ปท 2 ฉบบท 8 มนาคม - เมษายน 2559

DHS Southรอบรวเครอขาย

จดหมายขาวฉบบท 8บก.ชวนคย หนา2ถอยแถลงจากชายแดนใต หนา3หองเรยนอาจารยวราวธ หนา4แวดวงDHML หนา5ระบบขอมลสขภาพชมชน หนา5ปฏบตการงานวจย หนา6ประเมนเพอการพฒนา หนา6หนงอ�าเภอหนงโครงการ หนา7บทเรยนจากพนท หนา8

กรณาสง

มลนธสขภาพภาคใตชน 1 อาคารบรหารคณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยสงขลานครนทรอ�าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา 90110 โทรศพท/โทรสาร 0 7445 1168เวบไซต : www.SHFthailand.org อเมล : shfthailand@gmail.com

หองเรยนอาจารยวราวธอานตอหนา 4

...จากวนแรกทเรมลองผดลองถกกบงาน DHS จนถงวนน

เรามมสยดสงเสรมสขภาพบานทาโตะเมฆ...

หนงอ�าเภอหนงโครงการอานตอหนา 7

...ชมชนของเราแมจะขบเคลอนไปอยางชาๆแตเราหวงวาชมชนของเราตองสามารถยกรางธรรมนญสขภาพไดในอนาคต...

… เราไมไดมาประเมน แตมาฟงในสงทอยากเลาใหคนอนรบร

สงทอยากไดความชวยเหลอ สงทอยากจะระบาย มาเพอใหก�าลงใจและชวยกนมองหาสงดๆ

เพอเตมเตมสงทขาด

ประเมนเพอการพฒนาอานตอหนา 6

บก. ชวนคย

สวสดเครอขาย DHS ทกทาน ดวยจดหมายขาว “รอบรวเครอขาย DHS South” ฉบบท 8 สอกลาง ทคอยบอกเลาการท�างานเครอขาย DHS เขต 12 ทถายทอดผานงานเขยนของเครอขายทมงหมายด�าเนนงานสรางสขภาวะโดยมชมชนเปนฐานและประชาชนเปนศนยกลาง โดยหวงวาผ อานจะสามารถเขาใจหลกการและมองเหนทศทาง ของการท�างานสขภาพระดบอ�าเภอไดชดเจนขน

จดหมายขาว “รอบรวเครอขาย DHS South” ฉบบนมเรองราวใหผอานไดตดตามกน 8 คอลมนเชนเคย คอ1)ถอยแถลงจากชายแดนใตบรรยากาศงาน HA Forum และทศทางการขบเคลอนกลไกคณะกรรมการสขภาพระดบพนทโดยคณหมอสวฒน2)หองเรยนอาจารยวราวธ การกอรางสรางรปแบบการท�างาน DHS กระทงเกดมสยดสงเสรม สขภาพบานทาโตะเมฆ3)แวดวงDHML บทบาทของวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา ในการเปน AI ในหองเรยน DHML 4) ระบบขอมลสขภาพชมชน การพฒนาระบบขอมล “ระโนดโมเดล” โดยการน�าเทคโนโลยคอมพวเตอร มาเชอมโยงกบแนวคดเวชศาสตรครอบครว 5)ปฏบตการงานวจย การใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม มาแกไขปญหาโรคความดนโลหตสงแบบ “ควนโดนโมเดล” 6)การประเมนเพอการพฒนา ผลการน�ารปแบบการประเมนเพอการพฒนาไปใชกบโครงการ “รพ.สต. แนวใหม ใกลใจชาวนราฯ” 7)หนงอ�าเภอหนงโครงการ การขบเคลอนพนท สขภาวะไปสธรรมนญสขภาพทอ�าเภอสายบร 8) บทเรยนจากพนท อ�าเภอศรนครนทรกบการจดการโรคไขเลอดออก รวมกนของหลายภาคสวน

ทงน ทกคอลมนในจดหมายขาว “รอบรวเครอขาย DHS South” ฉบบท 8 ในมอทาน พรอมรบขอแนะน�า และค�าตชมจากสมาชกเครอขาย DHS และขอเชญชวนผสนใจรวมสงงานเขยนจากพนท มาเผยแพรใน Facebook ท DHS South: โครงการสนบสนนการขบเคลอนเครอขายสขภาพระดบอ�าเภอ หรอสงมายงกองบรรณาธการท อเมล: dhssouth@gmail.com

แลวพบกนใหมอกครงในปท 2 ฉบบท 9 อก 2 เดอนขางหนา

กองบรรณาธการชญานษฐ เพชรรตน

เมษยา มะประสทธ

อสมน บอโต

ทปรกษานพ.สวฒน วรยพงษสกจ

บรรณาธการดร.นพ.วรสทธ ศรศรวชย

แกวตา สงขชาต

2 รอบรวเครอขาย

ถอยแถลงจากชายแดนใตโดย นพ.สวฒน วรยพงษสกจ

ชวงวนท 9-11 มนาคม 2559 ท ผานมาผมไดมโอกาสเขารวมเวท HA Forum ซ งปน จดใน concept

ของ “Quality every Moment” และเปนปท 3 สำาหรบการนำาเสนอผลงานของเครอขายสขภาพระดบ

อำาเภอท ปน พเศษกวาทกๆ ปครบ ทางเครอขาย DHS มหองแสดงผลงานและนำาเสนอแลกเปล ยนเรยนร

กนตลอดทง 3 วน พรอมท งการมอบประกาศนยบตรแกอำาเภอท มการขบเคล อนงานดเดนในระดบเขตรวม

60 พ นท ซ งผานการคดเลอกมาจากเขตละ 5 พ นท บรรยากาศอบอวลไปดวยรอยย ม ถายรป แชรรป

กด Like กนอยางสนกสนาน ดวยความภาคภมใจในการทำางานท ไมหยดหยอนครบ ขอแสดงความยนด

กบทกๆ เครอขาย โดยเฉพาะอยางย งในเขต 12 อ.ท งหวา จ.สตล อ.เมอง จ.พทลง อ.สทงพระ จ.สงขลา

อ.ยะรง จ.ปตตาน และ อำาเภอรามน จ.ยะลา ดวยครบ

ในระยะอนใกลนเราคงเหนการขบเคลอนเปนรปธรรม โดยเฉพาะกลไกในระดบพนทท จะเปนจดคานงด

สำาคญ คอ คณะกรรมการสขภาพระดบพ นท District/Local Health Board ซ งจะเปนตวจกรสำาคญ

ในการเด นหนาแกไขและคล คลายปญหาสขภาพตามบรบทในพ นท น น ผ น ำ าระด บส งของกระทรวง

มหาดไทย กระทรวงสาธารณสข และองค กรปกครองส วนท องถ น เหนสอดคลองกนในการจะเดนหนา

เร องน ให เห นผลตรงกบทศทางการปฏร ปท ใหความสำาคญกบระบบบรการสขภาพทใชพ นท เปนฐาน

ประชาชนเปนศนยกลาง เราคงไดเหนการเปล ยนแปลงในลกษณะ “จบมอไวแลวไปดวยกน” ในไมชา

ความสำาเรจอยท พวกเราทกคนครบ

สำาหรบมลนธสขภาพภาคใต ยงคงหนนเสรมการทำางาน ภายใตภารกจ “เปนองคกรแหงการเรยนร

ในการแกไขปญหาและพฒนาระบบสขภาพทตอบสนองความตองการของบรบทพนท” ซงสอดคลองและ

เชอมโยงเสรมพลงผ คน องคกร และงานท เก ยวของ โดยใชความร สหวทยาการและเครอขายความรวมมอ

หลายภาคสวนในการขบเคลอน

DHS คอความทาทายทรอบทพสจนจากกลยาณมตรทกทานนะครบ

ดวยรกและศรทธา

นพ.สวฒน วรยะพงษสกจ

ประธานมลนธสขภาพภาคใต

3รอบรวเครอขาย

โดย สภร กรงไกรจกร รพ.สต.เฉลมพระเกยรต 60 พรรษานวมนทราชน จ.นราธวาส

หองเรยนอาจารยวราวธ

ชมชนบานทาโตะเมฆ อ.กนตง หมบานมสลมเลกๆ ทมการพงพาอาศยกนและมการจดระบบสขภาพอยางมสวนรวมจาก ผน�าชมชน ผน�าศาสนา อบต. โรงเรยน รพ.สต. และ รพ. มารวมกนเปนคณะกรรมการจดการสขภาพในชมชน โดยเรมด�าเนนการจากปญหาเลกๆ ทชมชนเหนวาส�าคญและตองการแกไขปญหารวมกน ด�าเนนการอยางคอยเปนคอยไป แบบลองผดลองถก โดยมคณหมอชาญชย สามคคนชย โรงพยาบาลกนตง เปนพเลยง

ตอนแรกเรมเรายงไมเขาใจวา DHS ด�าเนนการกนอยางไร จงยดตามความตองการของชมชนทใหความส�าคญ ตอการดแลผสงอาย เรมจากความตองการใหกลมผสงอายมเครองออกก�าลงกาย จงชวยกนหาทมมาสนบสนน ซงโชคดทชมชนมความเขมแขง ภาคทกภาคสวนใหความรวมมอเปนอยางด มการประชมกรรมการกนอยางสม�าเสมอทกวนท 10 ของเดอน ตอมาคณหมอชาญชยไดแนะน�าใหเราไปดงานท รพ.กนตงและมสยดสงเสรมสขภาพ จ.สตล เพอแลกเปลยนเรยนรแลวน�ากลบมาตอยอดในพนทโดยสรางแรงบนดาลใจดวยหลกคดทวา “คนอนเคาท�าไดเรากตองท�าไดถาเรารวมมอกน”

เมอวนท 24 มนาคม 2559 ทผานมา เราไดเปด “ศนยมสยดสงเสรมสขภาพบานทาโตะเมฆ” โดยเชญนายอ�าเภอกนตงมาเปดศนยกจกรรมชมรมผสงอาย แตในระหวางทางการด�าเนนงานใหส�าเรจนนไมใชเรองงาย มบางครงทคดจะเลกลม ความตงใจเพราะความไมเขาใจในมมมองระหวางมสยดกบสขภาพวาจะไปดวยกนไดอยางไร แตมทมงานทเสรมก�าลงใจกน ใหชวยกนสตอไปเพอประโยชนทจะเกดขนในชมชนของเรา และแรงผลกดนทส�าคญจากการมาเยยมตดตามเพอสรางแรงบนดาลใจใหแกพนทของอาจารยหมอวราวธทใหก�าลงใจและใหค�าแนะน�าในการท�างานแกพวกเราอยางสม�าเสมอ

ทกวนนชมชนบานทาโตะเมฆมระบบการเยยมบานโดยทมผสงอายทสขภาพแขงแรงและเยาวชนลงเยยมผสงอาย ตดบานตดเตยงในละแวกบาน มการตรวจคดกรองสขภาพดวยปงปองจราจรเจดสเพอใหรบร สถานะสขภาพของตน และปรบเปลยนพฤตกรรมใหดขน ขยายศนยฟนฟสมรรถภาพผพการซงไดรบความชวยเหลอดานอปกรณจากโรงพยาบาลกนตง ท�าขอตกลงรวมกนกบ อบต. ในการรบสงผปวยตดบานตดเตยงในต�าบลมาท�ากายภาพบ�าบดทศนยมสยดสงเสรมสขภาพ ม อสม. ทผานการอบรมคอยดแลโดยมนกกายภาพบ�าบดจาก รพ.กนตงเปนพเลยง ซงในอนาคต อสม. จะพฒนาเปนผถายทอดความรสกลมญาตผดแล และมการประยกตใชการนวดโดยแพทยแผนไทยและมหมอพนบานในชมชนมารวมกนดแลผสงอายดวย ทงหมดนเปนเพยงการเรมตนเดนทางบนเสนทางอนยาวไกลไปสจดหมายปลายทางของเราคอชมชนสามารถดแลกนเองไดเปน“ชมชนไมทอดทงกน”

“จากวนแรกทเรมลองผดลองถกในการขบเคลอนงาน DHS จนถงวนนทเรามมสยดสงเสรมสขภาพบานทาโตะเมฆแลว”

4 รอบรวเครอขาย

จากการรวมแลกเปลยนเรยนรเพอพฒนาระบบสขภาพอ�าเภอกบ รศ.นพ.สรเกยรต อาชานานภาพ ท�าใหไดเรยนรวา หองเรยน DHML เปนกระบวนการเรยนรดวยตนเองทเนนการเรยนรจากการลงมอปฏบตและลงสมผสพนทแลวน�ามาแลกเปลยนเรยนรและสรปบทเรยนรวมกน ท�าใหเหนบทบาทของ Academic Institution (AI) หรอทปรกษาทางวชาการ ในการจดประสบการณเรยนรใหทมผเรยนรวมกบศนยประสานงานและจดการเรยนร (Learning and coordination center: LCC) ดวยบทบาทการวเคราะหและกระตนกระบวนการการเรยนรของผเรยน รวมถงประเมนสมรรถนะผเรยนและบนทกสงทเกดขนระหวางกระบวนการเรยนรดงกลาว วทยาลยพยาบาลในสงกดสถาบนพระบรมราชชนกมบทบาทส�าคญในการพฒนาก�าลงคนของกระทรวงสาธารณสข ในเขตสขภาพ โดยวทยาลยพยาบาลบรมราชชนน สงขลา เปนสถาบนทเขารวมการพฒนาเรยนรของ DHML โดยรบบทบาท เปนทปรกษาทางวชาการของเขตสขภาพท 12 ชวยสนบสนนการท�างานของ LCC ในเขต ใหเกดการเรยนรเพอพฒนาระบบสขภาพอ�าเภอรวมกนในประเดนตามความตองการของพนทใหประสบผลส�าเรจนอกจากนยงไดมการบรณาการ DHMLกบพนธกจของวทยาลยทส�าคญ คอ การพฒนาการเรยนรของนกศกษาพยาบาลใหกาวทนกบระบบสขภาพ การแลกเปลยนเรยนรกบภาค เครอขายใหสามารถท�างานรวมกบภาคเครอขายสขภาพในพนทไดอยางมประสทธภาพและเกดผลดตอประชาชน และระบบสขภาพทมความเขมแขงในการดแลสขภาพประชาชน กระบวนการเรยนร DHML ก�าลงกอตวในระบบสขภาพทงระบบบรการและสถาบนการศกษา บางทกเปนรปเปนรางแลว บางทกก�าลงด�าเนนการอยางเขมขน การเรยนรของอาจารยวทยาลยพยาบาลทไดลงไปเรยนรในพนทจะเปนอกพลงหนงทชวยเสรมใหระบบสขภาพระดบอ�าเภอมความเขมแขงและประชาชนมสขภาพทสมบรณตอไป

ระโนดโมเดล โดย พรชย อนทรทอง ส�านกงานสาธารณสขอ�าเภอระโนด จ. สงขลา

แวดวง DHML:โดย วกานดา หมดอะดม วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน จ.สงขลา

บทบาทของวทยาลยพยาบาลกบ DHML

ระบบขอมลสขภาพชมชน:

จากบทเรยนในการดแลผปวยของอำาเภอระโนด ทงทโรงพยาบาล รพ.สต. และการเยยมบานทตองบนทกขอมลผรบบรการ

ด วยลายมอลงในแฟมครอบครว (Family folder) แล วต องบนทกข อมลในโปรแกรมคอมพวเตอร อกคร ง เจ าหน า ท

ตองบนทกเกบขอมลซำาซอน ขอมลบางสวนตกหลน ยงยากในการการดงขอมลมาใชทำางาน จงเกดนวตกรรม “ระโนดโมเดล”

ซงนำาเทคโนโลยคอมพวเตอรมาเชอมโยงกบแนวคดเวชศาสตรครอบครวขน โดยพฒนาระบบขอมลเพอการดแลผปวยอยางตอเนอง

และมคณภาพ ชวยลดระยะเวลาขนตอนทตองบนทกขอมลดวยมอ เชน เมอบนทกขอมลการใหบรการลงในโปรแกรม JHCIS

แลวสามารถใชโปรแกรม J-Print พมพสตกเกอรขอมลการใหบรการแลวนำาไปตดในแฟมครอบครว หรอพมพสตกเกอรซองยา

เพอนำาไปรบยาทห องจายยา ในกรณทจะออกเยยมบานสามารถใชโปรแกรม FFC โดยถายโอนขอมลจากโปรแกรม JHCIS

ลงในอปกรณพกพา เชน tablet ขณะเยยมบานกสามารถบนทกขอมลลงใน tablet เพอถายโอนขอมลกลบลงใน JHCIS

แลวพมพสตกเกอรขอมลการเยยมบานตดในแฟมครอบครว และสามารถใชโปรแกรม J-Map ดงขอมลทะเบยนกลมเปาหมาย

ข อมลทางระบาดวทยา รายงานต างๆ ตามท ต องการ มาแสดงการกระจายและความครอบคลมของกล มเป าหมาย

ร วมกบสารสนเทศทางภมศาสตร ของทกหลงคาเรอนท ได บนทกพกดบ านแล ว ท งนสามารถเชอมโยงข อมลท งส วนของ

โรงพยาบาลและ รพ.สต. รวมเปนศนยข อมล Data center สามารถนำามาตรวจสอบคณภาพและสงข อมลให สปสช.

ด วยโปรแกรม Ranod Export ซ งระบบข อมลเหล านจะช วยเสรมการตดตามและประเมนผลการดำาเนนงานปฐมภม

ในอำาเภอระโนดไดเปนอยางด

5รอบรวเครอขาย

ต�ำบลควนโดน อ�ำเภอควนโดน จงหวดสตล เปนพนทพหวฒนธรรมทโดดเดนในกำรจดกำรสขภำวะ สำมำรถถอดบทเรยนกำรท�ำงำน

เกดเปน “ควนโดนโมเดล Khuandon Model” ไดรบคดเลอกเปนต�ำบลตนแบบกำรจดกำรสขภำพ เรมจำกหลำยคนในชมชน

ปวยดวยโรคควำมดนโลหตสง บำงรำยเกดภำวะอมพฤกษอมพำตเฉยบพลน ชมชนจงมมตรวมกนเลอกโรคนเปนปญหำสขภำพ

โดยจดกำรในระดบต�ำบลพฒนำสกำรจดกำรสขภำพระดบอ�ำเภอ ซงใชกระบวนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (Participatory

Action Research - PAR) มาแกไขปญหา อาศยความรวมมอจากหลายภาคสวนเพอแกะรอยเสนทางการเกดโรคเพอคนหา

แนวทางแกไขปญหา เรมจำกจดเวทสนทนำกลมระหวำงกลมเสยงโรคควำมดนโลหตสง ผดแลผปวยอมพฤกษอมพำต ผรบผดชอบงำน

โรคไมตดตอของ คปสอ. และแพทยพเลยง หมอครอบครว แกนน�ำชมชน อสม. กชพกภยชมชน อบต. และเทศบำล มำรวมกนคดรวมกนท�ำ

ตงตนจำกปญหำแลวสบคนตนสำยปลำยเหตและทนทมในชมชน พรอมก�ำหนดยทธศำสตรกำรด�ำเนนงำนรวมกบภำคเครอขำยสขภำพ คอ

1) พฒนำสงเสรมสขภำพระดบบคคลและครอบครว เพอสรำงกำรรบรและทศนคตในกำรปองกนโรคและบรณำกำรภมปญญำทองถน

เพอกำรแกไขปญหำ 2) พฒนำสงเสรมสภำพแวดลอมของชมชนใหเออตอสขภำพ เกดนโยบำยสำธำรณะหรอกตกำชมชน

ทชมชนมสวนรวมรบผดชอบรวมถงสงเสรมแหลงเรยนรในชมชน 3) พฒนำระบบบรกำรสขภำพก�ำหนดแนวทำงรวมระหวำง

หนวยงำนภำครฐ องคกรปกครองสวนทองถน และชมชนในกำรตดตำมพฤตกรรมสขภำพกลมเสยงอยำงมคณภำพสอดคลองกบวถชมชน

และมระบบกำรสงต อโดยชมชน ท�ำใหเกดระบบกำรเฝำระวงทมคณภำพอยำงแทจรง สำมำรถดแลสขภำพของกล มเสยง

ไมใหกลำยเปนผปวยโรคควำมดนโลหตสงและลดอบตกำรณกำรเกดโรคหลอดเลอดสมองในพนทลงไดอยำงยงยน

ปฏบตการงานวจย: โดย ธดา เหมอนพะวงศ รพ.สต.ควนโดน จ.สตล

ประเมนเพอการพฒนา:โดย พรวรรณ ชวยยะ สำานกงานสาธารณสขจงหวดนราธวาส จ.นราธวาส

ความสขของผประเมน...ทอยากเเบงปน

ชมชนสะพานมาเฉลมพระเกยรต สขภาพดตามวถพทธและมสลมการจดการความดนโลหตสงเพอปองกนอมพฤกษอมพาต

เมอกลาวถง “การประเมน” คนสวนใหญยอมเขาใจวาเปนการวดผลโดยเปรยบเทยบสงทถกประเมนกบเกณฑมาตรฐาน

เพอตดสนคณคา ผลประโยชน และความคมคา แตนำามาซงความเครยดและความทกขของผถกประเมนจนนำาไปสความรสกตอตาน

มากกวาสรางการพฒนา การทดลองนำารปแบบการประเมนผลเชงพฒนา (Developmental Evaluation: DE) มาใชกบการประเมน

รพ.สต.แนวใหม ใกลใจชาวนราฯ 41 แหง ทผถกประเมน คอ สาธารณสขอำาเภอ เจาหนาท รพ.สต. เจาหนาทโรงพยาบาล และเครอขาย

ทมผประเมนเนนการประเมนตามสภาพความเปนจรง และสรางบรรยากาศแบบกลยาณมตรเพอรวมกนพฒนา เปลยนวธการ

นำาเสนอเปนการบอกเลาเรองราวทไดพบและสงตางๆ ทไดทำา รวมถงแนวคดความรสกของคนทำางาน โดยทมผประเมนกลาว

เปนเสยงเดยวกนวา “เราไมไดมาประเมน แตมาเพอรบฟงในสงทอยากเลา สงทอยากใหผอนรบร สงทอยากไดความชวยเหลอ

ตลอดจนสงทรสกคบของใจ อยากจะระบาย เพอใหก�าลงใจชวยกนมองหาสงดๆ เพอเตมเตมสงทขาด ภายใตความเขาใจถง

ความพรอม ขอจ�ากด และความแตกตางหลากหลายของพนท”

“เมอประเมนแลวทกอยางตองดขน หากมอะไรทแยลงโดยเฉพาะความรสก นนคอความลมเหลวของการประเมน”

ผประเมนตองชใหเหนคณคาและประโยชนทแทจรงทจะเกดขนตอประชาชน ชมชน สงคม และองคกร สามารถชใหเหนตนทน

ทสามารถนำาไปตอยอดและชวยเตมเตมในสงทยงเปนชองวาง โดยตองเรมจากการสรางการยอมรบ สรางความตระหนก

และความรความเขาใจ เปดโอกาสใหมสวนรวมอยางกลยาณมตร ผรบการประเมนตองพจารณาขอชแนะอยางมสตแลวปรกษาหารอ

ใหเขาใจขอเสนอแนะเพอใหสามารถนำาไปพฒนางานไดจรง เพอใหผมสวนไดสวนเสยทเกยวของไดรบประโยชนจากการประเมน

อยางเตมท

6 รอบรวเครอขาย

หนงอ�าเภอ หนงโครงการ: โดย จารตา ศรแกว รพ.สมเดจพระยพราชสายบร จ.ปตตาน

“การเรมตนท�าอะไรซกอยาง ตองเรมจากความสนใจ ความตองการเรยนรเปนทนเดม

ไมมใครมาบงคบใหเราตองท�า แลวรวมกนสรางแรงบนดาลใจเพอท�าอะไรใหยงยน”

ชมชนสะพานมาเฉลมพระเกยรต อ.สายบร จ.ปตตาน ชมชนสองวฒนธรรมทมประธานชมชนเขมแขงและ

มความสามารถทหลากหลาย มภาคเครอขายหลายดานใหความรวมมอสนบสนน เปนตนทนหนนเสรมใหประชาชน

สามารถดแลสขภาพตนเองได เมอกล มงานเวชศาสตรครอบครว โรงพยาบาลสมเดจพระยพราชสายบร ตองการ

ด�าเนนงานสรางเสรมสขภาพระดบพนท ไดเรมจากการเขาพบประธานชมชนและสรางสมพนธภาพกบชาวบาน

คนขอมลการเจบปวยในพนทใหแกชมชนพรอมแนะน�าการด�าเนนงานตามแนวทางชมชนปรบเปลยนพฤตกรรม

สขภาพโดยใชทนทางสงคมทมอยในพนท

ตงแตเดอนเมษายน 2556 มทมท�าการส�ารวจขอมลในชมชนแลวคนขอมลใหแก เวทประชาคม พบวา

ชมชนมอตราปวยโรคเบาหวานและความดนโลหตสงเพมขน เมอชวยกนวเคราะหสาเหตพบวามาจากพฤตกรรม

การไมออกก�าลงกาย กนอาหารหวาน มน เคม แมในชมชนจะมการปลกผกแตเปนการปลกเพอขายเทานน

และการสบบหร ดมสรา จงท�าใหเกดการตงโจทยรวมของชมชนวา “ท�าอยางไรใหคนในชมชนสะพานมาไมปวย”

โดยมเจาหนาทสาธารณสข เกษตรอ�าเภอ เทศบาลตะลบน และภาคตางๆ มามสวนรวมเปนพเลยงและใหการสนบสนน

จากนนชมชนจงมมตรวมกนวา จะมการเฝาระวงสขภาพโดยทกวนศกรสดทายของเดอน อสม. จะตรวจคดกรอง

โรคเบาหวานและความดนโลหตสง ชงน�าหนก วดรอบเอว แลวบนทกลงในสมดปงปองจราจร 7 ส และคอยตดตาม

ดแลชาวบานโดยมเจาหนาสาธารณสขชวยแนะน�าเรองการลดอาหารหวาน มน เคม เทศบาลสนบสนนการตง

กล มออมทรพยและรานสหกรณประจ�าชมชน เกษตรอ�าเภอแนะน�าเรองการปลกผกกนเองในครวเรอนและจดใหม

การแลกเปลยนผกทเหลอกนในวนออมทรพย ประมงมาสอนเรองการเพาะพนธ ปลาในทอคอนกรตและในกะชง

มการจดตง “กลมสะพานมาไรพง” ส�าหรบชาวบานทมรอบเอวเกนใหมกจกรรมออกก�าลงกายรวมกนทกวนศกร

ชมชนมกจกรรมเรยนร เพมความฉลาดทางสขภาพอยางตอเนอง มการใชเสยงตามสายสอสารใหชมชนตระหนก

ถงปญหาสขภาพเดอนละ 2 ครง และมการแลกเปลยนเรยนรศกษาดงานเรองการจดท�าธรรมนญสขภาพท ต.ชะแล

อ.สงหนคร จ.สงขลา และไดน�ามาปรบใชโดยจดตงคณะกรรมการชมชน 4 ทม คอ 1) คณะกรรมการรบฟงความคดเหน

2) คณะกรรมการยกรางกรอบธรรมนญสขภาพ 3) คณะกรรมการสอสารประชาสมพนธ 4) คณะกรรมการประเมนผล

โดยให คนในชมชนเข ามามส วนร วมและมคณะทป รกษาจากภาคส วนต างๆ โดยเน น 3 กลไกหลก คอ

1) ภาควชาการและวชาชพ 2) ภาครฐ 3) ภาคประชาชน

ชมชนสะพานม ามการประชมทบทวนการด�าเนนงานพฒนาหม บ านปรบเปลยนพฤตกรรมสขภาพ

ในระยะ 2 ปทผานมา พบความส�าเรจคอคนในชมชนตระหนกถงความส�าคญและมการออกก�าลงกายอยางตอเนอง

และลดพฤตกรรมเสยงในการบรโภค ไมมผปวยโรคเบาหวานและความดนโลหตสงเพมขนและคนทปวยมอาการดขน

เนองจากมทมแกนน�าทเขมแขง มการแบงหนาทรบผดชอบอยางชดเจน มระบบขอมลใหชมชนทราบถงพฤตกรรมเสยง

และสภาวะสขภาพของตนเอง และชาวบ านมาร วมกนวางแผน สร างมาตรการ และจดกจกรรมสขภาพ

ซ งแม ชมชนของเราจะขบเคลอนไปอย างช าๆ แต เราหวงว าชมชนของเราต องเป นชมชนทสามารถยกร าง

ธรรมนญสขภาพไดในอนาคตและเปนชมชนทมสขภาพดอยางยงยน

ชมชนสะพานมาเฉลมพระเกยรต สขภาพดตามวถพทธและมสลม

7รอบรวเครอขาย

บทเรยนจากพนท: โดย สมมาตร สขด�า รพ.สต.บานล�ากะ จ.พทลง

ขาวประชาสมพนธ 27 พฤษภาคม 2559 ประชมคณะกรรมการ DHS (Core Group)

6 มถนายน 2559 อบรม PAR (Parcitipatory Action Research) รน 2

15-17 มถนายน 2559 อบรมประเมนเพอการพฒนา DE (Developmental Evaluation)

“เขยวปลอด แดงเตอน” สอ�าเภอควบคมโรคเขมแขงแบบยงยน

อ�าเภอศรนครนทร จงหวดพทลง ไดด�าเนนงานปองกนและควบคมโรคไขเลอดออกดวยการส�ารวจท�าลาย แหลงเพาะพนธลกน�ายงลายและคนขอมลสภาคเครอขาย โดยจดกจกรรม 6 ครงตอป มา 4 ปตดตอกน เพอสรางความรวมมอ

ให ภาคเครอขายด�าเนนงานอยางตอเนองสม�าเสมอและประชาชนตระหนกในการปองกนและควบคมโรคในชมชน

ท�าใหอ�าเภอศรนครนทรมความเสยงตอการเกดโรคไขเลอดออกต�าทสดในจงหวดพทลง มา 4 ปตดตอกน โดยในป 2558

สามารถลดอตราการปวยลงไดเหลอ 36.2 ตอแสนประชากร ขณะทจงหวดพทลงมอตราปวย 106.2 ตอแสนประชากร

การด�าเนนการเรมจากการประชมชแจงภาคเครอขายทกระดบโดยนายอ�าเภอศรนครนทร จดท�าบนทกขอตกลง

ระหวางนายอ�าเภอกบภาคเครอขาย มการส�ารวจลกน�ายงลายทกหลงคาเรอน โดยม อสม. จากหมบานอนเปนผส�ารวจ

บนทกลงในแบบสรปลกน�ายงลายประจ�าบานและตดผล “เขยวปลอดแดงเตอน” (สแดง คอ พนท เ สยงส ง มดชน

ลกน�ายงลาย HI มากกวา 10 ในชมชน และ BI มากกวา 50 ในโรงเรยน ศนยพฒนาเดกเลก สถานบรการสาธารณสข

สถานทราชการ สวนสเขยว คอ พนทปลอดภย HI นอยกวา 10 และ BI นอยกวา 50) เพอคนขอมลใหแกเจาของบาน

แลวรวบรวมผลการส�ารวจลกน�ายงลายสงใหประธาน อสม.ประจ�าหมบาน ผใหญบาน รพ.สต. และส�านกงานสาธารณสข

อ�าเภอ เพอวเคราะหสถานการณและคนขอมลกลบไปยงพนทเพอด�าเนนการแกไขพนทเสยงสงตอไป

จากการส�ารวจและท�าลายแหลงเพาะพนธลกน�ายงลายและคนขอมลโดยใชแบบสรปผลการส�ารวจลกน�ายง

ลายประจ�าบาน “เขยวปลอด แดงเตอน” อยางจรงจงและตอเนอง ท�าใหสามารถก�าหนดพนทเสยงและด�าเนนการ

ปองกนไดทนทวงท ประชาชนไดรบทราบขอมลดชนลกน�ายงลายในบานและชมชนของตนเองท�าใหมความตระหนก

ในการส�ารวจและท�าลายแหลงเพาะพนธลกน�ายงลายในบานของตนเองมากยงขน ท�าใหอ�าเภอศรนครนทรผานการประเมน

อ�าเภอควบคมโรคเขมแขงแบบยงยนระดบดเยยมโดยมคะแนนสงสดของเขตสขภาพท12ในป2558

ในอนาคตหากประชาชนมความตระหนกในการปรบปรงสงแวดลอมในบานของตนเองเพมขน มความเขาใจ

ในการส�ารวจและท�าลายแหลงเพาะพนธ ลกน�ายงลายจนสามารถรายงานผลในแบบสรปลกน�ายงลายประจ�าบาน

ดวยตนเองได จะท�าให อสม.และเจาหนาทมหนาทเพยงการควบคมก�ากบ ตรวจสอบความถกตอง และคนขอมล

สภาคเครอขายใหสามารถน�าไปแกไขปญหาและก�าหนดมาตรการทางสงคมของแตละหมบานเพอใหสามารถปองกนควบคม

โรคไขเลอดออกดวยตนเองอยางเขมแขงและยงยนตอไป