De praktische toepassing van de herziening van norm NBN EN 12464-1 'Verlichting van...
-
Upload
easyfairsbelgium -
Category
Documents
-
view
981 -
download
0
description
Transcript of De praktische toepassing van de herziening van norm NBN EN 12464-1 'Verlichting van...
1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Arnaud Deneyer, irLaboratorium Licht en Gebouw
Afdeling Energie & GebouwWTCB – Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf
De praktische toepassing van de herziening van norm NBN EN 12464-1 ‘Verlichting van binnenwerkplekken’
EasyFairs ECL21 September 2012
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Postulaat
Norm = Ingewikelde formules
Norm = Wetenschappelijke berekeningen
221/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Niet vandaag
2
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Verlichting
Normen toegericht op : Toepassing
• Hoe kan men een goede verlichting waarborgen ?
Produkt• Bvd : Hoe kan men de elektrische isolatie
van de armaturen waarborgen ?
321/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
NBN EN 12464-1 = Norm toegericht op TOEPASSING
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Normalisatie
Wie ?
Werkgebied Wereld Europa België
ToepassingProdukt (Fotometrie) ISO CEN NBN
Operator IBE-BIV
Produkt (elektrischeaspecten en veiligheid) CEI CENELEC
NBNOperator CEB-BEC
ToepassingProdukt (Fotometrie)
Theoretische aspecten van het licht
CIE - IBE-BIV
NBN EN 12464-1
3
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
NBN EN 12464-1
Informatie et aanbeveling over visueel comfort en verlichtingskwaliteit
Geen aanbeveling en Geen voorschrift voor armaturen
NBN EN 60598-1 ‘Armaturen – Deel 1 : Algemene eisen en proeven’
IP-index, IK-index,…
521/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
NBN EN 12464-1
Per type taak, 4 referentie grootheden
621/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
4
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Verlichtingsskerkte = Hoeveelheid licht inéén punt
NBN EN 12464-1
721/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
NBN EN 12464-1
Uniformeit = Caracterisatie van de lichtverdeling
Emin/Emoy
Verhouding tussen de minimum verlichtingssterkte en de gemiddelde verlichtingssterlte – imago van de uniformiteit
Eisen zijn functie van de visuele taak• Tussen 0,4 en 0,7• Kantoor : 0,6
821/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
5
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
NBN EN 12464-1
UGR Maximale eengemaakte verblindingsgraad Unified Glare Rating (UGR)
Caracterisatie van de verblindingspotentieel van een verlichtingsinstallatie
Hoe groter de UGR, hoe groter de verblindingsrisico
• UGR < 16 : zéér lage verblindingsrisico• UGR > 28 : onverdragelijke verblinding
921/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
NBN EN 12464-1
Ra : Kleurweergaveindex= het vermogen van die lichtbron om de
verschillende kleuren van het zichtbare spectrum van het verlichte voorwerp weer te geven.
Cijfer tussen 0 en 100 Objectief : 80
• Behalve voor sommige toepassingen.– Bvd : klasslokalen voor kunst en tekeningen
Ra > 90
1021/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
6
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Ra : 100 Ra : 80
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Kleurweergaveindex
Halogenen lampen Altijd goede waarden
Gasontladingslamp : TL Te checken
LED Lampen Altijd te checken
35W/840Tcp = 4000 K
1221/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
7
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Kleurweergaveindex
1321/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
NBN EN 12464-1
Praktische toepassing : Kantoor
1421/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
te verzekeren verlichtingssterkte
8
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Em
Te verzekeren verlichtingssterkte Initiële verlichtingssterkte x MF (Onderhoudsfactor)
Onderhoudsfactor - MF - CIE 97 : 2006
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Onderhoudsfactor
MF = × RSMF
RSMF : de onderhoudsfactor van de wanden van de ruimte
LLMF
LLMF : de onderhoudsfactor van de lichtstroom van de lamp
× LSF
LSF : de levensduurfactor van de lamp
× LMF
LMF : de onderhoudsfactor van de armatuur
1621/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
9
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Onderhoudsfactor : Standaardwaarden
Voor TL-lampen
Nieks voor LEDs
1721/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Onderhoudsfactor
Bepaald voor : Gloeilampen
• 1000 uren Halogenen lampen
• 2000 uren Gasontladingslampen
• 5000 tot 20.000 uren LED ?
• Van 30.000 tot 100.000 uren
• Nog niet met 100 % eenstemmigheid gedefinieerd/vastgelegd/gemeten
1821/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
10
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Probleem : Levenslang
Invloed van de temperatuur
Max 145 cd/klm Max 90 cd/klm
Bron: Laborelec
1921/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Eis 1: Verlichtingssterkten
3 zones voor verlichting: Voorbeelden
Opmerking: Vastleggen en documenteren van de zones bij een ontwerp!
Achtergrond
Werkzone
Werkzone
Werkzone
Achtergrond
Werkzone
Achtergrond
Werkzone 1
Werkzone 2
Onmiddellijk aangrenzende zone
min 0,5m
tot 3,0m
2021/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
11
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Bron : Philips
Onmiddellijk aangrenzende zone
Werkzone
Bron : ETAP2121/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Bron : ETAP
2221/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
12
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
236/05/2009 Code de bonne pratique en éclairage intérieur
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Concrete toepassing I
E < 500 lx in een punt
Voldoet de installatie aan de norm ?
2421/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
13
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Concrete toepassing II
Kantoor : De norm eist : 500 lx
Em = 500 lxEm = Ei x MF
Ei = Em / MFEi = 500 lx / 0,85 = 588 lx
Ei = 588 lx2521/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Op de taak
Uniformiteit : definitieU = Emin/Em
In dienst U = Emin/Ei
Eis van EN 12464-1 : U > 0,6
Emin > 353 lx voor alle punten
Ei = 588 lx Gemiddelde waarde
+
Ei = 588 lx U = Emin/Ei> 0,6Emin > 0,6 x Ei
Emin > 0,6 x 588 lxEmin > 412 lx
2621/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
14
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Voorbeeld
Onmiddelijk aangrenzende zone Eis van de norm : 300 lx U > 0,5
Em = 353 lx Gemiddelde waarde
Ei > 176 lx voor alle punten
+
2721/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Surfaces
WerkzoneOnmiddellijk aangrenzende zoneAchtergrond
Bepaald in functie van het project
Onmiddellijk aangrenzende zone Werkzone
Achtergrond
Bron : Philips
15
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Objectief
TaakOnmiddelijk
aangrenzende zone
Achtergrond
Verlichtings-sterkte
(Em)
Uniformeit(Uo)
Verlichtings-sterkte(Em)
Uniformeit(Uo)
Verlichtings-sterkte(Em)
Uniformiteit(Uo)
≥ 750 lx
Fonction de la tâche
500 lx
Uo ≥ 0,40
100 lx
Uo ≥ 0,10
500 lx 300 lx 100 lx
300 lx 200 lx 50 lx
200 lx Etaak 50 lx
150 lx Etaak 50 lx
100 lx Etaak 50 lx
≤ 50 lx Etaak Etaak /2
2921/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Objectief
Onmiddellijk aangrenzende zoneEm = 300 lxU0 ≥ 0,40
WerkzoneEm = 500 lxU0 ≥ 0,60
AchtergrondEm = 100 lxU0 ≥ 0,10
Bron : Philips
3021/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
16
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Cilindrische Verlichtingssterkte
Nieuwe Begrip Cilindrische verlichtingssterkte = gemiddelde waarde –
Verlichtingssterke voor 4perpendiculaire richtingen
Visuele communicatiebevoordelen = face to face discussies Herkenning van de gezichten
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Cilindrische Verlichtingssterkte
Hoe kan men die meten ?
Grootheid die kan berekend worden (Dialux,…) Aanbevelingen :
Kantoren : 50 lx tot 1,20 m hoog Scholen – Vergaderzalen : 150 lx bij 1,20 m hoogte en
U0≥0,10
3221/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
17
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Verlichtingssterke op de wanden
Wand : Gemiddelde verlichtingssterkte 50 lx met U0 ≥
0,10
Plafond : Gemiddelde verlichtingssterkte 30 lx met U0 ≥
0,30
Kantoren, scholen en ziekenhuizen Wand : Em = 75 lx Plafond : Em = 50 lx
3321/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Objectief
PlafondEm = 50 lxU0 ≥ 0,30
WandEm = 75 lxU0 ≥ 0,10
Bron : Philips
3421/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
18
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Rooster
Hoeveel punten voor de rooster ? 2D-Rooster Stap – functie van de afmetingen van het
oppervlak
3521/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Rooster
Rooster – strook te verwijderen
3621/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
19
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Rooster
Lengte van het werkvlak (d)
Maximale afstand tussen de punten
(p)
Aantal punten van de rooster (n)
0,40 m 0,15 m 3
0,60 m 0,20 m 3
1,00 m 0,20 m 5
2,00 m 0,30 m 6
5,00 m 0,60 m 8
10,00 m 1,00 m 10
25,00 m 2,00 m 12
50,00 m 3,00 m 17
100,00 m 5,00 m 20
3721/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Optieken – Lamellen - Verblinding
Lamellen zijn dwarsschotten die het licht toelaten om in bepaalde richtingen te stralen, maar een direct of indirect (gereflecteerd) zicht naar de lichtbron vermijden
Door de dwarsschotten een specifieke vorm te geven, kan de luminantie van een armatuur worden beperkt
Bron : ETAP Bron : ETAPBron : ETAP
3821/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
20
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Optieken - Lamellen
DwarsrichtingVorm reflector
afschermhoek
uitstralingshoek
Langsrichting
Plaats en vorm van de lamellen
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Optieken – Lamellen - Verblinding
Directe verblinding – mogelijke eisen UGR = Unified Glare Rating
• uitdrukking van de kans op verblinding• maximale grenswaarde in functie van de taak
Afschermhoek • hoek waaronder de naakte lichtbron niet wordt
waargenomen• complement van de uitstralingshoek () – meestal wordt die
hoek opgegeven:
• minimale grenswaarde in functie van de luminantie van de lichtbron (en de taak)
55°
65°
Dwarsrichting
Langsrichting
Afschermhoek in dwarsrichting = 35°
Afschermhoek in langsrichting = 25°
4021/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
21
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Verblinding
Luminantie van de armaturen< 200 cd/m2 - uitstralingshoek 55°< 200 cd/m2 - uitstralingshoek 65°< 1.000 cd/m2 - uitstralingshoek 65°
Source : ETAP
4121/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
423/02/2009
UGR
Verblinding UGR - Unified Glare Rating Waarden : NBN EN 12464-1
22
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Eis 3: Verblinding
UGR VerblindingsindexUGR (‘Unified Glare Ratio’)
Zelfde bepalingsmethode als vroegerRichtwaarden: 10, 13, 16, 19, 22, 25 et 28
Functie van: Opstelling van de toestellen Karakteristieken ruimte(afmetingen, reflecties) Positie waarnemer
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
UGR – Unified Glare Rating
UGR Verblindingsindex UGR (‘Unified Glare Ratio’)
Zelfde bepalingsmethode als vroegerRichtwaarden: 10, 13, 16, 19, 22, 25 et 28
Functie van:• Opstelling van de toestellen• Karakteristieken ruimte (afmetingen,
reflecties)• Positie waarnemer
4421/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
23
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
UGR Bepaling - 1
Berekeningen : Via software
• Voor een bepaalde positie
Tabellen : Door het fabrikant gegenereerd
UGR waarden in de 2 kijkrichtingenDwarsrichting en langsrichting
Correcties
4521/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
UGR Bepaling - 2
4621/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
24
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Taak UGR
precisiewerk, tekening < 16
Kantoor, vergaderzaal, klas < 19
Montage < 22
Trappen en liften < 25
Circulaties en Gangen < 28
Industriële activiteit Zie tabel in de norm
4721/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
NBN EN 12464-1
Verblinding
UGR > 25
UGR > 25
UGR < 16
4821/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
25
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Evolutie van de schermen (flat screen : Plasma, LED,…
Limiet waarden aangepast (hogere waarden)- cfr ISO 9214-307
Gereflecteerd luminanties
TypeLuminantie
Hoge luminantie scherm
L > 200 cd/m2
Gemiddeldluminantie
schermL ≤ 200 cd/m2
Geval APositieve
contraste positif en classieke eisen
≤ 3.000 cd/m2 ≤ 1.500 cd/m2
Geval BNegatieve
Contrast et/of particuliere eisen
≤ 1.500 cd/m2 ≤ 1.000 cd/m2
Positieve Contrast
Negateive Contrast
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
www.ibe-biv.be
26
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
18/10/2012
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Artikel NBN EN 12464-1
27
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
5324/09/2009 L’efficacité énergétique et le confort visuel
www.normen.be
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
www.wtcb-licht.be
28
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
cstc.be/go/publications_eclairage
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Met de steun van de Technologische Dienstverlening “Ecobouwen en Duurzame ontwikkeling” in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gesubsidieerd door het Brussels Instituut voor Onderzoek en Innovatie (InnovIRIS)
5621/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1
29
Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf – http://www.wtcb.be
Dank u voor uw aandacht
5721/09/2012 Praktische toepassing van NBN EN 12464-1