1. 1. Prof. Dr. Nket rnek Bken HTF 28.04.2012 buken@hacettepe.edu.tr
2. 2. Konuma ak 1. Tbbi Malpraktisin (Tbbi Uygulama Hatas) Tanmlanmas 2. Nedenlerine Gre Tbbi Uygulama Hatalar 3. Tespit Edilme Yntemleri lm ve Yaralanma ile lgili Deerlendirme Toplantlar Tbbi Uygulama Hatas ddias ile Alan Davalarn Analizi Hatalarn Bildirilmesi Retrospektif Veri Analizleri Uygulamann Gzlenmesi, Kaydedilmesi ve Tekrar Deerlendirilmesi Klinik zlem 4. Hatalarn nlenmesinde Yararlanlabilecek Dzenekler 5. Trkiyede Hatann Aratrlmas ve nlenmesi ile lgili almalar 6. Trkiyede Tbbi Uygulama Hatalarna Ynelik Ortam Analizi 7. Sonu ve Tartma 2NB
3. 3. Tbbn ve Hekimin Deien yz Dr. Nket rnek Bken, 3
4. 4. 4
5. 5. Tanr, Yar Tanr? 5
6. 6. 6 BERGAMA ASKLEPEONU
7. 7. 7
8. 8. 8
9. 9. 9 Dr. Josef Mengele
10. 10. Dr. Nket rnek Bken 10 Tbbn yeni yz, Satlk hastalklar, Hastalklara ila m ilaca hastalk m?
11. 11. 11 Kreselleen Dnyada 21. YY da Neler Oluyor? Kapitalizm? Erk ? ktidar ? Eitsizlikler? nsan Onuru ? nsan Gnenci ? Haklar ? Bildirgeler? Yaptrmlar?
12. 12. 12 Salk hizmetleri Anne karnndaki evreden lme kadar tm yaam sresinde; koruyucu, gelitirici, tedavi ve rehabilite edici kapsaml hizmet biiminde sunulmaldr.
13. 13. 13 !!!!!!!!!!!!!...... Etik ilkelere ve hukuki dzenlemelere uygun olmayan hibir tbbi uygulama tam ve doru bir tbbi uygulama deildir.
14. 14. Dr. Nket rnek Bken, H Di Hekimlii Fakltesi 14 HUKUK KLM DEYOR UYUM SALAMALIYIZ
15. 15. 15 Hekimler Aleyhine Alan Davalar artyor
16. 16. Bir meslek mensubunun mesleini, toplumda meslein ortalama basiretli ve saygn bir mensubunun her art altnda uygulamas gereken bilgi ve beceri ile uygulamamas sonucu hizmetten yararlanan kiiye bir zarar vermesi. NB 16
17. 17. Bir hekimin tedbirsizlik, dikkatsizlik, meslekte acemilik veya kurallara uymama sonucu tedavi ve bakm standartlarna uymayan davranlar ile hastasna zarar vermesi NB 17
18. 18. Tbbi uygulama hatas hekimin tedavi srasnda standart uygulamay yapmamas, beceri eksiklii ve/veya hastaya tedavi vermemesi ile oluan zarardr. NB 18
19. 19. Tbbi uygulama hatalar bir halk sal sorunudur lm ve yaralanmalara sebep olmalar Toplumda yarattklar ekonomik kayplar Salk alanlarna ve salk sistemine duyulan gvenin azalmas NB 19
20. 20. Nedenlerine Gre Hatalar Latent hatalar Aktif hatalar Sistem defektlerini ierir alma ortamnda yetersiz donanm, olumsuz alma koullar Kt yerletirme, Kt tasarm, Hatal bakm, Kt satn alma kararlar, Yetersiz kadrolama Uygulamay yapan kiilerin hatalardr Dikkatsizlik, Tedbirsizlik, Bilgisizlik, hmal Kurallara uymama NB 20
21. 21. Malpraktisin Tespit Edilme Yntemleri Tbbi uygulama hatalarnn aratrlmas ve hatalarn ortaya karlmasnn pratik yararlar Hastada istenmeyen sonu veya zarar meydana geldiinde, zararn kaynaklarnn aratrlarak, bir hatadan kaynaklanyorsa, hatann nedenlerinin tespit edilmesi,bylece alanlarn olguyu ele al ve davran modellerinde deiiklik yapabilecek, bilgilendirme ve eitim modellerinin gelitirilmesi , Hata nedeni sistemde bir aksama ise bunun nlemlerinin alnmas, kurumsal iyilemenin salanmas, Zarara urayan kiinin zararnn tazmin edilmesi ve zarar verenin sorumluluunun teslimidir. NB 21
22. 22. lm ve Yaralanma ile lgili Deerlendirme Toplantlar Tbbi Uygulama Hatas ddias ile Alan Davalarn Analizi (insidans ve prevalans konusunda bilgi salamaz) Hatalarn Bildirilmesi (ileri teknoloji, yksek risk, havaclk modeli) Retrospektif Veri Analizleri Uygulamann Gzlenmesi, Kaydedilmesi ve Tekrar Deerlendirilmesi Klinik zlem (klinikte komplikasyonlar, istenmeyen sonular konusunda kontrol listeleri oluturmak, alanlar bilgilendirmek, uzun sreli prospektif izlem) NB 22
23. 23. Hatalarn nlenmesinde Yararlanlabilecek Dzenekler Sorunun tanmlanmas (hatalar gndelik uygulamann baa klabilir ama kanlmaz bir paras olarak kabul edildiinde, hastane personelini cezalandrc tutumdan, altta yatan sistem hatalarn aratran ve belirleyen yaratc bir tutuma geilebilir) Bellee daha az dayanma (denetim listeleri, protokoller, bilgisayar programlar) Bilgiye ulamn gelitirilmesi Hatalarn engellenmesi Standardizasyon Eitim NB 23 Hata mekanizmalarnn ve nedenlerinin okluu nedeniyle, hatalar azaltmann henz basit ya da evrensel bir yolu bulunamamtr. Konu ister bir ua uurmak, ister bir hastaneyi iletmek, isterse de kalp ameliyat yapmak olsun; gvenilir bir sre yaratmak iin, sistem gelitirmesinin her aamasnda, hatalar azaltmaya ynelik yntemlerin gz nnde bulundurulmas gereklidir.
24. 24. Tpta hatalarn nlenmesine ynelik MODELLER Yetkinlik modeli Sistem sorunlarnn tespiti ve zmlenmesi modeli Tpta hatalarn nlenmesine ynelik abalarda tipik tutumdur. Buna gre hekimler ve hemireler uygun ekilde eitilirler ve ynlendirilirlerse hata yapmazlar. Bu hedefe eriebilmek iin yararlanlan yntemler eitim ve cezadr. Kazaya yol aan birincil hata gerekten de insan hatas olduu halde, nedenler genellikle bireyin denetiminin dndadr. Uygun olmayan ynetim kararlar, zaman skkl, yorgunluk , gvensiz ortamlar Kusurlu i ortamlarnn neden olduu streslerin, korkunun yok edilmesi ve destekleyici bir alma ortamnn yaratlmas, hatalarn nlenmesinde gl yntemlerdir. NB 24
25. 25. lkemizde Hatann Aratrlmas ve nlenmesi ile lgili almalar Dava alan olgularn analizleri Resmi tbbi bilirkiilik kurumlarna ait kararlarn retrospektif incelemeleri Kalite almalar ile e gdml, zellikle tbbi uygulama hatalarndan kanma yollar ve dava edilmekten nasl korunulaca konusunda dzenlenen bilimsel toplantlar Hastanelerde yaplan mortalitemorbidite almalar Bakm standartlarnn oluturulmas ve lke apnda uygulanmasnn salanmas NB 25
26. 26. lkemizde Tbbi Uygulama Hatalarna Ynelik Ortam Analizi Sisteme Ynelik Yaklamla Hatann Deerlendirilmesi Bireye Ynelik Yaklamla Hatann deerlendirilmesi Hatann meydana geldii ortam artlar Ulusal salk sistemi, salk politikalar Salk ekonomisi Ulusal Tp eitiminin, STEnin ve uzmanlk eitiminin nitelii Uygulamay yapan kiinin yetkinlik dzeyi Uygulama ile ilgili bilgi ve beceri dzeyi hmal, Dikkatsizlik, Bilgisizlik, Beceri eksiklii Hasta bakmnda yetersizlik NB 26
27. 27. Dr. Nket rnek Bken 27 Sistem sorgusu Tp eitimin nitelii, STE /SMG Altyap yeterlilii,fiziki koullarn uygunluu Nitelikli insan gc Ekipman/ara-gere durumu Hukuki ileyiteki nitelik,zaman ve saydamlk
28. 28. Dr. Nket rnek Bken 28 Tbbi bilgi (tp eitimi, STE) Beceri (yetenek, deneyim ) Karar verebilme yetenei Kendini yenileme ve deerlendirme evreyle iletiimde baar Karakter (sorumluluk duygusu,vicdan) Birey Sorgusu
29. 29. Dr. Nket rnek Bken 29 HEKM- HASTA SALIK YNETMNN NERESNDE? Salk hizmetlerine ne kadar kaynak ayrlyor ve neden? Kaynaklar farkl salk hizmetleri arasnda nasl datlyor? Salk hizmetlerinden kimler yararlanyor? Salk hizmetleri nasl retiliyor? Salk hizmetleri nasl finanse ediliyor? Kaynaklar etkin kullanlyor mu? ncelikler nasl belirleniyor? Salk harcamalarnn ve salk hizmetlerinin toplumun salk dzeyine olan etkisi nedir?
30. 30. 30 Salk politikalar iin iki ayr seenek tanmlanabilir SEENEK 1 Sal toplumsal bir olgu, salk hizmetlerini toplumsal bir grev ve sorumluluk olarak gren, salkl yaam ve tbbi bakm ise doutan kazanlm temel insanlk hakk sayan politikadr. SEENEK 2 Sal bireysel bir olgu olarak gren, dolays ile de salk hakknn gereklerini toplumsal bir grev olarak ele almayan, bu hakkn yerine getirilmesini tamamen piyasann arz ve talep kurallarna brakarak, insanlarn bu haktan frsatlar orannda yararlanmasn ngren, salk hizmetlerine de kar arac olarak bakan politika
31. 31. Dr. Nket rnek Bken 31 Karar kimin? Hasta? Hasta yakn ? Hekim ? Salk ekibi? Hastane ? Salk sistemi ? Sigorta irketi ? Hastane etik kurulu? Dini otorite?
32. 32. Dr. Nket rnek Bken 32 Salk alanlarnn zorluklar Salk alanlarna ynelik iddet gnden gne artyor Paran kadar salk hizmeti anlay yerletiriliyor; hastaneler ticarethaneye, salk alanlar taeron irket personeline, hastalar mteriye dntrlmeye allyor Salk alanlar hedef olarak gsteriliyor. Salk politikalarnn dourduu sorunlar salk alanlarna fatura ediliyor.
33. 33. Dr. Nket rnek Bken 33 Performans Sistemi Hekimlik Ahlakn Bozmakta mdr? 2004 Mali Yl Bte Kanununun ilgili maddesine dayanarak yrrle giren ve Salk Bakanlna bal salk kurumlarn kapsayan Dner Sermaye Gelirlerinden Performansa Dayal deme sistemi Salk hizmeti arzn arttrmak iin gelitirilmitir ve son 7 ylda hekime bavuru saysnn 3 kat artmas sonucu ile bu sistem arasnda yakn bir iliki bulunmaktadr. Sistemin temeli hekimlerin yapm olduklar tm ilemleri kayt altna alarak lmeye dayanmaktadr. Bu sistemde hekimlerin daha fazla maddi gelir elde etmek iin daha fazla hizmet (ilem says) sunmas esas alnmtr.
34. 34. Dr. Nket rnek Bken 34 Hekimin zorluklar Tp eitiminde ve srekli tp eitimindeki yetersizlikler Tbbi teknolojideki ok hzl gelimeler Hekimler zerindeki olaanst medya basks Yksek tazminatlarn cazibesi ve avukatlar lobisinin arlnn artmas Salk Sistemindeki tm olumsuzluklarn sorumluluunun salk alanlarna yklenmesi
35. 35. Hekimden hekime iddet Yneticilerden hekime iddet Vatandatan hekime iddet
36. 36. Gvenlik Asndan Uyulmas Gereken Kurallar Btn hastalar aranmal ve tehlikeli nesneler alnmal Hastayla grme srasnda kap ak tutulmal evrenin gvenli olduundan emin olunmal Kiisel eyalarn saklandndan veya grnmediinden emin olunmal Hzl kaabilecek ekilde oturmal Nasl yardm alnaca bilinmeli Acil durum dmeleri ve alarmlarn nerede olduu bilinmeli Olas tehlikeli durumlarla ilgili sezgilere gvenilmeli Hastalara intihar veya homisidal dnceleri sorulmal Hastalara silah elde etme istei/yolu sorulmal Saldrgan ile gz gze gelinmemeli Baarl olmaktan emin olmadan kalmamal ve dvmemeli Gvenlik personelini ya oda iinde ya da hemen kta kap nnde bekletmeli Asla personelin ve dier hastalarn gvenliini pazarlk konusu yapmamal Saldrgan bomak amac ile boaznz skarsa karotislerinizi korumak iin enenizi kullanmal Saldrgan srr ise burnunu skarak azdan nefes almak zorunda braklmal Olabildiince yumuak ve alttan alarak yattrc konumal, insani bir iliki kurmaya almal
37. 37. Sonu ve Tartma lke apnda bakm standartlar zaman geirilmeden belirlenmeli ve bunlarn uygulanmas salanmaldr lke apnda bir hata bildirim sistemi oluturulmaldr Sala ayrlan bte pay arttrlmaldr Tbbi uygulama hatalarn aratrmakla grevli kurumlar oluturulmaldr (hata analizinde sisteme ynelik verileri temin etmek, mahkeme kararlarna yanstmak) Hekim sorumluluu ile ilgili davalarn tamam tazminat hukuku iinde deerlendirilmelidir NB 37
38. 38. TEEKKR EDERM NB 38