1

MMuuhhaarrrreemm AARRMMAANN KKaammeerraammaann

PPrrooddüükkssiiyyoonn KKaayynnaakkllaarrıı KKoooorrdd

DDıışş ÇÇeekkiimm vvee FFoottooğğrraaff SSeerrvviissii // AANNKKAARRAA

TTRRTT EEğğiittiimm DDaaiirreessii BBaaşşkkaannllıığğıı 22001155PPDD--119955

0011--0055 HHAAZZİİRRAANN 22001155

2

Aktüel Ses – 01 ve 02

(Birleşik Konu Anlatım Planı ve Notlar)

*1

1 PAZARTESİ

Aktülel Ses ve Sesçilik Konularını irdelerken iki farklı yoldan yürüyeceğiz.

1. Teknik olarak kullanılacak donanımın nitelikleri, temiz ve sağlıklı ses almak için gerekenler ile

cihazların birbiriyle uyum içinde kullanımına ilişkin konular,

2. Sinematografik olarak alınacak sesin seyirci üzerindeki bırakacağı etki yani anlatıma yönelik

niteliğinin nasıl olması gerektiğine ilişkin konular.

Aslında iki haftalık bir eğitim programı gerekiyor olduğunun altını çizmek lazım. Önümüzdeki (5) iş günü

içerisinde bu iki haftalık programı olabilecek maksimum verimle şekilde yeniden yapılandırarak, aşağıdaki

planı çıkardım.

Zaman içerisinde bu planı konulara göstereceğiniz ilgiye göre esnetip daraltabiliriz.

Aktüel Ekip Yapısı

o Aktüel çekim ekip kavramı ile üyelerin görevleri ve/veya görev paylaşımları

inceleyeceğiz.

o Çekimlerde ses açısından ideal olmayan ortamları yeniden yapılandırmak için ekip ile

kurulacak diyalog örnekleri sunacağım.

o Ekip üyelerinden; kamera, ışık ve video kurgu hakkında pratik bilgilerin uygulamalı olarak

anlatılması, bunların ses açısından çekim aşamasında verimin artmasına yönelik etkileri

konularını inceleyeceğiz.

o Tali bilgidir ancak yurt içi ve yurt dışı çekimlerde kullanılacak malzemenin tespiti ile

hangilerinin yurt dışı çekimlerde -malzemenin pasaportu olan- “ATA Karnesi”

hanelerinde yer alacağı konusunu paylaşacağım.

3

*2

2 PAZARTESİ

Teknik Başlıklar

o Aktüel kameranın genel tanıtımı

Aktüel kameranın (Sony XDCAM-HD PDW-700, diğer eski DigiBeta türleri ile

yakında alınacak UltraHD kameralarda) ses giriş ve çıkış bağlantı noktaları.

Ses ile ilgili kamera üzerindeki giriş seçenekleri ve ayarları. Ses nereye

kaydediliyor?

o Birden fazla kameralı aktüel çalışmalarda:

Sesin hangi kameraya nasıl kaydedileceği

Kameralar arasındaki ses açısından planlamanın nasıl yapılacağı

TimeCode nedir bizim için neden önemlidir?

o Analog görüntü bağlantısına alternatif olarak SDI (sayısal) bağlantının avantajı. Kablolu

ses transferi için imkanlar.

o Bir görüntü monitöründen ses almanın SDI sayesinde tek BNC kablo ile mümkün

olduğunun uygulaması.

o Kablolama

Kablo türleri.

(4)canlı-(1)ekranlı StarQuad kablo.

XLR3 ve XLR5 connector.

Connector bağlantı şemaları ve arıza tespiti.

o BrightEye kullanımı

Bu basit aracın yapılabilmesi için basit bir tarif.

Kablo test için kullanım.

Wallbox üzerinden doğru kanalı bulabilmek için.

o Balance ses kablolama, avantajları. Normal unbalance göre +6dB kazançlı olmasının

nedeni.

o Portatif mikserimiz SQN 4S tanıtımı, ayarları ve kullanım şekli. Sabit mikserlerden ayrılan

önemli özellikleri.

o Digital ses kayıt cihazı olarak Marantz (CF hafıza kartı üzerine kaydeder) sunumu.

o SteadyCam, JimmyJib gibi kamera taşıyıcı sistemler için master ses bağlantı çözümleri.

Telsiz gönder, yedek kaydet tekniği.

o Uygulama örnekleri

Yaka mikrofonu saklama teknikleri ile loop yaparak kablo paraziti engelleme.

Gürültülü ortamlarda ses almak için izlenecek yollar

Birden fazla kamera ile kayıt sırasında bağımsız olarak alınan sesin eşlenebilmesi

için uygulanan teknikler.

Telsiz mikrofonların kullanımındaki potansiyel zorluklar, neden öncelikle kablolu

mikrofon tercih ediyoruz?

Cihazlar arasında ses seviye ölçü uyumlaştırma (kalibrasyon)

Akustik problemler ve çözüm teknikleri.

Bilgisayar ile ses restorasyonu istenmeyen gürültünün bastırılması teknikleri.

(Video kurguda parameterik EQ kullanımı, Adobe Audition kullanımı uygulaması).

4

*3

3 PAZARTESİ

Sinematografik Başlıklar

Bu bağlığa ilişkin sonsuz varyasyonda çekim şekil ve durumu söz konusudur. Burada vermeye

çalışacağımız asıl kavram; sayacağımız başlıklara ilişkin sorun ve çözüm önerileri, diğer üçüncü

olasılıklara çabucak evirilebilir nitelikte olduklarını bilecek olmanızdır.

o Boş fon sesi mutlaka almalıyız. Bu neden önemlidir? Nerelerde işe yarar? Uygulamalı olarak

gösterimi.

o Video kurgu aşamasında bizden ne bekleniyor?

Tek kamera, çok açılı çekimlerde karşılıklı diyalog içerisinde sessiz boşluklar. (örneğin

soru soran ile cevap veren arasında kısa süreli sessizlik istenir)

Üst üste binmiş sesleri, zaman ve anlatım dinamizmini kaybetmemek için kaynağından

dublaj ile çözme tekniği.

Çok açılı çekimlerde, çekimler arasındaki ses karakterinin mümkün oldukça birbiriyle

uyumlu olması. (devamlılık / tutarlılık).

Kayıt seviyesi olarak ortalama -20dBfs (ortalama) ile -10dBfs (max) arasında bir

seviye ile doyurulmuş ses kaydı olması.

Sinyal gürültü oranı yüksek ses kaydı. (az gürültü, gürlüğü yüksek, anlaşılır ses)

o Mikrofon(lar)ı mümkün olduğunca saklamak, görüntüde yer almasının önüne geçmek ve buna

ilişkin saklama teknikleri.

o Telsiz yaka mikrofonu ve/veya boom ile takip arasındaki seyirci üzerindeki sinematografik

etkileri. Bu ikiliyi nasıl beraber kullanırız, uygulama teknikleri.

o Röportaj teknikleri, soruların sonradan ayrıca ikinci bir çekim ile alınarak montajda bir araya

getirilmesi imkanını bilerek iki yerine tek mikrofon kullanma imkanını tercih etmek, gürültüyü

büyük oranda azaltacağına ilişkin uygulama örnekleri.

o Belgesel :

Sahada Voice-over / Off-tube ses kaydı ve sahada almanın ayrıcalığı.

Belgesel türleri ana başlıkları ve bunlardan ses açısından dinamiği nedir?

- Haber Belgeseli, Gezi Belgeseli, Toplumsal Belgesel, Araştırma Belgeseli,

Bilimsel Belgesel, Tarih Belgeseli, Propaganda Belgeseli, Derleme Belgesel,

Arkeoloji Belgeseli, Spor Belgeseli

o Drama:

Senaryo okuma hakkında kısaca bilgi.

Bölüm / Sahne / Plan / Çekim ne anlama gelir?

Sahne dekupajı nedir, bu bilginin sesçi için neden büyük önemi vardır?

Dönem tipi drama için, döneme uygun olmayan seslerin takibinin önemi.

Dublaj nedir? Sesli çekilen bir drama projesinde dublaj esnekliği nasıldır?

o Müzik yapımları veya Müzik kaydı içeren belgesel, magazin vb. projelerde uygulamalar.

Sahada master ses kaydı teknikleri. Çekim yapılan atmosfere göre ses kaydını

özelleştirme teknikleri. (düğün, halk oyunu, yöresel müzik grupları)

Playback teknikleri. Tek kamera ve çok kameralı setup.

Sokak çalgıcıları gibi amatör gruplar ile çalışma teknikleri.

- Bir master kayıt ile birden fazla detay kayıt alırken, dudak, el senkronu

beklenemeyeceğinin yapımcı/yönetmene doğru aktarılması. Buna yönelik strateji

geliştirme tekniği.

5

*4

4 PAZARTESİ

Dış Çekim için Ses Çantamızı Hazırlayalım ( Tam Malzeme Seti )

o SQN 4S mikser (4 kanallı),

o Mikser için 15 m StarQuad multipin, kamera dönüşlü bağlantı kablosu.

AKÜ - Mikser ve her türlü cihazı beslemek için V-mount adapter

2 x kamera tipi LiION – AKÜ

1 x kamera tipi XLR4 DC Kamera besleme ünitesi (aynı zamanda şarj aletidir)

o 1 x DUAL (ikili tip) Telsiz alıcı ünitesi.

2 x Telsiz Bel tipi verici ünitesi

1 x Telsiz EL tipi verici ünitesi

o 2 x Kablolu yaka mikrofonu

o SES Amplifikatörü (akülü tip portatif)

o Marantz SSD (CF) Ses Kaydedicisi ve elektrik adaptörü.

o BrighEye test cihazı

o Ses Kabloları (varsayılan setup, fazlası yer varsa iyidir)

1 x 22 m. StarQuad kablo

2 x 11 m. StarQuad kablo

2 x 7 m. StarQuad kablo

o Mic.Boom 5,0 m.

o Mic.Boom 2,5 m.

o Akrobat Mikrofon Sehpası

o Stüdyo Tipi kulaklık ve 3 m. Kulaklık uzatma kablosu (spiral).

o Dişi STEREO => 2x Erkek MONO (Y) kablo Kamera 2x mono ses çıkışı için.

o Erkek STEREO => 2x Dişi MONO (Y) kablo Kamera 2x mono ekstra ses girişi için.

o Büyük boy çöp poşeti (cihazların altına ve/veya üzerini kapatmak için)

o Gaffer Bant (film bandı, yaka mikrofonu vücuda tespit vb.)

o Bazı ek aksesuarlar. (magic-arm, mikrofon askı aparatı vs.)

o Sayısız kablo dönüştürücü connectör. ( lale(tulip) – bnc – xlr vs. dönüştürücüler )

6

*5

Aktüel Ses (ing.Location Sound), stüdyo gibi kontrollü ve konforlu ortamlar dışındaki yerlerde

alınan sestir.

Aktüel Sesçi, dış çekim ortamında diyalog, ambiyans, video kurguda kullanılacak ses efektleri

vb. ses kayıtlarından sorumlu tek kişidir.

Aktüel Sesçi’de aranan beceriler, ses konusunda temel bilgi ve tecrübenin yanında diğer çeşitli

alanlarda ek teknik becerilerdir. (Kamera, Işık, Kurgu, Elektrik ve Elektronik, Bilgisayar vb.

ekstralar).

Teknik beceriler dışında kişisel özellikler açısından; öngörü sahibi olmak, kendine güvenir olmak,

profesyonel tutum sergilemek Aktüel Sesçi’ye ekip içerisinde ayrıcalık kazandırır. Böyle bir kişiye

elbette saygı ve güven duyulur. Eğer iyi iş çıkartırsanız insanlar sizinle çalışmaktan mutlu olurlar ve

bu da sizi daha da meşgul biri yapar, çünkü hep sizinle çalışmak isterler.

Her Aktüel Sesçi aynı zamanda bir Yönetmen, Kameraman, Işıkçı ve Video Kurgu Yönetmenidir. Bu

abartı değil hayatın bir gerçeğidir. Bunlara tek tek değinilecektir.

Öncelikli - temel sorumluluk; sahada anlaşılır bir diyalog ile kabul edilebilir bir ortam sesi veya

konumuz müzik ise temiz bir müzik kaydını alabilmektir.

Anlaşılırlık: Kötü mikrofon seçimi, mikrofonu yanlış konumlandırma sesin anlaşılırlığını (gürlüğünü)

azaltacağından önce kurgu aşamasında işin sahibini, sonraki yayın aşamasında da seyirciyi olumsuz

etkileyecektir.

Maliyet: Öngörülerimizi dile getirmekte çekinmeyelim. Olası çekim tekrarlarını minimuma

indirgemek dolayısı ile yapım sürecine gereksiz ek maliyet getirmemek için daha önceki

tecrübelerimizden faydalanarak olası sorunları paylaşıp önceden önlem alınmasını sağlamalıyız.

(öngörülemeyen aksaklıkları tecrübeniz ile azaltmak).

Unutulmaması gereken bir başka konu; iyi alınmış ses doğal olan sestir, proje geneli içerisinde pek

dikkat çekmez, ancak kötü ses alınmışsa bu hemen anlaşılır. Dolayısı ile şunu da dikkate almak

gerekir.

Alınacak sesi iyi hale getirmek kaynağında yani sette mümkündür. Kaydedilmiş bir sesi video kurgu

aşamasında, belki sorunlu bazı kısımları düzeltilebilir ancak kaynağından daha kaliteli bir ses yapmak

mümkün değildir. Bu nedenle diyoruz ki “sağlıklı ses kaynağından alınır”.

Sesçilik genellikle teknik bir iş yani zanaat olarak görülür. Ancak arkasında kesinlikle bir sanat vardır.

Teknik olarak konuşalım; herkes bir şekilde ses alabilir, ancak sahada bu ekstra beceri ve tecrübe ister.

Çünkü dışarıda potansiyel sorun çoktur.

Sanat kısmı ise, alınacak sesin niteliğinin konu ile ilgili katacağı anlam ile ilgilidir. Gerektiğinde

gürültülü bir fon kaotik anlatıma katkı sağlarken, kaotik ortamdaki dingin bir fon insanın iç sesine

yönelimi ifade edebilmektedir.

5 PAZARTESİ

7

*6

Sonuç olarak; ister yüksek bütçeli belgesel, drama vb. yapımlar olsun ister düşük bütçeli bir

magazin; sizden daima istenen ses kalitesi, temel prensip olarak aynıdır. Hedef yayına uygun temiz,

anlaşılır, devamlılık anlamında tutarlı ses elde etmektir.

Önerme: Gelişen teknolojiye aynı hızla sahip olamayabiliriz. Mevcut cihazları

kullanım tekniğimiz tek ve en önemli kozumuzdur. Alet işler el övünür, ancak bazen

teknolojik olarak iyi cihazlar bile istediğimiz sonucu veremeyebilir. Bilgece

yaklaşımla bir mikrofon ve kablo bile ortaya mucizeler çıkarır.

Aktüel Ekip Yapısı :

Aktüel Çekim Ekibi: Genellikle çekirdek bir ekiptir. Sayı 3 – 5 kişi kadarlık az sayıda insandan

oluşur. Bu kişiler

(1) Yapımcı ve yönetmen bir arada tek bir kişi olabildiği gibi (1) Yapımcı ve (1) Yönetmen

olarak iki ayrı kişi de olabilirler.

(1) Yapım asistanı (kaynak sıkıntısı nedeniyle bu işi yapımcı kendisi veya yerel bir asistan

edinerek de ikame edebilmektedir)

(2) Aktüel Kameraman (birisi genellikle işin sahibi asil, diğeri yardımcı / yedek

kameramandır ) (Aktüel sesçi olduğu zamanlarda eskiden kameraman sayısı da teke

düşmekteydi.)

(1) Aktüel Sesçi (Aktüel Sesçi kaynak sıkıntısı nedeniyle bu işi şu an yardımcı Kameraman

üstlenmektedir.)

Ek olarak Proje tiplerine göre ekstra olarak

Ulaşım için (1) Şoför, ek araç lazımsa araç sayısı kadar

Işık açısından yoğun bir proje ise (gece dış mekan çekimleri, çoklu kamera çekimleri vb.)

(1) Işıkçı ve yerine göre + (1) Işık asistanı

Kamera taşıyıcı sistemler için JimmyJib kurulum için (1) Operatör

Dramatik ögeler varsa

o (1) Sanat Yönetmeni

o (1) Dekorcu

o (1) Makyajcı

o (1) Jeneratörcü

o (1) Şaryocu

o (1) Set amiri ve (1) Set yardımcısı (dışarıdan kaynak alımı ile)

o …

6 PAZARTESİ

8

*7 Kaynak sıkıntısı profesyonelliği kıran bir olgudur. Bu nedenle işine önem veren Yapımcı ve/veya

Yönetmen mümkün olduğunca projesinde “Aktüel Sesçi” görevlendirilmesi için gereken talebini

mutlaka yapmalıdır.

Çekirdek ekiplerde zaman zaman kamera asistanlığı yapmak veya kameramana ışık konusunda

yardımcı olmak gerekebilir. Öte yandan aynı durum diğer ekip üyeleri için de geçerlidir. Aynı şekilde

eğer o an mevcut değilse size mikrofon boom asistanı olarak, ses mikseri kablonuzu taşıyan kablo

tutucu olarak veya malzeme taşımada diğer ekip üyeleri size yardım edebilirler.

Bunlar bir zorunluluk değil, tümüyle iş odaklı, ekip ruhundan kaynaklıdır. Sözsüz / yazısız

bir sözleşme varmışçasına bu kendiliğinden olur.

Bilinmesi gereken önemli bir konu da, ses dışındaki dallarda teknik bilgi ve beceriyi artı değer

olarak tecrübelerinize eklediğinizde, ilerleyen zamanlarda bu bilgi birikimi ses için size kolaylık

sağlayacak enstrüman(lar) olabileceğidir.

Bir kameraman gibi kamera açıları hakkında bilgi birikimine sahipseniz:

1. Boom mikrofonunu genel / yakın plan ses devamlılığı kaygısıyla maksimum ne kadar

yaklaştıracağınızı,

2. Yaka mikrofonu kullanılacak ise kamera önündeki konuğun bakış yönündeki yakasına

iliştirmeyi tercih ederek diğer yakaya nazaran en az +3 veya +6 dB değerli seviye

kazanacağınızı,

3. Güneş ışığına bağlı ve/veya kurgu tekniğindeki aks kavramına göre (daha sonra

değinilecektir) kameramanın omuzda çekim yaparken dahi açıların ne kadar da sınırlı

olduğunu, bundan dolayı boom ile daha az yorularak çok kolay ses alma imkanınız

olacağını,

4. Mikrofon ve boom ile çalışırken, boom mesafesi uzaklığından kamerayı uzaktan

gözlemleyerek, özneye göre dar açılı veya geniş açılı çekim yapıp yapmadığını,

kameranın tripod üzerinde yere paralel veya daha aşağı bakar halde olmasıyla

anlayabilir, monitörde görüntüyü görmediğiniz halde kolaylıkla karar vererek daha

rahat tutuş şekline dönebileceğinizi,

7 PAZARTESİ

9

*8

Işıkçı gibi ışık teknikleri hakkında bilgi birikimine sahipseniz:

1. Soft ışığın belirsiz gölge oluşturduğunu, boom ile çalışırken bu tip ışık kaynakları

ağırlıklı yerler seçebileceğinizi,

2. Ortamdaki çıplak ampullerin sert gölge yapacağını, dolayısı ile ışık konum ve ayarları

henüz yapılmadan önce kapatılarak ona göre ışık ayarlarının yapılması için fikir beyan

etmek ile işinizi kolaylaştıracağını,

3. Üç nokta ışık tekniğinden dolayı olası ışık konumlarına hakim olarak, mikrofon ve

kablolama yaparken öngörü sahibi olabileceğinizi,

4. Basit gibi görünse de set içerisinde ölü nokta tabir edilen kadraj dışı ve ışık

konulamayacak ancak sete hakim konumlara yerleşmek konusunda öngörü sahibi

olabileceğiniz,

vb. başka türlü işinizi kolaylaştıracak, kaliteyi arttıracak bilgiye sahip olabilirsiniz.

Sahada birbirinden farklı cihazları bir arada kullanıyor olacağız. Bunların her birinin farklı bir

disipline hizmet verdiğini düşünürsek farklı gösterge türü / skala değerleri olabilmektedir.

Cihazlar arası kalibrasyon (seviye denkliği için ölçümleme) için bazı ek bilgileri hatırlamamız

lazım.

Kullandığımız kamera sayısal (digital) bir ölçü skalasına, kullandığımız analog mikser ise

analog bir ölçü skalasına sahiptir.

Analog cihazlarda,

o VU-metre tipik olarak -20dB’den başlar ve skala + 6dB’ye kadar yükselir.

o Peak Program-metre -60dB’den başlar ve skala +12dB’ye kadar çıkar.

Analog cihazların bir ayrıcalığı, yüksek seviyelerde seste dikkate değer bozulma olmadan

üstesinden gelebiliyorlar. Sahada analog mikser bu sebeple daha verimli çalışırlar. (SQN4s de

analog bir mikserdir)

Sayısal (Digital) cihazlar seviye olarak bir tavan değeri ile sınırlıdırlar. Bu değer sayısal bir ses

bozulmasına yani kesme (clip) anına denktir ve 0 dBfs olarak adlandırılır.

Skala sonsuz (∞) değeriyle başlar ve maksimum ölçülebilir ses seviye değeri olan 0 dBfs ile sona

erer. (Kameramız PDW-700 için de bu durum aynen geçerlidir)

8 PAZARTESİ

10

*9

Kalibrasyon için kullanılan seviye eşitliği (kameramız için SMTPE 20 dBfs)

9 PAZARTESİ

11

*10 Sony PDW-700 XDCam HD Kamera

SES Bağlantı Noktaları ve Ayarları

o Kamera “Professional Disc”

şeklinde ifade edilen BlueRay

tabanlı bir optik medyaya kayıt

yapmaktadır. Ses ile görüntü

birbirinden bağımsız dosyalar

halinde kamera üzerinde (4)

bağımsız ses kanalı olarak kayıt

altına alınır.

Kamera üzerinde arkada (2) bağımsız

XLR-3 ses girişi, ön tarafta da STEREO

XLR-5 ile dual olmak üzere toplam (4) ses kanal bağlantısı mevcuttur.

REAR olarak adlandırılan arka ses kanallarının kumandası yan taraftaki potansiyometreler ile 1-2

bağımsız sağlanır.

FRONT olarak adlandırılan ön ses kanalları da kameranın hemen önünde objektif bağlantısının alt

kısımdaki potansiyometre ile 3-4 grup şeklinde beraber ayarlanabilmektedir.

10 SALI

12

*11 Haber Dairesi’nce kullanılan PMW-500 tipi kameralarda GRUP şeklinde

değil, ek (2) adet daha küçük boyda potansiyometre ile bu kontroller ayrılmış

olduğu görülmektedir. Kamera üretim sürecinde ihtiyaçlara göre her model

kamerada farklı uygulama örnekleri görebilmekteyiz.

Haber Dairesi tarafından kullanılan Sony PMW-500 kameralardaki

3 ve 4 nolu ses kanallarının bağımsız kontrol edilebilen

ek küçük potansiyometrelerinden görüntü

Ses Giriş Kanallarının Seçimi ve Ses Seviye Ayarlanması:

o ARKA veya ÖN ses giriş kanallarına ses kaynağı bağlantısı yapılır.

o Hemen bağlantı yapılan XLR girişin üzerindeki yatay (üç konumludur) switch ile bu

bağlantının en soldaki LINE veya en sağdaki MIC olarak türü seçilir.

NOT: Orta konum olan AES-EBU seçeneği sayısal ses girişi içindir. Eğer bu

konumda bırakılmış ise, kanal kullanılmıyor olsa dahi LINE konumuna alarak

öyle bırakınız. Bazı ses kanallarını otomatik olarak bloke edeceğinden, kanalların

AES-EBU seçeneğinde olmadığı daima kontrol edilmelidir.

o MIC konumu seçilmiş ise, hemen her girişini bitişik yanındaki dikey switch ile ihtiyaç

dahilinde (+48v) switch de ON veya OFF konuma alınarak Phantom Power kullanılır.

NOT: Harici splitter üzerinden kaynak alınıyorsa bu switch OFF konumunda

olduğundan emin olunuz. Kaynağımız ses dağıtım sistemi, ses trafo korumalı

değil ise Phantom Power nedeniyle diğer bağlı cihazların etkilenmesine neden

olabilir.

11 SALI

13

*12

o Ses kanal kablo girişi ve tip seçimi yapıldıktan sonra yan panelden ilgili girişin seçilerek

kayıt ortamına aktarılması sağlanmalıdır. Aksi taktirde bu giriş değerlendirilmeyecek,

kaydedilmeyecektir.

o AUDIO-IN başlığından dikey (3) konumlu giriş seçimi FRONT/REAR/WIRELESS

seçeneklerden uygun olanı seçilir.

o Üst kısımda AUTO/MANUAL seçeneği, ilgili kanalın ses seviyesinin elle ayarlanabilir

veya ses seviyesinin otomatik değişken durumda kullanılmasına yöneliktir. AUTO

seçeneği kontrolsüz bir seçenektir ve pilot ses dışında kullanılması tavsiye edilmez.

o Manuel ayarlama, yanda görülen potansiyometreler ve/veya kameranın ön kısmında

objektifin altındaki potansiyometre ile yapılarak ses seviyesi ayarlanır.

o “Pilot Ses” yayın için değerlendirilmeyen, sadece senkron kaygısı ile video kurgu

aşamasında kolaylık sağlamak için alınan sestir.

o CH3 ve CH4 için AUTO konumu SETUP menüsündeki MAINTENANCE ana başlığında

AUDIO-2 başlığındaki “AU CH34 AGC MODE” isimli ayarın MONO/STREO/OFF

seçenekleriyle değiştirilebilir.

o MONO kanalları bağımsız, STEREO bir kanaldaki etkiyi diğer kanala yansıtarak, OFF ise

manual mode anlamına gelir.

Kulaklığa Ses Monitör Etmek:

o Kamerada (2) adet mini kulaklık çıkışı vardır. Birisi önde

objektifin alt kısmında sol tarafta öne bakar şekilde, diğeri ise

tam aksi arka kısımda yine sol arka tarafta, arkaya bakar şekilde

yer alır.

o Yan kısımda MONITOR yazan kısmındaki switchler hangi ses

kanalını dinlemek istediğimizi seçtiğimiz seçenektir. Dikey

konumlandırılmış olan MONITOR switch üç konumludur. Üst

konum kanalın tekini, orta konum iki kanalı mix olarak, alt

konum ise diğer kanalı dinlemek istediğimizi ifade eder.

12 SALI

14

*13 o Yatay konumlu switch ise hangi kanal çiftini dinlemek istediğimizi seçtiğimiz kısımdır.

Soldaki seçenek 1 ile 2 nolu ses kanallarını dinlemek istediğimizi, sağdaki konum ise 3 ile

4 nolu ses kanallarını dinlemek istediğimizi ifade eder.

o Önce yatay konumdan ilgili çifti seçip, sonra dikey konumdan bu çiftin hangisini veya

beraber mix olarak dinlemek istediğimiz seçimini yaparız.

o Yuvarlak potansiyometrelerden MONITOR isimli olan ise kulaklık seviyesini, ALARM

yazan ise, kameranın sesli alarm sinyallerinin kulaklık ses seviyesini ayarlamaya yarar.

Eğer kulaklık girişlerinde takılı bir kulaklık yoksa, hemen yandaki minik dahili hoparlör

devreye girerek ses buradan verilir.

Genlik (amplitude) ile Ses Seviyesi (volume) kavramı farkı :

Genellikle bu iki kavram karıştırılabiliyor. Bilim adamları (Harvey Fletcher ve Wilden Munson) insan

duyma hissinden yola çıkarak bu iki kavramı ölçümlemişler. Fletcher-Munson Curve adını verdikleri

bir eğri ile örneklemişler.

Sonuç olarak düşük frekanslarda aynı seviyede duyma gerçekleşirken, yüksek frekanslarda aynı

seviyede bir duyma için daha yüksek seviyede sese ihtiyaç duyulmuş.

1 kHz frekanslı 40 dB-SPL’lik bir sesin kulak ile duyma hissi ile 20 Hz. frekanslı sesin 90 dB-

SPL seviyesinde eşit seviyede duyulduğunu ölçmüşler. Büyüklük olarak bahsedersek bu iki frekansa

karşılaştırmasında aynı volume seviyesi için 100.000 kat ses genlik seviyesine ihtiyaç duyulduğunu

tespit etmişler.

13 SALI

15

*14 Normal bir insanın ağzından çıkardığı sesin frekans aralığı 100Hz. - 3Khz. aralığı olarak

ölçülmüştür. Bu değer aralığı video kurgu sırasında filtre edilecek gürültü için kılavuz olmalıdır.

Bir hum gürültüsü olan ortamda kayıt almak gerekliliğinde bu ölçek değerlendirme için gereklidir.

Örneğin led aydınlatma yaygınlaştı, DC besleme trafoları şehir şebeke frekansı olan 50Hz

ile bu gürültüyü oluşturabilmektedir.

Mikserimizde her ses kanalı için 75Hz’e kadar olan frekanslar için bass-cut ile donatılmıştır.

Deneyip sonuca göre karar verilebilir siniz.

o Mikser kurulu değilse, kamera kaydını takiben kurgu aşamasında bilgisayar yazılımıyla

100 Hz frekansın altını bastırarak rahatlıkla restore edilebileceğinin bilinmesi herkesi

memnun edecektir .

Ses dalgaları duvardan geçebilirler. Geçerken de zayıflarlar. Alçak frekanslı (bass) sesler

güçlüdür. Duvardan geçerken güçlü olmayan yüksek frekanslı seslere nazaran daha kolay geçerler.

Kapalı bir mekanda, dışarında yoldan geçen bir otomobilden gelen yüksek sesli

radyonun sadece bass seslerini duyarız.

o Yüksek frekanslı sesleri, alçak frekanslı seslere nazaran daha kolay kontrol altına

alabiliriz. İlk ve basit teknik gürültüden uzaklaşmaktır. Gürültü kaynağını perdeleyecek

bir araç da ekstra faydalı olacaktır.

Voice Over ( üst metin ses kaydı ) : Sahada çalışırken çekilen materyalin konusuyla ilişkili,

görüntü üzerinde kullanılmak üzere asenkron ses kaydı ihtiyacı duyulabilir.

Konu ile ilgili bir metnin stüdyo ses kaydı yapılır. Ancak mekan ile olan empati zamanla

kaybolacağından istenen verim alınamayabilir. Bu nedenle sahada sessiz bir ortam aranır

ki sahadan dönmeden bu ses alınabilsin.

Ses kaydı kameraya yapılıyorsa color-bar üzerine alınması bir alışkanlıktır. Montajda

çekilen medya ortalarında color-bar görüldüğünde burada bir ses kaydı olduğu fikri

kendiliğinden oluşur.

Sadece başında neyin ses kaydı olduğunu sesli olarak söylemeniz montaj kolaylığı sağlar.

Adreslemek için belirli bir sıra izlerseniz arşiv değeri de olacaktır.

Bar üzerine kayıt notu örnekleri :

- “Metin Okuma – Edirne – Selimiye Camii’ni Mimar Sinan’ın 80’lerinde inşa ettiği üzerine”

- “Artvin, Karagöl, göl kenarı, gündüz, dış, ambiyans sesi”,

- “Denizli - Acıpayam, Gökçekaya köyü, gündüz, iç, yemek yerken ambiyans sesi” vb.

Sahadaki en sağlıklı yerler gürültüsüz bir otel odası veya trafikten uzak iseniz çekim yapılan

yerdeki aracınızın içidir.

Not: Ekip üyeleri, yorucu bir çekimden sonra bunu yapmak istemeyebilirler, atılan taş

ürkütülen kurbağa hesabı yapmak lazım

14 SALI

16

*15

Balanced / UnBalanced bağlantı

- Kullanılan kablo ve bağlantı konektör tipleri

- (Standart 2 canlı kablo, StarQuad 4 canlı kablo, XLR3, XLR5)

o Ses elektriğe dönüştükten sonra taşınabilir bir hal almıştır. Bunu kaynaktan olduğu

gibi taşırsak analog taşımış oluruz, sayısal olarak kodlarsak digital yani sayısal

olarak taşımış oluruz.

o Sesi kablo, optik veya RF (radyo frekans) olarak taşıyabiliriz. Analog taşımak için

kablo (Balance / UnBalance kavramını hatırlayalım), sayısal taşımak için kablo,

optik, RF şeklinde seçenekler artıyor.

o Ses sinyalini taşıyan kablo üzerinde harici elektriksel sinyaller ile olası etkileşim

(interferans) parazit oluşturur. Bu istenmeyen parazit olduğu gibi çıkışa ulaşırsa

elektiksel vızıltı, tıklama veya ham dediğimi bas uğultu şeklinde duyulur ve

kayda/yayına da yansır.

o Bu noktada elektrik sinyalini analog olarak A noktasından B noktasına ulaştırırken

kaçınılmaz olan bu parazitin bertaraf edilmesine yönelik teknikler geliştirilmiştir. Bu

tekniklerin en yaygın olanı Balance kablolama tekniğidir.

o Balance kablolama; (2) canlı uç ve bir ekranlama/şasileme olmak üzere (3) iletkenli

bir taşıma sistemidir. Profesyonel mikrofonlarda gördüğümüz sistemdir.

o XLR isimli çoklu pinli konnektörler ile bağlantılanır. Bu konnektörler, pin / bağlantı

noktası sayısı XLR ifadesinin sonunda eklenerek XLR-3 gibi adlandırılırlar. 16

o (2) canlı iletkende de aynı elektrik sinyalinin ancak 180 derece faz farklı iki hali

taşınır. Hedefe ulaşınca ikinci uçtaki sinyal 180 derece terslenerek aynı fazda eşlenir.

Böylece orijinal sinyal tek bir sinyale dönüşür.

o Bu iki iletkende faz hatası oluşursa, finaldeki tersleme işleminde orijinal sinyal

kendini yok edecek veya bozulacaktır.

15 SALI

16 XLR ilk defa James H.Cannon tarafından üretilmiş. Şimdi ITT’nin bir parçası olan şirket

üretiyor. Cannon X olarak üretilmiş, sonuna kilit sistemi eklenince Cannon XL (Lock ilk

harfi) ismini almış. Dişi türünde lastik kullanılınca (Rubber’in R’sini de almış) XLR adını

almış.

17

*17

Balance bağlantı şeklinin parazit önleme özelliği nasıl çalışır?

Orijinal ses sinyalinin bu kablodaki ilk iletkene normal

fazdaki hali, ikinci iletkene de aynı sinyalin ikinci bir

kopyası ancak ters fazdaki hali yüklenir.

Yani aynı sinyalin ters fazlı iki kopyası taşınır.

Eğer kabloya dışarıdan bir elektriksel parazit

binerse her iki kabloya da aynı fazda binecektir.

Sihirli sözcük aynı fazda olmasıdır. Çünkü yeni

parazitli sinyal hedefe ulaştığında iletkenler

arasında yeniden faz dönüşümü yapılacaktır.

Hedefe ulaşıldığında yeniden faz terslenmiş sinyal ile

göreceğiniz üzere bu defa orijinal sinyalimiz aynı faza

dönüşmüş, ancak aradaki parazit otomatik olarak 180

derece ters fazlı bir hale gelmiştir.

Şimdi bu iki sinyal birleştirildiğinde ters fazlı olan

parazit kendini yok edecek, orijinal sinyal temiz bir

şekilde yeniden restore edilmiş olacaktır.

Parazit giderme imkanı tanıdığı için uzun mesafeli

kablolamada balance kablolama tercih edilir.

Balance kablolamada parazit bertaraf edildiği gibi, orjinal

sinyalin ikinci kopyası aynı faza dönüştükten sonra

birleştirildiğinde sinyal seviyesine +6dB’lik bir artış sağlar.

17 SALI

18

*18

Balance – Balance XLR-3 bağlantı şeması

18 SALI

19

*19

StarQuad (Double Balance) Kablolama şeması

Standart Balance ses iletim kablosu için (2) canlı (1) ekran / şasi iletken

kullanıyoruz.

StarQuad kablo tipinde ise (4) canlı (1) ekran iletken kullanılır.

Bu özel yapı balance kablo parazit giderme verimini iki kat arttırıyor. Ancak doğru

bağlantı şeması uygulanması şarttır.

19 SALI

20

*20 Stereo ve Surround (çevresel ses) Teknikleri

Birçok ses mühendisi ideal stereo sesi alabilmek için farklı teknikler

geliştirmişlerdir. Tüm tekniklerin ortak özelliği -tahmin edeceğiniz üzere- insan

kulağının çalışma tekniği olan kulaklar arasındaki faz (zaman) farkı üzerine

kuruludur.

Ses ile ilgili kaynaklardan araştırmanızda kolaylık olması açısından bu teknikler

sıralanmak istenirse;

Stereo:

Coincident Pairs Office de Radiodiffusion-TÉlÉvision FranÇaise Spaced Pairs

Blumlein pair Olson Technique A/B Stereo

Mid/Side (MS stereo) RAI Technique Decca Tree

X/Y stereo Stereo 180 Optimized Cardioid Triangle

Near-Coincident Pairs Baffled Pairs Spaced Cardioid

DIN Stereo Binaural Stereo Spaced Omni

Eberhard Sengpiel Technique Jecklin Disk

Faulkner Array Sphere Microphone

Nederlandse Omroep Stichting

Wedge Technique

Surround:

Ambient Surround-Sound Miking,

Fukada Tree,

Hamasaki Square,

IRT cross,

Mid/Side/Mid,

Wide Cardioid Surround Array

Kulağımız Yönü Nasıl Algılar ?

Kulaklarımız sesin kaynağının konumunu veya yönünü

algılamak için üç metod kullanır

• Kulaklarımız arasındaki sesin genliği (amplitude)

farkları: Ses yakın olan kulakta, diğerine göre birazcık daha

yüksek hissedilir. 800 Hz.’den daha yüksek frekanslı sesler

için en geçerli göstergedir.

• Kulaklarımıza ulaşan sesin kulaklar arasındaki küçük

zamanlı (faz) gecikmeleri: Sesin kaynağına yakın taraftaki

kulak bu sesi, başımızın diğer tarafındaki uzak olan kulaktan

biraz daha önce duyar. Beynimiz her iki kulağımıza da ulaşan

sesin milisaniyenin de altındaki zaman farklılıklarını hesaplar.

800 Hz.’in altındaki frekanslı seslerin yönü için en geçerli

gösterge budur.

• Anatomimiz: yukarıda sayılan iki göstergenin oluşması

sırasında yüzümüzün ve kafamızın farklı bölümlerinden

geçerken, (burnumuz, elmacıklar, kulak kepçesi vb.) doğal bir

EQ işlemi görür ve ardından her kulağımızdan bu sesler değerlendirmeye alınır.

Bu üç etkinin bir araya gelmesi ile head related transfer function (HRTF) kafa yollu iletim

fonksiyonu etkisi denen duyma serisi gerçekleşir.

20 SALI

21

*21

Sadece iki kulak ile nasıl SURROUND (çevresel ses) etkisini alabiliyoruz sorusunun

cevabı da kulak kepçesinin fiziki kıvrımlı yapısı ve kafamızın ön ile arka kısmındaki

farklarında saklıdır.

Stereo Tekniklerinden en yaygın kullanılanlardan örnekleri sunarken bunlar arasında

aktüel ses amaçlı sahada kullanımı daha efektif olanlar kendiliğinden öne çıkacaktır.

21 SALI

22

*22

Pratik Bilgi Notları :

Kabloların kazaya uğraması Aktüel çalışmalar stüdyolara nazaran daha az

kontrollü mekanlar olduğaundan cihaz ve kabloların sağlığı için daha fazla özen

göstermek gerekmektedir.

Aktüel çalışmalarda ses/resim kayıt ünitesi, kamera ile kompozit veya

kamera üzerine bağlı üniteler şeklinde görülür. Dolayısı ile master

çıkışımız kameraya bir kablo ile taşınırken, bu kablo(lar) kamera ile sürekli

hareket halindedir. Yani sabitlenerek kullanma imkanı kısıtlıdır.

Örneğin; drama, belgesel ve müzik çalışmalarında şaryo adı verilen,

kameranın raylı bir sistem üzerinde taşınmasını sağlayan araba, üzerinde

kamera operatörü ve asistanının da olduğu değerlendirildiğinde oldukça

ağırdır. Bu arabanın hareketi sırasında ses ve/veya görüntü kablosu

üzerinden tekerlek geçerse genellikle kabloya zarar verir.

Şaryo üzerinden geçen bir kablo gözle görülen bir zarar görmemişse

dahi bu kısım artık güvenilemez/sabıkalı bölgedir. Bir elektrik bandı

yardımı ile kısım(lar) bantlanarak işaretlenmelidir. İlerleyen zamanda

kablo iletiminde bir arıza meydana gelirse, öncelikli kontrol noktaları bu

işaretli yerler olacaktır.

1’e 3 kuralı Mikrofon ses kaynağına olan mesafe örneğin 30cm ise, iki mikrofon

arası uzaklık en az 90cm olmalıdır. Bu bilgi birbirne yakın birden fazla boom ile

çalışırken ekstra önem taşır.

İki boom yakınlaşırsa boom operatörlerinden birisinin park konumuna

çekilerek, ikili diyaloğun tek boom ile takip edilmesi gerekir. Çünkü

ortalama 50 - 100 cm yakın mesafe için diğer boomun yakınlık derecesi

150 – 300 cm olmalıdır.

Boom mikrofonları yönlü olduğundan eğer iyi tevcih edilirse bu mesafe 1’e

2’ye kadar düşebilir ama bu durumda dahi 100 - 150 cm şartı oluşur ki

yeterince uzak olunamazsa miksajda istenmeyen faz gecikmesi (tünel)

etkisini alırız.

M/S Stereo Faz sönümlendirme (phase cancellation) olumsuzluğuna karşı çok

verimlidir. Mono uyumludur. Video kurgu aşamasında oda ambians genişliği

sonradan da değiştirilebilir.

22 ÇARŞAMBA

23

*23 Aktüel Bir Çekimde Olmazsa Olmazlar :

40 Saniyelik boş fon (ambiyans) sesi mutlaka kayıt altına almadan mekandan çıkmayalım.

Video kurgu aşamasında, röportaj sırasında fon sesinin olası değişken yapısına karşı,

yapılan kesme/birleştirme işlemlerindeki fon sesini restore etmek, dolayısıyla seste

devamlılık/tutarlılık sağlanması için gereklidir.

Öneğin röportaj sırasında trafik akışının başladığında ve durduğunda iki farklı fon sesi

durumu oluşur. Sonradan alınacak trafik fon sesi, montaj kesmelerini saklamak için eksik

kısımlara mikslenerek fon devamlılığı sağlanır.

Neden 40 saniye ? Bu süre bir kural değil, en az bu süre zarfında alacağımız fon kaydı

kurgu aşamasında genellikle yeterli olacaktır. Ayrıca fon üzerinde de gürültü olursa, kayıt

süresini uzatabiliriz veya olası gürültünün önünde veya arkasında yeterince payımız varsa

tercih kullanarak kaydı da sonlandırabiliriz.

Boom Mikrofon ile çalışmak

Boom ile kullanılan mikrofonlardan:

Medium shotgun serisinden tabir edilen kısa tüfek mikrofonlar 10 cm –

150 cm mesafeler arasında gerek hafif oluşu, gerekse mesafe anlamında

verimli olarak kullanılabilir.

Shotgun (uzun tüfek) serisinden olanlar ise çok dar açılı olduğundan ortam

sesine göre belirli bir uzaklık belirtemesek de uzak mesafelerden

kullanılabilmektedir. Ancak mikrofon göreceli olarak daha büyük

olduğundan kullanılacak kafes malzeme de büyük, dolayısı ile ağır ve

hantal olacağı, açısının da dar olduğundan yönlendirmekte daha da dikkat

gerektirecek ve sizi biraz zorlayacaktır.

Boom mikrofon ile çalışırken ses kaynağına yukarıdan veya aşağıdan 45 derecelik

bir açı ile yönlendirerek kullanmak en verimli kullanım şeklidir. Bu açılamanın

nedenleri:

Ses kaynağından küresel olarak yayılan sesin diyaframa daha dik açı ile

gelmesi sağlanarak sesin gürlüğünde olumlu olarak arttırıcı etkinin

oluşması,

Shotgun mikrofonların polar karakteristiği gereği arka kısmından da daha

kısa mesafeli olmakla birlikte ses alıyor olması. Dolayısı ile gördüğü

açıdaki seslerin tavan veya yerden yansıyanı en aza indirgenmesi,

Karşılıklı konuşmalarda çift boom kullanımı söz konusu ise diğer

konuşmacının sesinin ulaşması dolayısı ile etkisini minimize edilemesi.

Çünkü shotgun mikrofonların yan kısımları en duyarsız kısımlardır.

23 ÇARŞAMBA

24

*24

Boom kafesi (şeklinden dolayı zeplin olarak da bilinir) üzerindeki kabartma

motifleri aerodinamik olarak şekillendirilmiştir.

Çıplak olarak meltem türü rüzgarları ve boom hareketi sırasındaki hava

oluşumlarının mikrofona ulaşmasını kolayca engelleyeceğinden konforlu

bir çalışma sağlar. Zepline ulaşan rüzgar durdurulmaz, geliş açısı hangi

yönden olursa olsun, kafes üzerindeki motif kabartma tasarımı sayesinde

çevre yüzeyden akarak yoluna devam eder.

Kafes içerisindeki mikrofonun etrafındaki durgun hava ise iki derece

önleme işlemini gerçekleştirir. İçeri ulaşacak kadar güçlü olan rüzgar,

içerideki havayı hareket ettirecek güce ulaşamadığı sürece mikrofona

olumsuz etkisi olamayacaktır.

Daha şiddetli rüzgarlı durumlarda, kafesin dışına çorap ismiyle ifade edilen

bir katman ile örtülür. Daha da şiddetli (örneğin açık denizde hareket

halinde) bu katman pelüş yapılı başka bir katman ile değiştirilir. Bu katman

sentetik malzemeden yapıldığından uzunca bir süre yağmura dahi

mukavametlidir.

Pelüş üzerindeki kıllar için özel bir tarak bulunur. Bununla taranarak

kabartılması, rüzgar engelleyici etkisinin artmasını sağlar.

Pelüşü oluşturan kılları, rüzgara göre bir rüzgar gülü gibi yeniden şekil

alırlar ve rüzgarın bu yapı üzerinden kayarak yoluna devam etmesini

sağlarlar. Böylece şiddetli rüzgar nedeniyle normal kulakla dahi

duyamayacağımız ortamlarda göreceli sağlıklı ses alınabilmektedir.

Boom ile güneşli ortamda gölge sıkıntısı yaşanabilir. Gölgenin konuk üzerinde

düşmesini engellemek için bazı fiziki göstergeleri kullanabiliriz.

Yerdeki boom gölgesi ile konuğun yerdeki gölgesinin takip ederek

kesişmesini engellediğiniz sürece gölge konuk üzerine düşmeyecektir.

Kameranın durumuna göre boomu zaman zaman üst konumdan alt konuma

indirip aşağıdan takip edebilirsiniz. Bu durum ses karakterini bir miktar

değiştirecektir, seste anlaşılırlık bozulmayacaksa gölge hiç istenemeyen bir

durumdur.

Boom operasyonunda dikkat edilecek unsrular.

Her zaman kameramana göz ucuyla bakalım, kameranın konumuna ve

görüş açısına göre hareket edebilir, kendimize en rahat yeni konumumuz ve

tutuş şeklimizi bulabiliriz.

24 ÇARŞAMBA

25

*25

Eğer sabit bir çekim söz konusu ise vücüdumuzu konuğa 90 derece yan

olacak şekilde dönerek rahat bir duruş ile daha az efor sarf ederiz. Daha da

iyisi bir mikrofon sehpası ile bu yorucu uygulamaya son veririz

Her zaman 45 derece açı ile mikronu yönlendirmeliyiz. Sesin gürlüğü için

en verimli açı budur.

Çekim statik ise bize en rahat olacak konum ve tutuş şekliyle çalışırız.

Çekim hareket içeriyorsa, kablomuzu takip edecek bir asistana görev

verelim. Bu kişi ekipteki herhangi birisi de olabilir.

Her zaman boom gölgemizi gözleyelim. Anahtar ışığın (kamera yayındaki

ana ışık kaynağı) diğer tarafından tutmayı tercih edelim. Güneş altında isek

anahtar ışık genellikle güneş olur, konuğun gölgesinin düştüğü tarafı tercih

edelim. Kameramanı takip edersek kolaylık olur, çünkü o da kendi

gölgesinin konuk üzerine düşmesini istemez

Her zaman mikrofonu tam tevcih edelim. En temiz sesi alabileceğimiz açı

ve uzaklığı duyarak tercih edelim. Dairesel olarak yavaş yavaş konuk

çevresinde açımızı değiştirerek ambians içerisinde istemediğimiz gürültüyü

hariç tutacak karşı açılar tespit ederek tercih edelim.

Kamera çekim görüş açısını anlamaya çalışalım. Bu bize boomu konuğa ne

kadar yaklaştırabileceğimiz hakkında fikir verecektir. Mümkün olan en

yakın mesafeyi tercih ederek temiz ses alabiliriz.

Eğer orta genişlikte bir kamera açısı ise, boom mikrofonunun maksimum

uzaklığı (orta tüfek için 150 cm) geçmemek yeterli olacaktır.

Boom sopasının öncelikle en ince olan ön kısmından başlayarak uzatmayı

tercih edelim. Ağırlık merkezi orta – arka kısımda kalması bizim için daha

konforlu bir çalışma sağlar.

Çekim sırasında sadece tek el ile yönlendirme, diğer açık el ile

taşıma/denge noktası uygulaması yapalım. Bu elimiz kaynaklı gürültüyü

minimize edecek çalışma şeklidir.

Sürekli hareket eden bir konuşmacı veya ikili bir diyalog sırasında boom

ve mikrofon konumu olarak sopayı küçük çevirir hareketler ile diğer

konuğa en az hareket ile yeniden yönlendirme imkanı olan yeri alalaım.

Bunun için konuşanın tam ağzına değil daha aşağı göğüs kemiği

kısmına dağru mikrofon tevcihini kaydırarak, tek ise konuşanın

mikrofon kapsama alanından çıkamamasını, ikili ise diğer

25 ÇARŞAMBA

26

konuşmacının da kolayca dahil olabilmesini sağlayalım. Buna

“lobeing tekniği” denir.

*26

Mikrofon görüş açısı aktif konuşanı görürken, söze girecek diğer

konuşmacıya yönelirken zayıf da olsa ses alabiliyor pozisyonda

olabilmeliyiz.

Son söz olarak, sakin ve rahat olmaya gayret edelim

Yaka Mikrofonu Saklama Teknikleri

Magazin tipi yapımlarda yaka mikrofonu genellikle açıkta durur ancak belgesel

gibi daha görsel yapımlarda görünmesi istenmez.

Yaka mikrofonu saklayacak yerler, gömlek düğme aralıkları, gömlek yaka aralığı,

kravat altı, kravat düğüm içi, T-shirt içinden bant ile sabitlenmiş, şapka altı, şapka

kenarı, gözlük çerçevesi iç kısmı, vücut üzerine direkt yapıştırma, …

Yaka mikrofonlar için bir kablo sürtünme gürültüsü potansiyeli taşıdığından,

kapsüle yakın bir noktada bir tur loop yapılmak suretiyle, gaffer bant ile bu daire

yapı sabitlenerek büyük oranda parazit engellenebilmektedir.

Aktüel veya Stüdyo, sesçi olarak temel kavramları biliyoruz. Ses hava veya su gibi ortamlardaki

titreşimlerdir ve bu titreşimler küresel dalgalar halinde yayılırlar. Bu basit tanım.

Doğrusal yolla ilerleyen ışığın aksine ses küresel olarak yayıldığından önüne engel

koyduğunuzda akustik olarak doğrudan engellenemeyen bir enerjidir. Bunu biz biliyoruz ama

ekipteki diğer herkes ve/veya çekim yaptığımız konuklarımız bilemeyebilirler.

Bu nedenle uyarılarımızı esirgemiyoruz. Telefonlarımızı -titreşimde dahi olsa- tam sessize

alıyoruz. Hatta bunu rasyonalize etmek için diğer yan faktörleri de kullanabiliriz. Karşı

tarafın egolarını hareket geçirin.

Aşağıdaki (4) örnek gerçek yaşamdan örneklerdir. Çekimlerde bu ve benzerlerini mutlaka

uygulayın. Sonuçta kimseyi kandırmıyoruz, çünkü gerçeği yansıtıyorlar. Bu yaklaşımlar sizin işe

değer verdiğiniz gerçeğini fikir olarak da karşıya aktarmayı sağlamak ile birlikte, karşı tarafın

egolarını da harekete geçirecek birkaç küçük unsur barındırıyorlar o kadar. Amaç temiz ve güzel

ses almaktır işi yokuşa sürmek değildir.

“Fısıltı dahi istemiyoruz. Biz mikrofonumuzun hassasiyetini gerektiği şekilde

ayarlayabiliyoruz ancak, konuşmacının konsantrasyonunu düşünün, dikkati dağılmasın…”

“Gürültülü bir ortam kabul ediyoruz, biz bu sesi bir şekilde alırız ancak, kamera önündeki

konuşmacının yüksek sesle kendini duyurmaya çalışan hali nasıl görünür? Uygunsuz bir

görüntü sunacağına daha sakin bir yer seçmeli, kaydımızı orada gerçekleştirmeliyiz.

Kamera önündeki konuşmacıyı daha da estetize edecektir…”

26 ÇARŞAMBA

27

“Evet rüzgarlı bir ortam, biz bir şekilde bu sesi ek donanım ile sorunsuz olarak alırız

ancak, kamera önündeki konuşmacının saçı ve dikkati rüzgarda dağılacak, bu şekilde

çekim yapmak hoş olmayacak. Kameraman ve yapım ekibi olarak arka fondaki görünen

kısım sanatsal anlatımda olmazsa olmaz değilse daha az rüzgarlı bir yeri tercih edelim…”

“Arka planda bir marina ve yelkenli gemiler var. Güzel ve dingin bir fon ancak kamera

arkasında kadraj dışında, tam marinanın yanında şehirlerarası otoyol var. Oto trafik

gürültüsü konuşmacının mikrofonundan duyuluyor. Bu şekildeki bir çekim, izleyiciler

nazarında gürültünün kaynağını kamera açısı gereği göremeyeceği ve dolayısı ile

anlamlandıramayacağı için rahatsız edecektir. Kamera kadrajının bir şekilde otoyol

görünecek şekilde yeniden yapılandırması bu sorunu ortadan kaldıracaktır. …”

28

*27

STEREO Tekniği

o Stereo ses kaydı ağırlıklı olarak müzik ve belgesel ağırlıklı kullanım alanı buluyor. Stereo

mikrofon tekniklerinde, örneğin tüm bir müzik grubunu sesi bir bütün olarak sadece iki

veya üç mikrofon kullanılarak alınır. Kayıt alına alınan stereo sesi dinlerken, hoparlörler

arasında bu müzik grubunun doğru konumlanmış olduğunu hissedebiliyorsak başarılı bir

kayıt yapılmış diyebiliriz. Konumlama soldan sağa ve yakından uzağa şekildedir. Ölçüsü

sadece hislerimizdir.

Stereo kaydın avantajları: o Pop müzik kaydı sırasında her enstrümana birer mikrofon yerleştirir ve bunu kayıt

ederken PAN ile iki ses monitörü arasında dilediğimi yere yerleştirmek ile gerçek stereo

yaratmış olmayız. Bu her enstrümanın sesini sol, orta, sağ vs. yerini keskin aralıklı

duyardık, ancak ortam ambiansı fakiri bir kayıt olurdu.

o İki mikrofonlu stereo kayıt, müzik grubunun bütünsel olarak beraber performansını

alabilirken, paylaştıkları ambiansı da alır.

o Ayrıca büyük tekil enstrümanların da (piyano, davul vb.) kaydını stereo yapmak

faydalıdır.

o Stereo kayıt, gerçekliği katar çünkü aldığınız kayıtta :

Her enstrumanın soldan sağa yerini/konumunu

Her enstrümanın birbiri arasındaki derinlik veya arasındaki uzaklığı

Müzik grubunun izleyici olan bizlere olan uzaklığı (persfektif)

Akustik ortam tınısını, mekânsal salon ambiansını

Enstruman tınışlarının izleyici tarafından duyulmasını sağlamış olursunuz.

o Çok sayıdaki yakın konumlandırılmış mikrofon ile bu karakteristik özellikler yitiririr.

Diğer bir avantalı da müzik grubu için kompozitör ve/veya orkestra şefinin yaptığı balance

aynen kayda yansıyacaktır. Çünkü kompozitör özellikle daha az sesli notasyona göre

dinamikleri seyirciye göre berlirlemiş, enstrüman konumlarını ona göre zaten

özelleştirmiştir. Bu da doğru balance veya miks açısından sizin üzerindeki yükü de almış

anlamına geliyor.

o Burada karar veren mercii sizsiniz. Kompozitör ve/veya şefin balance dizilimi mi, yoksa

sizin kendi balance ayarınızı mı tercih edeceksiniz? Tabii ki doğru dengeyi yakalamak için

doğru stereo tekniğini kullanmak gerekir. Bunun için birden fazla sayıda farklı teknik var.

Amaç seyiricinin neyi duymasını istiyorsanız ona uygun stereo kaydını gerçekleştirmektir.

Başarılı bir Stereo için hedef nedir ?

Basit tabirle müzik grubu için konuşuyorsak, orkestra

elemeanlarının konumlarını doğru algılayabilimektir.

Ortadakiler ortada, kenardakiler kenarda duyulmalı.

(A) Orkestra yerleşimi (üstten görünüm)

(B) Dinleyicinin hissettiği aralıklı yerleşim.

(C) Dar sahne etkisi

(D) Ayırmada abartı etkisi

27 ÇARŞAMBA

A

B

C

D

29

*28

Stereo için mikrofon çifti birbirlerine açılı, birbirlerinden uzakta veya her ikisi birden olabilir.

Mikrofonların polar paterni ile aralarındaki açılama ve birbirine olan uzaklıkları stereo yerleşime

direkt etki eder.

o Eğer mikrofonların mesafesi veya açıları birbirine yakınsa Şekil 1C’deki “Dar Sahne” etkisini

elde edersiniz.

o Eğer mikrofonların mesafesi veya açıları birbirine uzaksa Şekil 1D’deki gibi “Abartılı

Ayırma” etkisini elde edersiniz.

Bunu kulağımızla test ederek karar veririz. İki ses monitörü ile 60 derecelik eş kenar üçgen

oluşturacak şekilde oturduğumuzda orkestranın konumunu doğru algılamayı bekleriz.

Birçok teknik içerisinde benzerlerinden ayrılan başlıca (6) Stereo tekniği vardır.

1. Merkezde Çakışan (XY) Stereo (Coincident pair)

2. Aralıklı (AB) Stereo (Spaced pair)

3. Blumlein Çiftler (çapraz figür-eight) (Blumlein Pair)

4. Mid-Side (MS) Stereo (MS Technique)

5. İnsan Kafası Simülasyonlu Bölünmüş (AB) Stereo (Baffled pair)

6. Decca Ağacı Tekniği (The Decca Tree)

1. Merkezde Çakışan (XY) Stereo *(Coincident Pair)

2. Aralıklı (AB) Stereo *(Spaced Pair (AB) )

28 ÇARŞAMBA

30

*29

3. Blumlein Çiftler (çapraz figür-eight) (Blumlein Pair)

4. Mid-Side (MS) Stereo (MS Technique)

5. İnsan Kafası Simülasyonlu Bölünmüş (AB) Stereo (Baffled pair)

6. Decca Ağacı Tekniği (The Decca Tree)

29 ÇARŞAMBA

31

*30

Verimli bir Surround Mikrofon Sistemi kurulumu:

o M-S (Mid-Side) Stereo tekniğini gördük. (1) Figure-8 ve (1) Cardiodid veya

Omnicardiodid mikrofon ile iki farlı kanala kayıt alıyoruz. Bu ham ses

verisinin STEREO karakterine dönüşmesi için video kurgu aşamasında ek bir

işlem yapılması gerekiyor demiştik.

o M-S Stereo tekniğine fazladan (1) adet

daha Mid (Cardiodid veya Super

Cardiodid) mikrofon eklediğimizde

üçüncü bir kanal kaydı yaparak 5.1 kanal

SURROUND elde edebiliyoruz. Sadece

ve sadece (3) ses kanalı işgal ediyoruz.

Ayrıca MONO’ya dönüşüm uyumlu ve

kameramızda fazladan sadece (1) kanal

işgal ediyoruz, geriye bize kullanacak (1)

kanal dahi artıyor

o

”Double M/S” bildiğimiz M/S stereo tekniğinin

geliştirilmiş hali demiştik. Öne bakan Cardiodid

(Mid) mikrofona ve sağa sola bakan Figure-8

(Side) mikrofona ek olarak, arkaya doğru bakan

bir Cardiodid (Mid.2) eklemek yeterlidir.

Ön ve Arkaya bakan yüzdeki mikrofonlar

Firgure-8 mikrofonun yanlardan aldığı sesi aynı

anda paylaşırlar. Sırt sırta koyulmuş iki tane M/S

Stereo mikrofon gibi de düşünebilirsiniz.

Sadeleştirince ortaya bu yapı çıkıyor.

Bir M/S Stereo sistemi Surround için (3) FRONT

kanalını ( Ön-Sol, Ön-Orta, Ön-Sağ) sağlarken

eklenen geriye bakan tek bir mikrofon ile kombine edilerek iki surround kanalına (Arka-Sol,

Arka-Sağ) daha sahip olmuş oluyoruz.

Bu stereo’ya göre biraz daha karmaşık gelebilir ancak mantık basittir. Ayrıca kurgu işleminde

kolaylık sağlamak için hazır bilgisayar yazılım paketleri mevcuttur.

30 ÇARŞAMBA

32

Aktüel olarak bizim ihtiyacımız olan üç unsur, (1) az kanal sayısı işgal etsin, (2) kurulumu ve

kullanımı kolay olsun, (3) bağımsız olarak dinleyerek sitemi oluşturan bileşenlerin çalıştığının

test imkanı olsun konularıdır.

33

Aşağıdaki bilgi sadece metinde kalabilir, soru geldiği takdirde üzerinden geçilebilir.

Mikrofon Tiplerini ve Çalışma Şekillerini Hatırlayalım

- Dinamik mikrofon, diyaframın hareket eden tel sargılı bir nüvenin üzerinde ve güçlü

bir mıknatıs ile oluşturulmuş manyetik bir alan içerisinde yer aldığını ve bu hareket ile

ses titreşimlerinin elektrik sinyaline dönüştüğünü burada hepimiz biliyoruz.

- Dolayısı ile daha fazla güç uygulamak ihtiyacı olduğundan sağır olarak

nitelendirdiğimizi hatırlayalım. Yapısal olarak göreceli olarak kapasitif olanlara

nazaran büyük ve ağır olduğunu da eklemek lazım.

- Bu tip mikrofonları stüdyoda yüksek ses seviyelerinde bozulmalara (distorsiyon) karşı

dayanıklı olduğundan davul, solist ve gitar amfilerinin önünde vb. ses kaynağına çok

yakın ve sağlıklı ses almamızı sağlar.

- Aktüel çalışmada da aynı durum geçerlidir. Kontrol edemediğimiz seslere (çevresel

gürültü) karşı da daha az hassas olacağından bu gibi durumlarda sinyal / gürültü oranı

yüksek, kaliteli ses almamıza imkan sağlarlar.

34

- Kapasitif mikrofonlar, diyaframı bir kondansatör iletken yüzeylerinden birisi olarak

yer alır. Kondansatörleri hatırlarsak, iki iletken levha arasındaki bir yalıtkan yüzeyden

oluşur. İletken levhalara elektrik uygulandığında bir yük şarjı oluşur. Bu yük şarjı

yüzeylerin büyüklüğü ile doğru, aralarındaki mesafe ile ters orantılıdır.

- Ses dalgaları öndeki iletken yüzeye baskı uyguladığında titreşim meydana gelecek, bu

da iletkenler arası mesafenin titreşim ile değişmesine, dolayısı ile yüklü kapasitenin de

değişiklik göstermesine sebep olacaktır. Bu değişiklik elektronik bir devre ile

okunarak elektrik yük değişikliği sinyalleri, yani sesin elektrik sinyaline dönüşmüş

halini oluşturacaktır. Diyafram hiçbir başka donanıma bağlı olmayan bir yüzeyden

oluştuğundan dinamik mikrofon yapısındaki diyafram ve onu ağırlaştırıp hantallaştıran

tel sargılı nüveli yapıya göre çok ama çok daha hassastır.

- Kapasitif mikrofon, ses kaynağına çok yakın kullanımlarda proksimiti sebebiyle

baslarda sıkıntı yaşama olasılığımız vardır. (Proksimiti sorunu, ses kaynağının

mikrofona yakın olması durumunda meydana gelen düşük frekanslı yani bas

frekansların artışıdır. LowCut özelliği olan mikrofonlar buna yönelik ek koruma

sağlar) Ancak dinamik mikrofonlara göre çok daha hassas ve duyarlı olduklarından

biraz önce sayılan yerler dışında kalan çalışma alanlarında özellikle tercih edilirler.

35

Frekansın genliğini (amplitude) insan kulağında ses seviyesi (phon/volume) olarak algılıyoruz. Bu

genliği dB (decibel) olarak ölçümlüyoruz.

o deci (onda bir), bel ise (Alexander Graham Bell’den alınarak) hayata geçirilmiş bir ölçü

birimidir. Sesin gücünü ifade etmek için; 10 dB dediğimizde 0dB sesin 10 katı daha

güçlü ses anlamını kazanmaktadır. 0dB’ye göre 100 katı güçlü demek için de 20dB

diyoruz. Bu değerler sadece cihaz ölçeğinde geçerlidir.

o Doğada duyduğumuz sesi dB-SPL (ses basınç seviyesi) olarak ölçeriz. 0dB değeri

sessizlik yani insan kulağı duyma alt eşiği olarak değerlendiren bir ölçüdür.

Duyma eşiği : 0 dB-spl

Yere düşen bir toplu iğne : 10 dB-spl

Fısıltılı konuşma : 35 dB-spl

Normal konuşma : 65 dB-spl

Tarfik sesi : 85 dB-spl

Rock konseri : 115 dB-spl

Jet uçağın yerden kalkış anı : 135 dB-spl

Kulak acı sınırı : 140 dB-spl

Silah sesi : 145 dB-spl

Rocket fırlatılış sesi : > 165 dB-spl

İnsan kulağının duyma dinamiği (Dynamic Range) 140 dB-spl olarak ölçülmüştür. Bu seviyelerde

ses bir süre sonra kulak zarına zarar verecektir.

Günlük uyanık kaldığımız zamanlarda maruz kaldığımız ses seviyesi 85 dB-spl kabul edilir ve

stüdyo ses monitörlerinin maksimum seviyesi de buna göre ayarlı olmalıdır.

Göreceğiniz üzere ölçümleme yaparken ters bir durum göze çarpıyor. İnsan kulağının minimum

duyma eşiği olan 0dB, cihazların ses bozulma ( distortion ) olmaksızın alabileceği maksimum ses

seviyesi ile aynı değer olan 0dB ile benzer şekilde ifade edilmiş oldu.

36

*31

Ölçü skalasında dBfs (son takı olan -fs “full scale” tam skala anlamındadır) kullanılır.

Sessizlik, ortam sesi : -95dBfs

Gece sessiziliği : -60dBfs

Ayak sesi : -50dBfs

Gece sakin / sessizliği : -40dBfs

Konuşma : -20dBfs

Yakından araba geçişi : -10dBfs

Kapı çarpma sesi : 0dBfs

Silah sesi : 0dBfs’de kesime gider.

Ses cihazlarının (2) farklı sinyal seviyesi kullanırlar.

Profesyonel Line Level : + 4 dBu = 1.781512501 dBv

= 3.47232701 volt p-p

= 1.228 volt RMS

Profesyonel Mic Level : - 60 dBu = -62.218487499 dBv

= 0.00219089 volt p-p

= 0.000774597 volt RMS

Detay bilgi: o dBu’daki (u) unloaded (yüklenmemiş) teriminden geliyor.

o Sayısal cihazların ses skalasında seviyeleri dBfs olarak yer alırken, çıkış seviyesi de dBu

olarak ölçeklendirilir.

o Maksimum değer olan 0 dBfs değerinin dBu karşılığı +10dBu ile +24dBu aralığındadır.

Çıkışının maksimum peak (kesme) seviyesine göre değişmesinden kaynaklı olarak örneğin bir

stüdyo mikserinin gruplarında bu değer +18 dBu iken master çıkışlarda +24 dBu’dur.

Gördüğünüz gibi line seviyesi mic seviyesinden çok güçlüdür. Mic seviyesi sinyalleri sinyali Line

seviyesine güçlendirmek için seviye yükselticisi elektronik devreye ihtiyaç duyulur. Ses ancak

bundan sonra cihazlarda kullanılmaya uygun seviyeye gelmiş olur. Bu yükselticiye Preamplifier

veya kısaca preamp denir ve cihazların girişinde seviye türünü seçen bir seçici düğme mevcuttur.

31 PAZARTESİ (1/2)

37

*32

Ses dalgaları yayılırken birbirinden uzaklaşırsa seyrelir veya birbirine yaklaşırsa üst üste binerek

sıkışabilir. Buna seste DOPPLER etkisi denir.

Sirenleri çalan bir ambülansı düşünün. Uzaktan bize

yaklaşır, yanımızdan geçerek uzaklaşırken siren sesinin

karakterinin değiştiğini hissederiz. Dışarıda size

yaklaşırken ve sizden uzaklaşırken üç farklı ses

karakterine bürünür. Ancak o ambülansın içinde

bulunsaydınız aynı sesi hiç değişmeden duyardınız.

Bunun sebebi, yaklaşırken sıkışma etkisini, yanınızdan geçtikten sonra uzaklaşırken de seyrelme

etkisidir. Bu durum Doppler etkisini anlatmak için uygun bir örnektir.33

Ses kaynağı hareket halinde ve ses hızına yakın bir hızda seyrediyorsa, bu sıkışma limitine kadar

gelmiştir. Bu hız aşıldığında küresel ses dalgalarında üst üste binmeler / çakışmalar oluşur.

Dışarıdan dinleyenler için patlama olarak duyulur. JET uçaklarının ses duvarını aşması ile duyulan

patlama sesi budur.

Frekans kavramını da kısaca hatırlayalım, basitçe birim zamanda (saniyede) ses dalgasının salınım

sayısına denir.

Alçak Frekans Bandı (ing. Low Range veya Low End) : 20 Hz – 200 Hz

o Alçak Orta (ing. Low Mid Range) :( 200 Hz – 1 KHz )

Orta Frek. Bansı ( ing. Mid Range veya Mids ) : 200 Hz – 5 KHz

o Yüksek Orta ( ing. High Mid Range ) :( 1 KHz – 5 KHz )

Yüksek Frek. Bandı ( ing. High Range veya High End ) : 5 KHz – 20 KHz

32 PAZARTESİ (1/2)

33 Doppler etkisi (veya Doppler kayması), adını ünlü bilim insanı ve matematikçi Christian Andreas Doppler'den

almakta olup, kısaca dalga özelliği gösteren herhangi bir fiziksel varlığın frekans ve dalga boyu'nun hareketli

(yakınlaşan veya uzaklaşan) bir gözlemci tarafından farklı zaman veya konumlarda farklı algılanması olayıdır.

38

Setup Menüsü

Menü Fonksiyon

USER Günlük rutin uygulamalarda kullanılan fonksiyonların bir araya

alındığı menü başlığıdır. Bu başlık MENU ON/OFF seçicisi

herhangi bir yere dokunmaksızın ON konumuna alınca direkt

gelir.

USER MENU CUSTOMIZE Bu menü ile USER menüsüne sayfa ekleyip kaldırmak için

kullanılır.

ALL Tüm sayfalardaki tüm alt kategorilerin bir arada bulunduğu menü

başlığıdır.

OPERATION Genellikle kameramana yönelik, özelleştirme ve çekim

olanaklarına yönelik bölümlere erişilen menü grubudur.

PAINT Kameranın elde ettiği görüntü üzerinde amaca uygun olarak

ayarlar yapmak için gruplandırılmış menü başlıklarını içerir.

MAINTENANCE Kamera yönetici menüsüdür. Sistem ayarlarına hükmeder.

FILE Menü ayarlarının dosyalama işlemlerinin yapıldığı menüdür.

Menü ayarlarını kaydetmek veya geri yüklemek için kullanılır.

DIAGNOSIS Şüphe duyulan, hatalı çalışma kuşkusu taşınan durumlarda; optik

disk sürücüsü durumunu veya sistemlerinin çalıştığı devrelerin

test edilmesini sağlayan başlıkları içeren menüdür.

SERVICE Ölçü bakım servisine açık menü başlığıdır. Daha alt seviyeli

ayarları içerir. Yazılım güncelleme vb. bunlara örnektir.

39

06 AUDIO-1 FRONT MIC

SELECT MONO/STREO Ön mikrofon için giriş modu

seçimi.

AUDIO CH3/4 MODE

CH1/2/SW Kanal CH3/4'e kaydedilecek kaynakları seçer. CH1/2: CH-1/2 ile aynı kaynaklar. SW: AUDIO IN CH-3/CH-4 anahtarları ile seçilen sinyaller.

REAR XLR

AUTO OFF/ON XLR bağlantısı otomatik

algılamayı açar ya da kapatır.

FRONT MIC REF -60dB/-50dB/-

40dB Ön mikrofonun referans seviyesini ayarlar.

REAR MIC REF -60dB/-50dB/-40dB

AUDIO IN CH1 konnektörü MIC olarak ayarlandığında referans seviyesini ayarlar.

MIN ALARM VOL

OFF/SET Tamamen kısıldığında, monitör hoparlörünün alarm tonu ses seviyesi OFF: Neredeyse işitilemez. SET: Zayıf işitilebilir.

SP ATT LEVEL OFF/3dB/6dB/ 9dB

Monitör hoparlörünün ses seviyesini ayarlar. Kulaklık ses seviyesi üstünde bir etkisi yoktur.

HEADPHONE

OUT STREO/MONO Arka kulaklığın mono ya da

stereo seçimini yapar.

40

07 AUDIO-2 AU REF LEVEL -20dB/-18dB/-

16dB/-12dB/ EBUL

1 kHz test sinyalinin çıkış seviyesini ayarlar.

AU REF OUT EBUL/0dB/

+4dB/-3dB Çıkış referans seviyesini ayarlar.

AU CH12 AGC MODE

MONO/STREO Kanal 1 ve 2'ye kaydedilecek analog ses sinyallerinin giriş seviyelerinin her kanaldan bağımsız olarak otomatik ayarlama modunu ya da stereo modunu seçer.

AU CH34 AGC MODE

MONO/ STREO/OFF

Kanal 3 ve 4'e kaydedilecek analog ses sinyallerinin giriş seviyelerinin her kanaldan bağımsız olarak otomatik ayarlama modunu ya da stereo modunu ya da hiçbirini (OFF) seçer.

AU AGC SPEC -6dB/-9dB/- 12dB/-15dB/-17dB

AGC doygunluk seviyesi ayarı.

AU LIMITER MODE

OFF/-6dB/-9dB/-12dB/-15dB/-17dB

Manuel ses giriş seviyesi ayarı için, yüksek giriş sinyallerinin sınırlayıcı doygunluk seviyesini seçer.

AU OUT

LIMITER OFF/ON Ses çıkış sınırlayıcıyı açar ya da

kapatır.

41

08

AUDIO-3 AU SG (1KHz) ON/OFF/AUTO Color Bar modu sırasında 1 kHz'lik test tonunun çıkışıp çıkılmayacağını seçer. ON: Color Bar modu sırasında 1 kHz'lik bir test tonu çıkılır. OFF: Color Bar modu sırasında 1 kHz'lik bir test tonu çıkılmaz. AUTO: 1 kHz'lik bir test tonu sadece iç paneldeki CH 1 AUDIO SELECT anahtarı AUTO konumundayken çıkılır.

MIC CH1 LEVEL SIDE1/FRONT/ F + S1

Ön mikrofon sesini CH 1'e kaydederken hangi kontrolün seviye ayarı için kullanılacağını seçin. SIDE 1: LEVEL kontrolü (sol taraf) FRONT: MIC LEVEL kontrolü F + S1: LEVEL kontrolü (sol taraf) ya da MIC LEVEL kontrolü (İki kontrol birbirine bağlanır.)

MIC CH2 LEVEL SIDE2/FRONT/ F + S2

Ön mikrofon sesini CH 2'e kaydederken hangi kontrolün seviye ayarı için kullanılacağını seçin. SIDE 2: LEVEL kontrolü (sağ taraf) FRONT: MIC LEVEL kontrolü F + S1: LEVEL kontrolü (sağ taraf) ya da MIC LEVEL kontrolü (İki kontrol birbirine bağlanır.)

REAR1/WRR LEVEL

SIDE1/FRONT/ F + S1

Kablosuz mikrofona bağlı ekipmanın ve arka paneldeki AUDIO IN CH1 konnektörüne bağlı herhangi bir ekipmanın ses seviyesini ayarlamak için bu kontrollerden herhangi birini seçer. SIDE 1: LEVEL kontrolü (sol taraf) FRONT: MIC LEVEL kontrolü F + S1: LEVEL kontrolü (sol taraf) ya da MIC LEVEL kontrolü (İki kontrol birbirine bağlanır.)

REAR2/WRR LEVEL

SIDE2/FRONT/ F + S2

Kablosuz mikrofona bağlı ekipmanın ve arka paneldeki AUDIO IN CH2 konnektörüne bağlı herhangi bir ekipmanın ses seviyesini ayarlamak için bu kontrollerden herhangi birini seçer. SIDE 2: LEVEL kontrolü (sağ taraf) FRONT: MIC LEVEL

42

kontrolü F + S1: LEVEL kontrolü (sağ taraf) ya da MIC LEVEL kontrolü (İki kontrol birbirine bağlanır.)

AUDIO CH3 LEVEL e)

FIX/FRONT Kanal 3'te kaydedilen ses seviyesini seçer. FIX: Sabit FRONT: Kameranın ön panelindeki MIC LEVEL düğmesi tarafından ayarlanan seviye

AUDIO CH4 LEVEL e)

FIX/FRONT Kanal 4'te kaydedilen ses seviyesini seçer. FIX: Sabit FRONT: Kameranın ön panelindeki MIC LEVEL düğmesi tarafından ayarlanan seviye

09

WRR SETTING

WRR VALID CH SEL f)

ALL/CH1 Kablosuz alıcının 1. ve 2. kanalını ya da yalnızca 1. kanalını etkinleştirmeyi seçer. ALL: Hem 1 hem de 2. kanalı etkinleştirir. CH1: Yalnızca 1. kanalı etkinleştirir. Bu ayarı kablosuz alıcıyı bir mono alıcı olarak kullanmak için seçin.

WRR CH SELECT f)

TX1/TX2 Bu menüdeki diğer öğeler için hedef kanalı belirtir. TX1: Kanal 1 TX2: Kanal 2

WRR DELAY COMP f)

OFF/ON Kablosuz ses girişi için gecikme dengeleme fonksiyonunu etkinleştirir ya da devre dışı bırakır. OFF: Fonksiyonu devre dışı bırakır. ON: Fonksiyonu etkinleştirir (tüm EE çıkışındaki ses yaklaşık 8 ms geciktirilir).

TX*(*: kanal numarası) f)

- WRR CH SELECT tarafından seçilen kanalda sinyalleri alınan vericinin adını gösterir.

TX* AUDIO PEAK (*: kanal numarası) f)

PEAK WRR CH SELECT tarafından seçilen kanalda sinyalleri alınan vericinin AF seviyesinin pik seviyesinin üstünde olup olmadığını gösterir.

TX* INPUT LEVEL(*: kanal numarası) f)

MIC/LINE WRR CH SELECT tarafından seçilen kanalda sinyalleri alınan vericinin giriş seviyesinin MIC ya da LINE olarak ayarlanıp ayarlanmadığını gösterir.

43

TX* ATT LEVEL(*: kanal numarası) f)

0dB WRR CH SELECT tarafından seçilen kanalda sinyalleri alınan vericinin ATT seviyesini ayarlar (izin verilebilir ayar aralığı verici cihaza göre değişebilir).

TX* LCF FREQ(*: kanal numarası) f)

200Hz WRR CH SELECT tarafından seçilen kanalda sinyalleri alınan vericinin alçak geçiren filtre seviyesini ayarlar (izin verilebilir ayar aralığı verici cihaza göre değişebilir).

TX* SYSTEM DELAY(*: kanal numarası) f)

AUTO/ 0.0ms~8.0ms

WRR DELAY COMP öğesi ON olarak ayarlandığında WRR CH SELECT tarafından seçilen kanalın ses gecikmesi miktarını ayarlar. AUTO: Gecikme miktarını, kablosuz alıcıdan gelen sesteki gecikme miktarı sıfır olacak şekilde ayarlar. 0.0ms~8.0ms: Çeşitli kablosuz sistemlerin ses mikseri gibi bir cihazda kullanılması durumunda beklenen kablosuz sistem gecikmesi miktarını ayarlar.

44

o Aktüel olarak uygulama alanları hakkında bilgilendirme. Drama / Belgesel / Müzik / Magazin / Haber.

o Avantajları / dezavantajları

o Portatif Mikser kavramı. Sabit veya Yarı taşınabilir mikser tiplerinden ayrılan özellikleri.

o Cihazlar arası seviye ölçü uyumlaştırma (kalibrasyon)

o Kameranın genel tanıtımı.

o Ses ile ilgili kamerada mevcut giriş ve çıkışlar.

o Ses kayıt ortamları. Kamera / Solid State Disk kayıt cihazları / MD / CD kayıtçılar.

o Kullandığımız Marantz marka (PMB670) SSD kayıt cihazının genel tanıtımı. Piyasada mevcut cihazlar hakkında genel

bilgilendirme.

o Önceki günün kısa tekrarı ve sorular.

o Sahadaki gereksinimlerimizin tespiti için hangi soruları sormalıyız.

o ( 1.Yapım sorumlusuna - 2.Kendimize sorulacak sorular )

o Her Sesçi sahada küçük arızaları tamir edebilir. Bunun için kablo tipleri ve pin yapısını bilmek, lehim cihazı

kullanabilmek yeterlidir.

o Kablolama ve pin şemaları. (XLR - Tip/Ring/Sleeve)

o Örnekleri uygulamalı olarak anlatılacak.-

o Kablolama ile ilgili bilinmesi gereken temel bilgiler.

o Olası kablolama sorunlarının tespitinde ve çözümünde takip edilecek yöntemler.

o BrightEye ile basit bit kablo test işlemi nasıl yapılır.

o Kendi BrightEye’ımızı imal edelim.

o Balance / Unbalance kablolama, sahada parazit önleme teknikleri. Balance kablolamayı bir adım ileri taşıyan StarQuad

kablo tipi ve Double Balance bağlantı şeması.

o Kullanılan Sony PDW-700 model HD kameranın menü sistemi açıklanarak AUDIO ilişkin ayarlarının anlatımına

görseller ile genel bir giriş.

o Kameradan (1) Khz. Tone nasıl alınır.

o Stereo / Surround Audio hakkında genel bilgi.

o Sahada kullanılabilecek (4) farklı stereo tekniğinin nerelerde nasıl kullanılacağı hakkında bilgiler.

o Her bir tekniğin avantajı, dezavantajı.

o Stereo teknikleri uygulamaları.

o Sinyal / Gürültü oranı kavramı

o Boom ile mikrofon kullanım teknikleri.

o Kamera kadrajında görünmeden boom kullanımı.

o Işık - gölge ilişkisiyle boom gölgesinin özne üzerine düşürmeden takip senaryoları.

o Yaka mikrofonları (lavalier)

o Loop yaparak parazit giderme.

o Yaka mikrofonu saklama teknikleri (Kravat altına, gömlek altına, gömlek yaka altına vb.)

o (İhtiyacımız olacak malzeme Gaffer Tape )

o Drama, Belgesel vb. için Efekt almak veya Fooley tekniği

o Rüzgar sesi nedir ? sorusunun cevabından yola çıkarak doğal ses kaynakları yapay ses kaynakları

o Ses nasıl meydana gelir

o Senkron ses / A-Senkron ses kavramı.

o Ambians sesi almak neden önemlidir ?

o Kurgu aşamasında sıkıntı yaşamamak için çekim sırasında dikkat edilecek unsurlar.

o Çekim için ortamın kamera / ses / ışık ekibi ile ortak payda oluşturabilmek için bilinmesi gerekenler.

o Aktüel çekimde her Sesçi aynı zamanda bir Kameraman ve bir Işıkçıdır. ( Bu birikim sağlıklı ses almak için kamera ve

ışık açısından çözüm senaryoları üretmeyi sağlar )

o Gürültülü ortamlarda ses almak için izlenecek yol(lar).

o Yönlü mikrofon kullanırken sokak seslerinin binalardan, duvardan yansıyabileceğini bilmek, ona göre yön / tevcih tercihi

yapmak gerektiği. ( Uygulamalı )

o Folklorik çekimler ile Playback teknikleri.

o Sahada müzik kaydı.

o Dudak ve/veya çalgı alet(ler)i el senkronu için nasıl bir uygulama izlenmeli ?

o Çekim planının sesçi tarafından belirlenmesi

o Konuşmacı (voice-over / off-tube) ses kaydı

o Ses efekt (SFX) kayıt teknikleri.

o Mikser’deki Bass Filter kullanımı uygulamaları

o Gün sonu itibariyle sorular alındı, görseller yardımıyla cevaplandı.

o Merak edilen konuların paylaşımı yapıldı. Yine görseller ile cevaplar verildi.

o Çoklu kamera çekimlerinde ses kaynağının bir kamerada toplanması, ses ve görüntü senkronizasyonu için TimeCode ve

Klape teknikleri.

o Kamera üzerindeki ses seviyelerinin yayın ile ilişkisi anlatılarak, mikrofon tiplerine göre kameraya bağlantı ve ayarları

uygulamalı olarak anlatıldı.

o Mikrofon montaj aksesuarları (Magic-arm, kablo askı aparatı, mıknatıslı yaka mikrofonu aparatı vs.)

o Mikrofon ses kafes ve pelüş seti kullanımı-

o Portatif Telsiz mikrofonlar.

o Kamera üzerindeki telsiz mik. ile harici Dual alıcı ünitelerin Kamera ile kullanımı. o Telsiz mikrofonda mesafe uzatma tekniği.