VOL. V . SIDNI, C. B., D I - S A T H A I R \ E , I A X U A R A I D H 16, 1897. So. 28 .

Litir a New Zealand. " K A U R I E G U M . "

N uair a sgriobh mi ugaibh nra 'n iasg, hha, e 'nam bheaohd tuilleadh a sgriobhadh uime, ach .sinaoinioh mi gu robh iasgaoh na duthcha so clio beag d i u ' s tiach b ' fliiach e 'n t-saothair a bha mi 'cosg ag innse ma dheibhinn. Cha bhi mi toirt an corr ioni-raidh air an drasda; sguiridh mi a sgriobhadh nithean mi-eholtach mu 'n iasg; dh' innis mi gu leor mar tha.

Bheir mi dhaibh beagan cunntais air "Kaur ie Gum'" an ceann toisich na litreach so. Tha an stuth so a' sileadh bho'n chraoibh

Kaurie, na si eorsa r6iseid mar a bhios a t igh'nn bho'n ghiuthas. M a tha gearradh n o bristeadh sam bith air cairt na craoibhe, tha e 'ruith a mach na bhidh, cho geal ri bainne, 'sa ruith dh' ionnsuidh an talainh. T h a e 'cruadhachadh an uine gle ghoirid, agus bidh e air fhalach IBIS gach duilleach us stiiir a bhios a' tuiteam bhar nan craobh. 5 Se so an toiseach aige, 's tha e na stiallain mora geala ris na craobhan, coltach ri geir co innl i . Cha'n eil faoighneachd sam bith air 'nuair a bhitheas e mar so, 'S ann a bhios feill air 'naair a tha e air a chladhach as an talamh; uairean a gheibhear e gle fhaisur air uachdar na talmhainn, agus uair-eannari eile bidh e aireamh mhor throighean fodha, gu sonruichte far am bheil an talamh bog. Tha e 'na mhill air a h-uile cumadh, agus dhe gach meudachd; uaireannan tha onapan dhe cho mor 's gu'n tomhais iad ceud punnd, ach tha e na's pailte na mhir-ean beaga. Cha'n eil e air fhaotainn ach a mhain anns an earainn so de 'n duthaieh anns am bheil na craobhan Kaurie a fas, a

21Q HVLA.O - T A L L A .

Blar na Brataieh. ' N uair a chunnaic righ A l b a gu'n robh

nighean a pheathar air a cumail a mach o 'h-aite fein, ritm e air son dol a chogadh ri Stephen air los a thilgeadh bharr na eaith-reach. R inn e m6ran creachaidh da thurus 'an deigh a cheil' air taobh tuath Shasuinn. A i r an treas turus chaidh e co fada deas ri siorrachd lo re . Bha 'leor aig Stephen ri 'dheanamh aghaidh a chumail ri pairtidh eil' a thog Mati lda na h-aobhar fein. Bha mar so an rioghachd fosgailt', a reir coslais do righ Daibhidh, aig an robh sea mile fiehead saighdear ga leantuinn. R inn Turstan, ard-easbuig lo re , air son armailt a thional gus na h-Albannaich a choinneachadh. Chruinn-ieh e na h-ard-uaislean 'am baile lore , 's shuidhich e la trasgaidh soluimte. D h ' aithn e do na h-uil' a b ' uri'ainn armachd a ghiulan, eiridb gus an eaglais a dhionadh o na borbanaich. Chuir e mach na sagartan air ceann nminntir nan sglreaihdan gus an t reorachadh ' s a' bhlar. Cha b ' urrainn e fein dol a mach a chionn e bhi tinn. Chuir-eadh suas a' bhrataoh Shasunnach air mon-adh Chntoin, faisg air Northalerton. Chuir-eadh crann luinge 'na sheasamh air feun cheithir chuibhleachan. Chuir iad Crois-Chriosd' mhor air mullach a' chroinn. Bha tri brataichean m6r eil' a' snamh fo'n Chrois. A n deigh caochladh oidhirpean air a' ghnothuch a reiteachadh le sith, thainig i d gu ionad tharruing lann; na h-Albann-aich a' glaodhaich an duan catha fein, " A l -bainn! Albainn!" Thainig na trupairean Sasunnach dheth an cuid each 's chuir iad gu cul an ainn iad, 's champaich iad fein timchioll na Brataich. Chumadh an cath suas air gach taobh re dha uair de thim. Tha luchd-eachdraidb ag aithris moran gaisg' air gach taobh. Chaidh Prionns ' Eanruic, tainistear rioghachd Alba , air ceann na buidhne 'bha e fein a trebrachadh troimh 'n bhuidhinn a bha fa chomhair de na Sasunnaich, mar gu'm bu lion an datnh-an alluidh a bhiodh fa chomhair ; agus thug e garg ionnsuidh air taobh an namhaid. A c h bha buidheann l ionmhor do fhir b h o g h a ' s an arm Shasunnach a bha caith-eamh shaighdean slaite-tomhais air fad a steach am measg nan Albannach leis an robh iad a' deanamh moran millidh. Fadh-e6idh thog saighdear Sasunnach ceann fir a thuit air barr a shleagha, 's ghlaodh e mach, "Ceann righ A l b a . " Sgaoil so mar le telegram, tre'n chuid de'n arm a bha 'san am ri aghaidh teine, 's thoisich iad a' dol air ais. ' N uair thuig Daibhidh an ni a bh ' ann thug e 'n clogad dheth a cheann ' s th6isich e ga shealltuinn fein gu'n robh e bed slan. A c h cha dean-adh e'n gnothuch tuilleadh. Cha b ' urrainn a mheud 's a bha tuigsinn a mhearachd, each a chur 'an 6rdugh. B' eigin cul a thoirt do'n namhaid. Chaill Daibhidh da mhile-dheug 's a' bhlar fhuilteach ud, a fhuair "Blar na Brataich" mar ainm. Chuireadh e air an dara la fichead de cheud

mhios an fhoghair, 1138. Chaidh sith a nasgadh an deigh so eadar an da rioghachd. A c h ' s ami air cumhaehaibh a bha fabharr-ach gu le6ir do Dhail)hidb, Ieis an d' fhag-adh 'an lan-sheilbh air roinn mhor de thaobh tuath Shasuinn e—Northumberland agus Durham. Cha tug Daibhidh claidheamh a truaill tuilleadh gu cogadh an aghaidh Stepbein 'an aobhar nighean a pheathar, ged a lean moran eil' air sin car tamuill.

ALASTAIR III.

Cha robh Alastair I I I . ach ochd bliadhn' a dh'aois aig am bais 'athar. Gun teagamh 's ann a thaobh e bhi co ro 6 g ' s a bha e a tha luchd-eachdraidh a' toirt uiread de chunntas air na nithibh a thachair aig a chrunadh. A m measg nithe eile tha iad ag innseadh dhuinn gu'n do mhinich a luchd-comhairle na mionnan criinaidh dha 'an Laidean agus 'am Fraingis Normanaich. A g u s tha e air a radh an uair a chuir eas-buig Chil l-Rimhinn an erun air a cheann, 'an deigh ungadh le olaidh, 's e 'na shuidh' air Clach a' mhanaidh (an Lia-Fail) 'an eaglais Scoinne, gu'n d' aidich a chuid thigh-earnan umhlachd dha air an gluinibh, agus a' sgaoileadh an cuid brat fo a chosaibh. ' A n sin gu'n tainig Seanachaidh Gaelach air lom a th6isich, 'na chainnt fein, air innseadh a shinnsireachd do'n righ, air ais a dh ' ionnsuidh e' cheud righ a theireadh iad fein a hh\ riamh air A l b a , agus an uair a chriochnaich am fiudhalach so a dhuan le "Beannachd do righ Alba , Alastair M a c Alastair, Mhic Uilleim, Mhic Dhaibhidh, Mhic Challuim," gu'u do leigeadh air falbh e luchdaichte le tiodhlacaibh luachmhor.

Thug iad air an righ so p6sadh mu'n robh e ach deieh bliadhn' a dh' aois. B' ann ri teaghlach rioghail Shasuinn a roghnaich iad cleamhnas a dheanamh. Bha Eanruic I I I . righ na duthcha sin, air bhi 'na charaid aig Alastair IT.; ach bha e 'na dhuine c o suarr-a c h ' s gu'n d' oidhirpich e air an 6ganach a thainig gu bhi 'na chliamhainn dha aom-adh gu rioghachd A l b a thoirt suas d'a riagh-ladh fein, no co dhiubh gu'n aidicheadh e righ Shasuinn mar A r d uachdarati A lba , 's gu 'm biodh e fein a' ria^hladh fodha. Fhreagair an t-Albannach gu duineil, a r&r aois, gur h-ann a thainig e phosadh bana-phrionnsa Shasuinn, 's nach robh e 'dol a thoirt air aghart gnothuch fallaiseach air bith a bhuineadh do'n rioghachd, 's nach b ' urrainn ann e gun cbomhairP 'us drdugh a Pharlamaid. Mar a bha Alastair a' tuigsinn nam beachdan a bh' aig athair-ceile rinn e cumha ua i r ' s e air fhiadhachadh an deigh sud d o Lunnuinn, nach feudadh co-labhairt air bith a bhi eatorra mu thimchioll gnoth-uichean staite. A c h cha b ' e mhain gu'n robh righ Shasuinn a' gabhail brath air oigead righ Alastair, bha m6ran de 'chuid iochdarana fein a' deanamh sin mar *an ceudna. Phuair an ni a thuirt Solamh coimhliouadh litireil a thaobh A l b a fhad 's a bha 'n righ fo aois. "Is an-aoibhinn duit

a rioghachd 'nuair is leanabh is righ dhuit ." R e nam bliadhnacha sin bha daoine raora, air Ghalltachd 'us Ghaeltachd, a' tolladh fo a cheile. Bha Morairean na Galltachd, cuid diubh, air an roinn 'n am pairtidliibh 'an agbaidh a' cheile, agus a' goid an righ o cheile. 'S ann aig a' phartaidh aig am biodh sealbh air pears' an righ a bha riagh-ladh na rioghachd f h a d ' s a b ' urrainn iad a chumail. Tha e araon mi-thaitneach 'us mi-tharbhach a bhi 'leudachadh air na doighibh 's an robh na fiudhaiaich ud a' caitheamh bhead air a' cheile. A n n an aon de na caonnagan fuilteach a bha 'measg nan Gael 's an am ud, 'nuair a dh' eirich buidheann naiinhdean 'an aghaidh lar la Rois , chaidh seachdnar de oighreachan Foulis a mhaibh-adh eomhladh, 's thainig an oighreaehd a dh' ionnsuidh naoidhein a b h a ' s a' cbreitbil .

A c h ri uine thainig Alastair gu fearachas 's gu bhi comasach air toigh a thoirt araon air fein 's air a rioghachd. Bha iomadh ni air feadli A l b a 'bha 'g agairt air an righ air am dha teachd gu fearachas. Cuid diubh sin ag eiridh o neo-thioralachd nan Gael 's nan Gall ri 'cheile. A c h cha robh aon ni bu mho 'bha cur A l b a 'n cunnart na staid nan eileanan tuath 'us siar, a bha uile fo uacbdranachd righ Loehlninn, o Arcu-cbuain gu ruig an t-eilean Manaineach. Cha b ' ann comhladh, ach a lion aon 'us aon a fhuair an Lochluinneach sealbh air na h-eileanaibh; agus ' s e 's coslaiche gu'n robh iad uile air an cur fo chis mu'n am an d' fhuair Coinneach M a c Alpu inn da rioghachd A l b a aonadh r'a cheile fo a r i aghkdh fein. Bha 'dol aig righrean A l b a air na h-eilthirich ud a rotadh air falbh as na h-uiP aite de 'n mhor-thir, a s ia r ' s a sear, air an robh iad a' gabhail sealbh car greis. A c h mar nach robh cabhlach aig righribh A l b a a dh' fheudta idir a choimeas ri lionnihoir-eachd nan luingeas Lochlunnach, agus mar sin nach b ' urrainn iad smuaineachadh air agbaidh a thoirt doibh air muir, b ' eigin doibh na h-eileana fhagail aca. re c6rr 'us ceithir cheud bliadhna. Bha luclid-riagh-laidh a' faotainn a mach air an costas gu'n robh e 'na ni ro chronail d o 'n rioghachd na h-eileanan a bhi fo thighearnas nan coig-reach ud. Cha robh uair sam bith a d h ' eireadh cogadh eadar A l b a 'us Sasunn, nach robh e furasta gu ledir do 'n namhaid dheasaeh cuid de phrionnsachan nan eilean fhaotainn gu dhol air tir le 'n luchd-leanmh-ninn 'an ait' eigin de 'n mh6r-thir, 's na b ' urrainn iad a dheanamh de chall le togail chreachan, 'us marbhadh sluaigh, 's mar sin an t-arm Albannach a chur eadar dha theine. A g u s ged nach biodh cogadh ri Sasunn idir, 'nuair a rachadh fear no dithis dhiubh sud, le 'chuid dhaoine, a chdmhnadh aoin sam bith de na cinn-fheadhna chumh-achdach a thogradh eiridh 'an ceannairc 'an aghaidh an righ; bheireadh iad an dubhlBn do armailt sam bith a chuireadh e 'n an aghaidh. Mar sin cha bu chomasach e gu'rn biodh righ A l b a gu brath 'na mhaighstir a i r

ZMZ.A.C - TALLik 211

fhonn fciin, fhad 's a bhiodh aireamh c o lionmhot- de naimhdean ga chuairteachadh, agus co faisg a laimh.

p l i a saorsainn aig Alastair I I I . o cliog-adh ri Sasunn 'na latha fein, a chionn e bhi 'n clearnhnas ri righ na tire sin; 's glialih e 'n cothrom air na h-eileanan a thoirt fo 'ughdarras fein. Chuir e cabhlach 'us arin-ailt 'an aghaidh nan eileanach a lion aon 'us aon. Bha e 'sgiursadh air falbh na h-uile ceaun-feadhna nach robh de6nach air e fein unihlachadh do ughdarras righ A l b a . Tha e coslach gu'n robh baide maith dhiubh sin aim. Thog iad an cuis gu righ Lochluinn, a bha iad ag aideachadh a bhi 'na ard righ dligheach air na h-eileanaibh. Runaich Haco , a b b a ' s an am sin air caithir Loch-luinn, lan dhioghaltas a dheanamh orrasan a bha 'fuadachadh a chuid phrionnsachan air falbh as an fhearann a bha e 'n diiil a bhiodh am feasd ceangailte ri crun Lochluinn. D h ' uighimich e cabhlach lionmhor luingeas air son briseadh a stigh air A l b a le siiil ris an rioghachd a cheannsachadh gu h-iomlan da fein. D h ' fhag e Lochlunn gu maith trath air an t-samhradh le 'chuid luingeas iuchdaichte le saighdearaibh, 's gach gne armachd a bha cleachdta 's an la sm 'an cogadh mara no tire. Fhuaradh a mach gu maith tra 'an A l b a gu'n robh an teascaraid so a' tighinn a thoirt ionnsuidh orra, agus bha luchd-riaghlaidh na rioghachd a' deanamh gach ullachaidh a b ' urrainn iad air son lan di-bheatha 'thoirt da, 's an t-seadh an abhaist do aon namhaid sin a thoirt do namhaid eile, c o luath 's a thig-eadh e. Cha smuainicheadh iad air aghaidh a thoirt da air a' mhuir; ach shuidhicheadh buidheann thearc shaighdearan 'an s u d ' s an so, aig gach cesnn fearainn timchioll air an rioghachd, far an robh e coltach gu'm feud-adh e tighinn air tir; 's bha iad gu comhar-ndh a dheanamh ri 'cheile le teintibh, na'm faiceadh iad e 'dluthachadh ris an fhearann, agus oidhirpeachadh gach grabadh a b ' urrainn iad a chur air gus an tigeadh feachd na rioghachd ga choiuneachadh. Bha e mu mheadhon ceud mhios an fhoghair 'nuair a fhuair cabhlach Haco , anns an robh ochd fichead long, seachad air Maoi Chinntire, 's a steach do chaolas Chluaidh. Bu sheann la.och Haco , a bha da fhichead b l iadhna ' s a sea 'na righ air Lochlunn. Cha robh Alastair ITT. leth sin a dh ' aois; ach thug an laoch 6g an car, gu sgiobalt ' as an t-seann laoch. Bha fios aig fear A l b a gu'm bu bhuannachd dha fein, 's gu'm bu chall do Haco , na h-uile la b ' urrainn e 'cheann a chur seachad gun toiseachadh air a' chog-adh. Chuir e sagartan cos-ruisgte air bord d o luing H a c o gu cordadh ris mu na cumh-achaibh air an tugadh e seachad an rioghachd dha fein, mur faighteadh sith air sheol eile. Lean na teachdairean-cuirt so air dol air a i s ' s air aghart leis gach lethsgeul a gheibhte 'mach, gus an do tharruing an uine car fada. R e na h-uine sin uile bha Alas-£air a' deanamh gach ullachadh a b' urrainu

e air son a' chogaidh, le bhi 'tional shaighdearan as gach cearna de'u rioghachd, 's ga 'n cur 'n am buidhnibh beaga mu'n cuairt do'n oirthir mu choiuneamh nan luingeas; 's a thuilleadh air sin bha gun teagamh ?uil aig Alastair ris na h - eil earn aid ean fein a thigbinn ga chdmhnadh 'an iiine ghoirid. B ' amhuil a thachair: air an oidhche mu dheir-eadh de dhara mios an fhoghair, sheid stoirm co uamhasach 's co o b u n n ' s gu 'n do shaoil na Lochlunnaich gu'm b ' iad na ban-druidh-ean Albannach a bha 'togail na gaoithe. Bh' an luingeas a' leantuinn air a bhi reub-adh air falbh thai- an acraichean, 's a' ruith suas an caolas roi'.nh i i ghaoith, 's a' briseadh air na cladaichibh, no 'sgailceadh ri che i l e ' s an oidhche dhudlaidh, dhuirch, 's a' sioladh leis na bh' anuta. 'Nuair a' shoill-eirich a' mhaduinn bha na cladaichean lan de luingeas bhriste, 's na seoladairean 's na saighdearan timchioll orra, ag oidhirpeachadh aii an diou o 'n tuath-cheathairn a bha air dol fo 'n armachd. '« a' gabhail nam fath air na Lochlunnaich a chreachadh, 's a mharbhadh mar a b ' urrainn iad. Lean an doinlonn re an la sin 's na h-oidhche; ach air an ath mhaduinn thainig ni-eigin de lasachadh oirre, 's chaidh H a c o 's a chuid shaighdearan air tlr gus na b ' urrainn iad a shabluiladh de 'n cuid. A c h cha b ' e sin a bh' aca r'a dheanamh. Cha bu luaithe fhuair iad an casan air tir na chunnaic iad an t-arm Albannach, a bha nis air tional as gach cearna, ag iaahadh mu'n timchioll gu neo-sgathach, colganta, 's righ Alastair fein air an ceanu. Sguab iad na h-eilthirich sios rompa gu beul na mara leis a' cheud bhuille. A c h thilg na Lochlunnaich iad fein 'an cruth cruinn, ris an abair luchd-airm, cear-call, leis an tainig am feachd gu h-iomlan gu bhi coslach ann an cumadh ri graineig mh6ir, c6mhdaiihte air gach taobh le sleagh-aibh fada stailinn, troimh an robh e eu-comasach briseadh a steach. Timchioll air a' chearcall so bha 'mhire-cbath a' dol air aghart fad an latha. A c h mu fheasgar lagaich a' ghaoth, a bh' air bhi gle bheo roimhe sin, 's fhuair an t-a>-m Lochlunnach gu h-iomlan air tir, 's mar sin chaidh ac' air na h-Albannaich a chur suas o 'n chladach; ach tuilleadh cha d' rinn iad. Chuir an oidhche crioch air saothair an luchd-c6mh-raig sgith, a thug an la fhoghair air slachd-adh a' cheile. Fhuair na Lochlunnaich air b6rd an cuid luingeas fo sgaile na h-oidhche 's dh' fhoghainn sud fein Ie6 de chogadh. Bu bhuidhe le H a c o uaibhreach fosadh iarr-aidh gu a chuid mharbh adhlacadh, 's 'nuair a fhuair e 'n dleasnas sin criochnaichte, chuir e 'chuid shaighdtaran, slan 'us le6nta mar a bha iad, air b6rd an tearc de luingeas a dh' fhagadh slan aige '» thog e air gu falbh dhachaidh; ach dhachaidh cha robh e gu dol. Dh ' fhas e tinn air an an rathad 's chaidh e air tir 'an Arcu , far an do bhasaich e leis an t-sarachadh a fhuair e 'n ceann a' ghnothuich thuaireapaich ud, 's leis an deamhadas air son an d6igh anns an do

chriochnaich e. Bha e 'g aideachadh air leabaidh a bhai? gur h-i lamh Dhe chaidh a mach 'na aghaidh-san, 's inur b ' e sin nach b ' ann air an d&igh ud a philleadh e.

B ' e Lairg, baile beag an siorrachd Ara , ainm an aite 's an do choinnich na h-Al-

| banna ich ' s na Lochlunnaich a' cheiP aig an | am ud. Their luchd-eachdraidh Blar Lairg

ris. Tha lathraichean a' bhlair r i ' m faicinn fathast air na cladaichibh ud. Chithear an sud na torran m6ra chlach fo'm bheil an fheadhainn a chaidh a mharbhadh 's a' bhlar air an adhlacadh, 's gheibhear fathast ann mirean de innealan cogaidh de gach seors' a bh ' air an cleachdadh 's na linnibh ud. Feudar a radh gu'n do chuir an aon bhlar an gnothuch an dara taobh a choidhch tuilleadh, a thaobh eileanan Innse Gall a bhi air an reubadh o na Loch-luDnaich. A c h tharruing e 'dha no thri bhliadhnachan 'an deigh sud mu'n d o naisg-eadh cumhnant eadar Magnus, mac Haco , agus Alastair I I I . leis an d' aontaich an Lochlunnach na h-eileanan uile a libhrig-eadh do Alba , ach A r c u agus Sealtuinn, a chum e beagan ni b ' fhaide.

Bha Alastair gle ghniomhaoh ann a bhi 'frithealadh ceartais a' measg a chuid iochd-aran o cheann gu ceann deth 'n rioghachd. Ai r son an aobhar so bha e 'n 'a chleachd-adh aig' a bhi deanamh cuairt bhliadhnail air feadh na rioghachd o cheann gu ceann. Bha buidheann thaghta dheth 'chuid ridir-ean 'us ard-uaislean, 'us mar an ceudna ard-bhreitheatnh na rioghachd, a' marcachd cdmhladh ris do gach cearna fa ieth. Th6isich A l b a ri bhi air a roinn 'na Siorr-achdaibh ri linn righ Daibhidh; ach b ' ann goirid roimh an am air a bheil siun a nis a' labhairt a thugadh na Siorrachdan a dh ' ionnsuidh na meudachd 's nan ainmean a th' aca gus an la an diugh, no gle" fhaisg air sin. Bha Siorraimh gach cearna fa leth, maille ri feachd cogaidh nan criochan, a' coinneachadh an righ aig iomall na Siorrachd, agus a' toirt coimheadachd dha gu iomall na Sior>-achd a b' fhaisge air sin, far an robh coimheadachd de'n ghne cheudna a' feitheamh gu gabhail ris. Bha na h-uile gearan a' faotainu eisdeachd, agus gach ana-ceartas air a leasachadh Sfun dail. Bh' an righ, mar an ceudna, a' toirt eisimpleir 'us misneachd do'n t-sluagh ann an tuathanas. Bha moran de'n chuid a b ' fhearr a dh ' fhearrann na tire fathast 'na choilltich. A c h bha mdran dith air a thoirt a steach ri 'linn-san, mar a bha sith ann air gach taobh an deigh fuadachadh nan Lochlunnaoh. Bha pailteas a' measg gach inbhe fa leth dheth 'n t-sluagh gus ithe, 61, 's a chuir umpa, agus rud maith ri 'sheachnadh air son mhargaidh-ean rioghachdan eile. Bha beiu' us sithionn 'am pailteas, 'us ainmhidhean de gach seorsa ga'n cur gu tiribh ceine air son an reic. A c h feudar a radh gu 'n tainig crioch, car uin', air an t-soirbheachadh so le has a' phrionusa ghlic agus chomasaich ud, a

(Air a leantuinn air taobh

212 M A C - T A L L A

MAC-TALLA. A PHRIS.

Bliadhna, . . $1.00 Sia miosan, . . .50 Tpi miosan, . . .25

%£WTha 'phris ri bhi air a paigheadh toiseach na bliadhna.

Guirear am paipear gu luchd-gabhail am Breatuinn, an New Zealand's an diithchan-nan eile air son $1.52, neo 6s. 3d. 'sa bhliadhna.

Thugadh iad-san a bhios a sgriobhadh Gailig g' ar 'n ionnsidh an aire nach sgriobh iad ach air aon taobh cV an duileig, agus nach bi an sgriobhadh tuilleadh us meanbh.

Biodh gach litir us eile air a seoladh gu,

J. a. MaoKINNON, Publisher 'Mae-Talla,'

Sydney, Cape Breton

SIDNI. IANUARAIDH 16. 1897.

Co pinn Oran na Spainntich

Chunnaic mi anns a M H A C - T A L L A bhi a

faighneachd c o a rinn an t-6ran bardail ud.

Cha b ' ann 'san Eilean Sgiathanach na'n

Earaghaidheal a rinneadh e idir; b 'e fear

Donul l MacLe6id de mhuinntir Asa in t a

rinn e.

JB'e an t-aobhar airson an d' rinn e 'n

t-6ran, gilie 6g a hha na nabs>ebd, aig an

robh leannan aoh a bha car mail mar shuir-

idhiche, is leis a mhaille, mar is trie a thach-

air, chaill e i; ph6s i fear eile. B'e Ruair i a

b ' ainm d'a h-athair, agus bho sinn ge bu

taitneach cleamhnas Ruairi, 'nuair a chunn

aic an gille 6g gu'n do chaill e nighean

Ruair i cheannaich e 'n Spainnteach, is cha

robh mor e61as aige air gunna obrachadh;

ach bha MacLeoid na Shealgair ainmeil 'na

l a tha ' s na dhuthaich fein, is ged a thogadh cis far AU)a leis an Fhedladair cha d'thug

sin air an Leddach an gunna 'leigeil uaithe.

A c h coma riamh, 'sann a thug D6null 'sa

nabuidh ri beinn la de na laithibh. Bha na

feidh pailt 'san am sin; cha robh iad fada

gus an d'thainig damh cabrach 'nan rathad.

Leag D6null am fiadh; beagan an deigh sin

thainig mang an aite urchrach dhoibh.

Thug D6null cothrom na Peine dha; loisg a

chompanach air a mhang, is o bi cheud uair

a loisg e urchair a gunna cha deach a chuis

leis gle mhaith. Nuair a dh'fhairich e darr-

ach a ] ghunna 's i tabhairt breab da 'sa

ghualain, chaith e as a lamhan an spainnt

each, 's 'nuair a thog ceo an fhudair bha am

mang a sealladh, is gu beag an Spainnteach.

B'e sin an t-aobhar air an d' riuneadh an

t-6ran snasail. Cha chuala mi 'n c6rr mu 'n

Le6dach, ach gu'n robh cliu aige mar dhuine

taitneach. M a rinn e i i c6rr bardachd cha

chuala mi. Is ann eadar fichead is coig

bliadnna fichead an deigh Latha mi-shealbh-

ach Chuilfhodair a rinneadh an t oran.

AOJJGHAS M A C A O I D H .

Providence, R . I., 28, 11, '96.

P. S. Is e Calum MaeMhaoi le in bho Ardnamorchuati a rinn an t-6ran, "Gruag-sch 6g an 6r-fhujlb ghr in» . " A . M c A .

Tha Breatuinn agus na Staitean an deigh

tigh'nn gu cordadh a thaobh Venezuela; 'se sin, tha na h-uaislean a bh' air an cur air

leth o'n da Riaghladh air aontachadh mu'n

chuis. Bha an cordadh a rinn iad air a

chur air beulaobh Morair Salisbury, Priomh-

air Bhreatuinn, agus thug esan aonta dha.

R inn Cleveland an ni ceudna anns na Stait

ean, ach tha e fathast ri dhol fa chomhair

an t-Seanaidh agus tha daoine car teagmh-

ach a thaobh ciod a nithear ris ann an sin.

Tha 'n Seanadh air a dheanamh suas de

dhaoine aig am bheil barail mhor orra fhein

's air an dreuchd agus cha bhiodh e idir

iongantach ged a chuireadh iad maille air a

chuis direach air son a leigeil fhaicinn gu'n

teid aca air sin a dheanamh. A c h cha dean

math a bhi toirt breith orra roimh'n am; dh '

fhaoidte nach eil 'nam beachd dad cearr a

dheanamh, ach bhiodh e 'na chall mor na'n

cuireadh iad stad air an deagh obair a tha

dol a dhaighneachadh na sith eadar Breat

uinn agus na Staitean,ni bu choir a bhi, agus

a bhiodh na dheagh eiseimpleir do riogh-

achdan eile an t-saoghail.

Bha an Caiptean Mac l sa i c a Charlotte-

town, E . P. L , anns a bhaile an de- air a

thurus dhachaidh a St. John 's Newfound

land. Chaidh e sios le luchd soithich de

choirce, buntata, 's fe6il-muice, agus an

deigh an luchd a chreic dh'fhag e an soith-

each shios gus an tigeadh an t-earrach.

Thainig e gu Louisburg air a Choban. Buinn-idh an Caiptean d o Cheap Breatuinn, agus

tha moran de chairdean a fuireach fhathast

ann am Margaree.

Bha an Caiptean Mac l sa i c ag innse dhuinn gu'n d ' thainig e air tir ann an Louisburg sia bliadhn' deug air fhichead air ais, agus e air son a dhol gu 'dhachaidh ann am Margaree. D h ' fheuch e ri duin' fhast-adh gus a chur a stigh gu Sidni le each us carbad, ach cha ghabhadh duine faotainn B' fheudar dha a mhalaid a thoirt leis air a dhruim agus an t-astar a dheanamh dh'a chois. Thug sin latha dheth, agus b'fheudar dha feitheamh latha eile ami an Sidni mu'n d'fhuair e 'n t-aiseag gu Sidni Tuath. Cha robh guth air bata-smuide eadar an da bhaile an uair sin. Bha bata-sinuide ruith eadar Sidni Tuath us Baddeck, ach air do'n chuan a bhi car garbh, bha aige ri feitheamh da latha mu'n cuireadh i a h-aghaidh ri fairge. Thug e latha eile a' ruigheachd Bhaddeck, agus fhuair e eadar Baddeck us Margaree ann an carba l , a' paigheadh coig dolair do'n fhear do i n buinneadh e. Bithear a 'gearan air cho doirbh 'sa tha e astar a dheanamh ann an Ceap Breatuinn eadhon gus a nise, ach tha e furasd' fhaicinn gu bheil adhartas mor air an duthaich anus an d6igh sin seach mar a bha i. I s suarach na doirbheadasan a thachras ri fear-siubhial an diugh an taca ris an annradh a gheibh-eadh e ' s na h-amannan ud.

N A B A I E D G H A I D H E A L A C H . — C u i r e a r an leabhar MO gu duine sam bith a chuireas air adhart 3 5 c , no tri airson dolair.

STOE UR TAILLEARACHB, Aodaiehean Matha dhe gacn seorsa.

Gearradair air ur-ionnsachadh ann an Sgoil ghearraidh

Mhitehell, an New York.

Theid sinn an urras air an ' obair,

MaeCoirmich & Co. Sidni, C B.

F. W. MORLEY, D O T A I R F R A D H A I R C

A n apn fhear dhe sheorsa th' air Ei lean Cheap Breatunn.

Paodar fhaicinn anns an st6r aig F. ifc J Morley .

Neach sam bith aig am bheil droch fhradh arc, no tha cosg speuclair nach eil a freagairt d h a ' s coir dha toghal air.

Tha stoc math de speuclairean ' sde ghlaine achan suil aige, agus ni e suas nungaidhean air son leigheas agus ceartachadh shuilean.

Sidni, C. B. Feb. 1, '96.

Soithichean Dinnearach, Soithich -ean Ti, Soithichean Seomar, Soithichean Creadha dhe g%ch seorsa, S A O R

Caiseart dhe gach seorsa, Brogan Botainnean, Rubbers, &c:-, &c lad uile math 's na prisean ceart.

Amhlan, Flur, Min, Ti, Siuca Siabunn, Molasses, Olla, Mart

fheoil, Muc-fheoil, Sgadan. A seorsa's fhearr.

Fiodh, Buird, Laths, Clachan creadha, Aol , agus iomadh ni sile air am bi feum an am

togail thaighean.

C. H. Harrington & Co-Sidni, C. B.

H. D. M A C ILLÊ MlLIoiL̂ NYANZA, C. B.

H T H A e creio CLOTH, DROGAlD, agns PLAID EACHAN "EUREKA" air a, eheart phris

air am beilear 'g an creic aig Da muillin. Tha Factoridh Eureka air aon de'n fheadhain a's

fhearr an Canada, Choisinn na Plaiileachan a thatar a' deanamh innte DUAIS A1RGEID aig Exhabition Chanada da uair.

Chreic e an uiridh fiach cheithir cheud deug dolair ($1400.00) dhe n

ZMZ-A.O - T A L L A 2ZL3

NAIDH E A C H DAN,

Tha Comhaivle na siorrachd cruinn air an t-seaehdain so, mar a tha Comhairle gaeh siorrachd eile am mor-roinn Nobha Scotia.

Aithnichear air an fheasgar gu bheil an latha fas gu math na's fhaide. Tha na feasgair a nise mu fhiehead mionaid na's fhaide na bha iad aig Bliadhn' Uir.

Tha muinntir Shidni Tuath a' bruidhinn air ainm a bhaile atharrachadh gu "Port Cabot." O'n is i so an eeathramh eeud bliadhna an deigh do Chabot an diithaich so fhaighinn a maeh, bhiodh e 'na ni gle fhreagarrach am baile ainmeachadh air.

Cha'n eil a phris gle mhath air bian nan ron air an fhoghar so. Tha feill bhian gu bhi ann an Lunnainn an uiue ghoirid, agus mur teid na pris-ean na's airde aig an am sin na tha iad, tha moran de na soithiehean naeh teid a maeh idir. Tha coig soithichean fichead ann a Victoria a feitheamh gus am faigh iad fios.

Tha coinneamh mhor gu bhi aig muinntir nan comunnan stu&maehd ann a Hogamah air Di-mairt an darra latha dhe'n ath mhios. 'S iad na Good 'Templars a tha cur mu dhelbhinn na coinneamh, ach tha sail ris na comunnan eile bhi oomhla riutha. Gheibhear gu Hogamah k Sidni, agns air ais an latha sin, air |1.86.

Oidhehe Di-luain air an t-seaehdain s'a shaidh, ann an cearna de shiorraehd King's, ann an New Brunswieh, bhatar a' cur a stigh fear Deorsa Gay mar phost-mhaighstir. Chaidh e mach a ehur air falbh gillean a bha deanamh gleadhraich mu'n tigh; thuit e air an deigh, agus chaidh a mharbhadh leis a bhuille fhuair e.

Chaidh soitheach do'm b' aimn Warwick a long-bhristeadh faisg air St. John, N. B., mu Nollaig, agus aig a ehiiirt a bh' aca air son f haotainn a inach ciod a dh' aobharraich an sgiorrsulh, fhuaireadh a maeh gu robh an sgioba uile gu leir air an daor-aich aig an km's gu'm b'e sin bu ehoireaeh ri call an t-soithieh, Tha an sgiobair co-dhiu a dol as aieheadh sin, agus ag radh nach robh 'n dadrach air duine bh' air bord.

Tha ciiirt iia suidhe bho Dhi-matrt ann an Dorchester, N. B,, a' feuchainn ivan air son mort Mrs, Butcher agus a ionnsuidh a thoirt aig a cheart am air bhig a mharbhadh. Tha an nighean a dhol am feobhas, agus bidh i comasaeh a thoirt. Tha fear-lagha 'Chriiin ag dean a fianuis-se Sullivan a dhiteadh, choltach gur h-e tha ciontach.

s'a chaidh Iain Shull-

mie, agus an nighinn nise air a air fianuis radh gu'n Tha e gle

Tha daoine beairteaeh Ontario a' cur moran air-geid ann am meinnean oir Cholumbia Bhreatunn-aich Cheannaieh aon chuideaehd a th' ann an Toronto meinn ann an Rossland an la roimhe, agus phaigh iad oehd eeud gu leth mile dolair oirre. Tha a' mheiun so cho beairteach's gu'u cuir i mach fiach leth-cheud mile dolair 'sa mhios, a bharrachd air an obair a phaigheadh, agus cha'n eil i air a h-obraehadh gle mhath fhathast.

Re aireamh mhor bhliadhnaichean bba seann chrois aea an an Oil-thigh Harvard, 's na Staitean, ris an eanadh iad Crois Louisbure. Thatar ag radh gu'n d' fhuaireadh i ann an eagtois Louisburg 'nuair a chaidh a ghlaeadh o na Frangaich an toiseach, o chionn eeud gu leth bliadhna air ais. Bha i ann an sedmar-leabhraiehean an oil-thigh gus o chionn beagan us bliadhn' air ais, 'nuair a chaidh a goid, 's cha tobh fhios ciod a dh' eirich dh' i. An la roimhe chaidh a cur air ais air an doigh's an d' thugadh air falbh i, gun fhios co rinn e. Cha robh ni 'san oil-thigh air am mo bha iad a' eur de luach na air a chrois so, agus tha aoibhneas gu. leor orra air son a faotainn air ais.

Tha coig piosan fearainn ann an stait New York air a ehur air leth air son nan Innseanach; agus tha e air a radh nach eil aon ian-Innseanach anns an stait air fad.

Tha seana charaid Fhrangach a mhuinntir Chanada a fuireach ann an St. Paul's, Minn., a tha pbsda o chionn cheithir fichead bliadhna, 'S e Louis Darwin is ainm do'n duir.e; tha e eend bliadhna 'sa seachd a dh' aois, agus tha ise ceud 'sa h-aon.

Tha parlamaid Chuibeic air sgaoileadh. Tha parlamaid Ur ri bhi air a taghadh mu'n cruinnich i rithist. Cha ruigear a leas innse gu bheil lan dhuil aig an da thaobh ris a ehuid a's fhearr a bhi aca dheth. 'S iad na Conservatives a bha ann an dreuchd roimhe so.

Chaidh duin' 6g a mhuinntir Eilean a' Phrionn-sa, d' am b' ainm Gallant, a mharbhadh air an rathad-iaruinu ann am Maine o chionn ghoirid, Bha e tigh'nn bhar a' charbaid agus thuit e fodha, Chaidh a dha ehois a ghearradh dheth. Cha robh e ach tri bliadhna fichead a dh' aois.

Chaoehail mathair Professor Bell ann am baile Washington a sheachdain gus an Di-mairt s'a chaidh. Bha i gle shean, agus cha robh i tinn ach mu sheaehdain mu'n do ehaochail i. Bha i fhein 'sa fear cuideachd leth-cheud bliadhna 'sa dha. Bha a bhanais oir aca air a Bheinn Bhriagh am Baddeck 'san t-samhradh 1894.

Chaidh duine dubh a chroohadh gu mi-laghail ann an cearna de Charolina a' Deas air an t-seaehdain s'a chaidh. Bha amhrus ac' air gu'n do chuir e sabhal 'na theine, agus chaidh a thoirt gu euirt, ach cha d' fhuaireadh fianuis sam bith 'na aghaidh. An ath mhaduinu chaidh a thoirt as a' phriosan le buidheann dhaoine, agns a ehroehadh.

Chaidh seann duine da'm b' ainm Sprigg, a bha fuireach faisg air Halifax, do'n choille aon latha deireadh na seachdain 'sa ehaidh a ghearradh tiodha. Cha do thill e 'nuair a bha diiil ris, agus chaidh a chairdean 'ga iarraidh. Fhuair iad 'ad air an deigh air loch a bha faisg air a dhachaidh. Cha d' fhuaireadh a chorp 'nuair a thainig am fios toiseach na seachdain so.

Rainig soitheaeh-smiiide Boston an la roimhe, agus an deigh dhi ruigheaehd fhuaireadh a mach gu robh an sgiobair, do 'm b' ainm Taylor, an deigh tigh'nn ri 'bheatha fhein air an turus. 0 chionn che'-la-deug, bhuail an soitheach aige ann an soitheach beag eile, agus chaidh dithis de na bh' oirre sin a bhathadh, Bha Taylor na sgiobair o chionn dheich bliadhna fichead, agus cha do thach-air sgiorradh dha riamh roimhe. Dh' oibrich sin air an inntinn aige cho dona 's gu'n do chuir e crioch air fhein.

Tha aig na bailtean ri bhi taghadh luchd-comh-airle air son bliadhn' eile, a eheud Di-mairt dhe'n ath mhios. Ann an Sidni tha Mr, Walter Crowe agus Mr. Wallace Richardson a ruith an aghaidh a' cheile air son dreuehd a mhayor. Cha'n eil a ruith air son luehd-comhairle, ach Nelson Muggah anns a cheud earainn dhe'n bhaile, Isaac Green-well anns an darra earrainn, agus Domhnull Domh-nullach agus Seumas Gordan anns an treas earainn. Mar sin cha bhi bhotadh ri dheanamh air son fear-comhairle aeh a mhain anns an treas earainn.

Tha moran de ehairdean MHIC-TALLA an deigh an cuid dholar a chur 'ga ionnsuidh, agus tha sinn fada 'nan comain, ach tha moran o nach cuala sinn fhathast, Tha sinn an dochas co-dhiu nach eil iad sin a' dol a chur an corr dail anus a' chuis, agus gu'm bi an cuid airgeid againn an nine ghoirid. Cha'n eil aeh aon doigh air paipear a chumail air a chasan gu math, agus 'se sin an luchd-gabhail a bhi ga phaigheadh gu riaghailteaeh. Tha fhios againnn gur e durachd gaeh aon a tha 'gabhail MHIC-TALLA gu'n soirbhich leis gu math, agus tha sinn an ddchas gu'm bi an gniomh a reir an dttr-achd.

TpH A sinn a ereie gaeh -1- seopsa de Dh' aod-aichean Deante. Cha'n eil aite 'sa bhaile 'sam faigh thu bargain eho math. Taghail againn agus faic.

D. J. Domhnullach.

0 . P. MOOEE,

T H A SINN A CREIC,

Paipear-tearra Tairnnean

Luaidhe Glaine

Glasan Tuaghannan

Saibh 011a

Sguabaichean Bucaidean

Lainntearan Fudar

Sgeinein Siosaran

Paipear-tubhaidh.

SAOR AIR SON AIRGID.

NIALL DOMHNULLACH, OIE-A_IEsrnsrAL.ICIE3CIB-

Ti, Siucar, Amhlan, Milsean an, &c.

Leabhraichean Gailig dhe gach seorsa.

Mu choinneamh Tigh-Osda Dhunlap.

B A D D E C K , 0 . B , jJ3"Tha e na fhear-guothuich do'n. MHAC-TALLA,

agus faodar pris a phaipear, agus ainmean luchd-gabhail a thoirt dh.

214 - TALLA.

(Air a leantuinn o thaobh 211.) thachair gu truagh do Alba, 'n uair a bha e fathast; an trem' a neart.

Bha an righ air thurus o Dhuneidean gu aite taimheachd a bh' aige ann am Fiofa. B ' ann rathad Por t na Ban-righ a ghabh e le tearc de luchd-coimheadachd. Thaing dorehadas na h-oidheh' orra faisg air aite ris an abrar Cinghorn. Bha 'n luchd-coimhead-aehd air son an oidhche 'chur seachad far an robh iad, 's an turus a ghabdail ri solus an la. A c h cha robh an righ idir air son stad, 's ghabh iad uil' air-aghart. 'N uair a bha iad a' dol seachad aig ceann creig aird a bha rompa, shleamhnaich an t-each a bha fodha, 's chaidh an t-ainmhidh 's am marcach comhladh leis a' chreig. ' N uair a rainig a luchd-leanmhuinn an t-ait' an robh e aig bonn na creige bha e marbh. Bha sin mu mheadhon dara mios an earraich, 's a' bhliadhna 1286. Rinneadh caoidh mh6r air a shon an Alba , 'ri iad na marbh-rainnean a rinneadh dha sgriobhuidhean co sean ' s air 'bheil io inradh ' s a" chainnt A l -bannaich. Seallaidh sluagh na duthcha an dearbh ait' 's an deachaidh an righ as an rathad ged tha corr 'us sea ceud bliadhna o thachair an call.

CuaiFt do Eilean a' Phrionnsa. LEIS AN F H E A R D H E A S A C H A I D H .

'S fheudar dhomh iomradh mo chuairt d o Eilean a Phrionnsa a thoirt gu crich. Bha na h-uiread de nithean eile air laimh gus an cur 'sa M H A C - T A L L A 'S n-tch robh rum ann do na bh' agamsa ri radh. A c h 'se m o bharail nach dean an luchd-leughaidh gearan sam bith a thaobh sin.

A n deigh dhomh beannachd fhagail aig mo dheagh charaid, Seumas A . Mac-Ille-Mhaoil , chuir mi m' aghaidh air Valleyfield. A i r an t-slighe an sin bha agam ri dhol troimh Bhelfast, sgireachd fharsuing anns am bheil moran de Ghaidheil, agus iad uile gu math air an doigh. 'S ann an sin t tha 'n t-Urr. A . MacGilleain Sinclair a saoithr-eachadh. Bha romham taghal air an duin'-uasal ch6ir sin, ach bha e ann an Nobha Scotia aig an am, agus mar sin cha'n fhaca mi idir e. Chaidh mi gu Valleyfield, agus an sin ga Heatherdale. Cha'n eil an so ach Gaidheil air fad, agus ma's math mo chuimhne 'se Sgiathanaich a th' anns a' chuid a's motha dhiubh. Bha iad aig an am so gu math trang ris a bhuain, ach cha robh iad a faotainn air adhart gle mhath leatha. Bha an t-uisge tighinn gu math trie, agus cha robh an t-arbhar a faighinn eothrom air tiormachadh. Le e bhi air a cheangal ann an sguaban bheir e barrachd m6r uine a' t iormachadh na bheir e air an doigh a thatar a gabhail dha air an eilean so. A c h bha 'n t-seachdain an deigh dhomh an t-Eilean fhagail gle thioram, agus tha mi tuigsinn gu'n d' fhuaireadh an t-arbhar a chur fo dhion, gun dolaidh sam bith a thighinn air. Mar anns gach cearn eile dhe'n eilean tha 'n sluagh, a' deanamh am

beblaind air toradh na tahnhainn,—a togail barr trom de choirce, de chruithneachd, 's de bhuntata, agus 'ga chreic far an fhearr a gheibh iad pris air. O ohionn treis a bhliadhnaichean air ais, cha robh na prisean ach dona, agus mar sin cha'n eil cor cuid de na tuathanaich cho m a t h ' s bu mhath le duin' fhaicinn. A c h an deigh sin tha iad uile gle chornhartail, gun dith no deireas orra. Cluinnear gun teagamh gearan 'nam measg, ach cha an fhaighear sluagh an aite sam bith nach bi ri bheag no mhor dhe sin. Tha e nor gu ledrgu bheil camadh 'sa chrann-chur aig gach neach, biodh e bochd no beairteach, iseal no uasal.

Chuir mi seachad a dha no tri lathaichean toilichte ann a Heatherdale. Thachair mi an sin air moran de mo chairdean, agus ged nach fhaca sinn a cheile riainh o'n dh ' fhag ar seanairean Eilean a Cheo, cha b ' fhada gus an robh sinn eolach air a cheile. "Coinnichidh na daoiue ged nacln coinnich ua cnoic ," agus 'nuair a choinnicheas ni iad furan ri cheile. Chuir mi a chuid bu mhotha dhe 'n uine seachad air aoidheachd aig mo charaid Adhamh MacPhionghain, a nochd moran caoimhneis rium. Cha robh fhios agam riamh roimhe gur h-ann de Chloinn Fhionghain a bha Adhamh, ach feumaidh gur ann, neo cha bhiodh 'ainm 'nam measg gus an latha 'n diugh.

Tha an sluagh ann a' Valleyfield agus ann a Heatherdale cho Gaidhealach tha mi creid-sinn 'sa gheibhear ann an aite sam bith an Canada. Tha a Ghailig 'ga searmonachadh gach sabaid us seaehdain leis an Ur r . Ruairidh MacGilleain, air am bheil e61as aig cuid a mhuinntir Cheap Breatuinn, agus a tha saoithreachadh anns an sgireachd so o chionn aireamh bhliadhnaichean. Cha'n eil ach gle bheag anns a' choithional nach tuig Gailig, agus nach eil gle mheasail oirre. Tha tri no ceithir de choithionalan eile timchioll air Valleyfield anns nach eil a bheag sam bith ach Gaidheil. Thug mi fa-near ann an Eilean a' Phrionnsa, mar a dh'fhaodar a thoirt fa-near air an eilean so fhein, gu bheilaiteachan ann anns am bheil na Gaidheil an deigh an cuid Gailig a dhiochuimhneach-adh, no mur eil tha iad a deanamh an uiie dhichioll air a bhi ga cleith. Tachraidh daoine ort air an aithnich thu gun dragh sam bith gur i Ghailig a's fhearr a th' aca, ach cha bhruidhinn iad aon lide dhi riut mu toir thu orra dh ' an aindeoin. A i g cloinn na feadhnach sin, cha'n eil facal de chainnt an sinnsir, agus faodar gu fior an cur am measg nan daoine mu'n d'thuirt am bard, "Chaill iad a' Ghailig 's na b ' fhearr cha d'fhuair iad." A g u s a Bheurla th' aig moran dhiubhsan a ni tair air a Ghai l ig! cha bhiodh i agam air son na chunnaic mi riamh, na'n gabhadh i idir seachnadh dhomh. Thachair corra fhear dhe'n t-se&rsa ud orm ann an Eilean a' Phrionnsa, ach cha do chuir iad ioghnadh sam bith orm. D h ' fhaodainn a radh riutha mar a thuirt am fear roiinhe ris a bhochdau 'nuair a thainig

e 'na rathad, "Teann a laochain; chunnaie mise do leithid roimhe." A c h cha bhi mi taruinn an corr uine 'bruidhinn mu'n t-seors' ud. Cha b' ann riutha bha mo ghnothucb air Eilean a' Phrionnsa, agus ge b'e caite 'n do thachair iad orm cha do thachair g in dhiubh onn ann a Valleyfield no aun a Heatherdale. Cha'n eil duine an sin, dhe'n fheadhain oga co-dhiu, aig nach eil Beurla gu le6r, agus cha'n eil ach gann duine nach labhair a' Ghailig gu glan, fileanta.

Dh ' fhag mi beannachd aig na cairdean ann a Heatherdale 'sa mhaduinn Di-luain. Thainig Adam leam gu Drochaid Mhont -ague; as a sin ghabh mi am bata gu Baile-She&rais; agus as a sin ghabh mi air an rathad-iaruinn gu Baile-Shearlot. 'Sa mhaduinn Di-mairt dh'fhalbh mi air an St. Laic-rence, a rinn mo chur gu sabhailte-ann am Pictou. A n sin cha robh ach a dhol air an rathad-iaruinn a rithist, agus mar a tha fhios agaibh o chionn fhada fhuair mi dhachaidh gu .sabhailte.

Ch6id mo thurus do Eilean a Phrionnsa rium gle mhath. Cha robh aithreachas orm air son a dhol ann; 's ann a bha mi duilich an uine bhi cho fior g h o i r i d ' s nach d' fhuair mi dhol air fhsadh mar bu mhiann leam. 'S iomadh uair a chuala mi bhi moladh an eilein aluinn so, agus an deigh dhomh fhein fhaicinn, tha fhios agam nach robhas 'ga mholladh tuilleadh 'sa choir, ach gur math is airidh e air an ainm a tbugadh dha "Garadh a Ghulf." Bha an sluagh a thachair orm cho caoi inhnei l ' s cho ca i rdei l ' s ged a b ' ann air mo sheann eolas a bhithinn, an aite bhi 'nam choigreach mar a bha mi. Dh ' fhag mi an t-Eilean an dbchas nach biodh an uine fada gus am faighinn cothrom air a dhol ann a rithist, agus a' gu idhe dhaibhsan d' an dachaidh e, sith, sonas, agus soirbheachadh, an latha c h i ' s nach fhaic.

A m measg nan Negritach, naisinnich nan Eileanan Phillipach, 'nuair a tha caraid ri bhi air am p6sadh, tha 'n treubh uile air an tional cbmhladh, agus tba acasau a tha gu bhi air am p6sadh ri direadh am barr da chraoibh a tha fas faisg air a cheile. Tha na seann daoine an sin a lubadh nan craobhan gus an tig cinn na caiaide cuid-eachd agus 'nuair a uithear sin tha 'm posadh deanta, agus toisichidh cridhealas us aighear na bainnse.

A n n an duthchannan na h-aird an ear tha na boirionnaich a deanamh a mhaistridh air an aon doigh air an robh an sinnsearan 'ga dheanamh o chionn cheudan biiadhna air ais. 'Se 'n crannachan a th' aca craicionn gabhair air fhuaigheal air d d i g h ' s gun cum e 'n t-uachdar a cheart cho sgiobalta 'sa chumas crannachau fiodha, Crochaidh iad an cranachan sin ri gobhlaig agus tulgaidh iad a null 'sa nail e gus an tig an t-im ait.

Tha coig ceud, 's ceitbir fichead us seachd canain air a labhairt anns an Roinn-Eorpa . Tha c6rr us tri mile canain air an t-saoghaL

IML^C - T A L L A 215

Fpeasdal De. Tha 'ghrian ghlbrmhor air dol gu clos san

iar: tha druchd an anmoich a' braonadh gu lar: tha 'n aile bha teith air fas fionnar: tha na blaithean a' pasgadh an duileagan riomh-ach; tha iad 'ga 'n cruirmeaehadh fein suas, ag aomadh an cinn gach aon air a chois mhaoth.

Chruinnich a' chearc a h-al fo a sgiathan; tha iad aig fois; tha mhathair-ghuir aig clos mar an ceudna.

Phaisg na h-eoin bheaga 'n ribheid; sguir an ceileirean binn; tha iad 'nan codal air na geugaibh, gach a o n ' s a cheann fo 'sgeith.

Cha chluinnear srann nan seillein mu 'n ch6inneig, no am measg nam blaithean miiis: chriochnaich iad an obair, agus tha iad 'nan luidhe gu dlu 'nan seomraichibh ceire. '

Tha na caoraich fo thamh air an rusgaibh tla, asms cha chluinnear an ard-mheilich ni's fhaide air a bheinn.

Cha chluinnear fuaim nan ioma guth, no sugradh na cloinne-bige, no dian-thailmrich chos, no co'-ghairm sluaigh a nu l l ' s a nail.

Cha chluinnear 6rd a ghobha air an inn-ein, no tuiieasg an t-saoir le 'thoirm sheirbh.

Tha gach aon sinte air a leabaidh thaimb, agus tha an eaoidhein 'na shuain air broill-each a mhathar.

Tha dorchadas air aghaidh nan speur, agus tiugh-d horchadas air an talarnh: tha gach sail duinte, agus gach lauih gun ghluasad.

Co tha gabhail curam do 'n t-sluagh, am feadh a tha iad 'nan trom-shuain; an uair nach urrainn iad iad fein a dhion, no cunn-art fhaicinn a tha dluthachadh?

Tha suil ann air nach aom suain; tha suil ann a chi annan dorchadas na h-oidhche, mar air aird a mheadhon-la.

A n uair nach 'eil solus greine no soillse gealaich ann; 'nuair nach 'eil lochran sau tigh, no aon reull ruiteach ag amharc amach troimh dhuibhre ne6il; chi an t-suil sin anns gach ionad, agus tha i do ghna a fair-eadh thairis air uile theaghlaichean an domhain.

'S le Dia an t-suil nach coidil ; tha a lamh d o ghna mu'n cuairt duinn.

A n uair a bha sinn sgith,dh'ath-bheothaich e siun le codal na h-oidhche. Chruthaish e 'n oidhche chum fois a ghabhail ann an sith.

Mar tha 'mhathair chaomh a' gluasad gu seimh samhich feadh an taighe, a' cur cosg air gach fuaim, mu'n duisgear am maothran as a shuain; mar tha i le sgail a' dunadh a mach an t-soluis o shuilibh maoth; mar sin tha Dia a' tarruing ciar-bhrat an dorchadais m'ar timchioll; agus ag aithneadh samhch-air agus fois, chum gu'n coidleadh a mti6r theaghlach fein ann an sith.

Sibhse, dhaoine, a tha air ur elaoidh le saothair, agus a leanaba 6ga, agus gach creutair a's faoine agus a's laige, eoidlibh gu samhach; tha Dia a' faireadh thairis oirbh.

Feudaidh sibhse codal, oir cha choidil esan: duinibhse 'ur suilean ann an tearuint-eachd, oir tha a shuil-san do ghna fosgailte chum 'ur dion.

'Nuair a theid an dorchadas thairis, agus a bhriseas an dg-mhaduinn air 'ur suilibh, tdisichibh an la le moladh Dhe, a ghabh curam dhibh trid dorchadas na h-oidhche.

A bhlaithean aillidh, an uair a dh'fhosglas sibhse a mach as ur, sgaoilibh 'ur duileach, agus thugaibh 'ur faile a's subhraidh mar mholadh d'a ainm.

Eoin is moiche 'dhuisgeas, tairgibh dhasan 'ur ceileirean taingeil air geugaibh nan craobh! seinnibh dha-san mu'n seinn sibh 'ur n-6ran gaoil.

B iodh moladh Dhe air 'ur cridheachaibh 'nuair a luidheas sibh sios, biodh a chliu air 'ur bilibh 'nuair a mhosglas sibh gu moch.— Leabhar nan Cnoc.

Bha stoirm mhor uisge ann an ceann a tuath Stait I l l inois o chionn che-la-deug, agus thatar ag radh gur h-i stoirm bu mhiosa bh' ann o chionn aireamh bhliadhnaichean. Shil an t-uisge gun stad fad thri latha. A n n an aiteachan iseal bha 'n t-uisge cho domhain 's gu'm b'fheudar a bhi 'g uisneachadh bhataichean.

Cha'n eil righ no iompaire anns an Roinn-E6rpa aig nach eil airgead-urrais air a bheatha ach Sar Ruisia a mhain. Tha a bheatha-san ann an cunnart cho m o r ' s nach eil cuideachd-urrais ri fhaotainn a ghabhas gnothuch ris.

Chaochail duin 'uasal ann am V i e n n a o chionn ghoirid, agus 'na thiomnadh dh'aithn e d'a dhneabaich da lampa electric a chumail laiste, te anns an uaigh aige agus te eile am broinn na ciste—fad bliadhna an deigh a bhais.

C A R A D H

Uaireadairean Glanadh, $0.50 Mainspring, 60 An da chuid, 1 0 0

W. H. WATSON Air an t seann Laraich.

Baddeck, C. B .

Taghail aig Stor

I1THES0I, TOWNSEND & CO, agus faic na tha aca do

l a t k r de gacli seorsa aps e ri reic gu jaor.

Math ar uthcha tha 'nar beachd

D, A, Mao FHIOMHAI, Fear-Tagraidh, Comhairliche, No

tair, Etc.

Baiie-Sheorais, B. P. I.

Iosepli A. Mac&illios, Q. 0 , 1 . P. Pear-Tagraidh, Oomhair-

liche, Notair, &c.

SIDNI, . . . C. B.

Dr. G. T. Mac GILLEAJST

D O T A I R F H I A C A L ,

O ZFTG : — Os cionn Stor Harr ington,

SIDNI, 0. B.

1, J, G-, lacEaoliuinii, Fear 4 agraidh. Comhairliche

.Notair, &c. Fear-ionaid a id chuirtean N o v a Scotia

Quebec ag,js Newfoundland. S J D N I , - - - - C . B .

Siosal & Crowe, Fir-Tagraidh, Cojihairl ichean Notairean &c

SIDNI, C. B. C A I I . B A N S I O S A L . W . C R O W K .

D . A . H B A R N . Fear-Tagraidh,Notair &c.&c,

SIDNI, C.B.

216 - T A L L A

Dan Gaoil. Am ehadal ehunna mi 'n raoir , Oigh mo ghaoil 'a i sinte learn; Lay m' anam le solas a,suas; Ochoin! gar bruadar a bh' aim.

dadal cha 'n fhaigb mi no suain; Aighear cha ghluais mi no ceol, Mo leigheas cha 'n 'eil aig leigh, Ach agad fhein, a mhaighdean og.

'Mhaighdean 6g gur tu mo leigh ; Amhairc ort fein's dean a choir. i\a leig dhomhsa bhi 'dol has, Is furtaohd do ghradh's do phog.

An ann gus mise chur eug 'Rinneadh do bheul corcra ciuin; Do ghruaidh tha mar chaorann nan geug, Do lamh gheal reidh's do dhreacli ur ?

Do shuil ghotm fo d' chaomh rosg? Do chas gheal nach dochainn brog? Ged nach faighinn—s' thu gu brath Dh' iarrainn dhuit gach agh ri d' bheo.

Eibhinn dhuit, a mhaighdean 6g, A's millse pog's a's gille deud, Buinidh moladh dhuit's gaeh doigh, \S tu fliir nan oighean gu leir.

Thug thu barrachd air gach te A chunnaic ri m' re mo shuil, Mur tu nighean righ na Greig' Cha 'n fhidir mi-fein co thu.

Gun mhaoin, gun bhuamiachd, a ehumadh doigh ort?

Aeh bi mi 'n dttil aig a faic mi ehaochladh A chaileag ghaolaich na maoth-shuil boidhich, Nach diiilt thu aite dhomh measg do chairdean ?S gun gabh thu gradh nam an aite storais.

'S beag an t-ioghnadh ged thug mi speis dhuit, A chruinneag eibhinn nan ceuman coinhnard; Tha stuain ad' ghiiilan's do bheusan eliuiteach, Gun char gun lib o do chrdn gu d' bhrdgan.

Gur tiarail, caoimhneil, do shuil a boisgeadh Le gean us aoibhneas nach toill a m' 6ran, Mar ghrian ag eiridh air cul an t-sleibhe Le solus seimh cur gach beud air fogradh.

B'e mo inhianii a bhi leat am' aonar '8 gum faighinn daonnan uat saors' us solas, Bhiodh eoin an t-sleibhe nan tosd ag eisdeachd 'Nuair rachadh m' eudail chur seisd air oran.

'S til shiol nam fiiiram bha tiirail, treubhach, Bu trie rinn euchd ann an streup's an comhraig; Bha "Duart" ainmeil le 'dhaoine ealma, Cho deas fodh 'n armache!, 's gun chearb 'an comh-

stri.

Oran Gaoil. [So an t-6ran air an d' thug "Mac Dhomhnuill

Bhreabadair" iomradh anns an aireamh mu dheir-eadh. j

Och mar tha mi is mi a'm onar, 'S ciunail tha mi ri cumha Floiaidh; Mo chheann air liathadh ri cronan eianail 'S a Chleir neo-thiarail a dion a phosaidh.

Nach truagh mo eharadh le inntinn luaineaeh, Gun dreach, gun tuar, bho Dhi-luain na coisridh, Mar uan gun mhathair 'dol aog air airidh, Nach taobh ri each, 's naeh dean lamh le shaorsa.

Och mar tha mi, etc.

Cha b' fhada n iiine bha sinn le cheile, Ach's goirt an eucail a thug e dhomhsa, 'Tha 'n diugh cho deurach ag altrum chreuchdan Cho fad o 'n te dheanadh leigh do m' dhoruinn.

Ged theid mi ehadal's aim bhios mi bruadar Gu bheil thu luaidh air a chluasaig comhl' rium, Mo lamh fodh n chuailean tha disneaeh, dualaeh, Gun dragh gun uallach bho 'n fhuair sinn comh

ladh.

'Nuair thig a mhaduiun gu'n teieii mo shiigradh Mar nial a shiiibhlas, no driuchd air neonan, Ni sud mo chiuradh, 's mo chridhe sgriidadh A caoidh an diisgaidh a spuill mo shdlas.

'Se fath mo mhighean a rinn mo leireadh Gun dearsa grein a bhi 'u speur I U O dh6chais, Ach neoil ro ghruamaeh gu mall a' gluasad A ghaoth a nuallaich, 's an cuan a boilieh.

Cha chluinn mi smeorach's a mhaduinn cheitein, No uiseag eibhinn 'cur seisd air oran; Tha ehe&lraidh tiirsach gun cheol gun sugradh, 'S a chruit air tiichadh le durdan brbnach.

Tlia mo chairdean an diiil nach buan dhomh, Ag radh gur buamastair truagh gun d6igh mi, 'Toirt gaol mi chiallach do ehaileig sgiamhaieh 'Nuair dh' fhaodas ceud bhi ga h-iarraidh comh-

ladh.

Nach mi bha gorach 'nuair thug mi gaol dhuit 'Qs each a saoilsinn nach faod sinn cordadh, 'S gun mis' ach truaghan gun clirodh, gun

chruachan,

Leugb ar cairdean litir "Chabair-Feidh," anus an aireamh mu dheireadh, agus mar a bha e 'g iarraidh suim airgeid a chur cruinn air son a bhi 'ga roinn mar dhuaisein air na maighstirean-sgoile a b'fhearr a bha teagasg na Gailig air feadh ua Gaidhealtachd. Chuir fear-deasachaidh a phaipeir dh' ionnsuidh 'n do sgriobhadh an litir (The Highland News) ainm sios air ball air son gini, agus cha'n eil teagamh againn nach eil moran eile air an ainmean a chur sios roimhe so. 'Se ar barail gu 'm bi na duaisean so 'nam meadhon air daoine dhusgadh suas gu bhi toirt am barrachd aire do theagasg na Gailig anns na sgoilean. Tha "Cabar-Feidh" dileas d'a chanain. Gu ma fada beo e !

EMIR THEID THU 'BHADDECK

Bha cruinneachadh aig na Sgiahanaich ann am baile Ghlascho o chionn ghoirid. Thuirt fear dhiubh-san a bha lathair, ann an draid a liubhair e, ged nach b ' urrainn d o Shasuinn no do dh' A i b a ainmeachadh orra fhein ach da bhana-bhard, gu'n do dh' araich an t-Eilean Sgiathanach dhiubh na lionadh darra taobh an taighe leotha fhein.

LEIGHEAS B U M Sgriobh an t-Urr, Hy. Carter, Maddoek, Spring

field, P. E. I., mar a leanas, ann an Iun, 1895:— "Cha'n urrainn do m' mhnaoi labhairt tuilleadh us math tnu K. D. C. an deigh na rinn e air a son. Dh' fhuiling i le droch stamaig, agus bha i ann am pian mor, cho mor's nach b' urrainn dhi a cuid aodaich a ehumail uimpe, agus smaoinich mi gu'm faighinn K. D. C. dhi, Cha robh turas a ghabhadh i e nach robh e 'deanamh feum dhi, agus fada mu 'n do chuir i crioch air da bhotull bha i air a leigheas, agus theid aice nis air rud sam bith ithe."

The an litir so a nochdadh an eifeachd a th' aim an K. D. C. agus tha 'n te a leanas ag innse gu bheil an leigheas buan. Sgriobh Mr, Carter lul-aidh 31, 1896, corr us bliadhna 'n deigh so, "Chuir mi roimhe so litir ugaibh ag innse mar a leighis K. D. C. mo bhean. Tha i fhathast slan, 's gu'n a seann eucail a cur dragh sa'ii bith oirre." Sibhse tha tinn feuehaibh e. Tha K. D. C. Pills ana-barrach math air son tinneasan cuim.

CLO-BHUALADH air a dheanamh gu snasail ann an oiflg' a MHAC-TALLA. Gailig- no Beurla. Ma tha dad dhe'n t-seorsa dhith ort euir litir thugainn a feoraeb nam prisr ean.

tag-hail an stor

Pert I. Hart. Tha Stoc mor aig-e dhe na h-uile seor

sa bathair.

Batliar Tioram Batliar Omai dlL Amlilan, Aodaicliean, Oaiseart, Allan, CurraicMean, agns iomadli Bi eile.

An seorsa's fhearr's a' phris a's isle. A L B E R T I. H A R T .

Baddeck, A u g . 1, '90.

Tha so air a chumail do

Mall lac FaeiroiM

Ma tha aodach £ dhith ort, feuch nach teid thu seachad air.

McDonald Haaraian k Co, Tha sinn a' tbsgladh stoc mor

de Bhathar Tioram a

fhuair sinn direach

A ALBA.

Tha ar prisean iosal, agus tha

'm bathar dhe'n t-saorsa's

fhearr. A bharrashd

air stoc mor d \

Bhathar Tior-

am,tha sim \

a cumail

GACH SEORSA CEAMHACHD.

M A C D O N A L D H A N R A H A N & CO

M a i l . ; '95