Dünya’yı Kaplayan Örtü: BİTKİLER

BİTKİ ÖRTÜLERİ

BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

• 1. İKLİM: • ( Sıcaklık – Yağış – Nem )• Yağışlı bölgelerde gür bitki toplulukları görülürken

kurak bölgelerde bitki örtüsü seyrektir.

• Çöllerde çok kurakçıl ve seyrek bazı otlara ve çalılara rastlanır.

• Kutup noktalarına ve dağların yüksek kesimlerine doğru gidildikçe sıcaklık azaldığı, için bitki örtüleri önce cılızlaşır sonra tamamen ortadan kalkar.

Enleme Göre Yatay Bitki Örtüsü Kuşakları

0º

10º

20º

30º

45º

55º

65º

75º

90º

YağmurOrmanları

Savanlar

Çöller

Bozkır ve Maki

Yayvan Yapraklı Orman

Tayga

Tundra

• 2. YERŞEKİLLERİ:

• (Dağların uzanışı- Yükselti- Bakı- Eğim)

• Yükseltiye bağlı olarak sıcaklık ve yağış değiştiği için bitki örtüsü de değişir.

• Nemli rüzgarlara karşı olan yamaçlar fazla yağış alır.

• Engebeli yerlerde, sıcaklık ve yağış kısa mesafelerde bile büyük farklılıklar gösterebilir.

BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Yükseltiye Göre Bitki Örtüsü KuşaklarıÖRNEK:

İKLİM KUŞAĞI

YÜKSELTİ BİTKİ ÖRTÜSÜ

EKVATORAL BÖLGE:

0 - 1000 m Yağmur Ormanları ( Sürekli Yeşil )

1000 - 2000 m Tropikal Dağ Ormanları

2000 - 3500 m İğne Yapraklı Ormanlar

3500 - 5000 m Alpin Çayır

5000 + Daimi Karlar

AKDENİZ BÖLGESİ:

0 - 500 m Makiler ( Sürekli Yeşil )

500 - 1500 m Kızılçam Ormanları

1500 - 2000 m İğne Yapraklı Ormanlar

3500+ Daimi Karlar

• 3. TOPRAK: • Bitkilerin kökleriyle tutunduğu ve beslendiği

yer topraktır.

• Toprağın dokusu ( sık veya gevşek oluşu ), ve toprağın yapısı ( killi, taşlı, kumlu vb oluşu) bitki hayatı bakımından önemlidir.

BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

• 4. BİYOLOJİK FAKTÖRLER:• Tarih boyunca insanlar aşağıdaki nedenlerle

bitki örtüsünü tahrip etmişlerdir:• Savaşlar,• Tarım alanları açmak,• Yakacak ihtiyacı,• Hayvan otlatma,• Yerleşim alanı açma• Orman yangınları• vb

BİTKİ ÖRTÜSÜNÜN DAĞILIŞINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

BİTKİ FORMASYONLARI

AĞAÇ FORMASYONU:Yağış, Sıcaklık ve Toprak şartlarının elverişli olduğu her yerde ağaç yetişir.Ağaçlardan oluşan bitki topluluğuna da Orman denir.

1. EKVATORAL YAĞMUR ORMANLARI

2. MUSON ORMANLARI3. ORTA KUŞAK KARIŞIK

ORMANLARI4. TAYGA ORMANLARI

ÇALI FORMASYONU:Ormanların tahribi sonucunda oluşan kısa boylu ağaçcıkların oluşturduğu bitki topluluğudur.

1. MAKİ2. GARİG3. PSÖDOMAKİ

OT FORMASYONU:İklim, Toprak ve

Yerşekilleri şartlarının ağaç yetişmesine elverişli olmadığı yerlerde, yağışlı dönemlerde büyüyen otlardan oluşan bitki topluluğudur.

1. SAVAN 2. STEP ( BOZKIR )3. ÇAYIR4. TUNDRA

Yağış Haritası

İKLİM TİPLERİ VE BİTKİ TOPLULUKLARI

Büyük İklim Tipleri Haritası

A) SICAK İKLİMLER

1- EKVATORAL İKLİM

2- SAVAN(TROPİKAL) İKLİMİ

3- MUSON İKLİMİ

4- ÇÖL İKLİMİ

1-A) EKVATORAL İKLİM

• Her mevsim sıcak ve bol yağışlı.

• Düzenli sıcaklık ve yağış rejimi.

• 0-10o K ve G enlemleri arasında.

• Not: Yıllık sıcaklık farkının en az olduğu iklim.

• Ekvatoral iklim bölgesinin doğal bitki örtüsüdür.

• Bu ormanların görüldüğü yerler her mevsimi bol yağışlı olup yıllık yağış 2000 mm nin üzerindedir.

• Bitkiler yıl boyunca yeşildir. Ağaçların boyu 60 m yi bulur.

EKVATORAL YAĞMUR ORMANLARI

EKVATORAL İKLİM VE YAĞMUR ORMANLARI

2-A) SAVAN(TROPİKAL) İKLİMİ

• Her mevsim sıcak• Yaz mevsimi bol

yağışlı(düzensiz yağış rejimi)

• 10-20o K ve G enlemleri arası.

0

100

200

300

400

O Ş M N M H T A E E K A

0

10

20

30YAĞIŞ SICAKLIK

SAVAN BİTKİ ÖRTÜSÜSavan Otları-Galeri ve Park Ormanları

SAVAN

• Tropikal iklim bölgelerinde görülen uzun boylu ot topluluklarıdır. Bu ot topluluğunun içinde kurakçıl nitelikte tek tek ağaçlara da rastlanır.

• Savanların görüldüğü yerlerde Yazlar yağışlı kışlar kurak geçer. Yıllık yağış 1500 mm civarındadır.

• Savanlar yaz yağışlarıyla yeşerir, kış mevsimi kurak olduğu için sararır.

SAVAN İKLİMİ HARİTASI

3-A) MUSON İKLİMİ

• G-GD Asya’da etkili• Kışın; 10-15, yazın;

20-25oC ortalama sıcaklık.

• Yaz mevsimi bol yağışlı(düzensiz yağış rejimi) Sebep: Yaz musonları.

• Muson iklim bölgesin yer alırlar.

• Bu ormanların görüldüğü yerlerde yıllık yağış miktarı 2000 mm yi geçer.

• Yağışların %85’i yazın görüldüğünden yaz aylarında yeşillenen bu ormanlar kışın yaprağını döker.

• Çok gür ormanlar olmasına karşın, tür bakımından Ekvatoral Yağmur ormanları kadar zengin değildir.

• Muson ormanlarının en tipik ağacı TEAK’ tır.

MUSON ORMANLARI

TEAK AĞACI

MUSON İKLİMİ HARİTASI

4-A) ÇÖL İKLİMİ• Dönenceler üzerinde 30o

enlemleri civarında görülürler.Sebep:Dinamik Yüksek Basınç

• Orta Asya’da.Sebep: Nemli havanın Himalaya dağları yüzünden içeriye ulaşamaması.

• Günlük sıcaklık farkı çok yüksek.Sebep: Nem oranın azlığı.

• Yıllık yağış yok denecek kadar az ve zamansız(epizodik).

DÖNENCELER ÜZERİNDE

ÇÖL BİTKİLERİ

• Kum örtüleri ya da kayalıklardan oluşan bu bölgelerde yıllık yağış miktarı 200 mm nin altındadır.

• Çok seyrek olarak dağılmış olan kurakçıl Otlar, Çalılar ve Kaktüsler en yaygın bitki türleridir.

• ( Ayrıca Vahalarda, Hurma ve Palmiye ağaçlarına da rastlanır.)

ÇÖL ORTAMI

ÇÖL BİTKİLERİKAKTÜSLER

ÇÖL İKLİMİ

B)ORTA KUŞAK(ILIMAN) İKLİMLERİ

1-B) ILIMAN OKYANUSAL İKLİM

2-B) AKDENİZ İKLİMİ

3-B) STEP(ILIMAN KARASAL) İKLİM

4-B) KARASAL İKLİM(SERT KARASAL)

1-B) ILIMAN OKYANUSAL İKLİM

• 40-60o enlemleri arası, orta kuşakta kıtaların batısında görülür. Sebep: Nemli batı rüzgarları ve sıcak okyanus akıntıları. 0

100

200

300

400

O Ş M N M H T A E E K A

0

10

20

30YAĞIŞ SICAKLIK

1-B) ILIMAN OKYANUSAL İKLİM

• Kışlar ılık yazlar serin, her mevsim bol yağışlı.

• Yıllık sıcaklık farkı az.Sebep: Nem oranının fazlalığı

• Bitki: Karma(karışık) ormanlar.

• Not: Ülkemizdeki minyatürü Karadeniz iklimidir.

0

100

200

300

400

O Ş M N M H T A E E K A

0

10

20

30YAĞIŞ SICAKLIK

ORTA KUŞAĞIN KARIŞIK ORMANLARI

• Okyanusal iklim bölgelerinde görülen bu ormanlar Geniş ve İğne yapraklı ağaçlardan oluşur.

• Bu ormanların görüldüğü yerler her mevsim yağışlı olup yıllık yağış miktarı 1000 mm nin üzerindedir.

• Bu ormanları oluşturan ağaçlar türce çok zengin olmadıkları gibi, boyları da Ekvatoral Yağmur ve Muson Ormanı ağaçları kadar uzun değildir.

OKYANUSAL İKLİM VE KARIŞIK ORMANLARIN DAĞILIŞI

2-B) AKDENİZ İKLİMİ

• Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı.

• Ortaya çıkış sebebi; matematik konum_enlem. Çünkü orta kuşakta batı ve kutup rüzgarlarının kış mevsimindeki çarpışma sahasında bulunuyor.

0

100

200

300

400

O Ş M N M H T A E E K A

0

10

20

30YAĞIŞ SICAKLIK

2-B) AKDENİZ İKLİMİ

• 30-40o enlemleri arası kıtaların batısında ve Akdeniz havzasında görülür.(Libya, Mısır ve Lübnan hariç.Sebep: Arazisi düz olduğundan gerisinden gelen çöl iklimi etkisi altında kalması)

0

100

200

300

400

O Ş M N M H T A E E K A

0

10

20

30YAĞIŞ SICAKLIK

Akdeniz İklimi’nin Bitki ÖrtüsüMaki Bitki Topluluğu ve Kızılçam Ormanları

MAKİ

• Bodur ağaçlardan ve çalılardan; ( Zeytin, Defne, Kocayemiş, Mersin, Keçiboynuzu, Zakkum, Kermez Meşesi, Erguvan vb.) oluşan makiler, Akdeniz İklim bölgesindeki Kızılçam ormanlarının tahribi sonucunda ortaya çıkarlar.

• Daima yeşil yapraklı olurlar.

• Yaz kuraklığına dayanıklı oldukları halde soğuğa karşı dayanıklı değillerdir.

Kaliforniya

Orta Şili Kap Land

Avustralya

Akdeniz Havzası

3-B) STEP(ILIMAN KARASAL) İKLİMİ

• Kışlar soğuk(0- -5oC)• Yazlar sıcak ve

kurak(20-25oC)• Yağış miktarı az olup

en fazla ilkbahar mevsiminde (konveksiyonel)

• Denizden uzak karaların iç kesimlerinde

STEP İKLİMİNİN BİTKİ ÖRTÜSÜBOZKIRLAR

İlkbaharda Bozkırlar Yaz mevsiminde bozkırlar

BOZKIR ( Step )

• Orta kuşağın yarı kurak iklim bölgelerinde görülen seyrek ve cılız ot topluluğudur.

• Bu otlar, köklerini derinlere indirmiş kurakçıl bitkilerdir.

• Yıllık yağış miktarı 250 – 400 mm civarındaki yerlerde görülür.

• İlkbahar yağışlarına bağlı olarak yeşeren bu otlar yaz kuraklığından dolayı sararır.

• Başlıca türleri; Kekik, Yavşan otu, Geven, Yumak, Çoban Yastığı, Ada çayı ve Sığır Kuyruğu’ dur.

STEP(ILIMAN KARASAL) İKLİMİ

4-B) SERT KARASAL İKLİM• Kışlar çok soğuk-sert,

yazlar serin(ort. 20oC yi geçmez)

• Yağış miktarı fazla değil ve en çok yaz mevsiminde düşer.(konveksiyonel)

• Kutba yakın karaların iç kısımlarında(Sibirya-Kanada)görülür.

• Bitki: İğne yapraklı Tayga ormanları

TAYGA ORMANLARI

• Sert karasal iklimin nemli alanlarında ( 60º Enlemi Çevresi) görülen bu ormanlar, sıcaklığın düşük olmasından dolayı İğne Yapraklı ağaçlardan oluşur.

• Bu ormanların yetiştiği alanlarda Yazlar yağışlı, kışlar kurak geçer.

• Yıllık yağış 500 mm civarındadır.

C) SOĞUK İKLİMLER

1-TUNDRA İKLİMİ

2-KUTUP İKLİMİ

1-C) Tundra İklimi

• Kutup daireleri civarında görülür(kutup altı iklimi)

• Tüm ayların ortalama • sıcaklığı =<10oC• Yağış miktarı çok az.

•Tundra ( Kutup altı ) iklim bölgesinde görülen soğuğa dayanıklı otsu bitki topluluğudur.

Kısa ve serin yaz döneminde yeşerirler.

Tundra alanlarında yıllık yağış miktarı 200-250 mm

civarındadır.Sıcaklık yetersiz olduğundan

ağaç görülmez.

3-C) Kutup İklimi

• Kutup noktaları civarı(80-90o K ve G enlemleri)

• Tüm ayların sıcaklık ortalaması =< 0o C

• Yağış yok denecek kadar az(soğuk çöller)

• Bitki: Yok

Kutup İklimi

Kutup İklimi

Büyük İklim Tipleri Haritası

ÇAYIRLAR

ÇAYIR

• Orta kuşak Karasal İkliminin yarı nemli bölgelerinde veya yüksek dağlarda görülen, yaz boyunca yeşil kalan otlardır.

• Steplerden daha gürdür.

• Yazlar serin ve nemli olduğu için otlar yeşil kalır.

• Orman üst sınırından sonra yetişen çayırlara Dağ çayırları ( Alpin Çayır) da denilmektedir.

Yağış Haritası

ETKİNLİK:Aşağıdaki yağış ve sıcaklık grafiklerini

inceleyerek hangi iklime ait olduğunu bulunuz ve bitki örtüsünü belirtiniz?

0

100

200

300

400

O Ş M N M H T A E E K A

0

10

20

30YAĞIŞ SICAKLIK Akdeniz İklimidir.

Yazlar sıcak ve kurak , kışlarIlık ve bol yağışlıdır.

Kızılçam ormanları ve Maki.

Aşağıdaki yağış ve sıcaklık grafiklerini inceleyerek hangi iklime ait olduğunu bulunuz ve bitki örtüsünü belirtiniz?

0

100

200

300

400

O Ş M N M H T A E E K A

0

10

20

30YAĞIŞ SICAKLIK

Tropikal İklim

Her mevsim sıcak geçer.Yazlar yağışlı, kışlar kuraktır.

Savanlar ve Seyrek Ağaç toplulukları.

0

100

200

300

400

O Ş M N M H T A E E K A

-40-30-20-1001020

YAĞIŞ SICAKLIK

Aşağıdaki yağış ve sıcaklık grafiklerini inceleyerek hangi iklime ait olduğunu bulunuz ve bitki örtüsünü belirtiniz?

Tundra İklimidir.

Yazlar çok kısa ve serindir.Kışlar çok soğuk ve uzundur.En yağışlı mevsim yazdır.Yıllık yağış 250 mm civarındadır.

Tundra adı verilen Otsu bitkiler ve çalılar.

Aşağıdaki yağış ve sıcaklık grafiklerini inceleyerek hangi iklime ait olduğunu bulunuz ve bitki örtüsünü belirtiniz?

0

100

200

300

400

O Ş M N M H T A E E K A

0

10

20

30YAĞIŞ SICAKLIK Okyanusal İklim

Yazlar serin kışlar ılıktır.Her mevsim bol yağışlıdır.Yıllık sıcaklık farkı azdır

Karışık Ormanlar

Yükselti arttıkça bitki örtüsü kuşaklarında neden değişme görülür?

Geniş Yapraklı Ormanlar

Karışık Ormanlar

İğne Yapraklı Ormanlar

DağÇayırları

ÖSS SORULARI

2001 ÖSS 61. SORU

• Türkiye’de ki doğal bitki örtüsünü gösteren bir haritadan, aşağıdakilerden hangisiyle ilgili bilgi edinilebilir?

• A) Nüfus yoğunluğuyla

• B) Hayvancılıkta uygulanan yöntemlerle

• C) Akarsu havzalarının genişliğiyle

• D) İklim tipleriyle

• E) Ulaşım olanaklarıyla

• Belirli bir bölgede yıl boyunca sıcaklık yüksek, sıcaklık farkı az, bulutluluk ve nem oranı fazladır.

• Bu bilgilere dayanarak, bu bölgeyle ilgili aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz?

• A) Bitki örtüsü gürdür• B) Ortalama yükseltisi fazladır• C) Kimyasal çözünme görülür• D) Akarsu debileri yüksektir• E) Yıllık ortalama yağış miktarı fazladır

2003 ÖSS 68. SORU

• Bir ülkede yer alan X ve Y yörelerinde ormanların bir bölümü yangın nedeniyle tahrip olmuştur. Bu alanlar kendi haline bırakıldığında, X yöresinde orman bir süre sonra kendini yenilemiş, Y yöresinde ise yenileyememiş ve ağaçlandırma yapılması gerekmiştir.

• Buna göre, X ve Y yöreleri için aşağıdakilerden• hangisi kesinlikle doğrudur?

• A) X yöresinde nem oranı Y yöresindekinden fazladır.• B) X ve Y yörelerinin enlemleri farklıdır.• C) Y yöresinde akarsu ağı X yöresindekinden daha• sıktır.• D) Y yöresinin ortalama yükseltisi X yöresindekinden• fazladır.• E) X yöresinin yüzölçümü Y yöresininkinden büyüktür.

2004 ÖSS 70. SORU

• Yeryüzünün herhangi bir yerinde,yükseklere çıkıldıkça bitki örtüsü kutuplara yaklaşılıyormuş gibi değişikliğe uğrar.

• Türkiye ile aşağıdaki gözlemlerden hangisi , bu genellemeye bir örnektir?

2005 ÖSS 69. SORU

• A) Akdeniz iklimi görülen yerlerde ormanların tahrip edilmesiyle makilerin geniş yer kaplaması

• B) Kuzey Anadolu Dağları’nda 1000-1200 m den sonra geniş yapraklı ormanların yerini iğne yapraklı ormanlara bırakması

• C) Akdeniz iklimine özgü bazı bitki türlerinin Karadeniz Bölgesi’nin kıyı kesiminde de görülmesi

• D) Akdeniz ve Ege Bölgeleri’nde Tropik bitkilerin yetişebilmesi

• E) Torosların Kuzey ve Güney yamaçlarında orman üst sınırının farklı olması

2006 ÖSSSOSYAL-1 TESTİ

• S14. X bölgesinin doğal bitki örtüsü maki, Y bölgesinin doğal bitki örtüsü bozkırdır.

• Bu durum, X ve Y bölgelerinin aşağıdakilerin hangisi bakımından farklı olmasına bağlanabilir?

A) Düzlük alanların oranı B) Toprak türü C) Uygulanan tarım yöntemleri D) Yapılan hayvancılık türü E) İklim tipi