vdekjes s emirit Muhammed ibn Saudit m 1765 at e trashgoi i biri Abdul-azizi. Nperiudhn e tij nuk erdhi deri te kurrfar ndryshimesh thelbsore dhe mund t thuhet se lvizja

vehabite pati nj periudh t qet pa ecje t dukshme prpara. N territoret q ishin jashta


28/48


pushtetit t Abdul-azizit, askush nuk ia vinte mendjen medhhebit t ri q po paraqitej, as q kush

ka vrejtur rrezikun q kanoset pas tij dhe nga e keqja q po u prgatitej muslimanve.Mirpo, pas vitit 41 t themelimit t ktij medhhebi (prej 1747 - 1788) furishm sht vrejturaktivizimi i tij i srishm. Kt her zri i tyre sht dgjuar larg jasht kufijve t territorit q esundonin. Pr kt medhheb t ri dgjuan t gjitha trevat e shtetit t athershm islam. Vet halifindjeu shqetsim nga kto lkundje t reja q nuk sinjalizonin asgj t mir.

N vitin 1787 emiri Abdul-azizi e proklamoi administratn e pavarur shtetrore dhe futi sistemintrashgues t sundimit (hukm virathi), duke i siguruar vend t birit Saudit t bhet halif pas tij.Qetubuar mas e madhe vehabite nn udhheqjen e shejh Muhammed ibn Abdul-vehhabit, dhe para ksaj mase

Abdul-azizi publikoi se t drejtn pr pushtet e mban n suaza t familjes s vet fmijt e tij jan trashgimtarekskluziv pas vdekjes s tij. Masa me dgjueshmri mbshteti kt vendim. Tr kjo ndodhi krahas tashm

forms ekzistuese islame t pushtetit (hilafeti) q nga aspekti islam sht jo e drejt sepseMuhammedi a. s. ka thn: Nse jepet zotimi (bejat) pas dy halifve, mbytne t fundit prej atyre dyve.(Hadithi sherif).

shtja sht krejtsisht e qart. Me t madhe po shpshtjellohet fija e planit afatgjat q Anglezte vun n rrugn e rrnimit t hilafetit. sht afruar koha e vnies n qaf t zgjedhs koloniale

mbi muslimant. Anglezt i binin daulles, kurse vehabinjt luanin vallen.Krahas proklamimit t deklarats mbi sunduesin e ri dhe konstituimit t sistemit paralel sunduesprbri hilafetit ekzistues (barts t s cilit ishin osmanlinjt) sillet edhe deklarata tjetr. Sipas sajmedhhebi vehabit proklamohet pr medhheb zyrtar kurse mnjanohet medhhebi ideriathershm hanefit, i cili ishte medhhebi zyrtar i pranuar n periudhn emevite, abasite dhe


29/48


osmane. Medhhebi hanefit qe i drejt dhe korrekt pr tr ato gjenerata nga shekulli i tret sipas

hixhretit e deri n shekullin e dymbdhjet, e ja, erdhn vehabinjt dhe atyre nuk u konvenon medhhebihanefit.

N vitin 1788 vehabijt nisn huntn e madhe ushtarake n Kuvajt. E sulmuan dhe e pushtuan.Edhe para ksaj Anglezt tentuan ta nnshtrojn Kuvajtin, por nuk u shkoi pr dore. E tashnprmjet vehabijve, t cilt i ndihmuan me para dhe arm, patn sukses.

N vitin 1792 shejh Muhammed ibn Abdul-vehhabi vdiq. Sipas modelit t njjt q ishte npushtetin laik, e trashgoi i biri i tij. Pushteti bartet nga babai te i biri. Emirt saudit e kanshfrytzuar medhhebin vehabit, i cili kishte karakteristika t lvizjes fetare, pr qllime politike.Nprmjet saj arritn pushtetin politik dhe me te goditn n pushtetin ekzistues islam, dukembjell n mesin e muslimanve n fazn fillestare t veprimit mosdurimin medhhebor e m

von edhe luftra medhhebore .


30/48


Dr. Muhammed Husejn Shendub

LVIZJA VEHABITE12

Para se t fillojm me njoftimet rreth personalitetit t themeluesit t ksaj lvizjeje dhe tdftojm n pasojat i shkaktoi kjo lvizje, e konsideroj t dobishme q ti shqyrtojm idetthemelore t lvizjes dhe ndikimit t saj n shoqrin e athershme islame. Ideja bazore e lvizjessht apeli q t adhurohet vetm Allahu xh. sh. dhe mos ti bhet ibadet askujt tjetr, pos Allahutxh. sh. Pa dallim se a ka t bj me gurin, drurin apo njerzit. Ndikimi i ksaj lvizjeje shtharmonizuar me arsimimin e Muhammed ibn Abdulvehhabit, i cili, me iden dhe veprn e tij

reformiste, nuk ka dalur jashta suazave t mjedisit dhe t doktrins q e ka prvetsuar nga babaidhe bashkkohasit tjer. Kta kryesisht ishin dijetar q mbshteteshin n medhhebin hanbelitdhe n mendimet dhe idet e shejh Ibn Tejmijjes dhe nxnsit t tij Ibn Kajjim el-Xhevziut.

Me shfaqjen e lvizjes vehabite filloi koha kur leht shkatrroheshin jetat e njerzve, sulmoheshinvendbanimet, lejohej leht ajo q ishte e ndaluar me fe, digjeshin drunjt dhe rrnoheshin shtpit.

Kjo sht aplikuar ndaj muslimanve, t gjitha me qllim t kthimit t njerzve pastrtis s

12 Studimi mbi lvizjen vehabite sht sizhe i shkurtuar i punimit t M. H. Shendubit, i cili me kt tem kambrojtur temn e diploms n fakultetin pedagogjik t Universitetit t Libanit. Punimi ende sshtbotuar por ka vler.


31/48


besimit islam, t cilt n baz i prkisnin atij besimi (akides). Kjo sht koha kur ishin shtrir

fallet dhe magjit t cilat disa njerz i shtyn ti mendojn se jan t shenjt gurt dhe drunjt. Ekjo nga shkaku se zona e Hixhazit qe shprfill totalisht nga ana e pushtetit, vean zonatshkretinore dhe vendbanimet beduine. Askush nuk kishte kujdes se po ndodh atje. Hixhazit nuki kushtohej kurrfar kujdesi i rndsishm.

N at koh n Evrop ishin aktuale lvizjet reformiste, t cilat rrnjsisht patn ndryshuar

rrjedhn e historis. Nga bota e vjetr hyn n botn moderne, dhe duke iu falnderuarmoskujdesit, mediokritetit dhe letargjis s muslimanve arritn q muslimant t bhen pre eleht dhe lodr n duar t bots s fuqishme industriale, t Lindjes apo t Perndimit.

Suksesi q e arriti misionarizmi vehabist 13 nuk e kishte jehonn e krkuar q u nevojitejmuslimanve t ktij shekulli. Pr arsye se reforma q e rekomandonte vehabizmi ishte e kufizuar

dhe tepr lokale dhe se ishte me karakter t pastr fetar. Reforma e suksesshme q u nevojitejmuslimanve nuk ka mundur t jet me karakter ekskluziv fetar, por reform e karakterit fetar,politik, sociologjik dhe shkencor, e cila muslimant do ti sillte atje ku kan arritur Evropa n ktshekull.

Po, duhej reforma q muslimant do ti sillte atje ku pat arritur Evropa me renesansn e vet.

Nuk mjaftonte rrnimi i kubeve mbi varre, ndalesa e tevessulit me pejgambert dhe evlijat q tinxjerr muslimant n renesansn e nevojshme.

13 Ky sht mendim i prof. Abdulmeteala es-Said it n librin e tij El-Muxheddidune fil-islami, botimi II,Kairo, 1962, fq. 437.


32/48


N vehabizm m s shumti ideisht ka ndikuar Ibn Tejmije, i cili kishte qndrim negativ ndaj

filozofis, e injoronte at dhe shkencat e saj. Ky ishte minus i madh n lvizjen vehabiste, i cili ibri dm t madh. Filozofia n kohn e Ibn Tejmijes ishte filozofia e vjetr e cila nuk kishtendonj vler t veant shkencore n jetn praktike. Sa i prket filozofis n kohn e veprimit tlevizjes vehabite, ajo tashm kishte dimension dhe barr tjetrfare. Ishte ngusht e lidhur meshkencn dhe kishte dobi dhe ndikim evident n jetn praktike. Nuk sht e mir pr nj lvizjereformatore ta mohoj dobin praktike t filozofis apo ta konsideroj t parndsishme. Duke emarr parasysh se vehabizmi lindi ndr beduint dhe n nj mjedis primitiv, ather u arsyetohejse reformn e kan kryer n at shkall duke i knaqur nevojat e kushteve beduine - shkretinoret jetess. Mirpo, kjo nuk ishte as prafrsisht e mjaftueshme as e pranueshme pr pjesn tjetrshum m t madhe t ummetit prparimtar islam. Qndrimi i pjess prparimtare dhe civilizueset ummetit islam, ndaj vehabijve ishte q mos tu jipej prkrahja. Ata krkonin doz m t madhe

t reforms (islahit). Madje edhe m shum se kjo, morn qndrim ndaj tij si personalitet jo fortbujar, e kontestuan dhe iu kundrvun me t gjitha mjetet n dispozicion. Dhe si rezultat i gjithksaj erdhi deri te luftrat q e rritn jazin dhe ndasin ndr muslimant.

Po ashtu, lvizjes vehabite i prshkruhet pjesmarrja n kto luftra q filluan ndrmjetmuslimanve pr shkak t tij. Sepse, lvizja vehabite nuk ishte thirrje e qet misionariste q i

drejtohej bartsit t mendimit t kundrt me kshilln e bukur (mewidhatun hasenetun) dhe methirrjen e njerzve n lvizjen e tyre n mnyrn m t mir (bil-leti hije ahsen). Ata shpalln luftt shenjt me synim mbshtetje ksaj lvizjeje, n mnyr q me forc ti detyrojn kundrshtartt hyjn n te, dhe kush besonte ishte i shptuar, ndrsa kush u kundrvihej dhe rebelohej eshpallnin renegjat dhe derdhjen e gjakut t tij dhe konfiskimin e pasuris s tij e lejonin. Kshtu


33/48


vepruan vehabijt n vendet ku deprtuan, duke filluar nga Jemeni, Hixhazi, skajet e Shamit dhe

Irakut. E kishin t lejuar q n do shtet q hynin t shpallnin luftn kundr banorve t tij. Nsekishin fuqi t mbesin n ato vende ato ia bashkonin krahinave t veta ku tashm kishin pushtet, ense nuk mund t mbetnin aty knaqeshin me shkretrimin, rrnimin dhe plakitjen e pres.

Nuk ka fare dyshim se lvizja vehabite me kt akt ka dal nga suazat e tolerancs islame. Sepsemisionarizmi islam sht ekskluzivisht me karakter paqdashs dhe nuk mbshtetet n luft

prve n situata t veanta, si sht mbrojtja. Islami nuk lejon q i pari t sulmohet n armikun,sepse nuk lejohet q askush me forc t futet n islam. Ky sht prej karakteristikave elementareislame q i jan t njohura dokujt. Por vehabijt at koh nuk mendonin ashtu. Konsideronin seIslami ka filluar me shpat dhe than: Edhe thirrja n t le t jet me shpat.

Sipas msimit islam, muslimant duhet edhe me kundrshtart e vet q jan jobesimtar t sillen

me toleranc. Ndrkaq, vehabijt m me ashprsi kan qruar hesapet me kundrshtart ideor ttyre se sa q muslimant vepronin me kundrshtart e tyre jobesimtar. M s paku sht dashurt sillen vehabijt me kundrshtart ideor t tyre si veprojn muslimant me kundrshtartjobesimtar. Me kt dallim q kundrshtart ideor t vehabijve nuk ishin jobesimtar. Ktaishin shumica e popullats muslimane q kan besuar n All-llahun dhe n t Drguarin e Tij, pornuk jan pajtuar me msimin vehabit. Por, edhe nse disa prej tyre edhe i ftonin t vdekurit dhe

krkonin ndihmn e tyre dhe iu luteshin pr arritjen e nevojave dhe krkonin dalje ngavshtirsit, sikur edhe t pajtoheshim me faktin se kta jan elemente shirku, megjithat nukmund t bj shirk kush beson n All-llahun. Kta njerz sht dashur msuar e kshilluar, e jombytur.


34/48


Mbshtetjen q Ali Saudt ia dhan vehabijve ishte e mjaftueshme q ata t mund t shpallin

xhihad pr kundrshtart ideor t tyre. Edhe pse metoda paqdashse, sipas nesh, do t ishtegaranc m e madhe pr sukses dhe pr prhapjen e daves nga metoda e dhuns. Prdorimi i tyrei argumentit t dhuns rezultoi q edhe kundrshtart e tyre ideor t prdorin po kt metod.Kjo rezultoi q pr kt lvizje t shtrembrohet fotografia n syt e shum njerzve kshtu qmbetn larg edhe mendimit q ti bashkangjiten ksaj lvizjeje. Numr shum i vogl arabsh iubashkangjitn ksaj lvizjeje, sepse nuk u njoftuan me formn burimore t saj, por nprmjetfotografis s shtrembruar. E sikur vehabijt t kishin prdorur metoda paqdashse, sigurisht dotu besonte numr m i madh njerzish, sidomos pas rritjes rapide t shkalls s arsimimit dheinteresimit pr arsimim.

Edhe tash pengesa kryesore pr hyrjen n kt lvizje jan thirrsit primitiv dhe mendjeleht tcilt nuk heqin dor nga metoda e dhuns dhe ashprsis q ishte e pranishme edhe n fillim tlvizjes vehabite.

Po ashtu, ajo q i zihet pr t madhe vehabijve sht fakti se vetm deklarativisht ftonin prhapjen e dyerve t ixhtihadit kurse vet kan mbetur duke iu prmbajtur medhhebit hanbelit. Ngamsimi i Ibn Tejmijes kan marr vetm msimin mbi besimin (akaidin), kurse asgj nuk kanpranuar nga ixhtihadi i tij n dispozita (ahkam), si sht pr shembull shtja e talakut (divorcit)

e t ngjashme.

Madje edhe nga vet Ibn Abdul-vehhabi nuk theksohen ixhtihadet e reja pos n disa shtje qnuk jan me rndsi t veant. Pr shembull: U paraqit me mendimin se shpagesa e gjakut pr


35/48


muslimanin sht 800 rijal, n vend t vlers me 1000 deve, q sht konstatuar me hadith t

Pejgamberit t All-llahut.Ndonse muslimant tash por edhe ather kishin nevoj t madhe pr ixhtihad, ixhtihadi imirfillt as me kt lvizje nuk rifilloi. Nuk mjaftonte q t ndalet atje ku ishte ndalur Ibn

Tejmije. Kishte nevoj pr ixhtihad q do ti mnjanonte gjurmat e mediokritetit dhe shtangimitt mendimit islam, evidente n shekujt q kan kaluar. Pr shkak t mungess s ixhtihadit t

mirfillt dhe efektiv muslimant jan sjell n gjendjen e dekadencs dhe nevojn e mbshtetjesn t tjert dhe huazimit t ligjeve t tyre.


36/48


MENDIMI I PROF. SHEJH

ALI TANTAVIT14

Shejh Ali Tantavi merr qndrim t mesm kundrejt paraqitjes s lvizjes vehabite. Pjesrisht embshtet, kurse pjesrisht e kritikon. N veprn e tij mbi Abdul-vehhabin, n faqen 5, shejh AliTantavi thot: Lexuesi q lexon biografin e Ibn Abdul-vehhabit, leht do t vjen n prfundimse ai nuk ishte dijetar i madh. N kohn e tij kishte shum dijetar q ishin m t ditur se ai dheq kishin memorizuar m shum tekste fetare se ai dhe q kishin shkruar m shum vepra se ai,por n kohn e tij, madje as pesqind vite m hert deri sot, nuk ka ekzistuar dikush q ka

ndikuar m shum n shoqrin islame dhe ka br ndryshime n t se sa ai. Prkundr faktit sesht rritur n midis lokal dhe n qytetin q ishte larg prej qendrave t mendimit t gjall tmendimit islam, askush nuk e ka lkundur shoqrin islame si e bri kt ky njeri. Un edhe tashi admirohem rreptsis s propagands dhe forcs me t ciln luftonte.

N faqen 9, Ali Tantavi vazhdon e thot:Shejh Muhammed Ibn Abdul-vehhabi nuk erdhi me

novatori as q futi di t re n islam. Ftonte n tevhid (monoteizm) t drejt dhe Islam tmirfillt. Vet misionit, thirrjes n Islam apo davetit t tij, ktyre ska ka tu bhet vrejtje. Ajoq merret si mangsi dhe munges sht metoda q ka ndjekur gjat reforms. Pr shembull: ka

14 Ali Tantavi, Muhammed Ibn Abdul-vehhab, vllimi I, Damask, 1961.


37/48


par disa njerz se si sillen n varreza dhe n kt veprim ka par elemente t qarta t shirkut

(politeizmit), sipas mendimit t tij. Pastaj po kt qndrim (hukm) e prcolli n t gjitha qytetetdhe vendbanimet n t cilat kishte kupola mbi varre. T gjith kta musliman i shpalli renegjat(murted) nga feja. E lejoi derdhjen e gjakut t tyre (d.m.th. mbytjen e tyre) dhe konfiskimin epasuris s tyre. Kjo vrtet edhe sht aplikuar. Edhe pse shejh Ibn Abdul-vehhabi gjithnj flistese i prket medhhebit hanbelit, n praktik nuk e aplikonte. N medhhebin hanbelit qndron semuslimani q bhet renegjat, s pari thirret n pendim dhe i ofrohet kthimi n islam tri dit. Nsepas ksaj nuk kthehet n islam, kurse sht i menur, madhor dhe i vetdijshm, vetm athermbytet, si renegjat (murted). E nse do t thoshte: Un jam musliman apo e shqipton kelimeishehadetin, aprovohet deklarata e tij dhe lirohet. Ky sht qndrimi i medhhebit hanbelit. A e kaftuar shejh Abdul-vehhabi do kuburit15 kundr t cilve kishte luftuar (nse sht e sakt se atajan idhujtar t varreve)? Prse nuk i ka pranuar sipas forms s jashtme (dhahir), sepse t gjith

kan folur se jan musliman dhe se dshmojn se Nuk ka zot tjetr pos All-llahut dhe se Muhammedia. s. sht rob dhe i drguar i Tij?

M tej, n faqen 36 t vllimit t II-t Ali Tantavi kur flet pr luftrat vehabite pohon: A kanpasur t drejt shejh Muhammed ibn Abdul-vehhabi dhe sauditt t luftojn kundr njerzve dhe

15 Vehabitt kuburit e quajn do njeri q e viziton varrin dhe sipas tyre n varr sillen jokorrekt, nkuptim nse bn lutje n varre apo si thon ata se kaburitt u luten t vdekurve n varre. Sipasmendimit apo supozimit t ulemas islame normale, vehabijt pa t drejt i kan quajtur kuburit njerzitq u bnin vizit t rndomt varrezave (mezareve).


38/48


t lejojn konfiskimin e pasurive t tyre, mbytjen e meshkujve, rrnimin e vendbanimeve kurse

shqiptonin kelimei shehadetin dhe flisnin se jan musliman?Sikur mos ti kishin sulmuar a do t ishte e lejuar q ti ln n injoranc (xhehl) dhe lajthitje kursekishin mundsi ti mnjanojn ato prirje t kqija q ishin t pranishme?

N kt shtje me vite jam hamendur se far prgjigje t ofroj. Tash pr tash skam mendim tprer!

Kur kujtohem se Ebu Bekri r. a. dhe ashabt luftuan kundr murtedve, edhe pse shumica e tyrenuk i kan mohuar vlerat e islamit, por vetm kan ndaluar zekatin, ather shoh se Ibn Abdul-

vehhabi kishte t drejt t luftoj kundr beduinve q kishin br t kqija dyfish m t mdhanga ato nga koha e Ebu Bekrit q i kemi quajtur murted.

Por srish kur kujtohem se Ibn Abdul-vehhabi thuajse t gjith muslimant i ka shpallur kafir(jobesimtar) duke i prjashtuar nga ktu vetm simpatizantt e tij, ndonse kta musliman nukishin t gjith kuburist as q t gjith kan br shirk (politeizm) apo kufr (mohim t All-llahut). Ndoshta vetm disa shtresa t njerzve t rndomt me jashtsi kan shfaqur disa

veprime q nuk pajtohen me moralin (ahlakun) islam. Por kur ksaj i shtohet se ndr ata kishtedijetar, reformator dhe njerz t mir, ather nuk shoh arsyetim pr veprimet q i ka br

Abdul-vehhabi. Vehabijt, po ashtu, n betejat q i zhvillonin kundrejt kundrshtarve ideor nuki prmbaheshin rregullave q jan vendosur n luft t muslimanve kundr jobesimtarve. Sipasrregullave q jan vendosur n periudhn e hershme t islamit, kur ndodhn shum pushtime,Islami, ndr t tjera, urdhron q armikut ti shpallet luft. Betejat q i zhvillonin vehabijt n tshumtn jan kryer me sulme t befasishme, pa paralajmrim. Un do ta theksoj vetm nj prej


39/48


shum shembujve q i shnoi Ibn Bishr n veprn e vet El-Mexhdu bi tarihi Nexhd: Emiri i

krahins Hurtme erdhi te shejh Muhammed Ibn Abdul-vehhabi, pasi q krahina e tij e pranoidoktrinn e tij dhe filloi ta ndjek, ta njoftoj se banort e ksaj krahine e lshuan msimin e tijdhe refuzuan nnshtrueshmrin dhe pasimin e shejh Ibn Abdul-vehhabit. Ibn Abdul-vehhabikundr tyre e drgoi ushtrin q e udhhoqi Abdullah ibn Muhammed ibn Saud. Pr shkuarjen nat vend zgjodhi rrug jo t zakonshme.Udhtuan dit e nat q sa m par t arrijn atje. Nafrsi t vendbanimit arritn natn. E rrethuan vendbanimin dhe i pushtuan t gjitha pikat erndsishme. Abdullahu urdhroi q kur t filloj koha e sabahut t gjith prnjher ta shkrepinnga nj plumb. Kur krsitn t gjitha pushkt me nj z, kjo ishte e tmerrshme pr banort. shtshnuar se disa shtatzna dshtuan frytin nga frika. Kur Ebu Bekri i sulmoi murtedt, i urdhroiushtris q mos ti prejn drunjt dhe pallmat, q mos ti ngacmojn grat, fmijt dhe pleqt dhe eparalajmronte sulmin. Luftrat q i zhvillonin vehabijt kundr muslimanve, t cilt i patn

shpallur pr renegjat nga Islami, n to kishte do gj q n islam sht e ndaluar. Mbi kto betejagjersisht shih n veprn e prmendur t Ibn Bishrit n faqet 30, 52, 53, 56 dhe 61.

Masovikisht konfiskuan pasurin nga kundrshtart ideor. U ekzekutuan shum njerz meakuzn pr dalje nga feja (ridde).

Ja si ndodhi rasti me Osman ibn Muamerin, i cili ishte ndr t part q i dha mbshtetje lvizjes

dhe i pari dha zotimin (bejat) n Derijjje. Mirpo, fundi qe tragjik. U mbyt nga njerzit elvizjes s tij.

Udhheqsi i fisit Darma, Ibrahim ibn Muhammed u mbyt n ndej pr shkak se kishte thyerzotimin e dhn Muhammed Ibn Abdul-vehhabit dhe Muhammed ibn Saudit.


40/48


Kishte raste kur sht shkatrruar n trsi popullsia e nj vendbanimi. Kshtu u ndodhi

banorve t vendbanimit t krahins Hurme. Muhammed Ibn Saudi i shkroi babait t tij Abdul-azizit n vitin 1193 hixhrij, se t gjith banort e fshatit Hurme refuzuan dgjueshmrin dhekontratn dhn vehabijve dhe si t till nuk meritojn besim. Babai i dha urdhres q tashkatrrojn tr fshatin. Kshtu edhe ndodhi. Fshati u shkatrrua. Popullsia e mbijetuar ushkaprderdh npr tr vendin.

Paastaj vazhdon shejh Tantavi, duke thn:Mirpo, nse shikojm n ann tjetr, shohim se kto luftra q i zhvilluan vehabijt kundrkundrshtarve ideor dhan edhe fryt. Ata territorin e Nexhdit nga gjendja e shirkut, xhehlit dhemkatit, sipas mendimit t tyre e shndrruan n gjendjen e tevhidit, shkencs dhe ibadetit. Kshtuq ende jam i hamendur mbi qndrimin ndaj tyre. Nuk di t marr qndrim. 16

sht e sakt se fiset e Hixhazit dhe t Jemenit kryesisht kan bartur flamurin e islamit dhe ata ekan prcjell islamin n skajet m t largta t bots. Sa i prket krahins s Nexhdit, ajo shtshprfillur nga ana e emevitve, abasitve dhe osmanlijve. Pr kt krahin askush nuk shtpreokupuar veant. Askush nuk ka kontrolluar veant po ndodh atje. Kur kjo dihet nuk duhetuditur se atje m s lehti u kthyen traditat e xhahilijetit. Krahina e Nexhdit ishte e ndar

ndrmjet disa fiseve t fuqishme. Pushtetin n Ujejn e kishte familja Ali Muammer. N Derijjepushtetin e kishin Ali Saudt. Pushtetin n Rijad e kishte Ibn Badisi. N Ahsa pushtetin e kishin

16 Ali tantavi, Muhammed Ibn Abdul-vehhab, vll. I, Darul-fikr, 1961.Prndryshe, shejh Ali Tantavi sht nga Siria dhe n koh t gjat jetoi n Arabin saudite.


41/48


Ali Halidt. Ndrmjet ktyre fiseve kryesisht ekzistonin konflikte dhe plakitje t gjata t

ndrsjella. Popullsia kishte lajthitur nga rruga e vrtet dhe rruga e islamit. Muhammed IbnAbdul-vehhabi n nj mjedis t ktill gjeti vend t prshtatshm pr veprim dhe punreformiste. Mund t thuhet se pikrisht ndihej nevoja pr paraqitjen e nj njeriu si ishte Ibn

Abdul-vehhabi. Por a do t thot kjo se diagnoza e njjt dhe medikamentet e njjta kanmundur t prdoren pr do vend tjetr dhe pr do koh dhe pr do rast? A do t thot kjo sense nj metod n nj koh specifike dhe pr shkaqe t njohura ishte e suksesshme pr zgjidhjene nj problemi se at duhet prjetsuar dhe shpallur pr universale dhe t vlefshme pr doproblem? Dhe n pajtim me kt, themeluesi i saj duhet t lavdrohet pr t gjitha koht dhe tkonsiderohet i zgjidhshm pr do problem n botn islame? Prgjigjja e vrtet n kt sht:Jo do koh dhe do vend ka problemet e veta dhe specifikat e veta. Nj metod mund t jet esuksesshme n ndonj vend, por e njjta nse aplikohet n ndonj vend tjetr mund t jet

kundrproduktive e t tjera.Misioni i Ibn Abdul-vehhabit filloi t ket sukses kur vajzn e tij e martoi Osmani, princi ikrahins Ujejne. Ai pas asaj martese hyri n ann e tij dhe kjo lvizje filloi t masovizohet. Filluant rrnojn kube mbi varre, tyrbe dhe vet varret. I pren edhe shum drunj, t cilat populli nnjfar mnyre i respektonte. Para ktyre akteve e lexonin ajetin: Thuaj, erdhi e vrteta kurse u

shkatrrua gnjeshtra. (el-Isra, 81).Duke e imituar kshtu Pejgamberin a. s., i cili e lexonte kt ajet duke i rrnuar statut q nxhahilijet ishin t vendosura rreth Qabes.


42/48


Pr nj koh t shkurtr tr kjo krahin e Nexhdit u pastrua nga kubet, tyrbet dhe drunjt e

shenjt. Me kt edhe prfundoi faza e par e misinot t Ibn Abdul-vehhabit. Faza e dyt ishtefillimi i ndrtimit t shtetit apo m sakt ballafaqimi i besimit dhe dhuns. Kjo u arrit pasmarrveshjes n Derijje n vitin 1740, pas takimit t Muhammed Ibn Saudit dhe shejh Ibn

Abdul-vehhabit.

Ndrmjet ktyre dyve u zhvillua kjo bised:

Shejh Muhammed Ibn Abdul-vehhabi: E sheh ishte n Nexhd, populli e pat harruar fen, ndo hap kishte shirk dhe lajthitje. Thehen urdhrat e All-llahut, popujt do dit e zhdukin njritjetrin. Nga ti krkoj q ta bjm nj marrveshje mbi punn e prbashkt reformiste dhe tanxjerrim kt popull nga (politeizmi) shirku dhe lajthitja.

Muhammed Ibn Saudi: Un do ta jap mbshtetjen por i kam dy kishte:

Kushti i par: Nse arrijm ta marrim pushtetin n kto territore q ai t mbetet n duart tona e jot na ndrrosh me ndonj dinasti tjetr.

Kushti i dyt:Q popullsia e Derijjes t na jep neve tatimin nga t ardhurat e tyre dhe ti t mos ekundrshtosh grumbullimin ton t ktij tatimi.

Shejh Muhammed Ibn Abdul-vehhabi: Sa i prket kushtit t par, menjher ta jap dorn nshenj pajtimi, e sa i prket kushtit t dyt, shpresoj se do ti pushtojm shum territore dhe se dot kesh pre t mjaftueshme q do ta konfiskojm, ashtu q nuk do t kesh nevoj pr tatim ngaDerijje.


43/48


Kjo marrveshje sht baz mbi t ciln m von u ngrit shteti saudit.

Muhammed Ibn Saudi dhe i biri i tij Abdul-azizi n do gj e dgjonin fjaln dhe mendimin eShejh Muhammed Ibn Abdul-vehhabit deri ather kur u pushtua Rijadi n vitin 1188 hixhrij.Prej ather Shejh Muhammed Ibn Abdul-vehhabi t gjitha autorizimet e prcolli mbi Abdul-zizibn Muhammed ibn Saudin sa u prket t drejtave mbi muslimant. Sa i prket Ibn Abdul-

vehhabit ai pas ksaj u trhoq nga jeta publike dhe iu prkushtua ibadetit dhe shkencs.

Kjo vlen t theksohet se tr kjo u zhvillua n kohn kur muslimant kishin halif legal kurse halifakishte vali n do vend t bots muslimane. Valiu turk e nuhati konfliktin nga ndodhit e funditn Nexhd dhe vendosi ti kundrvihet agresionit vehabit. I tuboi shum fise dhe i ndihmoi mepasuri dhe arm duke dshiruar me kt ta pengoj prhapjen e lvizjes vehabite. Vehabijt eshfrytzuan preokupimin e shtetit islam osman nga sulmet e jashtme. Pikrisht ather ushtria

franeze filloi t zbarkohet n Egjipt. Deri sa muslimant mbroheshin nga ushtria (kristiane) eNapoleonit, vehabijt arritn q pr nj koh t shkurtr ti pushtojn shum territore dhe qytetedhe t kryejn masakra, plakitje dhe t shkaktojn rrmuj t madhe, kryesisht ndaj banorvemusliman:

- M 1215 hixhrij e pushtojn Usejrn;

- M 1218 hixhrij e pushtojn Mekken;- M 1220 hixhrij e pushtojn Medinn.

- Filluan zgjerimin e tyre deri n kufijt me Irakun dhe deri n Sham.


44/48


Napoleoni i drgoi misionart e tij t vendosin bashkpunim dhe lidhje me Ibn Saudin dhe i ofroi

atij aleanc kundr shtetit osman.Anglia, pasi q ushtria e saj n vitin 1798 gregorian arriti n Moskut, poashtu vendosimarrdhnie t mira t solidaritetit dhe mbshtjetjes me princin Saudin, duke theksuar se dshirae tyre sht t ken raporte t sinqerta dhe t przemrta me pushtetin e Derijes dhe pushtetettjera n vendet arabe.17

Britanikt ua theksuan vehabijve se ata nuk do t przihen rreth lufts s tyre q e zhvillojnkundr atyre q nuk pajtohen rreth shtjeve fetare dhe krkuan vetm q vehabijt mos tisulmojn barkat dhe anijet e tyre t ankoruara. Ibn Saudi i njoftoi Britanikt me proklamatn e

vitit 1810 se u ka dhn urdhr njerzve t vet q mos ti prekin barkat dhe anijet angleze.18

Nga kto detaje sht evident dallimi n terma. Nuk theksohet m tekfiri(shpallja pr kafir) t

atyre q nuk shkojn pas tyre, Kitab dhe Sunnet, n emr t La ilahe il-lall-llahu e t ngjashme.Britania nuk do t przihet n konfliktet e tyre fetare, kur derdhet gjaku musliman. Ata do tisuulmojn vetm ata q do ti atakojn barkat dhe anijet e tyre q kan ardhur ta robrojn dheplakisin botn islame. Ibn Saudi u jep premtime se njerzit e tij nuk do ti ngacmojn anijetbritanike.

17 Emin Seid, Tarihud-dewletis-saudijjeh.18 Ibid., fq. 105 106.


45/48


Pushteti britanik ishte n paq, n marrveshje dhe n bashkpunim t prhershm me

vehabijt.19

Mirpo, s shpejti do t tregohet hipokrizia dhe fytyra e vrtet e britanikve. Vitin vijues arrin

valiu egjiptian me ushtri Muhammed Ali Pasha (me prejardhje shqiptare, prkthyesi) q ti qrojhesapet me lvizjen vehabite. Pasi q Ibn Saudi pa se po prgatitet, iu drejtua britanikve prndihm. Por, pasi q edhe franezt ishin t przier n loj n kt ekspedit, britanikt u bn t

shurdhr prball apelit pr ndihm t vehabijve. Muhammed Ali Pasha n vitin 1811 me ushtrit madhe muslimane nga Egjipti erdhi n krahinn e Hixhazit dhe aty rrept u konfrontua melvizjen vehabite. Vdiqn shum musliman n t dy ant dhe me kt prfundoi jeta e shkurtr eshtetit t par saudit. Deri sa zhvilloheshin luftrat ndrmjet ushtris s Muhammed Ali Pashsdhe vehabijve n Hixhaz, britanikt e shfrytzuan kt konflikt dhe e pushtuan Bahrejnin. Mekt filloi procesi i kolonizimit nga ana e Britanis.

Po ashtu, sht me rndsi t theksohet se lvizja vehabite nuk sht knaqur ekskluzivisht meprmirsimin e gjendjes fetare n suaza t shtetit osman, i cili ishte shtet legal dhe legjitim islamn tr territorin e Darul-islamit(Bots islame). Ajo q doli nga kontrolli i pushtetit islam ishte esinkronizuar dhe e koordinuar me kolonizatorin e forcave perndimore: Britanin apo Francn.Kshtu q n t vrtet, pushtimi i Taifit, Mekkes dhe Medines nga ana e vehabijve saudianve,

n t vrtet ishte secesion e coptim nga shteti islam. N vitin 1804 Saudi dha urdhres me tciln ndalohet leximi i lutjes pr sulltanin osmanli n xhuma t premteve n Mekk. Kjo shfaqje

19 Ibid., fq. 106 107.


46/48


ishte shtje tejet e rrezikshme. Princi Saudi pasi hyri n Mekke i drgoi letr sulltan Selimit III

me kt prmbajtje:Nga Saudi Selimit! N Mekke kam hyr m 4 muharrem 1218 hixhrij. U kam dhn banorvesiguri n jet dhe pasuri, pasi q kam rrnuar ka kam gjetur n Mekke nga shenjat paganemushrike. I kam abroguar t gjitha taksat dhe tatimet q i ke caktuar ti pos atij q sht e drejtsipas sheriatit nse kt e prcakton gjykatsi i caktuar dhe i autorizuar pr kt veprimtari. E ke

pr detyr tu urdhrosh mkmbsve n Damask dhe Kairo q mos t vijn n kt qytet tshenjt me daulle dhe instrumente tjera, sepse kjo ska t bj me fen. Me ty qoft mshira dhebekimi i All-llahut.20

Tr kjo ndodhi krahas pushtetit tashm ekzistues islam (hilafetit), q nga kndvshtrimi islamsht jo i drejt. Muhammedi a. s. ka thn: Nse i jepet betimi (bej;at) du halifve, mbytne t fundit nga

ata dy.(Hadith).All-llahu i madhruar thot: Kush i kundrvihet t Drguarit, pasi q i sht br e qart evrteta dhe ndjek rrug tjetr nga ajo e besimtarve, Ne e lm n at q e ka zgjedhur (n dynja)dhe e fusim n xhehennem. Prfundim i keq sht ai! (En-Nisa, 115).

20 Muhammed Hamid el-Fekkij, Etheru davetil-vehabijjeti, fq. 93.


47/48


PASTHNIE

N kt libr flitet pr historikun dhe djepin e vehabizmit nga penda e tre dijetarve: Dehlanit,Dhel-lumit dhe Shendubit. Autort zbulojn tr njmendsin, aktort, ideologt dhe prapavin

e vehabizmit. Lexuesit i imponohet shtja e dobishmris dhe nevojs me njohjen e ktyrefragmenteve t historis s dhembshme t islamit? Sidoqoft, kur sht fjala pr momentethistorike t cils do periudh islame, sht e domosdoshme q t njihemi me shkaqet enjmendsis aktuale q e jetojm. Sikur vehabizmi t kishte vepruar nga bazat edomosdoshmris dhe nevojs s reforms dhe n ringjalljen e mendimit fetar, t pastrimit t

islamit nga do gj e huaj, dhe sikur t ishte klithm e domosdoshme kundr padrejtsis dhenegativiteteve me t cilat ngarkohej bota islame, t gjith do ti thonin merhaba - mir se erdhe.

Nga ky libr vrehet qart se reforma n t ciln qe angazhuar vehabizmi ishte n dm t unitetitislam dhe n dobi t perandorive kolonialiste perndimore, pr t cilt hilafeti ishte penges prarritjen e ambicieve t tyre. sht shtje tjetr se a ka qen do mbshtets i vehabizmit i

vetdijshm pr kt, por vetdijsimi dhe pastrtia e qllimit t dikujt do t shikohet te Zoti nAhiret kurse pasojat e angazhimeve konkrete n bot ose knaqin ose durohen mbi supe. S pakusot t gjith e kemi t qart far jan rezultatet dhe pasojat e atyre ndodhive n fund t shekullit118 dhe n fillim t shekullit 19. Hilafeti u rrnua. Shumica e bots muslimane u kolonizua.


48/48


Muslimant erdhn n gjendje edhe m t rnd se n kohn e halifit islam. S kndjemi, i

drejtohemi lexuesit t ktij teksti, q ktij ti qaset nga ky kndvshtrim. Prandaj, fare nuk dyshojm se shum djelmosha, t mbushur me zjarr fetar, djelmosha qdshirojn t jetojn dhe ta praktikojn Kuranin dhe Sunnetin, q synojn ta vendosin shoqrinq do t organizohej n baz t msimeve t Kuranit dhe Sunnetit, t gatshm dhe

vendsomrisht shrbtorve t Lorensit do ti thon: JO! Kurr m!

Si rezultat i doktrins dhe daves s tij pasoi shlyrja e t gjitha gjurmve dhe prmendorevekulturore t kulturs dhe tradits shekullore islame. Jan rrnuar t gjitha tyrbet dhe nishanet n

varrezat m t njohura, si jan Bekia medinase, varrezat e lufttarve t Uhudit dhe sht kryerurbicid i mirfillt. Ashtu q sot askush nuk e di kush ku gjendet. Shejh Jusuf Rifai n veprn e

vet Nesihat ulemi Nexhda ka numruar disa dhjetra shembuj t rrnimit t t gjitha q ka

prkujtuar n kolost e t kaluars. N vendin Ebva, ku gjendjej kaburi i Amines, nns sMuhammedit a. s., sakt n vendin e kaburit sht ndrtuar rezervoarin pr benzin. N Mekkene ndershme ku gjendjej shtpia e hazreti Hatixhes momentalisht sht lokacioni i tregut tkafshve. N vendin n t ciln ka qen Shtpia n t ciln sht lindur Pejgamberi jan ndrtuarnevojtoret publike e t ngjashme. T gjitha kto jan frytet e daves vehabite.

La hawle we la kuvvete il-la bil-lahilalijjil-adhim! All-llahummensur islame vel-muslimin. We alikelimetul-hakki wed-din. All-llahumensur men nasared-din wehdhur men hadhelel-muslimin.Amin!

E Verteta e Vehabizmit Dhe Vehabisteve

Documents

Transcript of E Verteta e Vehabizmit Dhe Vehabisteve