Doelenboek LWC – Het Esveld - zonnebloemschool.nl · Web viewGeeft aan wat hij mooi, ... Benoemt...

Doelenboek LWC – Het Esveld

2Doelenboek LWC – Het Esveld 2010

Inhoudsopgave blz 2

Profiel 1 – Repro Administratie & DetailhandelProfiel 2 – Onderhoud tuin & terrein – DierverzorgingProfiel 3 – Horeca – Zorg- en DienstverleningProfiel 4 – Techniek – Industrieel WerkSociale Competentie (sociaal gedrag STIP) blz 3Leren leren (werkhouding en aanpakgedrag) blz 8Omgaan met Media blz 11Taal Profielen blz 13De Leeslijn (Nederlandse taal) blz 21Rekenen Profielen blz 24Oriëntatie op ruimte (mens en wereld) blz 29Oriëntatie op tijd blz 34 Oriëntatie op Natuur en Techniek blz 36Wonen en vrije tijd blz 42AVAT - Stagetraining (Werken) blz 48AVAT - Begeleide Stage (Werken) blz 50Modulair – Dieren blz 52Modulair – E.H.B.O. blz 56Modulair – Fietstechniek blz 57Modulair – Houtbewerking blz 60Modulair – ICT blz 63Modulair – Kas / Tuin blz 65Modulair – Klussen blz 69Modulair – Koken & Catering blz 72Modulair – Metaal blz 75Modulair – Repro/Administratie blz 78Vrijetijdsbesteding blz 82Bewegingsonderwijs blz 89Overzicht van Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap blz 92


Sociale Competentie - Sociaal Gedrag STIP

1. Jezelf kennen en waarderen2. Goed voor jezelf zorgen3. Omgaan met gevoelens4. Aardig zijn voor en rekening houden met de ander5. Positieve relaties6. Omgaan met de taak7. Gesprek- en luistervaardigheden

1 Jezelf kennen en waarderenReageert op zijn naam 01Wijst zijn ouders en medeleerlingen aan (in het echt en op een foto) 01Kijkt blij en trots na een succeservaring 01Kiest na hints (over grootte, zwaarte) uit twee voorwerpen het voorwerp dat te tillen is 01Richt zijn aandacht op dezelfde activiteit als een andere leerling 01Kijkt, luistert, voelt, proeft en ruikt gericht naar en aan een voorwerp 01Reageert op een prettige of onprettige ervaring 01Geniet bij het zien en beleven van blijdschap door lachen, zingen of huppelen 01Wijst een lichaamsdeel aan en laat zien wat hij er mee kan 01Geeft aan of iets nat of droog is 02Geeft aan dat hij handen en armen heeft en toont op verzoek hiermee één of meer (sociale) functies02

Geeft van zichzelf aan of hij een jongen of meisje is 02Benoemt de namen van zijn eventuele broers en zussen 02Geeft op verzoek zijn mening over zijn eigen voorkeur 02Kiest uit twee of meer dagelijkse activiteiten wat hij leuk vindt om te doen 02Doet zelf wat hij zelfstandig kan en vraagt meestal hulp wanneer dat nodig is 02Toont zijn prestatie aan anderen en laat, nadat hij complimenten krijgt, zien dat hij trots is 02Uit actief en/of passief zijn gevoelens en wijst naar de aanleiding 02Maakt verbaal of non-verbaal duidelijk hoe oud hij is 03Kiest een activiteit en nodigt hier een leerling voor uit in opdracht van een volwassene 03Kiest gepaste kleding voor een dagelijkse situatie 03Vertelt dat hij lief is of iets goed kan 03Zet door zodra hij een fout maakt na aansporing van een volwassene 03Laat met trots zien wat hij kan 03Geeft aan wanneer hij gevoelens van angst ervaart 03Geeft aan welke situaties gevoelens bij hem op kunnen wekken (bang, blij) 03Geeft aan hoe hij zich voelt en dat een ander niet perse hetzelfde voelt 03Herkent op de tast wat iets is en controleert of zijn waarneming juist is (door kritisch te kijken) 03Geeft aan dat hij benen en voeten heeft en toont op verzoek één of meerdere functies ervan 03Vertelt hoe oud hij is 05Vertelt over gebeurtenis die hij heeft meegemaakt 05Geeft aan wat hij mooi, leuk of lekker vindt wanneer hiernaar gevraagd wordt 05Kiest geschikte kleding voor een situatie 05Kiest een haalbare taak uit de keuze tussen een niet-haalbare en een haalbare taak 05Is blij wanneer hij slaagt en neemt complimenten in ontvangst 05Geeft aan wat hij kan en moeilijk vindt bij een dagelijkse redzaamheidstaak 06Toont een ander met trots wat hij geleerd heeft 06Benoemt lichamelijke verschillen tussen jongens en meisjes 07Vertelt dat hij/zij in de puberteit lichamelijke veranderingen zal doormaken 07Herkent zijn specifieke en meer complexe gevoelens 07Vertelt wat voor geloof hij heeft 08Vertelt wat voor nationaliteit en afkomst zijn ouders en hijzelf hebben 08


Beleeft zijn lichamelijkheid en die van anderen als vanzelfsprekend 09Reageert adequaat op kritiek of correctie en doet er iets mee 09Heeft zelfvertrouwen doordat hij trots is op wat hij kan 09Vertelt wat seks is 09Geeft aan welk aandeel hij heeft gehad bij een probleem/gebeurtenis 10Accepteert dat de ander een andere overtuiging kan hebben 10Handelt naar zijn geloof/overtuiging 10

2 Goed voor jezelf zorgenWast zijn handen 01Geeft aan wat hij wil hebben of wil doen (keuze uit twee of drie dingen) 01Geeft aan of iets eetbaar is en of hij het lekker vindt door te kijken, ruiken of te proeven 01Poetst zijn tanden in opdracht van een volwassene 02Herkent een onprettige situatie en trekt zich eruit terug 02Weigert uit zichzelf een onredelijk verzoek 02Kiest uit twee voorwerpen het voorwerp waar hij bij kan 03Geeft tijdens het eten aan wat hij wel en niet aan kan 03Vraagt uit zichzelf om een pleister of een andere medische handeling 03Zegt het de ander als deze onaardig tegen hem is 05Geeft aan wanneer een taak voor hem te moeilijk is 05Verzorgt zijn eigen haren na aansporing van een volwassene 05Zegt ‘nee’ tegen een onredelijk verzoek, ook na aandringen 06Komt voor zichzelf op bij ongewenste intimiteiten (nee zeggen, weglopen) 06Geeft aan of hij een activiteit alleen of samen wil doen en met wie 06Geeft aan wat hij wil hebben of doen 06Geeft op een gepaste wijze kritiek 06Besteedt tijd aan leuke dingen, zoals een hobby 07Eet en drinkt goed (voldoende, gezond, volgens dieet, regelmatig) 07Wast zichzelf en trekt na aansporing van volwassene schone kleding aan 07Poetst zijn tanden, verzorgt haren na aansporing van een volwassene 07Toont verschil in omgang met familie, vrienden, kennissen, collega’s en vreemden 08Komt voor zijn eigen mening uit 09Heeft een juiste lichaamshouding (zitten, lopen en tillen) 09Vermijdt zaken, die slecht zijn voor de gezondheid: alcohol, drugs, roken, gokken 09Zorgt voor voldoende lichaamsbeweging 09Gebruikt deodorant 10Neemt voldoende frisse lucht 10Gebruikt medicijnen volgens voorschrift 11Slaapt voldoende en neemt genoeg rust en ontspanning 12

3 Omgaan met gevoelensToont blijdschap door springen, juichen of klappen zonder anderen daarmee vervelend te storen 02Vertelt dat anderen dezelfde gevoelens kunnen hebben als hijzelf 03Verwoordt en uit zijn gevoelens van verdriet en vraagt om te troosten 03Uit zijn gevoelens van boosheid op een gewenste manier en zet zich erover heen 03Doet een ander geen pijn en maakt geen dingen kapot 04Geeft aan of een andere leerling zich boos, blij, bang of verdrietig voelt 04Reageert na voordoen op een blij, verdrietig, boos of angstig gevoel van een ander 04Deelt zijn trotse gevoel met anderen (blijdschap tonen) 05Doet iets voor of geeft iets aan iemand van wie hij houdt 05Zorgt ervoor dat hij alleen is wanneer hij daar behoefte aan heeft 06Geeft op een gewenste manier aan dat hij behoefte heeft aan aandacht of gezelschap 06Toont medeleven, bijvoorbeeld door troosten (kan zich in de gevoelens van anderen verplaatsen) 06Geeft adequaat aan dat hij zich wel of niet prettig voelt 07Brengt zijn gevoelens onder woorden 07Vertelt dat anderen dezelfde gevoelens kunnen hebben en kan deze waarnemen 07Geeft een ander gelegenheid zijn gevoelens te uiten 07


Kan tegen zijn verlies 07Uit gevoelens van verlegenheid en onzekerheid op adequate wijze 07Uit gevoelens van jaloezie op adequate wijze 07Gaat adequaat om met gevoelens van verliefdheid 09Gaat adequaat om met gevoelens van verlegenheid 09Valt een ander niet lastig met zijn verliefdheid / seksuele gevoelens 09Gaat adequaat om met gevoelens van verlies en rouw 09Geeft aan wanneer hij behoefte heeft aan privacy 09Kan aangeven wanneer hij behoefte heeft aan privacy 09Houdt zich voldoende in bij de neiging tot schelden en vloeken 09Gaat adequaat om met gevoelens van nervositeit, onrust: heeft geduld 09Vertrouwt de juiste mensen: luistert naar diegene die anderen als betrouwbaar aanwijzen 09Kent en gebruikt een oplossing om negatieve spanning kwijt te raken 10Geeft niet te snel op: gaat om met gevoelens van frustratie en onmacht 10Vertelt waarom hij eerlijk moet zijn 10Is eerlijk in situaties waarin dit moet 10Deelt ervaringen/gevoelens met een vertrouwd persoon 10Signaleert zelf dat er ruzie dreigt 10Gaat adequaat om met gevoelens van schaamte 11Komt voor zichzelf op bij ongewenste intimiteiten door dit te melden 12Gaat adequaat om met gevoelens van schuld en spijt 12Gaat adequaat om met gevoelens van eenzaamheid 12Gaat adequaat om met gevoelens van haat 12

4 Aardig zijn voor en rekening houden met de anderTroost iemand of stelt iemand op zijn gemak (een aai of kus) 03Biedt een ander materiaal aan in opdracht van een volwassene 03Houdt zich aan regels rond boeren, niezen en hoesten die thuis en in de klas gelden 04Is beleefd (bedankt als hij iets krijgt, maakt excuses) 04 Helpt op de juiste manier een andere leerling 04Gaat bij ruzie naar volwassene en gebruikt geen verbaal of lichamelijk geweld 05Biedt zijn excuses aan 05Troost op eigen initiatief een verdrietige medeleerling 05Helpt op eigen initiatief een medeleerling waar dit wenselijk is 06Vertelt wat liegen en eerlijk zijn is 07Stoort anderen niet 07Komt voor een ander op 07Wacht op iemand 07Geeft een compliment 07Neemt een boodschap aan en geeft deze duidelijk over in een rustige situatie, (zoals tijdens een les)07

Toont interesse voor de ander 09Luistert naar de ander als deze zijn gevoelens kenbaar maakt 09Houdt rekening met de gevoelens van de ander 09Biedt de ander zijn luisterend oor aan 09Houdt rekening met eigenschappen en wensen van bekenden 09Heeft respect voor de gevoelens van een ander 12Vertelt over enkele gebruiken, gewoonten en feesten van andere religies en volken 12Accepteert dat ieder andere gewoonten heeft (bijvoorbeeld geen varkensvlees eten, bidden, bepaalde kleding dragen) 12

5 Positieve relatiesHerkent en kent de naam van bekenden (wijst de juiste persoon aan) 01Noemt ouders (papa, mama) broers, zussen en vriendjes bij de naam 02Beeldt uit of vertelt of wat ruzie is 04Vraagt bij spel of hij mee mag doen 04Blijft rustig bij een conflict 05


Heeft positief contact met medeleerlingen 05Vertelt dat en waarom hij ruzie heeft of wanneer anderen ruzie hebben 05Vraagt bij ruzie advies aan een volwassene en voert dit uit 05Noemt de naam van een bekende in een functionele situatie (“van wie is dat?”) 06Geeft aan of hij een persoon wel of niet kent 06Doet een voorstel aan een medeleerling voor een gezamenlijke activiteit 06Onderneemt iets met een medeleerling en heeft daarbij weinig sturing nodig 06Zoekt en kiest een oplossing voor een (dreigend) conflict 08Voert een oplossing uit bij (dreigende) conflicten 08Bekijkt of de ruzie goed is opgelost of is voorkomen 08Maakt onderscheid tussen wat iemand als grapje bedoelt of echt meent 08Kent bepaalde eigenschappen en wensen van bekenden 08Maakt onderscheid tussen de werkelijkheid en een verzonnen wereld 08Maakt een grapje of heeft plezier met anderen 09Doet een voorstel om samen iets te ondernemen 10Overlegt met een ander 11Zegt een afspraak tijdig af of verzet deze 11Maakt afspraken over wie wat doet (in het huishouden) en houdt zich hieraan 11Praat met iemand over iets dat ze samen hebben meegemaakt 11Praat met een vertrouwd iemand over zijn seksuele gevoelens 11Gedraagt zich in situaties waarin geen expliciete regels zijn genoemd 11Spreekt een ander er op aan als deze zich niet aan de afspraak houdt zonder ruzie te maken 12Praat met een vertrouwd iemand over zijn (positieve en negatieve) seksuele ervaringen 12Maakt samen met een ander een plan 12

6 Omgaan met de taakVraagt op eigen initiatief hulp van de leerkracht 02Gaat zorgvuldig met materiaal om 02Deelt materiaal met een ander 04Wacht op zijn beurt in een spelsituatie 04Luistert en kijkt naar de uitleg van een opdracht 04Voert een opdracht uit als dit wordt gevraagd 04Doet wat de leerkracht hem persoonlijk of in een klein groepje vraagt 04Ruimt zijn spullen netjes op na een werkje 04Begint op tijd aan een taak 04Begint zelfstandig aan een bekende taak 04Maakt kenbaar dat hij hulp nodig heeft 04Wacht uit zichzelf enkele minuten om hulp wanneer de leerkracht in gesprek is 05Zet op eigen initiatief door wanneer een taak niet meteen lukt (probeert de taak nogmaals uit te voeren)06

Wacht rustig totdat de leerkracht aangeeft dat hij aan de beurt is 06Wacht met hulp vragen tot een geschikt moment 06Maakt een taak af binnen de beschikbare tijd 08Controleert zijn taak 08Voert een taak zelfstandig uit met visuele ondersteuning bij de handelingen (picto’s of geschreven) 08Voert op eigen initiatief een taak nogmaals uit 08Luistert naar een voorstel of een idee van de ander 08Vertelt wat een afspraak is 09Houdt zich aan afspraken (Doet wat hij belooft, komt op tijd wanneer dit van toepassing is) 09Is beleefd en toont respect voor gezaghebbende 09Vertelt dat er meerdere manieren zijn om met dingen om te gaan/zaken aan te pakken 10Maakt een afspraak 10Reageert adequaat op een opdracht of correctie van een gezaghebbende 10Vertelt wanneer regels gelden 11Maakt bewust keuzes in vrijetijdsbesteding en in werk 12

7 Gesprek- en luistervaardigheden


Loopt niet weg als er tegen hem gesproken wordt 01Imiteert geluiden of gebaren 01Zit of staat een minuut stevig in een één-op-één-situatie 02Spreekt duidelijk 02Kijkt de ander aan als die spreekt 03Ziet en begrijpt opvallende bewegingen bij simpele uitdrukkingen zoals ‘hallo’ en ‘lekker’ 04Praat niet door het verhaal van een ander heen 04Steekt zijn vinger in de lucht en wacht tot hij de beurt krijgt om antwoord te geven 04Maakt contact met de ander en vraagt of hij iets mag vertellen 04Brengt duidelijk onder woorden wat hij wil weten 04Wacht een minuut tot de leerkracht vrij is om een vraag te stellen 05Onthoudt een enkelvoudige boodschap en geeft deze door 05Geeft een boodschap aan de juiste persoon door 05Schat tijdens een kringgesprek in op welk moment hij kan antwoorden 06Zegt “Ik weet het niet” wanneer hij een antwoord niet weet 06Geeft aan wanneer er een onduidelijkheid is door een vraag uit te spreken 06Schat in op welk moment hij een boodschap kan doorgeven 08Stelt een vraag op het juiste moment tijdens een kringgesprek 08Geeft adequaat aan dat hij iets wil vertellen en schat het moment in waar-op dit kan (tijdens een kringgesprek) 08Kijkt de ander aan en laat de ander uitspreken tijdens een kringgesprek 08Spreekt duidelijk tijdens het kringgesprek 08Antwoordt op een vraag en laat op adequate wijze weten dat hij het antwoord weet 08Bekijkt of de ruzie goed is opgelost of is voorkomen 08Wijkt niet van het gespreksonderwerp af 10Houdt de lijn van zijn verhaal vast 12


Leren leren: Werkhouding en aanpak gedrag

1. Taakaanpak2. Reflectie op werk3. Hulp vragen4. Zelfstandig (door)werken5. Samenwerken

1 TaakaanpakPakt een voorwerp in opdracht van de leerkracht 01Zet een voorwerp terug in opdracht van de leerkracht 01Volgt de betekenis op van een verwijzer na een aanwijzing van de leerkracht (voorwerp, picto, foto) 02Zet een voorwerp terug op de juiste plek 02Gaat zorgvuldig met materiaal om 03Luistert en kijkt naar de uitleg van een werkopdracht 03Wijst aan waar hij moet beginnen 03Geeft aan dat hij klaar is met een taak (puzzel, werkblad) 03Begint zelfstandig te werken aan een bekende taak 04Begint direct na de uitleg met zijn taak 04Herhaalt de opdracht die hem is gegeven (wat ga je nu doen?) 04Pakt zijn spullen in opdracht van de leerkracht 05Ruimt zijn spullen op de juiste plek op in opdracht van de leerkracht 05Begint aan een taak pas na de gehele instructie van de leerkracht 05Werkt van links naar rechts en van boven naar onder 05Durft een onbekende taak te beginnen 05Herhaalt een eenvoudig 3-stappenplan 05Bedenkt welke spullen nodig zijn voor een taak en verzamelt deze 06Kijkt hoe de leerkracht een taak aanpakt, en neemt deze aanpak over 06Voert alle delen van een taak volgens een eenvoudig stappenplan uit (slaat niets over) 06Maakt een korte opdracht af 06Voert twee taken achter elkaar uit 07Plant met hulp van de leerkracht, twee verschillende taken vanuit 1 vakgebied 07Controleert na een verwijzer aan het einde van de taak of alles is uitgevoerd (of ingevuld) 07Voert drie taken achter elkaar uit 08Bedenkt en vertelt hoe hij de taak gaat aanpakken (maakt een eigen stappenplan) 08Controleert aan het einde van de taak of alles is uitgevoerd (of ingevuld) 08Controleert of zijn werk aan één vooraf gestelde concrete eis voldoet (aantal, grootte) 08Plant met hulp van de leerkracht het eigen werk voor twee uur voor verschillende taken 09Verzamelt en ruimt tussendoor spullen (op) voor meerdere taken 09Controleert tijdens de taak of alles wordt uitgevoerd (of ingevuld) 09Kiest uit twee manieren om een taak aan te pakken de beste manier 09Kijkt hoe medeleerlingen de taak aan-pakken en neemt de strategie over 09Verbetert de manier waarop hij een taak uitvoert nadat hem getoond of verteld is hoe dat moet 09Plant met hulp van de leerkracht, het eigen werk voor een dagdeel voor verschillende taken (taal, techniek) 10Maakt een eigen stappenplan over hoe hij een grote taak uitvoert 10


Zet aan de hand van een taakbeschrijving alle benodigde spullen voor de hele taak klaar (recept, schoonmaakwerk) 10Zoekt bij een fout naar een oorzaak (cake is mislukt, oven te hoog) 10Controleert of zijn werk aan één vooraf gestelde kwaliteitseis voldoet (helemaal glad) 10Stelt zichzelf een doel qua tijd van een bekende taak (hoeveel werk in een uur) 11Houdt bij meerdere taken het overzicht van wat wanneer moet gebeuren (agenda, actielijstje) 11Kijkt na een taak of hij alles goed heeft gedaan en herstelt fouten 11Loopt naar begeleider toe voor nieuwe taak wanneer taak is afgerond 11Controleert of zijn werk aan meerdere vooraf gestelde eisen voldoet 11Geeft aan wat hij wel en niet verwacht te kunnen 11Stelt zichzelf een doel qua tijd (hoeveel werk in een uur) 12Stelt prioriteiten wanneer er meerdere dingen tegelijk moeten gebeuren 12Bedenkt zelf hoe een echte werktaak moet worden voorbereid en uitgevoerd 12Stelt zijn vooraf gemaakte stappenplan bij tijdens het werk 12Vertrouwt zichzelf om alle onbekende taken na uitleg zelfstandig en met succes uit te voeren 12

2 Reflectie op werkVertelt aan de hand van een foto wat hij eerder heeft gedaan 04Is trots op een taak die hij heeft afgerond 04Geeft aan wat voor taak hij leuk vindt om te doen 05Geeft aan wanneer een taak voor hem te moeilijk is 05Geeft aan welke onderdelen van een taak hij leuk vond om te doen 06Geeft aan wat hij kan en moeilijk vindt bij een bekende taak 06Is betrokken bij het nabespreken van eigen werk 07Zoekt een fout op als de leerkracht vraagt nog eens goed te kijken 07Vertelt na afloop van een taak wat hij heeft gedaan 08Beoordeelt achteraf met hulp van stappenplannen, alle deelstappen van de gemaakte taak 08Beoordeelt de kwaliteit van de gemaakte taak (goed, bijna goed, niet goed) 08Beoordeelt achteraf alle deelstappen van de gemaakte taak 09Vertelt waarom de taken die hij uitvoert belangrijk zijn om te leren 09Onderbouwt zijn mening over de kwaliteit van de gemaakte taak (goed, omdat) 09Vertelt in een paar stappen hoe hij zijn taak heeft aangepakt 09Reageert zonder boos te worden op kritiek op zijn werk 10Kijkt naar en praat over overeenkomsten en verschillen tussen eigen en andermans werk 10Vertelt wat er beter ging dan de vorige keer (stelt vorderingen bij zichzelf vast) 10Vertelt waarom iets fout is gegaan 10Achterhaalt verschillende oorzaken voor succes of falen 11Beoordeelt de kwaliteit van zijn eigen werk schriftelijk (portfolio) 11Vertelt of hij zijn eigen gehanteerde planning moet bijstellen of niet (sneller, beter) 12

3 Hulp vragenVraagt de leerkracht om hulp als hij niet verder kan 03Vraagt hulp aan verschillende bekende volwassenen in een bekende omgeving (overblijfkracht, andere leerkracht) 04Hanteert de afgesproken regel om hulp te vragen (vinger opsteken, naar tafel van leerkracht lopen) 04Wacht rustig enkele minuten op hulp wanneer de leerkracht heeft aangegeven dat hij zo komt 05Wacht rustig totdat de leerkracht aangeeft dat hij aan de beurt is 05Brengt duidelijk onder woorden wat hij wil weten 06Wacht rustig enkele minuten om hulp te vragen wanneer de leerkracht in gesprek is 06Vraagt een medeleerling om hulp als hij niet verder kan 07Schat in wanneer iemand om hulp gevraagd kan worden en wanneer je moet wachten 07Vraagt van te voren uitleg wanneer de taak niet duidelijk is 08Geeft aan dat hij een uitleg niet begrijpt 08Vraagt onbekende volwassenen om hulp in een bekende situatie 08Vraagt onbekende volwassenen om hulp in een onbekende situatie 09Geeft aan wat hij in een uitleg niet begrijpt 10


4 Zelfstandig (door)werkenWerkt 2 tot 3 minuten zelfstandig aan een taak 03Beseft tijdens een taak dat hij een probleem heeft (blad is vol) 03Zet door nadat hij een fout heeft gemaakt na aansporing van een volwassene 04Maakt een bekende taak zelfstandig af (puzzel, kleurplaat) 04Praat niet tijdens uitvoeren van een taak als dit hem gevraagd wordt 04Werkt 5 minuten zelfstandig aan een taak 04Maakt een korte, voorgestructureerde opdracht af zonder te stoppen 05Werkt 10 minuten zelfstandig aan een bekende taak 05Voert een bekende, steeds terugkerende taak zelfstandig uit 06Vertelt in welke tijd een taak af moet zijn (kleurenklok, time-timer) 06Maakt taken af die hij niet leuk vindt 06Zoekt een oplossing of ander werk als hij vastloopt (wachtwerkje, stuk over slaan) 06Maakt voorgestructureerde opdrachten zonder te stoppen af (alles ligt klaar) 07Probeert de taak nog een keer wanneer deze de eerste keer niet lukt 07Wil een taak afmaken tot het helemaal klaar is 07Lost een klein materiaalprobleem op zonder anderen te storen (potlood, slijpen, achterkant van vel) 07Werkt harder door om een taak af te krijgen als de leerkracht dit aangeeft 08Maakt een langdurige opdracht af als daar af en toe aanwijzingen voor worden gegeven 08Werkt een half uur zelfstandig aan een taak 08Beoordeelt een oplossing die hij of een klasgenoot vindt op bruikbaarheid 08Kiest een andere oplossing wanneer de gekozen manier niet werkt 09Volgt een stappenplan (in picto’s of geschreven) om een grotere taak uit te voeren 09Geeft aan op welk gebied een probleem zich voordeed en welke oplossing gekozen is (bij materiaal, taak of samenwerking) 09Schakelt soepel wanneer een ander onverwacht zijn taak wijzigt 10Voert nieuwe werkzaamheden uit zonder tegensputteren 10Blijft vriendelijk als hij lang achter elkaar moet werken 10Zet zich langere tijd in voor werk dat hij niet leuk vindt / dat niet lukt (houdt stage vol) 10Kiest uit diverse oplossingen de beste 10Houdt zelf de tijd in de gaten om op tijd het werk af te krijgen 11Werkt netjes en / of snel afhankelijk van de eisen die aan de taakuitvoering gesteld worden 11Slaat een deel van het werk over als ze niet verder kunnen en gaat vervolgens verder (indien mogelijk)11

Kiest een andere oplossingsstrategie als de bedachte strategie niet werkt 11Begint aan een volgende taak waarvan hij weet dat hij deze zelfstandig mag en kan doen 12

5 SamenwerkenVoert met een medeleerling een opdracht uit 06Helpt uit eigen initiatief anderen bij het uitvoeren van een taak (even helpen tillen) 07Werkt langere tijd samen met medeleerlingen bij het uitvoeren van een gezamenlijke opdracht 08Accepteert dat hij een minder leuk deel van een grote groepsopdracht moet doen (tafels schoonmaken bij het opruimen van de klas) 09Voert zonder aansporing zijn deel van de taken uit bij het samenwerken met een medeleerling/collega09

Maakt met medeleerlingen een taakverdeling en neemt hierbij ook minder leuke taken op zich 10Doet aan een ander voor hoe de taak gedaan moet worden 10Luistert naar een ervaren collega wanneer samen een taak moet worden uitgevoerd 11Helpt uit zichzelf een ander die hulp nodig heeft bij het uitvoeren van een taak 11Maakt afspraken over wie wat doet en houdt zich hier aan 12Vertelt een collega waarmee hij samenwerkt dat deze een taak nog moet doen 12Geeft aanwijzingen aan iemand die het niet goed doet 12


Omgaan met media

2. Televisie en video/DVD (alleen Pr. 1)3. Telefoon (alleen Pr. 2,3,4)4. Relevantie informatie zoeken en gebruiken 5. Alfabet gebruiken (alleen Pr. 1)

2 Televisie en video / DVDZet de school tv aan en uit 02Wisselt op de tv van kanaal (met of zonder afstandsbediening) 03Zet een televisie harder of zachter 04Herkent de verschillende zenders 05Benoemt zijn favoriete dvd/video 05Benoemt zijn favoriete tv-programma’s 06Zet een video/dvd recorder aan en uit 07Kiest één programma om naar te kijken 07Zet een videoband/dvd aan en stopt deze weer met een afstandsbediening 08Herkent de zendersymbolen op de tv en de tv-gids 08Wisselt een videoband/dvd 09Kent verschillen tussen programma’s (kinderprogramma’s en programmá voor volwassen) 09Leert de kijkwijzersymbolen 10Spoelt een videoband/dvd verder of terug 10Neemt een programma op met de recordknop 11Stelt de video in om een programma dat nog moet komen op te nemen (datum, tijd en net) 12Drukt juiste cijfercombinaties in om pagina’s te wisselen op teletekst 12

3 TelefoonHoudt de hoorn van een speelgoedtelefoon bij zijn oor 01Drukt nummers in op een speelgoedtelefoon en houdt de hoorn bij zijn oor 02Herkent het geluid van de telefoon 02Herkent een telefoon in alle vormen, kleuren, afmetingen, namaak of echt 03Belt en spreekt door de hoorn met een speelgoedtelefoon (iemand in dezelfde ruimte) 04Spreekt met een ander door een echte telefoon 05Drukt aangewezen nummers in op een echte telefoon 05Herkent de kiestoon en de ingesprektoon 05Herkent een bekende aan zijn naam en zijn stem en houdt een kortgesprek aan de telefoon 06Neemt de telefoon op met “hallo” en zijn naam 06Houdt er rekening mee dat degene aan de andere kant van de lijn niet kan zien wat hij ziet 06Laat de ander uitpraten 07Belt een bekende op en zegt hallo/goede morgen, middag, avond en zijn naam 07


Legt de hoorn naast de telefoon als er iemand gehaald/ geroepen moet worden 07Zet een mobiele telefoon aan en uit 07Vraagt met wie hij spreekt 08Vraagt beleefd “wat zegt u” als het onduidelijk is 08Zegt beleefd “een ogenblikje alstublieft ik haal even iemand” als iemand gehaald moet worden 08Vertelt dat bellen geld kost en je niet te lang mag bellen 08Belt een bekende op met het gebruik van snelkeuzenummers 09Gebruikt de menu’s van een mobiele telefoon 09Stuurt een sms met mobiele telefoon 09Tikt een telefoonnummer van schrift in op de telefoon 09Voert een door de telefoon gegeven opdracht uit 09Luistert een antwoordapparaat/ voicemail af 09Zoekt een nummer op in een eigen telefoongids en belt (op eigen initiatief) een bekende op 10Geeft een door de telefoon gestelde vraag door aan de juiste persoon 10Spreekt een voice-mail of antwoordapparaat in na de piep 10Belt een bekende op om een vraag te stellen 10Neemt de telefoon op met “hallo”, zijn naam en de naam van de school 10Laadt een mobiele telefoon op voordat de telefoon leeg is 11Verbindt de telefoon door aan de juiste persoon in een (school)centrale 11Zet een gesprek in de wacht en meldt dit aan de beller 11Zet een mobiele telefoon uit en aan met zijn pincode 11Vertelt het verschil tussen zakelijke en privé-gesprekken 12Zoekt een nummer op in de telefoongids 12Vult het beltegoed op een mobiele telefoon aan 12

4 Relevante informatie zoeken en gebruikenHerkent logo’s van bekende bedrijven/merken (Mac Donalds, Albert Heijn) 03Volgt de picto’s en signaalwoorden in de school 04Herkent pijlen en veelvoorkomende logo’s (wc, uitgang) in openbare gelegenheden 05Herkent wegwijsborden langs de weg en straatnaamborden in een straat 06Zoekt in tijdschriften en kranten plaatjes voor een werkstuk of voor vrije tijd 07Zoekt in folders de prijs op bij speelgoed/ artikelen die hij leuk vindt 07Herkent een genoemde plaats- of straatnaam op een wegwijsbord 07Leest in zijn agenda welke activiteiten er bij een datum staan 08Zoekt een passende kaart uit bij een gebeurtenis (geboorte, beterschap, verjaardag) 08Vindt in een simpele index (rond 10 woorden) een onderwerp 09Bekijkt nieuwtjes op een favoriete internet- of krantenpagina (voetbalpagina, kinderpagina) 09Maakt in de bibliotheek onderscheid tussen informatieve en strip/leesboeken 09Leest een aangepast tijdschrift (TOF, Okee-krant) 09Vindt een onderwerp in een uitgebreidere index (vanaf 10 woorden) 10Zoekt voor een werkstuk of spreekbeurt in de bibliotheek informatie over een bepaald onderwerp 10Zoekt in een tv-gids op wat voor programma’s er komen 11Vindt de juiste pagina na het lezen van een inhoudsopgave 11Zoekt via een vast ingestelde zoeksite meer informatie over een onderwerp 11Zoekt informatie over een onderwerp door op een gegeven website links aan te klikken 11Belt een informatienummer dat in de krant/ op een poster of op tv genoemd wordt 11Leest in de krant voor hem interessante stukjes 11Zoekt in een tv-gids op hoe laat een programma komt 12Zoekt via zoeksites informatie voor een werkstuk of vrije tijd 12Zoekt op de site van de spoorwegen op hoe laat treinen vertrekken 12Zoekt op hoe laat de trein vertrekt in een treintijdentabel 12Gebruikt teletekst om informatie op te zoeken (nieuws/ sportuitslagen) 12Maakt onderscheid tussen een informerende en wervende folder (informatie over de wijk/ school of een advertentie) 12

5 Alfabet gebruikenVertelt wat het alfabet is en dat de letters een vaste volgorde hebben 08


Weet bij opzoeken van een woord op alfabet dat de ‘a’ vooraan te vinden is en de ‘z’ achteraan 09Weet bij opzoeken van een woord op alfabet ongeveer de plaats van de letters (zoekt de ‘b’ niet aan het eind, de ‘m’ in het midden) 10Zoekt bij de juiste beginletter bij het zoeken van een naam in een adressenboekje 11Zoekt een woord op in het woordenboek als dat op de juiste pagina ligt opengeslagen 11Zoekt gericht op alfabetische volgorde woorden op (telefoongids, bibliotheek, woordenboek) 12Archiveert boeken of documenten op alfabetische volgorde

Taal Profielen

1. Functioneel lezen2. Lezen – Schoolboeken lezen3. Lezen – Verzorgen van huisdieren (alleen Pr. 2)4. Lezen – Koken met recepten (alleen Pr. 3)5. Lezen – Het kopen van werkkleding6. Lezen – Lezen voor je plezier7. Lezen – E-mail8. Lezen – Adresgegevens9. Lezen – Een grote aanschaf10. Lezen – Internet11. Lezen – Schoonmaakmiddelen12. Lezen – Reizen naar je stageadres13. Lezen – Bijsluiter geneesmiddelen14. Lezen – Klussen (alleen Pr. 2 en 4)15. Lezen – Lezen op het werk16. Schrijven – Functioneel schrijven17. Schrijven 118. Schrijven 219. Schrijven 320. Spelling en interpunctie21. Stellen (alleen Pr. 1)22. Mondeling taalgebruik23. Denkrelaties

1 Functioneel lezenLeest een eenvoudig boodschappenlijstjeLeest een eenvoudige boodschapLeest een eenvoudige briefLeest een telefoonnummerLeest een eenvoudig receptLeest een t.v.-gidsLeest een tijdschrift/krantLeest reclamefoldersLeest een agendaLeest winkelnamenLeest de opdruk van artikelenLeest straatnaamborden


Leest plaatsnaambordenLeest teletekst

2 Lezen – Schoolboeken lezenWeet dat je paginanummers kunt gebruiken om een bladzijde te vindenWeet waar je een inhoudsopgave voor kunt gebruikenWeet dat er verschillende soorten vragen zijnWeet dat je bij schoolteksten altijd eerst de vragen leestLeest een datumWeet hoe je een pagina kunt vindenWeet hoe je in de inhoudsopgave de juiste pagina kunt vindenWeet hoe je vragen kunt gebruiken om een tekst efficiënter te lezenVult een datum in op de juiste wijze op de juiste plekVindt met behulp van het paginanummer de juiste paginaBeantwoordt vragen door iets aan te kruisen of weg te strepenVindt met behulp van de inhoudsopgave de goede bladzijdeVult iets op de goede plaats in bij open vragen

3 Lezen – Verzorgen van huisdierenWeet dat het van belang is om verpakkingen van dierenvoer en dierenverzorgingsproducten goed te lezen om je dieren goed te kunnen verzorgenWeet dat je teksten over het verzorgen van je dieren kunt vinden in boeken, in folders en op InternetWeet dat je aan een plaatje kunt zien waar de tekst over gaatWeet hoe je in een tabel kunt vinden hoeveel voer je een dier moet gevenBeheerst de woorden ‘lichaamsgewicht’ en de aanduiding ‘blik/dag’ passiefBeheerst de woorden ‘hoofdstuk’ en ‘titel’ passiefWeet dat je de titel en de afbeeldingen gebruikt om te voorspellen waar een tekst over gaatWeet subtitels te vinden en weet dat hij deze kan gebruiken om specifieke informatie te vinden in een tekstWeet hoe je aan een plaatje kunt zien wat er in de verpakking zitWeet hoe je in een tabel informatie kunt vindenWeet hoe je een tekst kunt lezen door naar de titel en de plaatjes te kijkenGebruikt een plaatje om te zien wat er in de verpakking zit.Vindt in een tabel informatieZiet waar een tekst over gaat door naar de titel en de plaatjes te kijken

4 Lezen – Koken met receptenWeet dat er verschillende ‘bronnen’ zijn waar je recepten kunt vindenWeet hoe een recept eruit ziet en kent de kenmerken van de lay-outWeet dat woorden in recepten soms afgekort wordenWeet dat het bij een recept van belang is om alles precies te lezenBeheerst de volgende woorden passief: ingrediënten, benodigdheden, bereidingswijze, bereidingsduurBeheerst passief structuurwoorden zoals ‘eerst’, ‘daarna’ en ‘vervolgens’Past een leesstap die in een van de teksten uit les 1 gebruikt wordt, toe (zie overzicht leesstappen)Leest verschillende afkortingen die in recepten worden gebruikt terugLeest aanduidingen in grammen en deciliters (maataanduidingen)Weet hoe je een recept met visuele ondersteuning leestWeet hoe je een recept zonder visuele ondersteuning leest en hoe je een recept opzoekt in een kookboekLeest een recept met plaatjesLeest een recept zonder plaatjes en zoekt een recept in een kookboek op

5 Lezen - Het kopen van werkkledingWeet waar je informatie over werkkleding kunt vindenWeet waar je werkkleding en schoeisel kunt kopenWeet dat je in de winkel altijd de prijs van kleding en schoeisel kunt vinden en op welke plaatsen deze te vinden is


Leest prijzen van werkkleding en schoeiselLeest afkortingen zoals. S, M, L, XL, XXLLeest de getallen in maataanduidingenWeet hoe je op een prijskaartje de prijs en de maat kunt vindenWeet hoe je in een catalogus prijs-, maat- en betalingsinformatie kunt vindenVindt op het prijskaartje de prijs en de maatVindt in een catalogus prijs, maat en betalingsinformatie

6 Lezen– Lezen voor je plezierWeet waarom het leuk is om te lezen: onder andere strips, kranten, boeken, teksten op Internet of gesproken boekenWeet waar verschillende soorten teksten te vinden zijnWeet waarom andere mensen het leuk vinden om bepaalde dingen te lezenWeet hoe je op grond van de titel, de kaft en de achterkant van het boek kunt bepalen of je dit boek wilt lezenWeet hoe je aan een tijdschrift kunt zien of het een leuk tijdschrift isWeet hoe je aan een stripboek kunt zien of het een leuk stripboek isWeet hoe je een stripboek moet lezenWeet wat hij leuk vindt om te lezen

7 Lezen– E-mailWeet wanneer e-mail een goed middel is en wanneer een minder goed middelWeet dat e-mail een manier is om via de computer een bericht aan elkaar te sturen en dat het daarvoor noodzakelijk is dat beide partijen een computer hebben die aangesloten is op InternetWeet dat e-mail een brief per computer is, maar dat deze brief veel minder officieel is dan een gewone brief en dat er dus ook meer foutjes in mogen zittenWeet dat belangrijke teksten heel precies gelezen moeten wordenLeest het menu van Windows/Outlook ExpressBeheerst woorden rondom dit thema passiefWeet hoe een e-mail is opgebouwdIs op de hoogte van de etiquette m.b.t. e-mailWeet hoe hij moet bepalen welke informatie op het scherm hij wel of niet moet lezenWeet hoe je kunt zien dat een mail nog niet gelezen is, hoe een mail geopend moet worden en hoe een mail beantwoord wordtWeet hoe je zelf een mail met behulp van het adresboek kunt versturen en hoe je de reactie op deze mail kunt lezenWeet hoe je een belangrijke tekst heel precies moet lezenWeet welke informatie op het scherm gelezen moet wordenOpent en leest op grond van het symbool van de ongeopende mails een e-mail uit een lijst beantwoordt dezeStuurt zelf een mail aan iemand uit het adresboek en leest de reactie van deze persoonLeest een belangrijke tekst heel precies

8 Lezen – Adresgegevens

Weet waar je adressen kunt vinden en wat de voordelen van de verschillende manieren zijnWeet uit welke gegevens een adres bestaatZoekt op alfabetBeheerst woorden rondom dit thema passief, bijvoorbeeld ‘adresboek’, ‘straatnaam’, ‘plaatsnaam’, ‘provincie’, ‘provincienaam’, ‘bedrijfsnaam’Vindt in een adresboek iemands adresVindt in het telefoonboek of in de Gouden Gids een adres


9 Lezen – Een grote aanschafWeet waar je informatie kunt vinden als je een grote aanschaf gaat doenWeet dat je, als je iets specifieks wilt weten (een feit), je niet de hele tekst hoeft te lezenSchat de betrouwbaarheid van informatie in op grond van de bron van informatieLeest afkortingen die in de tabellen over productvergelijking voorkomenLeest stippeltjes en andere aanduidingen voor kwaliteit in een tabelBeheerst woorden rondom dit thema passief, bijvoorbeeld ‘rijen’, ‘kolommen’, ‘reclamewoorden’Weet hoe je in een advertentie de belangrijkste informatie vindtWeet hoe je de tabellen waarin producten met elkaar worden vergeleken kunt lezenVindt in een advertentie de belangrijkste informatieLeest tabellen lezen waarin producten met elkaar vergeleken wordenVertelt met behulp van het nieuwe werkblad een verhaal na

10 Lezen - InternetWeet wat Internet is en hoe je het kunt gebruiken om ergens informatie over te vindenWeet dat er heel veel informatie op het scherm komt maar dat hij lang niet alle informatie hoeft te lezenWeet dat in een informatieve tekst of in een verhaal het draait om een aantal van de 5 W’s en de HLeest het menu van Windows/OutlookBeheerst woorden rondom dit thema passief, bijvoorbeeld: bestand, openen, opslaan, beeld, bewerkenBeheerst de typische Windows-symbolen/-iconenHerkent plekken waar hij kan klikken om meer informatie te krijgenWeet hoe je op een eenvoudige site (menu met plaatjes en weinig storende informatie) informatie kunt vindenWeet hoe je op een iets ingewikkelder website (meer informatie, minder plaatjes, meer keuzemogelijkheden) informatie kunt vindenWeet hoe je informatie op het Internet kunt vinden door een paar keer door te klikkenVindt informatie op een eenvoudige siteVindt informatie op een minder eenvoudige siteVindt informatie op het Internet waar hij een paar keer voor moet doorklikken

11 Lezen – SchoonmaakmiddelenWeet dat het belangrijk is om voorzichtig te zijn met schoonmaakmiddelenWeet wat de symbolen op de gebruiksaanwijzing betekenenLeest symbolen op schoonmaakmiddelenWeet wat je met schoonmaakmiddelen kunt doenWeet welke schoonmaakmiddelen en schoonmaakklussen bij elkaar horenLeest de gebruiksaanwijzing op een flesWeet waar je kunt vinden hoe je een kindersluiting opent

12 Lezen – Reizen naar je stageadresWeet welke reismogelijkheden er zijn en hoe je aan informatie daarover kunt komenWeet dat je reisinformatie altijd heel precies moet lezenLeest tijden in cijfersLeest snel de plaatsnaam op de busBeheerst woorden rondom dit thema passief, bijvoorbeeld lijn, file, vertraging, halte, perronWeet hoe je op de halte de tijden kunt vindenWeet hoe je het blauwe grote overzichtsbord op het station kunt lezenWeet hoe je op het station het gele overzichtsbord met de trein tijden kunt lezenVindt de tijden op een halteLeest het gele overzichtsbord op het stationLeest het blauwe overzichtsbord op het station

13 Lezen – Bijsluiter geneesmiddelenWeet dat er risico’s verbonden zijn aan het gebruiken van medicijnen en aan het op de verkeerde manier


gebruiken van medicijnenWeet hoe hij aan informatie kan komen over geneesmiddelenWeet dat hij altijd informatie moet hebben over medicijnen voordat hij ze inneemtWeet dat je informatie precies moet lezen omdat er anders vervelende dingen kunnen gebeurenLeest lange woordenBeheerst woorden rond dit thema passiefWeet wat bepaalde woorden en zinnetjes op etiketten en stickers betekenenWeet hoe je het etiket op het medicijndoosje kunt lezenWeet hoe je in een bijsluiter informatie kunt vinden op grond waarvan je iets wel of niet sliktLeest het etiket op het medicijndoosjeBeslist op grond van de bijsluiter of hij een medicijn wel of niet gebruiktLeest de bijsluiter

14 Lezen – KlussenWeet waarom het van belang is om eerst de gebruiksaanwijzing te lezen voor het klussenWeet dat in gebruiksaanwijzingen zowel te vinden is wat je allemaal nodig hebt, als wat je allemaal moet doenHerkent een gebruiksaanwijzingWeet dat, als hij in een tekst een feit op wil zoeken, hij niet alles precies hoeft te lezenLeest lengte-, diepte- en hoogtematenLeest de afkortingen die in gebruiksaanwijzingen worden gebruiktVindt in een gebruiksaanwijzing de verschillende onderdelen (materialen, stappenplan)Weet hoe je een gebruiksaanwijzing leest die voornamelijk uit plaatjes bestaatWeet hoe je een gebruiksaanwijzing leest die naast plaatjes ook gebruik maakt van tekstWeet hoe je gebruik kunt maken van inhoudsopgave en index om iets op te zoekenLeest van een zelf in elkaar te zetten meubel de gebruiksaanwijzing, wanneer hier hoofdzakelijk gebruik gemaakt wordt van tekeningenLeest van een zelf in elkaar te zetten meubel de gebruiksaanwijzing, wanneer hier naast tekeningen ook gebruik wordt gemaakt van tekstZoekt in een tekst een feit op

15 Lezen– Lezen op het werkWeet welke gevaren in sommige werksituaties voorkomen en kan vertellen dat er voorschriften zijn om die gevaren tot een minimum te beperkenWeet hoe hij informatie over deze veiligheidsvoorschriften kan krijgenWeet dat je als het echt belangrijk is dat je alles weet uit een tekst, je deze heel precies leestLeest veiligheidssymbolenBeheerst woorden rondom dit thema passief, bijvoorbeeld ‘veilig’, ‘voorkom’, ‘voorschrift’Weet hoe je de veiligheidsvoorschriften kunt lezen van de branche die voor hem van belang isLeest de veiligheidsvoorschriften die geldig zijn in de eigen branche

16 Schrijven: Functioneel schrijvenSchrijft de eigen voornaamSchrijft de eigen achternaamMaakt een handtekeningSchrijft een eenvoudige brief naSchrijft een eenvoudige briefSchrijft een boodschappenlijst naSchrijft een boodschappenlijstSchrijft een memo naSchrijft een memoSchrijft een ansichtkaart naSchrijft een ansichtkaartSchrijft een envelop naSchrijft een envelopSchrijft een weekagenda na


Schrijft een weekagenda

17 Schrijven 1Weet waarom het goed is om een archief bij te houdenWeet welke spullen hij wil bewarenKent de verschillende manieren om spullen te bewarenVindt de spullen goed en snel terugVult gegevens op een spaarkaart inSchrijft duidelijk de eigen naam opSchrijft duidelijk het eigen adres opWeet wat bij het adres hoortWeet waarvoor hij met de spaarkaart kan sparenWeet of hij voor de zegels moet bijbetalenSchrijft en verstuurt een felicitatiekaartZoekt een kaart uit die bij de gelegenheid pastSchrijft de naam, het adres en een boodschap opWeet welke boodschap geschikt is voor de gelegenheidWeet wanneer je alleen je voornaam gebruiktWeet wanneer je je voornaam en je achternaam gebruiktVult een garantiebewijs inVult de eigen naam, adres en telefoonnummer op het garantiebewijs inWeet welke gegevens je wel en niet moet invullenWeet hoelang een garantiebewijs geldig isWeet wat ‘bij ongeval waarschuwen’ betekentWeet dat het belangrijk is je naam en adres in een agenda in te vullenVult in de agenda in wie gewaarschuwd moet worden als er iets gebeurtVraagt een abonnement aanZet een handtekening en schrijft de datum opVult persoonlijke gegevens op een formulier inWeet hoelang hij het abonnement heeft en hoe duur het isVult een bestelbon inWeet welke gegevens hij op een bestelbon in moet vullenWeet wat betaling in termijnen betekentWeet de voordelen en de nadelen van betalen in termijnenHoudt een adresboekje bijWeet waarom een adresboek handig isWeet in welke volgorde je de adressen opschrijftVindt de adressen snel terugSchrijft een telefonische boodschap opSchrijft duidelijk op waar de boodschap over gaatSchrijft op voor wie de boodschap bedoeld isSchrijft de naam op van de bellerSchrijft het telefoonnummer op van de bellerVult een inschrijfformulier voor een vereniging inSchrijft de eigen voornamen voluitSchrijft de eigen geboorteplaats op

18 Schrijven 2Vult een verjaardagskalender in en houdt deze bijKent de namen van de maandenKent de maanden in de goede volgordeSchrijft een uitnodigingWeet wat je in de uitnodiging schrijftSchrijft het adres goed opVult een aanvraagformulier voor een examen inWeet wat jouw burgerlijke staat isWeet wat de woorden dagtekening, bijzonderheden en certificaat betekenen


Vult een machtiging inWeet wat machtigen betekent en waarvoor je iemand kunt machtigenWeet of hij zelf een bankrekening of een girorekening heeftVult het rekeningnummer inFrankeert een brief goedSchrijft een boodschap op een kaart bij een verdrietige gebeurtenisWeet welke kaart geschikt is voor de gelegenheidWeet wat je kunt schrijvenWeet hoe je de envelop adresseertVult een formulier in voor een kortingsactieWeet dat je door mee te doen soms geld kunt besparenWeet dat het niet altijd slim is om aan een kortingsactie mee te doenSchrijft een memoSchrijft de belangrijke dingen van boodschap kort opSchrijft een memo voor zichzelf en voor een anderSchrijft een valentijnskaartKiest een speciale ValentijnskaartSchrijft een leuke ValentijnsboodschapSchrijft een prikbordadvertentieMaakt een mooie en nette prikbordadvertentieBiedt zichzelf aan als oppas, tuinhulp, hondenuitlater of autowasserGebruikt afkortingen en weet wat ze betekenenSchrijft een afspraak op in de agendaWeet waarom het belangrijk is om afspraken te noterenWeet dat je kunt vragen om de afspraak te herhalen als je het niet begrijptVindt de goede datum in de agenda

19 Schrijven 3Zegt een abonnement opBegint en sluit een brief af zoals het hoortZegt in een paar zinnen dat hij een abonnement opzegtWeet waarom je een abonnement op tijd moet opzeggenWeet wat een aangetekende brief is en hoe je die kunt versturenVult een sollicitatieformulier inVult het formulier zo in dat het er verzorgd uitzietVertelt wat hij leuk vindt aan de baanWeet hoe het solliciteren in zijn werk gaatMaakt een duidelijke boodschappenlijstSchrijft voor een recept de goede hoeveelheden en gewichten opWeet hoe belangrijk een boodschappenlijst kan zijnVult een formulier in om een eigen rekening te openenWeet hoe je een rekening kunt openen en gebruikenKent het verschil tussen een gewone rekening en een spaarrekeningVult een contract in en ondertekent datWeet wat de betekenis van een contract isWeet wat ‘de kleine lettertjes’ betekentWeet wat het betekent als je een handtekening zetNoteert aankomst- en vertrektijden van het openbaar vervoerNoteert aankomst- en vertrektijden in cijfersNoteert aankomst- en vertrekplaatsenWeet hoe je aan informatie over aankomst- en vertrektijden kunt komenVult een verhuiskaart van TPG Post inWeet waarom het handig is een verhuiskaart te sturenWeet dat je een verhuiskaart ruim voor de verhuisdatum moet versturenKent het formulier om al je post door te laten sturen naar het nieuwe adresSluit een reisverzekering afWeet welke gegevens voor de reisverzekering ingevuld moeten wordenWeet waarom het afsluiten van een reisverzekering belangrijk is


Vult de eigen gegevens op een schadeformulier inWeet wat een situatieschets is en kan deze lezen en makenVertelt met het vragenformulier hoe het ongeluk gebeurde

20 Spelling en interpunctieSpelt klankzuivere woorden correctLeert de spelling van woorden met homofonen (ei-ij, au-ou, g-ch)Past de gelijkvormigheidregel toe (hond-honden, kast-kastje)Begrijpt en past eenvoudige interpunctie toe: hoofdletter, punt, vraagteken en uitroeptekenLeert spelling- en interpunctiefouten onderkennen en corrigerenBeheerst de basale regels van de werkwoordspelling

21 StellenSchrijft functionele teksten, zoals lijstjes, briefjes, opschriften en verhaaltjesSchrijft korte teksten, zoals antwoorden op vragen, berichten en afspraken en langere teksten, zoals verhalende en informatieve tekstenDurft te schrijven en heeft er plezier inSchrijft in chronologische volgorde op wat hij heeft meegemaaktSchrijft op boeiende wijze vertellendBedenkt en schrijft zelf een verhaal opVerzamelt informatie uit enkele bronnen die beschikbaar zijnOrdent de gevonden informatie in de tijdKiest de geschikte woorden en formuleert eigen gedachten en gevoelens in enkelvoudige zinnenSchrijft korte teksten met de juiste spelling en interpunctieLeest een zelfgeschreven tekst na en reviseert die met hulp van anderenMaakt opmerkingen bij eigen tekstenBesteedt aandacht aan de vormgeving en lay-out

22 Mondeling TaalgebruikMaakt correct gebruik van samenstellingenMaakt correct gebruik van meervoudsvormenMaakt correct gebruik van verkleinwoordenMaakt correct gebruik van vrouwelijke persoons- en diernamenMaakt correct gebruik van trappen van vergelijkingMaakt correct gebruik van persoonsaanduidende woordenMaakt correct gebruik van het onderscheiden van woordenMaakt correct gebruik van het onderscheiden van zinnenHerkent (niet-) correcte zinnenVormt een correcte zin met gegeven woordenKan varieren met een woordvolgordeMaakt correct gebruik van lidwoordenMaakt correct gebruik van voorzetselsMaakt correct gebruik van vraagwoordenMaakt correct gebruik van voegwoordenMaakt correct gebruik van omschrijvingenMaakt correct gebruik van tegenstellingenMaakt correct gebruik van tijdsaanduidingenMaakt correct gebruik van synoniemenMaakt correct gebruik van homoniemenKan omgaan met figuurlijk taalgebruik

23 DenkrelatiesLegt een logische reeks van vier plaatjes in tijdopbouw op volgorde 05Benoemt het verschil tussen 'vroeg-laat', 'kort-lang' en 'weinig-veel' 05Legt na een voorbeeld drie plaatjes met oorzaak-middel-doel op volgorde 06Koppelt de begrippen 'vroeg-laat', 'kort-lang', 'weinig-veel' aan verschillende situaties (wat is veel suiker in


de thee en wat is veel suiker in de cake) 06Legt drie plaatjes met oorzaak-middel-doel op volgorde en geeft een toelichting 07Begrijpt meer complexe oorzaak en gevolg redenaties eerlijk-oneerlijk 07Legt vier plaatjes met oorzaak-gevolg-middel-doel op volgorde en geeft een toelichting 08Begrijpt genuanceerde en abstracte begrippen rond oorzaak, gevolg en oplossing ('slim-dom', 'aardig-onaardig', 'gemeen-lief', 'oud-nieuw', 'erg-niet erg') 08Generaliseert en sluit uit en geeft een toelichting ('een paard en een koe zijn boerderijdieren, een hond is geen boerderijdier maar een huisdier') 09Motiveert een antwoord 10Verzint hoe een gegeven situatie kan aflopen 11Maakt een samenvatting van de inhoud 12Lost een probleem op met behulp van taal 12

De Leeslijn (Nederlandse taal) (indien passend voor je leerling)

Blok aBlok bBlok 1 t/m 9

1 De Leeslijn: Blok aherkent passief de letters s, j, o, k 05herkent passief de letters d, i, r, e 05herkent passief de letters n, p, a, m 05herkent passief de letters t, h, l, z 05herkent passief de letters g, w, u, b 05herkent passief de letters v, f 05benoemt actief de letters s, j, o, k 06benoemt actief de letters d, i, r, e 06benoemt actief de letters n, p, a, m 06benoemt actief de letters t, h, l, z 06benoemt actief de letters g, w, u, b 06benoemt actief de letters v, f 06leest m-woorden (korte klinker zoals op, in) 06leest mkm-woorden (korte klinker, zoals rik, jos) 06leest korte zinnen met lidwoord "de" 06


2 De Leeslijn: Blok bherkent passief de letters oo, aa 06herkent passief de letters ee, uu 06herkent passief de letters ij, ie 06herkent passief de letters ui, ou 06herkent passief de letters oe, ei 06herkent passief de letters au, eu 06benoemt actief de letters oo, aa 07benoemt actief de letters ee, uu 07benoemt actief de letters ij, ie 07benoemt actief de letters ui, ou 07benoemt actief de letters oe, ei 07benoemt actief de letters au, eu 07leest km-woorden (lange klinker, zoals oog) 07leest mkm-woorden (lange klinker, zoals maan) 07leest korte zinnen met korte klinkers + de, + oo, + aa, + ee, zoals "op de maan" 07leest korte zinnen met lidwoord "een" 07leest alle klinkers en tweetekenklanken 07leest zinnen met alle klinkers, de lidwoorden en tweetekenklanken 07

3 De Leeslijn: Blok 1herkent passief de lettergroep eer 07herkent passief de lettergroep oor 07herkent passief de lettergroep eur 07herkent passief de lettergroep aai 07herkent passief de lettergroep ooi 07herkent passief de lettergroep oei 07benoemt actief de lettergroep eer 08benoemt actief de lettergroep oor 08benoemt actief de lettergroep eur 08benoemt actief de lettergroep aai 08benoemt actief de lettergroep ooi 08benoemt actief de lettergroep oei 08leest 2-letterwoorden (ik eet ijs) 08leest woorden met een vaste lettergroep (dik en rik, zoals de oude structuurrijtjes)) 08leest woorden met een vaste beginklank (pim en pom) 08leest woorden, waarbij beginklank en lettergroep wisselen 08leest woorden met op het eind een d of b (heb, koud) 08leest woorden met een lange eindklank (ha, nu, zo) 08

4 De Leeslijn: Blok 2leest hoofdletters 09leest de lettergroep nk (Ank, Henk) 09leest de lettergroep ng (ring) 09leest mmkm-woorden (krat) 09leest de lettergroep sch-ch(t) (schip, of lacht) 09leest mkmm-woorden (kist) 09leest "het" ('t) - hè 09leest de lettergroep uw (duw) 09leest de lettergroep eeuw (leeuw) 09leest de lettergroep ieuw (kieuw) 09leest mmkmm-woorden (krans) 09leest mmmkm(m)-woorden (strak, stronk) 09

5 De Leeslijn: Blok 3leest zinnen in directe rede '……..' en dubbele punt 10


leest woorden met verkleiningsuitgangen 10leest tweelettergrepige woorden (kasten, vechten, moeder, nieuwe) 10leest woorden met 3-4 eindmedeklinkers (koorts, herfst) 10leest samengestelde woorden (kastdeur, vuurrood) 10leest tweelettergrepige woorden met een lange middenklank (rover, jagen, beren, scheuren) 10leest tweekettergrepige woorden met lange eindklank (kado, juni, opa) 10leest tweelettergrepige woorden met i - ie (mini, rivier) 10leest woorden met onbeklemtoonde voorvoegsels (ge- be- ver- te-) 10

6 De Leeslijn: Blok 4leest woorden met achtervoegsel -ig (aardig, jarig) 11leest woorden met achtervoegsel -lijk (heerlijk, lelijk) 11leest woorden met onbeklemtoonde klinker (banaan, agent) 11leest woorden met aan het eind -erd, -end, bv dikkerd, lachend 11leest woorden met het weglatingsteken ('s), zoals kado's, 's avonds 11leest drielettergrepige woorden (voetbalschoen, aardappel) 11leest drielettergrepige woorden met i-ie (kapitein) 11

7 De Leeslijn: Blok 5leest betekenisvolle woordgroepen binnen 1 regel 11leest woorden met onbeklemtoonde voorvoegsels (belangrijk) 11leest woorden met 2 onbeklemtoonde lettergrepen (verpleegster) 11leest woorden met onbeklemtoonde klinkers (fazanten) 11leest woorden met toonloze h (thee) en leenwoorden met sh (show) 11leest woorden met achtervoegsel -ige (eenvoudige) 11leest woorden met achtervoegsel -lijke (gevaarlijke) 11leest meerlettergrepige woorden met i-ie (diamant) 11leest woorden met de letter c (s-klank) (ceintuur) 11leest zinnen met 3- en meerlettergrepige woorden 11

8 De Leeslijn: Blok 6leest woordgroepen over de regel heen 11leest de teken-klankkoppleing -t/-te (vakantie, station) 11leest 2 onbeklemtoonde lettergrepen (hersenen) 11leest 2 onbeklemtoonde voorvoegsels (bevelen) 11leest 4-lettergrepige woorden (tentoonstelling) 11leest 2 onbeklemtoonde lettergrepen (gevangenis) 11leest 4-lettergrepige woorden met -ige of -lijke (kinderachtige) 11

9 De Leeslijn: Blok 7benadrukt woorden 12leest woorden met de teken-klankkoppeling ch (sj-klank) bijv. chef 12leest woorden met de klankgroep ge-gie (zj-klank) bijv. horloge 12leest woorden met de klankgroep - isch (logisch) 12leest woorden met de letter y (hobby) 12leest lastige woorden met -ige en -lijke (misdadiger) 12leest lastige 4-lettergrepige woorden (artikelen) 12

10 De Leeslijn: Blok 8benadrukt zinsdelen. Leest zinnen met 6-9 woorden met de juiste intonatie 12leest woorden met de letter c (k-klank) bijv. compleet 12leest woorden met de letter x (extra) 12spreekt woorden met de 'ou' uit als 'oe' (couplet) 12leest woorden met een trema (patiënt) 12leest lastige lettervolgorden 12


leest 5-lettergrepige samengestelde woorden 12leest 5 lettergrepige woorden 12

11 De Leeslijn: Blok 9leest zoals je praat: let op leestekens 12leest meerlettergrepige woorden met 'c'(k-klank) bijv. succes 12leest engelse woorden (met vreemde uitspraak) 12leest leenwoorden o.a. uit het Frans (bij. Merci, toilet)) 12leest 4-lettergrepige leenwoorden 12leest lastige 5- en 6 lettergrepige woorden 12

Rekenen Profielen

1. Rekensommen2. Klokkijken3. Meten4. Wegen5. Standaardmaten6. Eigen referentiemaat7. Procedure van betalen8. Prijzen van artikelen aflezen9. Prijzen vergelijken10. Elektronisch betalen11. Geldwaarde op woongebied

1 RekensommenMaakt optelsommen met getallen t/m 5 06Maakt aftreksommen met getallen t/m 5 06Maakt optelsommen met getallen t/m 10 07Maakt aftreksommen met getallen t/m 10 07


Maakt optel- en aftreksommen met getallen t/m 20 (niet door het tiental heen, 12 + 3 = …) 08Maakt optelsommen door het tiental heen (8 + 4 = …) 08Maakt optelsommen met getallen t/m 50 09Maakt aftreksommen met getallen t/m 50 09Deelt handelend concrete voorwerpen door 2 09Telt onder elkaar op en af t/m 50 10Maakt optelsommen met getallen t/m 100 10Vermenigvuldigt een getal met 2 10Deelt handelend concrete voorwerpen door 3 10Deelt handelend afbeeldingen door 2 10Maakt aftreksommen met getallen t/m 100 11Vermenigvuldigt met 5 en 10 (tafels) 11Deelt een getal door 2 11Deelt handelend concrete voorwerpen door 3 en 4 (taart in drie of vier stukken) 11Deelt handelend afbeeldingen door 3 en 4 (taart in drie of vier stukken) 11Telt onder elkaar op af t/m 1000 12Vermenigvuldigen met getal t/m 10 12Deelt door een getal t/m 5 12Deelt handelend concrete voorwerpen door 5 t/m 10 12Deelt handelend afbeeldingen door 5 t/m 10 12Noemt de tafels 1 t/m 10 op 12Deelt door een getal t/m 10 12Kan vermenigvuldigen 12Kan delen 12Kent het begrip procent 12Weet wat 100 % betekent 12Berekent 50% van een bedrag 12Berekent 25% van een bedrag 12Berekent mbv een rekenmachine procenten 12Weet dat het begrip procenten ook voorkomt bij rente op een bankrekening of lening en bij BTW 12Berekent mbv een zakrekenmachine eenvoudige rentepercentages 12Maakt zich een voorstelling van de omvang van rentepercentages (50% is de helft, 25% is kwart) 12Weet of iets meer of minder dan 50% is 12Kent de begrippen half, kwart en driekwart 12Kent de breuken ½, ¼ en ¾ 12Weet dat 2/4 hetzelfde is als ½ 12Kan breuken vereenvoudigen 12Kan rekenen met breuken 12

2 KlokkijkenLeest hele uren af 05Leest hele en halve uren af 06Koppelt dagelijkse activiteiten aan hele en halve uren 06Leest kwart voor en over af 07Koppelt activiteiten aan de kwartieren (pauze begint om kwart over drie) 07Leest op vijf minuten nauwkeurig de tijd af 08Leest op een digitale klok de hele uren tot 12 uur 08Koppelt activiteiten aan minuten (duurt tot vijf over half) 08Leest de klok op de minuut nauwkeurig af 09Leest op een digitale klok de hele en halve uren tot 12.00 09Leest op een digitale klok hele en halve uren tot 24.00 10Zet digitale tijden om in analoge tijden met betrekking tot de hele uren (13.00 = 1 uur) 10Leest op een digitale klok 5, 10 en 15 minuten (kwartieren) tot 24.00 11Zet digitale tijden om in analoge tijden met betrekking tot halve uren en kwartieren. (13.30 = half twee)11

Zet digitale tijden om in analoge tijden (13.32 = twee over half twee) 12Beheerst tijdsberekeningen gekoppeld aan activiteiten (reisplanner, tv-gids) 12Stelt een kookwekker in 12


3 MetenMeet en geeft de lengte aan van voorwerpen tot 20 cm (hele cm) 08Meet en geeft de lengte aan van voorwerpen tot 30 cm (hele centimeters) 09Meet een halve en een liter vloeistof af 09Meet en geeft de lengte aan van voorwerpen tot 1 meter (met een duimstok of rolmaat) 10Meet en geeft de lengte aan van voorwerpen in halve centimeters 10Meet vloeistof af in deciliters (1-10 dl) 10Meet vloeistof af in milliliters (tot 100 ml) 11Meet en geeft de lengte aan van voorwerpen tot 2 meter (met een rolmaat) 11Meet en geeft de lengte aan van voorwerpen in halve centimeters 11Kent meetinstrumenten en kiest de juiste voor een taak uit 12Langs een liniaal tellen tot 10 (zonder cm begrip) 12Hanteert en leest de benodigde meetinstrumenten op de juiste wijze af 12Wijst de lengte aan op een liniaal tot 10 cm 12Meet en geeft de lengte aan van voorwerpen tot 12 cm (hele cm) 12Leest af en noteert de lengte van een afstand die langer is dan de rolmaat of duimstok 12Leest af en noteert de lengte aan van voorwerpen in milimeters 12Leest een vloeistof af en noteert het in 50 mililiter nauwkeurig 12Begrijpt wat er met omtrek bedoeld wordt en past dit in dagelijkse situaties toe 12Rekent de omtrek van een rechthoek uit 12Kent het begrip oppervlakte 12Weet dat de oppervlakte van een rechthoek is opgebouwd uit vierkanten 12Weet dat de oppervlakte berekend wordt door lengte x breedte 12Rekent de oppervlakte van een figuur uit 12

4 WegenLeest het getal op een weegschaal af (digitaal) 07Leest het getal op een weegschaal af (analoog) 08Kan 1 kilo afwegen met een keukenweegschaal 09Weet hoe zwaar een kilo ongeveer voelt 09Refereert aan verschillende verpakkingen bij het begrip kilo 09Leest het eigen lichaamsgewicht af op een weegschaal 09Weegt 50 en 100 gram nauwkeurig af 10Weegt 100, 200, 300, 400, 500 gram nauwkeurig af (digitaal en analoog) 11Weegt een willekeurig gewicht af en noteert het op de 10 gram nauwkeurig (digitaal en analoog) 12

5 StandaardmatenGebruikt voor lengte het begrip centimeter 06Gebruikt voor lengte het begrip centimeter en meter 07Geeft aan dat 100 centimeter een meter is 08Gebruikt met gewicht het begrip kilo 09Gebruikt bij vloeistof het begrip liter 09Schrijft de afkorting voor liter als (l.) 09Schrijft de afkorting voor gram als (gr.) 09Schrijft de afkorting voor centimeter/meter/kilometer als (cm. m. km.) 09Gebruikt met gewicht de begrippen ons en gram 09Geeft aan dat 100 gram een ons is 09Geeft aan dat 500 gr een pond is 09Geeft aan dat 1000 gr een kilo is 09Kent de termen A1 t/m A5 (in papierformaten) 09Gebruikt bij vloeistof het begrip deciliter 10Schrijft de afkorting voor deciliter als (dl.) 10Geeft aan dat 10 deciliter een liter is 10Gebruikt het begrip km/uur 10Geeft aan dat 100 meter een hectometer is (refereren aan hectometerpaaltjes aan de weg) 10Schrijft de afkorting voor hectometer als hm 10


Gebruikt bij vloeistof het begrip mililiter 11Weet dat een mililiter gelijk is aan cc 11Gebruikt het begrip cc 11Geeft aan dat 100 mililiter een deciliter is 11Geeft aan dat 1000 mililiter een liter is 11Schrijft de afkorting als mililiter (ml.) 11Gebruikt het begrip m/s 12Weet hoe je m³ berekent 12Geeft aan dat 1 are een oppervlakte van 10 x 10 meter is (100 m²) 12Gebruikt voor 1 are de afkorting 1a 12Geeft aan dat 1 hectare een oppervlakte van 100x100 meter is (10.000 m²) 12Gebruikt voor 1 hectare de afkorting 1 ha 12Geeft aan dat 1 ton een massa is van 1000 kg 12

6 Eigen referentiemaatGeeft aan of iemand langer of kleiner dan hij is 03Doet ervaring op bij het ''meten'' van een voorwerp met een zelfgekozen maateenheid. (meten met voetstappen, vijf bekers in 1 fles) 04Vergelijkt de snelheid van voorwerpen (auto is snel, lopen gaat langzaam) 04''Meet'' met een zelfgekozen maateenheid (iets is 5 voetstappen lang) 05Schat van voorwerpen in hoe zwaar ze zijn (tafel is zwaar, stoel is lichter) 06Schat van voorwerpen in hoe hoog een object is (op de kast is hoog, op de stoel is lager) 06Vergelijkt schattend de snelheden van voertuigen, wat is sneller (lopen, boot, auto, vliegtuig) 07Vergelijkt schattend zijn eigen lichaamsgewicht met het gewicht van andere voorwerpen (zwaarder of lichter) 08Schat van voorwerpen in hoe zwaar ze zijn (1 pak suiker is 1 kilo en geen 10) 09Schat van voorwerpen in hoe hoog een object is (deur is 2 m hoog en geen 10) 09Schat de hoeveelheid van een beker water in en controleert het (minder of meer dan een liter) 10Schat afstanden tot 10 meter (in meters) 11Schat afstanden tot 100 meter 12Schat de hoeveelheid vloeistof in liters 12Schat de hoeveelheid vloeistof in deciliters 12

7 Procedure van betalenBenoemt munten van 1 en 2 euro 05Vergelijkt munten en biljetten 05Weet dat hij voor een twee euro stuk meer krijgt dan voor 1 eurostuk (objectgebonden) 05Betaalt met het besef dat je ook geld terug krijgt (gaat niet om de juiste hoeveelheid geld terug) 05Ordent biljetten op uiterlijke kenmerken 06Beseft dat 1 euro, 2 euro of biljetten meer waard zijn dan een klein beetje kleingeld 06Betaalt gepast met het juiste bedrag mee (telt mee met 1 en 2 euromunten) 06Ordent het kleingeld op vorm 07Wijst bij biljetten het juiste biljet aan 07Betaalt gepast met 1 en 2 euromunten 07Wijst met kleingeld het juiste muntje aan 08Benoemt de biljetten tot 100 euro 08Beseft dat je voor een 10 eurobiljet meer koopt dan met een 5 eurobiljet 08Betaalt gepast met 5, 10 eurobiljetten en 1 en 2 euromunten 08Benoemt het kleingeld 09Legt biljetten opklimmend in waarde op volgorde (5,10,20,50,100) 09Betaalt gepast met 5, 10 eurobiljetten, 1 en 2 euromunten en 20 cent en 50 cent 09Weet dat een 2 euromunt evenveel is als twee losse euromunten 09Weet dat 5 losse euromunten evenveel waard zijn als een 5 eurobiljet 10Legt kleingeld opklimmend in waarde op volgorde (5,10,20,50) 11Betaalt gepast complexe bedragen zoals 4,56 met strategieën zoals een euro meer betalen 11Controleert het bedrag met de bon 11Weet dat één euro evenveel is als twee munten van 50 cent 11


Betaalt complexe bedragen gepast (ook met kleingeld) 12Maakt met kleingeld een groter bedrag (2 x 20 cent + 10 cent = 50 cent) 12Telt teruggekregen geld dóór (4,95: 5 cent erbij maakt 5 euro, plus een briefje van 5 maakt 10 euro)12

8 Prijzen van artikelen aflezenLeest prijzen geschreven in hele euro's onder de tien (gaat ook om met .00 en ,-) 07Leest prijzen afgerond op 50 cent onder de 20 euro 08Leest prijzen afgerond op 50 cent boven de twintig euro 09Leest prijzen afgerond op 10 en 20 cent 09Leest prijzen van producten met onafgeronde getallen tot 20 euro 10Leest prijzen producten met onafgeronde getallen tot 100 euro 11Leest prijzen van producten met onafgeronde getallen boven de 100 euro 12

9 Prijzen vergelijkenVergelijkt producten met afgeronde prijzen op de hele euro t/m 5 euro 08Vergelijkt producten met afgeronde prijzen op de hele euro t/m 10 euro 09Vergelijkt producten met prijzen afgerond op 50 cent onder de 10 euro 09Vergelijkt producten met prijzen afgerond op 50 cent boven de 10 euro 10Vergelijkt producten met prijzen afgerond op 10 en 20 cent (12,10 met 7,20/7,30 met 7,60) 10Vergelijkt onafgeronde prijzen, waarvan het verschil nog zit in de hele euro's (2,45 met 7,30) 11Vergelijkt artikelen van verschillende winkels in reclamefolders 12Kent de verschillen tussen de euro en buitenlandse valuta 12

10 Elektronisch betalenKent het begrip pinpas en de functie en doet er ervaringen mee op 09Pint met een pinpas of gebruikt zijn chippas in een winkel (pincode mag nog worden verteld) 10Pint bij een betaalautomaat en weet hoeveel geld hij wil pinnen (pincode wordt nog verteld) 11Beseft dat een pincode strikt persoonlijk is en gaat er vertrouwelijk mee om 11Beseft dat tijdens pinnen in een winkel het geld van EIGEN rekening gaat 11Pint of chipt bij een winkel of automaat en kent de pincode 11Pint of chipt bij een winkel of automaat met het besef van de gepinde waarde 12Schermt bij het pinnen af, zodat de andere de pincode niet zien 12

11 Geldwaarde op woongebiedBeseft dat er voor een lidmaatschap contributie betaald moet worden 10Weet wat er bedoeld wordt met uitkering en loon 11Kent het verschil tussen sparen en lenen, en het voordeel van sparen 11Kent de nadelen van lenen, en het kopen op afbetaling 11Telt de kosten van een dagje of avondje uit op 11Weet wat er bedoelt wordt met "vaste lasten" 12Kent de begrippen " piek- en daluren" (elektriciteit) 12Kent de begrippen " verzekering" en " premie" 12Schat de kosten van een deel van een inrichting 12Schat de kosten van een woonvoorziening 12Schat de kosten van een vervoersmiddel 12Rekent uurloon om naar maandloon 12Weet wat er bedoeld wordt met bruto en netto salaris 12Leest een (voorbeeld)salarisstrook en herkent hierop bruto en netto salaris 12


Oriëntatie op ruimte (Mens en Wereld)

Profiel 1: behalve 1 en 3Profiel 2: alleen 2, en 4 t/m 8 Profiel 3: behalve 1 en 3Profiel 4: alleen 2, en 4 t/m 8

1. Lichaamsschema2. Inrichtingselementen3. Ruimtelijke begrippen4. Plattegrond5. Oriënteren met de plattegrond6. In het verkeer (hoort bij gezond en redzaam gedrag)7. Toegankelijkheid


8. Routes herkennen en benoemen9. Topografie 10. Functie van de leefomgeving11. Kennis van de omgeving

1 LichaamsschemaMaakt kennis met de ruimte om zich heen (lengte, hoogte en diepte ervaring, grote kleine werkhoeken)01

Wijst de verschillende lichaamsdelen aan (hoofd, benen, armen, oren, ogen, neus en mond) 01Neemt een verandering van houdingen en bewegingen waar 01Bootst verschillende houdingen en bewegingen van anderen na. 01Wijst kijkend in een spiegel de belangrijkste delen van het gezicht aan (oog, oor, mond, neus) 02Wijst bij anderen de belangrijkste lichaamsdelen aan 02Wijst op een foto de belangrijkste lichaamsdelen aan (van voren gezien) 02Benoemt de lichaamsdelen oog, oor, mond en neus 02Voert de juiste bewegingen uit bij de begrippen omhoog en omlaag gekoppeld aan lichaamsschema (arm omhoog) 02Benoemt bij anderen de belangrijkste lichaamsdelen 03Wijst en op een abstracte afbeelding de belangrijkste lichaamsdelen aan 03Benoemt de lichaamsdelen hoofd, arm en been 03Maakt de juiste bewegingen bij de begrippen boven en onder gekoppeld aan het lichaamsschema (doe je handen boven je hoofd) 03Wijst op een foto van achteren genomen de lichaamsdelen aan 03Imiteert houdingen van een afbeelding (van voren gezien) 03Schat in hoeveel ruimte zijn eigen lichaam inneemt (kan er nog bij, op de bank, verstoppen achter een boom, in een schoen past) 03Wijst de voor- en achterkant van het lichaam aan 04Maakt de juiste bewegingen bij de begrippen voor en achter gekoppeld aan het lichaamsschema (de handen zijn achter haar rug) 04Benoemt op een foto de belangrijkste lichaamsdelen (van opzij gezien) 04Benoemt op een abstracte afbeelding van achteren de lichaamsdelen 04Maakt de juiste bewegingen bij de begrippen vooruit en achteruit samen met het lichaamsschema (springt

vooruit achteruit) 05Benoemt op een afbeelding de belangrijkste lichaamsdelen (van opzij gezien) 05wijst de linker- en rechterkant van het lichaam aan met behulp van voorwerpen (een horloge of een ring)06

wijst de linker- en rechterkant van het lichaam aan 07Maakt de juiste bewegingen bij de begrippen links en rechts gekoppeld aan het lichaamsschema (de armen naar links of naar rechts) 08

2 InrichtingselementenHerkent een vertrouwde plaats en vertrouwde voorwerpen 01Weet dat er een wc aanwezig is 01Vindt de speelplaats vanuit de klas 01Vindt zijn eigen stoel in het lokaal 01Weet waar veel gebruikte spullen in de klas liggen 01Legt gebruikt materiaal bij elkaar 01


Ruimt de eigen tafel op 01Wijst de verschillende plekken in de klas aan (blokkenhoek.) 02Wijst de stoelen en de tafels aan als inrichtingselementen van de klas 02Legt veel gebruikte (knutsel)spullen terug op hun plek (kwasten, kleurpotloden, placemat) 02Wijst van concrete objecten aan welke dezelfde positie innemen (alle omgevallen kegels) 02Wijst de klok aan in de klas 03Benoemt de verschillende hoeken in de klas (poppenhoek, etc.) en drie onderdelen uit de hoek 03Wijst verschillende onderdelen uit de speciale hoeken in de klas aan 03Wijst verschillende voorwerpen aan op de speelplaats 03Benoemt de stoelen en de tafels als inrichtingselementen van de klas 03Legt speel- en knutselspullen op de juiste plek terug 03Benoemt verschillende voorwerpen op de speelplaats 04Wijst op een foto de zichtbare elementen van de eigen huiskamer aan 04Wijst op een foto de zichtbare elementen van een slaapkamer 04Wijst de van buiten zichtbare onderdelen van een huis aan (deur, raam, gordijnen, schoorsteen.) 04Brengt orde in een beperkte ruimte (een speelhoek opruimen door spullen bij elkaar te leggen) 04Benoemt op een foto de zichtbare elementen van een huiskamer 05Benoemt de functie van de onderdelen uit de huiskamer 05Wijst op een foto de zichtbare elementen van een slaapkamer aan 05Benoemt enkele niet zichtbare elementen van een foto (spullen in een kast) 06Benoemt inrichtingselementen uit een woonkamer zonder foto 06Benoemt op een foto de zichtbare elementen van een slaapkamer 06Wijst op een foto de inrichtingselementen van verschillende kamers in een huis aan (bad- slaapkamer.) 06

Benoemt inrichtingselementen van verschillende kamers in het huis zonder foto 07Wijst elementen die buiten voorkomen (straat, boom) 07Benoemt het type huis waarin hij woont (eengezinswoning, flat, boerderij, villa, rijtjeshuis) 07Benoemt elementen die in de straat voorkomen (auto, lantarenpaal.) 08Wijst op een afbeelding de inrichtings-elementen aan van een stad of een dorp (huis, school, markt, kerk, winkel) 08Benoemt de bordjes in een winkel (picto’s en tekst bordjes) 08Benoemt de inrichtingselementen van een stad en/of een dorp (bibliotheek, bank, bedrijven, gemeentehuis, kapper, tandarts, dokter) 09Benoemt verschillende bebouwing in huizen (eengezinswoning, flat, boerderij, bejaardenhuis, villa, rijtjeshuis) 09Benoemt de inrichtingselementen die in een openbaar gebouw kunnen voorkomen (receptie, toilet, lift, wachtruimte) 10Benoemt de inrichtingselementen in de natuur (bossen, bomen, planten, bloemen, besjes, vogels, insecten,etc.) 11Benoemt verschillende winkels (supermarkten, drogist, warenhuizen, brillenwinkels.) 11Benoemt het riool als inrichtingselement 11Weet dat kabels en riolen onder de grond liggen 11Benoemt de inrichtingselementen van Nederland (zee, steden, rivieren, dijken, wegen, bossen) 12

3 Ruimtelijke begrippenReageert in de ruimte op de begrippen op en af 02Reageert in de ruimte op de begrippen in, voor en achter 03Gebruikt in de ruimte de begrippen op en af 03Reageert in de ruimte op de begrippen naartoe, hierheen, naast onder 04Gebruikt in de ruimte de begrippen in, voor en achter 04Reageert in de ruimte op de begrippen voorbij, verder, middenin 05Reageert in de ruimte op de begrippen, (hier)vandaan 06Reageert in de ruimte op de begrippen dichtbij, veraf, dichterbij, verder af 07Reageert in de ruimte op de begrippen even ver, dichtst bij, verst af 08

4 Plattegrond


Herkent de klas op een foto 01Herkent een bekend persoon op een foto van bovenaf 02Herkent bekende inrichtingselementen van bovenaf (foto van het bureau) 03Wijst de concrete hoeken uit de klas aan op een getekende plattegrond 04Wijst de inrichtingselementen (kast, bureau v/d juf) op een getekende plattegrond 05Weet dat de inrichtingselementen een logische plek hebben 06Benoemt op een plattegrond de inrichtingselementen uit de huiskamer 06Benoemt op een plattegrond de inrichtingselementen uit de overige kamers (slaapkamer, keuken)07Benoemt op een plattegrond de kamers uit een huis op basis van de inrichtingselementen 08Benoemt op een plattegrond de verschillende plaatsen van de school aan (wc, plein, klas) 08Maakt (in de klas) een plattegrond met de belangrijkste inrichtingselementen van de klas (zonder verhoudingen) 09Legt een verband tussen de kleuren op de legenda en de plattegrond 09Gebruikt de legenda om een plek op de plattegrond te vinden 10Wijst veelkomende picto’s op een plattegrond van een openbaar gebouw aan (uitgang, wc, receptie.)10

Vindt het treinstation op een kaart 11Vindt op een plattegrond (alle) ruimtes in een gebouw 11Geeft aan op een kaart in welk vak een bepaalde voorziening is te vinden (B-3) 12

6 In het verkeer (hoort bij Gezond en Redzaam Gedrag)Ziet het gevaar van fietsen, lopen en spelen bij een (drukke) weg/ straat 01Gaat niet van uit zichzelf van de stoep af 01Loopt, afgezet op school, direct het schoolplein op 01Blijft na schooltijd op de juiste plek op de taxi wachten 01Doet uit eigen initiatief de gordel om in een auto of taxi 02Stapt pas uit als de chauffeur het zegt 02Kent waarschuwingsgeluiden (bel, sirene, toeter) 02Reageert op de kleur rood door te stoppen en op de kleur groen te gaan lopen 03Kijkt om zich heen bij het oversteken en steekt recht over 03Blijft uit zichzelf in een openbare ruimte en in het verkeer bij de groep 04Gebruikt het zebrapad of het voetgangerslicht (drukt op de knop) als dat aanwezig is 05Steekt zelfstandig over bij een voetgangerslicht 06Benoemt verschillende verkeersdeelnemers (fietser, auto, tram) 06Kijkt naar links en rechts (2x) om te zien of er verkeer aan komt 07Steekt zelfstandig over bij een rustige overzichtelijke straat 07Kent verschillende vormen van openbaar vervoer (tram, bus, metro, trein) 07Zoekt een veilige plek om over te steken (bij een rustig overzichtelijk stuk van de straat) 07Steekt zelfstandig over bij een rustige straat met geparkeerde auto’s 08Blijft rechts fietsen 08Steekt zijn hand uit bij het fietsen 08Weet welk vervoerskaartje er gekocht moet worden en waar dat te koop is 08Steekt zelfstandig over bij een drukke straat 09Reist zelfstandig met de trein (zonder overstappen opgehaald en afgehaald van het station) 09Past de betekenis van enkele belangrijke verkeersborden toe 10Reist zelfstandig met de trein en stapt over op een andere trein 10Stempelt de eigen strippenkaart af 10Benoemt de invloed van het weer op het verkeer 10Zorgt voor verlichting in het donker en bij regen of mist 10Kent de reistijd van een bekende route 11Reist zelfstandig met de trein en stapt over op een ander openbaarvervoermiddel en andersom 11Past alle voorrangsregels correct toe in het verkeer 12Schat de reistijd van een onbekende route in 12Kent de theorie van het verkeer voldoende om zijn brommercertificaat te halen 12

7 Toegankelijkheid


Weet wanneer de klas verlaten mag worden en wanneer niet 02Weet wanneer je bij een andere klas naar binnen mag 02Weet wanneer hij in andere kamers (adjunct-directeur, IB-kamer, Logopediekamer, personeelskamer, Snoezelruimte) mag komen 03Kent de toegankelijkheid van huizen en tuinen en de school (niet zomaar ergens naar binnen lopen) 04Kent de toegankelijkheid van de supermarkt als openbare gelegenheid 05Kent de toegankelijkheid van de winkel als openbare gelegenheid 06Weet in welke winkels voor hem geschikt zijn en welke niet 06Kent de toegankelijkheid van het openbaar vervoer (met een vervoersbewijs) 07Kent de toegankelijkheid van de bibliotheek, postkantoor, bank. 08

8 Routes herkennen en benoemenOnderscheidt functies van bekende ruimtes waar hij zich in bevindt (keuken, toilet, lokaal) 01Kent korte routes in en nabij het klaslokaal (naar de wc) 02Benoemt oriëntatiepunten in en nabij het klaslokaal (bord, kast) 03Benoemt oriëntatiepunten in de school (groep 8 bij de groene deur) 04Kent de routes in de school (weet hoe hij op verschillende plaatsen 04Benoemt oriëntatiepunten rondom de school (ingang kleuters is bij het grijze hek) 05Kent routes rondom de school 05Benoemt oriëntatiepunten in de nabije omgeving van de school of van huis (speeltuin, kerk) 06Kent korte routes in de nabije omgeving van de school of van huis (naar de brievenbus, naar een speelplein) 06Benoemt ruimtes met een bepaalde functie in andere huizen/ gebouwen (keuken, slaapkamer, woonkamer) 07Loopt een korte route in een bekende omgeving aan de hand van genoemde oriëntatiepunten (verder de wijk in: langs de kerk, tegenover de bushalte) 08Loopt een lange route in een bekende omgeving aan de hand van genoemde oriëntatiepunten (naar een andere wijk toe, naar een verder gelegen winkel) 09Vindt de juiste plek met één aanwijzing van links en rechts (bij stoplicht naar links) 09Benoemt oriëntatiepunten in de omgeving van een ander huis/ gebouw (tegenover een park, je komt langs een politiebureau) 10Herkent in een onbekende omgeving genoemde oriëntatiepunten (standbeeld, spoorlijn over, langs het water) 10Vertelt een ander of diegene links of rechts af moet slaan 10Wijst op de plattegrond aan hoe je moet lopen 10Geeft verschillende routes aan om op een bepaalde plek te komen 11Geeft aan welke route hij het fijnst vindt om te nemen naar een bepaalde plek 11Vindt de juiste plek met aanwijzingen van links en rechts (eerste straat rechts, na postkantoor links)11Vindt op een kaart de plek waar hij op dat moment is 11Vertelt de weg op een plattegrond m.b.v. herkenningspunten (binnen na de wc links, buiten na de kerk rechts) 11Benoemt oriëntatiepunten in bekende omgevingen waar hij niet vaak komt (vakantieomgeving, plekken in

een pretpark) 12Vindt m.b.v. een plattegrond de weg in een gebouw 12Vindt de weg in de eigen stad met behulp van een kaart 12Vindt de weg in een onbekende stad met behulp van een kaart 12

9 TopografieBenoemt de stad of dorp waarin hij woont 05Benoemt de straat waarin hij woont 06Benoemt twee in de buurt liggende dorpen of steden uit de omgeving 07Ziet dat een woonwijk een geheel is (door de ligging of de straatnaamgeving) 08Benoemt meerdere straten uit zijn omgeving 09Wijst aan de hand van een legenda wegen, steden en bossen aan 09Wijst op een liggende kaart bekende plaatsten in de buurt aan 09


Leert de overeenkomsten tussen de wereldkaart en een wereldbol 09Wijst op de kaart van Europa landen aan (landen als geheel onderscheiden) 10Wijst op de kaart van Europa Nederland aan en de plek waar hij woont 10Onderscheidt zeeën en rivieren op een kaart 10Benoemt Amsterdam als de hoofdstad van Nederland en wijst de ligging aan op een kaart 11Benoemt Den Haag als de stad waar de regering werkt en wijst de ligging aan op een kaart 11Wijst 5 landen aan op de kaart van Europa (op relevantie door vakantie of actueel nieuws) 11Benoemt alle provincies en de bijhorende hoofdsteden 12Kent vier voor de leerling relevante grote steden in Nederland en wijst ze aan op een kaart 12Onderscheidt de continenten op de wereldkaart en wijst Europa aan 12Zoekt op waar landen (landen uit het actuele nieuws) liggen op de wereldkaart 12

10 Functie van de leefomgevingBenoemt de functie van een huis (wonen en slapen) 04Benoemt de functie van een politiebureau in ieder dorp of iedere stad 05Benoemt de functie van een brandweerkazerne in ieder dorp of iedere stad 05Benoemt de functie van een kerk 06Benoemt de functie van parken en speelplaatsen in een dorp of stad 06Benoemt de functie van winkels 06Benoemt verschillende soorten winkels 06Benoemt de verkeersborden voor voetgangers zoals: voet en zebrapad, bus en tramhalte, woonerf 06Benoemt de functie van een tandarts en een dokter in ieder dorp 07Benoemt waar het eten en drinken vandaan komt 07Benoemt de functie van sportvelden en sportcomplexen bij een stad of dorp 07Benoemt de verkeersborden voor fietsers zoals: fietspad, voorrangsborden, stopborden 07Benoemt de functie van verschillende beroepen en bedrijven in een dorp of stad 08Benoemt de functie van gemeentehuis 08Benoemt de functie van een ziekenhuis 08Benoemt de verkeersborden voor auto’s zoals: autoweg, autosnelweg, doodlopende weg 08Benoemt de voordelen van het openbaar vervoer (voor iedereen, minder druk op de weg.) 09Benoemt de functie van flats en andere hoogbouw 09Benoemt de voordelen van de functie van stadselementen t.o.v. dorpselementen (bioscoop, veel winkels t.o.v. veel ruimte) 10Benoemt de functie van de school voor het latere werk 10Vertelt dat mensen de natuur nodig hebben om te leven (ademen , eten en drinken) 11Benoemt de functie van het riool 11Benoemt de functie van gas, water en licht 11Benoemt functie van dijken en duinen in Nederland 12

11 Kennis over de omgevingWeet dat er mensen zijn die stelen en bergt waardevolle spullen veilig op 06Geeft drie recreatiemogelijkheden bij water (zwemmen, surfen, varen, duiken) 07Geeft drie recreatiemogelijkheden in de bossen (wandelen, fietsen, dieren kijken, verzamelen) 07Geeft drie recreatiemogelijkheden in een stad/ dorp (film, winkelen, uit eten, terras) 08Geeft drie recreatiemogelijkheden in de bergen (klimmen, wandelen, skiën) 08Benoemt 3 verschillen tussen het platteland en de stad (wandelen t.o.v. van winkelen, druk t.o.v. rustig)09

Benoemt drie typische ‘gebouwen’ van het platteland en van de stad (molen, boerderij, hooischuur t.o.v. flat, kantoren, stations) 09Geeft een beroep dat bij het water hoort (visser, strandwacht, toerisme) 10Geeft een beroep dat bij het platteland hoort (veeboer, tuinder) 10Geeft een beroep dat in de stad hoort (kantoormedewerker) 10Geeft een beroep dat in de industrie hoort (staalarbeider) 10Geeft verschillen aan tussen klimaten en de invloed op activiteiten (warm land- zonnen, koud land- skiën)11

Geeft een aanpassing die mensen moeten maken in de bergen (vallende rotsen, huis op palen) 12Geeft een aanpassing die mensen moeten maken voor het water (dijken, duinen) 12


Oriëntatie op tijd

2. Tijdsbegrippen4. Kalender en agenda5. Gebeurtenissen in de tijd

2 TijdsbegrippenBegrijpt de woorden stoppen (klaar) en beginnen 02Gebruikt het woord stopt 03Begrijpt de woorden ochtend, middag, avond, dag, nacht 03Gebruikt de woorden ochtend, middag, avond, dag, nacht 04Benoemt de dagen van de week 04Begrijpt de woorden eerst…dan, straks, daarna, eerste, laatste, volgende, wachten 04Begrijpt de woorden jong, oud, nu, uur, vanochtend, vanmiddag, vanavond 04Gebruikt de woorden uur, nu, straks, vanochtend, vanmiddag, vanavond, jong, oud 05Begrijpt de woorden later, eerder, vorige, vandaag, gister, morgen, week 05Noemt het huidige seizoen 06Benoemt de vier seizoenen op volgorde 06Benoemt de maanden van het jaar 06Gebruikt de woorden morgen, gister, vandaag, week 06Begrijpt de woorden wanneer, erna, hoe laat, (het is) voorbij 06Gebruikt het woord half uur 06Gebruikt de woorden eerst, dan, straks, daarna, eerste, laatste, volgende, wachten 07Gebruikt de woorden minuten en kwartieren 07Begrijpt de woorden voordat, nadat, toen 07Begrijpt de woorden eergisteren en overmorgen 07Begrijpt de woorden tot wanneer, zo meteen, hoe lang nog, na, nog twee keer slapen 07Begrijpt de woorden tweede, derde, ervoor, te laat 07Gebruikt de woorden voordat, nadat, toen 08Gebruikt de woorden eergisteren en overmorgen 08Gebruikt de woorden tot wanneer, zo meteen, hoe lang nog, na, nog twee keer slapen 08Gebruikt de woorden tweede, derde, ervoor, te laat 08Gebruikt de woorden minuten en kwartieren 08Begrijpt de woorden vroeger, lang geleden, binnenkort, nooit 08Begrijpt de woorden later, (toekomst), hoe lang (tijd) 08Gebruikt de woorden vroeger, lang geleden, binnenkort, nooit 09Gebruikt de woorden later, (toekomst), hoe lang (tijd) 09Koppelt een handeling aan de woorden het is (bijna) tijd, (nog) even (door sneller te werken, op te schieten) 10Kan inschatten hoe redelijkerwijs "een paar minuutjes" duren 11Is bekend met de begrippen zomertijd en wintertijd 11Weet wat zomertijd en wintertijd in de praktijk inhouden 11Weet dat er tijdsverschillen bestaan met andere landen 12

4 Kalender en agendaBenoemt de dagdelen en de dagen van de week 04


Benoemt welke dag het is 04Bepaalt m.b.v. de weekkalender welke activiteiten gedaan zijn en welke nog komen 05Weet welke maand het is 05Geeft aan dat een week zeven dagen duurt 05Past de dagen van de week toe. 06Benoemt de maanden van jaar 06Leest de datum van vandaag af (deze wordt aangewezen of is gemarkeerd) 06Wijst de datum van gisteren en morgen aan 06Wijst de datum van eergisteren en overmorgen aan 07Benoemt de duidelijke kenmerken van de vier seizoenen 07Zet dag, week, maand op de juiste volgorde van tijdsduur 07Gebruikt het begrip volgende 07Noemt de datum van zijn verjaardag 07Benoemt de huidige maand 07Geeft het doel van een eigen agenda aan (dagritme staat in eigen agenda) 08Ordent eigen activiteiten op dagen en dagdelen (vanochtend gespeeld, maandag gezwommen) 08Wijst feestdagen, vakantie, een uitje op een kalender aan. (leraar noemt de datum) 09Noteert activiteiten in een eigen kalender (feestdagen, verjaardag, uitje) 09Zoekt de juiste datum en noteert afspraken in een eigen agenda 10Zoekt de juiste datum in zijn agenda op en leest de activiteiten af 10Koppelt seizoenen aan de maanden van het jaar 10Leest de datum op twee manieren af (26 januari 2004/ 26-01-04) 11Rekent hoeveel dagen/weken het nog duurt tot een volgende activiteit binnen één maand 11Bepaald iemands leeftijd uit een geboortedatum 12Rekent hoeveel dagen/weken het nog duurt tot een volgende activiteit over de maand heen 12

5 Gebeurtenissen in de tijdHerinnert zich na herinnering van een concreet voorwerp een activiteit (bv. door het aanwijzen van een voorwerp) uit de vorige les 02Benoemt de juiste volgorde van de activiteiten m.b.v. het dagritmepakket 03Benoemt de juiste volgorde van de activiteiten in de klas m.b.v. het dagritmepakket 03Vertelt bij een foto over een speciale activiteit wat hij gedaan heeft (een feestdag, verjaardag of kamp)03

Geeft globaal het dagritme van de dag aan zonder het dagritmepakket 04Weet dat volwassenen ouder zijn 04Vertelt zonder foto over een speciale activiteit wat hij gedaan heeft (een feestdag, verjaardag of kamp) 04

Benoemt de juiste volgorde van opstaan, naar school, huis, buiten spelen/ tv, eten, naar bed 05Schat de leeftijd van groepsgenoten 05Geeft aan welke evt. broer(s) en zus(sen) jonger of ouder zijn 05Vertelt zonder foto over het weekend 05Vertelt met een foto over een vorige lesactiviteit 06Vertelt zonder foto over een vorige lesactiviteit 06Geeft aan wat het vorige project of belangrijke activiteit was 07Zet zijn familie in volgorde van leeftijd van jong naar oud 07Ordent belangrijke gebeurtenissen in de juiste volgorde in het jaar (feestdagen, kamp, verjaardag) 08Ziet in tijd vooruit door visueel ondersteund twee activiteiten in een week te plannen 09Geeft aan hoeveel dagen (binnen een week) een belangrijke gebeurtenis nog weg is ( een feestdag, verjaardag of kamp) 09Ziet in tijd vooruit door visueel ondersteund twee activiteiten op een ochtend te plannen 10Zet grote gebeurtenissen in zijn leven in de juiste volgorde (geboren, naar school, verhuizen, naar VSO) 10

Weet dat sommige activiteiten 1 keer per maand zijn (alarm, grofvuil) 10Ziet in tijd vooruit door visueel ondersteund drie activiteiten op een ochtend te plannen 11Zet de feestdagen (kerst, suikerfeest, verjaardag) op de juiste maand op een kalender 11Zet de vakanties (herfst, kerst, voorjaars) in de juiste volgorde 11Noemt in volgorde de grote vakanties waar hij naar toe is geweest (laatste drie) 11Ziet in tijd vooruit door drie activiteiten op een ochtend te plannen (zonder visuele ondersteuning)12


Weet wanneer er een nieuwe maand begint 12Gebruikt een kalender om speciale gebeurtenissen uit het eigen leven in de tijd te situeren 12Gebruikt een kalender om de tijd tussen deze gebeurtenissen correct te bepalen 12

Oriëntatie op natuur en techniek

Profiel 1: alleen 9,10, 12, en 14Profiel 2: alleen 3, 4, 7, 8, 9, 10, 11, en 14Profiel 3: alleen 9, 10 en 14Profiel 4: alleen 9, 10, 12 en 14

3. Inrichtingselementen van de natuur4. Met zorg omgaan met de natuur7. Soorten weer8. Meten van het weer9. Rekening houden met het weer10. De gevolgen van het weer11. Invloed van een seizoen12. Natuurkundige verschijnselen14. Veiligheid

3 Inrichtingselementen van de natuurWeet wat een park is en benoemt elementen uit het park (schommel, bomen, een vijver, paadje) 04Benoemt een bos op een afbeelding 05Benoemt een sloot 05Benoemt de inrichtingselementen uit de natuur water, land en lucht 06Benoemt bergen op een afbeelding 06Benoemt het strand op een afbeelding 06Benoemt een weide op een afbeelding 07Benoemt een meer en een zee op een afbeelding 07Legt afbeeldingen van dieren in de juiste leefomgeving (koeien bij weiland, aap in het bos.) 07Benoemt enkele willekeurige elementen in de natuur (bossen, bomen, planten, bloemen, besjes, vogels, insecten,etc.) 08Benoemt verschillende vormen van water; zee, meer, rivier, beek 08Benoemt twee kenmerken van water, land en lucht (dieren die er leven, begroeiing) 09Benoemt verschillende soorten biotopen; weide, bos, strand 09Herkent het verschil tussen loofbossen en naaldbossen (2 verschillende bomen) 09Vergelijkt afbeeldingen van diverse landschappen 10Geeft verschillende inrichtingselementen aan 10Benoemt klei (aarde) en zand als verschillende grondsoorten 10Benoemt twee verschillen tussen grasland en bos (dieren die er leven, planten die er leven) 11Benoemt verschillende vormen van reliëf (bergen, duinen, heuvels) 11Geeft verschillen aan tussen klimaten en de invloed op activiteiten (zonnen in warm land, skiën in koud land) 12

4 Met zorg omgaan met de natuur


Maakt kennis met het verzorgen van planten door samen water te geven in de klas 01Gooit afval in de vuilnisbak in de klas 01Verwoest geen planten 01Gaat voorzichtig om met planten uit de klas 02Gooit afval op het speelplein in de vuilnisbak of bewaart het afval 02Weet waarom er prullenbakken in een park of op straat staan 03Gooit afval buiten op straat in de vuilnisbak of bewaart het afval 03Plukt geen bloemen uit de natuur 04Loopt op de paden in een park en niet door het groen 04Scheidt papier afval van ander afval 05Scheidt glasafval van ander afval 05Scheidt groenafval van ander afval 06Scheidt batterijen van ander afval 06Doet de lichten uit als hij een kamer verlaat (is zuinig met energie) 06Laat water niet onnodig lang stromen (is zuinig zijn met water) 06Zet elektrische apparaten uit als ze niet gebruikt worden (is zuinig met energie) 07Weet dat in de herfst/ winter de verwarming aan moet (en de deuren dicht) 07Gooit bloemen/planten weg die dood zijn 08Weet waarom je geen afval op straat mag gooien 08Gaat zuinig met papier om, zodat er niet te veel bomen worden gekapt (papier komt van bomen) 08Geeft vier voorbeelden van goed omgaan met het milieu (scheiden van afval, afval netjes weggooien, zuinig zijn met elektrische apparaten en zuinig zijn met water) 09Beseft dat machines het milieu vervuilen en gebruikt ze met mate 10Begrijpt het principe van winter en zomertijd voor het milieu 11Geeft het belang aan van een houding van zorg en respect voor de omgeving (je hebt de natuur nodig om te blijven leven) 12

7 Soorten weerMaakt kennis met eenvoudige weersverschijnselen (staat in de zon en in de regen) 02Begrijpt het woord weer 03Gebruikt de 'weer' pictogrammen zon en regen juist 03Gebruikt de 'weer' pictogrammen halfbewolkt en zon, sneeuw juist 04Benoemt de regen en de zon 05Benoemt sneeuw, wind en onweer 05Benoemt het gemiddelde weertype bij het seizoen (lente/ zomer- warm en zon, herfst- wind en regen, winter- koud, sneeuw) 05Benoemt hagel en mist 06Benoemt wat wel en niet te doen bij onweer (nooit onder een boom, maar een gebouw of een auto binnengaan) 06Kent de begrippen ijskoud en bloedheet 07Brengt nuance in het soort regen (motregen of stortregen) 07Beschrijft welk weer het vandaag is op basis van (globale) kenmerken (warm, bewolkt, zonnig, regen)08

Benoemt dat verschillende weer-kenmerken kunnen voorkomen die tegenstrijdig lijken te zijn (zon, maar koud en regen, maar warm) 09Benoemt de verschillende weerpictogrammen bij het bekijken van een weerbericht 09Weet wat een overstroming is 10Weet wat orkaan is 10Weet wat een hittegolf is 10Herkent en vergelijkt het weer van enkele dagen (warmer, meer regenachtig, meer wind) 11

8 Meten van het weer

Herkent een (buiten) thermometer en geeft aan welke functie het heeft 08Gebruikt een regenmeter om de hoeveelheid regen te kunnen meten 08Leest een standaard thermometer af en vertelt hoeveel graden het is (boven nul) 09Leest een standaard thermometer af en vertelt hoeveel graden het is (beneden nul) 10


Leest de temperatuur af van diverse thermometers 11Leest de hoeveelheid regen af in millimeters 11Meet de regen en de temperatuur gedurende een week en vult de resultaten in op een overzicht 12

9 Rekening houden met het weerTrekt buiten met koud weer of als het regent een jas aan 05Trekt handschoenen, een sjaal en een muts aan bij koud weer 05Trekt een korte broek en een T-shirt aan bij warm weer (luchtige kleding) 05Benoemt het verschil tussen een winter- en een zomerjas 06Gaat zonder jas naar buiten met warm weer 06Gebruikt een paraplu als het regent 06Trekt een regenjas aan als het regent 07Koppelt kleren en spullen aan een bepaald weertype (paraplu aan regen, badpak of zonnebrand aan warm, dikke trui aan koud) 07Past zijn kleding aan bij extreme weertype; erg warm, erg koud en regen 08Kiest de juiste kleding uit bij gegeven weerpictogrammen zon, bewolkt, regen en sneeuw 08Koppelt activiteiten aan bepaalde weertypes (spelletje binnen bij regen, strand bij zon, park bij zon en half bewolkt, schaatsen bij ijs) 09Past zijn kleding aan op het weerbericht van de dag (de weerkalender) 10Houdt bij activiteitenkeuze rekening met het weerbericht van de dag (de weerkalender) 10Past zijn kleding aan op het weerbericht (radio, tv, krant) van de vorige dag 11Houdt bij het voorbereiden op vakantie rekening met een ander klimaat in het vakantieland (bij het inpakken van kleding) 11Houdt rekening met het weerbericht voor langere tijd bij het kiezen van activiteiten (radio, tv, krant)12

Houdt rekening met het weerbericht voor langere tijd bij het kiezen van kleding (radio, tv, krant) 12

10 Gevolgen van het weer

Benoemt dat door sneeuw en ijzel de straat heel glad kan zijn 09Benoemt dat mist het zicht vermindert 09Kent een probleem bij een overstroming voor mens, dier en plant 10Benoemt verschillen in kleding van mensen uit andere landen 10Benoemt welke kleding mensen in koude landen dragen (eskimo’s) 11Benoemt welke kleding mensen in warme landen dragen (Afrikaanse landen) 11Herkent aanpassingen van planten en bomen op het weer (verlies van bladeren, cactus, lange wortels)12

11 Invloed van een seizoenBenoemt dat in de herfst de bomen hun bladeren verliezen en in de lente ze weer uitgroeien 05Benoemt dat dieren in de lente jongen krijgen 05Benoemt het huidige seizoen 06Benoemt de vier seizoenen op volgorde 06Benoemt de duidelijke kenmerken van de vier seizoenen 07Benoemt de activiteiten die bij een bepaald seizoen horen (schaatsen, zwemmen, bladeren zoeken, bloemen plukken) 08Weet dat planten in de lente weer beginnen te groeien 09Weet dat de dagen in de zomer langer duren (langer licht) dan in de winter 10Begrijpt het principe van winter en zomertijd 11Geeft aan wat noodzakelijk is in de tuin bij een bepaald seizoen (snoeien in het voorjaar, bollen planten in het najaar, oogsten in de zomer, zaaien in het voorjaar) 12


12 Natuurkundige verschijnselenBenoemt dat sommige apparaten elektriciteit nodig hebben 06Benoemt dat elektriciteit gevaarlijk is 06Komt niet met water of drinken in de buurt van stopcontacten 06Ervaart met kleine experimenten het effect van zwaartekracht 06Maakt schaduwen met voorwerpen en lichtbronnen 07Toetst eigen ideeën en veronderstellingen over het effect van zinken en drijven met kleine experimenten07

Benoemt voorwerpen die drijven en voorwerpen die zinken (hout- baksteen) 07Toetst eigen ideeën en aannames over het effect van zweven met kleine experimenten (vliegtuigje) 08Toetst eigen ideeën en aannames over de werking van vergrootglas met kleine experimenten 08Toetst eigen ideeën en aannames over het effect van een magneet met kleine experimenten 08Toetst eigen ideeën en aannames over het effect van warmtegeleiding met kleine experimenten 09Benoemt voorwerpen die goed warmte geleiden (ijzeren handvat) 09Benoemt voorwerpen die geen warmte begeleiden (plastic handvaten, ovenwanten) 09Toetst eigen ideeën en veronderstellingen over het effect van lenzen (bril) 10Toetst eigen ideeën en veronderstellingen over het proces van stollen, smelten en verdampen 10Toetst eigen ideeën en aannames over effect van spiegelende oppervlakken: hol, bol en vlak (symmetrie) 11

Benoemt de functie van gas, water en licht 11Toetst eigen ideeën en aannames over het mengen van vloeistoffen (door elkaar, drijft het op elkaar)11

Benoemt de vormen waarin water kan voorkomen, vast, vloeibaar en gas 11Voorspelt de uitkomst bij verschillende spiegelende oppervlakten hol, bol en vlak 12Benoemt drie verschillende energievormen (elektriciteit, gas, olie, wind, water, benzine, kernenergie) 12

Benoemt bij enkele energievormen voorbeelden waar ze gebruikt worden (benzine, olie in de auto, gas bij het gasfornuis) 12

14 Veiligheid

14.1 Veiligheid: ARBOhoudt bij het verwijderen van een stekker uit het stopcontact de stekker vast en trekt niet aan het snoer.06

zorgt voor een opgeruimde werkplek en houdt deze zo 07als de leerling met elektra bezig is, haal hij de stroom eraf 07tilt zoveel mogelijk met 2 handen 08zet machines uit wanneer ze er niet meer mee werken 08haalt de stekkers uit het stopcontact als ze het gereedschap niet gebruiken 08is tijdens het werken gericht op zijn werk 08zorgt ervoor dat hij zijn werk kan zien 08zorgt ervoor dat er geen loshangende of losliggende snoeren zijn 08bergt materialen veilig op 08stapelt materialen veilig op 08wanneer de leerling laag bij de grond moet zijn, zakt hij door zijn knieën 09legt een veiligheidsbril niet op de glazen 09zorgt voor voldoende licht bij zijn werkplek 09kan gereedschap veilig transporteren 09draagt goed passende kleding, aangepast aan het seizoen 09weet wat signaalkleding is en past dit zo nodig toe 09weet wat de betekenis is van CE-marketing (het product voldoet aan de Europese wet) 10controleert de machine voor het werk begint 10beseft dat fout tillen slecht is voor je rug, ivm klachten op lange termijn 10legt materialen en gereedschappen op verhogingen en voorkomt zo dat hij veel moet bukken 10houdt het bovenlichaam rechtop bij het tillen 10zorgt ervoor dat de werkplek (indien mogelijk) op navelhoogte is 10werkt zo min mogelijk boven zijn macht 10


zorgt dat BPM schoon zijn 10weet dat BPM persoonlijk zijn 10weet dat het maximale gewicht dat hij mag tillen 23 kg is 10rijken zo min mogelijk, maar werken juist dicht bij het lichaam 10passen hun werkzaamheden aan, aan hun lichamelijke mogelijkheden 10geeft het bij de leidinggevende aan wanneer een opdracht of activiteit onveilig is om uit te voeren10vraagt om hulp bij opdrachten of activiteiten die veiliger uit te voeren zijn in tweetallen 10weet dat men geluid uitdrukt in decibel en kent de afkorting Db 10is bekend met de gevolgen van langdurig geluid boven de 80 Db 10gaat bij een defect van een elektrische machine (en bij twijfel) niet zelf aan de gang maar zal een leidinggevende of deskundige raadplegen 10voordat de leerling met een elektrisch -of brandstofaangedreven machine gaat werken zal hij eerst de veiligheidsvoorschriften raadplegen 10weet dat bij het dragen van de last, je de last zo dicht mogelijk bij je lichaam draagt 11is zich bewust van zijn lichaamshouding bij de activiteit en zorgt er tijdens de activiteit voor dat hij zijn lichaam zo verantwoord mogelijk belast 11is bekend met de gevolgen van langdurige trillingen aan je handen 11gebruikt bij het werken met elektra deugdelijk en goed geïsoleerd materiaal 11weet dat bij het werken op hoogte van 2 meter of hoger, hij een valbescherming moet gebruiken(hekwerk/lijnen/etc) 12onderhoudt machines conform de aanwijzingen in de gebruikershandleiding 12heeft besef van ergonomisch werken: dat wil zeggen dat hij de omgeving indien mogelijk zodanig aanpast waardoor ze zijn lichaam zo verantwoord mogelijk wordt belast. 12

14.2 Veiligheid:Veilig werken met een laddergebruikt bij het beklimmen en afdalen van de ladder beide handen en houdt het gezicht naar de ladder gekeerd 07voorkomt inklappen van de trap door te controleren voordat ze en trap beklimmen of het bordes volledig is uitgeklapt en geborgd 07staat niet op de beugel van een trap maar beseft dat de maximale stahoogte het bordes of een aagegeven gekleurde sport is 07beseft dat een trap maar aan één kant te beklimmen is en staat niet op het achterrek van een trap07houdt bij het beklimmen de sporten vast en niet de ladderbomen 07beseft dat hij niet met meer dan één persoon op een ladder mag (max. 150 kg) 07werken met twee personen (laat één persoon de ladder tegenhouden) 08zorgt ervoor dat wanneer hij alleen met een ladder moet werken de ladder niet kan wegschuiven 08zorgt ervoor dat hij stevig staat op de ladder (zet je hak goed tegen de sport) 08houdt een ladder of trap schoon en vrij beklimbaar (verwijder vuil, vet e.d.. Plaats geen gereedschappen onder de ladder) 09maakt gebruik van caddy's om gereedschap mee te nemen 09reikt nooit te ver opzij (een ladder of trap verliest balans wanneer je je gewicht opzij brengt. Verplaats de ladder liever wat vaker) 09zorgt ervoor dat het boveneinde van de ladder met beide bomen kan steunen of gebruik een muurafstandhouder 10zet de ladder nooit voor een deur, indien mogelijk sluit de leerling de deur dan af 10draagt zorg voor de goede staat van de laddervoet bij metalen ladders 10zet een ladder altijd onder een hoek van 75º. Hierdoor is het stavlak van de sporten horizontaal 11gebruikt opsteekladders met een schuivend deel aan de voorkant en zorgt voor een overlap van minimaal 5 treden 12

14.3 Veiligheid: Pictogrammen 1kent het veiligheidspictogram: 'je moet een veiligheidsbril dragen" en past toe indien nodig 07kent het veiligheidspictogram:'je moet gehoorsbescherming dragen' en past toe indien nodig 07


kent het veiligheidspictogram:'je moet een veiligheidshelm dragen' en past toe indien nodig 07kent het veiligheidspictogram:'je moet veiligheidsschoenen dragen' en past toe indien nodig 07kent het veiligheidspictogram:'je moet veiligheidshandschoenen dragen' en past toe indien nodig 07kent het veiligheidspictogram:'je moet een veiligheidsoverall dragen' en past toe indien nodig 08kent het veiligheidspictogram:'je moet luchtwegbescherming dragen' en past toe indien nodig 08kent het veiligheidspictogram:'je moet gelaatsbescherming dragen' en past toe indien nodig 08kent het veiligheidspictogram:'raadpleeg voor gebruik de gebruiksaanwijzing' en past toe indien nodig08

kent het gevarenpictogram:'roken verboden' 08kent het gevarenpictogram:'open vuur verboden' 08kent het gevarenpictogram:'brandbaar' 09kent het gevarenpictogram:'elektriciteit' 09kent het gevarenpictogram:'schadelijk voor het milieu' 10kent het gevarenpictogram:'niet mengen' 10kent het gevarenpictogram:'ontplofbaar' 10kent het gevarenpictogram:'gevaar' 10kent het gevarenpictogram:'bijtende stoffen' 11kent het gevarenpictogram:'giftig 11kent het gevarenpictogram:'schadelijk irriterend' 12kent het gevarenpictogram:'oxiderend' 12

14.4 Veiligheid: Pictogrammen 2kent het reddingsbord:'te volgen richting' en volgt deze instructie op 07kent het reddingsbord:'vluchtweg links/vluchtweg rechts) en volgt deze instructie op 07kent het reddingsbord:'nooduitgang' en volgt deze instructie op 08kent het reddingsbord:'richting nooduitgang' en volgt deze instructie op 08kent het reddingsbord:'verzamelplaats bij calamiteit' en volgt deze instructie op 09kent het reddingsbord:'telefoon voor redding en eerste hulp' en volgt deze instructie op 09kent het reddingsbord:'arts' en volgt deze instructie op 09kent het reddingsbord:'eerste hulp' en volgt deze instructie op 09kent het brandbestrijdingsbord:'alarmeringslicht' 09kent het reddingsbord:'brancard' en volgt deze instructie op 10kent het reddingsbord:'vluchtweg via de trap' en volgt deze instructie op 10kent het reddingsbord:'noodladder' en volgt deze instructie op 10kent het brandbestrijdingsbord:'brandblusser' en volgt deze instructie op 10kent het brandbestrijdingsbord:'brandslang' en volgt deze instructie op 10kent het brandbestrijdingsbord:'noodtelefoon' en volgt deze instructie op 10kent het brandbestrijdingsbord:'brandladder' en volgt deze instructie op 10kent het reddingsbord:'veiligheidsdouche' en volgt deze instructie op 11kent het reddingsbord:'vluchtweg gehandicapten' en volgt deze instructie op 11kent het brandbestrijdingsbord:'brandmelder' en volgt deze instructie op 11kent het brandbestrijdingsbord:'alarmhoorn' en volgt deze instructie op 11kent het reddingsbord:'AED' 12kent het reddingsbord:'oogdouche' en volgt deze instructie op 12kent het brandbestrijdingsbord:'blusdeken' en volgt deze instructie op 12


Wonen en Vrije tijd

1. Eten en drinken2. Tafel dekken (alleen Pr. 1, 2 en 4)5. Kleding aantrekken en verzorgen6. Kleding kopen7. Schoonmaken en inrichten8. Inrichten van een eigen kamer9. Ziektes en ongelukken10. Burgerschap Wonen11. Burgerschap Bestuur en Besluit12. Omgaan met vrije tijd13. Omgaan met TV-kijken

1 Eten en drinkenEet zijn mond eerst leeg en neemt vervolgens een nieuwe hap 01Eet en drinkt zonder hoesten of verslikken 01Geeft aan honger of dorst te hebben 01Drinkt zelf uit een tuitbeker 01Pakt zijn eigen brooddoosje en beker uit zijn tas/kast 01Begrijpt de begrippen happen, drinken, heet, mmm, koek, eten, op (eten) 01


Eet doorgaans met een gesloten mond 02Eet met een lepel 02Drinkt uit een gewone beker zonder te knoeien 02Geeft aan (wijzend) wat hij op brood wil of wil drinken bij een keuzemogelijkheid 02Eet een boterham-uit-het-vuistje 02Drinkt met een rietje 02Maakt onderscheid tussen eetbaar en niet eetbaar, schoon en vies voedsel 02Zit vijf minuten stil en recht aan tafel tijdens de maaltijd 03Gebruikt het mes aan de dominante kant (nog niet snijden) 03Eet met een vork stukjes brood 03Eet zijn mond leeg voordat hij praat 03Blijft aan tafel zitten tijdens de maaltijd 03Gebruikt woorden om aan te geven wat hij wil eten en drinken (kaas, pasta, jam, boter(ham), melk) 03Pakt of vraagt eerst om een hartige boterham en vervolgens een zoet 04Vraagt hulp tijdens het eten bij een handeling waarbij hij hulp nodig heeft 04Smeert brood met boter of iets anders smeerbaars (gelijk verdeeld en normale hoeveelheid) 04Gebruikt normale hoeveelheid beleg op zijn boterham (strooien van hagelslag, plakken worst) 04Snijdt een banaan in stukjes 04Vraagt aan tafel aan een ander om iets aan te geven 05Snijdt met een mes, met zaagbeweging 05Gaat zijn handen wassen voor het aan tafel gaan 05Schenkt zonder te knoeien uit een pak of fles in een glas of beker 06Laat hete dranken eerst voldoende afkoelen voor ze te drinken 06Pelt een mandarijn en een banaan met de hand 06Ziet eten en drinken als gezellige aangelegenheid 06Eet met een vork en een mes in de hand 07Geeft aan hoeveel hij wil eten 07Durft onbekend eten te proeven 07Herkent hetzelfde product in verschillende vormen (omelet en een hard ei, gesneden stukjes) 07Schilt fruit met een fruitmesje 07Snijdt kaas met een kaasschaaf 08Schenkt hete koffie en thee in een kopje 08Schept een juiste hoeveelheid eten voor zichzelf uit de pan 09Gebruikt een servet en begrijpt waarom 09Schilt met een dunschiller (appel, komkommer) en kan ontpitten 10Let met opscheppen op of er voor andere genoeg over blijft 10bereidt 3 warme dranken (soep maken, koffie / thee zetten) 10ruimt de werkplek elke keer weer netjes op 11

2 TafeldekkenLegt zijn eigen placemats / tafellaken op tafel 02Legt borden, bestek en bekers op tafel 03Benoemt vijf voorwerpen die op tafel staan bij de lunch (boter, brood, hagelslag) 03Verdeelt de borden over de tafel één op één met de stoelen die er rond de tafel staan 04Legt het tafelkleed op tafel 04Pakt genoemde spullen voor op tafel (brood, boter, beleg, melk, etc) en zet deze op tafel 04Pakt evenveel borden als er eters zijn en zorgt dat er bij alle borden een mes en een vork ligt 05Pakt de gebruikelijke spullen voor de lunch (weet waar ze staan) en verdeelt ze over de tafel (brood, boter,

beleg, melk) 06Dekt de complete tafel voor de lunch (mes en lepel rechts, vork links) 07Kan uitgedeelde koffie voorzien van suiker en melk en een lepeltje 07Benoemt vijf voorwerpen die op tafel staan bij het avondeten (pan, bord, opscheplepel, onderzetter, kaarsen, servet, bestek, glazen) 08Vertelt het verschil tussen het tafeldekken voor het ontbijt, de lunch en het avondeten (wat staat wanneer op tafel) 09


Dekt de tafel voor de hoofdmaaltijd voor meerdere personen en verdeelt de spullen over tafel (servet, onderzetter, opscheplepel, glazen) 09Benoemt de volgorde van een meergangen menu (koud voorgerecht, soep, hoofdgerecht, nagerecht, koffie) 10Brengt koffie en thee rond 10Dekt de tafel voor een chique maaltijdtijd (volgorde van het bestek voor meerdere gangen, wijnglazen, kaarsen) 11Deelt opgeschepte borden (ook soep) uit aan mensen aan tafel (rechts uitserveren) 11Schenkt drinken in voor mensen aan tafel (rechts van de persoon uitserveren) 11

5 Kleding aantrekken en verzorgenWerkt mee als zijn jas of ander kledingstuk wordt aangetrokken 01Vindt zijn eigen jas op de kapstok 02Hangt zijn jas op de juiste plek op de kapstok 02Trekt op eigen initiatief een jas aan als hij naar buiten gaat 03Doet een ritssluiting dicht 04Trekt klittenbandschoenen aan en uit 04Trekt een hemd, T-shirt of trui aan 04Maakt bij morsen met een doekje de kleding schoon 05Maakt zijn voorkeur voor kleding kenbaar 05Trekt iedere dag een schone onderbroek aan (vertelt dat dat nodig is) 06Trekt iedere dag schone sokken aan (vertelt dat dat nodig is) 06Hangt uitgetrokken kleren uit over een stoel of op een hanger 06Trekt veterschoenen aan en uit (strikt zelf de veters) 07Controleert of kleding goed zit (kleding fatsoeneren waar nodig) 07Doet zijn knoop van zijn broek open en dicht 07Trekt regelmatig schone kleren aan, als dit wenselijk is en doet vuile kleren in een wasmand 08Kiest een acceptabele kleren combinatie uit 08Hangt gewassen kleren op aan een wasrek of waslijn 09Haalt een schoon laken en dekbed af en gooit het in de wasmand 09Haalt het kussensloop van het kussen en gooit het in de wasmand 09Lucht zijn bed na het slapen (dekbed openslaan) 09Controleert de zakken van kleding of ze leeg zijn 09Zoekt kleding uit passend bij een (feestelijke) gelegenheid 10Poetst zijn schoenen (en uitwrijven) 10Vult de wasmachine/droger (met was en wasmiddel) en stelt de genoemde temperatuur in 10Weet welke van zijn kleren niet in de wasmachine/droger mogen 10Vertelt welke kleren er naar de stomerij moeten worden gebracht 10Doet een eenvoudige handwas 11Dekt een schoon laken, dekbed op en vervangt zijn kussensloop 11Sorteert de was (donker, lichte en bonte was) 11Kent de instellingen van de wasmachine/droger bij de verschillende typen was (donker, lichte en bonte was) 11Weet welke kleren na het wassen eerst gestreken moeten worden 11Hangt de was op en af en vouwt het netjes op (met wasknijpers) 11Strijkt eigen was zonder instellen van strijkijzer (handdoek, broek, etc) 12Weet welke kleren afgeven en legt deze apart (nieuwe kleren) 12Stelt de wasmachine in op de temperatuur van het kledinglabel 12

6 Kleding kopenBekijkt of de gekozen kleding past 09Ziet het verschil tussen jongens en meisjes kleding 09Benoemt vier winkels waar je kleding kan kopen 09Vertelt waar de kledingwinkels zijn en hoe je er komt 09Weet wat en waarvoor een paskamer is 09Bekijkt of de gekozen kleding staat 09Zoekt kleding passend bij verschillende gelegenheden 10


Kiest naast het uiterlijk van kleding ook uit op functionaliteit 10Neemt de beslissing om de kleding wel of niet te kopen 10Bewaart de bon van gekochte kleding 10Kiest kleren uit een brochure (Wehkamp, Otto) 10Bekijkt welke kleding hij heeft en of hij nieuwe kleren nodig heeft 11Ontwikkelt voorkeur in bepaalde kledingstijlen en kleurcombinaties 11Beseft dat met een bon kleding nog geruild kan worden 11Schat in hoeveel de kleding kost en mag kosten) 12Rekent de kleren af (met pinpas) 12Vindt verschillende afdelingen in een warenhuis 12

7 Schoonmaken en inrichtenLegt gebruikt materiaal bij elkaar 01Ruimt de eigen tafel op 01Legt veel gebruikte (knutsel)spullen terug op hun plek (kwasten, kleurpotloden, placemat) 02Legt speel- en knutselspullen op de juiste plek terug 03Brengt orde in een beperkte ruimte (een speelhoek opruimen door spullen bij elkaar te leggen) 04Gooit oud papierwerk apart weg (tv-gids, krant etc.) 05Zet de stoelen op de tafel (klaslokaal) 05Kiest geschikte spullen om een schoonmaakklus meer uit te voeren (lokaal vegen met stoffer of bezem, vloer dweilen met een lapje of mop) 06Ziet wanneer een vuilniszak vol zit 06Veegt een hoopje afval weg met stoffer en blik 07Zet de container of de vuilniszak aan de straat 07Vertelt wanneer er ergens opgeruimd moet worden 07Vervangt de wc-rol 07Neemt een groot plat oppervlak af met een vochtig doekje (poetst vlekken weg, vangt kruimels op) 07Stofzuigt een leeg oppervlak (lokaal zonder stoelen en tafels) 08Vervangt volle pedaalemmer/ vuilniszakken (ook dichtbinden) 08Veegt een lege ruimte met een bezem 08Maakt een sopje (adequate hoeveelheid sop en juiste temperatuur) 08Benoemt verschillende schoonmaakmiddelen en het doel waarvoor ze gebruikt worden (afwas en schuur- middel, allesreiniger, wc-eend) 09Neemt de vensterbank af met een natte doek of stofdoek 09Stofzuigt het lokaal met stoelen en tafels 09Weet wanneer de vuilniszak naar de straat toe moet en denkt eraan 09Verwisselt de stofzak van een stofzuiger 10Ziet wanneer er ergens schoongemaakt moet worden 10Maakt de wc schoon (pot borstelen, bril afnemen) 10Weet met behulp van een rooster welke schoonmaaktaken er gedaan moeten worden en voert ze uit 10

Gebruikt een systeem in het schoonmaken (van voor naar achter, van links naar rechts) 10Zeemt ramen en spiegels 11Dweilt de vloer (nat) 11Maakt samen met een ander een ruimte schoon en houdt zich aan de taakverdeling 11Maakt de badkamer schoon (douche, bad, wc, wasbak) 11Herkent gevaar symbolen op schoonmaakartikelen 11Doseert onbekende schoonmaakmiddelen volgens voorschrift 12Gebruikt en bergt schoonmaakmiddelen veilig 12Begrijpt met welke regelmaat verschillende ruimtes schoongemaakt moeten worden 12

8 Inrichten van een eigen kamerHelpt lokalen te versieren met slingers en tekeningen 06Heeft voorkeur voor bepaalde versiering en plaatsen van versiering 06


Vertelt welke inrichtingselementen er in zijn kamer zijn (tafel, bed, maar ook vloerbedekking, behang, etc)07

Kiest wandversiering uit in zijn kamer zoals schilderijtjes, foto’s en posters 07Geeft spullen in de kamer een eigen plek 08Zet planten in de kamer 08Kiest extra accessoires uit om de kamer op te vrolijken (posters, stoeltjes, kussentjes, potten en planten, vaasjes, fotolijstjes) 08Beslist welke spullen er in de kamer komen te staan 09Benoemt 4 winkels waar je leuke spullen kan kopen voor je kamer (HEMA, Blokker, V&D, plantenwinkel)09

Herkent logisch en onlogische plaatsing van meubels 09Uit zijn mening over de indeling van een leefruimte 10Houdt rekening met wensen van andere in gezamenlijke vertrekken 10Herkent spullen die oud en kapot zijn 10Schakelt hulp voor reparaties die uitgevoerd moeten worden 11Vervangt een batterij van een apparaat in de kamer 11Snapt wat er aan de hand is als een lamp stuk gaat en is in staat deze te vervangen 11Vervangt op eigen initiatief spullen en/of meubilair dat kapot of oud is 12Kiest een (logische) indeling van de meubels in zijn eigen kamer 12Koopt op eigen initiatief de benodigde spullen voor zijn eigen kamer (wekker, kast, bed, lamp, tv) 12Geeft spullen een plek in zijn kamer (wekker, kast, bed, lamp, tv) 12

9 Ziektes en ongelukkengeeft bij ziekte aan waar hij pijn heeft 03geeft bij ziekte aan wat hij voelt 03roept om hulp bij een ongeluk 05blijft rustig bij kleine ongelukjes 05vraagt uit zichzelf om een pleister of een andere medische handeling 05vraagt uit zichzelf om een pleister of een andere medische handeling voor een medeleerling 06weet dat je met een wond naar de dokter moet 07weet dat sommige leerlingen medicijnen moeten slikken om gezond te blijven 07houdt rekening met eigen medicijnen 08let zelf op, om op tijd zijn medicijnen te nemen 08benoemt de functie van de koortsthermometer 10legt een klacht uit aan de huisarts 11vertelt de noodzaak en de gevaren van (verkeerd) medicijngebruik 12maakt een telefonische afspraak met een huisarts en zet dit in een agenda 12

10 Burgerschap Wonen

Weet welke verschillende woonsituaties er zijn (bij je biologische ouders, adoptie, internaat) 08Kent gevolgen van een lichamelijke handicap of ziekte op de woonomgeving (dagroosters, begeleiding, woongroep) 08Benoemt verschillen tussen ontwikkelingslanden en Nederland (arm/rijk, huisvesting, gezondheids, etc) 09

Benoemt de kenmerken van verschillende culturen en de invloed op de omgeving (feesten, kleding, inrichting, etc.) 09Weet in welke woonsituatie hij na school terecht komt 10Weet wat zwervers zijn en dat deze mensen op straat wonen 10Weet dat vluchtelingen in een opvangcentrum wonen 10Verschil tussen rijk en arm en de gevolgen voor de directe omgeving van mensen (grootte van de auto en het huis, (merk) kleren, vakanties) 11Weet bij welke stichting financiële ondersteuning aangevraagd kan worden (om een woonomgeving aan te passen) 12

11 Burgerschap Bestuur en Besluit


Geeft zijn mening of kiest voor een optie bij beslissingen in de klas (waar gaan we heen, waar iets komt te staan) 09Zit in een leerlingenraad, groepsraad of een commissie 09Vertelt dat mensen boven de 18 jaar mogen stemmen 09Vertelt dat de burgemeester de baas van de staf of het dorp is 09Vertelt dat de koning(in) de baas van Nederland is 09Vertelt dat Nederland een regering heeft 10Benoemt regels (wetten) en afspraken die de regering maakt voor heel Nederland (snelheid, niet stelen, school, uitkering) 10Vertelt dat in een democratie dat iedereen mag zeggen wat hij wil 10Vertelt dat in een democratie er gekozen wordt wat het beste voor de meeste mensen is 10Vertelt dat er landen zonder democratie zijn, waar soms één iemand alles beslist (dictator) 10Vertelt dat belasting geld is dat de regering mag uitgeven 11Benoemt 4 dingen die door de belasting worden betaald (politie, wegen, scholen, lantarenpalen) 11Benoemt regels en afspraken die de gemeente maakt (parkeerplekken, winkels, parken, vuilnis) 11Vertelt wat een mening is (een opvatting van iemand die kan verschillen tussen mensen) 11Vertelt dat de regering bestaat uit ministers 12Vertelt dat de Europese Unie regels en afspraken maakt voor Europa 12Vertelt dat een politieke partij een groep mensen is met dezelfde ideeën/mening 12Vertelt dat partijen met veel stemmen in de regering komen 12Vertelt dat de regels en afspraken worden nagekeken door de eerste en tweede kamer 12Stemt op een politieke partij 12

12 Omgaan met vrije tijdSpeelt zonder problemen naast een andere leerling (bij de watertafel) 01Laat zien of hij een activiteit leuk vindt (m.b.v. lichaamstaal) 01Laat zien dat hij feest (vieren) leuk vindt (m.b.v. lichaamstaal) 01Geeft aan welke activiteiten in de klas hij leuk vindt door ernaar te wijzen (poppenhoek) 02Geeft passsief een voorkeur voor bepaald speelgoed door ernaar te wijzen 02Houdt variatie in spelen en speelgoed 03Benoemt bij een zichtbare keuze zijn voorkeur voor bepaald speelgoed of activiteit 03Pakt een boek om plaatjes in te kijken 03Benoemt drie activiteiten die in de vrije tijd worden uitgevoerd 04Probeert aangeboden onbekende activiteiten uit 04Geeft bij een activiteit of sport niet gelijk op bij tegenslag 05Oefent met verschillende sporten 05Oefent met drama, dans en toneel 05Weet wat een hobby is en vertelt over de eigen hobby 06Weet dat er verschillende hobby’s zijn en geeft enkele voorbeelden 06Zoekt of kiest een gezamenlijke hobby met een vriend(in) 07Sluit zich aan bij een club 07Stopt met een activiteit als het fysiek wenselijk is 07Ontwikkelt een voorkeur voor muziek 07Stopt met een activiteit als dat sociaal wenselijk is (tv-kijken bij bezoek) 08Zoekt verschillende mogelijkheden om zijn vrije tijd aangenaam in te vullen 08Vertelt dat een club of vereniging inzet, volharding en tijd kost 08Weet dat hobby’s geld kosten 09Beseft dat bij een club gaan verplichtingen tegenover andere leerlingen met zich mee neemt 09Komt door vrije tijdsbesteding tot rust en ontspanning 09Bestelt eten en of drinken in een drink of eetgelegenheid (terras, bar, restaurant) 09Kiest een boek (of tijdschrift) uit in de bibliotheek 09Breidt zijn sociale contacten uit langs het verenigingsleven 10Ziet bezoek en het bezoeken van familie, vrienden en kennissen ook als vrijetijdsbesteding 10Gaat af en toe naar culturele activiteiten (schouwburg, concert) 10Huurt een dvd naar eigen keuze 10Zoekt een evenwicht in zijn daginvulling tussen vrijetijds- en andere activiteiten 10Weet dat interesse en hobby of sport elkaar beïnvloeden 11Surft gericht over het Internet naar een onderwerp van zijn of haar interesse 11


Neemt initiatief om een dagje leuke activiteiten te ondernemen (koffie drinken in de stad) 11Verkent regelmatig nieuwe ontspanningsmogelijkheden 11Gebruikt het Internet om contacten te leggen 11Koopt de benodigde spullen om zijn hobby of sport uit te oefenen 12Maakt een bewuste en gevarieerde keuze binnen bekende ontspanningsmogelijk heden 12Brengt een oordeel uit over de vrijetijdsbesteding (voorbereiding, inzet, kosten t.o.v. plezier gezelligheid, prestige) 12Realiseert zijn activiteiten en behoeften grotendeels zelfstandig 12

13 Omgaan met TV- kijkenWeet dat hij in plaats van te zappen ook bewust een programma kan kiezen om te kijken 06Weet dat er verschillende soorten programma's zijn 06Weet voor welk soort programma hij een voorkeur heeft 07Weet waar je informatie kunt vinden over tv-programma's (televisiegids, krant, teletekst) 08Weet dat als hij in een tekst een feit wil opzoeken, hij niet altijd alles precies hoeft te lezen 08Leest in cijfers genoteerde tijden 09Weet hoe je in de tv-gids de dag kunt vinden waar je iets over wilt weten 10Weet hoe je in de krant kunt vinden welke programma’s er op een bepaald tijdstip zijn 11Weet hoe je een leuk programma in de gids kan vinden door gebruik te maken van genre-indelingen en symbolen 11Vindt in de krant welke programma’s er op een bepaald tijdstip zijn 12Vindt in de tv-gids de dag waar hij iets over wil weten 12Vindt een leuk programma in de gids door gebruik te maken van genre-indelingen en de symbolen12

AVAT - Stagetraining

1. Mogelijkheden voor toekomstig werk2. Beeld van eigen mogelijkheden3. Stageplan4. Rechten en plichten5. Belangenorganisatie en officiële stukken


1 Mogelijkheden voor toekomstig werkNoemt dat de school na het vso overgaat in een werkomgeving 09Noemt de taken die een stagiair op school mag uitvoeren (kopiëren, koffie verzorgen) 09Noemt verschillende beroepen waarmee hij in het dagelijks leven wordt geconfronteerd (bakker, kapper, vuilnisman) 09Noemt verschillende vormen van werk (in een activiteitencentrum, in een sociale werkplaats, in het vrije bedrijf) 09Noemt verschillende werkplekken in regio die voor hem haalbaar zijn 09Noemt de activiteiten die in een activiteiten dagelijks worden uitgevoerd 09Noemt twee voor hem haalbare werkplekken 10Noemt verschillen tussen school en werk (werktijden, collega’s, baas, loon, contract) 10Noemt de belangrijkste producten of diensten die het stage bedrijf levert (bij mijn stagebedrijf maken ze pizza’s) 10Noemt taken die de werknemers in het stagebedrijf uitvoeren 11Noemt voorbeelden van stagetaken waarbij netheid belangrijk is (juiste aantal schroeven in doosje) 11Noemt voorbeelden van stagetaken waarbij samenwerken met collega’s belangrijk is (samen sjouwen) 11

Noemt voorbeelden van stagetaken waarbij tempo belangrijk is (pizza’s beleggen binnen een tijdslimiet)11

Noemt naast de huidige stagetaken 12Noemt de taken die hij als werknemer in het stagebedrijf uit kan gaan voeren 12Noemt voorbeelden van stagetaken waarbij praktische vaardigheden van belang zijn (bij het onkruid wieden moet ik kunnen 12Noemt voorbeelden van stagetaken die hij zelfstandig uit moet kunnen voeren 12

2 Beeld van eigen mogelijkhedenGeeft aan op welke wijze hij op tijd op zijn werk komt of kan komen 09Geeft, indien relevant, aan dat het activiteitencentrum een fijne werkplek is voor hem 09Geeft aan naar welk specifiek activiteiten centrum in de regio hij zou willen 09Vertelt van een taak of hij die lichamelijk aan kan 10Zit op één lijn met de begeleiders of hij een recent uitgevoerde taak goed begrepen heeft 10Vertelt wat hij een leuke werkplek vindt 10Zit op één lijn met de begeleiders over taken netjes en of snel uitvoeren 11Zit op één lijn met de begeleiders of hij er verzorgt uit ziet 11Zit op één lijn met de begeleiders of hij de juiste kleding draagt 11Zit op één lijn met de begeleiders of hij zich aan werktijden houdt 11Zit op één lijn met de begeleiders of hij tegen aanmerkingen op zijn werk kan (bv dat mensen hem uitleggen of tonen hoe iets anders moet) 11Zit op één lijn met de begeleiders welke praktische vaardigheden nodig zijn in het bedrijf 12Zit op één lijn met zijn begeleiders of hij de benodigde praktische vaardigheden bezit 12Zit op één lijn met zijn begeleiders over welke praktische vaardigheden hij nog aan moet leren 12Zit op één lijn met de begeleiders over zelfstandig uitvoeren van zijn stagetaken 12Zit op één lijn met de begeleiders over goede omgang met zijn collega’s 12Zit op één lijn met de begeleiders over uit zich zelf beginnen aan een nieuwe taak 12

3 StageplanVertelt tijdens een introductiegesprek op een stageadres zijn naam en zijn school 09Vertelt tijdens een introductiegesprek op een stageadres dat hij graag stage wil lopen 09Noemt het belang van stagelopen of proefdraaien op een werkplek 09Noemt het belang van begeleiding bij het stage lopen of proefdraaien 09Geeft aan welke activiteiten hij leuk vindt bij het stagelopen of in het activiteiten centrum (bij het proefdraaien) 09Vertelt aan een bekende over positieve en negatieve gebeurtenissen tijdens een stagedag 09Noemt het belang van leerafspraken met de begeleider 10


Weet welke leerafspraken hij gemaakt heeft en houdt zich aan de leerafspraken 10Vertelt welke taken hij wel en niet leuk vindt om te doen 10Vertelt in een begeleidingsgesprek wat hij makkelijke en moeilijke taken vindt van de stage 11Vertelt of hij in het stagebedrijf zou willen werken 11Geeft in een begeleidingsgesprek aan wat hij al kan en wat hij nog wil leren in de stage 12Vertelt in een introductiegesprek welke taken hij op school of andere stage goed kon 12Vertelt in een introductiegesprek welke taken hij op school of stage leuk vond om te doen 12

4 Rechten en plichtenWeet dat je altijd moet komen op je werk, je werk af moet maken en je netjes moet gedragen 09Weet hoe laat er begonnen wordt en wanneer de pauzes zijn 09Weet dat er een beperkt aantal vakantiedagen is 09weet dat vakantiedagen van te voren moeten worden aangevraagd 09Weet dat anderen niet aan hem mogen zitten als hij dat zelf niet wil 09Weet dat je voor werk betaalt krijgt 10Weet bij welke persoon hij terecht kan om seksuele intimidatie te melden (de begeleider, de docent of de vertrouwenspersoon) 10Meldt zich bij ziekte bij de juiste persoon ziek 10Weet dat niet iedereen evenveel betaald krijgt 11Weet hoeveel salaris hij ongeveer kan verwachten 11Weet dat als je goed je werk doet, je soms kunt leren voor een andere taak binnen het bedrijf 12

5 Belangen organisaties en officiële stukkenHerkent de stageovereenkomst van de school 09Noemt de functie van een stageovereenkomst (dat er afspraken in staan over tijden, taken en geld waaraan iedereen zich aan houdt) 10Controleert de eigen naam en adresgegevens op de stageovereenkomst (na hardop voorlezen) 10Bergt het stagecontract en andere belangrijke papieren netjes op 11Is zorgvuldig met belangrijke papieren wanneer hij ze ergens mee naar toe neemt (het stage contract)11

Vraagt ondersteuning bij formele stukken en papieren 11Vertelt wie formele zaken voor hem regelt 11Vult zelf zijn naam en adresgegevens op officiële stukken in (de stageovereenkomst) 12Herkent aanvraagformulieren rond stage en werk 12Weet in hoofdlijnen de functies van aanvraagformulieren rond stage en werk (dat er geld mee aangevraagd wordt om te zorgen dat hij op dit bedrijf kan werken) 12Kent een voor hem belangrijke organisatie (bijvoorbeeld MEE) 12


AVAT - Begeleide Stage (voor leerlingen die nog geen individuele stage lopen)

Alves Melkveehouderij C-1000 Greidanus C-1000 Odink Eigen Wijze (huishoudelijk) Eigen Wijze (groen) Ruttens Hoekje (camping) Horse Team (manege) Halewijn (techniek)

Voor bovengenoemde Begeleide Stage plekken geldt allemaal:

1. Persoonlijke vaardigheden2. Sociale vaardigheden3. Arbeidsvaardigheden

1. Persoonlijke vaardighedentoont inzet en motivatie 07ziet er verzorgd uit (goede lichaamsverzorging) 09draagt gepaste kleding 10is ontvankelijk voor kritiek 10stelt "collega's" informatieve vragen over het werk 12

2. Sociale vaardighedenheeft goed contact met de leiding 09kan contact leggen met derden 09helpt anderen bij het uitvoeren van een taak wanneer dit gevraagd wordt 10vindt het werk leuk (kan dit verbaal of nonverbaal laten merken) 10helpt uit zichzelf een ander die hulp nodig heeft bij het uitvoeren van een taak 10kan met collega's contact maken en onderhouden 12maakt afspraken over wie wat doet en houdt zich hier aan 12

3. Arbeidsvaardighedenbegrijpt de opdracht 06kan enkelvoudige opdrachten uitvoeren 06kan samengestelde opdrachten uitvoeren 07durft een bekende om hulp te vragen 09houdt zich aan kledingvoorschriften op het werk (mutsen, overall) 09maakt een langdurige opdracht af als daar steeds duidelijke aanwijzingen voor worden gegeven 09werkt mee aan een opgeruimde werkplek bij het uitvoeren van de taak 09laat uit zichzelf het werk controleren zodra hij/zij denkt klaar te zijn 09heeft een acceptabel werktempo 09verbetert de eigen manier van werken na een getoond voorbeeld 09geeft aan wanneer hij/zij vindt dat een taak te moeilijk voor hem/haar is 09heeft voldoende conditie om het werk vol te houden 10houdt zich aan de opdracht 10werkt door zonder zich af te laten leiden 10weet dat er zuinig omgegaan moet worden met verbruiksmaterialen 10


past de benodigde praktische vaardigheden toe 10staat open voor het uitvoeren van nieuwe werkzaamheden 10zet door wanneer een taak niet onmiddellijk lukt 10weet aan welke praktische vaardigheden nog gewerkt moet worden 10loopt naar de begeleider voor een nieuwe taak wanneer de taak is afgerond 11kiest passend gereedschap bij een uit te voeren opdracht 11houdt zich aan de hygiënische voorschriften op het werk 12houdt zich aan de veiligheidsvoorschriften op het werk 12kan de stagetaken zelfstandig uitvoeren 12levert werk af dat aan de gevraagde kwaliteit voldoet 12weet zonder dat het gezegd wordt wat voor werk er gedaan moet worden 12


Modulair – Dieren (alleen voor Profiel 2)

1. Algemeen2. Transport3, Onderhoud dierenverblijven, materiaal en omgeving4. Voorzien van voeding en water5. Verzorgen uiterlijk6. Het stallen van dieren7. Gezondheid8. Voortplanting

1 Dieren: algemeenkleedt zich om voor het werken met dieren 01wast handen voor het werken met dieren 01maakt kennis met dieren uit de omgeving d.m.v. zintuiglijke waarneming (ruiken, zien, tasten, horen, voelen) 01is voorzichtig met dieren omdat deze kunnen bijten of krabben 01blijft rustig in het bijzijn van dieren 01benadert het dier op een rustige en veilige wijze, voor mens en dier 01benoemt drie huisdieren bij het zien van de dieren (kat, konijn, hond) 02aait en knuffelt het dier zachtjes en voorzichtig 02is vriendelijk voor dieren 02herkent en benoemt dieren van dezelfde soort (verschillende honden als hond, verschillende vogels als vogel) 02onderscheidt huisdieren, boerderijdieren en dierentuindieren van elkaar op een afbeelding 03wijst de kop en de staart aan van drie dieren op een afbeelding (hond, vogel, vis) 03benoemt vijf huisdieren (kat, hond, konijn, cavia, hamster) 03benoemt drie boerderijdieren op een afbeelding (koe, varken, kip) 03benoemt drie dierentuindieren op een afbeelding (aap, leeuw, giraffe) 03benoemt zeven huisdieren (kat, hond, konijn, cavia, hamster, vogel, vissen) 04benoemt vijf boerderijdieren op een afbeelding (koe, varken, kip, schaap, geit, paard) 04weet wat "vee" betekent 04benoemt vijf dierentuindieren op een afbeelding (aap,, leeuw, giraf, beer, olifant) 04benoemt drie omgevingen waar een dier kan leven; land, water, lucht 05geeft bij een dier aan of het op land, in de lucht of in het water leeft 05geeft bjj een dier aan of het een dag -of een nachtdier is 06herkent "vreemde"onbekende dieren als dier (slang, vleermuis, zeepaardje, wandelende takken, eekhoorn) 06is bekend met de 1e algemene basisbehoefte van 3 huisdieren (kat, hond, konijn) 06is bekend met de 1e algemene basisbehoefte van 3 boerderijdieren (koe, varken, kip) 06is bekend met de 1e algemene basisbehoefte van vissen 06is bekend met de 1e algemene basisbehoefte van vogels 06is bekend met de 1e algemene basisbehoefte van 5 huisdieren (kat, hond, konijn, cavia, hamster) 07is bekend met de 1e algemene basisbehoefte van 5 boerderijdieren (koe, varken, kip, schaap, geit)07is bekend met de 1e algemene basisbehoefte van 3 dierentuindieren (aap, leeuw, giraf) 07legt afbeeldingen van de levenscyclus van een dier in de juiste volgorde (kip, kikker, koe) 07duidt van diverse dieren de mate van geschiktheid als huisdieren aan 07weet dat dieren alleen (solitair), met zijn tweeën of in groepen leven (bijv. kudde, zwerm, school) 08herkent een dierenspoor op de grond als dierenspoor 08benoemt hoe beesten zich aanpassen aan de winter (winterslaap, in de modder, vogeltrek, eten verstoppen) 09


noemt de 4 verschillende soorten bedrijven waarbij je met dieren kan werken (recreatief, commerciële dienstverlening, handelgericht en productiegericht) 09benoemt specifieke eigenschappen van zoogdier 11benoemt specifieke eigenschappen van insecten 11benoemt vier verschillende diersoorten (zoogdieren, vissen, vogels, insecten) 11verzorgt geheel zelfstandig een huisdier 11benoemt bij de diersoorten een eigenschap en twee voorbeelden (zoogdier, vis, vogel, insect) 12noemt 2 recreatiegerichte bedrijven (manege, kinderboerderij, dierentuin) 12noemt 2 bedrijven gericht op commerciële dienstverlening (pensions/kennels, trimsalons, uitlaatservice)12

noemt 2 bedrijven gericht op handel (dierenspeciaalzaken, afdeling dieren bij tuincentra) 12noemt 2 productiegerichte bedrijven (melkveehouderij, pluimveehouderij, varkenshouderij) 12benoemt het doel van het houden van vee op een productiegericht bedrijf 12scheidt het afval (voedselresten, bodembedekking, glas, plastic, karton/papier, hout) 12kan werken met registratiesysteem 12toont zich bewust van de risico's en de gevaren die het werken met dieren met zich meebrengt 12

2 Dieren: transportbenoemt 3 transportmaterialen (kruiwagen, steekwagen, pompwagen, heftruck, rolcontainers) 10weet dat een colli een ontvangsteenheid is waarin je producten binnenkrijgt 10weet waar diverse materialen opgeruimd moeten worden (voer, bodembedekking, schoonmaakmaterialen, onderhoudsmateriaal) 10voert materialen aan met de daarvoor bestemde transportmiddelen 11voert materialen af met de daarvoor bestemde transportmaterialen 11weet hoe verpakkingsmaterialen open gemaakt kunnen worden ( stanleymes, enz.) 11slaat materialen op daarbij rekeninghoudend met kwetsbaarheid en eventuele bederfelijkheid van de producten 12controleert aan de hand van bestel/pakbonnen de bestelling (tellen met kleurencodes op picto's) 12controleert de ontvangen materialen op hoeveelheid, houdbaarheid en eventuele beschadigingen12

3 Dieren: onderhoud dierenverblijven, materiaal en omgevingvertelt van drie huisdieren hoe ze wonen(kat, hond, konijn) 07vertelt van drie boerderijdieren hou ze wonen (koe, varken, kip) 07vertelt hoe vissen gehuisvest zijn 07vertelt hoe vogels gehuisvest zijn 07benoemt dat je van een dier hun verblijf (periodiek) moet schoonmaken 07vertelt van vijf huisdieren hoe ze gehuisvest zijn (kat, hond, konijn, cavia, hamster) 08vertelt van vijf boerderijdieren hoe ze gehuisvest zijn (koe, varken, kip, schaap, geit, paard) 08vertelt van drie dieren uit de dierentuin hoe ze gehuisvest zijn (aap, leeuw, giraf) 08is bekend met hygiëneregels (handen wassen, korte nagels, gepaste kleding/werkschoenen, handschoenen, mondkapje) 09kan inschatten wat een geschikte grootte van de huisvesting is 09weet welke gereedschappen en hulpmiddelen er gebruikt moeten worden voor het schoonmaken van dierenverblijven(emmer, schoonmaakborstels, stoffer en blijk, 09ontsmettingsmiddel en water, kruiwagen, bezem, mestvork, ballastschop)geeft aan welke omgeving bepaalde dieren nodig hebben (water, gras, bomen, ook licht/donker) 10weet waar de gereedschappen en hulpmiddelen te vinden zijn en na gebruik weer opgeruimd moeten worden 10zet de gereedschappen en hulpmiddelen die gebruikt moeten worden voor het schoonmaken van dierenverblijven klaar in logische volgorde 10hanteert het gereedschap en de hulpmiddelen voor het schoonmaken op de juiste wijze (het lichaam wordt hierbij op de juiste wijze ingezet, zonder kans op blessures) 10weet welke afrastering je het beste kunt gebruiken bij verschillende dieren 10benoemt 5 verschillende bodembedekkers (stro, zaagsel, houtsnippers, hemparade, schelpenzand, kranten,


geperste houtkorrels) 10richt het verblijf na reiniging volgens afgesproken wijze in en plaatst het dier terug 10controleert regelmatig of de huisvesting van de dieren nog aan de eisen voldoet en meldt dit aan begeleider 10ziet wanneer een dierenverblijf schoongemaakt moet worden 10geeft de gevaren en de voordelen voor dieren aan van omgevingen (op het land ben je zichtbaar, achter bomen kan je verstoppen of er in klimmen) 11weet welke beschutting dieren die in de wei lopen nodig hebben 11laat de werkomgeving, na het schoonmaken van dierenverblijven, ordelijk en netjes achter (het afval gescheiden, het gereedschap schoon en op de juiste plek opgeruimd) 11kan inschatten aan welke verlichting een dier behoefte heeft 12maakt dierenverblijven op de juiste wijze schoon werkt daarbij hygienisch en in logische volgorde (verwijdert eerst het dier, vervolgens het losse vuil, verwijdert het vaste en aangekoekte vuil en ontsmet) 12gebruikt de voorgeschreven ontsmettingsmiddelen volgens de richtlijnen, hierbij vraagt de leerling aan de begeleider naar de juiste hoeveelheden en beschermende kleding of schoeisel 12weet welke omgevingstemperatuur verschillende dieren nodig hebben 12weet dat er verschillende dieren zijn die een andere luchtvochtigheid nodig hebben 12weet welke verf en beits geschikt is voor de huisvesting 12kan klein onderhoud aan huisvesting uitvoeren (afrastering, hekwerk, sluitwerk van deur of raam)12

4 Dieren:voorzien van voeding en watervertelt van drie huisdieren wat ze eten en drinken (kat, hond, konijn) 07vertelt van drie boerderijdieren wat ze eten en drinken (koe, varken, kip) 07vertelt wat vogels eten 07weet wat vissen eten 07vertelt van vijf huisdieren wat ze eten en drinken (kat, hond, konijn, cavia, hamster) 08vertelt van vijf boerderijdieren wat ze eten en drinken (koe, varken, kip, schaap, geit) 08vertelt van drie dieren uit de dierentuin wat ze eten en drinken (aap, leeuw, giraf) 08weet welk voer en welke waterbakken er voor de dieren gebruikt kunnen worden 08weet hoe je een voederbakje moet schoonmaken 08weet hoe je waterflesjes moet schoonmaken 09weet wat een herkauwer is 09weet hoeveel magen een herkauwer heeft 09weet wat kuilvoer is 09weet wat mengvoer is 09herkent vijf soorten voer (granen, brok, mengvoer, hooi, kuilvoer) 09weet hoe je dierenvoeding moet bewaren 10benoemt de vier magen van een herkauwer (pens, lebmaag, boekmaag, netmaag) 10kent twee manieren hoe een grazer eet 10weet wat een herbivoor is (geeft twee voorbeelden) 10weet wat een carnivoor is (geeft twee voorbeelden) 10weet wat een omnivoor is (geeft twee voorbeelden) 10weet hoeveel voer een dier mag hebben ( leest de verpakking) 10kan hoeveelheden voer afwegen met een weegschaal 10kan hoeveelheden water afmeten met een maatbeker 10weet wat voor gebit er bij een herbivoor hoort 11weet wat voor gebit er bij een carnivoor hoort 11weet wat voor gebit er bij een omnivoor hoort 11kent de symptomen van ondervoeding 12kent de symptomen van overvoeding 12kan een voerschema lezen 12kan op tijd inschatten wanneer voorraden moeten worden aangevuld en noteert dit 12

5 Dieren: Verzorgen uiterlijk (haar, huid, hoeven, nagels, tanden etc)benoemt de uiterlijke kenmerken van een landdier (bijv. vier poten, staart, vacht) en is bekend met de


functie 04benoemt de veren, vleugels en de snavel van een vogel en is bekend met de functie 05benoemt de schubben, vinnen en kieuwen van een vis en is bekend met de functie 06telt hoeveel tenen een dier heeft 06weet wat zwemvliezen zijn en waarvoor ze dienen 06meet de hoogte/lengte van een dier 07weet wat een schofthoogte is 07weet welke borstel/kam je bij een specifiek dier gebruikt 08kan een knaagdier kammen 08kan een boerderijdier borstelen 08weet wat een vlooienkam is en is bekend met de functie 09weet wat een tekentang is en is bekend met de functie 09benoemt de functie van een kleur bij dieren (schud -of afschrikkleur) 10weet wat een nagelknipper is en is bekend met de functie 10weet wat een hoevenkrabber is en is bekend met de functie 10weet wat een roskam is en is bekend met de functie 11weet wat een zweetmes is (voor een paard) en is bekend met de functie 11weet hoe je de nagels knipt van een dier 11kan de nagels zelfstandig knippen van een dier 11weet hoe je de hoeven krabt van een paard 11kan zelfstandig hoeven krabben van een paard 11weet hoe je een dier kan wegen 12

6 Dieren: Het stallen van dierenweet hoe je een klein knaagdier rustig vast kan houden 07weet wat een halster is en hoe je deze om moet doen 09weet hoe je een koe vastzet in een voerhek 10kan op een gepaste wijze een dier vastzetten, zodat dit dier niet meer kan weglopen, wegzwemmen of wegvliegen 10weet hoe je een boerderijdier vastzet met touw aan een paal (mastworp) 11herkent de verschijnselen van stress die dieren opdoen bij vervoeren 11bij een te grote onrust of te groot gevaar breekt de leerling de handeling op gepaste en veilige wijze af12

weet hoe je een boerderijdier rustig en veilig kan vervoeren (koe, varken, kip, schaap, geit, paard)12

7 Dieren: gezondheidherkent de signalen van een ongezond dier 08brengt een dier naar de dierenarts als het nodig is 08benoemt kenmerken van dierenmishandeling 09weet wat een parasiet is 09herkent de signalen van de aanwezigheid van een parasiet 09kan een dier mbv een pipetje druppeltjes met een bestrijdingsmiddel tegen parasieten toedienen 10kan het oog van een dier schoonmaken 11

8 Dieren: voortplantingkent het verschil tussen het mannetjes -en het vrouwtjesdier 04weet dat je een mannetje en een vrouwtje nodig hebt voor het voortplantingsproces 04noemt de naam van jonge beesten (puppy, lam, veulen) bij het zien van het onvolwassen dier 05noemt de naam van jonge beesten (puppy, lam, veulen) bij het zien van het volwassen dier 05kan het geslacht van een dier herkennen 06weet wat er met "draagtijd" bedoeld wordt 06kan op redelijke wijze inschatten wat de draagtijd is van verschillende dieren (hamster: kort, olifant: lang)07

kan op redelijke wijze inschatten uit hoeveel jongen een nest bestaat en waarom (muizen krijgen veel jongen: kort leven, laag in de voedselketen) 07


geeft van verschillende dieren aan hoe ze geboren worden (levendbarend of uit een ei) 07legt afbeeldingen van de levenscyclus van vlinders in de juiste volgorde (ei, rups, pop, vlinder) 08weet wat een nestblijver is 09weet wat een nestvlieder is 09geeft van verschillende dieren aan of ze nestblijversof nestvlieders zijn 09weet wat een hermafrodiet is 11

Modulair - E.H.B.O. (voor alle Profielen)

1. Kleine verwondingen

1 E.H.B.O. Kleine verwondingen

benoemt vier dingen uit een EHBO-doos (pleister, zwachtel, jodium, pincet, handschoenen, steriele gaasjes) 05plakt een pleister op een kleine wond 05koelt bij brandwonden minimaal 10 minuten met koel/lauw water 06weet wanneer je met een brandwond naar een arts moet(groter dan een 2 euro munt) 07weet wat te doen met een vuiltje in het oog 08weet wat te doen met uitgeslagen tand 08kan drukverband aanleggen 08kan een verband aanleggen (snelverband) 08maakt schaafwond schoon met water of steriele gaasje 09weet wat te doen bij verslikkingen (Heimlich) 09gaat voorzichtig met bloed en wondjes om van anderen (besmetting) 10drukt bij bloedneus de neus hoog dicht en houdt dit met het hoofd in de schrijfhouding minstens 10 minuten vol 10kent de vijf belangrijke punten van de EHBO en weet ook hier naar te handelen 10kan handverband, vingerverband aanleggen 10kan driekante doek aanleggen, mitella en/of brede das 10weet, wanneer er iets op is in de verbanddoos, waar je dat moet halen 11weet dat je iemand met een hoofdwond op de grond moet laten zitten of eventueel laten liggen 11schat in wanneer je met een wond naar de dokter moet(verschil schaafwond of gat in het hoofd) 11waarschuwt bij kleine ongelukken direct de juiste persoon en vertelt wat er aan de hand is 12weet wat hij moet doen bij een slachtoffer op een druk kruispunt (Rautekgreep) en wanneer laten liggen12

weet dat je bij verstuikingen moet koelen ( 10 minuten) 12weet het alarmnummer 112 te bellen en doet melding wie hij is, waar hij is, hoeveel slachtoffers en welke hulpdienst hij moet hebben 12


weet wat te doen bij duizeligheid en flauwvallen (minstens 10 minuten op grond laten liggen) 12weet hoe te handelen bij iemand met epilepsie (zorg dat iemand zich niet stoot, pak het slachtoffer niet met geweld vast) 12weet met gebroken ledematen, hoe hij moet handelen en wat hij niet moet doen 12

Modulair - Fietstechniek (alleen voor Profiel 4)

1. Fietskennis2. Banden3. Comfort4. Veiligheidseisen5. Gebruik, onderhoud en reparaties

1 FietskennisIk kan het voorwiel aanwijzen 01Ik kan het achterwiel aanwijzen 01Ik kan het stuur aanwijzen 01Ik kan het zadel aanwijzen 01Ik kan de trappers aanwijzen 01Ik kan de bel aanwijzen 01Ik kan het slot aanwijzen 01Ik kan de standaard aanwijzen 01Ik kan het voorwiel benoemen 02Ik kan het achterwiel benoemen 02Ik kan het stuur benoemen 02Ik kan het zadel benoemen 02Ik kan de trappers benoemen 02Ik kan de bel benoemen 02Ik kan het slot benoemen 02Ik kan de standaard benoemen 02Ik kan de bagagedrager aanwijzen 02


Ik kan het frame aanwijzen 02Ik kan het voorlicht aanwijzen 02Ik kan het achterlicht aanwijzen 02Ik kan de dynamo aanwijzen 02Ik kan de jasbeschermer aanwijzen 02Ik kan de reflectors aanwijzen 02Ik kan het spatbord aanwijzen 02Ik kan de versnelling aanwijzen 02Ik kan de kettingkast aanwijzen 02Ik kan de spaken aanwijzen 02Ik kan het ventiel aanwijzen 02Ik kan de remmen aanwijzen (niet bij terugtrapfiets) 02Ik kan 3 onderdelen van de fiets opnoemen 02Ik kan 5 onderdelen van de fiets opnoemen 02Ik ken verschillende soorten fietsen, driewieler, kinderfiets, damesfiets, tandem 02Ik kan aangeven welke leeftijd bij welke fiets hoort 02Ik kan de bagagedrager benoemen 03Ik kan het frame benoemen 03Ik kan het voorlicht benoemen 03Ik kan het achterlicht benoemen 03Ik kan de dynamo benoemen 03Ik kan de jasbeschermer benoemen 03Ik kan de reflectors benoemen 03Ik kan het spatbord benoemen 03Ik kan de versnelling benoemen 03Ik kan de kettingkast benoemen 03Ik kan de spaken benoemen 03Ik kan het ventiel benoemen 03Ik kan de remmen benoemen 03Ik kan 10 onderdelen van de fiets opnoemen 03

2 BandenIk zie en merk aan een zachte band dat ik deze moet oppompen 03Ik weet hoe je een band op moet pompen 03Ik weet wat ik allemaal nodig heb om een band op te pompen 03Ik kan een band oppompen 04Ik kan zien of merken dat een band lek is omdat deze steeds weer leegloopt 04Ik kan controleren of het ventiel nog goed is 05Ik kan een ventiel vervangen 05Ik weet hoe je een lekke band moet lappen 05Ik weet welk gereedschap ik nodig heb om een band te lappen 05Ik kan een lekke band lappen 06Ik weet wanneer je een lekke band moet vervangen 06Ik weet welk gereedschap ik nodig heb om een band te vervangen 06Ik kan een lekke voorbinnenband vervangen 07Ik kan een lekke voorbuitenband vervangen 07Ik kan een lekke achterbinnenband vervangen 08Ik kan een lekke achterbuitenband vervangen 08Ik weet en kan de maat van de band aflezen op een buitenband 08kan met een pneumatische bandenpomp een band oppompen tot de gewenste spanning en dit ook aflezen 08

3 ComfortIk weet wanneer een zadel / stuur op goede hoogte staat 04Ik weet welk gereedschap er nodig is om een stuur / zadel hoger of lager te zetten 04Ik kan een stuur/zadel in hoogte verstellen 04


4 VeiligheidseisenIk kan een nieuwe bel monteren 03Ik kan een jasbeschermer vervangen 04Ik kan een reflector monteren 04Ik kan opsporen waarom de verlichting het niet doet 07Ik kan de bedrading aansluiten op de dynamo, koplamp, achterlamp 07Ik kan een kapot voorlampje / achterlampje vervangen 07Ik kan een koplamp / achterlamp repareren / vervangen 08Ik kan een dynamo goed afstellen 08Ik kan de bedrading vervangen 10

5 Gebruik, onderhoud en reparatiesIk zet mijn fiets stevig neer op de standaard 03Ik weet dat ik mijn fiets op een droge plaats op moet bergen 03Ik weet, dat stoepranden op en af fietsen niet goed is voor banden, velgen, spaken 03Ik weet dat ik mijn fiets op slot moet zetten 03Ik weet waarom ik werkende verlichting moet hebben 03Ik weet dat ik mijn verlichting uit moet zetten, of meenemen 03Ik weet dat ik mijn fiets met enige regelmaat moet poetsen ivm roest 04Ik kan een fiets schoonmaken 04Ik kan een fiets poetsen 04Ik kan remblokjes goed afstellen 08Ik kan remblokjes vervangen 08Ik kan een remkabel smeren 08Ik kan een stroeflopend slot weer gangbaar maken 08Ik kan een fietsstandaard (de)monteren 08Ik kan een snelbinder aanbrengen 08kan moeilijk bereikbare plekken schoonblazen met een luchtpistool 08Ik kan een remkabel vervangen 09Ik kan een slot vervangen 09Ik kan een kettingkast open en dicht maken 10Ik kan een afgelopen ketting er weer opleggen 10Ik kan een eenvoudige versnelling afstellen 10Ik kan een loszittende trapper vastzetten 10Ik kan versleten pedalen vervangen 10Ik kan spatborden aanbrengen 10Ik kan een bagagedrager aanbrengen 10Ik kan stuurspeling ongedaan maken 11Ik kan speling in de wiellagers ongedaan maken 11Ik kan de ketting op spanning brengen met de kettingspanner 11Ik kan een ketting schoonmaken en smeren 11Ik kan een ketting vervangen 12Ik kan een kettingkast vervangen 12Ik kan een kromme voorvork vervangen 12Ik kan loszittende spaken op spanning brengen 12Ik kan een spaak vervangen 12


Modulair – Houtbewerking (alleen voor Profiel 4)

1. Hout- en gereedschapskennis2. Verbindingen3. Zagen4. Boren5. Beitelen6. Raspen7. Vijlen8. Schuren9. Schaven10. Frezen11. Spijkeren12. Schroeven13. Lijmen14. Nieten15. Klemmen16. Meten en aftekenen17. Veiligheid

1 Hout- en gereedschapskennisIk kan veelvoorkomende houtgereedschappen benoemen 01


Ik kan veelvoorkomende houtsoorten benoemen 05

2 VerbindingenIk kan verschillende houtverbindingen benoemen, zoals halfhouts, messing en groef, keep, pen en gat, deuvel, tand, zwaluwstaart, verstek, hoekankersverbinding 05Ik kan een hoekankersverbinding maken 07Ik kan een verstekverbinding maken 08Ik kan een keepverbinding maken 10Ik kan een halfhoutsverbinding maken 10Ik kan een deuvelverbinding maken 10Ik kan een pen en gatverbinding maken 12Ik kan een tandverbinding maken 12

3 ZagenIk kan met een toffelzaag fijn materiaal (latjes) afzagen 03Ik kan met een figuurzaag vormen uit triplex zagen 04Ik kan met een handzaag, planken, balken en plaatmateriaal recht afzagen 05Ik kan met een verstekzaagmachine hout haaks en in verstek afzagen 05Ik kan met een elektrische figuurzaag vormen uit triplex zagen 08Ik kan met een reciprozaag hout doorzagen 10Ik kan met een afkortzaag latten, balken en plaatmateriaal haaks en onder een hoek afkorten 10Ik kan met een decoupeerzaag vormen uit plaatmateriaal zagen 11Ik kan met een stationaire cirkelzaag planken, balken en plaatmateriaal in de lengte op breedte zagen12

Ik kan de stationaire cirkelzaag instellen 12

4 BorenIk kan mbv de kolomboormachine een gat in hout boren 03Ik kan met een schroefboormachine een gat in hout boren 05Ik kan met een verzinkboor een gat verzinken 06In kan een boor in de boormachine inspannen 07Ik kan de boortafel op hoogte instellen 08Ik kan met de kolomboormachine mbv een gatenzaag grotere ronde gaten in hout zagen 10Ik kan de boormachine op diepte instellen 12Ik kan met een langgatboor tbv een pen in gatverbinding, een sleuf uitboren 12

5 BeitelenIk kan mbv steekbeits ingezaagde stukken hout wegbeitelen 06Ik kan met een guts holle vormen (schaalvorm) uitgutsen 09

6 RaspenIk kan met een rechthoekige rasp hout recht afraspen 03Ik kan met een halfronde rasp ronde vormen uitraspen 04Ik kan met een ronde rasp kleine ronde vormen uitraspen 04

7 VijlenIk kan met een rechthoekige vijl hout recht afvijlen 03Ik kan met een halfronde vijl ronde vormen uitvijlen 04Ik kan met een ronde vijl kleine ronde vormen uitvijlen 04

8 SchurenIk kan met grof schuurpapier een vlak ruw opschuren 02Ik kan met fijn schuurpapier een vlak fijn afwerken 02Ik kan voor grote oppervlakken met een vlakschuurmachine schuren 05


Ik kan voor veel-snel werk met de schuurbandmachine schuren 08Ik kan voor veel - snel werk met een mobiele bandschuurmachine schuren 09

9 SchavenIk kan met een blokschaaf een plank smaller schaven 08Ik kan met de vandiktebank planken / balken dunner schaven 10Ik kan de vandiktebank instellen 12Ik kan met een afvlakbank een balk afvlakken 12

10 FrezenIk kan met een bovenfrees figuren / sleuven / profielranden uitfrezen 12

11 SpijkerenIk kan met een bankhamer / klauwhamer een spijker recht in het hout slaan 03Ik kan met een klauwhamer een spijker uit het hout trekken 04Ik kan met een nijptang een spijker uit het hout trekken 04Ik kan de goede maat spijker voor mijn werkstuk kiezen 05Ik kan met een drevel een spijker onder de oppervlakte drevelen 06Ik kan met een schiethamer houten onderdelen aan elkaar schieten 12

12 SchroevenIk kan met een priem een gat in het hout prikken voordat ik ga schroeven 02Ik kan een platbekschroef met een platbekschroevendraaier in en uit het hout draaien 03Ik kan een kruiskopschroef met een kruiskopschroevendraaier in en uit het hout draaien 03Ik kan met een schroefboormachine + bijbehorend bitje een schroef in en uit het hout draaien 06

13 LijmenIk kan houten onderdelen met houtlijm / bruislijm aan elkaar lijmen 02

14 NietenIk kan met een nietmachine dun houten plaatmateriaal vast hechten 06

15 KlemmenIk kan een werkstuk in een houten bankschroef spannen 03Ik kan voor een booractiviteit mijn werkstuk in een boormachineklem spannen 05Ik kan de ingesmeerde lijmverbinding met lijmklemmen vastklemmen 07

16 Meten en aftekenenIk kan met een blokhaak haakse en verstekhoeken aftekenen 07Ik kan met een lineaal kleinere afmetingen opmeten en aftekenen 08Ik kan met een duimstok / rolmaat grotere maten opmeten en aftekenen 09Ik kan met een kruisbout een maat aftekenen over een langere lengte 10Ik kan een eenvoudige bouwtekening lezen 12

17 VeiligheidIk benoem de volgende veiligheidsmiddelen: gehoorbeschermer, stofjas, stofkapje, veiligheidsbril, haarnetje 01Ik gebruik uit mezelf de veiligheidsmiddelen 02


Modulair – ICT (alleen voor Profiel 1)

1. Laptop2. PC3. Word4. Paint5. Internet6. Mail7. Chat8. Afdrukken

1 Laptopkan met hulp een laptop voorzien van stroomkabel en muis 08kan zonder hulp een laptop voorzien van stroomkabel en muis 09kan de laptop aanzetten 10kan de laptop uitzetten via start, afsluiten 10

2 PCweet dat het bureaublad het overzicht is van de computer 08


weet dat je via het bureaublad in programma's kan komen 08kan zelf via in het bureaublad in een programma komen 08weet dat je door middel van dubbelklikken op het icoon een programma opent 09weet dat je door middel van het kruis in de rechterbovenhoek het programma sluit 09weet dat de harde schijf een soort van dossierkast is 10weet dat je mappen en bestanden op de harde schijf kan zetten 10kan zelf een nieuwe map maken 11kan zelf een map verwijderen 11kan de map een eigen naam geven 11kan een bestand opslaan in een map 12

3 Wordkan het programma Word openen 09kan letters intypen 09kan een woord "vet" maken 10kan een woord onderstrepen 10kan een woord schuin maken 10weet waar je een lettertype kan kiezen 10kan een plaatje invoegen 11kan een symbool invoegen 11kan een Word-art invoegen 11kan een stukje tekst markeren 11kan een tabel invoegen 12kan een autovorm invoegen 12kan een stuk tekst opmaken 12kan in Microsoft Word werken 12

4 Paintkan het Paint-programma openen 09weet welke Tools er zijn 09kan een tekening maken in Paint 10kan een foto bewerken in Paint 12

5 Internetkan op internet komen 09weet dat www staat voor World Wide Web 09weet dat er over de hele wereld computers met elkaar verbonden zijn 09weet dat je op het internet informatie kan vinden 09weet dat je via Google informatie kan vinden 10kan via Favorieten in een programma komen 10kan via Geschiedenis in een programma komen 10kan zelf een adres intypen van een internetpagina 11weet dat je niet overal vertrouwelijke informatie moet achterlaten 11kan via het internet op een spelletjes pagina komen 12is bekend met Hyves / Schoolbankpagina's 12

6 Mailkan via een aangemaakte hotmail / g-mail mail lezen 10weet hoe je bij deze mail kan komen 10kan met hulp de gebruikersnaam intypen 10kan met hulp het wachtwoord intypen 10weet dat je niet aan iedereen je mailadres moet geven 10weet dat je aan niemand je wachtwoord moet geven 10kan zelfstandig de gebruikersnaam intypen 11


kan zelfstandig het wachtwoord intypen 11kan via het adressenboek een mail versturen (hoeft niet iets te betekenen) 11kan met hulp zelf een mailadres intypen 11kan zelfstandig een mailadres intypen 12kan een mail beantwoorden 12

7 Chatken het begrip online 11kent het begrip offline 11kan via een chat-programma chatten 12

8 Afdrukkenkan met hulp een document afdrukken 10kan zelfstandig een document afdrukken 11

Modulair – Kas / Tuin (alleen voor Profiel 2)

1. Kas – Basiskennis en –vaardigheden2. Kas – Gereedschapskennis3. Kas – Zaaien4. Kas – Verspenen5. Kas – Stekken6. Kas – Watergeven7. Tuin – Basiskennis en –vaardigheden8. Tuin – Gereedschapskennis9. Tuin – Wieden / onkruid verwijderen10. Tuin – Snoeien11. Tuin – Bomen12. Tuin – Planten13. Tuin – Gras14. Tuin - De groentetuin15. Tuin – Verbrandingsmotoren


1 Kas - Basiskennis en vaardighedenKleedt zich om voor het werken in de kas 02Zet planten bij het raam, zodat ze licht en warmte krijgen 04Kent de veiligheidspictogrammen 05Verpot plantjes naar een grotere of andere pot 05Leerling kent 4 soorten kruiden (tijm, peterselie, salie, dille) 05Leerling kent 5 eenjarigen (zonnebloem, afrikaantje, madeliefje, vergeet-me-nietje, viooltje) 05Ruimt na de werkzaamheden de werkplek op 06Zet de ramen open als het te warm is in de kas 06Weet wat potgrond is 06Herkent 9 soorten kruiden (tijm, peterselie, salie, dille, basilicum, bladselderij, koriander, oregano, rozemarijn) 08Herkent 10 eenjarigen (zonnebloem, afrikaantje, madeliefje, vergeet-me-nietje, viooltje, geranium, begonia, petunia, vlijtig liesje, schildzaad) 08

2 Kas - GereedschapskennisHerkent een gieter 01Herkent een bezem 01Herkent een bloempot 01Herkent een stoffer en blik 01Herkent een tuinslang 02Herkent een zaaihulp 05Herkent een water-geef-computer 10

3 Kas - ZaaienWeet wat een zaadje is 05Weet wat je nodig hebt om te zaaien 08Weet hoe je moet zaaien 08Weet dat je na het zaaien regelmatig moet begieten 10Kan zaaien 10Weet wat de levenscyclus is van zaadje tot plant 12

4 Kas - VerspenenWeet hoe je moet verspenen 08Weet wat je nodig hebt om te verspenen 08Kan verspenen 09Verpot plantjes naar een grotere of andere pot 09

5 Kas - StekkenWeet wat stekpoeder is 08Kan stekgoed verzorgen 08Weet wat je nodig hebt om te stekken 08Weet hoe je moet stekken met gebruik van stekpoeder 10Kan stekken 11

6 Kas- WatergevenHelpt bij het verzorgen van planten (water geven, dode stukken eruit halen) 04Geeft voeding aan de planten 07Geeft water in de kas met de gieter 07Geeft water met de waterslang in de kas 08Kan de water-geef-computer bedienen 12

7 Tuin - Basiskennis -en vaardigheden


Maakt kennis met planten en bloemen d.m.v. zintuiglijke waarneming (ruiken, zien, tasten) 01Benoemt de blaadjes, bloemen, vruchten aan een boom of een plant 02Kleedt zich om voor het werken in de tuin 02Onderscheidt planten en bloemen, struiken en bomen door de afbeeldingen bij elkaar te leggen 04Loopt met volle kruiwagen (lichaamshouding) 05Herkent 6 bolgewassen (tulp, narcis, hyacint, sneeuwklokje, krokus, blauwe druifjes) 05Kent de veiligheidspictogrammen 05Benoemt verschil tussen een siertuin en een groentetuin 05Geeft de planten water met een gieter 07Harkt bladeren bij elkaar m.b.v. een bladhark 08Geeft de tuin water met een tuinslang 08Voelt zich verantwoordelijk voor de spullen in de tuin (opruimen en schoonmaken) 08Ruimt bladeren op m.b.v. een bladblazer 10Benoemt de functie van de kleur en de geur van bloemen (aanlokken van insecten voor bestuiving) 10Wijst de wortels, de steel/stam en de bladeren en takken van een boom of plant aan 10Legt afbeeldingen van de levenscyclus van planten in de juiste volgorde (zaadje, kiempje, bloeien en plant) 10Benoemt de functie van vruchten aan een plant/boom (verspreiding van de zaden) 10Wijst de meeldraden aan en benoemt de bestuivingfunctie (welke soorten bestuiving: wind, insecten, kruis en zelfbestuiving) 10Benoemt vier verschillende vormen van vermeerderen (zaad, stek, afleggen, enten) 10Spit een stuk grond om met een spade 11Weet hoe je bollen plant 12Benoemt verschil tussen plant, struik, boom 12Herkent organische mest 12Herkent kunstmest 12Weet volgorde hoe je een tuin onderhoudt 12

8 Tuin - GereedschapskennisHerkent een bezem 01Herkent een gieter 01Herkent en stoffer en blik 01Herkent een kruiwagen 02Herkent een bladhark 03Herkent een schoffel 04Herkent een tuinhark 04Herkent een voegenkrabber 04Herkent een handsnoeizaag 05Herkent een heggenschaar 05Herkent een snoeischaar 05Herkent een takkenschaar 05Herkent een ballastschop 06Herkent een bats 06Herkent een palenboor 06Herkent een steekschop 06Herkent een trechter 06Herkent een grasmaaier 07Herkent een grasschaar 07Herkent een graskantensteker 07Herkent een stokzaag 10Herkent een topschaar 10Herkent een bladblazer 10

9 Tuin - Wieden/onkruid verwijderenVerwijdert onkruid uit bestrating 04Verwijdert onkruid uit een tuin door te schoffelen 05Kent 6 soorten onkruiden (paardebloem, klaver, madelief, wegebree, boterbloem) en maakt hiervan een


herbarium maakt een herbarium 06Verwijdert onkruid uit een tuin door te wieden 06Herkent 17 onkruiden (paardebloem, klaver, madelief, wegebree, boterbloem, brandnetel, riet, haagwinde, hoefblad, kamille, zevenblad, straatgras, vogelmuur, wilgenroosje, kruiskruid, zuring, fluitekruid) en maakt hiervan een herbarium 08

10 Tuin - SnoeienSnoeit een tak met een snoeischaar 09Gebruikt een helm bij stokzaag 10Gebruikt een helm bij topschaar 10Snoeit een tak met een takkenschaar 10Zaagt een tak af met een stokzaag 10Knipt een tak af met een topschaar 10Zaagt een tak af met een handsnoeizaagje 11Knipt een heg met een heggenschaar (veiligheid) 12

11 Tuin - BomenBenoemt 5 bomen op straat en in het park (kastanje, beuk, els, berk, eik) 05Benoemt waarom bomen in de winter hun blad verliezen 08Benoemt 10 bomen op straat en in het park (kastanje, beuk, els, berk, es, eik, esdoorn, populier, hollandse iep, wilg, linde) 08Weet hoe je een boom moet planten 10Weet hoe je een boom snoeit 12

12 Tuin - PlantenHelpt bij het verzorgen van planten (water geven, dode stukken eruit halen) 04Benoemt 5 planten in de tuin (welke) 05Ziet wanneer planten water nodig hebben (droge grond, planten hangen slap) 05Geeft wat planten nodig hebben om te groeien (aarde, voedsel, licht, water en warmte) 06Geeft aan dat planten water drinken met hun wortels 06Weet hoe je een plant moet planten 07Benoemt 10 planten in de tuin (welke) 08Benoemt verschillende vormen van planten en geeft een voorbeeld (kruiden, vaste planten, bomen, struiken,gewassen) 12Geeft aan dat planten voor zuurstof zorgen (assimilatie) 12

13 Tuin - GrasMaait een stuk gras met een handmaaier 06Knipt de graskanten met een grasschaar 06Maait een stuk gras met een motormaaier (veiligheid) 08Steekt graskanten af met een graskantensteker 10Bemest een stuk gras op aanwijzing (welke mest) 12

14 Tuin - De groentetuinWeet verschil tussen groente en fruit 05Herkent 5 groentes (aardappel, andijvie, bloemkool,boerenkool, broccoli) 05Herkent 5 stuks fruit (aardbei, appel, banaan, druif, sinaasappel) 05Herkent 10 groentes (aardappel, andijvie, bloemkool, boerenkool, broccoli, champignon, komkommer, mais, paprika, prei) 08Herkent 7 stuks fruit (aardbei, appel, banaan, druif, sinaasappel, kiwi, peer) 08Herkent 16 groentes (aardappel, andijvie, bloemkool, boerenkool, broccoli, champignon, komkommer,


mais, paprika, prei, rode biet, sla, tomaat, ui, witlof, wortel) 10Herkent 11 stuks fruit (aardbei, appel, banaan, druif, sinaasappel, kiwi, peer, framboos, kers, pruim, mandarijn) 10Poot planten in de groentetuin 10Oogst planten in de groentetuin 10Weet wat uitdunnen is en past dit toe 11Zaait/legt zaad in de groentetuin 12

15 Verbrandingsmotorenkent de kenmerken van een benzinemotor 12kent de kenmerken van een dieselmotor 12kent de kenmerken van een mengsmeringmotor 12weet wat 1:25 aan mengverhouding betekend (1 liter olie op 25 liter benzine) 12weet wat een choke is 12weet wat een bougie is 12weet wat een verstuiver is 12weet wat een luchtfilter doet 12weet dat je een luchtfilter af en toe moet schoon maken 12weet wat een carburateur is 12weet dat je de machine mag starten 3 meter van tankpunt 12weet dat je geen openvuur mag hebben tijdens tanken van een machine 12weet dat je een trechter moet gebruiken als de vulopening van de tank te klein is 12weet dat brandstoffen in de zon uitzetten 12weet dat je olie moet controleren van een motor 12weet hoe je olie moet controleren van een motor 12

Modulair - Klussen (alleen voor Profiel 4)

1. Schilderij ophangen2. Muurtje behangen3. Plafond/muur sausen4. Houten oppervlak egaal verven5. Dakgoot schoonmaken6. Hang- en sluitwerk7. Wandje betegelen


8. Laminaat vloer leggen9. Montage van onderdelen10. Elektra verwisselen11. Verwarming ontluchten/bijvullen12. Deurklink herstellen13. Verstoppingen verhelpen/bevriezing voorkomen14. Auto schoonmaken

1 Schilderij ophangenIk kan passend gereedschap uitkiezen voor een uit te voeren opdracht 05Ik kan de juiste schroef en plug voor de opdracht uitzoeken 07Ik kan de pluggen en schroefhaken aanbrengen in het geboorde gat 08Ik kan m.b.v. een boormachine een gat in de muur boren 10Ik kan m.b.v. een waterpas/rolmaat gaten aftekenen voor het afhangen van een schilderij 12

2 Muurtje behangenIk kan een behangtafel opstellen 04Ik kan behang uitzoeken en daarbij letten op hetzelfde serie/kleurnummer 05Ik hanteer de picto's voor boven/onder en sluitend of overlappend plakken 06Ik kan met een behangerskwast de lijm op de baan gelijkmatig aanbrengen 08Ik kan de muur voorstrijken met verdunde lijm 10Ik kan volgens de aanwijzing behangplaksel klaarmaken 10Ik kan het overtollige stuk boven en onder de geplakte baan passend afknippen 10Ik kan de banen op lengte knippen 10Ik kan de hoogte van de muur opmeten met een rolmaat 12Ik kan uitrekenen hoeveel behang ik voor een oppervlakte nodig heb 12Ik kan een loodlijn waarlangs ik ga plakken aanbrengen op de muur 12Ik kan de baan na het even in laten werken op de muur langs de loodlijn plakken 12

3 Plafond / muur sausenIk kan loszittende delen verwijderen met een plamuurmes 05Ik kan de te sausen muur repareren met plamuur en plamuurmes 08Ik kan de te sausen muur voorstrijken met een voorstrijkmiddel 10Ik kan uitrekenen hoeveel saus ik nodig heb voor het te schilderen oppervlak 12Ik kan met roller/kwast de muur netjes sausen 12

4 Houten oppervlak egaal vervenIk kan het oppervlak glad schuren met schuurpapier/vlakschuurmachine 07Ik kan kleine beschadigingen repareren met plamuur of kneedbaar hout 08Ik kan de (grond)verf goed roeren en beoordelen of deze dun genoeg is 09Ik kan te dikke (grond)verf m.b.v. terpentine/water verdunnen 10Ik kan een laag grondverf aanbrengen met een kwast of roller 10Ik kan de kwast of roller met het juiste middel reinigen 10Ik kan indien nodig afplakken met schilderstape 11Ik kan bepalen of het verf op olie of op waterbasis is 12Ik weet of ik de verf met terpentine of met water moet verdunnen 12Ik kan na licht schuren een tweede laag opbrengen met roller of kwast 12

5 Dakgoot schoonmakenIk kan het afval opruimen in de container of in de tuin 01Ik kan m.b.v. een ladder, schepje en emmer de dakgoot leeg en schoon maken 10Ik kan een ladder uitschuiven en veilig opstellen 10


6 Hang en sluitwerk gangbaar houdenIk kan de deuropening schoonhouden opdat de deur goed sluit (drempelgoot) 01Ik kan een slecht gangbaar deurslot inspuiten met siliconenspray 08Ik kan scharnieren van piepende deuren inspuiten met siliconenspray 08Ik kan een deur die klemt afschuren opdat hij weer dicht kan 10Ik kan het geschuurde stuk weer bijschilderen 10Ik kan kastdeurtjes weer recht hangen d.m.v. de verstelschroeven 12

7 Wandje betegelenIk kan loszittende delen verwijderen met een plamuurmes 05Ik kan met een lijmkam de lijm verdelen over het oppervlak 10Ik kan na uitharding voegenkit aanbrengen en na enige tijd uitwassen 10Ik kan m.b.v. kruisjes de tegels recht naast elkaar plaatsen 11Ik kan uitmeten hoe ik de tegels gelijkmatig wil verdelen 12Ik kan de muur opmeten en berekenen hoeveel lijm en tegels ik nodig heb 12Ik kan de tegels op de juiste maat afsnijden met een tegelsnijder(machine) 12Ik kan de kanten afwerken met (overschilderbare) sanitairkit 12

8 Laminaat vloer leggenIk kan de ondervloer volgens het voorschrift snijden en leggen 07Ik kan de ruimte die ik wil leggen uitmeten 12Ik kan uitrekenen hoeveel laminaat/ondervloer ik nodig heb 12Ik kan volgens voorschrift de delen zagen en leggen en in verhouding verdelen 12Ik kan plinten uitmeten, zagen en plakken 12

9 Montage van onderdelen tot één groot geheelIk kan het benodigde gereedschap erbij zoeken 07Ik kan alles geordend neerleggen a.h.v. de montagehandleiding 08Ik kan de doos met onderdelen uitpakken en controleren op inhoud 08Ik kan systematisch het te bouwen product in elkaar zetten 09

10 Elektra verwisselenIk kan lege batterijen verwijderen en bepalen hoeveel en wat voor soort ik nodig heb 01Ik weet dat ik lege batterijen naar een batterijenbak moet brengen 01Ik kan een kapotte gloeilamp/spaarlamp uit de fitting draaien 03Ik kan een nieuwe lamp in draaien en controleren met lichtschakelaar op werking 03Ik weet dat een TL lamp bij het chemisch afval hoort 04Ik kan d.m.v. vergelijking een nieuwe lamp kopen met kleine/grote fitting 06Ik kan een defect snoer vervangen door een nieuwe 09Ik kan een defecte stekker vervangen 09Ik kan een defecte contactdoos vervangen 09Ik kan een defecte TL lamp vervangen en evt de starter 10Ik kan een nieuwe stop indraaien of aardlekschakelaar weer aanzetten 12

11 Verwarming ontluchten/bijvullenIk kan van onder naar boven de radiatoren ontluchten met een ontluchtingssleutel 08Ik kan aan de manometer bij de ketel zien of er moet worden bijgevuld 12Ik kan de waterslang aansluiten 12Ik kan de ketel, -en waterkraan openen en de ketel bijvullen tot de gewenste druk 12Ik kan de kranen weer afsluiten en de slang afkoppelen 12Ik kan na controle op de manometer alles opruimen of nog een keer herhalen 12

12 Deurklink herstellen


Ik kan een loszittende deurklink demonteren 06Ik kan het euvel opsporen en de klink weer monteren 07

13 Verstoppingen verhelpen/bevriezing voorkomenIk kan een slecht lopende douchebak/ bad/ wastafel ontstoppen met een ontstopper 04Ik kan tegen de vorst de buitenkraan ontluchten 07Ik kan een verstopte zwanenhals demonteren 08Ik kan de zwanenhals schoonspoelen, weer monteren en controleren op werking 08

14 Auto schoonhoudenIk kan het interieur van de auto zuigen met een stofzuiger 03Ik kan het interieur afstoffen en schoonmaken met een sopje 04Ik kan m.b.v. water, shampoo en spons de auto aan de buitenkant wassen 05Ik kan de autoruiten van binnen en buiten schoonmaken met schoonmaakmiddel 06Ik kan met cleaner de auto poetsen en evt. in de was zetten 08

Modulair - Koken en Catering (alleen voor Profiel 3)

1. Koken2. Tafeldekken


3. Afwassen4. Boodschappen doen5. Garneertechnieken6. Werken in opdracht (catering)7. Hygiëne

1 KokenKent de functie van de waterkoker door samen thee en cup-a-soup te maken 05Snijdt groente zoals paprika, komkommer of prei in plakjes of reepjes 05Wast groenten en aardappels schoon 05Kneedt deeg met zijn handen en roert ingrediënten door elkaar 06Snijdt groente zoals courgette en aubergine in stukjes 06Legt de benodigde spullen klaar voor het maken van een tosti 06Smeert zijn eigen boterham voor de tosti 06Stopt eten in de oven/magnetron en zet hem aan 06Benoemt vijf voorwerpen uit de keuken (weeg-schaal, (koeken)pan, pollepel, oven) 06Roostert brood in de broodrooster 07Opent pakken, potten en flessen met schroefdop 07Snijdt groente op verschillende manieren (broccoli in roosjes, tomaat in partjes) 07Stelt een tijd in op de magnetron/oven 07Noemt de basisingrediënten van de avondmaaltijd (aardappels (rijst of pasta), vlees, groente) 07Benoemt het eten bij het zien van de verpakking (pak rijst, blik bonen) 07Ziet en beseft dat een pan, schaal of apparaat heet is en gaat daar voorzichtig mee om 08Maakt een tosti in het tosti-apparaat m.b.v. een stappenschema 08Leest tijd en temperatuur van een simpel geschreven instructie en voert dit in de magnetron (eenvoudig stappenplan) 08is voorzichtig met scherpe messen, zowel voor zichzelf als in de buurt van anderen 08Gaat voorzichtig om met scherpe messen tijdens het snijden 08Geeft het verschil aan tussen gezonde en ongezonde voeding met voorbeelden van eten 09Bakt brood in een broodbak-machine met een kant en klaar pak (met een simpel geschreven instructie)09

Benoemt de regels rondom hygiëne bij het koken (schoon mes, schort, muts, schoon aanrecht) 09Vertelt hoe er zorgvuldig en veilig kan worden omgegaan met apparaten die heet worden 09Werkt veilig met een elektrisch fornuis (evt. met hulpmiddelen) 09Roert met een garde een mix of sausje totdat de klonten helemaal weg zijn 10Gebruikt de mixer om ingrediënten te mengen en te kneden 10Stelt m.b.v. een (kook)wekker de gewenst kooktijd in en houdt deze bij 10Snijdt het vlees en gebruikt hiervoor een aparte plank 10Bepaalt de stand van een elektrisch fornuis 10Bedient adequaat een gasfornuis met automatische ontsteker 11Controleert altijd na het koken of het gas uit staat 11Opent blikken met een blikopener 11Bakt eieren in de pan 11kookt eieren 11ruimt de werkplek elke keer weer netjes op 11Benoemt dat ijzeren voorwerpen nooit in een magnetron mogen 11Bereidt kant-en-klaar producten met een stappenschema (oven en/of magnetron) 11Frituurt snacks in een frituurpan en kan zonder gevaar het mandje bedienen 11Bakt vlees, aardappeltjes in een pan (regelmatig omdraaien en redelijke in kunnen schatten of het gaar is)12

Kookt groente, aardappels, rijst en pasta’s m.b.v. een stappenschema (inclusief afgieten in een vergiet)12

Bereidt drie warme gerechten met behulp van een recept uit een kookboek of van een verpakking (geschreven) 12


2 TafeldekkenLegt zijn eigen placemats / tafellaken op tafel 02Legt borden, bestek en bekers op tafel 03Benoemt vijf voorwerpen die op tafel staan bij de lunch (boter, brood, hagelslag) 03Verdeelt de borden over de tafel één op één met de stoelen die er rond de tafel staan 04Legt het tafelkleed op tafel 04Pakt genoemde spullen voor op tafel (brood, boter, beleg, melk, etc) en zet deze op tafel 04Pakt evenveel borden als er eters zijn en zorgt dat er bij alle borden een mes en een vork ligt 05Pakt de gebruikelijke spullen voor de lunch (weet waar ze staan) en verdeelt ze over de tafel (brood, boter, beleg, melk) 06Dekt de complete tafel voor de lunch (mes en lepel rechts, vork links) 07Kan uitgedeelde koffie voorzien van suiker en melk en een lepeltje 07Benoemt vijf voorwerpen die op tafel staan bij het avondeten (pan, bord, opscheplepel, onderzetter, kaarsen, servet, bestek, glazen) 08Vertelt het verschil tussen het tafeldekken voor het ontbijt, de lunch en het avondeten (wat staat wanneer op tafel) 09Dekt de tafel voor de hoofdmaaltijd voor meerdere personen en verdeelt de spullen over tafel (servet, onderzetter, opscheplepel, glazen) 09Benoemt de volgorde van een meergangen menu (koud voorgerecht, soep, hoofdgerecht, nagerecht, koffie) 10Brengt koffie en thee rond 10Dekt de tafel voor een chique maaltijdtijd (volgorde van het bestek voor meerdere gangen, wijnglazen, kaarsen) 11Deelt opgeschepte borden (ook soep) uit aan mensen aan tafel (rechts uitserveren) 11Schenkt drinken in voor mensen aan tafel (rechts van de persoon uitserveren) 11

3 AfwassenRuimt de tafel af en brengt de spullen naar de keuken 05Droogt de niet-breekbare spullen van de vaat af 05Haalt de etensresten van zijn bord en gooit het in de vuilnisbak 05Droogt breekbare maar hanteerbare spullen van de vaat af (bord en een beker) 06Spoelt bekers om 06Ordent de vaat (glazen of bekers bij elkaar, pannen, bestek) 06Doet het tafel(kleed) af met een doekje 07Zorgt dat zijn kleren bij het afwassen schoon en droog blijven 07Vertelt waarom sommige vaat gespoeld moet worden (water wordt vies) 07Zet de geordende vaat in volgorde waarop het afgewassen wordt (eerst glazen/bekers, pannen op het laatst) 07Droogt spullen met moeilijke randjes goed af 08Maakt de vaat schoon met een borstel of een sponsje (borden, bestek en bekers) 08Gebruikt een vaatdoek/ schuurspons om het aanrecht en fornuis mee schoon te maken/ te drogen 08Maakt het putje van de wasbak leeg 08Maakt een sopje voor de vaat (adequate hoeveelheid sop en juiste temperatuur) 08Hangt het vaatdoekje en de theedoek na gebruik uit 09Vult de vaatwasser en ruimt hem leeg 09Wast en droogt ook grote pannen af 09Schat in welke spullen gespoeld moeten worden 09Bedient de vaatwasser (tablet, temperatuur instellen en aanzetten) 10Zorgt ervoor dat de wasmachine vol zit, voordat hij gedraaid wordt 10Schat in wanneer hij een droge theedoek nodig heeft 10

4 Boodschappen doen


Speelt boodschappen doen na in de klas 05Haalt boodschappen bij een winkel door een boodschappenlijst af te geven (zonder betalen b.v. in een winkeltje op school) 06Sluit achter aan in een rij bij de kassa en wacht rustig 07Levert de lege flessen in en levert het statiegeldbonnetje bij de kassa in 07Doet producten op een goede manier in het mandje/ karretje (groente niet onderop) 07Doet producten op een goede manier in de boodschappentas (groente niet onderop) 07Neemt van thuis alle benodigdheden mee (geld, lege flessen een boodschappentas en lijst) 08Bewaart het bonnetje op een veilige plek 08Vraagt hulp als hij ergens niet bij kan 08Vindt de producten van de boodschappenlijst in de supermarkt 08Bestelt bij een aparte afdeling door te vertellen wat hij wil 08Werkt de hele boodschappenlijst systematisch af 09Schat in wat een boodschap ongeveer kost (ruime schatting 1-2 t.o.v. 10 euro) 09Vraagt aan het personeel waar een product ligt in de supermarkt 09Begrijpt welke van twee vergelijkbare producten goedkoper is (verschil min. 50 eurocent) 09Controleert of er geld in de portemonnee zit 09Betaalt met zijn chipknip de boodschappen 10Pakt zijn boodschappen thuis uit en ruimt ze op de juiste plek op (in de koelkast, keuken of andere plek)10

Leest en begrijpt hoeveel iets kost (tot 20 euro) 10Maakt samen een boodschappenlijst voor 1 gerecht 10Bedient de groenteweegschaal in de winkel 10Bekijkt de datum van producten in de koelkast en gooit alles over datum weg 10Verwacht wisselgeld als hij teveel geld heeft gegeven 11Betaalt contant de boodschappen (met strategieën zoals altijd een euro meer betalen) 11Vertelt welke informatie op de etiketten staat (datum, hoeveelheid, kilo/literprijs) 11Bekijkt een boodschappenlijst en kiest de juiste winkel 11Bekijkt en zoekt naar aanbiedingen in folders 11Bekijkt en zoekt naar aanbiedingen in de winkel 11Betaalt met zijn pinpas de boodschappen (inclusief pincode) 12Maakt een keuze tussen verschillende merken (kwaliteit/prijs) 12Maakt een boodschappenlijst op basis van de benodigdheden en de aanwezige voorraad 12Kijkt in de winkel bij aanschaf van producten naar de houdbaarheidsdatum 12Kiest prijsbewust een winkel om de boodschappen te doen 12

5 Garneertechnieken – in ontwikkeling

6 Werken in opdracht (catering) – in ontwikkeling

7 Hygiëne – in ontwikkeling


Modulair – Metaal (alleen voor Profiel 4)

1. Kennis2. Zagen3. Boren4. Knippen5. Vijlen6. Omzetten/buigen7. Drijven8. Draadsnijden9. Afwerking10. Solderen11. Lassen12. Klinken13. Felsen14. Klemmen15. Meten/aftekenen16. Veiligheid

1 KennisIk kan 5 metalen herkennen en benoemen (Staal, Koper, Aluminium, Messing en Zink) 03Ik ken de eigenschappen (zwaar/licht, zacht/hard, sterk/zwak) en weet waar het voor gebruikt wordt04

2 ZagenIk weet dat ik een metaalzaag voor metaal moet gebruiken 01Ik kan met een metaalzaag metaal doorzagen 06Ik kan een zaagblad vervangen 06Ik kan met een elektrische figuurzaag vormen uit metaal zagen 10

3 BorenIk weet dat je een spiraalboor voor boren in metaal nodig hebt 01Ik weet dat je langzaam en met een laag toerental moet boren 04Ik weet dat ik bij het boren van dik metaal moet koelen 04Ik kan veilig een gat in metaal boren 05Ik kan een gat verzinken met een verzinkboor 05Ik kan zelf een boor inspannen 05Ik kan de boortafel op hoogte instellen 10Ik kan de boormachine op diepte instellen 12

4 KnippenIk kan met een zijkniptang, kopkniptang, combinatietang draad doorknippen 04


Ik kan met een plaatschaar rechte stukken uit metaal knippen 06Ik kan met een hefboomplaatschaar metaalplaat en draad doorknippen 07Ik kan met een latoenschaar, blikschaar figuren uit metaal knippen 07Ik kan met een elektrische knabbelschaar figuren uit metaal knippen 12

5 VijlenIk weet welke vorm vijl ik voor m'n werkstuk moet gebruiken 01Ik ken het verschil tussen een grove en fijne vijl en weet deze goed te gebruiken 02Ik kan met een vijlborstel de vijl weer schoonmaken 02

6 Omzetten / BuigenIk kan met een platbektang, telefoontang en combinatietang metaaldraad ombuigen 06Ik kan met een rondbuigtang, rondbektang metaaldraad rond buigen 06Ik kan met een zetbank een stuk metaal in een hoek ombuigen en metaaldraad in eenhoek ombuigen07

Ik kan met een wals een stuk metaal rond buigen 07

7 DrijvenIk kan op een tas een aambeeld metaaldraad/plaat vlak slaan 07Ik kan met een kunststofhamer metaal weer vlak slaan zonder het oppervlak te beschadigen 07Ik kan m.b.v. een drijfmal en een bolhamer een bolle vorm in metaal drijven 08Ik kan m.b.v. een rekhamer metaal oprekken 08Ik kan m.b.v. een stuikhamer metaal stuiken 08Ik kan m.b.v. een bolstaak en bolhamer hamerslag aanbrengen 08Ik kan m.b.v. een speerhaak / hoorn van het aambeeld ronde vormen in draad / plaatmateriaal maken09

8 Draad snijdenIk kan met een wringijzer en draadtap schroefdraad tappen in een voorgeboord gat in metaal 12Ik kan met een wringijzer en draadsnijplaat schroefdraad op een metalen asje draaien 12

9 AfwerkingIk kan metaal nat glad schuren 02Ik kan metaal polijsten m.b.v. polijstpasta en de polijstmachine 06Ik kan m.b.v. letterponsen m'n naam in metaal ponsen 06

10 SolderenIk weet dat ik soldeervloeistof moet gebruiken om de soldeertin beter te laten vloeien 10Ik kan de juiste hoeveelheid tin toevoegen om een keurige en sterke verbinding te krijgen 11Ik kan met een soldeerbout / pistool dunne metalen aan elkaar solderen 11

11 LassenIk kan met een puntlasapparaat dunne stukken plaatstaal aan elkaar lassen 10Ik kan m.b.v. een lastrafo en elektrode dikke stukken staal aan elkaar lassen 12

12 KlinkenIk kan voorgeboorde platen metaal d.m.v. klinknagels of popnagels met elkaar verbinden 11

13 FelsenIk kan twee platen metaal d.m.v. een felsnaad verbinden m.b.v. een felsijzer 11

14 Klemmen


Ik kan met spanplaatjes (ter bescherming) mijn werkstuk inspannen in een bankschroef 02Ik kan mijn werkstuk met een plaatklem in de bankschroef inspannen 02Ik kan met een handklem en kantklauw mijn werkstuk in de bankschroef inspannen 03Ik kan mijn werkstuk in een boorklem inspannen bij het boren in metaal 03Ik kan met een griptang mijn werkstuk klemmen zonder er daarna kracht op uit te hoeven oefenen04

15 Meten en aftekenenIk kan met een kraspen langs een stalen rij een lijn in metaal krassen 06Ik kan met een centerpons een putje in metaal slaan 06Ik kan met een blokhaak / winkelhaak een haakse hoek meten of uitzetten 07Ik kan met een metalen liniaal een maat opnemen / uitzetten 08Ik kan met een steekpasser een cirkel in metaal aftekenen 08Ik kan met een schuifmaat een binnen-, buiten- en dieptemaat opmeten / uitzetten 10Ik kan met een hoogtekrasser een lijn in metaal krassen 12Ik kan met een graadmeter een hoek overnemen of uitzetten 12

16 VeiligheidIk gebruik uit mezelf de veiligheidsmiddelen 02


Modulair - Repro/ Administratie (alleen voor Profiel 1)

1. Repro – Papier2. Repro – Kopiëren3. Repro - Kopieerverwerking4. Repro – Snijden5. Repro – Inbinden6. Repro – Werkoverzicht7. Repro – Versnipperen8. Repro – Printen9. Repro – Scannen10. Administratie – Stickers11. Administratie – Brieven12. Administratie – Labelwriter13. Administratie – Telefoon14. Administratie – Memo15. Administratie – Magazijn16. Administratie – Adressen17. Administratie – Sorteren18. Administratie - Agenda

1 Repro Papier

weet hoe papier gemaakt wordt 10weet papierformaten (A3, A4, A5, A6) 10kan d.m.v. vouwen en scheuren van een A3 een A6 maken 11weet voorbeelden te noemen van toepassingen van verschillende formaten (kaart, boek, etc) 11weet dat je verschillende soorten en gewichten papier hebt 12kan m.b.v. de papiersnijder verschillende papierformaten snijden 12

2 Repro Kopiëren

kan enkelzijdig kopiëren 09weet hoe gekopieerd moet worden met automatische invoer 10


kan dubbelzijdig kopiëren 10kan A3 / A4 kopiëren 11weet hoe sorteren moet worden ingesteld 11kan verkleinen/vergroten 12kan werken met handinvoer (gekleurd papier) 12kan kopie donkerder/lichter instellen 12kan m.b.v. een kopieer-opdrachtformulier zelfstandig een opdracht verwerken 12kan een boekje kopiëren 12

3 Repro Kopieerverwerking

kan 2 bladzijden vergaren (rapen) 09kan meer dan 2 bladzijden vergaren 09weet hoe je een paperclip gebruikt 09kan meerdere vergaarde stapels samenvoegen 09kan enkelvoudig nieten 10kan dubbel nieten 10kan 1 blad netjes vouwen met vouwplank 11kan 1 blad netjes vouwen zonder vouwplank 11kan boekje vouwen 12kan Z vouw vouwen 12

4 Repro Snijden

kan onder toezicht werken met snijmachine 10kan van A3 A4 maken 11

5 Repro Inbinden

kan 2 gaats perforeren 11kan 23 gaats perforeren 11kan 4 gaats perforeren 12kan inbinden in ringband 12kan papier in lamineerhoes steken 12kan lamineren (A4) 12kan lamineermachine in stellen 12

6 Repro Werkoverzicht

schept orde 10werkt in logische volgorde 10ruimt de werkplek op 11kan omgaan met werkdruk 11voert controle (kopieën) goed uit 12ziet wanneer het fout is gegaan 12geeft aan wanneer het fout is gegaan 12lost zelfstandig de fouten op 12

7 Repro Versnipperen

weet hoe de versnipperaar aan moet 06weet hoeveel blaadjes er tegelijk maximaal door kunnen 06weet dat je eerst de nietjes moet verwijderen 06weet dat je eerst de paperclips moet verwijderen 06kan onder begeleiding met de versnipperaar werken 07kan zelfstandig met de versnipperaar werken 08

8 Repro Printen

weet hoe een all-in-one printer moet worden ingesteld voor een zwart/wit print 10kan zelfstandig met een all-in-one printer een zwart/wit print produceren 11


9 Repro Scannen

weet hoe je moet scannen met een all-in-one printer 12weet hoe de printer moet worden ingesteld voor een kleurenprint 12

10 Administratie Stickers

weet wat stickers zijn 09weet dat er verschillende soorten stickers zijn 10weet dat er verschillende formaten stickers zijn 10kan stickers netjes plakken 11kan op de juiste plaats stickers plakken 12kan schrijven op stickers 12


11 Administratie Brieven

kan een papier vouwen 08kan een brief vouwen 08kan een brief in een envelop stoppen 09kan een envelop sluiten 09weet dat er verschillende formaten enveloppen zijn 10weet dat er verschillende formaten papier zijn 10kan verschillende formaten enveloppen herkennen 11kan verschillende formaten papier herkennen 11kan een envelop openen 11kan een envelop netjes openen 12kan meerdere papier van verschillend formaat in één envelop stoppen 12

12 Administratie Labelprinter

kan een labelprinter herkennen 09weet wat een labelprinter is 09kan een labelprinter aan/uit zetten 09kan tekens/getallen invoeren op een labelprinter 10kan teksten invoeren op een labelprinter 10kan een spatie uitvoeren op een labelprinter 10kan geschreven stukken tekst/tekens/getallen invoeren op een labelprinter 11kan wissen op een labelprinter 11kan een hoofdletter maken op een labelprinter 11kan printen met een labelprinter 11kan een geprint stuk tekst afsnijden met een labelprinter 11weet dat er labeltape in een labelprinter zit 12weet wáár de labeltape in een labelprinter zit 12kan labeltape uit een labelprinter halen 12kan labeltape in een labelprinter plaatsen 12weet wanneer er nieuwe labeltape in een labelprinter moet 12

13 Administratie Telefoon

Drukt nummers in op een speelgoedtelefoon en houdt de hoorn bij zijn oor 02Herkent het geluid van de telefoon 02Herkent een telefoon in alle vormen, kleuren, afmetingen, namaak of echt 03Belt en spreekt door de hoorn met een speelgoedtelefoon (iemand in dezelfde ruimte) 04Spreekt met een ander door een telefoon 05Drukt aangewezen nummers in op een telefoon 05Herkent de kiestoon en de ingesprektoon 05Herkent een bekende aan zijn naam en zijn stem en houdt een kortgesprek aan de telefoon 06Neemt de telefoon op met “hallo” en zijn naam 06Houdt er rekening mee dat degene aan de andere kant van de lijn niet kan zien wat hij ziet 06kan verstaanbaar praten door de telefoon 06Laat de ander uitpraten 07Belt een bekende op en zegt hallo/goede morgen, middag, avond en zijn naam 07kan de telefoon naar de persoon waarom gevraagd is, brengen 07Zet een mobiele telefoon aan en uit 07Vraagt met wie hij spreekt 08Vraagt beleefd “wat zegt u” als het onduidelijk is 08Zegt beleefd “een ogenblikje alstublieft ik haal even iemand” als iemand gehaald moet worden 08Vertelt dat bellen geld kost en je niet te lang mag bellen 08Belt een bekende op met het gebruik van snelkeuzenummers 09Gebruikt de menu’s van een mobiele telefoon 09Stuurt een sms met mobiele telefoon 09Tikt een telefoonnummer van schrift in op de telefoon 09Voert een door de telefoon gegeven opdracht uit 09


Luistert een antwoordapparaat/ voicemail af 09Zoekt een nummer op in een eigen telefoongids en belt (op eigen initiatief) een bekende op 10Geeft een door de telefoon gestelde vraag door aan de juiste persoon 10Spreekt een voicemail of antwoordapparaat in na de piep 10Belt een bekende op om een vraag te stellen 10Neemt de telefoon op met “hallo”, zijn naam en de naam van de school 10Laadt een mobiele telefoon op voordat de telefoon leeg is 11Verbindt de telefoon door aan de juiste persoon in een (school)centrale 11Zet een gesprek in de wacht en meldt dit aan de beller 11Zet een mobiele telefoon uit en aan met zijn pincode 11Vertelt het verschil tussen zakelijke en privégesprekken 12Zoekt een nummer op in de telefoongids 12Vult het beltegoed op een mobiele telefoon aan 12

14 Administratie Memo

kan een memo herkennen 09weet wat een memo is 09kan uitvoeren wat er op een eenvoudige memo staat 10kan een memo maken 11

15 Administratie Magazijn

kan een magazijnvoorraadlijst herkennen 10weet wat een magazijnvoorraadlijst is 10kan een magazijnvoorraadlijst controleren 11weet wat hij op een magazijnvoorraadlijst moet invullen 11kan een magazijnvoorraadlijst invullen 11kan d.m.v. een magazijnvoorraadlijst artikelen bestellen 12kan een magazijnvoorraadlijst maken 12

16 Administratie Adressen

weet wat een postzegel is 08weet waar een postzegel toe dient 08weet waar een postzegel op een kaart/envelop/pakket geplakt moet worden 08kan een postzegel plakken 08kan een postzegel op de daarvoor bedoelde plek plakken 08kan een adres herkennen 09weet wat een adres is 09weet wat het eigen adres is 09weet dat een adres in een bepaalde volgorde geschreven/getypt moet worden 10kan een adres in de goede volgorde schrijven/typen 10weet dat je een adres op verschillende producten kan zetten (brief, pakket, formulier, kaart, etc.) 10weet op welke plek op een kaart/envelop/pakket je een adres moet zetten 10kan een adres op een kaart zetten 11kan een adres op een envelop zetten 11kan een adres op een pakket zetten 11weet dat op een brievenbus van de post postcodes verdeeld zijn in 2 groepen 12kan adressen sorteren op basis van die 2 postcode groepen 12

17 Administratie SorterenIn ontwikkeling

18 Administratie AgendaIn ontwikkeling


Vrijetijdsbesteding1. Bouwen2. Beeldend – Tekenen Beeldend – Kaarsen3. Knutselen4. Textiel5. Werkstukken bekijken en laten bekijken6. Muziek7. Dramatische vorming8. Gezelschapsspelletjes

1 BouwenStapelt met duplo of blokken 02Bouwt met duplo of blokken een simpel gebouw/figuur 03Bouwt met duplo of blokken een simpel voorbeeld na 04Bouwt met verbeeldingskracht 07Bouwt lego in elkaar met behulp van instructie afbeeldingen 08Bouwt simpele figuren van technisch lego in elkaar met behulp van instructie afbeeldingen 09

2.1 Beeldend - TekenenTekent eenvoudige vormenTekent herkenbare figurenVoert een tekenopdracht uitKleurt in binnen de lijnen in verschillende kleurenBrengt met een kwast verf aan op een aangegeven plek


Maakt met kwasten een eenvoudige tekening met verschillende kleurenVerft met een kwast herkenbare figuren zonder verf door elkaar te halenMaakt kennis met diverse materialen: krijt, houtskool, inkt en ecolineWerkt op een creatieve manier aan een opdracht

2.2 Beeldend Kaarsen- algemeenWeet dat in de kaarsenmakerij altijd gwerkt wordt met een schort/stofjas aan 03Weet dat de kaarsenpannen heet zijn 03Kent de materialen waarmee kaarsen gemaakt worden 04Weet wanneer een dompelbus bijgevuld moet worden 05Weet op welke wijze de dompelbussen bijgevuld kunnen worden 06Kan op de juiste wijze de dompelbussen bijvullen 08Kan zelfstandig een kleur uitgieten op een gietplaat 10

2.3 Beeldend Kaarsen- fakkelsWeet welke stappen er gemaakt moeten worden 04Kan zelfstandig de stokken dompelen 04Kan repen scheuren 06Kan de repen zelfstandig om de fakkel draaien 07Weet hoe dik de fakkel gedompeld moet worden 07Kan de fakkel zelfstandig kleuren 07Dompelt zelfstandig fakkels van stof 08Werkt zelfstandig met gietpan, minibain 11

2.4 Beeldend Kaarsen- dompelenMaakt een vloeiende beweging in de dompelwas met sprookjeskaarsen 03Stopt op tijd zodat het frame niet onder de was komt 04Geeft aan wanneer er teveel dompelwas uit de waspan is om goed te kunnen dompelen 04Spant met de opspanner de kaarsenlonten voor dompelkaarsen 06Kan zelfstandig knoopjes maken onderaan het frame en laat hier geen lont zitten 08Weet wanneer de kaarsen de juiste dikte hebben met dompelen 09Dompelt zelfstandig kaarsen 10Smelt zelfstandig de kaarsen af in de afsmelter 11Werkt zelfstandig aan de afwerking van de kaars (pointeren) 12Bergt de dompelkaarsen op de juiste wijze op 12

2.5 Beeldend Kaarsen- gietenKan zelfstandig de naalden van de lonten halen 05Kan zelfstandig het afdichtdopje/klei van de mal verwijderen 05Kan zelfstandig de kaars uit de mal halen 06Kan de gemaake kaars opruimen in het juiste mandje/plaats 06Weet hoe de kaars aan de onderzijde netjes wordt afgewerkt 07Kan zelfstandig en netjes de gietmallen leegmaken 07Kan de afgewerkte kaarsen op goede wijze opruimen in de kaarsenkast 07Weet welke soorten kaarsen bij elkaar horen en een setje vormen 08Weet welke lontdikte bij welke mal hoort 08Weet hoe het lont gecentreerd moet worden 08Kan het lont opspannen in de mal 09Kan zelfstandig de gietmallen voorzien van het juiste lont (evt.met prikker) 10Kan zelfstandig de gietmallen afvullen met de juiste was en de juiste hoogte 11Kan zelfstandig een fantasiekaars maken (lont, centreren, stukjes breken, afvullen) 12

2.6 Beeldend Kaarsen- kleurenWeet op welke wijze en hoe vaak kaarsen gekleurd moeten worden 06


Kleurt dompelkaarsen met een vloeiende beweging 06Kleurt eenvoudige gietkaarsen 07Kleurt alle gietkaarsen 07

2.7 Beeldend Kaarsen- verpakkenKan alle ingepakte kaarsen voorzien van een sticker 03Kan eenvoudige kaarsen inpakken in cellofaan papier 05Kan alle kaarsen inpakken in cellofaan papier 07

2.8 Beeldend Kaarsen- werkhoudingWeet dat niet alles wat je maakt voor jezelf is 03Kan langer dan een half uur geconcentreerd aan een activiteit werken 04Kan samenwerken in een kleine ruimte 05Leert verantwoordelijk te zijn voor zijn/haar werkplek 06Werkt veilig met de materialen van de kaarsenmakerij 07Houdt werkplek schoon en overzichtelijk 08

3 KnutselenKneedt nat zand in vormen (hoopjes maken en plat slaan) 02Beplakt een papier met stukjes papier of kosteloos materiaal 03Slijpt zijn eigen potloden met een puntenslijper 04Maakt met brooddeeg verschillende vormen als grote en kleine bollen, dikke en dunne plakken en rollen04

Maakt met fimoklei verschillende vormen (grote en kleine bollen, dikke en dunne plakken en rollen) 05Kneedt ongericht (harde) grijze klei 05Maakt een bouwsel met wc-rollen en lijm 05Maakt met (harde) grijze klei verschillende vormen (grote en kleine bollen, dikke en dunne plakken en rollen) 06Prikt een figuur uit langs een lijn 06Plakt met een kwastje 06Maakt gerichte knipbewegingen 06Maakt een bouwsel met luciferdoosjes of kurken en lijm 06Maakt een duimpotje door met zijn duim een holletje in klei te drukken 07Stelt een vorm samen met kosteloos materiaal als doosjes, kurken en lijm met voorbeeld (voertuig) 07Vouwt papier netjes diagonaal en dubbel 07Knutselt voorwerpen met verbeeldingskracht 07Knipt eenvoudige figuren uit 07Brengt symmetrie in een bouwsel 07Kent de juiste vormen bij objecten en maakt deze globaal na met klei (kop is rond, benen zijn lang)08Plakt zonder (al te veel) te knoeien 08Plakt netjes en gericht op een vooraf bepaalde plek 08Knipt figuren met moeilijke rondingen 08Maakt een bouwsel met rietjes of lollystokjes en lijm (rond hutje) 08Boetseert vierkantjes en kubussen van klei 09Maakt bouwsels waarbij hij zelf kosteloze materialen kiest en combineert (vlot van wc-rollen en lollystokjes) 09Knipt figuren met moeilijke scherpe hoeken in de tekening 10Maakt met klei specifieke vormkenmerken na van mensen en dieren (olifant met slurf en staart) 10Maakt collage door overlappend te plakken en papier halfruimtelijk te verwerken (papier krullen, buigen, vouwen) 10Bevestigt functionele details aan kleiwerken (oor aan kopje) 11Verft een stuk hout egaal 11Zet een meubel of een plank waterpas 11Bouwt een potje met ringen van klei (opbouwen van holle vormen) 11Voert kleine reparaties en werkzaamheden uit in het huis (vastzetten, ophangen, rechtzetten, in elkaar


zetten) 12Benoemt de functie van losse onderdelen 12

4.1 Textiel - Materialen en gereedschapskennisWeet wat een stofschaar is 04Weet wat een drukknoop is 04Weet wat een haak en oog is 04Weet wat een centimeter is 04Weet wat een veiligheidsspeld is 04Weet wat dikke en dunne stof is 04Weet wat een rijgpen is 05Weet wat een draadinsteker is 05Weet wat een speld is 05Weet wat een naald is 05Weet wat patroonpapier is 05Weet wat naaigaren is 05Weet wat een tornmesje is 05Weet wat kleermakerskrijt is 05Weet het gebruikte materiaal en gereedschap op de juiste plek op te ruimen 05Weet wat rijggaren is 06Weet wat de goede kant is van de stof 06Weet wat de zelfkant is van de stof 06Weet veilig om te gaan met het gereedschap 08

4.2 TechniekenKan stempelen met textielverf 04Kan stukjes stof scheuren 05Kan stukjes stof knippen 05Kan stukjes stof opplakken 05Kan pompoentjes maken 06Kan stof verven en afbinden 06Kan inkleuren met textielstiften 06Kan weven met repen gescheurde stof 06Kan een grove rijgsteek maken 06Kan borduren op een borduurkaart 06Kan vingerhaken 08Kan punniken 08Kan knopen 08

4.3 Naaien met de handKan een draad door de naald doen 10Kan een knoopje in de draad leggen 10Kan aanhechten en afhechten 10Kan een drukknoop aanzetten 11Kan een haak en oog aanzetten 11Kan rijgen/lussen 11Kan een patroon op stof leggen 12Kan een knoop aanzetten 12Kan overhands dichtnaaien 12Kan een patroon uitknippen 12Begrijpt hoe je een patroon/zakje in elkaar stikt 12

4.4 Naaien met de machineKan de naaimachine klaarzetten 08Kan over een rechte lijn stikken 08Kan over een rechte lijn zigzaggen 08


Kan de juiste steek instellen 09Kan elastiek of een koord inrijgen 09Kan het machinelampje verwisselen 09Kan over een glooiende lijn stikken(sturen) 10Kan over een lijn met duidelijke hoeken stikken (voetje optillen) 10Kan draad in de naald doen 10Kan de onderdelen van de naaimachine benoemen 10Kan de bovendraad inrijgen 10Kan de onderdraad ophalen 10Kan aanhechten en afhechten 10Kan afwerken door te zigzaggen 10Kan de spoel opwinden 11Kan de spoel inbrengen 11Kan een enkele zoom stikken 11Kan een dubbele zoom stikken 12Kan afwerken met biaisband 12Kan doorstikken op de kant 12Kan doorstikken voetje breed 12Kan de machinenaald verwisselen 12

4.5 BordurenWeet wat een borduurnaald is 05Weet wat borduurwol is 05Weet wat borduurstramien is 05Kan rijgsteek borduren 06Kan halve kruisjes borduren 07Kan hele kruisjes borduren 08Kan aanhechten en afhechten 08Kan borduren via een telwerkje 12

4.6 BreienWeet wat breiwol is 05Weet wat dunne en dikke breiwol is 05Kiest de juiste breinaalden 07Kan recht breien 10Kan een babydasje breien 10Kan averecht breien 11Kan boordsteek breien (1 recht 1 averecht) 12Kan steken minderen 12Kan steken meerderen 12Kan afhechten 12Kan steken opzetten 12Kan delen in elkaar zetten 12Kan boordsteek breien (1 recht 1 averecht) 12

5 Werkstukken bekijken en laten bekijkenHerkent dingen in krabbels/ vormen die hij tekent/ maakt, maar noemt steeds iets anders als hem dit gevraagd wordt (eerst een boom, dan auto) 05Maakt duidelijk wat voor werkje hij leuk vindt om te maken 05Houdt vast aan de eerste betekenis van zijn tekening/werkstukje als hem hiernaar gevraagd wordt (boom blijft boom) 06Benoemt waarmee een eigen werkstukje is gemaakt (karton en lijm of een kwast en verf) 06Benoemt waarmee een tekening is gemaakt (potlood, stift, wasco, krijt) 06Benoemt aan een ander wat hij heeft gemaakt zonder dat hiernaar gevraagd wordt 07Geeft aan welke materialen hij het liefst gebruikt 07


Laat merken dat hij het werkstuk van de ander mooi/ minder mooi vindt als hem hierom wordt gevraagd 08

Benoemt hoe een werkstuk is gemaakt bij handvaardigheid (met vouwen, kleien, plakken, knippen) 08Benoemt hoe een tekening is gemaakt ( met stempelen, kleuren) 08Laat merken wat hij van het werkstuk van een ander vindt zonder aanmoediging 09Vertelt in een paar stappen hoe hij zijn werkstuk heeft gemaakt (de klei moest eerst drogen, toen kon ik hem pas verven) 09Is trots op een werkstuk dat hij gemaakt heeft 09Reageert zelf op kritiek op zijn werkstuk 10Kijkt naar en praat over overeenkomst en verschillen tussen eigen en andermans kunstwerken 10Zoekt (passende) werkstukken voor een tentoonstelling uit 11Praat over werkstukken waarin ervaringen zijn vormgegeven (huizen, dieren, mensen, bomen, voertuigen)11

Bekijkt beelden in het park/ op straat 11Vertelt hoe een kunstwerk in elkaar zit qua techniek 11Richt een tentoonstelling in van eigen werk 12Vertelt zijn mening bij een bezoek aan een kunstmuseum, beeld of bouwwerk 12Kijkt naar een praat over relaties tussen eigen beeldend werk en het werk van kunstenaars 12Benoemt de betekenis van een kunstwerk 12

6.1 Muziek - Zingen

Heeft plezier in het zingen of neuriën in groepsverbandZingt een gedeelte van het lied met de groepZingt een lied helemaal mee met de groepZingt zelf een liedOnthoudt liedjes en zingt deze soms spontaan

6.2 Bewegen op muziekBeweegt op de maat van de muziek 04Beweegt samen op een eenvoudig ritme met tekst 04Beweegt samen op een eenvoudig ritme zonder tekst 04Doet samen met de groep of met een ander mee aan zang-/dansspelletjes 04Voert alleen voor de groep zang-/dansspelletjes uit 05Doet de stoelendans 05Begint aan het begin en stopt aan het eind van een lied met bewegen 06Danst op actuele muziek 07Imiteert eenvoudige danspassen van andere leerlingen 08Reageert met een eigen beweging op de beweging van anderen 09Springt/ huppelt/ danst geïnspireerd door videoclips bij popmuziek 09Bedenkt eigen bewegingen passend bij de gedraaide muziek 09Stapt op gevarieerde ritmes die door een instrument wordt gespeeld (fluitmelodie, piano) 10Imiteert duidelijk de dansbewegingen uit videoclips 10Voert verschillende dansjes op dezelfde muziek uit 11Danst passend bij diverse soorten muziek (house, hardrock, slow) 11Doet mee aan een volksdans in de kring met wisselende partners 11Leert anderen een dans(je) aan 12Zingt en danst tegelijk op een eenvoudig liedje 12

6.3 Omgaan met instrumentenHanteert melodische en niet-melodische muziekinstrumentenSpeelt de maat op een muziekinstrument onder begeleiding van een muziekbandjeTikt het ritme op een muziekinstrument onder begeleiding van een muziekbandjeMaakt op een melodisch instrument (bijv. xylofoon) een improvisatie door zelf te spelen met klanken die altijd samen klinkenImproviseert een eenvoudig muziekstukje met behulp van tekst


Improviseert een eenvoudig muziekstukje zonder tekst op en melodisch instrument en herhaalt de melodieImproviseert een eenvoudig muziekstukje met tekst op een melodisch instrument en herhaalt de melodie

6.4 Muziekstuk makenKiest instrument(en) bij een gegeven sfeer (trommels – spanning, harp – rustige sfeer) 08Laat een droevige muzikale sfeer horen en een vrolijke muzikale sfeer (lange tonen bij droevige sfeer en korte tonen bij vrolijke sfeer) 08Kiest bij een soort geluid een passend instrument (weet wat hij bij welk soort geluid nodig heeft, denk aan een geluidenverhaal) 09Kiest passende instrumenten om dieren uit te beelden (grote trom bij beer, fluit bij vogel) 09Speelt een eenvoudige melodie samen met een andere leerling 10Begeleidt een gezongen liedje op een slaginstrument of met een paar tonen (op bijvoorbeeld een keyboard, eventueel met kleurenmuziekschrift) 11

Begeleidt een gezongen liedje met een eenvoudige gegeven melodie (op bijvoorbeeld een keyboard, eventueel met kleurenmuziekschrift) 12Houdt met een subgroepje een melodie vast als andere groepjes een tegenmelodie spelen 12

7 Dramatische vormingToont betrokkenheid bij het spelSpeelt voorgespeelde handelingen naGebruikt het lichaam bij het uitbeelden van een rolGebruikt aanwijzingen van de begeleider in het spelDurft zich te presenteren in een bepaalde rolVoelt zich vrij om dingen uit te proberen of verzint zelf handelingenZoekt zelf manieren om het gevraagde te spelenGeniet ervan om een rol te spelenIs zich bewust van verschillen in stem, houding, beweging en muziekImproviseert al spelend met de begeleider / medeleerling

8 GezelschapsspelletjesKiest een ander op basis van gemeenschappelijke interesses (om iets leuks mee te doen) 08Speelt op een ander moment zijn spel verder 08Accepteert winst en verlies in spelletjes met een geluksfactor (mens-erger-je-niet) 08Kent een aantal spelletjes om te spelen 08Wijst een ander op de regels als die zich er niet aan houdt 08Kent de basisspelregels van veel gespeelde spellen 08Houdt zich aan de afspraak om eerst iets te doen wat de een leuk vindt, daarna iets wat de ander leuk vindt 09‘Onderhandelt’ met een medeleerling om een activiteit te vinden die beiden willen uitvoeren 10Bedenkt een eenvoudige spelstrategie en past deze toe (2 zetten vooruit bij dammen, andere route kiezen) 11


Bewegingsonderwijs

1. Gaan, lopen, wandelen, rennen2. Balanceren3. Springen4. Rollen5. Klimmen en klauteren6. Zwaaien en schommelen7. Werpen en vangen8. Mikken9. Stuiten10. Schoppen11. Slaan met knuppel, racket of bat12. Tikspelen13. Trefspelen14. Doelspelen15. Emotionele spelelementen16. Georganiseerde sport buiten school

1 Gaan, lopen, wandelen, rennenkan zich op verschillende manieren verplaatsen, wandelen, rennen 01kan in looppas lopen 02kan achteruit lopen 02kan in zijpas wandelen 02kan hinkelend een traject afleggen 03kan huppelend een traject afleggen 04

2 Balancerenkan gaan en staan op vastliggende vlakken op en laag boven de grond 03kan met hulp over beweegbare vlakken lopen 06kan zonder hulp over beweegbare vlakken lopen 07kan gaan en staan op schuine vlakken met balansverstoringen 08


3 Springenkan mbv leerkracht en de minitramp rechtstandig springen 02maakt een begin met dieptespringen vanaf verschillende lage vlakken 05kan met aanloop over 2 naast elkaar gezette banken rechtstandig in de minitramp springen 06maakt begin met hoog- en diepspringen 07kan op uitgerolde langemat "slootje" springen en overbrugt daarbij minstens 50 cm 08kan zelfstandig met aanloop over de grond in de minitramp springen en hierin rechtstandig op en neer springen 09kan zelfstandig met aanloop over de grond in de minitramp springen en vanuit de minitramp tijdens de afsprong de tenen aantikken 10kan hoog springen over een lijn / touw dat boven het vloeroppervlak hangt 11kan met aanloop over de grond op de springplank springen en vervolgens over een obstakel (bank, kast, bok, trapezoid) zweven 12

4 Rollenkan rollen om de lengte-as 02kan mbv leerkracht rollen over de breedte-as (lk rolt de ll om) 03maakt met hulp een koprol over een schuine mat (zwaartekracht werkt mee) 04kan zelfstandig koprol maken op een dikke mat 05kan met aanloop een koprol maken (gewone mat) 06

5 Klimmen en klauterenkan over verschillende klim- en klautervlakken gaan mbv lkr (kasten, banken, balanceerbalken) 02kan zelfstandig over verschillende klautervlakken gaan 03kan mbv de lkr over schuine en beweegbare klim- en klautervlakken gaan, zoals bv banken die in de touwen hangen 04kan zelfstandig over beweegbare en schuine klim- en klautervlakken gaan 05

6 Zwaaien en schommelenkan schommelen in zit op een schommelplank en i.s.m. de lkr het schommelen in gang houden 02kan zelfstandig zittend blijven schommelen 03kan m.b.v. een ander in de zwaai blijven in de touwen 06kan zelfstandig staand blijven schommelen 07kan zwaaiend vanaf een bank landen op een mat aan de overkant 07kan zwaaiend vanaf een bank weer terugzwaaien en landen op diezelfde bank 08

7 Werpen en vangenkan een voorwerp wegwerpen (hoeft niet gericht te zijn) 01kan een voorwerp wegwerpen waarbij het voorwerp minstens 1 meter verder terechtkomt 02kan een voorwerp wegwerpen waarbij het voorwerp minstens 2 meter verder terechtkomt 03kan een voorwerp minstens 5 meter verder wegwerpen 04kan een voorwerp vangen (precies goed aangegooid door de lkr) op een afstand van een halve meter05

kan een voorwerp vangen (precies goed aangegooid door de lkr) op een afstand van een hele meter06

kan een voorwerp vangen (precies goed aangegooid door de lkr) op een afstand van 2 meter 07kan een voorwerp vangen (precies goed aangegooid door de lkr) op een afstand van 5 meter 08

8 Mikkenkan een bal door een hoepel mikken, die op 1 meter afstand horizontaal omhoog gehouden wordt05kan een pittenzak mikken in een vast, op de grond liggend doel zoals een hoepel of korf, dat zich op 2 meter


afstand bevindt 05kan een bal gericht mikken op een kast, die zich op 2 meter afstand bevindt 06kan een bal gericht mikken op een kast, die zich op 4 meter afstand bevindt 07kan een bal gericht mikken op een mat, die zich op 2 meter afstand op de grond bevindt 08kan een bal gericht mikken op een mat, die zich op 4 meter afstand op de grond bevindt 09kan een bal door en hoepel mikken, die op 1 meter afstand horizontaal omhoog gehouden wordt 10kan een bal door een hoepel mikken, die op 1 meter afstand verticaal omhoog gehouden wordt 10kan een bal door een korf op een paal mikken, vanaf 1 meter afstand 11kan een bal door een korf op een paal mikken, vanaf 3 meter afstand 12

9 Stuitenkan een bal gedurende 1 minuut stuiten en opvangen in stilstand 05kan een bal gedurende 1 minuut stuiten tijdens het lopen 06kan een bal gedurende 1 minuut stuiten tijdens een looppas 07

10 Schoppenkan tegen een bal aan schoppen 05kan zodanig tegen een bal aanschoppen, dat de bal in de vooraf bepaalde richting gaat 06kan zodanig tegen een bal aanschoppen, dat de bal de hoogte ingaat 07schopt de bal in een doel of tegen een rechtopstaande mat (zonder keeper) 08

11 Slaan met knuppel, racket of batkan een zachte bal raken met een daarvoor bestemd racket 04kan een zachte bal gericht slaan met een daarvoor bestemd racket 05kan een bal raken met een plankje (is bat) 08kan een bal gericht slaan met een plankje (is bat) 09kan een bal raken met een knuppel 10kan een bal gericht slaan met een knuppel 11

12 Tikspelenkan verschillende "wegloop-tikspelen naar vrijheid" spelen, waarbij de lkr tikker is 06is in staat verschillende tikspelen met een vrijgebied te spelen 07kan zelf tikker zijn 08

13 Trefspelenkan verschillende "afgooi-spelen" spelen, waarbij hij de vaste afgooier ontwijkt 10kan verschillende "afgooi-spelen" spelen, waarbij hij de steeds wisselende afgooier ontwijkt 11kan het spel Jagerbal spelen volgens de regels 12kan het spel Trefbal spelen volgens de regels 12

14 Doelspelenkan verschillende doelspelen spelen, waarbij hij gericht gooit om te scoren 11kan tijdens deze spelen omgaan met verschillende rollen: keeper, aanvaller, verdediger 12

15 Emotionele spelelementenkan bij vermoeidheid doorzetten 05kan omgaan met niveauverschillen binnen het team 06kan omgaan met winnen 07kan omgaan met verliezen 08kan incasseren 09

16 Georganiseerde sport buiten schoolneemt deel aan Sportmix 10


neemt deel aan G-Voetbal 11zit op een gewone sport 12

Deze indeling is afkomstig van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

2010

Leergebiedoverstijgende kerndoelen

Zintuiglijke en Motorische Ontwikkeling

1. De leerlingen leren hun zintuiglijke en motorische mogelijkheden optimaliseren en integratief gebruiken.

Sociale en emotionele ontwikkeling

a. Zelfbeeld2. De leerlingen leren met behoud van het gevoel voor

zelfvertrouwen en zelfwaardering omgaan met de eigen mogelijkheden en beperkingen.

b. Sociaal gedrag3. De leerlingen leren omgaan met anderen.c. Spelontwikkeling4. De leerlingen leren zich oriënteren op hun omgeving

door middel van spel.Leren Leren a. Werkhouding

7. De leerlingen leren belangstelling hebben voor de omringende wereld en leren die wereld onderzoeken en daarin taken uitvoeren.

b. Aanpakgedrag8. De leerlingen leren uiteenlopende strategieën en

vaardigheden gebruiken voor het opnemen, verwerken en hanteren van informatie.


c. Omgaan met Media en technologische hulpmiddelen

9. De leerlingen leren gebruik maken van communicatiemedia en technologische hulpmiddelen.

d. Praktische redzaamheid10. De leerlingen leren hun dagelijkse activiteiten en

behoeften zo veel mogelijk zelfstandig realiseren.e. Ruimtelijke Oriëntatie en Mobiliteit11. De leerlingen leren zich in de ruimte (binnen en buiten)

oriënteren en verplaatsen.

Leergebiedspecifieke kerndoelen

Nederlandse Taal 16. De leerlingen leren communiceren met woorden, gebaren, picto’s of andere voor hen geëigende middelen.

17. De leerlingen leren gesproken taal begrijpen en gebruiken.

18. De leerlingen leren deelnemen aan gesprekken in verschillende communicatieve situaties.

19. De leerlingen leren lezen voor dagelijkse toepassingen.20. De leerlingen leren gebruik maken van schriftelijke

taalvormen.21. De leerlingen leren een zo ruim mogelijke

woordenschat begrijpen en gebruiken.Rekenen en Wiskunde 22. De leerlingen leren hoeveelheidbegrippen gebruiken en

herkennen.23. De leerlingen leren rekenhandelingen uitvoeren voor

het functioneren in alledaagse situaties.24. De leerlingen leren omgaan met tijd in alledaagse

situaties.25. De leerlingen leren meten en wegen en leren omgaan

met meetinstrumenten, gangbare maten en eenheden. 26. De leerlingen leren omgaan met geld en

betaalmiddelen.

Oriëntatie op Mens en Wereld

Mens en samenleving: (= wonen en vrije tijd)

a. Gezond en redzaam gedrag27. De leerlingen leren omgaan met verschillen tussen

mensen wat betreft sociale en affectieve behoeften.28. De leerlingen leren de eigen en andermans gezondheid

behouden en bevorderen en leren de samenhang aangeven tussen het functioneren van het lichaam, de verzorging van het lichaam en de risico’s van verslavende gedragingen.

29. De leerlingen leren de seksuele verschillen respecteren tussen jongens en meisjes en leren op een weerbare en open wijze omgaan met de eigen lichamelijkheid en die van anderen.

30. De leerlingen leren op de juiste wijze reageren bij ziekte, ongeluk, of bij een kleine verwonding.

31. De leerlingen leren op een verantwoorde en veilige manier, zelfstandig of begeleid, deelnemen aan het verkeer.

32. De leerlingen leren (mede) zorg dragen voor het


dagelijkse eten en drinken en leren de daarbij horende regels en tafelmanieren hanteren.

33. De leerlingen leren zich kleden en leren linnengoed, kleding en schoeisel (helpen) verzorgen.

34. De leerlingen leren helpen hun huis en kamer inrichten, schoonhouden en op orde houden en leren dat mensen die samen wonen, ook samen zorgen voor de goede gang van zaken.

35. De leerlingen leren boodschappen doen.b. Oriëntatie op de samenleving36. De leerlingen leren gebruik maken van de voor hen

relevante maatschappelijke en culturele instellingen.37. De leerlingen leren herkennen dat in de samenleving

verschillen en overeenkomsten zijn tussen mensen en groepen van mensen in de wijze waarop ze leven.

38. De leerlingen leren zich oriënteren op medezeggenschap, stemrecht, besluitvorming, het gemeentelijk en landelijk bestuur.

39. De leerlingen leren de vrije tijd alleen en samen met anderen besteden.

Natuur en Techniek (= oriëntatie op natuur en techniek)

a. Natuur 40. De leerlingen leren dieren, bomen, planten en bloemen

die in de eigen omgeving voorkomen herkennen en ermee omgaan.

41. De leerlingen leren kenmerken aangeven van bossen, weiden, bouwland, parken en water.

42. De leerlingen leren met zorg omgaan met de natuur en leren zich houden aan gedragsregels in de woonomgeving en natuur.

43. De leerlingen leren weermeetinstrumenten aflezen, elementen benoemen die van belang zijn bij het weer en leren aangeven wat de invloed van weertypen op de mens is.

b. Techniek 44. De leerlingen leren technische producten en

gereedschappen voor dagelijkse toepassingen benoemen en gebruiken.

45. De leerlingen leren toepassingen gebruiken van natuurkundige verschijnselen als licht, geluid, magnetisme en warmte, en leren toepassingen gebruiken van diverse energiebronnen voor verwarming, verlichting en beweging.

Ruimte (= oriëntatie op ruimte)

46. De leerlingen leren het eigen lichaamsschema gebruiken voor het verkennen en ordenen van de ruimte om zich heen.

47. De leerlingen leren de plaats aangeven van voorwerpen in voor hen bekende ruimten vanuit hun eigen positie en ten opzichte van elkaar.

48. De leerlingen leren de weg kennen en benoemen in de eigen leefomgeving.

49. De leerlingen leren inrichtingsaspecten herkennen van de eigen leefomgeving.

50. De leerlingen leren aangeven in welke opzichten het dagelijks wonen, werken en de vrijetijdsbesteding van


sommige mensen overeenkomt of verschilt.Tijd (= oriëntatie op tijd)

51. De leerlingen leren zich oriënteren op de dagindeling en op de tijdsindeling.

52. De leerlingen leren de tijdordening gebruiken voor de thuis- en schoolsituatie en leren de dagen van de week, de maanden van het jaar en de seizoenen benoemen en gebruiken.

53. De leerlingen leren perioden, gebeurtenissen en personen ordenen uit hun eigen leven, uit de geschiedenis van het gezin en de familie en uit hun omgeving.

54. De leerlingen leren bronnen uit het verleden herkennen en gebruiken.

Kunstzinnige Oriëntatie Tekenen en handvaardigheid (= beeldende vorming)

55. De leerlingen leren ideeën, ervaringen en gevoelens uitdrukken in beelden en daarover te communiceren.

56. De leerlingen leren bepaalde aspecten zoals kleur, vorm, ruimte, structuur van het materiaal en compositie toepassen in een werkstuk.

57. De leerlingen leren beeldende mogelijkheden van materialen onderzoeken en toepassen in hun eigen werk en leren daarbij de benodigde gereedschappen op een veilige manier gebruiken.

58. De leerlingen leren ontdekken en ervaren dat mensen iets willen meedelen en overbrengen door gebruik te maken van beeldende producten.

Muziek (= muziek en bewegen)

59. De leerlingen leren liederen zingen, alleen en in groepsverband.

60. De leerlingen leren begeleidingsritmes spelen op (school-) instrumenten en leren samen een muziekstuk uitvoeren.

61. De leerlingen leren speelliederen uitvoeren, bewegen op een gespeeld ritme en leren daarbij de ervaringen, gevoelens en situaties in beweging en dans weergeven.

62. De leerlingen leren muziek beleven en genieten, onderscheiden en benoemen.

Dramatische vorming

63. De leerlingen leren een gegeven situatie in een gedramatiseerde vorm uitvoeren, al dan niet met anderen.

64. De leerlingen leren verschillen en overeenkomsten aangeven tussen de dagelijkse werkelijkheid en de doen-alsof-situatie.

Bewegingsonderwijs (= bewegingsonderwijs en zwemmen)65. De leerlingen leren deelnemen aan de

bewegingsvormen: voortbewegen, balanceren, springen, klimmen en zwaaien.

66. De leerlingen leren deelnemen aan verschillende aspecten uit de spelgebieden: mikken, jongleren, doelspelen, tikspelen, stoeispelen.

67. De leerlingen leren zwemmen en gevaarlijke situaties


herkennen die zich bij zwemmen voordoen.68. De leerlingen leren bij bewegen en spel omgaan met

emoties, spanning, vermoeidheid.69. De leerlingen leren zich oriënteren op (aangepaste)

buitenschoolse sporten spelactiviteiten.

© Maaike Kieft & Heleen LangenbachOktober 2010

Doelenboek LWC – Het Esveld - zonnebloemschool.nl · Web viewGeeft aan wat hij mooi, ... Benoemt...

Documents

Transcript of Doelenboek LWC – Het Esveld - zonnebloemschool.nl · Web viewGeeft aan wat hij mooi, ... Benoemt...