1

DUMLUPINAR ÜNİVERSİTESİMÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ

İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ

Dr. Uğur DAĞDEVİREN

2018-2019 GÜZ YARIYILI

2

2

3

İnşaat mühendislerinin mesleklerini icra ederken gerek

tasarım gerekse uygulama aşamasında vermiş oldukları tüm

kararlardan toplum ve çevre doğrudan ya da dolaylı olarak

etkilendiği gibi meslektaşları, işçileri, tesislerinin güvenliği ve

inşaat mühendisliği mesleğinin itibarı da etkilenmektedir.

Bu yüzden, inşaat mühendisleri verdikleri kararlarda çevreye

ve topluma karşı sorumluluklarını dikkate almak ve meslek

ahlakı kurallarına uymak zorundadır.

4

“Meslek etiği” ya da kısaca “ETİK” olarak da bilinen meslek

ahlakı;

“Çeşitli meslek kolları arasında tarafların uyması veya

kaçınması gereken davranışlar bütünü” olarak tanımlanır.

İş etiği çeşitli toplumsal kurumlardan oluşmuş ve tıp etiği,

siyasal etik, bilimsel etik, hizmet etiği, mühendislik etiği gibi

kavramlar ortaya çıkmıştır. Bu kavramın ortaya çıkış amacı;

çalışma hayatında karar verme yetkisine sahip kişilerin

meslek alanında daha iyi gelişme sağlanması ve meslek

içinde bireye ve topluma karşı yükümlülüklerini yerine

getirmeye çalışmasıdır.

3

5

Örneğin;

Bir mühendisin çalıştığı firmanın sırlarını açıklamaması

gerekir, ancak bu firma gizli olarak çevreyi kirletiyorsa

mühendis halen sessiz mi kalmalıdır?

Bunlara benzer sayısız kritik kararlar vermek durumunda

kalan inşaat mühendisleri çevreye ve topluma karşı

sorumluluklarını bilerek hareket etmeli ve meslek ahlakı

kurallarına uymalıdır.

6

Dünyada mühendislikte etik kurallarının oluşturulmasıyla ilgili

ilk yazılı kurallar Amerikan Elektrik Mühendisleri Örgütü

tarafından çıkartılarak 1912 yılında kabul edilmiştir.

Mühendisler için ortak etik kural arayışları 1932'de başlamış

ve 1947 yılında “Etiğin Temel İlkeleri” kabul edilmiştir.

ABD’de Ulusal Profesyonel Mühendisler Örgütü (National

Society of Professional Engineers) tarafından 1954 yılında

kabul edilen "Mühendislerin Yemini" etik ilkelerin özü olarak

görülmektedir.

4

7

Avrupa’da, Fransa ve İngiltere’nin başını çektiği atılımlar

sonucunda etik kurallar 21. yüzyıldan önce tamamlanmıştır.

Türkiye’de ise 2003 yılında gerçekleşen Türk Mühendis ve

Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Kurultay’ında mühendis ve

mimarların mesleki etkinliklerinde göz önünde

bulundurmaları gereken değerleri, kararlarına kılavuzluk

edecek bir toplumsal sözleşmenin öğelerini vermek için

hazırlanan ve kabul edilen “TMMOB Mesleki Davranış

İlkeleri” mühendislik mesleği etik kodları anlamında ilk

ulusal belge niteliğindedir.

8

Bu ilkeler ülkemizde mühendislik etiği bilincini geliştirme

açısından atılmış önemli bir adım olmasına rağmen

mühendislerimiz tarafından pek bilinmeyen bu ilkelere karşı

gösterilen duyarlılık yabancı ülkelerin düzeyinde değildir.

Bu nedenle, meslek hayatına yeni atılan genç mühendislerin

bu ilkeleri esas alarak yetişmeleri ve mesleklerini icra

etmeleri ülke geleceği açısından büyük önem arz etmektedir.

5

9

NATİONAL SOCİETY OF PROFFESSİONALENGİNEERS (NSPE)

ULUSAL PROFESYONEL MÜHENDİSLERDERNEĞİ

10

Bu dernek; “Profesyonel Mühendis” unvanına sahip

mühendislerin kurmuş olduğu bir dernektir (1934).

Profesyonel Mühendis (Professional Engineer – P.E.) lisansı

alabilme koşulları genel olarak akreditasyon, iki aşamalı

yazılı sınav ve teknik sorumluluk taşıyan iş tecrübesi şartları

aranmaktadır. Bu şartları sağlayarak P.E. unvanını elde eden

mühendisler çeşitli ayrıcalıklar kazanır.

6

11

P.E. lisansını alıp NSPE’ye üye olan mühendisler 1954’ten

beri doktorların “Hipokrat Yemini”ne benzer olarak

mühendislik andı içmektedir.

Bu uygulamada mühendisler, kısaca, mesleki bilgi ve

becerilerini insanlığın refahını ve güvenliğini arttırmak ve

geliştirmek için kullanacaklarına, kar etme amacından önce

hizmete, kişisel çıkarlardan önce mesleklerinin onurunu

korumaya önem vereceklerine dair yemin etmektedir.

Bu yemini edenler kararlarında etiksel sorumluluk bilinci ile

hareket etmeyi taahhüt etmiş olurlar.

12

NSPE aynı zamanda etik kurallarının yorumlanması

amacıyla “NSPE Board of Ethical Review (Etik İnceleme

Kurulu)” adlı kurulu kurmuştur.

Bu kurula ikilemde kalan mühendisler, devlet görevlileri ya

da toplumdan bireyler isim vermeden başlarından geçen

vakayı anlatarak başvururlar.

Değişik bölgelerden seçilen 7 profesyonel mühendis kurul

üyeleri olarak önlerine gelen vakayı etik kurallar ışığında

inceler ve tartışır.

Bu süreçten sonra kurul yazılı bir rapor ile vakayı açıklar,

varsa yapılan etik kural ihlallerini belirtir, konuyla ilgili soruları

cevaplar ve bir sonuca varır.

7

13

NSPE Etik Temel Prensipleri; aşağıda 2 başlık altında

verilmiştir.

Mühendislerin mesleki görevini yerine getirirken uyması

gereken temel ilkeler:

1. Toplumun sağlık, güvenlik ve refahını her şeyden önce

tutmak;

2. Sadece yetkin oldukları alanda hizmet vermek;

3. Kamuoyuna objektif ve gerçekleri saptırmadan ifade

vermek, aldatıcı hareketlerden kaçınmak;

4. İşveren veya müşterilerinin sadık temsilcisi olarak hareket

etmek;

5. Mesleğinin şeref, itibar ve kıymetini arttırmak için

davranışlarında dürüst, etiksel ve sorumluluk sahibi

olmaya ve kanunlara uymaya özen göstermek.

14

Mühendislerin mesleki yükümlülükleri:

1. Mühendisler tüm ilişkilerinde en yüksek dürüstlük ve

karakter bütünlüğü standartlarına uyarak hareket

etmelidir.

2. Mühendisler her zaman toplumun çıkarlarını gözetmek

için gayret vermelidir.

3. Mühendisler toplumu aldatıcı her türlü davranış ya da

uygulamadan kaçınmalıdır.

4. Mühendisler hizmet verdikleri (yeni ya da eski)

müşterilerinin, işverenlerinin veya kamu kuruluşlarının iş

ilişkileri veya teknik süreçleri hakkında izin almadan gizli

bilgileri açıklamamalıdır.

8

15

Mühendislerin mesleki yükümlülükleri:

5. Mühendisler mesleki görevlerini yerine getirirken çıkar

çatışmalarının etkisi altında kalmamalıdır.

6. Mühendisler, başka bir mühendisin çalışmasının hakkını

vermeli ve çalışma sahibinin çıkarlarını gözetmelidirler.

7. Mühendisler, mesleğinde ilerleme kaydetmek için diğer

mühendisleri gerçeklerle bağdaşmayan ya da uygun

olmayan yöntemlerle eleştirmemelidir.

16

Mühendislerin mesleki yükümlülükleri:

8. Mühendisler, kötü niyetli veya haksızca, doğrudan veya

dolaylı, diğer mühendislerin istihdam, mesleki faaliyet,

görünüm ve mesleki itibarını zedelemeye

kalkışmamalıdır. Etik ihlali ya da yasal olmayan faaliyetler

yaparak suçlu olduklarını düşündüğü mühendisleri ilgili

delil ile birlikte uygun otoriteye şikayet etmelidir.

9. Mühendisler mesleki faaliyetleri için sorumluluk

üstlenmek zorundadırlar. Ancak, mühendislerin, ağır

ihmal görüldüğü hizmetler hariç, çıkarlarının başka bir

şekilde korunamadığı durumlarda tazminat yoluna

gidebilirler.

9

17

TÜRK MÜHENDİS VE MİMARLAR

ODASI BİRLİĞİ

Bu bölümün hazırlanmasında, aşağıda belirtilen makaleden yararlanılmıştır.

www.tedmer.org.tr/akademik_makaleler/nahit_kumbasar.pdf

18

Ülkemizde, "Mühendislik etiği", meslek odalarımız ve öğretim

kurumlarımızca düzenlenen toplantılarda ele alınmakta ve

irdelenmektedir. Yukarıda sözü edilen TMMOB Kurultayında

bu konunun öğretim planlarına alınıp yüksek öğretim

kurumlarınca ders olarak okutulması istenmiştir.

Mesleklerle ilgili etik kuralların önemli bir bölümü genel ahlak

kuralları içinde veya sadece «iyi insan olma» koşulları

içinde çözümlenebilecek sorunlarla ilişkilidir.

10

19

2003 yılında gerçekleşen Türk Mühendis ve Mimar Odaları

Birliği (TMMOB) Kurultay’ında kabul edilen "Mesleki Davranış

İlkeleri" ülkemiz için bir etik kurallar taslağı olarak düşünülebilir.

Mühendis ve mimarların mesleki sorumlulukları, mühendislik ve

mimarlık hizmetlerinin topluma, doğaya, çağımıza ve

geleceğimize olan etkileriyle doğrudan bağlantılıdır. Aşağıda yer

alan TMMOB Mesleki Davranış İlkeleri, mühendislerin ve

mimarların mesleki etkinliklerinde göz önünde bulundurmaları

gereken değerleri, kararlarına kılavuzluk edecek bir toplumsal

sözleşmenin öğelerini vermek için hazırlanmış ve kabul

edilmiştir. Mesleğimizle ilgili olay ve davranışları

değerlendirirken, kişisel değer yargılarına dayanmak yerine, bu

kurallardan hareket etmek daha uygun olacaktır.

20

“TMMOB Mesleki Davranış İlkeleri”

Mühendislerin ve mimarların;

1. Topluma karşı sorumlulukları

2. Doğaya ve çevreye karşı sorumlulukları

3. İşverene ve müşteriye karşı sorumlulukları

4. Mesleğe ve meslektaşa karşı sorumlulukları

5. Kendilerine karşı sorumlulukları

11

21

Topluma Karşı Sorumluluklar:

Mühendisler ve Mimarlar,

1. Mesleki bilgi, beceri ve deneyimlerini, toplumun ortak çıkarları; evrensel

insani kazanımların ve kültürel mirasın korunması ve insan refahının gelişimi

için kullanırlar. Toplumun sağlığı, güvenliği ve refahı için duymuş oldukları

sorumluluk her zaman kendi kişisel çıkarlarının, meslektaşlarının çıkarlarının

ya da mimar ve mühendisler topluluğunun çıkarlarının üstünde yer alır.

2. Kendilerinden istenen işin toplum ve çevre için ciddi bir tehlike yaratacağı

sonucuna varırlarsa ve bu konudaki mesleki yargıları işveren ya da müşteri

tarafından dikkate alınmıyorsa, görüşlerini işverene ya da müşterilerine yazılı

olarak bildirirler; sonuç alamamaları durumunda meslek örgütlerini ve

gerektiğinde yetkili makamları ve kamuoyunu bilgilendirirler.

3. Toplumun ilgi alanı içinde bulunan teknik konulardaki görüşlerini, raporlarını,

konuyu yerinde ve tam anlamıyla araştırmış, incelemiş ve yeterli bir bilgi ve

verilerle donanmış olarak, ticari ve kişisel kaygıları bir yana bırakarak, doğru,

tam ve nesnel bir biçimde açıklarlar.

22

Topluma Karşı Sorumluluklar:

4. İş yerlerinde işçi sağlığını korumak ve iş güvenliğini sağlamak için gerekli

önlemleri alırlar, iş yerlerinde çalışanları bu konularda bilgilendirirler.

5. İşverenleri, müşterileri, meslektaşları da dahil olmak üzere, toplumdaki

herkese adil, dürüst ve iyi niyetle davranırlar.

6. Ülkenin teknoloji ve mühendislik yeteneğinin yükselmesi için, teknolojinin,

teknolojinin uygun kullanımının ve potansiyel sonuçlarının toplum tarafından

anlaşılması için çaba gösterirler.

12

23

Doğaya ve Çevreye Karşı Sorumluluklar:

Mühendisler ve Mimarlar, doğayı ve çevreyi korumayı, onlara zarar vermemeyi,

uygulamalarının doğayla uyumlu olmasını sağlamayı mesleki sorumluluklarının

ayrılmaz parçası olarak görürler, doğal kaynakların ve enerjinin tasarrufuna özel

önem verirler.

24

İşverene ve Müşteriye Karşı Sorumluluklar:

Mühendisler ve Mimarlar,

1. İşveren/müşteriyle teknik konulardaki mesleki alışverişlerinde her zaman

güvenilir bir iş gören ya da vekil ya da danışman olarak ve işveren/müşterinin

çıkarları için, toplumun refah ve sağlığını ve güvenliğini tehlikeye atmaksızın,

mesleki beceri ve deneyimlerini sonuna kadar kullanarak, uygun ve düzgün

bir iş düzeyi ile çalışırlar.

2. İşverenleri ya da müşterileriyle olan iş ilişkilerini etkileyecek şekilde doğrudan

ya da dolaylı olarak herhangi bir armağan, para ya da hizmet ya da iş teklifi

kabul etmezler; başkalarına teklif etmezler, mesleki ilişkilerini geliştirmek

amacıyla siyasal amaçlı bağış yapmazlar.

3. İşverenin/müşterinin ticari ve teknolojik sırlarını izin almadan başkalarına

açıklamazlar, kişisel çıkarları için kullanmazlar.

13

25

Mesleğe ve Meslektaşa Karşı Sorumluluklar:

Mühendisler ve Mimarlar,

1. Mesleki etkinliklerini, tüm meslektaşlarının güvenini kazanacak bir biçimde ve

mesleğin saygınlığına azami özen göstererek sürdürürler.

2. Tüm meslektaşlarına saygıyla yaklaşırlar; meslektaşlarıyla haksız rekabet

içinde olmazlar ve astlarının gelişimi için özel çaba harcarlar, onlara yardımcı

olurlar, telif haklarına ve özgün çalışmalara saygı gösterirler, çalışmalara

katkıları ve katkıda bulunanları belirtirler.

3. Yalnızca yeterli oldukları alanlarda mesleki hizmet verirler; hizmetlerini

etkileyebilecek diğer uzmanlık alanlarındaki yetkililerin görüşlerine

başvururlar, disiplinler arası ortak çalışmayı özendirirler.

26

Mesleğe ve Meslektaşa Karşı Sorumluluklar:

4. Mesleki görev, yetki ve sorumluluklarını, sadece zorunlu durumlarda ve ehil

olan meslektaşlarına devrederler.

5. İşlerini yalnızca kendilerine tanınmış mesleki görev, yetki ve sorumluluk

çerçevesinde yaparlar, yalnızca resmi olarak hak kazanmış oldukları sıfat ve

unvanları kullanırlar.

6. Bu mesleki davranış ilkelerine aykırı davrananlara yardımcı olmazlar, onların

etkinliklerinin içinde yer almazlar, onları uyarırlar, bu konuda meslek

örgütleriyle işbirliği yaparlar; bu ilkelere uygun davrananları bütün güçleriyle

desteklerler.

7. Meslek örgütlerinin etkinliklerine aktif olarak katılmaya çaba gösterirler, onları

desteklerler, mesleğin gelişmesine katkıda bulunurlar.

14

27

Kendilerine Karşı Sorumluluklar:

Mühendisler ve Mimarlar,

1. Mesleki bilgilerini güncelleştirirler, kültürlerini ve mesleki yeterliliklerini

geliştirirler.

2. Mesleki etkinliklerine ilişkin olarak meslektaşlarının dürüst ve nesnel

eleştirilerini dikkate alırlar, gerektiğinde kendileri de eleştirmekten

kaçınmazlar.

3. Birlikte çalıştığı insanları anlamaya, çok kültürlü çalışma ortamlarına uyum

sağlamaya çalışırlar.

28

Bana verilen Mühendislik ünvanına daima layık olmaya;

onun bana sağladığı yetki ve yüklediği sorumluluğu bilerek,

hangi şartlar altında olursa olsun,

onları ancak iyiye kullanmaya;

yurduma ve insanlığa yararlı olmaya,

kendim ve mesleğimi maddi ve manevi alanlarda

yükseltmeye çalışacağıma

namusum ve şerefim üzerine yemin ederim.