Diyaliz El Kitabı

Diyaliz El Kitabı

Editör

Dr. Adem Sezenİstanbul Bilim Üniversitesi,

Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu, Diyaliz Bölümü

NOBEL TIP KİTABEVLERİ

© 2013 Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti.

Diyaliz El Kitabı

Editör: Dr. Adem Sezen

ISBN: 978-975-420-981-5

5846 ve 2936 sa yı lı Fi kir ve Sa nat Eser le ri ya sa sı hükümleri ge re ğince her han gi bir bö lü mü, res mi ve ya ya zı sı, ya zar la rın ve ya yın la yı cı sı nın ya zı lı iz ni alın ma dan tek rar la na maz, ba sı la maz, kop ya sı çı ka rı la maz, fo to ko pi si alı na maz ve ya kop ya an la mı ta şı ya bi le cek hiç bir iş lem ya pı la maz.

NOBEL TIP KİTABEVLERİ TİC. LTD. ŞTİ.

ANKARASağlık Sokak No:17/C Çankaya (Sıhhiye) Tel: (0312) 434 10 87

ANTALYAMeltem Mahallesi Dumlupınar BulvarıBaşkent Sit. B Blok. No: 4 Meltem Tel: (0242) 238 15 55

BURSASakarya Mah. Bahriye Üçok Cad. Menekşe Sok. No: 21/18 Görükle, NilüferTel: (0224) 224 60 21

DİYARBAKIRKurt İsmail Paşa 2. Sokak No: 12/C Ofis Tel: (0412) 228 93 93

ELAZIĞYahya Kemal Cad. Üniversite Mah. No: 36/B Tel: (0424) 233 43 43

İZMİRKazım Dirik Mahallesi, 186 Sokak No: 21/B BornovaTel: (0232) 343 10 50

SAMSUNUlugazi Mah. 19 Mayıs Bulvarı 16/6 Tel: (0362) 435 08 03

MERKEZ - ÇAPAMillet Cad. No:111 Çapa-İstanbul Tel: (0212) 632 83 33 Faks: (0212) 587 02 17

CERRAHPAŞA Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Karşısı Park içi Cerrahpaşa-İstanbul Tel: (0212) 586 17 58

KADIKÖY Rıhtım Cad. Derya İş Merkezi No: 7 Kadıköy-İstanbul Tel: (0216) 336 60 08

Yayımcı : Nobel Tıp Kitabevleri Tic. Ltd. Şti. Millet Cad. No:111 34104 Fatih-İstanbul Yayımcı Sertifika No : 15710Bas kı / Cilt : No- bel Mat ba acı lık San. Tic. Ltd. Şti. Kurtini Mevki, General Şükrü Kanatlı Cad. Ömerli - Hadımköy - İstanbulMatbaa Sertifika No : 12565 Sayfa Tasarımı - Düzenleme : Nobel Tıp Kitabevleri, Cenk AkayKapak Tasarım : Cenk AkayBas kı Tarihi : Nisan 2013 - İstanbul

iii

Hemodiyaliz, günümüzde son dönem böbrek yetmezliğinin tedavisinde, sıklıkla uygu-lanan bir tedavi yöntemidir. Ülkemizde ve dünyada milyonlarca son dönem böbrek yet-mezliği hastası, hemodiyaliz tedavisi ile hayatını sürdürebilmektedir.

Hemodiyaliz tedavisi, ülkemizin her ilinde; hatta birçok ilçesinde, dünya standartla-rı seviyesindeki kalite ile başarıyla uygulanmaktadır. Hemodiyaliz hizmetinin bu başarı seviyesine ulaşmasında diyaliz hekimlerinin, diyaliz hemşirelerinin ve diyaliz tekniker-lerinin emek ve çabaları hiç kuşkusuz yadsınamaz.

Sağlık hizmetinin başarısı ancak nitelikli ve bilgili sağlık personelinin yetiştirilmesi ve eğitimin sürekli hale getirilebilmesi ile mümkündür. Bu kitap diyaliz hizmetinde ak-tif çalışan ve bunun eğitimini almakta olan kursiyer diyaliz çalışanlarının eğitimine kat-kı sağlamak için hazırlanmıştır. Kitabın içeriğinde, akademik tartışma ve ayrıntılardan daha çok; diyaliz pratiğinde gerekli bilgiler ve edinilen tecrübeler bir süzgeçten geçirile-rek aktarılmaya çalışılmıştır. Kitabımıza katkı veren yazar kadrosu, yıllardır diyaliz hiz-metinin verilmesinde aktif görev yapan, belirli seviyede tecrübeye ulaşmış hekimlerden ve sağlık çalışanı yetiştirmekte uzmanlaşmış üniversitemizin öğretim üyelerinden oluş-maktadır.

Bu kitap iyi niyetli bir düşüncenin ve büyük emeklerin sonucunda ortaya çıkmış ilk eserdir. İlk kitabın eksikliklerinin ve yanlışlarının olması kaçınılmazdır. Siz okuyucula-rın, bu kitap hakkında yapacağınız eleştiri, görüş ve önerileriniz daha sonraki kitap ça-lışmalarımız için motive edici ve yol gösterici olacaktır.

Bu kitabın diyaliz teknikerliği öğrencileri, diyaliz kursiyerleri ve diyalizde çalışan tüm sağlık çalışanlarının eğitimi için bir katkı sunması dileğiyle,

Saygılarımla,

Dr. Adem SEZEN

Önsöz

KISIM 1 ........................................................................................................................11. Hemodiyalizin Tarihçesi ................................................................................................. 3

Adem Sezen2. Tıp Etiği ve Hasta Hakları ............................................................................................... 9

Birkan TapanMesleki Etik .............................................................................................................................10Sağlık Hizmetlerinde Etiğin Yeri ve Önemi ........................................................................10Hasta Hakları ..........................................................................................................................13Türkiye’de Hasta Hakları ........................................................................................................14Hasta Haklarının Gereklilikleri ............................................................................................15Hasta Hakları İhlal Sebepleri ................................................................................................16

KISIM 2 ......................................................................................................................193. Böbrek Anatomisi ......................................................................................................... 21

Sevinç MutluAnatomisi ve Komşulukları...................................................................................................21Böbreküstü Bezleri .................................................................................................................25 Üreterler ...................................................................................................................................26 Mesane .....................................................................................................................................26 Urethra .....................................................................................................................................27

4. Böbrek Fizyolojisi ......................................................................................................... 29İbrahim Söğüt

Böbreğin Fonksiyonları .........................................................................................................29Böbrekte Kan Akımı...............................................................................................................31Taşıma Mekanizmaları ...........................................................................................................32Klirens Kavramı ......................................................................................................................33Asit-Baz Dengesinin Sağlanması ..........................................................................................34Hücre Dışı Sıvı Ozmolaritesinin, Sodyum, Klorür, Potasyum, Kalsiyum ve Fosfat Konsantrasyonlarının Böbrek Tarafından Dengelenmesi ...............37

KISIM 3 ......................................................................................................................455. Kronik Böbrek Yetmezliği ............................................................................................ 47

Adem SezenKronik Böbrek Yetmezliğinin Klinik Özellikleri ................................................................51

v

İçindekiler

vi İçindekiler

Acil Diyaliz Endikasyonları ...................................................................................................53Kronik Diyaliz Endikasyonları .............................................................................................53

6. Hemodiyaliz .................................................................................................................. 57Adem Sezen

Standart Hemodiyaliz ............................................................................................................60Kısa Günlük Hemodiyaliz .....................................................................................................61Gece uzun Hemodiyaliz ........................................................................................................61 Ev Hemodiyalizi......................................................................................................................62Hemoperfüzyon ......................................................................................................................64Hemofiltrasyon ve Yavaş Uzun Tedaviler ............................................................................65

7. Periton Diyalizi ............................................................................................................. 71Dürdane Yalçın

Periton Diyalizinde Kullanılan Malzemeler ........................................................................72Periton Diyalizi Türleri ..........................................................................................................74Periton Diyalizi Hasta Seçim Kriterleri ...............................................................................76Periton Diyaliz Yeterliliğinin Takibi .....................................................................................78Periton Diyalizinde Yaşanan Sorunlar .................................................................................79

8. Renal Transplantasyon ................................................................................................. 81Ata Bozoklar

Organ Nakli ve Ulusal Koordinasyon Sistemi ....................................................................81Canlı Vericili Organ Nakli .....................................................................................................83Kadavra Vericili Nakiller .......................................................................................................84Beyin Ölümü Kavramı ...........................................................................................................85Böbrek Nakillerinde Donör Seçim Kriterleri .....................................................................86Ülkemizde Organ Nakli .........................................................................................................88

KISIM 4 ......................................................................................................................919. Hemodiyaliz Ekipmanları ............................................................................................ 93

Adem SezenSu Sistemi.................................................................................................................................93Kaba Partikül Filtresi .............................................................................................................97Hamsu Tankı ...........................................................................................................................97Ön Arıtma Sistemi ................................................................................................................100Ters Osmos Cihazı ................................................................................................................102Ultraviyole Sterilizatörü .......................................................................................................103Bakteri ve Endotoksin Filtresi .............................................................................................103Su Arıtma Sisteminin İzlenmesi Bakım ve Kontrolü .......................................................104

viiİçindekiler

Taşınabilir Su Sistemleri ....................................................................................................107Hemodiyaliz Makinası ......................................................................................................108Kan Hattı .............................................................................................................................108Diyalizat Hattı .....................................................................................................................111Kontrol Panelleri, Güvenlik ve Kontrol Mekanizmaları ...............................................115Hemodiyaliz Membranları ...............................................................................................117Şekillerine Göre Membranlar ...........................................................................................118Yapılarında İçerdikleri Maddelere Göre Membranlar...................................................118Diyaliz Membranın Performansını Belirleyen Faktörler ..............................................120Hemodiyaliz Amaçlı Membran Seçiminde Değerlendirilmesi Gerekli Kriterler ......120A-V Setler ve A-V Fistül İğneleri .....................................................................................124Hemodiyalizat ....................................................................................................................127Merkezi Hemodiyalizat Sistemi .......................................................................................128Hasta Başı Hemodiyalizat Hazırlama Sistemi ................................................................128Hemodiyalizat Kompozisyonları .....................................................................................129Hemodiyalizat Sodyum Konsantrasyonu .......................................................................129Hemodiyalizat Potasyum Konsantrasyonu .....................................................................130Hemodiyalizat Magnezyum Konsantrasyonu ................................................................132Hemodiyalizat Kalsiyum Konsantrasyonu .....................................................................133Hemodiyalizat Glukoz Konsantrasyonu .........................................................................135Hemodiyalizat Bikarbonat Konsantrasyonu ..................................................................136

KISIM 5 ....................................................................................................................14110. Hemodiyaliz Amaçlı Damar Erişim Yolları ............................................................. 143

Mesut KösemDamar yolunun Tarihçesi .................................................................................................145Damaryolu Politikaları ve Önemi ....................................................................................146Hemodiyaliz Kataterleri ....................................................................................................148Hemodiyaliz Kataterlerinin Komplikasyonları ..............................................................151Damaryolu Operasyonları İçin Hastanın Hazırlanması ...............................................154Damaryolu Operasyonu Öncesi Değerlendirme ...........................................................154Arteriovenöz Fistüller........................................................................................................159Anatomik Olarak Fistüllerin Sınıfl andırılması ..............................................................160A-V Fistül Komplikasyonları ............................................................................................162Hemodiyaliz Amaçlı Greft ler ...........................................................................................169Greft Komplikasyonları .....................................................................................................171Damaryolunun Takibi .......................................................................................................172

viii İçindekiler

A-V Fistüllerin Fizik Muayene ile Değerlendirilmesi ...................................................174Diyaliz Esnasında Yapılan Damaryolu Değerlendirmeleri ...........................................175Renkli Doppler Ultrasonografi İncelemesi .....................................................................176Fistülografi ..........................................................................................................................176Fistül ve Greft in Kullanımı ...............................................................................................177

KISIM 6 ....................................................................................................................18111. Hemodiyaliz İşlemi ................................................................................................... 183

Dürdane Yalçın, Adem SezenHemodiyalize Başlama ......................................................................................................183Hemodiyalizi Sonlandırma ...............................................................................................191AV Fistül veya AV Greft i Olan Hastalarda Damar Girişimi ........................................200Vücut Ağırlığı Ölçümü ......................................................................................................202Vital Bulguların Takibi ......................................................................................................205Hemodiyalizde İlaç Uygulamaları ...................................................................................213Hemodiyalizde Kan Alma .................................................................................................218

12. Hemodiyaliz Yeterliliği ............................................................................................. 221Hıdır Aslan

Üre Kinetik Model .............................................................................................................224DOQI Hemodiyaliz Yeterliliği Kılavuzu .........................................................................229

13. Antikoagülasyon ....................................................................................................... 241Dürdane Yalçın

Antikoagülasyon Teknikleri .............................................................................................242Heparine Bağlı Komplikasyonlar .....................................................................................243

14. Diyalizde Kuru Ağırlık Kavramı .............................................................................. 245Adem Sezen

Hemodiyaliz Hastalarında Kuru Ağırlığın Belirlenmesi ..............................................246Kuru Ağırlığın Azaltılması ...............................................................................................247Kuru Ağırlığın Artırılması ................................................................................................249

15. Hemodiyaliz Tedavisinin Akut Komplikasyonları .................................................. 253Dürdane Yalçın, Adem Sezen

Hemodiyalizde Sık Görülen, Ancak Daha Az Tehlikeli Komplikasyonlar ................253Hemodiyalizde Daha Az Görülen Fakat Daha Ciddi Olan Komplikasyonlar ...........260

ixİçindekiler

KISIM 7 ....................................................................................................................26916. Hemodiyalizde Beslenme ......................................................................................... 271

Tuba Kayan TapanDiyaliz Hastalarında Beslenmenin Değerlendirilmesi ..................................................274Diyaliz Hastalarında Enerji, Ptotein, Karbonhidrat, Yağ ..............................................275Diyaliz Hastalarında Sıvı ve Mineraller ..........................................................................276Diyaliz Hastalarında Vitaminler ......................................................................................277

17. Hemodiyaliz Hastalarında Karşılaşılan Klinik Durumlar ...................................... 279Adem Sezen

Hematolojik Sorunlar ........................................................................................................279Kas İskelet Sistemi ..............................................................................................................287Sıvı-Elektrolit Metabolizması Bozuklukları ...................................................................295Gastrointestinal Sorunlar ..................................................................................................299Kardiyovasküler Hastalıklar .............................................................................................300Endokrin Sorunlar .............................................................................................................303Nörolojik Sorunlar .............................................................................................................304Cilt Sorunları ......................................................................................................................306Akciğer ve Plevra Hastalıkları ..........................................................................................307Ruhsal Sorunlar ..................................................................................................................308Sistemik Hastalıklar ...........................................................................................................309Seksüel Bozukluklar ...........................................................................................................311Enfeksiyon Hastalıkları .....................................................................................................312Diğer Klinik Tablolar .........................................................................................................314

18. Diyaliz Merkezlerinde Yapılacak Tetkikler .............................................................. 317Basri Yılmaz

Diyaliz Hastalarına Yapılması Gereken Laboratuvar Tetkikleri ..................................317Numune Alma İşlemleri ....................................................................................................320Diyaliz Merkezlerinde Çalışan Personele Yapılması Gereken Tetkikler .....................321Su Arıtma Sistemine Ait Yapılması Gereken Tetkikler .................................................322

İNDEKS ...................................................................................................................327

xi

Dr. Adem Sezenİstanbul Bilim Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğretim Görevlisi

Yard. Doç. Dr. Birkan Tapan İstanbul Bilim Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğretim Üyesi

Sevinç Mutluİstanbul Bilim Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğretim Görevlisi

Yard. Doç. Dr. İbrahim Söğüt İstanbul Bilim Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğretim Üyesi

Yard. Doç. Dr. Ata Bozoklarİstanbul Bilim Üniversitesi, Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi

Dürdane Yalçınİstanbul Bilim Üniversitesi, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğretim Görevlisi

Op. Dr. Mesut KösemŞişli Florence Nightingale Hastanesi, Kalp ve Damar Cerrahisi Uzmanı, Diyaliz Cerrahisi Merkezi Direktörü

Dr. Hıdır ArslanHemodiyaliz Sorumlu Hekimi

Dr. Basri Yılmaz Hemodiyaliz Sorumlu Hekimi

Uzm. Dyt. Tuba Kayan TapanT.C. İstanbul Bilim Üniversitesi, Avrupa Florence Nightingale Hastanesi

Yazarlar

xiii

A.,a.:Arter ACE: Anjiyotensin-dönüştürme enzimiADH: Anti-diüretik hormonAPD: Aletli periton diyaliziALP: Alkalen fosfatazBUN: Kan üre azotuCCPD: Sürekli siklik periton diyaliziDM: Diabetes mellitusDMAH/ LMWH: Düşük molekül ağırlıklı

heparinDOQİ: Disease Outcomes Quality Initiative /

Klinik uygulamalar kılavuzuEPO: EritropoetinETO: Etilen oksitEMG: ElektromiyelografiGATA: Gülhane askeri tıp fakültesiGFD: Glomerüler filtrasyon değeriGFR: Glomerüler filtrasyon hızıGİS: Gastrointestinal sistemHD: HemodiyalizHF: HemofiltrasyonHDF: HemodiyafiltrasyonHIV: Human Immunodeficiency Virus / İnsan

Bağışıklık Yetmezlik VirüsüIPD: İntermittan periton diyaliziKoA: Üre temizleme katsayısıKUF: Ultrafiltrasyon katsayısıKOAH: Kronik obstrüktif akciğer hastalığıMI: Miyokard enfarktüsüMDRD: Modification of Diet in Renal Disease

NPD: Nokturnal periton diyaliziNPCR: Normalleşmiş protein katobolizma

hızıONKOS: Organ nakli koordinasyon sistemiONKKD: Organ nakli kuruluşları koordinas-

yon derneğiPTH: Paratiroid hormonPD: Periton diyaliziPTFE: Politetrafl oroetilenPET: Periton eşitleme testiRAAS: Renin- anjiyotensin-aldesteron

sistemiRO: Reverse osmosis RRT: Renal replasman tedavisiSMC: Sentetik modifiye sellülozSDBY: Son dönem böbrek yetmezliğiSAPD: Sürekli ayaktan periton diyaliziSYUF: Sürekli yavaş ultrafiltrasyonSAVHF: Sürekli arterio-venöz hemofiltrasyonSVVHF: Sürekli veno-venöz hemofiltrasyonSVVHD: Sürekli veno-venöz hemodiyalizTODS: Türkiye organ dağıtım sistemiTx: TransplantasyonTMP: Transmembran basıncıTPD: Tidal periton diyaliziUKM: Üre kinetik modeliURR: Üre azalma oranıUKK: Ulusal koordinasyon kuruluUF: UltrafiltrasyonV., v. : Ven

Kısaltmalar

Bu kitabın hazırlanması sırasında desteğini esirgemeyen, ortak zamanımızdan feragât eden sevgili eşime ve biricik kızıma teşekkürler...

KISIM 1

3

Dünyada diyalizle ilgili ilk çalışmalar ve görüşler 1854’ten önce ortaya çıkmasına rağ-men, 1950’ye kadar pratik tedavi yöntemlerinden biri olamamıştır. Suni böbrek ile ilgili ilk çalışmalar ise 1912 yılında Abel, Rowtree, Turnel tarafından yapılmıştır. İlk defa de-neysel olarak 1913 yılında böbreği alınmış köpeklere uygulanmış, 1946 yılında ise Kolff tarafından akut böbrek yetmezlikli bir hastada uygulanmıştır.

1960 yılına kadar kronik vakalarda kullanılmayan suni böbrek, bu tarihte kapalı ka-nülün (shunt) geliştirilmesi ile irreversible (geri dönüşümü mümkün olmayan) böb-rek yetersizliği vakalarında da kullanılmaya başlanmıştır (Scribner ve arkadaşları, 1965). Fakat asıl çözüm Brescia ve Cimino’nun getirdiği arteriyovenöz fistül teknolojisi ile elde edilmiştir. 1976 yılında PTFE greft in köprü greft olarak kullanılmaya başlanması hemo-diyaliz tedavisinde vasküler girişimler için önemli bir kilometre taşı olmuştur. Greft ler zamanla oldukça geniş bir kullanım sahası bulmuştur.

1Hemodiyalizin Tarihçesi

Resim 1. İlk Diyaliz Makinesi - 1943 Kolff , Rotating Drum

Resim 2. Kolff -Brigham Diyaliz Makinesi: 1948

Adem Sezen

4 Diyaliz El Kitabı

Ev hemodiyalizi ilk kez 1960’lı yıllarda uygulanmıştır. 1970-1980’li yıllarda bazı ül-kelerde oldukça yaygın olarak kullanılmıştır. (örneğin 1971 yılında Amerika Birleşik Devletlerinde hemodiyaliz tedavisi uygulanan hastaların %42.8’ine ev hemodiyalizi uy-gulanmakta idi). Daha sonra ev hemodiyalizi uygulanan hasta sayısı giderek azalmıştır.

Resim 3. Kolff -Travenol ikiz bobin diyalizer. model. (RIE) 1959

Resim 4. Kolff orijinal 1946 döner tamburlu makine


Türk Nefroloji tarihi ise 1950’li yıllara kadar dayanmaktadır. İlk nefroloji ile ilgili ki-tap Prof. Dr. Cavit Sökmen’in 1951 yılında yazdığı ve 1961 yılında ikinci baskısı yapı-lan “Dahili Böbrek Hastalıkları” kitabıdır.1963 yılında, Dünya Sağlık Örgütü, Türkiyeye 3 hemodiyaliz makinası hibe etmiş. Bu makinalari Gülhane Askeri Tıp Akademisi Has-tanesine, Hacettepe Tıp Fakültesine ve Ankara Hastanesine verilmiş. Ancak, ülkemiz-de ilk hemodiyaliz çalışmalarının, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Kli-niği bünyesinde yapıldığı “Ülkemizde Dünden Bugüne Diyaliz Kitabı’ndan (1998)” an-laşılmaktadır.

İstanbul Üniversitesi- Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde 1965 yılı sonlarında ilk kez akut böbrek yetmezlikli hastalarda hemodiyalize başlanış ve 1966 yılından itibaren bu uygu-lamayı gerek oldukça sürdürmüştür. 1968 yılında Kemal Önen tarafından Haseki Teda-vi ve farmakoloji kliniği resmi olarak kurulmuştur.

1970 tarihinde Ekrem Şerif Egeli başkanlığında Kemal Önen ve Necdet Koçak Türk Nefroloji Derneği’ni kurmuşlardır.

GATA Nefroloji Kliniği, 1979 tarihinde açılmış olmasına karşın, Nefrolojik girişim-ler, bu tarihten çok daha önce, bu konuya ilgi duyan öğretim üyeleri tarafından, İç Has-talıkları Kliniği bünyesinde başlatılmıştır. Hemodiyaliz uygulaması ise, ilk kez 1972 yı-lında Prof. Dr. Müştak Özüer tarafından başlamıştır.

Hacettepe Tıp Fakültesi hemodiyaliz bölümü 1974 yılında Prof.Dr. Ümit Saatçi (Pe-diatrik Nefroloji) ve Doç. Dr. Bedri Özen (Fizyoloji Bölümünden) tarafından Çocuk Hastanesine bağlı olarak Prof. Dr. İhsan Doğramacı’nın destekleriyle kurulmuştur.

Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı Nefroloji seksiyonu ise Prof. Dr. Aydoğan Öbek tarafından 1975 yılında kurulmuştur.

1975 yılında Atatürk Üniversitesin de Ayla San ilk hemodiyaliz işlemini gerçekleştir-miş olup, rutin hemodiyaliz uygulamalarını 1978 yılında başlamıştır.

1980 yılında 1. Ulusal Diyaliz ve Transplantasyon Kongresi, Prof. Dr.Aydoğan Öbek başkanlığında yapılmıştır.

Türkiye Yüksek İhtisas Hastanesi’nde ilk hemodiyaliz uygulaması 1975 yılında Doç. Dr. Selahattin Çetin tarafından yapılmıştır. İlk arteriyovenöz fistül operasyonu aynı ekip tarafından gerçekleştirilmiştir.

Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde1976 yılında Hemodiyaliz Ünitesini kurul-muş ve Türkiye’de kurulan ilk hemodiyaliz merkezlerinden biri olmuştur.

Prof. Dr. Müştak Özüer 1976 yılında Özel Çankaya Hastanesi’nde, üç Travenol ma-kine ile Türkiye’de ilk özel hemodiyaliz merkezini kurmuştur.

Samatya SSK Hastanesi’nde 1978 yılında 8 adet Travenol RSP makine ve Dr. Metin Erman, Dr Ferdane Kutlar, Dr Fatma Karakullukçu’dan oluşan bir ekiple bir hemodi-yaliz merkezi açmıştır.

İstanbul Haydarpaşa Numune Hastanesinde Dr. Mustafa Çakkak tarafından1978 yılında 6 adet kazanlı Travenol marka hemodiyaliz cihazı ile diyalize başlan-

mıştır.


İzmir SSK Tepecik Eğitim Hastanesi Hemodiyaliz Merkezi 1980 tarihinde Dr. Fer-ruh Üstün tarafından 5 adet Travenol marka diyaliz makinası ile kurulmuştur.

Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesi hayırsever vatandaşların katkılarıyla Ankara Bahçelievler’de 1982’de 5 adet eski tip hemodiyaliz makinesi ile açılmıştır.

1982’de çıkan yönetmenlikle nefroloji bilim dalı olmuştur. Ülkemizde diğer diyaliz merkezlerin kurulmasında da Sayın Prof. Dr. Mehmet

Haberal’ın çok büyük katkıları olmuştur. Türkiye’nin çeşitli bölgelerinde özel şubele-rini açmıştır.

Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde hemodiyaliz uygulamaları, Prof. Dr. Müştak Özüer’in kişisel çabaları ile, 1986 yılında başlamıştır.

Dokuz Eylül Üniversitesi 1991 yılında, hemodiyaliz merkezini kurmuştur. Tarihi ge-lişmeler içinde Karadeniz Teknik Üniversitesi Tıp Fakültesi (1991), Trakya Üniversitesi (1995), Yüzüncü Yıl Üniversitesi (1997), Abant İzzet Baysal Üniversitesi Düzce Tıp Fa-kültesi (1999) hemodiyaliz uygulamasına başlamıştır.

Nefroloji Diyaliz ve Transplantasyon Hemşireleri Derneği 1992 yılında İstanbul’da Birsen Yürügen’in öncülüğünde kurulmuştur.

Resim 5. Cordis Dow Seratron DİYALİZ MAKİNESİ: 1979


1996 yılından itibaren Sağlık Bakanlığı tarafından diyalizde çalışacak hemşire ve doktorlara diyaliz sertifika programları başlatılmıştır.

Türk Nefrolojisi, 2000 yıllarına büyük mesafeler alarak girmiştir. Özel sektörde ve kamuda hızla diyaliz merkezi sayısı artmıştır. Artan merkez sayılarıyla birlikte diyaliz uygulamaları da çeşitlenmiş olup, 2004 yılında bir çok özel merkezde gece uzun süreli diyaliz uygulamaları hayata geçmiştir. Günümüzde ekonomik sebeplerden dolayı gece diyalizi uygulayan merkezlerin sayıları azalmaktadır.

Diyaliz Hekimleri Derneği 2006 yılında Dr.Adem Sezen ve 11 arkadaşıyla birlikte İstanbul’da kurulmuştur.

Sağlık Bakanlığı tarafından 2010 yılında diyalizde çalışan sertifikalı hemşire ve dok-torlar için resertifikasyon sınavı uygulanmaya başlandı.

2007-2010 yıllarında Ege üniversitesinde ev hemodiyalizi çalışmalarına başlanmış, 2010 yılınında Sağlık Bakanlığı tarafından ev hemodiyalizi genelgesi yayınlanmasıyla birlikte bir çok merkezde uygulamaya girmiştir.

Sağlık Bakanlığı tarafından 10 Ekim 2012 de Resertifikasyon süresi hekim ve yar-dımcı sağlık personeli için 5yıl, dahiliye uzmanları için ise 3 yıl olarak değiştirildi. Ayrı-ca ’’Müfredat çerçevesinde eğitim süreleri uzman tabipler için bir ay teorik ve pratik eği-tim, takip eden bir ay boyunca esas görev yaptığı il içinde bir diyaliz merkezinde bir ay süre ile pratik eğitim olmak üzere toplam iki ay, tabipler için üç ay teorik ve pratik eği-tim, takip eden bir ay boyunca esas görev yaptığı il içinde bir diyaliz merkezinde bir ay süre ile pratik eğitim olmak üzere toplam dört ay, tabip dışı personel için iki ay teorik ve pratik eğitim, takip eden bir ay boyunca esas görev yaptığı il içinde bir diyaliz mer-kezinde bir ay süre ile pratik eğitim olmak üzere toplam üç aydır ‘’denilerek eğitim sü-releri ve şekli değiştirildi.

Tablo 1. Ülkemizdeyıllara Göre Hemodiyaliz Merkez Sayıları

Kurumun Adı 1996 1999 2002 2005 2008 2011

Sağlık Bakanlığı 97 %48.5

151 %47.5

202 %45.5

290 %50.3

385 %46

432 %49.6

Üniversiteler 27 %13.5

29 %9.1

39 %8.8

49 %8.5

52 %6.2

54 %6.2

S.S.K Hastaneleri 25 %12.5

27 %8.5

33 %7.4

Sağlık Bakanlığına

Kamu (Diğer) 3 %1.5

4 %1.3

4 %0.9

Devir oldu

Özel Sektör 48 %24

107 %33.6

166 %37.4

238 %41.2

400 %47.8

385 %44.2

Toplam 200 318 444 577 837 871


Kaynaklar1. San A. Ülkemizde Dünden Bugüne Diyaliz. Vakıf Yayın No 24, Fersa Matbaacılık 1998.2. San A, Öktenli Ç. Ülkemizde Diyaliz & Transplantasyon. Bizim Büro Basım Sanayi Yayın Dağıtım ve

Limited Şirketi, 1999.3. Ert uğ E. Erbay B. Travenol Böbrek Yetmezlikli Hastaların Sağıtımında Kullanılan Diyaliz Yöntemleri

ile Ortaya Çıkan Sorunlar. Ankara Tıp Mecmuası 1980; 33: 386.4. Türkiye 2011 yılı diyaliz istatistik yıllığı, Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Haziran 20125. Resmi gazete,10 Ekim 2012,Sayı:284376. http://renux.dmed.ed.ac.uk/EdREN/Unitbits/historyweb/PremisesMachs.html, 14.11.2012 tarihinde7. Erek Nefroloji, 5. Baskı, 2004, Nobel matbaacılık

Tablo 2. Ülkemizde Yıllara Göre Hemodiyaliz Cihaz Sayıları

Tablo 3. Ülkemizde Yıllara Göre Hemodiyaliz Hasta Sayıları

Kurumun Adı 1996 1999 2002 2005 2008 2011

Sağlık Bakanlığı 737%32.2

1.150%30.9

1.815%31.9

2.999%34.9

4.069%29.3

4.634%30

Üniversiteler 540%23.6

625%16.8

872%15.3

1.031%12

1.095%7.9

1.144%7.4

S.S.K Hastaneleri 320%14

387%10.4

489%8.6


Kamu (Diğer) 19%0.8

24%0.6

22%0.4

Devir oldu

Özel Sektör 671%29.3

1.537%41.3

2.487%43.7

4.553%53.1

8.715%62.8

9.664%62.6

Toplam 2.287 3.723 5.685 8.583 13.879 15.442

Kurumun Adı 1996 1999 2002 2005 2008 2011

Sağlık Bakanlığı 2.907%30.7

3.994%26.2

6.151%26.4

9.587%28.8

10.316%23.1

12.204%23.9

Üniversiteler 2.197%23.2

2.381%15.6

2.821%12.1

3.209%9.7

2.687%6

2.989%5.9

S.S.K Hastaneleri 1.541%16.3

1.761%11.6

2.142%9.2


Kamu (Diğer) 56%0.6

73%0.5

54%0.2

Devir oldu

Özel Sektör 2.768%29.2

7.034%46.1

12.098%52

20.445%61.5

31.657%70.9

35.816%70.2

Toplam 9.469 15.243 23.266 33.241 44.660 51.009

Diyaliz El Kitabı

Documents

Transcript of Diyaliz El Kitabı