Çocuk Adalet Sistemi Çalışanları Eğitimi

Uzaktan Eğitim Modülü

TEMELBİLGİLER

Hoşgeldiniz!

Çocuk adalet sistemi çalışanları uzaktan eğitim modüllerine hoşgeldiniz.Bu modüller çocuk adalet sistemi eğitimlerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla hazırlanmıştır.TEMEL BİLGİLER başlıklı bu modülde, vaka temelli çocuk adalet sistemi eğitimine gelmeden önce, sisteme ilişkin temel bilgilerin hatırlatılması amaçlanmaktadır.

Modern Çocuk Koruma Anlayışı

Çocukluğun kendine özgü bir gelişimsel dönem olduğu ve çocukların özel olarak korunma ve desteklenme gereksinimi olduğu modern çocukluk anlayışının temel varsayımıdır. 20. yüzyılın egemen çocuk paradigması, aşağıdaki üç temel varsayıma dayandırılmaktadır:

• Çocuklar, yetişkinlerden farklıdır.• Çocukların yetişkinliğe hazırlanması ve

yetiştirilmesi gerekir.• Çocukların yetiştirilmesi sorumluluğu yetişkinlere

aittir.

Böylece paradigmanın odağını çocukların hak sahibi bireyler olduğu varsayımı oluşturmaktadır.

Modern Çocuk Koruma Anlayışı

Modern çocuk koruma anlayışının iki önemli odak noktası olduğu söylenebilir. Bunlardan ilki çocuğun nesne değil, özne olmasıdır. Bir başka ifadeyle çocuğu ailenin veya toplumun/devletin malı olarak görmez.

İkincisi, çocukların özel muamele ve korunma ihtiyaçlarını kabul edilmesi ve çocukların korunması sorumluluğunun yetişkinlere verilmesidir.

Bu sorumluluk, makro çerçevede, aileler ve devlet tarafından paylaşılmaktadır.

Bu yaklaşım Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına dair Sözleşme (ÇHS) tarafından da kabul edilmiştir.

Çocuk Hakları ve Çocuk Adalet Sistemine İlişkin Uluslararası Belgeler

• Çocukların özel durumu ve ihtiyaçları göz önüne alınarak temel hak ve özgürlüklerin geniş bir yelpaze içinde ele alındığı uluslar arası alanda çocuk hukukunun bağımsız olarak düzenlenmesi yoluna gidilmiştir.

• Amaç; çocukların ihtiyaçlarını belirlemek, onlara daha iyi bir yaşam standardı sağlamak ve sağlıklı gelişimlerini gerçekleştirmektir.

• Sözleşme niteliğinde olanlar, usulüne uygun olarak yürürlüğe girdikten sonra, Anayasa’nın 90/son maddesi çerçevesinde, ulusal kanunlara öncelikli olarak uygulanır.

Çocuk Hakları ve Çocuk Adalet Sistemine İlişkin Uluslararası Belgeler• Birleşmiş Milletler Belgeleri

• Avrupa Konseyi Belgeleri

• Avrupa Birliği Belgeleri

• Diğer uluslararası Sözleşme ve İlkeler

Çocuk adalet sistemi çalışanlarının, çocuk haklarının korunması bakımından çok önemli olan uuslararası metinleri takip etmeleri ve kullanmaları çok önemlidir.

Temel Belge – BMÇHS

• Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, BM Genel Kurulu tarafından 20 Kasım 1989 tarihinde kabul edilmiştir.

• Türkiye açısından 04.05.1995’te yürürlüğe girmiştir.

• Çocuk pornografisi ve fuhşu, çocuk askerler ve ihlallere karşı BM Çocuk Hakları Komitesine doğrudan başvuru yapılmasına ilişkin 3 ek protokolü bulunmaktadır.

Temel BM Belgeleri – İşlevsel Sıra*

ÇOCUK HAKLARI SÖZLEŞMESİ (Çatı Mevzuat)

RİYAD KURALLARI (Önleme)

PEKİN KURALLARI (Yargılama)

HAVANA KURALLARI (İnfaz)

*Metinlere ulaşmak için üzerine tıklayınız.

SUÇ MAĞDURU VE SUÇ TANIĞI ÇOCUKLARA İLİŞKİN REHBER İLKELER

10 NUMARALI GENEL YORUM

Temel Çocuk Koruma Mevzuatı

• Çocuk Koruma Kanunu (ÇKK)• ÇKK Uygulama Yönetmeliği• ÇKK Koruyucu ve Destekleyici

Tedbir Yönetmeliği• Sosyal Hizmetler Kanunu• Türk Medeni Kanunu• Türk Ceza Kanunu• Ceza Muhakemesi Kanunu• Denetimli Serbestlik Kanunu

Ulusal Mevzuatımızda Çocuk

ÇKK md. 3 Çocuk: Daha erken yaşta ergin olsa bile, onsekiz yaşını doldurmamış kişi.

TCK md. 6 Çocuk: Henüz onsekiz yaşını doldurmamış kişi.

Ulusal Mevzuatımızda Çocuk

ÇKK md. 3Korunma İhtiyacı Olan ÇocukBedensel, zihinsel, ahlaki, sosyal ve duygusal gelişimi ile kişisel güvenliği tehlikede olan, ihmal veya istismar edilen ya da suç mağduru çocuğu ifade eder.

Suça Sürüklenen ÇocukKanunlarda suç olarak tanımlanan bir fiili işlediği iddiası ile hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılan ya da işlediği fiilden dolayı hakkında güvenlik tedbirine karar verilen çocuğu ifade eder.

Çocuk Adalet Sistemindeki Temel Kurum ve Usuller

• Çocuk adalet sistemi çok disiplinli bir yapıdır.

• Bu nedenle de farklı kurumların bir arada, eşgüdümlü biçimde çalışmasının gerektirir.

• Amaç, çocuğu tam olarak anlayabilmek ve ona uygun işlemleri yapabilmektir.

Çocuk Adalet Sistemindeki Temel Kurum ve Usuller

Kolluğun Çocuk Birimi

Savcılığın Çocuk Bürosu

Çocuk Mahkemeleri ve Çocuk Ağır Ceza

MahkemeleriSosyal Çalışma Görevlileri

ASPBÖnleyici

Kurumlar (Riskin

Farkedilmesi)Uygulayıcı Kurumlar

Ceza İnfaz Kurumları

Önleme HizmetleriÇocuk adalet sisteminde önleme hizmetleri, yani çocuk suç işlemeden önce riskin farkedilmesi ve gerekiyorsa sosyal refah hizmetlerinden yararlanması çok önemlidir.

Bu bağlamda özellikle eğitim ve sağlık sisteminde önleyici bir perspektifin yerleşmesi önemlidir.

Sosyal İnceleme

Sosyal inceleme, çocuğu ve içinde bulunduğu koşulları anlamak adına çocuk adalet sistemindeki en önemli enstrümanlardan birisidir.

Çocuk adalet sisteminde odak noktası fiil değil çocuktur. Sosyal inceleme çocuğu daha iyi tanımamızı sağlar.

Sosyal İncelemeMahkemeler, çocuk hâkimleri veya Cumhuriyet savcılarınca gerektiğinde çocuğun bireysel özelliklerini ve sosyal çevresini gösteren inceleme yaptırılır.

Yaptırılmaması halinde bunun gerekçesi kararda gösterilir.

ÇKK md. 35, ÇKK Yön. md. 17-22 ve KDT Yön. md. 5-7 Sosyal İnceleme ile ilgili geniş düzenlemelere yer vermektedir.

Ceza Sorumluluğu

Ceza sorumluluğu çocuk adalet sistemindeki en önemli kavramlardan birisidir.

Bir çocuğun ceza sorumluluğu yok ise hakkında soruşturma işlemleri yapılamaz.

Ülkemizde ceza sorumluluğu yaşı 12’dir. (duyma ve konuşma engelli çocuklar için 15 olarak kabul edilir).

Bu konudaki temel kurallar TCK’nın 31. maddesinde yer alır.

Ceza Sorumluluğu

Eğer çocuk 12-15 (duyma ve konuşma engelli çocuklar için 15-18) yaş aralığında ise bu durumda iki konuya bakılır. Çocuğun,

• işlediği fiilin hukukî anlam ve sonuçlarını algılayamaması

VEYA• davranışlarını yönlendirme yeteneğinin

yeterince gelişmemiş olması

halinde ceza sorumluluğu YOKTUR.

Ceza Sorumluluğu

• Bu konunun tespitinde Mahkemece; Adli RAPOR ve Sosyal İnceleme Raporu (ÇKK 35) birlikte göz önünde bulundurulur.

• Bunun nedeni ceza sorumluluğunun aynı zamanda sosyal etmenlerle de ilgili olmasıdır.

Ceza Sorumluluğu

Ceza Sorumluluğu Açısından Çocuklar

12 Yaşından (duyma-konuşma engelli ise 15’ten)

Küçük Çocuklar

12-15 yaş duyma-konuşma

engelli ise 15-18)

arasındaki çocuklar

15-18 yaş (duyma-konuşma engelli ise 18-21)

arasındaki çocuklar

Ceza ehliyeti

araştırması yapılır

Çocuğa özgü güv. tedbiri

Ceza / tedbir +denetim

Ceza ehliyeti var Ceza Ehliyeti

Yok

SİRVe

Adli Rapor

Soruşturma Aşamasına İlişkin Bazı Temel KurallarÇocuklara özgü yargılama usulünün uygulanması bakımından «fiilin işlendiği tarihteki yaş» esas alınır. (TCK 31)

Eğer bir çocuğun suça sürüklendiği iddia ediliyorsa, soruşturma, Cumhuriyet Savcısı tarafından BİZZAT yürütülür (ÇKK 15). Yani, kolluk savcının iştiraki olmaksızın hiçbir soruşturma işlemi yapamaz, çocuğun İFADESİNİ alamaz. Kimlik tespiti yapıp, çocuğu savcılığa sevketmelidir.

Çocuklara zincir, kelepçe ve benzeri aletler takılamaz. (ÇKK 18)

Çocuğun ifadesinin alınması ya da diğer işlemler sırasında yanında sosyal çalışma görevlisi bulundurulabilir.

Çocukların talep etmeseler dahi bir avukatın yardımından yararlanma hakkı vardır.

Kovuşturma Aşamasına İlişkin Bazı Temel Kurallar

Sanığın 18 yaşından küçük olması halinde duruşma kapalı yapılır.

Yaş küçüklüğü, cezada indirim sebebidir.

Duruşma sırasında çocuk, velisi, vasisi, kurumda kalıyorsa kurum temsilcisi ve sosyal çalışma görevlisi hazır bulunabilir.

Uzlaşma, hükmün açıklanmasının geri bırakılması gibi özel usullerde çocuklar lehine getirilmiş hükümler vardır.

Özgürlüğünden yoksun bırakılma, çocuklar için SON ÇARE olarak düşünülmelidir.

Bu çareye başvurulduğunda, özgürlüğünden yoksun bırakılan çocuklar her durumda yetişkinlerden ayrı yerde tutulmalıdır.

Tutuklanan çocuklar kapalı kurumlara, hükümlü çocuklar ise (18 ve bazı hallerde 21 yaşına kadar) Eğitimevi’ne gönderilir.

Denetimli serbestlik bakımından da çocuklara özgü hükümlere yer verilmiştir.

İnfaz ve Denetimli Serbestlik Aşamasına İlişkin Bazı Temel Kurallar

Mağdur ve Tanık Çocuklara İlişkin Bazı Temel Kurallar

Mağdur çocuğun da talep etmese dahi bir avukatın yardımından yararlanma hakkı vardır.Mağdur çocukların tanık olarak beyan vermeleri sırasında yanlarında bir uzmanın bulundurulması ve beyanın kamera ile kaydı ZORUNLUDUR. (CMK 52 – 236).Mağdur ve tanık çocukların ayrıca,

• Tam ve doğru şekilde bilgilendirilmeleri,• Güvenliklerinin sağlanması, • Gizliliğe önem verilmesi,• Gerektiğinde tıbbi ve pskolojik destek almalarının sağlanması,• Beyanın en az örseleyecek biçimde ve özel koşullarda alınması

çok önemlidir.

Koruyucu ve Destekleyici Tedbirler

Çocuk Koruma Kanunu, korunma ihtiyacı olan çocuklar için farklı Koruyucu ve Destekleyici Tedbirler (KDT) öngörmüştür.

Bu tedbirlerin sadece korunmaya ihtiyacı olan çocuklar için değil aynı zamanda suça sürüklenen çocuklar için de uygulanabileceği unutulmamalıdır.

Ceza sorumluluğu olmayan çocuklarhakkında çocuğa özgü güvenlik tedbirine hükmedilir. Bunlardan KDT anlaşılır. = KDT

(ÇKK 11)

Koruyucu ve Destekleyici Tedbirler(ÇKK md. 5)

EĞİTİM

SAĞLIK

BAKIM

DANIŞMANLIK

BARINMA

çocuğun bir eğitim kurumuna gündüzlü veya yatılı olarak devamına; iş ve meslek edinmesi amacıyla bir meslek veya sanat edinme kursuna gitmesine veya meslek sahibi bir ustanın yanına yahut kamuya ya da özel sektöre ait işyerlerine yerleştirilmesine

çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının korunması ve tedavisi için gerekli geçici veya sürekli tıbbî bakım ve rehabilitasyonuna, bağımlılık yapan Maddeleri kullananların tedavilerinin yapılmasına

çocuğun bakımından sorumlu olan kimsenin herhangi bir nedenle görevini yerine getirememesi hâlinde, çocuğun resmî veya özel bakım yurdu ya da koruyucu aile hizmetlerinden yararlandırılması veya bu kurumlara yerleştirilmesine

çocuğun bakımından sorumlu olan kimselere çocuk yetiştirme konusunda; çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunlarının çözümünde yol göstermeye

barınma yeri olmayan çocuklu kimselere veya hayatı tehlikede olan hamile kadınlara uygun barınma yeri sağlamaya

M.E.B.ASPBYerel Yön.

M.E.B.ASPBYerel Yön.

M.E.B.ÇSGB

ASPB

Sağlık Bak.

Denetim (ÇKK 36 vd., ÇKKY 23 vd.)

Hakkında koruyucu ve destekleyici tedbir kararı verilen, kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı onanan, hükmün

açıklanmasının geri bırakılması kararı verilen çocuğun denetim altına alınmasına karar verilebilir.

Denetim, hakkında KDT kararı verilmiş çocuğa verilen bir tür SÜPERVİZYONDUR.

Zorunlu değil, hakimin/mahkemenin takdirindedir.

DENETİM ≠ DENETİMLİ SERBESTLİKSUÇA SÜRÜKLENEN

ÇOCUKLAR (12 yaş altı hariç)

bakımındanDENETİMLİ SERBESTLİK

ve YARDIM MERKEZİ uygular

KORUNMA İHT. OLAN ÇOCUKLARbakımından

ASPB uygular.(gözetim esaslarına göre)

Tedbir Kararlarının İzlenmesi

Çocuk hk. doğru

tedbir

Hâkim

Denetim Raporları

SÇG ve Çocuğun Görüşü

KDT Süreç Raporları

Hakim tedbir kararlarının çocuğa uygun şekilde uygulanıp uygulanmadığını denetlerken;

• KDT’yi uygulayan kurumların 3 aylık raporlarından

• Denetim görevlisinin aylık ve üç aylık raporlarından

• SÇG’nin önerilerinden• Çocuğun görüşünden

yararlanır.

Gerekirse tedbiri değiştirip, kaldırabilir.

Kurumlararası İşbirliği ve Koordinasyon

Merkezi Koord.

İl/ilçe Koord.

Mahkemece İzleme

Tedbir kararlarının idari boyutta incelenmesi, il düzeyinde ilgili vali yardımcısı başkanlığında toplanan il koordinasyon, merkezi düzeyinde ise merkezi koordinasyonca gerçekleştirilir.

İl düzeyinde mahkemeler ile il koordinasyonun eşgüdümlü çalışması önemlidir.

TEŞEKKÜRLER!

Temel eğitim modülünü tamamladınız!

Eğitimde görüşmek üzere...