E drejta e procedures penaleKarakteristikat themelore te tipit akuzator te procedurs penale. Funksionet themelore jan t ndara ashtu q seciln e ushtron nj subjekt i posam. Funksionin e ndjekjes e ushtron paditsi, funksionin e mbrojtsit i pandehuri ndrsa at t gjykimit gjykata. Ndjekja zakonisht bhet me padi private t ciln e ushtron personi i dmtuar me vepr penale n kohn e republiks s Roms mund t ushtrohet actio popularis, padi popullore n kt tip ende nuk mund t flitet pr ndjekje ndjekse sipas detyrs zyrtare ex officio. Funksionin e mbrojtjes e ushtron i pandehuri vet ose me mbrojtsin e tij. Pozita e t pandehurit ne ket tip sht maksimalisht e favorshme pr t pandehurin. Gjykata e ushtron funksionin e gjykimit n baz t iniciativs s dhn me padi nga ana e paditsit secila pal kishte t drejt t paraqes prov dhe ti kundrvihet pals kundrshtare. Gjykimi mbahej n shesh forum dhe secili gjyqtar merrte nga nj tabel prej dylli n t ciln shnonte shkronjn C condemno nse ishte per denim ose shkronjen A absolvo nse ishte pr lirim NL non liquent tregonte pr tu shtyr gjykimi.Karakteristika tjetr e procedurs akuzatore penale ishte se n t nuk kishte kurrfar procedure paraprake n t ciln do t mblidheshin prova. Ant pozitive dhe negative te tipit akuzator. Ana pozitive konsiderohet pozita mjaft e favorshme e t pandehurit n procedurn ana negative, te cilat u manifestuan gjat zhvillimit t tij historik jan se duke e ln t pandehurin n nj pozit procedurale mjaft t favorshme ky tip nuk mbronte vetm t pandehurin e pafajshm por edhe at fajtor. Tipi inkuizitor i procedurs penale. Pas rnies s Republiks s Romake perandort romak koncentruan n duart e veta t gjitha funksionet shtetrore te cilat ushtronin prmes npunsve t vet. Kshtu edhe gjyqsia me nuk ushtrohet nga gjyqtart laik si veprohej n procedurn akuzatore, pr nga gjyqtar profesional t prgatitur enkas pr kt qllim. Vet procedura penale ishte tepr formale dhe pr njohjen e saj nevojitej dije juridike e posame. Faktor tjetr q dallon ka tipi akuzatore ishte se me vepra penale nuk konsiderohej vetm shtje private e t dmtuarit por fitoj karakteristikn e nj delikti pr ndjekjen e t cilit duhej t kujdesej shteti. N kt tip rol t rndsishm ka luajtur edhe Kisha Katolike. Meqense nn juridiksionin e saj ishin t gjith personat fetar personat e lidhur me tok me pronsin e saj. Kshtu gjat shekullit 12 dhe 13 procedura akuzatore zvendsohet me procedurn inkuizitore. Karakteristikat themelore t tipit inkuizitor t procedurs penale. Prball te pandehurit me nuk qndron paditsi privat por inkivirenti hetuesi n duart e t cilit jan besuar t tre funksionet e procedurs penale, i pandehuri konsiderohet subjekt ndaj t cilit zhvillohet procedura inkivireti fillon ndjekjen penale sipas detyrs zyrtare n momentin kur konstaton se ka kryer vepr penale personi i caktuar. Mirpo duhet theksuar se inkivirenti prve ushtrimit t ndjekjes duhej t kujdeset edhe pr realizimin e mbrojtjes s t pandehurit, detyra kryesore e tij ishte t mbledh prova t nevojshme pr vrtetimin e fakteve prej t cilave varet prgjegjsia penale e t pandehurit pr t cilin kolegji merr vendim. Procedura penale zhvillohej npr dy stade, stadin e hetimit dhe at t gjykimit, stadi i hetimit prej edhe nga e ka marr emrin tipi inkuizitor sht faza m e rndsishme e ktij tipi, at e zhvillon inkivirenti ai q n fillim e caktonte paraburgimin ndaj t pandehurit kolegji po ashtu vendoste pa publicitet dhe pa prezencn e t pandehurit dshmitarve. Vendoste vetm n baz t shkresave gjykata me vetiniciativ merrte edhe ndriimin e provave. Aktgjykimi i kolegjit i merr n procedur penale inkuizitore mund t sulmohej me ankes. Nj ndr karakteristikat themelore t tipit inkuizitor t procedurs penale sht edhe mundsia e zbatimit legal t torturs pr ta marr pohimin nga i pandehuri. Zbatimi i torturs dhe turis legale t muarjes s provave. Pr ta shpallur t pandehurin fajtor nevojiteshin prova t drejtprdrejta t cilat nuk mund te siguroheshin do her pohimi i t pandehurit konsiderohet prov e plot pr probate vplena apo mbretresh e provave. Kshtu pra pr ta marrur kt nga i pandehuri ex lege zbatohej tortura zbatimi i torturs nuk ishte nuk konsiderohet keqprdorim i detyrs. Pohimi i dhn gjat torturs duhet t verifikohej pas 24 orve n t kundrtn tortura mund t vazhdohej, tortura pr t pohuar i pandehuri zbatohej nj koh t gjat. Anet pozitive dhe negative te tipit inkuizitor. Dobsia themelore e procedurs inkuizitore sht se n t bhet komulimi i funksioneve t procedurs n duart e nj subjekti procedural dhe se pozita procedurale e t pandehurit vshtirsohet shum. Karakteristik historike sht zbatimi i torturs apo shtypjes jo humane ndaj t t pandehurit, me zbatimin e torturs ndaj tij e cila shpesh ka sjell deri te gjykimi i personave te pafajshm. sht me rndsi t theksohet se edhe prkundr karakteristikave t vet negative, me vet faktin q shteti filloj t bn ndjekjen penales sipas detyrs zyrtare paraqiste nj hap prpara n zhvillimin e procedurs penale. Tipi mikst i procedurs penale. Zbatimi i procedurs penale inkuizitore n nj periudh t gjat ka ndikuar q opinioni publik nuk ishte i drejtuar kundr saj. Jurisprudenca e ashpr ishte normale edhe pr mendimtart m t mdhenj t asaj kohe. Mirpo me ndryshimin e rrethanave shoqrore n Franc t cilat pasuan me liberalizmin ekonomik, kjo pati ndikim edhe n zhvillimin e mtejm t procedurs penale. N shekullin e 18 u bn ndryshime t mdha n procedurs penale n riformimin e saj. Revolucioni borgjez francez n vitin 1879 bri reformimin e procedurs penale e kshtu edhe n vitin 1808 kodi i Napolon Bonaparts. Me kt kod konsiderohet tipi i ri i procedurs penale. Karakteristikat themelore t tipit mikst t procedurs penale. Ky tip ka formn e procedurs kontradiktore, n t i pandehuri prap fiton ciklin e subjektit procedural me t drejta dhe obligime t caktuara. Funksionet jan ndjekja bhet sipas detyrs zyrtare nga ana e organit t veant prokurorit publik por ekziston mundsia q ndjekjen ta bn paditsi subsidiar apo ai privat. Gjykimi zhvillohet n dy faza n faz t hetimit dhe at t gjykimit faza e hetimit prfshin elemente t procedurs penale inkuizitore hetimi sht n kompetenc dhe nn mbikqyrje t prokurorit publik. N fazn e gjykimit vijn zakonisht elementet e procedurs akuzatore si: parimi i publicitetit, parimi i gojor, i drejtprdrejt, kontradiktor, parimi i pjesmarrsve laik n procedurn gjyqsore, vlersimi i provave nga ana e gjykats. Ant pozitive dhe negative t tipit mikst gjat aplikimit t ktij tipi n dekadat e fundit t shekullit 20 doln n pah disa t meta t tij sidomos n zbatimin e procedurs paraprake. Ekzistojn disa arsye pr ndryshimin e procedurs paraprake, s pari me aktivitetin hetimor t gjyqtarit hetues si subjekt procedural, kufizimin e aktivitetit t policis duke hezituar pr provat e mbledhura q ti plasoj n gjyq. S dyti n gjykat pa nevoj bhet pun e dyfisht pr vrtetimin e fakteve, nj her nga gjyqtari hetues e pastaj e njjta prsritet nga trupi gjykues n shqyrtim gjyqsor. Raporti i procedurs penale me t drejtn penale material. Cilsia e prbashkt e te drejts se procedurs penale e te drejts penale edhe te drejts se ekzekutimit te sanksioneve penale sht se ato prmbajn dispozita juridike te cilat shteti i ka hartuar lidhur me zbatimin e sanksioneve penale ndaj kryesve te veprave penale dispozita juridike me ta cilat luftohet kriminaliteti. Me pare sht theksuar se e drejta penale materiale, prcakton veprat penale, sanksionet penale ndaj kryesve, ndrsa e drejta e procedurs penale prcakton formn mnyrn e ndrmarrjes se veprimeve procedurale te cilat kryhen me rastin e supozimit konkret se sht krye nj vepr penale. E drejta penale do te ishte vetm e drejt e shkruar ne letr si e till nuk do te mund te zbatohej po te mos ekzistonte e drejta e procedurs penale e cila rregullon procedurn penale prmes se cils zbatohet vet e drejta penale materiale edhe e kundrta, e drejta e procedurs penale do te ishte e pa objekt sikur te mos ekzistonte e drejta penale sepse po te mos ekzistonte e drejta e penale e cila prcakton veprat penale dhe sanksionet penale nuk do te kishte fare nevoje pr fillim dhe zbatim te procedurs penale.Raporti i procedurs penale me ekzekutimin e sanksioneve. E drejta e procedurs penale ka lidhje te ngusht me te drejtn e ekzekutimeve te sanksioneve penale si dege e te drejts penale ne kuptimin e gjere e drejta e ekzekutimit te sanksioneve paraqet nj sistem te dispozitave juridike me te cilin rregullohet procedura e ekzekutimit te dnimeve dhe masave pr trajtim te detyrueshm, si dhe masave te devirzitetit dhe masave edukuese ndaj te miturve. Prandaj lidhshmria ndrmjet ktyre dy degve juridike sht e qart sepse pa vendimet gjyqsore te cilat merren ne procedure penale nuk do te kishte nevoj as pr ekzekutimin e sanksioneve penale nuk do te mund te zbatohej vendimi gjyqsor. Raporti i procedurs penale me procedurat tjera ndshkimore. N sistemin ton juridik prve veprave penale pr zbardhjen e te cilave zhvillohet procedurs penale, ekzistojn edhe veprime tjera ndshkimore si jan: deliktet ekonomike, kundrvajtjet dhe deliktet disiplinore pr zbardhjen dhe zgjedhjen n t ciln zbatohet procedura e posame kshtu pr zgjedhjen e delikteve ekonomike vendos gjykata ekonomike te ngjashme. Raporti i procedurs penale me procedurs civile. Procedura civile si dege e sistemit juridik sht procedure gjyqsore ne te ciln gjykata vendos ne baz t krkess se pals paditse. Prkufizimi themelor ndrmjet te drejts se procedurs penale dhe procedurs kontestimore mund te behet ne baze te objektit te tyre i cili ndryshon pr nga prmbajtja e tij, deri sa ne procedure penale gjykata duhet te zbardh dhe te zgjedh shtjen penale duke shqiptuar sanksionin penal ndaj kryesit, ne procedure kontestimore gjykata vendos pr kontestet nga marrdhniet personale familjare. Ndjekja penale behet ex officio sipas detyrs zyrtare.Interpretimi i t drejts se procedurs penale. Nnkupton konstatimin e sakt te kuptimit te dispozitave proceduralo penale me qllim zbatimi drejt t tyre. Dihet se sistemi i jon juridik sht i prbr prej nj mori dispozitash qe paraqesin ligjin e aplikueshm n Kosov Konventa Ndrkombtare pr te Drejtat e njeriut Rregulloret dhe urdhresat Administrative te UNMIK-ut, ligje t nxjerrura nga Kuvendi i Kosovs etj. Interpretime me ann e t cilave arrihet interpretimi i unifikuar i dispozitave ligjore nga ana e gjykatave hasim po ashtu edhe n kuadr t t drejts se procedurs penale. Parimet e procedurs penale. Si parime themelore t procedurs penale konsiderohen : parimi i oficialitetit t ndjekjes penale, partimi i legalitetit t ndjekjes penale, parimi akuzator, parimi ne bis in idem, parimi prezumimi i pafajsis, parimi i se vrtets materiale, parimi kontradiktor dhe i barazis se armve, parimi i drejtprdrejt, parimi gojor dhe i gjuhs, parimi i gjykimit t drejt dhe n koh t arsyeshme, parimi i pavarsis s gjykatave, parimi i muarjes se lir t provave, parimi in dublo pro reo, parimi i publicitetit, i ekonomizimit dhe i shpejtsis procedurale, parimi i kompensimit t dmit dhe rehabilitimi etj. Parimi i legalitetit n ndjekjen penale. Parimi i oficialitetit t ndjekjes penale si sht theksuar prcakton interesin e prgjithshm bhet ndjekje sipas detyrs zyrtare. N t drejtn ton zbatohet parimi i legalitetit, prokurori publik detyrohet t filloj ndjekjen penale kur ekziston dyshimi i arsyeshm se sht kryer vepra penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare. Prokurori publik kur konstaton se nuk ekzistojn kushtet ligjore pr ndjekje trhiqet. Parimi i legalitetit ka disa prjashtime:- rastet te t cilat pr vnien n lvizje t procedurs nevojitet propozimi i t dmtuarit, apo leja paraprake e organit kompetent i prokuroris publike, - Rastet kur prokurori publik duke u mbshtetur n parimin e arsyeshmeris n ndonj rast konkret e pezullon, e pushon apo e shmang ndjekjen penale- mund t mos vij deri te ndjekja penale apo mund te prolongohet, vijn n shprehje n rastin e ndjekjes n procedur pr te mitur ashtu edhe n rastin e ndjekjes t personave madhor- arsyeshmria. Te prjashtimet nga parimi i legalitetit n procedur ndaj te miturit faktikisht kemi t bjm me parimin e oportunitetit- arsyeshmris, sipas ktij parimi, prkundr faktit se ka prova te mjaftuara se i mituri ka kryer vepr penale, prkundr faktit se kushtet ligjore pr ndjekje penale jan plotsuar prokurori fut n zbatim t arsyeshmeris- oportunitetin e tij. Parimi akuzator. Sipas ktij parimi procedura penale mund t fillohet dhe t zhvillohet vetm nse pr kt ekziston krkesa e paditsit t autorizuar. Ky parim manifestohet prmes premiss nemo iudex actore qe don t thot nuk ka gjykim pa akuz. Funksionin e ndjekjes e ushtron paditsi i autorizuar- prokurori publik e cila ndiqet ex officio, paditsi subsidiar dhe ai privat e inicion ndjekjen penale. I pandehuri konsiderohet pal e barabart me paditsin ai funksionin e ndjekjes e bn vet ose me an t mbrojtsit profesional. Funksionin e gjykimit e ushtron gjykata, gjykata nuk mund t zhvilloj procedurn penale pa akuz t paraqitur nga paditsi i autorizuar. Parimi i gjykimit t drejt dhe n koh t arsyeshme. Konventa Evropiane mbi t drejtat e njeriut parasheh se do njeri n prcaktimin e t drejtave dhe detyrimeve te tij civile ka t drejt pr nj gjykim t drejt dhe t hapur brenda nj afati t arsyeshm nga nj gjykat e pavarur dhe e paanshme e krijuar sipas ligjit. Vendimi shpallet publikisht. do njeri i dnuar nga nj gjykate pr kryerjen e nj vepre penale ka t drejt t krkoj q dnimi i tij,t shqyrtohet nj gjykate m t lart. Askush nuk mundet ti nnshtrohet gjykimit pr vepr penale pr t ciln njher gjykata ka dhn aktgjykim t forms s prer n kt parim pra gjykata nuk duhet t zvarrit rrjedhn e procedurs gjyqsore. Parimi i pafajsis. Ky parim sht parapar n t mir t pandehurit dhe shrben si kundrpesh pr barabartin e tij me paditsin e autorizuar. Parimi kontradiktor dhe i barazis se armve. sht parim procedural themelor i cili u mundson palve pozit juridike t barabart me rastin e ushtrimit te funksioneve t tyre dhe prfaqsimit t interesuarve t tyre legjitim. Konsiderohet se palt jan t barabarta ku ju mundson participim n procedur njherit duke i dhn t drejta dhe autorizime t njjta p.sh me rastin e propozimit pr marrjen e provave, shikimit te shkresave. Ky parim shprehet nprmjet premiss audiatur et altera pars kjo do t thot se gjykata para se t merr vendim lidhur me shtjen penale, doher ta dgjoj edhe paln tjetr ky parim vjen n shprehje edhe n tipin akuzator dhe mikst t procedurs penale. Parimi i drejtprdrejt. T gjitha faktet t cilat shrbejn si baz pr nj vendim gjyqsor, dhe t gjitha provat me t cilat vrtetohen faktet e tilla duhet t shqyrtohen edhe t verifikohen n shqyrtim gjyqsor, ky parim manifestohet prmes kontaktit t drejtprdrejt t gjykats me palt proceduralo penale dhe me provat materiale. Parimi IN DUBIO PRO REO. N procedurn penale synohet gjetja e t vrtets materiale, konstatimi i vrtets bhet nprmjet vrtetimit t fakteve relevante prandaj gjykata ka pr detyr q saktsisht dhe trsisht ti vrteton faktet q jan t rndsishme pr marrjen e vendimit t ligjshm, ajo duhet me vmendje dhe prkushtim maksimal profesional t vrtetoj faktet kundr t pandehurit dhe ato n dobi t tij. Konsiderohet se faktet jan vrtetuar n mnyr t plot po qe se gjykata pas vlersimit t t gjitha provave t mbledhura sipas bindjes s brendshm. Ska dyshim se vendimi me te cilin shqiptohet sanksioni penal ndaj t pandehurit ose vendimi se nuk ka baz q ndaj tij t aplikohet sanksioni penal apo vendime me t cilin konsiderohet se nuk ka kushte q gjykata t lshohet n vrtetimin e prgjegjsis penale te tij. Objekti themelor i procedurs penale. sht shtja penale ose disa shtja penale, shtja penale sht ngjarje reale e cila me prmbajtjen e vet tregon nj vepr penale konkrete dhe kryesin e saj pr t ciln zhvillohet procedura penale. Objekt themelor mund t jet lnde shqyrtimi dhe vrtetimi vetm n procedur penale. Po sa paraqitet dyshimi i bazuar se sht kryer nj vepr penale paditsi i autorizuar e fillon procedurn penale n t cilin gjykata duhet t analizoj shtjet penale nga aspekte te ndryshme, duke u prpjekur q t ndreqej faktet q kan t bjn me veprn penale si bie fjala vendin dhe kohen e kryerjes s veprs penale mjetin me t cilin sht kryer vepra dhe mnyra e kryerjes pastaj faktet q kan t bjn me kryerjen e veprs penale, motivin pr kryerjen e veprs penale. Po t mos ekzistonte vepra penale si objekt themelor i procedurs penale fare nuk do t kishte nevoj e as mundsi pr zbatim te procedurs penale. Objekti sekondar i procedurs penale. Prve shtjeve penale e cila paraqitet si objekt themelor i procedurs penale, me rastin e zhvillimit te procedurs pr ndriimin dhe zgjedhjen e shtjes penale nevojitet q gjykata t merr vendim edhe pr disa shtje tjera t cilat po t mos ekzistonte vepra penale fare nuk do t shqyrtoheshin n kuadr t procedurs penale. Rrjedhimisht objekt sekondari i procedurs penale sht krkesa pasurore juridike-padia civile shtjet prejudikuese dhe shpenzimet e procedurs penale.Krkesa pasurore juridike. Me rastin e kryerjes veprs penale personit t dmtuar mund ti shkaktohet dm i caktuar, pr shkak te lidhshmris q ekziston ndrmjet veprs penale dhe dmit t shkaktuar, i dmtuari ka mundsi q n procedur penale t paraqes krkes pasurore juridike me propozim q gjykata penale ta zgjedh at ndonse zgjedhja e shtjeve pronsore sht objekt i procedurs civile dhe zgjidhet n procedur kontestimore. Procedura pr zgjedhjen e krkess pasurore juridike quhet procedur ad hezione procedur e bashkangjitur. shtja prejudikuse. Me shtje prejudikuse nnkuptojm nj shtje juridike pr zgjedhjen e s cils sht kompetent gjykata n procedur tjetr- n procedur civile kontestimore jasht kontestimore ose n procedur prmbaruese por jo n procedur penale, ose sht kompetent ndonj organ tjetr shtetror. Zgjedhja e ksaj shtje juridike nga gjykata penale ka efekt vetm pr lndn penale. shtjet q mund t paraqiten si shtje prejudikuse mund t jen t ndryshme por duhet t jen q kan t bjn me t drejtn penale materiale me martes afrsi gjinore me cilsinin e personit.Marrja e vendimit pr shpenzimet n procedur penale. N procedur vlen parimi se shpenzimet e procedurs duhet ti paguaj pala apo personi i cili ato i ka shkaktuar me fajin e vet. Andaj edhe nse i pandehuri do t ngarkohet me shpenzime t procedurs bhet varsisht nga ajo se ai sht shpallur fajtor apo sht liruar nga akuza. Kur gjykata shpall te pandehurin fajtor, me aktgjykim vendos se detyrohet ti paguaj shpenzimet e procedurs penale. Gjykata mund t liroj t pandehurin e shpall fajtor nga pagimi i shpenzimeve te procedurs penale po qe se me pagimin e tyre do t rrezikohej ushqimi i t pandehurit ose i personave q ai ka pr detyr ti mbshtes materialisht. me aktvendim vendos ta liroj nga pagesa. Parimet lidhur me organizimin e gjykatave. N kt drejtim do t flitet pr parimin e zgjedhjes dhe revokimit te gjyqtarve pr parimin e kolegjialitetit n ushtrimin e funksionit gjyqsore parimin e pjesmarrjes s gjyqtarve laik n gjykim pr parimin e pavarsis se gjykatave parimi shumshkallesh dhe parimin e muarjes s provave sipas bindjes s lir t gjykats. Parimi i emrimit dhe i revokimit te gjyqtarit: Ky parim rregullon shtjet e fitimit t cilsis se gjyqtarit pr ushtrimin e funksionit gjyqsore apo t humbjes s asaj cilsie. N t vrtet gjyqtari mund t fitohet n dy mnyra: duke e emruar pr gjyqtar nga ana e organit kompetent shtetror ose duke e zgjedhur. N t drejtn sht aprovuar parimi sipas t cilit gjyqtart emrohen pr koh deri sa zgjat mandati i UNMIK-ut sipas kornizs kushtetuse, gjyqtart i emron PSSP-ja. Parimi i kolegjialitetit: Ka t bj me mnyrn e puns s gjykats. N t vrtet n t drejtn ton ndriimi dhe zgjedhja e shtjes penale n gjykate sipas rregullit bhet n mnyr kolegjiale ky parim vlen si pr gykim n shkall t par ashtu edhe n gjykim n shkall t dyt. Mirpo nga parimi i till ekziston edhe nj prjashtim. N procedur t shkurtr vendoset n mnyr individuale nga gjyqtari i vetm. Parimi i pjesmarrjes s qytetarve jo profesionist n realizimin e gjykimit: Forma e till juris sht karakteristike e sistemit anglosakson ku me pak ndryshime funksionon edhe sot, ka fundi i shekullit 18 gjat Revolucionit francez borgjez, me qllim q t arrihet demokratizimi i jets dhe t mbrohet jeta e lirive t qytetarve, n Franc ngritet zri kundr procedurs gjyqsore inkuizitore e cila ishte jo publike dhe mjaft e vrazhd. Parimi i pavarsis dhe i paanshmris: Sipas teoris mbi ndarjen e pushtetit, pushteti gjyqsore paraqet segmentin e tret t ndar nga pushtetet tjera t ciln gjykata duhet ta ushtroj n mnyr t pavarur. Parimi i pavarsis jep t kuptojm se gjykata n ushtrimin e funksionit t gjykimit jan t pavarura dhe gjykojn n baz t ligjit. Pavarsia e gjykats nnkupton lirin e gjykats prej ndikimeve nga bartsit e tjer t pushtetit dhe nga palt obligimin e saj q t veproj sipas ligjit. Ky parim ka vler t posam sepse duke pamundsuar fardo ndikimi nga jasht n punn e gjykats kontribuohet pr ngritjen e autoritetit dhe prestigjit t gjykatave, si dhe pr krijimin e besimit m t madh t qytetarve n punn objektive dhe t ndrgjegjshme t gjykimit. Parimi shumshkallsh: Nnkupton ekzistimin e gjykatave t rangut t ult dhe atyre m t lart npr t cilat do t kalonte shtja penale. N procedurn ton si rregull sht parapar mundsia q pr nj shtje penale t vendos gjykata n shkall t par dhe nse paraqitet ankesa kundr vendimit t gjykats s shkalls s par t vendos edhe gjykata e shkalls s dyt, mirpo ekzistojn edhe prjashtime t cilat mundsojn q pr zgjedhjen e nj shtje penale t shkohet edhe n shkall t tret. Duke pas parasysh parimin e shumshkallshmris, Gjykata komunale sht gjykat e shkalls s par edhe Gjykata e Qarkut e Gjykata e shkalls s dyt dhe tret sht Gjykata Supreme. Parimi i muarjes s provave sipas bindjes s lir t gjykats: Nnkupton procesin n secilin gjykat, pas prfundimit t procedurs provuse prezantimit t provave vlerson fuqin provuese t provave t shqyrtuara dhe e arsyeton qndrimin e vet pse i ka vlersuar ashtu provat. Procedura pr prjashtim. Procedura pr prjashtimin e gjyqtarit mund t iniciohet sipas detyrs zyrtare nga vet gjyqtari apo gjyqtari laik ose me iniciativn e pals proceduralo penale. Po sa gjyqtari mson se ekziston ndonj arsye pr prjashtim t domosdoshm ndrpret do aktivitet lidhur me shtjen dhe pr kt e njofton kryetarin e gjykats i cili e cakton zvendsin. Prjashtimin e krkojn edhe palt sa t msojn pr ekzistimin e ndonj arsye pr prjashtim m s shumti deri para prfundimit t shqyrtimit gjyqsore,lidhur me prjshtimin e gjyqtarit vendos kryetari i gjykates drejtprdrejt m i lart ndrsa kur krkohet prjashtimi i kryetarit t Gjykates supreme t Kosovs vendimi pr prjshtim merret n seance t prgjithshme t asaj gjykate. Kompetenca lndore. Kompetenca lndore prcaktohet n baz t llojit dhe rndsise s veprs penale. Baz pr prcaktimin e ksaj kompetence sht vepra penale e cila sht objekt i gjykimit. Si kriter themelor pr prcaktimin e ksaj kompetence merret lloji dhe lartsia e dnimit e parapar pr veprn penale t till. Mirpo ekzistojn edhe disa vepra penale t prcaktuara n mnyr taksative te t cilat lloje dhe lartsia e dnimit t parapar me kod penal nuk ndikojn n at se n kompetencn e cils gjykat do t zgjedhen, pr ato vepra penale shprehimisht jan ln n kompetencn e nj lloj t gjykatave. Kompetencat territoriale t rndomta. Kompetenca territoriale n parim i jepet gjykats brenda territorit t s cils sht kryer ose sht tentuar vepra penale ose brenda vendit ku sht shkaktuar pasoja. Vendi i kryrjes s veprs penale sht kriter themelor sipas t cilit caktohet kompetenca territoriale e rndomt. Kriteret tjera pr caktimin e ksaj kompetence aplikohet vetm nse nuk dihet vendi i kryrjes s veprs penale. Nuk ka dyshim se vendi i kryrjes s veprs penale kontibuon pr ndriimin dhe zgjedhjen e fakteve kontestuse nse aty mund t gjenden gjurmt e veprs penale. Kur vepra penale kryhet n aeroplan kompetent sht gjykata n territorin e s cils sht regjistruar aeroplani. Nse vepra penale sht kryer nprmes gazets radios ose televizionit ather kompetent sht gjykate n territorin e s cils sht shtypur shkresa apo sht kumtuar lajmi. Kompetenca territoriale e jashtzakonshme. Caktimi i kompetencs territoriale n mnyr t rndomt sht rregull ndrsa caktimi i kompetencs territoriale t jashtzakonshme sht prjashtim. Meq kriteret e rndomta nuk kryejn doher pun n procedur, aplikohen kritere t tjera t jashtzakonshme. N kt drejtim KPP parasheh disa mnyra t caktimit t kompetencs territoriale: kompetencn sipas lidhjes reciproke t veprave penale, kompetenca e urdhruar, dhe kompetenca e deleguar. Kompetenca sipas lidhjes reciproke te veprave penale. Koneksitetin e procdurs penale ekziston ather kur disa lnd penale bashkohen ashtu q prnjher zhvillohet nj procedur dhe merret nj vendim pr t gjitha shtjet penale. Koneksiteti mund t jet subjektiv, objektiv dhe subjektivo-objektiv. Koneksiteti subjektive ekziston ather kur nj person ka kryer disa vepra penale n bashkim. sht koneksitet subjektiv sepse lidhja mes veprave sht realizuar nprmjet personalitetit e kryesit t veprs penale.Koneksiteti objektiv ekziston kur disa persona kryen nj vepr penale. Koneksiteti subjektiv objektiv ekziston ather kur disa persona kryen disa vepra penale. Me qen se sipas koneksitetit mund t zhvillohet nj procedur e prbashkt pr shum vepra penale. Gjykata mund t vendos q t zhvilloj procedur t prbashkt dhe t merr nj vendim edhe t koneksiteti subjektiv-objektiv po qe se mes veprave penale ekziston lidhja reciproke dhe ekzistojn prova t prbashkta. Kompetenca e urdhruar. Po qe se sipas dispozitave t KPP nuk mund t caktohet cila gjykat ka kompetenc territoriale pr zgjedhjen e nj shtje penale ather vjen n shprehje kompetenca e urdhruar. N raste t tilla Gjykat Supreme e Kosovs cakton njrn prej gjykatave me kompetenc lndore e cila duhet t zhvilloj procedurn n nj situat t till mund t vij p.sh kur dikush q nuk ka vendbanim ose vendqndrim n Kosov kryen vepr penale n botn e jashtme e pastaj n baz t procedurs pr transferim i deportohet vendit ton. Kompetenca e deleguar. sht nj form e kalimit t kompetencs territoriale prej nj gjykate n gjykatn tjetr. Kshtu, n vend t gjykats me kompetenc territoriale e cila sht penguar t veproj caktohet gjykata tjetr me kompetenc lndore t njjt por pa kompetenc territoriale n mnyr q t zhvilloj procedurn penale pr nj vepr penale konkrete. Shkaqet t cilat sjellin deri te delegimi i kompetencs ndahen n dy grupe: N grupin e par bjn pjes shkaqet juridike ose reale t cilat kur ekzistojn domosdo sjellin deri te delegimi i kompetencs. Si shkak juridik mund t konsiderohet rasti kur n gjykat nuk mund t formohet trupi gjykues pr shkak t prjashtimit t gjyqtarve kurse si shkaqe reale mund t llogariten rastet e fuqis madhore si trmetet vrshimet etj. Procedura e delegimit: Po qe se gjykata kompetente has n penges juridike ose reale, lajmron pr kt gjykatn drejtprdrejt m t lart e cila pas dgjimit t prokurorit publik cakton gjykatn tjetr me kompetenc lndore nga territori i vet. Delegimi n gjykat tjetr pr shkak t zbatimit m leht t procedurs pr shkak t oportunitetit procedural ose pr shkaqe t tjera mund ta bj gjykata supreme e Kosovs.Kompetenca personale dhe kompetenca funksionale. N raste t tilla fjala sht pr kompetencn personale kompetenca e till vjen n shprehje n dy raste:1.Nse i pandehuri sht ushtarak, pr gjykimin tij sht kompetent gjykata ushtarake dhe2.Kur i mituri kryen vepr penale pr gjykimin e tij sht kompetent trupi i posam gjykues pr t mitur. Kompetenca funksionale sht e afrt me kompetencn lndore, ajo prcaktohet n baz t llojit t veprimeve dhe punve q ushtrohen n nj gjykate. Vlersimi i kompetencs. Meq kompetenca e gjykatave sht prcaktuar me ligj me rastin e zhvillimit t procedurs penale gjykatat duhet t mbajn llogari pr t. Mos respektimi i kompetencs lndore paraqet shkeljen esenciale t dispozitave t KPP. Me nj analiz t gjithanshme t dispozitave t KPP prkitazi me konstatimin e inkompetencs t gjykats del se gjykata as nuk e hudh e as nuk e refuzon akuzn. Ne rast t till posa gjykata t konstatoj se nuk sht kompetente duhet t shpallet inkompetente dhe pasi aktvendimi t fitoj formn e prer duhet tia drgoj lndn gjykats kompetente. Konflikti i kompetencs. Ekzistojn gjykata t rangut t ndryshm t cilat gjykojn n shkall t par t dyt dhe t tret. Edhe mund t vij deri te konflikti i kompetencs s gjykatave. N t vrtet konflikti i gjykatave ekziston ather kur dy e m shum gjykata konsiderojn se kan kompetenc lndore e territoriale apo konsiderojn se u mungon kompetenca e till, kemi konfliktin pozitive edhe ate negativ.Paditsi subsidar. Prokurori publik si subjekt themelor i procedurs penale ka pr detyr t ndjek kryersit e veprs penale t cilat ndiqen ex officio kur mon se jan plotsuar kushtet ligjore pr ndjekje, prokurori mund t trhiqet nga ndjekja pr arsye, i dmtuari konsiderohet ai person t cilit fardo e drejt personale ose pasurore i sht shkelur ose rrezikuar me vepr penale. Prandaj paditsi subsidar mund t paraqitet vetm personi i cili sht i dmtuar nga vepra penale, nse paditsi subsidar vdes gjat rrjedhs s ndjekjes ose gjat zhvillimit t procedurs kan t drejt ta vazhdojn bashkshorti, vlen t theksohet se kur zhvillohet procedura penale me ndjekjen e paditsit subsidar paraqitet dnimi maksimal deri ne 5 vjet burgim. I pandehuri. sht subjekt qndror n procedur penale sepse procedura fillohet dhe zhvillohet n rastin kur ekziston dyshimi i themelt se ai ka kryer vepr penale. Si subjekt procedural ka disa t drejta dhe obligime edhe disa masa shtrnguese. I pandehuri n procedur panale me paditsin sht pal e barabart. Cilsin e t pandehurit n procedur penale mund ta fitoj do person fizik i cili posedon ftesn pr t vepruar. Aftsia pr t vepruar i t pandehurit manifestohet nprmjet moshs s caktuar dhe gjendja shndetsore dhe shpirtrore e tij. Personi i cili n momentin q ka kryr vepr penale nuk i ka mbushur 14 vite konsiderohet fmij dhe ndaj tij nuk mund t zhvillohet procedura penale. Si subjekt themelor i pandehuri e bn vet mrojtjen ose me an t mbrojtsit profesional, i pandehuri ka t drejt t atakoj vendimin gjyqsor me ankes dhe me mjete te jashtzakonshme juridike. Mbrojtsi i t pandehurit. sht e drejt themelore pr t pasur mbrojtes i pandehuri ka t drejt t mbrohet vet edhe me an t mbrojtsit profesional e i cili sht antar i ods s avokatve. Mbrojtsi i t pandehurit sht person profesional me kualifikim juridik i cili ndihmon t pandehurin n realizimin e funksionit t mbrojtjes. N raste t caktuara i pandehuri duhet t ket mbrojts patjetr.Karakteristik e mbrojtjes obligatore: mbrojtja eshte obligatore. 1. Nga marrja n pyetje pr her t par kur i pandehuri sht memec shurdh ose shpreh shenja t rregullimit. 2. Gjat marrjes n pyetje n paraburgim dhe sa gjendet n paraburgim. 3. Kur sht ngritur aktakuza. 4. N procedur sipas mjeteve t jashtzakonshme kur sht memec. Mbrojtja sht obligatore edhe pr t mitur. Caktimi i mbrojtsit mbrojtsin cakton i pandehuri, mbrojtsin mund ta caktoj edhe perfaqsuesi i tij ligjor i te miturit bashkshorti, jashtmartesor, personi i gjinis se gjakut n vij t drejt adaoptusi etj. Pr mbrojts mund t angazhohet vetm avokati antar i Ods s Avokatve. Pr shkaqe t caktura te parapara mbrojtsi duhet t prjashtohet nga ushtrimi i mbrojtjes, nuk mund t jet mbrojts i dmtuari nga vepra penale bashkshorti etj. Krkesa pasurore juridike. Me rastin e kryerjes s veprs penale nga i pandehuri personit t dmtuar mund ti shkaktohet dm material dhe moral. Ndjekja bhet sipas detyrs zyrtare ose me padi private. Propozimi pr realizimin e krkess pasurore juridike n procedur penale mund ta paraqes personi i cili sht i autorizuar pr ta ushtruar kt krkes n kontest civil. Mirpo nqoftse me vepr penale sht dmtuar pasuria n pronsi publike, shtetrore ose shoqrore. Krkesa pasurore mund t paraqitet n tre drejtime: Me t personi i autorizuar mund t krkoj kompenzimin e dmit t shkaktuar, kthimin e sendit dhe prishjen e veprimit juridik t caktuar. I dmtuari me krkes pasurore juridike mund t krkoj kthimin e sendit p sh me vjedhjen e sendit me vepr penale, i dmtuari po ashtu me krkes pasurore juridike mund t krkoj prishjen e veprimit juridik i cili ka karakter juridiko pasuror p.sh kontrata e lidhur me forc ose duke e vn n paln e dmtuar n lajthim. Prfaqsuesit procedural-jan prfaqsuesi ligjor dhe prfaqsuesi i autorizuar. Perfaqsuesi ligjor. Pr kryrjen e veprimeve procedurale, pr shenjn e deklaratave fuqiplote n procedurn penale nevojitet q pala proceduralo penale krahas posedimit t aftsis pr t figuruar si pal t posedoj edhe aftesin procedurale, nqoftse pals i mungon aftsia procedurale ather mund t realizoj veprimin procedural prmes prfaqsuesit ligjor. Prfaqsuesi vepron n emr t personit t prfaqsuar q n procedur ti jap t gjitha deklaratat n emr t t autorizuarit. Si prfaqsues ligjor mund t paraqitet prindi i t miturit ose kujdestari personit pa zotsi veprimi. Mungesa e prfaqsuesit ligjor t paditsi subsidar dhe t paditsi privat sht shkelje esenciale. Prfaqsuesi i autorizuar. sht personi i cili pr kryrjen e veprimeve procedurale e ka angazhuar pala procedurale e aft ose i pals s paaft, t cilt dshirojn q t prfaqsohen n mnyr profesionale. Mirpo se personit t prfaqsuar i mungon aftsia procedurale ather angazhimin e perfaqsuesit t autorizuar e bn prfaqsuesi i tij ligjor. S kndejmi si i dmtuar ka prfaqsues t autorizuar kur; 1) Kur sht fmij. 2) sht n mardhnie familjare me t pandehurin. 3) Procedura sipas rregullit zbatohet pr vepra penale kundr integritetit seksual. 4) I dmtuari ka rregullime ose paaftsi mendore. 5) Gjykata mon se i dmtuari sht i pazoti pr tu mbrojtur dhe se i nevojitet ndihma e prfaqsuesit t autorizuar. Ndihmsit procedural. Si t till jan: procesmbajtsi, stenografisti, xhiruesi, prkthyesi, si dhe prindrit dhe kujdestari n procedur ndaj t miturve dhe personeli gjyqsor. Veprimi proceduralo-penal. N procedur penale kryhen veprime procedurale t llojllojshme t cilat i ushtrojn subjektet procedurale. Mirpo duhet pasur parasysh vlern procedurale t tij duhet t ndrmerret sipas forms s caktuar me ligj. Pra veprimi proceduralo-penal paraqet veprimin e subjektit proceduralo-penal t parashikuar dhe t rregulluara me ligj i cili sht i orientuar n drejtim t realizimit t detyrs proceduralo- penale. Afati.Procedura penale prbhet prej nj mori veprimesh procedurale t cilat jan t radhitura njra pas tjetrs sipas nj rendi dhe sistemi logjik. Pr kryerjen e veprimeve te tilla jan parapar afate procedurale. Afatet procedurale pikspari kan t bjn me veprimet procedurale t palve proceduralo penale. Afati n kuptimin procedural sht koha brenda t cilit duhet t ndrmerret nj veprim procedural. Po qe se pjesmarrsi procedural nuk ndrmerr veprime procedurale brenda afatit t caktuar, sipas rregullit e humb t drejtn e ndrmarrjes se mtejshme t atij veprimi.Afatet mund t ndahen: 1. Afate ligjore ligjore dhe gjyqsore. Afate ligjore jan ato afate kohzgjatja e t cilave prcaktohet me ligj p sh afati pr paraqitjen e ankess kundr aktgjykimit t shkalls s par sipas rregullit sht 15 dit. Afate gjyqsore konsiderohen ato afate te cilat i prcakton gjykata duke u bazuar n autorizimet q i ofron ligji p sh afati i cili caktohet eksperti pr shenjn e mendimit ose afati pr prmirsimin e ankess ose pr paraqitjen e aktakuzs s re.2. Afati prekluziv dhe jo prekluziv: Afati prekluziv konsiderohet ai afat lshimi i t cilit pr subjektin prkats do te thot humbje e t drejts q t ndrmarr veprimin procedural konkret p sh afati i padis private afati i ankess kundr aktgjykimit etj. Keto afate jane te rrepta. Afat jo prekluziv konsiderohet afati leshimi i te cilit nuk ka per pasoj humbjen e mundesise se ndrmarrjes se veprimet procedural sepse varsisht nga rrethanat e arsyeshme te rastit konkret gjykata mund te vazhdoj ate afat p sh afati per permisimin e aktakuzas se prokurorit publik afati per permirsimin e ankess nga i pandehuri. Rivendosja e afatit {restutio in integrum}. Rivendosja e afatit sht mjet juridik i posam me t cilin eliminohen pasojat e pakndshme q i jan shkaktuar subjektit procedural konkret pr shkak t lshimit t afatit pr ushtrimin e veprimit procedural ose pr shkak t lshimit pa fajin e tij q t jet i pranishm n shqyrtim gjyqsor. Pr kthim n gjendje t mparshme vendos kryetari i trupit gjykues n baz t lutjes e cila paraqitet brenda tre muajve nga dita e lshimit t afatit ose shqyrtimit gjyqsor. Shkresat penale. Jan gjurm me shkrim t veprimeve procedurale penale t kryra n procedur dhe prpilohen sipas ligjit dhe krkesave t procedurs penale. N procedur penale ekzistojn shkresa penale t nduardurta. Trsia e shkresave penale prbn dosjen penale. Aktet akuzuese. Akuza sht shprehje e funksionit t ndjekjes penale nga ana e paditsit t autorizuar dhe paraqet supozimin e par procedural pr zanafillen zhvillimin dhe prfundimin e raportit proceduralo penal.Rrjedhimisht n procedur penale ekzistojn kto akte paditse: Kallzimi penal, aktakuza, padia private, propozimi i prokurorit publik pr shqiptimin e mass edukative ose te dnimit ndaj t miturit dhe propozimi i prokurorit publik pr shqiptimin e mass trajtimi i detyrushm psikiatrik. Kallzimi penal. sht akt te cilin sipas rregullit mund ta paraqet i dmtuari ose cilido nga qytetaret dhe pr veprat te cilat ndiqen sipas detyrs zyrtare duhet ta paraqesin organet shtetrore ne rend t par policia kur ekziston dyshimi i arsyeshm se sht kryer vepra penale. Kallzimi i drejtohet prokurorit publik kompetent. Aktakuza. Me t krkohet q gjykata pas mbajtjes s shqyrtimit gjyqsor t pandehurin ta shpall fajtor. Pr kt arsye KPP n mnyr t prpikt e ka rregulluar prmbajtjen e saj. Aktakuza prmban.1. Emri dhe mbiemri i t pandehurit me t dhnat e tij personale dhe t dhnat lidhur me paraburgimin.2. Emrtimin ligjor t veprs penale duke ju referuar dispozitat e kodit t prkoshm penal.3. Koha dhe vendin e kryrjes s veprs penale. 4. Prcaktimi i gjykats para t cils do t mbahet shqyrtimi gjyqsor. 5. Propozim pr provat t cilat duhen t merren n shqyrtim gjyqsor. Propozimakuza.Edhe propozimakuza sht akt akuzues i cili ushtrohet nga prokurori publik apo paditesi subsidar pr ndjekjen e atyre kryesve t veprave penale pr t cilat sht parapar si dnim kryesor dnimi me t holla ose dnimi me burgim deri n 3 vjet. Me fjal t tjera propozimakuza ngritet pr ndrimin e veprave penale t cilat ndiqen sipas detyrs zyrtare n procedur sumare. Prmbajtja e propozimakuzs n krahasim me aktakuzn sht m e thjesht, propozimakuza duhet t prmbaj: Emrin dhe mbiemrin e t pandehurit me shnimet personale kur dihen prshkrimin e veprs penale gjykatn e cila do ta mbaj shqyrtimin gjyqsor etj. Propozimi i arsyetuar i prokurorit pr shqyrtimin mass edukative apo dnimit ndaj t miturit. N ligjin penal pr t mitur t Kosovs akti akuzues me t ciln inicohet dhe mbahet n rrjedh procedura ndaj t miturve quhet propozim i arsyetuar pr shqyrtimin e mass edukative apo dnimit. Propozimi i prokurorit publik duhet t prfshij t dhnat personale t t miturit prshkrimin e veprs penale emrtimin ligjor t veprs penale me prcaktimin e dispozitave n KPP. Vendimet gjyqsore. Jan: Aktgjykimet, aktvendimet dhe urdhrat. Aktgjykimin e merr vetm gjykata kurse aktvendimet dhe urdhrat i japin edhe organet tjera q marrin pjes n procedur penale. S kndejmi me vendim kuptojm shprehjen e vullnetit t gjykats ose t organit tjetr shtetror n procedur penale me t ciln zbatohet ligji n nj rast konkret.Aktgjykimi. sht vendim gjyqsor me t cilin zgjidhet shtja penale konkrete. Me t zgjidhen si shtjet juridiko-penale ashtu edhe shtjet proceduralo-penale. Prandaj aktgjykimi i forms s prer ka fuqin e ligjit pr shtjen penale konkrete dhe nprmjet tij zbatohen masat e shtrngimit shtetror kundr atyre q sht vrtetuar se kan kryer ndonj vepr penale. Aktvendimi. sht gjithashtu vendim gjyqsor me t ciln sipas rregullit zgjidhenshtjet procedurale e jo shtjet kryesore.Me aktvendim vendosen htjet t cilat kan t bjn me drejtimin e procedurs penale si p sh aktvendimi mbi zbatimin e hetimeve, aktvendimi mbi shtyrjen ose ndrprerjen e shqyrtimit gjyqsor dhe shtjet tjera t cilat mund t paraqiten n form t mospajtimit t gjykats dhe palve penale. Urdhri.sht vendim i gjykats ose i ndonj organi tjetr i cili nuk sht aktgjykim e as aktvendim. Ndonj dallim parimor ndrmjet aktvendimit dhe urdhrit nuk ka. Edhe urdhri zakonisht prdoret pr drejtimin e procedurs penale dhe pr kah forma sht vendim i thjesht i cili sipas rregullit nuk mban fare arsyetim. Ekzistojn shum situata t cilat vendosen me urdhr. p sh urdhri pr urdhrin e t pandehurit, urdhri pr caktimin e shqyrtimit gjyqsor etj.Vendimet gjyqsore merren n individuale dhe kolegjiale.N mnyr individuale vendos gjyqtari i procedurs paraprake- lumare, ndrsa n mnyr kolegjiale trupi gjykues i vogl dhe i madh dhe kolegji prej tre gjyqtarsh. Forma e prer e vendimeve gjyqsore. Pr t arritur deri te zbatimi i sanksionit penal duhet q m par t zhvillohet procedura penale dhe t merret vendimi gjyqsor. Deri sa t merret vendimi, procedura penale ka mundur t kaloj npr shkalln e par t dyt dhe eventualisht n t tret. Aktgjykimi e fiton formn e prer kur m nuk mund t atakohet me ankes, ose ankesa nuk sht e lejuar, sidoqoft aktgjykimi e fiton formn e prer n momente t ndryshme: Kur palt kan hequr dor nga mundsia e paraqitjes s ankess, kur ka kaluar afati ligjor pr ankes e ai nuk sht shfrytzuar. Ekzekutushmria e vendimeve gjyqsore. Aktgjykimi para se t ekzekutohet patjetr duhet t fitoj formn e prer. N t kundrtn nuk mund t bhet fjal pr ekzekutimin e tij. Aktgjykimi me form t prer ekzekutohet kur t bhet dorzimi i tij dhe kur pr ekzekutimin e tij nuk ka pengesa ligjore. Po ashtu edhe aktvendimet para se t ekzekutohen duhet t fitojn formn e prer. Mirpo deri sa aktgjykimi nuk mund t ekzekutohet pa e fituar formn e prer, disa aktvendime ekzekutohen edhe pa e fituar formn e prer si p sh aktvendimi mbi caktimin ose heqjen e paraburgimit aktvendimi mbi zbatimin e hetimit etj. Masat e drejtuara ndaj t pandehurit. Masat pr sigurimin e t pandehurit pr pengimin e kryerjes s veprs penale jan t llojllojshme dhe ekzistojn kto masa: Thirrja urdhrarresti premtimi i t pandehurit se nuk do t braktis vendqndrimin, ndalimi i vendit ose personit t caktuar, paraqitja n stacionin policor, dorzania, arresti shtepiak dhe paraburgimi.Thirrja.sht form themelore nprmjet t cils realizohet prania e t pandehurit n procedur penale, thirrjen t pandehurit ja drgon gjykata. Thirrja t bhet duke i drguar thirrjen n zarf t mbyllur i cila prmban: emrin dhe adresn e gjykats e cila e drgon thirrjen, emrin dhe mbiemrin e t pandehurit, prcaktimin e veprs penale me t ciln ngarkohet, vendin, ditn dhe orn kur duhet t paraqitet i pandehuri, njoftimin se thirret n cilsin e t pandehurit njoftohet se nse nuk i prgjigjet ftess s gjykats dhe nuk e arsyeton mungesn ai do t sillet forcrisht para gjykats. Kur i pandehuri nuk mund ti prgjigjet ftess pr arsye t ndryshme shndetsore ather ai mund t pyetet n vendin ku gjendet. Urdhrarresti- shoqrimi. Gjyqtari i procedurs paraprake mund t lshoj urdhrarrest sipas detyres zyrtare, me kerkese te prokurorit publik ose me rrethana te ngutshme me ane te policise kur ekzistojn kushtet per caktimin e paraburgimit ose kur i pandehuri eshte thirrur me rregull por nuk paraqitet dhe nuk e arsyeton mungesen. Urdhrarresti jepet me shkrim dhe perfshin: emrin dhe mbiemrin e te pandehurit dhe te dhena te tjera personale te njohura per gjyqtarin prcaktimin e vepres penale me te cilen ngarkohet ne urdhrarrest jepet vula zyrtare dhe nnshkrimin e gjyqtarit qe urdhron arrestimin. Urdherarrestin e ekzekuton policia. Dorzania.Si mas pr sigurimin e pranis s t pandehurit n procedur penale nnkupton deponimin e shums s caktuar t parave nga i pandehuri apo dikush tjetr n emr t tij si zvendsim pr paraburgim kur paraburgimi do t caktoj apo sht caktuar pr shkak te rrezikut nga ikja apo rrezikut se do t kryej vepr penale. S pari gjykata mund t urdhroj q i pandehuri t mbrohet n liri me dorzani ose t lirohet nga paraburgimi me dorzani kur plotsohen kushtet vijuese: ekziston dyshimi i caktuar se i pandehuri do t kryej vepr penale, baz tjetr sht se i pandehuri shmanget- ik dhe kushti tjetr nga i pandehuri se nuk do t braktis vendqndrimin a po nuk do t largohet pa lejen e gjykats. s dyti sht kur gjykata mund ta zbatoj dorzanin te personi n t cilin sht i bazuar se ka kryer vepr penale e baz e vetme pr paraburgim sht se i pandehuri mund ta vazhdoj veprn e mbetur n tentativ. Megjithat duhet pasur parasysh faktin se dorzania sipas ksaj mund t aplikohet vetm pr veprat penale t dnueshme me t paktn 5 vjet burgim. Caktimi i dorzanis mund t shoqrohet me marrjen e dokumentit t udhtimit.Paraburgimi.sht masa m e rnd pr sigurimin e pranis s t pandehurit n procedur penale meq me t bhet kufizimi i liris s tij. Ska dyshim se liria sht nj prej t drejtave themelore t individit e garantuar me t drejtn ndrkombtare dhe me t drejtn vendore. sht me rndsi t theksohet s KPP duke e rregulluar shtjen e kufizimit paraprak t liris, bn fjal pr arrestimin, ndalimin dhe pr paraburgimin. Arrestimin e personit t dyshuar e bn policia, kur nj person zihet n flagranc gjat kryerjes s veprs penale e cila ndiqet sipas detyrs penale, policia apo do person tjetr sht i autorizuar ta arrestoj at prkohsisht edhe pa urdhr t gjykats, arrestimi prfshin momentin e kufizimit t liris s personit. Arrestimi dhe ndalimi policor autorizohet nga prokurori publik. Shkaqet pr caktimin e paraburgimit. Kjo mas siguruese caktohet kundr personit kur: ekziston dyshimi i bazuar se a ka kryer vepr penale, kur ekziston ndonjri nga keto kushte: 1. Kur ai fshihet identiteti i tij nuk mund te vrtetohet ose kur ekzistojne rrethana t tjera q tregojn se ekziston rrezik i ikjes s tij. 2. Kur ka arsye pr t besuar se ai do ti asgjsoj fsheh ose ndryshoj provat e veprs penale ose kur ekzistojn rrethana se do t pengoj rrjedhn e procedurs penale etj.

Caktimi i paraburgimit. Paraburgimin e cakton gjyqtari i procedurs paraprake i gjykats kompetente n baz t krkess s prokurorit publik n seanc dgjimi ku jan t pranishm personi i arrestuar prokurori publik dhe mbrojtsi. Kur personi i arrestuar nuk angazhon mbrojts brenda njzatekatr (24) orve ose deklaron se nuk do t caktoj mbrojts gjykata ja cakton mbrojtsin sipas detyrs zyrtare. N seanc dgjimi prokurori paraqet arsyet se pse cakton paraburgimin. Gjyqtari i procedurs paraprake e cakton paraburgimin me aktvendim me shkrim i cili prmban: Emrin dhe mbiemrin e personit i cili paraburgoset dhe te dhenat tjera personale. Kundr aktvendimit mbi paraburgimin pala e paknaqur mund t paraqes ankes n kolegj prej tre gjyqtarsh brenda afatit 24 orsh. Vazhdimi i paraburgimit. N baz t aktvendimit t gjyqtarit t procedurs paraprake i pandehuri mund t mbahet n paraburgim mse shumti nj muaj. Pas ktij afati i pandehuri mund t mbahet n paraburgim vetm n baz t aktvendimit gjyqsor mbi vazhdimin e paraburgimit. Para ngritjes s aktakuzs paraburgimi nuk mund t zgjas m shum se tre muaj si rregull nnt muaj prjashtim kur procedura zbatohet pr vepr penale t dnueshme m pak se pes vjet burgim, dhe gjasht muaj si rregull dymbdhjet muaj prjashtim kur procedura zbatohet pr vepr penale t dnueshme me burgim mbi pes vjet. Paraburgimi mund t vazhdohet vetm me propozim t prokurorit ku ai tregon se edhe m tutje ekzistojn kushtet pr paraburgim. M n fund duhet t theksohet se personit q i sht hequr lira dhe sht paraburgosur i lejohet q ti njoftoj menjher familjen- t afrmit.Zbatimi i paraburgimit. Ndaj personit t paraburgosur mund t zbatohen vetm kufizimet e nevojshme q t pengohet ikja ose marrveshja e cila do t ishte e dmshme pr zhvillimin me sukses t procedurs, poashtu parashihet se n t njjtin lokal nuk mund t vendosen personat q nuk i prkasin gjinis s njjt dhe ata persona t cilt kan marr pjes pr kryerjen e veprave penale. I paraburgosuri duhet ti prmbahet rregullave te instuticionit t paraburgimit. Masat pr sigurimin e provave material. Gjat zhvillimit t procedurs penale shpeshher nevojitet t mblidhen sende t cilat kan t bjn me provat materiale q gjenden n posedim t t pandehurit ose t personave tjer. e ato jan: kontrolli i baness dhe i personit, masat e fshehta dhe teknike t vzhgimit dhe hetimit dhe marrja e konfiskimit t perkohshm t sendit. Faktet dhe vrtetimi i tyre n procedur penale. Fakti sht ekzistim objektivo real i ndonj sendi, dukurie, procesi, ndodhie, Nocioni fakt ka kuptimin e ndonj ngjarje ndodhie apo fragmenti t realitetit objektiv. Faktet t cilat duhet vrtetuar n procedur penale paraqesin thelbin e shtjes penale, si t tilla jan objekt i t provuarit n procedur penale. Mund t thuhet se aktiviteti gjyqsor konsiston n vrtetimin e faktve t nevojshme pr aplikimin e t drejts dhe n aplikimin e t drejts n faktet e vrtetuara. Faktet q duhet t vrtetohen jan faktet relevante. Faktet relevante jan t gjitha faktet ekzistuse ose qe kane ekzistuar t cilat jan pefshir n kushtet q i parashtron e drejta penale materiale pr shqiptimin e sanksionit penal. Nga kjo q u tha del se pr organin procedues indiciet jan burime njoftimesh pr faktet juridike relevante prandaj organi procedues edhe i vrteton. Kuptimi i proves. N procedur penale hasim prova t ndryshme me ann e t cilave vrtetohen faktet relevante. Me nocionin prov-argument n procedur penale kuptojm do t dhn e cila n procedur gjyqsore flet pr saktsin e ndonj fakti relevant. Me fjal t tjera prova sht burim njohurish pr faktet q vrtetohen n procedur penale t cilat i prdor organi q i vrteton ato. Provat merren n fazn e hetimit dhe n fazn e shqyrtimit gjyqsor.

Mjetet e proves. Mjeti i provs paraqitet si burim i provs. Ai sht instrument t cilit transmetohet prmbajtja e saj nga burimi i saj deri te gjykata. Si mjete t provs n procedur penale paraqiten persona p sh i pandehuri, dshmitari, eksperti t cilt japin deklarime q shrben si prov, sende p sh shkresa, instrumente dhe objekte t ndryshme dhe veprime t ndryshme p sh marrja n pyetje tortura shikimi etj. Dihet se ligjet procedurale bashkkohore e ndalojn prdorimin e forcs dhe mjeteve tjera pr t shtyr t pandehurin me forc q t deklaroj se sht i inkriminuar n veprn penale. Klasifikimi i provave. Rrjedhimisht klasifikohen n: akuzatore dhe mbrojtse, t drejtprdrejta dhe t trthorta provat origjinale dhe t prejardhura, provat personale dhe materiale, provat e plota dhe jo t plota etj.Provat personale dhe materiale: provat personale jan njohurit e drejtprdrejta ose t trthorta t individit ose t shum personave, ndrsa prova materiale jan sendet, dokumentet. Objekti i t provuarit {thema probandi}. N prcaktimin e objektit t provs gjykata ka rol te posam sepse ajo prcakton se cilat fakte konsiderohen si t rndsishme n rastin konkret. N baz t ksaj q u tha mund t konkludohet se objekt i provs jan faktet juridike relevante si bie fjala shtja penale prshkrimi faktik i veprs penale, karakteristikat e kryesit t saj dhe t gjitha faktet dhe rrethanat e rndsishme pr ndriimin dhe zgjedhjen e ligjshm t saj. sht e nevojshme t theksohet se t gjitha faktet t cilat shrbejn si baz pr vendim gjyqsor, sipas rregullit duhet t provohen para gjykats n menyr t drejtprdrejt. Rrjedhimisht konsiderohet se nuk duhet t provohen faktet vijuese:Faktet e qarta-t padyshimta jan ato fakte t cilat nuk kan nevoj t verifikohen Faktet notorne jan ato fakte nga e kaluara ose nga e tanishmja t cilat u jan t njohura pr nj rreth t gjer personash dhe pr far arsye nuk sht e nevojshme t provohet ekzistimi ose mosekzistimi i tyre. p sh sht fakt notorn se 1 janari sht fest, dita e trmetit e vrshimet ose dita e prfundimit apo fillimit t lufts. Prezumimet: jan disa fakte q m par supozohen merren se ekzistojn pa u vrtetuar n rastin konkret. Prezumimi juridik ekziston ather kur ligji prezumon se ekziston nj fakt relevant t cilin nuk ka nevoj me e provu. Prezumimi mund t jet absolut dhe relativ- jo t rrzueshme dhe t rrzueshme. Prezumimet absolute ndalojn mundsin e provimit t t kundrts. Nj prej prezumimeve t rndsishme sht prezumimi i pafajsis s t pandehurit. Barra e proves - ONAUS PROBANDI. N tipin akuzator barra e provave qndronte ekskluzivisht n paditsin, I pandehuri kishte mundsi t ofroj prova pr pafajsin e vet, por jo edhe obligim kurse gjykata ishte pasive, n tipin inkuizitor funksioni i ndjekjes kaloj n duar t gjykats edhe prandaj barra e provave i takonte asaj, n tipin e przier barra e provave bjen n palt proceduralo penale e pikspari n paditsin e autorizuar me qllim q t konstatohet e vrteta materiale. N t drejten ton nuk sht prcaktuar se kush duhet ta ket barrn e provave. Mirpo n baz t disa dispozitave mund t arrihet n prfundim se kujt i takon barra e provs. Rrjedhimisht paditsit t autorizuar i takon detyra q t paraqes prova pr ndriimin e veprs penale. Provat juridikisht t pavlefshme. Me rastin e marrjes s deklarimit t t pandehurit ose t dshmitarit ndalohet q liria e t pyeturit pr t formuluar dhe shprehur mendimin e tij t ndikohet prmes keqtrajtimit, lodhjes s shkaktuar, ndrhyrjes fizike, prdorimit t drogs, torturs shtrngimin ose hipnotizimin. Nqoftse gjykata ka marr deklarimin e t pandehurit dshmitarit ose ekspertit n form t till, n deklarim t till, n deklarim t tyre nuk mund t mbshtetet vendimi gjyqsor. Nga kto dispozita del se deklarimet e marra ksisoj nga i pandehuri, dshmitari apo eksperti juridikisht jan prova juridikisht t pavlefshme. Pasojat juridike pr aktgjykimin q bazohet n prova t pavlefshme. Po qe se organi procedues vepron n kundrshtim me dispozitn e till, provn e siguruar n at mnyr ligji e konsideron t pavlefshme, meq thot n provn e till nuk mund t mbshtetet vendimi gjyqsor. far jan pasojat juridike pr vendimin gjyqsor i cili mbeshtetet n prova jo valide. N kt drejtim KPP prdorimin e provs jovalide e radhit n dispozitn q flet pr shkelje esenciale t procedurs penale. Rrjedha procedurale e procesit t t provuarit. Rrjedha e procesit t t provuarit rreth vertetimit t fakteve kalon npr fazn e marrjes s provs, shqyrtimit dhe verifikimit t provs dhe t muarjes s provs. Marrja e proves. Me marrje te provs kuptojm gjetjen dhe zbulimin e provave si dhe fiksimin procedural t tyre. T zbulosh nj prov do t thot t konstatosh se ekziston dikush i cili di dika lidhur me faktet e rndsishme, se a ekziston far gjurme e veprs penale apo far objekti i cili do t shrbente si prov n procedur penale. Provn mund ta paraqesin palt pastaj organet shtetrore, organizatat e biznesit dhe subjekte t tjera juridike. Fiksimi procedural i proves bhet pasi q t zbulohet prova, forma me e prhapur e fiksimit t provs sht.Prokurori gjyqtari i procedurs paraprake ose kryetari i trupit gjykues mund t urdhroj q marrja n pyetje t inizohet t regjistrohet me video ose audio inizim. Shqyrtimi dhe verifikimi i proves. Shqyrtimi i provave sht aktiviteti m i rndsishm i procedurs provuese nprmjet t cilit gjykata mson pr faktet juridike relevante n procedurn penale. Vetm n kuadr t ksaj faze t procedurs provuese gjykata e vrteton gjendjen faktike e cila do t jet baz pr marrjen e aktgjykimit.muarja e provave. Ska dyshim se faza e fundit dhe me e rndsishme e procesit t t provuarit sht faza e muarjes s provave. Pas muarjes s provave gjykata nj fakt kontestues e merr si t vrtet apo t pavrtet dhe ksisoj konstaton t vrtetn n procedur penale. muarja e provave sht proces operimi mendor i ndrlikuar pr realizimin e t cilit njohuris s ligjshmrive t mendimit logjik, sht e nevojshme edhe njohja e psikologjis gjyqsore e cila merret me studimin e ligjshmrive rreth formimit dhe manifestimit t vetdijes s pjesmarrsve procedural. muarja definitive e provave sipas rregullit bhet me rastin e procedimit t tyre n shqyrtim gjyqsor apo n seanc pr kshillim dhe votim. Gjat historis jan ndrruar dy teori t muarjes s provave: teoria legale e vlersimit t provave dhe teoria e muarjes s lir t provave. Teoria legale e muarjes s provave. Kjo teori sht zbatuar n procedurn inkuizitore, ndrsa n disa vende sht zbatuar deri n fund t shekullit t 19. Duke u mbshtetur n kt teori gjykata nuk gjykon sipas bindjes s vet t krijuar me rastin e analizave t provave, i pandehuri mund t gjykohej vetm n baz t provave t drejtprdrejta, kurse n baz t provave t trthorta mund t lejohet zbatimi i torturs ndaj t pandehurit, me ndihmn e t cilit fitohej prova e drejtprdrejt. Teoria legale t muarjes s provave i ka pasur dy variante: teoria legale pozitive dhe negative. Sipas teoris legale pozitive gjykata ishte e detyruar t marr si t provuar nje fakt juridik relevant kur plotsoheshin kushtet e parapara ligjore dhe n baz t tyre t jepte aktgjykim dnues pavarsisht nga bindja e saj e brendshme. Teoria legale negative gjithashtu krkonte q pr dnim t t pandehurit t plotsohet numri dhe kualiteti i caktuar i provave, por me rastin e marrjes s vendimit gjykata edhe vet i vlersonte ato prova sipas bindjes se brendshme dhe ksisoj jepte aktgjykimin. Teoria legale ka edhe nje institut t ri gjykata mund t shqiptoj edhe aktgjykimin me t cilin i pandehuri lshohet nn gjykim nnkupton se i pandehuri as nuk shpallet fajtor e as nuk lirohet nga akuza por lshohet nn gjykim. Teoria e muarjes s lir t provave. Kjo teori sht n kundrshtim me teorin legale t muarjes s provave. Kjo teori bazohet n parimin e s vrtets materiale. Vlersimi i lir i provave do duhej t sjell argumentimin me nj siguri dhe qartsi logjike absolute, mohimi i t cils nuk do t ishte i mundshm. Pr argument t till mund t flitet kur kemi t bjm me arritje t rezultateve provimit me ndihmn e shkencave ekzakte. muarja e lir e provave mund t bhet n dy mnyra. Sipas mnyrs s par gjykata i mon provat lirisht pa qen e kufizuar me ndonj form ligjore por vetm n baz t bindjes q e ka krijuar me rastin e analizs s provs, pa pasur obligim q pr bindjen e vet t paraqes llogari. Mnyra e dyt e muarjes s lir t provave gjithashtu bazohet n bindjen e brendshme t lir t gjykats, kjo bindje e lir duhet t arsyetohet nprmjet aktgjykimit. Procedura e pyetjes s dshmitarit. Dshmitari pyetet pa pranin e dshmitarve t tjer. Dshmitari ka pr detyr q prgjigjet ti jap gojarisht, dshmitarit i trhiqet vrejtja se ka pr detyr t flas t vrtetn dhe se nuk guxon asgj t len n heshtje, pastaj i bhet me dije se dhnia e dshmis s rreme sht vepr penale. Dshmitari gjithashtu paralajmrohet se nuk ka pr detyr t prgjigjet n pyetjet me t cilat veten ose t afrmit e tij ia ekspozon turpit ose dmit t konsiderushm. Dshmitari pytet pr emrin mbiemrin dhe pr shnimet tjera personale. Pas pytjeve t prgjithshme, kalohet n marrjen n pyetje pr shtjen kryesore, pra dshmitari t deklaroj at q di pr faktin prkats.Mbrojtja e dshmitarit. Nga dshmitari nn kanosjen e gjobitjes ose t burgimit krkohet q t dshmoj drejt, shoqria duhet ti ofroj patjetr mbrojtje t nevojshme, n mnyr q t mos psoj konsekuenca t pakndshme pr shkak t dshmimit. Dshmitari bashkpunues. Dshmitar bashkpunues do t thot i dyshuar ose i pandehur pr t cilin ende nuk sht lexuar aktakuza n shqyrtim gjyqsor dhe i cili pritet t dshmoj n gjykate kur ka gjasa t parandaloj vepra t tjera penale nga persona t tjer, kur ka gjasa t shpie drejt zbardhjes s t vrtets n procedur penale, kur dshmimi bhet vullnetarisht dhe me marrveshje t plot pr t zbardhur t vrteten, kur ajo dshmi mund t shpie drejt ndjekjes s suksesshme t kryesve tjer t veprs penale. Shpalljen e nj dshmitari bashkpunues e bn gjyqtari i procedurs paraprake ose kryetari i trupit gjykues me urdhr t prokurorit n seanc dgjimi. M n fund vlen t theksohet se me krkes t prokurorit publik, gjykata mund ta heq dnimin pr kryesin i cili nuk sht dshmitar bashkpunues ose kt dnim ta ul kur kryersi bashkpunon vullnetarisht ose kur bashkpunimi i tij ka parandaluar vepra t tjera penale nga t tjert ose ka rezultuar me ndjekjen e suksesshme ndaj kryersve t tjer t veprave. Ekspertimi.N procedurn e ndriimit dhe t vrtetimit t fakteve relevante t nj shtje penale shpeshher gjykats i nevojiten njohurit nga shkenca natyrore ose teknike, njohurit t cilat gjyqtari si jurist nuk i disponon. Prandaj pr vrtetimin e tyre me vendimin e gjykats, angazhohen personat te cilt n baz t kualifikimit profesional dhe shkathtsis s fituar n profesion, personat e till i ndihmojn gjykats n vrtetimin e fakteve kontestuese dhe quhen ekspert, eksperti pra sht person profesional i cili sht i thirrur q n procedur penale t jep konstatimin dhe mendimin pr faktet kontestues konkrete. Ekspertimi prbhet prej dy pjessh prej konstatimit dhe mendimit. Konstatimi ka t bj me prceptimin e fakteve n baz t vzhgimit t drejtprdrejt t tyre ndrsa mendimi prfshin konkludimet e ekspertit. Caktimi i ekspertimit. Ekspertimin e urdhron gjykata me shkrim n baz t prokurorit, t mbrojtsit ose sipas detyrs zyrtare. Pr ekspertim caktohet nj ekspert ose m tepr nse ekspertimi sht i ndrlikuar. Ekzistojn ekspert t gjykats dhe ekspert q i cakton gjykata sipas nevojs. Prjashtimi i ekspertit. Ekziston kur personi- eksperti s bashku me t pandehurin ose me t dmtuarin jan t punsuar te i njjti pundhns dhe pr personat e punsuar nga i dmtuari ose i pandehuri. Prndryshe pr ekspert, sipas rregullit nuk angazhohet personi i cili ka dshmuar si dshmitar, personi i cili sht bashkshort martesor dhe jashtmartesor etj. Procedura e ekspertimit. Pasi q organi vrteton se jan plotsuar kushtet pr zbatimin e ekspertimit gjykata e cakton ekspertin duke ia treguar t drejtat dhe detyrat e tij, n kt drejtim thirret eksperti dhe njoftohet t shqyrtoj me kujdes dhe t analizoj n mnyr profesionale ekspertimin q ia ka besuar gjykata. Ai paralajmrohet se dhnia e deklarimit t rrem paraqet vepr penale. Prndryshe ekspertimi zhvillohet nn drejtimin e organit para t cilit zhvillohet procedura. Kryetari i trupit gjykues para pyetjes s ekspertit mund t krkoj nga ai q t betohet, para shqyrtimit gjyqsor eksperti mund t betohet vetm para gjykats, arsye pr t ciln sht br betimi shnohet n procesverbal, konstatimi dhe mendimi i ekspertit shnohen menjher n procesverbal. Llojet e ekspertimit. Ekspertime t tilla jan: ekspertimi medicionalo gjyqsor prfshin autopsin dhe ekzaminimin e lendimeve trupore dhe ekzaminimin fizik, ekspertimi toksikologjik, ekspertimi psikiatrik, ekzaminimi molekular dhe gjenetike dhe analiza e ADN-s dhe kontrolli financiar. Ekspertimi medicionalo gjyqsore. Ky ekspertim ka t bj me vrtetimin e shkakut te vdekjes, karakterit dhe peshs s lndimit trupor dhe me pasojat e lndimit si dhe hulumtimet tjera. Shikimi dhe autopsia e kufoms bhet kur ndodh ndonj vdekje dhe bhet ekzaminimi pr tu verifikuar vdekja, a sht br vdekje e rndomt apo sht br vdekje e shkaktuar nga vepra penale. Kontrolli fizik mjeksor kryhet nga mjeku ose nga infermieri i kualifikur me rregullat e mjeksis, kontrolli i t pandehurit bhet edhe pa plqimin e tij kur sht e nevojshme q t vrtetohen faktet e rndsishme pr procedur penale.Ekspertimi toksikologjik. Kur dyshohet pr helmim gjykata urdhron qe materiet e ndryshme q gjenden n kufome apo afr kufoms t drgohen n institutin pr hulumtime toksikologjike pr ekspertiz. N baz t analizs nga ana e ekspertiti, eksperti e jap mendimin. Ekspertimi psikiatrik. N momentin apo kohn kur personi i caktuar ka kryer vepr penale i pandehuri ka qen n gjendje t paaftsis mendore ose t aftsis se zvoglura mendore, i pandehuri sht i paaft pr t prballur gjykimin. Mendimi i ekspertit psikiatrik duhet domosdo t sigurohet para se gjykata t merr aktvendim pr aftsin e t pandehurit pr tiu nnshtruar gjykimin si dhe pr t vendosur sipas propozimit te prokurorit publik. Kontrolli financiar. Kur sht e nevojshme q t ndrmerret ekspertimi financiar i librave afariste, gjykata e udhzon ekspertin pr qllimin e kontrollit financiar si dhe pr faktet dhe rrethanat q duhet te vrtetohen. Mirpo pr realizimin me sukses t ktij lloji t ekspertimit, shpeshher paraqitet nevoja q m par t rregullohet kontabiliteti i ndrmarrjes ose i personit tjetr juridik tek i cili bhet kontrolli financiar. Aktvendimin pr rregullimin e kontabilitetit e merr gjykata n baz t raportit me shkrim nga eksperti i caktuar per ti kontrolluar librat afarist. Kqyrja dhe rikonstruksioni. Kqyrjen ose rikonstruksionin e vendit t ngjarjes mund ta urdhroj prokurori publik ose gjykata pr t shqyrtuar provat e mbledhura ose pr t qartsuar faktet e rndsishme. Kqyrjen e vendit te ngjarjes e kryen gjyqtari i procedurs paraprake ose kryetari i trupit gjykues, prokurori ose policia. Pr tu konsideruar valid kqyrja vendi i ngjarjes i kryer nga policia apo nga prokurori, duhet qe i pandehuri ose mbrojtsi i tij t njoftohen pr ushtrimin e veprimit te till. Vlen t theksohet se n kqyrje mund t thirret edhe eksperti po qe se prezenca e tij do t ishte e dobishme pr konstatim dhe mendim, t gjitha kto shnohen n procesverbal. Provat material. Konsiderohet do objekt i cili sht i rndsishm pr ndriimin e fakteve t rndsishme me rastin e zgjedhjes s nj shtje penale, kto prova pr nga numri jan t shumta, ato mund t grupohen n: n veglat dhe mjetet pr kryrjen e veprs penale p.sh arma, mjetet pr falsifikim etj.Sendet e prodhuara t veprs penale p.sh paraja ose shkresa e falsifikuar, sendet e fituara nga vepra penale p.sh sendet e marrura me ryshfet sendet me t cilat gjenden gjurmt e veprs penale. Dokomentetvizatimet.Nnkuptohen shnimet me shkrim q prmbajn fakte q vrtetohen n procedur penale si dhe deklarata dhe komunikata me shkrim n t cilat figurojn faktet e tilla si dhe vizatimet dhe skicat nga t cilat faktet e tilla mund t vrtetohen. Ne kuadr t dokumenteve bjn pjes: ertifikata, vendime e shkresa t tjera t organeve shtetrore, ertifikata, dftesa dhe shkrime t tjera t instucioneve q kryen shrbime publike libra afariste shkresa.

Procedura penale 2. Stadet e procedurs penale. 1. Procedura paraprake- paragjyqsore e cila prfshin fazn e hetimit dhe t seancs s konfirmimit te aktakuzs. 2. Shqyrtimi gjyqsor me marrjen dhe shpalljen e aktgjykimit. 3. Procedura sipas mjetit juridik. 4. Ekzekutimi i sanksionit penal. Dy stadet e para prbjn procedurn penale n shkall t par stadi i tret procedurn penale n shkall t dyt e nganjher edhe n shkall t tret, ndrsa stadi i katrt pason pas prfundimit t procedurs penale dhe i takon t drejts se ekzekutimit t sanksioneve penale. E drejta e jon e procedurs penale njeh tre forma themelore t procedurs penale n shkall t par: 1. Procedura e rregullt e cila zhvillohet n gjykat t qarkut dhe n gjykat komunale pr t cilat sht parapar dnimi mbi tre vjet burgim. 2. Procedurn e shkurt sumare e cila zhvillohet n gjykat komunale pr t ciln parashihet dnimi me gjob ose burgim deri n tre vjet burg. 3. Procedura ndaj t miturve varsisht nga vepra zhvillohet n gjykat t qarkut dhe komunale.

Kallzimi penal. Veprimtaria e policis rreth zbulimit t veprs penale gjetjes s kryrsit t saj dhe sigurimit t provave kurorzohet me kallzim penal t cilit ky organ ia bn prokurorit publik. S bashku me kallzimin penale drgohen edhe sendet skicat dhe fotografit raportet e marra, moskallzimi i veprs penale paraqet vepr penale, megjithat as pr kto vepra penale nuk dnohet personi t cilin kryersi e ka bashkshort, partner jashtmartesor, personi n gjini gjaku n vij t drejt, vllau ose motra, prindi adoptues ose fmija i adoptuar, kta persona nuk kan obligim pr deklarim por mbetet obligim moral. Kallzimi penal i paraqitet prokurorit publik me shkrim me mjete teknike t komunikimit ose gojarisht.

Vendimet e prokurorit publik. 1. E hedh kallzimin penal nse ekzistojn rrethana t cilat prjashtojn ndjekjen penale ose nuk ndiqen sipas detyrs zyrtare prokurori duhet ta hedh kallzimin penal me aktvendim. 2. Krkon informata plotsuese, po qe se prokurori nuk ka t dhna n kallzim penal nuk sigurojn baz t mjaftushme pr fillimin e hetimit, nse prokurori nuk sht n gjendje t ndrmerr kt krkon nga policia gjyqsore t mbledh t dhna t duhura. 3. Fillon zbatimi i hetimit kur prokurori pas pranimit t kallzimit penal formon bindjen se ekziston dyshimi i arsyshm se personi i caktuar ka kryer vepr penale e cila ndiqet sipas detyrs zyrtare. 4. Ngrit aktakuz kur prokurori konsideron se informacionet me t cilat ai disponon pr veprn penale dhe kryrsin e saj paraqesin baz t mjaftueshme pr ngritjen e aktakuzs.

Hetimi.sht faza e par e stadit t par t procedurs penale- procedura paraprake. N hetimin e shtjeve penale prokurori mund t autorizoj policin gjyqsore q t ndrmerr veprime hetimore lidhur me marrjen e provave e cila vepron nn mbikqyrjen e tij, prndryshe aktiviteti i policis n procedur penale sht e rreguluar me standarde ndrkombtare, po ashtu duhte t thuhet fakti se gjyqtari i procedurs paraprake e drejton seancn pr konfirmimin e aktakuzs. N t drejtn ton hetimin e zbaton prokurori publik i cili merr aktvendim pr zbatimin e hetimit dhe nj kopje ia drgon gjyqtarit t procedurs. Hetimi i zbatohet kundr personit konkret kur ekziston dyshimi i arsyeshm se ai ka kryer vepr penale q ndiqet sipas detyrs zyrtare. Qllimi i hetimit sht mbledhja e prova dhe t dhnave t nevojshme pr t vendosur se a do t ngritet aktakuza apo t puhohet. Hetimi mund t pezullohet ather kur pr zhvillimin e mtejm t procdurs penale paraqitet pengesa procedurale. Pezullimin e hetimit e bn prokurori publik me aktvendim n kto raste: kur i pandehuri pas kryrejes s veprs penale vuan nga nj rregullim mendor, kur i pandehuri sht arratisur ose rrethana tjera q pengojn hetimine suksesshm. Hetimi pushohet me aktvendim t prokurorit me t ciln pushon procedura penale n prgjithsi: nuk ekziston dyshimi i arsyeshm se i pandehuri ka kryer vepr penale, vepra e kryer nuk sht vepr q ndiqet sipas detyrs zyrtare, vepra penale sht parashkruar, vepra penale sht prfshir me amnesti, dhe ekziston rrethana q e prjashton ndjekjen. Aktakuza.Faza e dyt e stadit t par t procdurs penale sht akuzimi, pas prfundimt t hetimit paditsi i autorizuar paraqet akuzen n mnyr q shtja penale t kaloj n gjykat. Aktakuzn e prpilon prokurori ose paditsi subsidiar. Aktakuza duhet te mbaj elementet vijuese: emrin dhe mbiemrin e t pandehurit dhe shnimet personale t tij t dhnat e ti mbi paraburgim nse ndaj tij sht caktuar paraburgimi emrtimi i veprs penale pr t ciln akuzohet dhe i drgohet gjykats kompetente.

Konfirmimi i aktakuzs. Pas pranimit t aktakuzs n gjykate gjyqtari i procedurs paraprake i cili zbaton procedurn pr konfirmimin e aktakuzs verifikon se a sht prpiluar aktakuza sipas ligjit, kur ka vrejt q n prmbajtjen e saj aktakuzn ja kthen paditsit me rekomandim q brenda afatit prej tri ditsh ta ndryshoj. Aktakuza i drgohet te pandehurit dhe mbrojtsit t tij s paku tet dit para seancs se konfirmimit. I pandehuri ka tri mundsi veprimi: t heq dor nga shqyrtimi i aktakuzs dhe i provave, t heq dor nga konfirmimi i aktakuzs dhe t paraqes kundrshtim me shkrim kundr aktakuzs, t vazhdohet me seancs pr konfirmimin e aktakuzs. Seanca pr konfirmimin drejtohet nga gjyqtari i procedurs paraprake, n t duhet t jen prokurori publik dhe i pandehuri ose mbrojtsi. Kur i pandehuri pranon fajsin gjyqtari shikon se a kupton i pandehuri natyrn dhe pasojat e pranimit.

Shqyrtimi gjyqsor. Pasi aktakuza t fitoj formn e prer, kalohet n stadin e dyt t procedurs penale n shqyrtim gjyqsor n t cilin gjykata pas shqyrtimit t gjithanshm t provave duhet t vendos pr arsyshmrin e aktakuzs. N kuadr t prgaditjeve n shqyrtim gjyqsor thirren i akuzuari, mbrojtsi i tij paditsi, i dmtuari, prfaqsuesi ligjor prfaqsuesi i autorizuar si dhe prkthysi. Po ashtu thirren dshmitar dhe ekspert, ann tjetr palt dhe i dmtuari edhe pas caktimit t shqyrtimit gjyqsor mund t propozoj prova te reja. Kur thirren eksperti ose dshmitari e nuk mund t vijn n shqyrtim gjyqsore pr shkak t smundjes ata pyeten n shtpi. N shqyrtimin nqoft se i akuzuari ka pranuar fajsin kryetari i trupit gjykues nuk i thrret dshmitart dhe ekspertt n shqyrtim gjyqsor.

Roli i kryetarit te trupit gjykues. Shqyrtimin gjyqsor si stad qndror te procedura penale e zhvillon trupi gjykues nn udhheqjen e kryetarit t trupit gjykues, kryetari i trupit gjykues ka pr detyr t kujdeset q trupi gjykues t formohet sipas ligjit dhe ti pengohet pjesmarrje gjyqtarit i cili duhet t prjashtohet, kryetari ka pr detyr q t kujdeset pr shqyrtimin e gjithanshm edhe pr mbajtjen e rendit n gjykatore dhe pr ruajtjen e dinjetetit t gjykats, sjellja pa takt qndrimi jo korrekt prishja e rregullit dhe qetsis nga ana e pjesmarrsve n shqyrtim gjyqsor, n kt drejtim ai disponon me mundsin e largimit nga gjykatorja dhe me dnim n t holla deri n 1000 Euro, pr largim t avokatit nga shqyrtimi gjyqsor njoftohet oda ekonomike e avokatve.

Procesverbali i shqyrtimit gjyqsor. Pr t gjith veprimtarin q zhvillohet n shqyrtim gjyqsor prpilohet procesverbali me shkrim i shqyrtimit gjyqsor, n t shnohet thelbi i shqyrtimit gjyqsor. Prve ksaj shqyrtimi mund t regjistrohet n mnyr auditive ose vizuele ose n mnyr stenografike, pr mnyrn e regjistrimit vendos kryetari i trupit gjykues. Procesverbalin e nnshkruajn kryetari i trupit gjykues dhe procesmbajtsi, procesverbali duhet t mbahet n mnyr pedante. N fjaln prfundimtare trupi gjykues trhiqet pr kshillim dhe votim dhe aty formohet edhe nj procesverbal.

Rrjedha e shqyrtimit gjyqsor. Pas prgaditjeve pr shqyrtim gjyqsor t kryera nga kryetari i trupit gjykues ditn kur sht caktuar shqyrtimi gjyqsor hapet seanca n t ciln bhet zbardhja e gjithanshme dhe e plot e shtjes penale, rrjedhimisht gjat shqyrtimit gjyqsor duhet t analizohen t gjitha faktet pr t cilat gjykata konsideron se jan t rndsishme pr gjykim t drejt.

Procedura provuese. Prezantimi i provave prfshin argumentimin e t gjitha fakteve q gjykata i konsideron t rndsishme pr nj aktgjykim t sakt dhe t drejt. Zhvillimi i procedurs provuse rrjedh duke pyetur dshmitart, ekspertt, duke lexuar procesverbalet e ndryshme pr shikimin jasht shqyrtimit gjyqsor- shikimin e vendit t ngjarjes, t kontrollit t baness etj. Poashtu gjat procedurs provuese mund t shikohen sendet t cilat mund t shrbejn pr sqarimin e shtjes dhe t shikohet fotodokomentacioni i vendit t ngjarjes. Me rastin e t dhnave personale kryetari i trupit gjykues duhet t shikoj nse sht fjala pr dshmitar t privilegjuar dhe duhet prjashtuar. Procesverbali mbi deklarimin e dshmitarit t ekspertit t bashkakuzuarit ose t dnuarit trupi gjykues mund t lexoj vetm kur personi i marr n pyetje ka vdekur ka rregullime ose paaftsi mendore ose ardhja e tij n gjykat sht e pamundur ather lexohet deklarimi i dshmitarit ose ekspertit. Dhe mund t pyeten s fundi se a kan pr t shtuar.

Fjala prfundimtare e palve. Prcaktohet sipas radhs q prcaktohet me ligj, s pari e merr fjaln paditsi, pastaj i dmtuari, mbrojtsi dhe n fund i akuzuari. N fjalt e tij prokurori paraqet vlersimin prkitazi me provat e prezantuara n shqyrtimin gjyqsor, pastaj paraqet konkluzionet e veta pr faktet e rndsishme pr vendim, varsisht nga rezultatet e procedurs provuese prokurori mund t trhiqet nga aktakuza, t ndryshoj ose t zgjeroj aktakuzn ose t qndroj pran aktakuzs s vet dhe t krkoj q i akuzuari t dnohet sipas ligjit. Zgjerimi i aktakuzs bhet kur gjat shqyrtimit gjyqsor konstatohet se i akuzuari ka kryer edhe vepra t tjera penale. Veprat e tjera mund t jen t kryera m par ose vepra t tjera t kryera n shqyrtim gjyqsor, pra prokuroria mund t bej zgjerimin e aktakuzs duke prfshir veprn e re penale. Me rastin e zhvillimit t fjals prfundimtare mund t vij deri te replika ku fjaln prfundimtare e merr i akuzuari dhe kryetari i trupit nuk ia ndrpret ve kur i akuzuari fyen dhe shan gjykatn.

Shtyrja dhe ndrprerja e shqyrtimit gjyqsor. Pr shkaqe t caktuara shqyrtimi gjyqsor mund t shtyhet apo t ndrpritet, si shkaqe e imponojn shkaqet e caktuara pr shtyerje, paraqitet nevoja pr paraqitje t aktakuzs s re, nevoja pr prgaditjen e mbrojtjes, nevoja pr mbledhjen e ndonj prove t re. Pr shtyerje t shqyrtimit gjyqsor vendos trupi gjykues me aktvendim, dhe caktohet dita kur duhet t vazhdohet shqyrtimi gjyqsor. Shqyrtimi gjyqsor duhet t filloj rishtas nse sht ndrruar prbrja e trupit gjykues. Por dshmitart dhe ekspertet nuk merren m n pyetje, shqyrtimi gjyqsor duhet t filloj rishtas nse sht shtyr m tepr se tre muaj ose sht ndrruar kryetari i trupit gjykues.

Marrja e aktgjykimit. sht vendim gjyqsor i cili merret dhe shpallet n emr t popullit, dhe njherit, prfaqson zbatimin e kodit penal n nj rast konkret. Nprmjet tij zbatohen masat e shtrngimit shtetror kundr atyre q sht konstatuar se kan kryer vepr penale.Aktgjykimi i forms s prer ka fuqin e ligjit pr rastet konkrete penale q sht zgjidhur me t dhe si i till sht i detyrueshm pr t gjith, gjykata ka pr detyr q me ndrgjegje t moj do prov nj nga nj dhe n lidhje me provat tjera dhe n baz t vlersimit t till t nxjerr konkluzionin se a sht provuar nj fakt. Andaj vendimi gjyqsor duhet t pasqyroj t vrtetn, dhe gjykata t mbshtetet n fakte q jan objektivisht t vrteta.

Llojet e aktgjykimeve. N seanc pr kshillim dhe votim varsisht nga situata konkrete gjykata mund t shqiptoj aktgjykimin meritor dhe jomeritor. Si aktgjykim meritor konsiderohet aktgjykimi lirues dhe dnues. Aktgjykimi jomeritor sht aktgjykimi me t ciln refuzohet akuza. Me kt lloj aktgjykimi gjykata fare nuk lshohet n zgjedhjen dhe vendosjen e shtjes kryesore pr t ciln sht filluar procedura, por pr arsye se n rastin konkret sht paraqitur ndonj penges procedurale, gjykata jep aktgjykim me t ciln refuzohet akuza.

Aktgjykimi refuzues. Kt aktgjykim e jep gjykata kur n rrug pr zgjedhjen e shtjes kryesore paraqitet ndonj pengese procedurale, me kt lloj aktgjyimi shtja kryesore mbetet e pazgjedhur. Ky aktgjykim i till sht: 1.Kur paditsi sht trhequr nga akuza nga hapja deri n prfundim t shqyrtimit gjyqsor, dihet se n procedurn ton padits sht prokurori publik, prandaj do her q paditsi trhiqet nga ndjekja gjat rrjedhs s shqyrtimit gjyqsor doher gjykata merr aktgjykim refuzues. 2. Kur i dmtuari trhiqet nga propozimi pr ndjekje. 3. Kur i akuzuari pr t njjtn vepr penale sht dnuar me vendim t forms s prer. 4. Kur vepra penale sht parashkruar ose prfshihet me amnesti me falje.

Aktgjykimi lirues. Kur gjykata konstaton se: 1.Vepra me t ciln i akuzuari akuzohet nuk prbn veprn penale. Pra mund t ndodh se vepra mos ti ket tiparet e veprs penale por t ndonj kundrvajtje, delikti disciplinor apo delikt ekonomik, andaj gjykata n raste t tilla jep aktgjykim lirues. 2. Ekzistojn rrethana q prjashtojn prgjegjsin penale. 3. Nuk sht provuar se i akuzuari ka kryer veprn penale pr t ciln sht akuzuar me rast gjithashtu duhet t jepet aktgjykimi lirues. Kur gjykata merr aktgjykim lirues, aktgjykimi duhet t prfshij prshkrimin e veprs me t cilin akuzohet i akuzuari.

Aktgjykimi dnues. Pas prfundimit t shqyrtimit gjyqsor, n seanc pr kshillim dhe votim gjykata gjen se ekzistojn prova t mjaftuara n baz t cilave pa mdyshje provohet fajsia e t akuzuarit pr kryerjen e vepre penale pr t ciln sht akuzuar, merr aktgjykim me t cilin te akuzuarin e shpall fajtor.

Shpallja e aktgjykimit. Pas prfundimit t shqyrtimit gjyqsor gjykata duhet t shpall aktgjykimin menjher, e po qe se kt nuk mund ta bj menjher ather duhet caktuar ditn dhe vendin dhe duhet ta bj shpalljen brenda tre ditsh. Pastaj trupi gjykues trhiqet n seanc pr kshillim dhe votim pr t marr aktgjykimin.Me rastin e shpalljes s aktgjykimit lexohet dispozitivi i tij publikisht, pavarsisht nga ajo se a ka pasur publicitet me rastin e zhvillimit t shqyrtimit gjyqsor apo jo. N rast q ka pasur publicitet gjat shqyrtimit gjyqsor ather vendos gjykata t prjashton. Pas shpalljes s aktgjykimit kryetari i trupit gjykues i udhzon palt pr t drejtn n ankes, sht me rndsi edhe shtja e paraburgimit t t akuzuarit mund t transferohet me krkes t tij.

Prpilimi me shkrim i aktgjykimit. Me shpalljen e aktgjykimit nuk prfundon aktiviteti gjyqsor rreth shtjes penale konkrete. Aktgjykimi i shpallur duhet t prpilohet me shkrim dhe tu dorzohet palve, dhe duhet ta prpiloj brenda 15 ditve nga momenti i shpalljes ndrsa brenda 30 ditsh n raste tjera.Aktgjykimin e nnshkruajn kryetari i trupit gjykues dhe procesmbajtsi. Aktgjykimi prbhet prej tre pjesve: hyrjes, dispozitivit dhe arsytimit, hyrja prfshin shnimet se aktgjykimi jepet n emr t popullit emrtimin e gjykats emrin dhe mbiemrin e kryetarit dhe t antarve t trupit gjykues dhe t procesmbajtsit dhe emrin dhe mbiemrin e t akuzuarit. Dispozitivi i aktgjykimit paraqet pjesn qndrore t aktgjykimit n t ciln prmbledhet rezultati i procesit t gjykimit, si dhe arsytimi i aktgjykimit prmban arsyet pr do pik t aktgjykimit.

Mjetet juridike. Jan veprime procedurale, me t ciln palt e atakojn vendimin t cilin e konsiderojn jo t drejt dhe jo t ligjshm dhe pas konstatimit gjykata e ndryshon ose e prish at vendim t vet. Dallimi sht ndrmjet mjeteve juridike n kuptimin e gjer dhe t ngusht, mjetet juridike n kuptimin e gjer prfshin si psh kundershtimi i aktakuzs, lutja pr kthim n gjendjen e mparshme etj,ato n kuptimin e ngusht konsiderohen t gjitha mjetet juridike me t cilat atakohet vendimi gjyqsor, mjetet juridike ndahen n mjete t rregullta juridike dhe mjete jo t rregullta t jashtzakonshme. Mjetet e jashtzakonshme prdoren kundr vendimeve t cilat kan fituar formn e prer. Kundr t njjtit vendim nuk mund t paraqiten mjetet e rregullta dhe t jashtzakonshme, si mjet i rregullt juridik konsiderohet ankesa kundr aktgjykimit dhe ankesa kundr aktvendimit, kurse mjeti i jashtzakonshm, krkesa pr rishikimin e procedurs penale, krkesa pr zbutjen e jashtzakonshme t dnimit dhe krkesa pr mbrojtjen e ligjshmris.

Mjetet juridike ndahen n mjete juridike devolutive dhe jodevolutive. Karakterin devolutiv i mjeteve juridike duhet t vendos gjykata e rangut m t lart nga ajo q e ka dhn vendimin i cili sulmohet, por n raste t caktuara vendoset n t njjtn gjykat pr nga nj instanc tjetr, gjithashtu edhe mjetet e jashtzakonshme kan karakter devolutiv dhe pr to vendos Gjykata Sypreme e Kosovs.

Ekziston edhe ndarja n mjete juridike suspenzive dhe jo suspenzive. Mjetet suspenzive jan kur e pezullon ekzekutimin e vendimit gjyqsor, kurse i mungon kjo karakteristik kur ato nuk ndalin ekzekutimin e vendimit. Ankesa kundr aktgjykimit gjithher ka karakter suspenziv. Mjetet e jashtzakonshme nuk kan karakter suspenziv.

Ankesa kundr aktgjykimit t gjykats s shkalls s pare. Pas prfundimit t gjykimit t shkalls s par procedura penale mund t vazhdohet n shkall t dyt vetm n baz t iniciativs s personit t autorizuar pr paraqitjen e ankess, gjykata n shkalln e dyt mund t iniciohet me ankes po qe se subjekti i ankess konsideron se me aktgjykim sht br ndonj gabim i natyrs faktike. Kundr aktgjykimit t shkalls s par personat e autorizuar mund t bjn ankes brenda afatit prej pesmbdhjet ditsh nga dita e drgimit t kopjes s aktgjykimit.

Personat e autorizuar pr paraqitjen e ankess. Sipas Kodi Procedures Penale ankesn mund ta paraqesin palet, mbrojtsi, prfaquesi ligjor i t autorizuarit dhe i dmtuari, prokurori mund t paraqes ankes n dm dhe n dobi t t akuzuarit, i pandehuri mund t paraqes ankes ndaj aktgjykimit pr vendimin e gjykats lidhur me sanksionet penale, mbrojtsi mund t paraqes ankes edhe pa autorizimin e posam t t akuzuarit por edhe jo kundr vullnetit t tij, prve kur i sht shqiptuar dnimi me burgim afatgjat. Pas shpalljes s aktgjykimit kryetari i trupit i bn me dije personat q kan t drejt n ankes se duhet ta paralajmrojn ankesn menjher por jo m von se tet dit nga dita e shpalljes s aktgjykimit.

Prmbajtja e ankess. Forma e ankess eshte e prcaktuar me ligj, ankesa duhet t perfshij: 1. T dhnat pr aktgjykimin i cili ankimohet. 2. Arsyet e ankimit t aktgjykimit. 3. Arsytimin e ankess. 4. Propozimin pr prishjen e trsishme ose t pjesrishme t aktgjykimit ose pr ndryshimin e tij. 5. Nnshkrimin e ankuesit. Po sa t pranoj ankesn, gjykata shikon a sht hartuar n prputhje me ligjin dhe nse kupton se ajo sht e mangt, e thrret ankuesin q ta plotsoj ose at e hudh.

Bazat e ushtrimit t ankess ndaj aktgjykimit. Baz pr ankes jan t metat t cilat figurojn n gjykim dhe mund t ankimohet aktgjykimi: 1.Shkeljet esenciale dispozitive t procedurs penale. 2. Shkelja e kodit penal. 3. Vrtetimi i gabueshm dhe jo i plot i gjendjes faktike. 4. Vendimi mbi sanksionin penal sekuestrimi i dobis pasurore, shpenzimeve t procedurs penale, krkesa pasurore juridike,

Shkeljet esenciale. T gjitha shkeljet ndahen n shkelje absolute dhe relative, shkeljet absolute t procedurs penale jan nqoftse gjykata e shkalls s dyt konstaton shkeljen e Kodit Procedures Penale ajo duhet ta prish aktgjykimin e shkalls s par. N kt drejtim ekzistojn supozime se nuk mund t ekzistoj aktgjykim i drejt po qe se ai permban ndonj shkelje absolute. Shkelje relative t Kodit te Procedures Penale nuk paraqiten n mnyr taksative por me nj formulim t prgjithshm. Shkelje absolute jan: 1.Kur gjykata nuk ka qen e prbr n pajtim me ligjin. 2. Kur shqyrtimi gjyqsor sht mbajtur pa pranin e personave. 3. Kur n kundrshtim me ligjin sht prjashtuar publiku nga shqyrtimi gjyqsor. 4. Kur gjykata ka shkel dispozita procedurale lidhur me shtjen. 5. Kur aktgjykimi bazohet n prova te papranueshme. 6. Kur aktgjykimi ka tejkaluar akuzn. 7. Kur dispozitivi i aktgjykimit sht i pakuptushm. Shkeljet relative jan: 1. Kur nuk sht zbatuar ndonj dispozit e Kodi Procedures Penale ose sht zbatuar gabimisht. 2. Jan shkelur t drejtat e mbrojtjes etj.

Shkeljet e ligjit penal. Ekiston nse sht cenuar kodi penal n shtjen: 1. Nse vepra pr t ciln i akuzuari ndiqet sht vepr penale. 2. Nse ekzistojn rrethana q e prjashtojn prgjegjsin penale. 3. Nse ekzistojn rrethana q prjashtojn ndjekjen penale. 4. Nse lidhur me veprn penale e cila sht objekt i akuzs sht aplikuar ligji i cili nuk mund t aplikohet. 5. Nse n marrje t vendimit pr dnim, dnim alternativ, vrejtje gjyqsore. 6. Nse jan shkelur dispozitat mbi llogaritjen e paraburgimit dhe t dnimit t mbajtur.

Vrtetimi i gabueshm ose jo i plot i gjendjes faktike. Ekziston kur gjykata ka vrtetuar gabimisht ndonj fakt vendimtar relevant apo prmbajtja e dokumentit, procesverbalit mbi provat e shqyrtuara ose t inizimit te