Deloitte CFO Survey 2016H1

© 2016 Deloitte Polska

Deloitte CFO Survey 2016H1

Wzrost poczucia

niepewności

gospodarczej

w Polsce

i Europie

Warszawa, 11 maja 2016 r.

© 2016 Deloitte Polska2

Witamy

Krzysztof Pniewski

Partner w Dziale Konsultingu Deloitte

Tel. (22) 511 01 48

E-mail: [email protected]

mailto:[email protected]


Spis treściPrognozy CFO dla Polski na rok 2016

3

• O badaniu

• Ocena obecnej sytuacji makroekonomicznej

• Prognozy CFO na 12 miesięcy:

• Ocena niepewności ekonomicznej

• Poziom optymizmu wśród CFO

• Wpływ kryzysu greckiego

• Predykcje dotyczące poziomu bezrobocia, inflacji i kursu walutowego

• Predykcje dotyczące poziomu przychodów, marż i CAPEX

• Priorytety i obawy CFO

• Ocena źródeł finansowania

• Średnioterminowe prognozy CFO

• Podsumowanie

• Załączniki


O badaniuEuropean CFO Survey

4

• Raport Deloitte European CFO Survey

przedstawia wyniki badania przeprowadzonego

przez firmy członkowskie Deloitte w 17 krajach:

Austrii, Belgii, Finlandii, Francji, Niemczech,

Irlandii, we Włoszech, w Holandii, Norwegii,

Polsce, Portugalii, Rosji, Hiszpanii, Szwecji,

Szwajcarii,

Turcji i Wielkiej Brytanii.

• W tegorocznej edycji badania

przeprowadzonym w okresie od stycznia do

kwietnia 2016 roku uczestniczyło blisko

1500 dyrektorów finansowych.

• Badanie prowadzone jest przy wykorzystaniu

anonimowej ankiety internetowej opartej na

platformie Deloitte Dex, gwarantującej

zachowanie poufności danych.

• Podobne badanie cykliczne prowadzone są

przez firmę Deloitte na całym świecie.


• Deloitte CFO Survey jest jednym z niewielu regionalnych badań opinii liderów firm w Europie

i przedstawia unikatową perspektywę dyrektorów finansowych.

• CFO mają własny punkt widzenia i odrębną ocenę sytuacji gospodarczej oraz sytuacji i

perspektyw swoich przedsiębiorstw i branży.

• CFO są zainteresowani opinią i priorytetami innych CFO.

• Opinia CFO może uzupełniać perspektywę dostarczaną przez analityków rynkowych:

• Opinia publiczna otrzymuje szereg informacji o trendach i prognozach od analityków.

• CFO odpowiadają bezpośrednio za sytuację finansową i decyzje inwestycyjne swoich

podmiotów, mają też bezpośrednią styczność z warunkami rynkowymi (np. dostępność

finansowania) – są praktykami, których opinie oraz doświadczenia mogą być odmienne

niż oceny analityków.

• Perspektywa CFO jest warta szczególnej uwagi, gdyż gruntownie znają oni

perspektywę wewnętrzną swoich firm (wyniki, strategie i prognozy finansowe) oraz

zewnętrzną (perspektywę banków i analityków bankowych, perspektywę inwestorów i

analityków inwestycyjnych).

• CFO mogą dać dodatkową perspektywę, jak ocena gospodarki przekłada się na strategie

przedsiębiorstw.

5

O badaniuDlaczego analiza opinii CFO jest istotna?


• Raport „Deloitte Global Economic Outlook” podsumowuje wypowiedzi

ekonomistów Deloitte na temat światowych rynków.

• Obecna edycja mówi o dość zróżnicowanej sytuacji na Świecie.

• Gospodarka amerykańska nabiera tempa, co spowodowało pierwszą od

dekady informację ze strony FED o możliwości podniesienia stóp

procentowych.

• Gospodarka europejska również radzi sobie dobrze. Tempo wzrostu nie jest

nadzwyczajne, jednak utrzymuje się na stałym poziomie.

• W dalszym ciągu zwalnia gospodarka chińska. Jako ciekawostkę należy

odnotować, że Europejski Fundusz Walutowy uznał chińską walutę jako walutę

rezerwową (dołączając do elitarnego grona: Dolara, Euro, Jena i Funta).

• Opisywane są również problemy i wyzwania Wielkiej Brytanii – na czele ze

zbliżającym się referendum o wyjście lub pozostanie w Unii Europejskiej.

• Powyższe zmiany (w szczególności uznanie Juana za walutę rezerwową oraz

możliwość zmiany trendu w zachowaniu stóp procentowych w USA) mogą

spowodować ciekawe zachowanie rynków na całym Świecie – ten temat

poruszony jest w ostatnim artykule obecnego wydania.

Perspektywa makro Prognozy 12 miesięcy Prognozy 3 lata

Deloitte Global Economic OutlookEuropa stabilna pomimo wewnętrznych i zewnętrznych problemów

* Cały raport można znaleźć na stronie:

Deloitte Global Economic Outlook.

Źródło: portal Bankier.pl

Wykres 1. Notowania indeksów od początku 2014, w kolejności giełdy: amerykańska (SP500), chińska (SSECOMP) i brytyjska (FTSE)

http://dupress.com/periodical/global-economic-outlook/q1-2016/?per=6218


-0,50%

0,00%

0,50%

1,00%

1,50%

2,00%

2,50%

3,00%

3,50%

4,00%

2013Q1 2013Q2 2013Q3 2013Q4 2014Q1 2014Q2 2014Q3 2014Q4 2015Q1 2015Q2 2015Q3 2015Q4

7

• W czasie zewnętrznych niepokoi, polska gospodarka

wciąż rozwija się stabilnie

• Korelacja indeksów chińskich z europejskimi nie jest

znacząca – dużo większy wpływ na lokalne indeksy ma

giełda w Nowym Jorku i w Berlinie

• Warszawska giełda zanotowała w ostatnich tygodniach

przeceny akcji, jednak wydaje się to głównie

spowodowane sytuacją w sektorze bankowym – wyższe

składki na Bankowy Fundusz Gwarancyjny – oraz

zapowiadany przez nowy rząd podatek bankowy

• Równocześnie tempo wzrostu PKB Polski w czwartym

kwartale 2015 roku przyspieszyło licząc rok do roku z

3,4% do 3,7% (dane GUS) i od niemal dwóch lat

zachowuje bardzo stabilny poziom.


Polska na tle globalnych wyzwańGospodarka polska nieznacznie odczuwała zewnętrzne turbulencje

Źródło: portal Bankier.pl

Wykres 2. Notowania WIG od początku 2014

Wykres 3. Zmiana PKB w Polsce (ceny stałe, wyrównane sezonowo)

Źródło: GUS


-6%

-4%

-2%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

Wykres 4. Wzrost PKB na świecieWzrost PKB wg MFW

Świat Gospodarki rozwinięte Gospodarki wschodzące Polska

8

Źródło: WEO, MFW

• Prognozy Międzynarodowego Funduszu

Walutowego dla świata i dla Polski są

pozytywne – stabilna kontynuacja wzrostu.

Polska jednak od kilku lat rozwija się nieco

wolniej niż wynosi średnia światowa.

• MFW prognozuje następujące wzrosty PKB

w 2016 roku:

• Świat – 3,95%,

• Gospodarki rozwinięte – 2,38%,

• Gospodarki wschodzące – 5,38%,

• Polska – 3,6% (3,35% oryg.).

• Historycznie obserwujemy korelację

pomiędzy optymizmem CFO a wzrostem

PKB w Polsce.

• Nastroje w roku 2016 przypominają te z roku

2014, z czasów kryzysu ukraińskiego.

Wynikają jednak z wielu czynników i trudno

przewidzieć jaki będą miały wpływ na wzrost

PKB. Może to oznaczać ewentualne

spowolnienie dynamiki wzrostu PKB można

by się spodziewać za 6-12 miesięcy.

* Prognoza MFW

Polska na tle globalnych wyzwańGospodarka polska nieznacznie odczuwała zewnętrzne turbulencje

Źródło: Opracowanie Deloitte na podstawie danych własnych oraz GUS

-1,00%

0,00%

1,00%

2,00%

3,00%

4,00%

5,00%

-40%-30%-20%-10%

0%10%20%30%40%50%

20

11Q

1

20

11Q

2

20

11Q

3

20

11Q

4

20

12Q

1

20

12Q

2

20

12Q

3

20

12Q

4

20

13Q

1

20

13Q

2

20

13Q

3

20

13Q

4

20

14Q

1

20

14Q

2

20

14Q

3

20

14Q

4

20

15Q

1

20

15Q

2

20

15Q

3

20

15Q

4

20

16Q

1

Wykres 5. Optymizm CFO a PKBCzy CFO dobrze przewidują zmiany we wzroście PKB?

Optymizm netto PKB



• W większości sektorów i średnio w gospodarce Europy spodziewany jest wzrost przychodów przedsiębiorstw a

pośrednio wzrost dochodu narodowego.

• Szczególny wzrost będzie dotyczył sektorów dóbr konsumpcyjnych, usług biznesowych i budownictwa.

• Największe problemy ze wzrostem będą dotyczyć sektorów energetyki, górnictwa i usług finansowych.

Pozytywne prognozy gospodarcze dla EuropyJak zmienią się przychody Państwa firmy w najbliższych 12 miesiącach?


49% 28% 61% 49% 54% 9% 50% 53% 63% 33% 60%

Optymizm netto

*Adnotacja: W Wielkiej Brytanii CFO zapytano „jak zmienią się przychody brytyjskich spółek w ciągu 12 miesięcy?”

PL 92%PL 89%

PL 71%PL 100%

64%54%

72%65% 67%

42%

64% 67% 70%

44%

71%

-15%-25%

-11% -16% -13%

-33%

-14% -14%-6% -11% -11%

Średnia Usługifinansowe

Dobrakonsumpcyjne

Ochronazdrowia

TMT Energetyka igórnictwo

Produkcja Budownictwo Usługibiznesowe

Sektorpubliczny

Pozostałe

Wzrost Spadek

<=

Decre

ase

Incre

ase

=>


1%13% 12% 13%9% 5%

30%

70%

53% 30%

56%

26%40%41%

44%

15%36%

20%

0%

47% 50%

24% 13%11%

27%27%

49%

4%3%

2% 2% 10% 6% 11%

0

0,2

0,4

0,6

0,8

1

2012H22013H12013H22014H12014H22015H12015H22016H1

Wykres 7. Niepewność ekonomiczna w PolscePoziom niepewności ekonomicznej zdaniem CFO

Bardzo niski Niski Standardowy

Ponad standardowy Wysoki Bardzo wysoki

4% 5%4% 14%

28% 25% 27%

26%

68% 70% 69%60%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Euro Non-Euro EU Polska

Wykres 8. Niepewność ekonomiczna w EuropiePoziom niepewności ekonomicznej zdaniem CFO

Wysoki poziom niepewności

Standardowy poziom niepewności

Niski poziom niepewności


W Polsce silnie wzrosło poczucie niepewności

gospodarczej, wracając do poziomu z lat 2012-13

• Niepewność ekonomiczna nie jest tym samym co ryzyko - występuje w przypadku pojawienia się sytuacji nowej,

istotnie złożonej, której elementy nie są mierzalne i trudne do przewidzenia.

• Poziom niepewności ekonomicznej w Polsce zwiększył się wracając do poziomu lat 2012-2013. Aż 60% uważa,

że mamy do czynienia z wysokim poziomem niepewności. Zaledwie 26% uważa, że jest on standardowy.

• Również CFO z Europy Zachodniej odczuwają wysoki poziom niepewności – tam zdecydowana większość (około

70%) CFO uważa, że obecnie niepewność jest większa niż przeciętnie – może być to spowodowane greckim

kryzysem i wyzwaniami geopolitycznymi.

• Wydaje się, że polscy CFO są bardziej przyzwyczajeni do niepewności i inaczej oceniają poziom niepewności niż

zachodni koledzy.

+1pp +4pp+28pp


32% 24% 30% 22%

-68% -76% -70% -78%

-100%

-80%

-60%

-40%

-20%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


Wykres 9. Skłonność do ryzykaCzy teraz jest dobry czas na podejmowanie dodatkowego ryzyka?

Tak Nie


Skłonność do podejmowania dodatkowego ryzyka spada w

Polsce dużo silniej niż w Europie

• Ryzyko, w odróżnieniu do niepewności, to sytuacja, w której choć nie są znane wszystkie jego elementy, to z

przeszłości możemy wnioskować o prawdopodobieństwie pojawienia się ich. Tym samym ryzyko jest z reguły

wymierne.

• Mimo spadającego poziomu niepewności ekonomicznej skłonność do podejmowania dodatkowego ryzyka i

inwestycji nie różni się znacząco od pozostałych krajów.

• Trend historyczny skłonności do ryzyka, który wcześniej wykazywał korelację ze wskaźnikiem rentowności

obligacji do akcji na GPW, w ostatnim półroczu zmienił kierunek. Może to wynikać z najniższych w historii stóp

procentowych w Polsce (wpływ stóp procentowych na stopę dyskonta wykorzystywaną do wycen obligacji).

+1pp-12pp -16pp

55%62% 64%

-23%-33%

-42%

Q1 2015 Q3 2015 Q1 2016

Wykres 10. Rosnąca niepewność i spadający apetyt na ryzyko w Europie

Niepewność

Apetyt na ryzyko

Wysoki apety

t na r

yzyko

Nis

ki apety

t na r

yzyko

Wysoka n

iepew

ność

Nis

ka n

iepew

ność



Poczucie niepewności ekonomicznej w Europie dotyczy

wszystkich branż

• Najmniejszy poziom niepewności notują sektory administracji publicznej i usług biznesowych.

• Szczególnie wysoki poziom niepewności odnotowywany jest w sektorach silnie regulowanych takich, jak

telekomunikacja i usługi finansowe.

62%67%

62% 59%

68%60% 61% 59%

54% 55%62%

32%28%

34% 39% 24%35% 31% 36%

41%

30%

26%

6% 5% 4% 2%8% 5% 7% 4% 4%

15%12%

Średnia Usługifinansowe

Dobrakonsumpcyjne

Ochronazdrowia

TMT Energetyka igórnictwo

Producka Budownictwo Usługibiznesowe

Sektorpubliczny

Pozostałe

Wykres 11. Sektor, a poziom niepewności gospodarczej

Wysoki Normalny Niski

56% 62% 57% 57% 61% 55% 54% 55% 50% 40% 50%

Optymizm netto

PL 60%PL 73% PL 51%PL 63%


Jednak źródła niepewności w Polsce i Europie są znacząco

różne

13

• Kluczowym źródłem niepewności w krajach Europy

jest sytuacja geopolityczna, w tym związana ze

spowolnieniem gospodarki Chin, kryzysem

migracyjnym, zadłużeniem krajów Euro oraz

zagrożeniem terrorystycznym.

• Drugim kluczowym ryzykiem w Europie jest obawa o

spadek popytu międzynarodowego.

• Z kolei w Polsce największym ryzykiem i źródłem

niepewności jest obawa o spadek popytu krajowego

(18%) i rosnąca presja cenowa (16%).

• Istotnym źródłem niepewności jest również zmienne

prawo gospodarcze (14%).


0%

2%

2%

4%

4%

4%

4%

7%

9%

14%

14%

16%

18%

0% 10% 20%

Niedostępne finansowanie

Problemy z płynnością

Brak wykwalifikowanychpracowników

Inne

Ryzyko kursowe

Brak kapitału

Ryzyko geopolityczne

Wzrost kosztów operacyjnych

Wzrost regulacji

Spadek popytu zagranicznegolub recesja

Zmienne prawo gospodarcze ipodatkowe

Presja cenowa

Spadek popytu krajowego lubrecesja

Wykres 13. Czynniki ryzykaJakie czynniki ryzyka CFO postrzegają jako najistotniejsze?

-10pp

-2pp

+3pp

+9pp

+3pp

+4pp

-13pp

0% 10% 20% 30% 40%

Rynki finansowe

Specyficzne dla biznesu

Popyt w kraju

Popyt zagraniczny


Wykres 12.Top ryzyka wg CFO

Zmiana


-48%

-21%

-10%-11%

-19% -18% -18% -19%

-2%

32% 34% 35% 38% 42%

23%32% 37%

19%

43% 47%38% 30%

41%

35% 36%

1%

2%8%

13%9%

18% 15% 7%

-40%

-30%

-20%

-10%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

-60%

-40%

-20%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2012H2 2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 2015H1 2015H2 2016H1

Wykres 14. Perspektywy ekonomiczne w PolsceJak w porównaniu z sytuacją sprzed sześciu miesięcy oceniacie Państwo perspektywy finansowe Państwa spółki?

Raczej pesymistycznie Bardzo pesymistycznie

Bez zmian Raczej optymistycznie

Bardzo optymistycznie Optymizm netto

3% 4%3%

2%

16%24% 19%

19%

57%46% 55%

37%

22%23% 22%

36%

2% 3% 2%7%

4%

-1%

3%

21%

-5%

0%

5%

10%

15%

20%

25%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


Wykres 15. Perspektywy ekonomiczne w EuropieJak w porównaniu z sytuacją sprzed sześciu miesięcy oceniacie Państwo perspektywy finansowe Państwa spółki?

Bardzo pesymistycznie Raczej pesymistycznie

Bez zmian Raczej optymistycznie

Bardzo optymistycznie Net optimism


Poziom optymizmu w Polsce spadaOptymizm dyrektorów w Polsce nadal wyższy niż w Unii Europejskiej

• Jest to kolejne badanie, w którym optymizm netto polskich dyrektorów finansowych spada do poziomu z

roku 2014 (czasów kryzysu ukraińskiego). 43% CFO uważa, że pespektywy finansowe ich przedsiębiorstw

będą lepsze lub znacznie lepsze w najbliższej przyszłości. Optymizm netto, rozumiany jako odsetek osób

wskazujących, że perspektywy finansowe ich firm są optymistyczne pomniejszony o odsetek wskazujących

na pogorszenie sytuacji, spadł do poziomu 21% (32% pół roku temu).

• Odnosząc sytuację Polski do pozostałych krajów objętych badaniem widać wyraźnie, że poziom optymizmu

w naszym kraju jest dużo większy niż pozostałych krajów Europy. Optymizm netto ważony skalą PKB

poszczególnych krajów wynosi zaledwie 3% dla krajów EU.

-11pp

+3pp

-1pp


Poziom optymizmu w Polsce na tle EuropyOptymizm dyrektorów w Polsce nadal wyższy niż w wielu krajach Europy

Wykres 16. Optymizm netto dyrektorów finansowych w poszczególnych krajach Europy

* Cały raport można znaleźć na stronie:

Deloitte Global CFO Signals.


22%19%

25% 25%

11%

29%

19%

6% 8%

17%

44%

21%

31% 30%

14% 12%16%

23%

32%

53% 57%56%

42%

53%

61%

61%

48%

64%

61%

38%

37%

39% 44%

39%

27%

57% 43%

51%

25% 23%19%

33% 36%

10%19%

45%

28%22% 18%

42%30% 26%

47%62%

27%34%

17%

2% 4%

-6%

8%

24%

-19%

0%

39%

20%

6%

-26%

21%

-1%-4%

33%

50%

10% 10%

-15%

GDP € AUS BEL FIN FR GER IRE ITA NED NOR POL POR RUS SPA SWE SWI TUR UK

Mniej optymistycznie Bez zmian Bardziej optymistycznie Optymizm netto

http://www2.deloitte.com/global/en/pages/finance/articles/global-cfo-signals.html


Poziom optymizmu w Europie – podział branżowyOptymizm dyrektorów w poszczególnych branżach

Wykres 17. Optymizm netto dyrektorów finansowych w poszczególnych branżach w Europie


• Najwyższy poziom optymizmu netto w Europie i Polsce wskazują sektory budowlany, TMT i produkcyjny.

• Najniższy poziom optymizmu wykazują sektory energetyki i górnictwa, sektora publicznego, zdrowia i usług

finansowych.

5% -2% 10% -3% 18% - 16% 9% 20% 3% - 10% - 11%

Net balance

PL18% PL 25% PL 32% PL 53%

23%

27%

19%30%

18%

40%

19%14%

21% 30%

21%

49%49% 52%

44%

46%37%

53%

52%

55% 50%

46%

28%25%

29%26%

36%

24%28%

34%24% 20%

32%

AVG_ABS FinancialServices

ConsumerBusiness

Life Sciences TMT Energy,Utilities,Mining

Manufacturing Construction Business &Professional

Services

Public sector Others

Less optimistic Broadly unchanged More optimistic


8%

76%

13%3% 0%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Deflacja 0-2% 2-3% 3-5% >5%

Wykres 19. Prognoza inflacjiJaka zdaniem CFO będzie inflacja?

2014H2 2015H1 2015H2 2016H1

W prognozach makroekonomicznych polskich CFO widoczny jest optymizm:

• Wzrost PKB w roku 2016 w opinii CFO będzie nieco niższy niż zakładany w budżecie (51% prognozuje wzrost w

przedziale 2,6% - 3,5% i tylko 8% badanych wskazuje wzrost większy niż 3,5%). Dyrektorzy finansowi są

najbliżsi prognozie OECD dla Polski wskazującej wzrost 3,4%.

• 84% CFO oczekuje inflacji poniżej 2% a 8% prognozuje nawet możliwość wystąpienia deflacji. Dyrektorzy nie

zakładają więc impulsu inflacyjnego, który może pojawić się po wdrożeniu choćby części obietnic nowego rządu.

2%

19% 20%

51%

8%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

<=0,5% 0,6% - 1,5% 1,6% - 2,5% 2,6% - 3,5% >3,5%

Wykres 18. Prognoza PKB Jaka zdaniem CFO będzie dynamika PKB?

2014H2 2015H1 2015H2 2016H1

Prognozy CFO dla PolskiStabilny wzrost gospodarki w roku 2016

17


3,8%

1,7%

w owalach znajdują się założenia budżetowe na rok 2016

Prognoza wartości wskaźnika inflacji (%) wg NBP i KE dla Polski w latach

2015-2017

Prognoza PKB dla Polski w latach 2015-2017 wg poszczególnych instytucji

Źródła danych:

http://www.imf.org/external/index.htm

http://ec.europa.eu/index_pl.htm

http://www.worldbank.org/

http://www.nbp.pl/

http://www.oecd.org/

Instytucja/rok 2016 2017

MFW 3,6 3,6

KE 3,5 3,5

Bank Światowy 3,7 3,9

NBP 3,8 3,8

OECD 3,4 3,5


KE 0,6 1,7

NBP -0,4 1,3


1% 1%7%

13%

36%

27%

11%6%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

3,80 PLN -3,89 PLN

3,90 PLN -3,99 PLN

4,00 PLN -4,09 PLN

4,10 PLN -4,19 PLN

4,20 PLN -4,29 PLN

4,30 PLN -4,39 PLN

4,40 PLN -4,49 PLN

Powyżej4,50 PLN

Wykres 21. Prognoza kursu walutowegoJaki zdaniem CFO będzie kurs walutowy na koniec 2016?

• Zdaniem większości (44%) bezrobocie będzie dalej się obniżać, co jest zgodne z prognozą rządu. Nie brakuje

jednak opinii, że liczba bezrobotnych nieznacznie wzrośnie (20% badanych).

• Prognozy kursu Euro uległy jednak niewielkiej zmianie. 76% dyrektorów uważa, że będzie on się kształtował

w przedziale 4,10-4,40 (wyżej niż prognozy z zeszłego roku: 4,00 – 4,29 PLN).

2%

44%34%

20%

0%0%

20%

40%

60%

80%

Zmniejszy sięznacząco

Zmniejszy sięnieznacznie

Bez zmian Zwiększy sięnieznacznie

Znaczniewzrośnie

Wykres 20. Prognoza bezrobociaJaka zdaniem CFO będzie stopa bezrobocia?

2014H2 2015H1 2015H2 2016H1

Prognozy CFO dla PolskiNiższe bezrobocie ale słabszy kurs PLN

18


9,8%

w owalach znajdują się założenia budżetowe na rok 2016

Prognoza wartości wskaźnika stopy bezrobocia (%) dla Polski wg

NBP, KE i MFW w latach 2015-2017

Źródła danych:

http://www.imf.org/external/index.htm

http://ec.europa.eu/index_pl.htm

http://www.nbp.pl/


MFW 6,9 6,9

KE 7,0 6,5

NBP 9,3 9,0


• W Europie należy spodziewać się wzrostu zatrudnienia w sektorach usług administracji publicznej, usług

biznesowych i budownictwa.

• Obniżenie zatrudnienia spodziewane jest w sektorze energetyki i górnictwa.

Prognozy CFO dla PolskiNiższe bezrobocie ale nie we wszystkich branżach

19


35% 33%38%

27%33%

21%

34% 37%45% 47%

42%

-23% -26% -24% -21%-27%

-43%

-22% -20%-11%

-18% -15%

Średnia Sektorfinansowy

Sektorkonsumencki

Ochronazdrowia

TMT Energetyka Produkcjaprzemysłowa

Budownictwo Usługibiznesowe

Sektorpubliczny

Inne

<=

Spadek

Wzro

st=

>

Wykres 22. Sektor, a przewidywany poziom bezrobocia

Wzrost Spadek

12% 7% 15% 6% 6% - 22% 12% 17% 34% 29% 27%

Optymizm netto

CFO w Europie zostali zapytani o zmianę poziomu zatrudnienia


4% 2% 1%

17%28% 21%

18%

38%

35%39%

33%

37%30% 34%

41%

4% 4% 4% 7%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


Wykres 24. Prognoza marżJak zdaniem CFO zmienią się marżeoperacyjne ich firm?

Znacznie spadną Nieznacznie spadną Nie zmienią się Nieznacznie wzrosną Znacznie wzrosną

Na tle Europy dynamika przychodów, marż i inwestycji w polskich firmach będzie nieco wyższa niż w krajach

zachodnich. Można jednak zauważyć, że coraz bardziej jednak zbliża się ona do poziomu strefy Euro:

• Pod względem przychodów odsetek dyrektorów finansowych w Polsce liczących na wzrost jest najwyższy w

Europie (76%) i aż 21% z nich liczy, że wzrost ten będzie znaczący .

• Pod względem marży operacyjnych również jesteśmy liderem zarówno w liczbie CFO oczekujących

umiarkowanego (41%), jak i znaczącego wzrostu (7%).

• Pod względem nakładów inwestycyjnych jesteśmy większymi optymistami niż CFO ze strefy Euro (około 57% w

Polsce w porównaniu z 42% w strefie Euro). Aż 30% polskich firm przewiduje znaczące zwiększenie wydatków.

2% 2% 2% 0%

13% 13% 12%8%

20%26% 23%

16%

57%52% 56%

55%

9% 8% 8%21%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


Wykres 23. Prognoza przychodówJak zdaniem CFO zmienią się przychody ich firm?

20


3% 4% 3% 0%

14%21% 17%

8%

41%

49%

43%

35%

34%

20%30%

27%

8% 6% 8%

30%

0%

20%

40%

60%

80%

100%


Wykres 25. Prognoza CAPEXJak zdaniem CFO zmienią się nakłady inwestycyjne ich firm?

Prognozy CFO dla polskich firmPolskie firmy rosną dynamiczniej niż firmy z innych krajów Europy



W Europie sektory energetyki, górnictwa, zdrowia pod silną

presją rentowności ograniczają inwestycje

41%31%

47%

28% 32% 33%47%

38%48%

31%

49%

-20% -20% -15%-26%

-18%

-42%

-17% -21% -21%-13% -16%


Sektorkonsumencki

Ochronazdrowia



Sektorpubliczny

Inne

<=

Spadnie

Wzro

śnie

=>

Wzrośnie Spadnie

21% 11% 32% 2% 14% -9% 30% 17% 28% 19% 33%

Optymizm netto

CFO w Europie zostali zapytani jak zmieni się poziom wydatków inwestycyjnych

42%33%

48%

30%

45%

29%

45%38% 44%

18%

50%

-25%-37%

-20%-32%

-19%

-40%

-21% -23% -27% -29%-17%


Sektorkonsumencki

Ochronazdrowia



Sektorpubliczny

Inne<=

Spadnie

Wzro

śnie

=>

Wzrośnie Spadnie

17% - 4% 28% -2% 26% -11% 24% 15% 17% - 12% 34%

Optymizm netto

Wykres 26. Prognoza marż

Wykres 27. Prognoza CAPEX

PL 79%PL 56% PL 44%PL 50%

PL 71%PL 50%

PL 56%PL 38%


Priorytety i obawy CFOWzrost przychodów ponownie priorytetem strategicznym

22

• Wzrost przychodów ponownie stał się głównym priorytetem

polskich firm. Jest to odpowiedź na kluczowe wyzwania polskich

przedsiębiorstw, które są związane z ryzykami spadku popytu i

rosnącej presji cenowej.

• Spada nacisk na zmianę modelu biznesowego i redukcję kosztów.

72%

55%

46%

37%33%

36%

22%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Wzrostprzychodów

(obecne rynki)

Wzrostprzychodów(nowe rynki)

Redukcjakosztów

bezpośrednich

Redukcjakosztów

pośrednich

Poprawapłynności

Inwestycje Apetyt naryzyko

Wykres 29. Priorytety CFO*Jak zmieniały się priorytety CFO wraz ze zmianą apetytu na ryzyko?

2014H2 2015H1 2015H2 2016H1

0%

2%

2%

4%

4%

4%

4%

7%

9%

14%

14%

16%

18%

0% 10% 20%

Niedostępne finansowanie

Problemy z płynnością

Brak wykwalifikowanych pracowników

Inne

Ryzyko kursowe

Brak kapitału


Wzrost kosztów operacyjnych

Wzrost regulacji

Spadek popytu zagranicznego lub…

Zmienne prawo gospodarcze i…

Presja cenowa

Spadek popytu krajowego lub recesja

Wykres 28. Czynniki ryzykaJakie czynniki ryzyka CFO postrzegają jako najistotniejsze?

13% 22% 29%15%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2014H2 2015H1 2015H2 2016H1

Wykres 30. Zmiana modelu biznesowego i restrukturyzacja W jakim stopniu będą one priorytetem w najbliższym roku?

Będzie głównym priorytetem Będzie jednym z priorytetów

Nie będzie priorytetem


* Wykres prezentuje % odpowiedzi z 3 najwyższymi priorytetami


46%

27%22%

31%

14% 11% 8% 10%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Kredyt bankowy Pożyczka odwłaściciela

Emisja akcji Finansowaniewewnętrzne

Wykres 31. Atrakcyjność źródeł finansowaniaJaka jest atrakcyjność poszczególnych źródeł finansowania?

Bardzo nieatrakcyjne Nieatrakcyjne Neutralne

Atrakcyjne Bardzo atrakcyjne

23

Źródła finansowaniaKredyt bankowy atrakcyjny ale trochę mniej dostępny

23

• Kredyt bankowy jest zdecydowanie najatrakcyjniejszym źródłem finansowania. Łącznie 60% badanych

oceniło tę formę finansowania jako atrakcyjną (w tym 14% jako bardzo atrakcyjną). Następny w

kolejności dług korporacyjny jako atrakcyjny oceniło tylko 38%.

• Niemniej ocena atrakcyjności jak i dostępności kredytów znacząco spadły w ciągu ostatniego półrocza

wracając do poziomów roku 2014 i 2015. Jest to z związane z szeregiem zmian dotyczących sektora

bankowego takich, jak podatek bankowy, przewalutowanie kredytów frankowych oraz upadłości banków

spółdzielczych. Te zdarzenia mogą mieć wpływ na zacieśnienie polityki kredytowej banków.


Net 25%

+25pp

Net 7%

+39pp

Net 18%

+/-0pp

Net 53%

-28pp 14%20%

33% 32% 37%

62%

40%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 2015H1 2015H2 2016H1

Wykres 32. Dostępność kredytów Jak CFO oceniają dostępność kredytów?

Trudno dostępne Normalnie dostępne Łatwo dostępne


Źródła finansowaniaAtrakcyjność kredytu bankowego w Polsce podobna do średniej w

Europie

24


Neutralny

Nieatrakcyjny

Atrakcyjny

Wykres 33. Atrakcyjność kredytu bankowego w poszczególnych państwach


Źródła finansowaniaKredyt bankowy atrakcyjny w budownictwie, TMT, produkcji i

dobrach konsumpcyjnych

25

• Wszystkie branże wskazują na podobny poziom atrakcyjności finansowania kredytem. Sektory

budownictwa, TMT i dóbr konsumpcyjnych w Polsce wyżej oceniają atrakcyjność kredytu niż średnio w

Europie.

• Najniższą atrakcyjność finansowania kredytem w Europie wykazuje sektor usług biznesowych.


14% 17% 13% 14% 10%16% 15%

8%

27%

10%16%

22%25%

21%26%

27%20% 19%

24%

22%

20%15%

64%58%

66%60% 63% 64% 66% 68%

51%

70% 69%


Sektorkonsumencki

Ochronazdrowia



Sektorpubliczny

Inne

Wykres 34. Sektor, a atrakcyjność finansowania kredytem bankowym

Nieatrakcyjny Ani atrakcyjny, ani nieatrakcyjny Atrakcyjny

51% 41% 52% 47% 62% 47% 50% 60% 24% 60% 53%

Optymizm netto

Adnotacja: Finlandia i Rosja były zapytane o finansowanie kredytem w odniesieniu do swojej firmy

PL 73%PL 73%

PL 54%PL 75%


Źródła finansowania...należy oczekiwać wzrostu kosztów finansowania

26

Kredyt bankowy będzie głównym źródłem

finansowania dla przedsiębiorstw:

• Wartość kredytów rośnie systematycznie i 37%

przedsiębiorstw nadal planuje wzrost

zadłużenia.

• Koszty kredytów są rekordowo niskie ale aż

63% firm przewiduje, że koszty te wzrosną a aż

16% uważa, że wzrosną znacznie.

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

210

230

250

270

290

310

330

2010Q

1

2010Q

2

2010Q

3

2010Q

4

2011Q

1

2011Q

2

2011Q

3

2011Q

4

2012Q

1

2012Q

2

2012Q

3

2012Q

4

2013Q

1

2013Q

2

2013Q

3

2013Q

4

2014Q

1

2014Q

2

2014Q

3

2014Q

4

2015Q

1

2015Q

2

2015Q

3

2015Q

4

2016Q

1

Wykres 37. Udzielone kredytyWielkość należności banków od przedsiębiorstw

BorrowingWIBOR 3M

28%37%

28% 28%37%

44%37%

15%

32% 26% 26%17%

32%21%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2013H1 2013H2 2014H1 2014H2 2015H1 2015H2 2016H1

Wykres 35. Planowany poziom zadłużeniaJaki jest planowany poziom zadłużenia w ciągu 12 miesięcy?

Wzrost Bez zmian Spadek

Źródło: należności banków od przedsiębiorstw – NBP z dnia 09.11.2015


6% 2%12% 16%

23% 28%

44%47%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2014H2 2015H1 2015H2 2016H1

Wykres 36. Koszty finansowaniaPrognozy zmiany kosztów finansowania w ciągu najbliższych 12 miesięcy

Mocno spadną Nieco spadną Nie zmienią się

Nieco wzrosną Mocno wzrosną


Źródła finansowaniaNieznacznie rośnie atrakcyjność kapitału

27

• W opinii CFO finansowanie kapitałem nadal nie stanowi

atrakcyjnego źródła finansowania i jest stosowane dosyć

rzadko. Niemniej na tle ryzyk z dostępem do finansowania

kredytem nieznacznie rośnie atrakcyjność emisji kapitału.

• Konkurencja z atrakcyjnymi kredytami zmniejsza

atrakcyjność podniesienia kapitału akcyjnego.

• Aktywność w zakresie IPO na Giełdzie Papierów

Wartościowych utrzymuje się na znacząco niższym poziomie

niż na rynkach europejskich, nieatrakcyjność emisji dla

polskich CFO nie wskazuje na wzrost aktywności w

najbliższej przyszłości.

Źródło: Dane GPW – wartość indeksu WIG20 na ostatnie dzień danego kwartału


1512

1862

2192

23892496

2271

26152744

2817 2802

2189 21442287 2275

2371

2583

2370

2151

2391 24012462 2409

2500

23162396

2318

2066

18591998

1400

1600

1800

2000

2200

2400

2600

2800

3000

Wykres 39. WIG20Sytuacja na giełdzie - indeks WIG20

4% 8%

41% 40% 38%

44%

15%

18% 20% 16% 12%

22%

4% 8%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2014H1 2014H2 2015H1 2015H2 2016H1

Wykres 38. Atrakcyjność emisji akcjiJaka jest atrakcyjność emisji akcji jako źródła finansowania?

Bardzo nieatrakcyjna Nieatrakcyjna Neutralna

Atrakcyjna Bardzo atrakcyjna


Prognozy CFO dla PolskiOczekiwania wzrostu M&A stopniowo maleją

28


• 45% badanych dyrektorów finansowych prognozuje wzrost poziomu transakcji M&A w Polsce.

Charakter prognozy pozostaje stabilny od dłuższego czasu i oznacza, że rynek M&A będzie

się rozwijał powoli.

3% 4% 2% 0%7%

55%

39%38% 44%

49%

26%46% 49%

47%

37%

16%11% 12% 9% 8%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2014H1 2014H2 2015H1 2015H2 2016H1

Wykres 40. Zmiana poziomu M&A w PolsceJakich zmian w poziomie fuzji i przejęć oczekują CFO?

Znacznie wzrosną

Zwiększą się nieznacznie

Bez zmian

Zmniejszą się nieznacznie


Wpływ negocjowanego TTIP z USA na firmy w EuropieCo czwarta firma w Europie uważa umowę z USA za korzystną


• Umowa o Transatlantyckim Handlu i Partnerstwie Inwestycyjnym pomiędzy UE i USA ma ustandaryzować

regulacje dotyczące własności intelektualnej, prawa pracy i ochrony środowiska. Zwolennicy tych regulacji

uważają, że ułatwi ona wzajemną wymianę gospodarczą co zwiększyłoby wzrost gospodarczy obu kontynentów.

Przeciwnicy uważają, że ograniczy ona wolność poszczególnych krajów w zakresie stanowienia prawa.

• Największymi zwolennikami TTIP są CFO ze Szwecji, Belgii, Portugalii i Niemiec. Najmniej zainteresowani wydają

się być CFO z Rosji (14%) i Turcji (11%) – krajów nie podlegających traktatowi.

• Ale większość CFO (73%) uznało, że Umowa nie będzie miała wpływu na ich firmy. Może być to związane z wciąż

niepełną informacją na temat skutków wprowadzenia porozumienia oraz sprzecznych komunikatów, które

pojawiają się w debacie publicznej na ten temat.

4% 3% 3%

9%5%

2% 0%4%

0% 2% 0% 2%

8%3%

14%

6%2%

6%11%

73% 72% 71%64%

59%77%

87%

64% 70% 69%82%

90% 76%

61%

81%

70%

57%

80%62%

23% 26% 26% 27%37%

21%13%

33% 30% 29%

18%8%

16%

36%

5%

23%

42%

14%27%

19%23% 23%

18%

32%

19%

13%

29% 30%27%

18%

6%9%

33%

-9%

17%

40%

8%

16%

GDP € EU AUS BEL FIN FR GER IRE ITA NED NOR POL POR RUS SPA SWE SWI TUR

Niekorzystny Bez zmian Korzystny Korzystność netto

Wykres 41. Utworzenie Transatlantyckiego Partnerstwa w Dziedzinie Handlu i Inwestycji

Jak CFO oceniają utworzenie TTIP pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Unią Europejską?

29


Wpływ negocjowanego TTIP z USA na firmy w EuropieCo czwarta firma w Europie uważa umowę z USA za korzystną


5% 3% 6% 2% 2% 3% 7% 3% 6%15%

10%

71% 74% 69% 74%79% 80%

58%

79% 73%

80%

71%

24% 23% 25% 25%19% 17%

35%

18% 21%

5%

20%


Sektorkonsumencki

Ochronazdrowia



Sektorpubliczny

Inne

Wykres 42. Sektor, a wpływ TTIP na firmę

Niekorzystny Bez zmian Korzystny

19% 20% 19% 23% 17% 15% 28% 15% 15% -10% 10%

Korzystność netto

PL 7%PL 18%

PL 19%

PL 7%PL 9% PL 8%

PL 100%

• Największymi zwolennikami umowy TTIP są firmy z sektora produkcji w Europie - 35% ale tylko 19% firm z

Polski.

• Firmy z Polski we wszystkich sektorach gospodarki są mniej przekonane do korzyści wynikających z Umowy

z USA, co prawdopodobnie wynika z mniejszej skali ich działania niż firm z krajów zachodnich.

30


0%

20%

40%

60%

80%

100%

2014H1 2014H2 2015H1 2015H2 2016H1

Wykres 42. Zdolność obsługi długu przedsiębiorstw w PolsceOcena 3-letniej perspektywy możliwości obsługi zadłużenia w Polsce

Decrease significantly Decrease slightly

Unchanged Increase slightly

Increase significantly

Perspektywa długoterminowaPozytywne perspektywy długoterminowe

31


• Odsetek CFO uważających, że w

długim terminie ich zdolność obsługi

długu nieznacznie wzrośnie wrócił do

poziomu sprzed roku (43%). Jest to

pozytywna prognoza mając na

względzie, że obecna sytuacja

przedsiębiorstw w Polsce jest dobra.

Net 39%Net 53%Net 37%Net 57%Net 65%


CFO Survey – wnioski dla Polski na rok 2016Podsumowanie – stabilny wzrost dla Polski• CFO wiarygodnie przewidują rzeczywistość gospodarczą polskiej gospodarki. Ich historyczna prognoza wzrostu

PKB Polski na rok 2013 (ok. 1,5% PKB), rok 2014 (ok. 3%) i rok 2015 (ok.3%) sprawdziły się.

• Zdaniem dyrektorów finansowych w roku 2016 Polska będzie kontynuowała bezpieczny wzrost (51% dyrektorów

przewiduje wzrost 2,5%-3,5% co jest niższe od założeń Budżetu Państwa), utrzyma niską inflację (poniżej 2%) –

84% CFO, stabilny nieco słabszy kurs walutowy (4,1-4,4 PLN/ EUR) – prawie 76% ankietowanych i spadek

bezrobocia (44% w Polsce, w Europie jedynie w branży energetyki i górnictwa spodziewane jest zmniejszenie

zatrudnienia).

• Dyrektorzy finansowi w Europie przewidują, że sytuacja ich firm w następnych 12 miesiącach będzie tak dobra jak

w ostatnich miesiącach. To dobra prognoza. W tym czasie w Polsce sytuacja firm ulegnie jednak poprawie. Poziom

optymizmu netto dyrektorów finansowych w Polsce spada drugie półrocze z rzędu (z 40% rok temu do 21%

obecnie) jednak jest jedne z najwyższych w Europie. Oznacza to, że liczba firm, które wierzą, że ich perspektywy

ekonomiczne w roku 2016 będą lepsze niż w roku 2015 jest większa niż tych którzy myślą odwrotnie. Historycznie

spadek tego optymizmu był prognostykiem obniżenia dynamiki wzrostu PKB co może nastąpić za 6-12 miesięcy.

• Rośnie poczucie niepewności gospodarczej w Polsce (aż 60% CFO uważa, że obecny poziom niepewności jest

wysoki), które pociąga za sobą spadający apetyt na ryzyko (22% osób uważa obecny moment za dobry na jego

podejmowanie, w stosunku do 38% w poprzedniej edycji). Mimo to poczucie niepewności w Polsce jest nadal

niższe niż w krajach UE i poza UE (ok. 70%). Kluczowymi przyczynami niepewności są ryzyka geopolityczne

(kryzys migracyjny, spowolnienie w Chinach, ryzyko Brexitu, kryzys grecki) oraz specyficzne dla Polski (silna

konkurencja i presja cenowa, zmienność prawa).

• Dominującym źródłem finansowania jest kredyt bankowy. Finansowanie kredytem jest jednak trochę mniej

atrakcyjne (60% uznaje kredyt za atrakcyjny w stosunku do 82% pół roku temu) i dostępne (40% ocenia kredyt jako

łatwo dostępny w stosunku do 62% pół roku temu) . Należy także odnotować, że 63% (56% w poprzedniej edycji)

przewiduje wzrost kosztów finansowania w ciągu najbliższego roku.

• Wzrost przychodów jest ponownie priorytetem firm w Polsce. Jest to odpowiedź na rosnącą presję cenową oraz

obawę o spadek popytu. 70% firm uważa, że umowa TTIP nie będzie miała wpływu na ich działalności a blisko ¼,

że będzie dla nich korzystna.


Kontakt

Krzysztof Pniewski Partner w Dziale Konsultingu Deloitte

Tel. (22) 511 01 48


Marcin MaciejaszStarszy Konsultant w Dziale Konsultingu Deloitte

Tel. (71) 371 01 25





Zapraszamy do lektury naszych publikacji dla CFO www.deloitte.com/pl/cfo

Pełen raport z badania obejmujący dane w podziale na wszystkie kraje oraz

wyniki poprzednich badań można znaleźć na

stronie www.deloitteresearchemea.com

http://www.deloitte.com/pl/cfo

http://www.deloitteresearchemea.com/

http://www.deloitte.com/view/pl_PL/pl/zagadnienia/rozwizaniadlacfo/2d9b776da08d3410VgnVCM1000003256f70aRCRD.htm

http://www.deloitte.com/view/pl_PL/pl/zagadnienia/rozwizaniadlacfo/2d9b776da08d3410VgnVCM1000003256f70aRCRD.htm

Nazwa Deloitte odnosi się do Deloitte Touche Tohmatsu, podmiotu prawa szwajcarskiego i jego firm członkowskich, które

stanowią oddzielne i niezależne podmioty prawne. Dokładny opis struktury prawnej Deloitte Touche Tomatsu oraz jego firm

członkowskich można znaleźć na stronie www.deloitte.com/pl/onas

Deloitte świadczy usługi audytorskie, konsultingowe, doradztwa podatkowego i finansowego klientom z sektora publicznego oraz

prywatnego, działającym w różnych branżach. Dzięki globalnej sieci firm członkowskich obejmującej 140 krajów oferujemy

najwyższej klasy umiejętności, doświadczenie i wiedzę w połączeniu ze znajomością lokalnego rynku. Pomagamy klientom

odnieść sukces niezależnie od miejsca i branży, w jakiej działają. 165 000 pracowników Deloitte na świecie realizuje misję firmy:

stanowić standard najwyższej jakości.

Specjalistów Deloitte łączy kultura współpracy oparta na zawodowej rzetelności i uczciwości, maksymalnej wartości dla klientów,

lojalnym współdziałaniu i sile, którą czerpią z różnorodności. Deloitte to środowisko sprzyjające ciągłemu pogłębianiu wiedzy,

zdobywaniu nowych doświadczeń oraz rozwojowi zawodowemu. Eksperci Deloitte z zaangażowaniem współtworzą społeczną

odpowiedzialność biznesu, podejmując inicjatywy na rzecz budowania zaufania publicznego i wspierania lokalnych społeczności.

Member of Deloitte Touche Tohmatsu


http://www.deloitte.com/pl/onas

Deloitte CFO Survey 2016H1

Economy & Finance

Transcript of Deloitte CFO Survey 2016H1