Czynniki występujące w pracy

Kowalski Jan

PLAN

Czynniki występujące w pracy, Omówienie czynników niebezpiecznych,

szkodliwych oraz uciążliwych. Metody i sposoby ograniczania wpływu na

człowieka,

Podział czynników występujących w środowisku pracy

pozwala na rozróżnienie (zgodnie z definicjami przyjętymi w Polskich

Normach) trzech rodzajów czynników: czynników niebezpiecznych

czynników szkodliwychczynników uciążliwych

Podział czynników występujących w środowisku pracy

Każdy z wymienionych wyżej rodzajów czynników charakteryzuje się innym stopniem

oddziaływania na pracowników, różne mogą też być jego konsekwencje. Niemniej jednak należy pamiętać, iż zasady określania charakterystyk czynników powodują, że czynnik, który w danej chwili jest jedynie uciążliwy – przekształcić się może w czynnik szkodliwy, ten zaś – w czynnik

o charakterze niebezpiecznym

Czynnik uciążliwy

to czynnik, którego oddziaływanie na pracownika może być przyczyną

złego samopoczucia lub nadmiernego zmęczenia, które nie prowadzi jednak

do trwałego pogorszenia stanu zdrowia. Może on jednak prowadzić

do dłuższej nieobecności pracownika z powodu choroby i obniżenia

wydajności.

Do głównych czynników o charakterze uciążliwym zaliczyć można następujące kategorie:

mikroklimat, monotomia, obciążnie psychiczne, obciążenie statyczne, oświetlenie, wysiłek fizyczny

Czynnik uciążliwy

Czynnik uciążliwy

Występowanie czynników uciążliwych wynikać może od rodzaju miejsca, w którym wykonywana jest

praca. I tak w przypadku działań dydaktycznych do czynników uciążliwych zaliczyć można: hałas,

mikroklimat, oświetlenie stanowiska pracy, długotrwałą wymuszoną pozycję ciała oraz stres. W

przypadku prac wykonywanych w warsztatach samochodowych oraz w budownictwie, do

czynników uciążliwych zaliczyć można podnoszenie i przenoszenie ciężarów (wysiłek fizyczny) oraz

stres. W sektorze piekarniczym i produkcji artykułów spożywczych, czynniki uciążliwe posiadają podobny

charakter.

Czynnikiem szkodliwym

jest czynnik, którego oddziaływanie na pracującego może prowadzić lub prowadzi do schorzenia, traktowanego jako choroba

zawodowa.Czynniki szkodliwe w środowisku pracy

można podzielić na następujące kategorie:

czynniki fizyczne np. hałas, czynniki chemiczne np. benzen, pyły np. pył drzewa twardego.

Czynnikiem niebezpiecznym

jest czynnik, który może prowadzić dopowstania u pracującego urazu (wypadku przy pracy) lub innego

istotnego natychmiastowego pogorszenia stanu zdrowia człowieka

bądź do zejścia śmiertelnego.

Jest kilka zagrożeń spowodowanych tymi czynnikami:

zagrożenie elementami ostrymi lub wystającymi, zagrożenie elementami ruchomymi i luźnymi, zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym, zagrożenie poparzeniem, zagrożenie związane z przemieszczaniem się ludzi, zagrożenie pożarem lub/i wybuchem.

Zagrożenia te należą do czynników fizycznych działających na człowieka w sposób nagły.

Źródła czynników niebezpiecznych (urazowych) to głównie:

obracające się wały, sprzęgła, wrzeciona, głowice, miejsca zbiegania się dwóch obracających się

elementów, koła zębate, koła cierne, walce zgniatające, wałki

pociągowe, części wchodzące w skład napędów i przekładni (koła,

pasy, kliny, ślimaki), miejsca zbiegania się koła i zębatki, miejsca zetknięcia się korbowodu lub drążka z kołem,

wykorbieniem lub tarczą,

Źródła czynników niebezpiecznych (urazowych) to głównie:

miejsca stykania się części wykonujących ruch (stoły przesuwne, podajniki);

miejsca między stałymi częściami maszyn a poruszającymi się dźwigniami,

miejsce zetknięcia się walca i stołu (kruszenie, zgniatanie),

obracające się narzędzia tnące, narzędzia poruszające się ruchem liniowym

(posuwisto-zwrotnym), wystające niebezpieczne ostre elementy.

Czynniki niebezpieczne (urazowe)

Przy obsłudze maszyn urazy są głównie wynikiem: uderzenia, wciągnięcia między

ruchome elementy, zgniecenia, odprysków obrabianego materiału czy zużytych lub

obluzowanych części maszyn. Dlatego przepisy wprowadzają wymogi osłaniania ruchomych

części maszyn, napędów, pasów, taśm, łańcuchów lub zabezpieczenia ich w inny

sposób.

Czynniki niebezpieczne (urazowe)

Osłony to wszelkiego rodzaju urządzenia stanowiące materialną przegrodę między człowiekiem a niebezpiecznym czynnikiem mechanicznym, przeznaczone specjalnie do zapewnienia ochrony człowieka. Funkcje osłony mogą zatem spełniać również pokrywy, drzwi, ogrodzenia itp.

Czynniki niebezpieczne (urazowe)

Rozróżniamy dwa rodzaje osłon: osłony stałe nie zmieniające swego położenia

w stosunku do maszyny, urządzenia, narzędzia na skutek przyspawania lub mocowania na śruby, nakrętki tak, że usunięcie lub otwarcie jej bez użycia narzędzi jest niemożliwe,

osłony ruchome zwykle połączone z elementami mechanicznymi maszyny (np. zawiasy, prowadnice), które mogą być otwierane bez użycia narzędzi.

Czynniki niebezpieczne (urazowe)

Osłony powinny spełniać następujące wymagania: mieć trwałą konstrukcję, być trudne w usuwaniu, być usytuowane w odpowiedniej odległooeci od

strefy niebezpiecznej, nie przesłaniać pola widzenia podczas pracy, same nie stwarzać dodatkowego zagrożenia, muszą umożliwiać wykonywanie pracy na

maszynie oraz jej konserwację.

Do czynników szkodliwych i uciążliwych zaliczamy

Czynniki fizyczne: hałas, drgania mechaniczne (wibracje), promieniowanie optyczne, prąd elektryczny, elektromagnetyczne, laserowe, jonizujące, mikroklimat.Czynniki chemiczne: substancje toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne,

upośledzające funkcje rozrodcze.Czynniki biologiczne: mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki), makroorganizmy roślinne i zwierzęce.Czynniki psychofizyczne: obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne), obciążenie psychofizyczne (obciążenie umysłu, niedociążenie, przeciążenie

percepcyjne, obciążenie emocjonalne).

Metody likwidacji lub ograniczania wpływu czynników występujących w

pracy

Likwidacja lub ograniczenie oddziaływania czynników niebezpiecznych, szkodliwych i

uciążliwych na pracownika powinny być podstawowym obowiązkiem pracodawcy.

Każdy z tych czynników występujący w procesie pracy powinien być analizowany pod kątem

oddziaływania na człowieka i możliwości jego eliminacji lub ograniczenia.

Podstawowe zasady likwidacji lub ograniczenia wpływu tych czynników na pracownika to:

1. Eliminacja źródeł czynników niebezpiecznych i szkodliwych przez:

Dobór nieszkodliwych surowców (lub zastępowanie bardziej szkodliwych mniej szkodliwymi surowcami). Priorytetem powinno być wykorzystanie surowców

nieszkodliwych lub mniej szkodliwych niż stosowane dotychczas. Jeżeli nie można uniknąć

zanieczyszczeń, należy zainstalować skuteczną wentylację wyciągową obok źródła zanieczyszczeń.

Odprowadzane powietrze nie może trafiać z powrotem do cyrkulacji. Powinna istnieć możliwość podgrzania

świeżego powietrza, które zastępuje powietrze odprowadzane. Systemy wentylacyjne powinny być tak ciche, jak to tylko możliwe i w miarę możliwości,

nie powinny powodować podmuchów powietrza.

1. Eliminacja źródeł czynników niebezpiecznych i szkodliwych przez:

Dobór procesów technologicznych oraz maszyn i urządzeń nie stwarzających zagrożeń czynnikami fizycznymi, chemicznymi i

biologicznymi. Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały

pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym

hałasem, szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy oraz uwzględniały zasady

ergonomii.

Unieszkodliwianie odpadów poprzez poddawanie ich procesom przekształcania biologicznego, fizycznego lub chemicznego w celu doprowadzenia ich do stanu, który nie stwarza zagrożeń dla życia

lub zdrowia ludzi oraz dla środowiska.

1. Eliminacja źródeł czynników niebezpiecznych i szkodliwych przez:

2. Ograniczenie oddziaływania tych czynników poprzez odsunięcie człowieka z

obszaru ich oddziaływania poprzez:

1. Zastąpienie człowieka przez maszyny.2. Mechanizacja i automatyzacja (zdalne sterowanie i

obserwowanie procesu).Współczesne maszyny odpowiednio zaprogramowane, mogą samodzielnie analizować sytuację i podejmować decyzje w oparciu o tzw. system ekspercki. Automatyzacja procesu odbywa się w oparciu o materiał dotychczasowych rozwiązań, zgromadzony w dostępnych bazach danych.

2. Ograniczenie oddziaływania tych czynników poprzez odsunięcie człowieka z

obszaru ich oddziaływania poprzez:

3. Optymalne rozmieszczenie lub wydzielenie uciążliwych urządzeń. Miejsca pracy i rozmieszczenie stanowisk pracy powinno umożliwiać izolację od źródeł czynników niebezpiecznych i szkodliwych oraz ograniczać jednoczesne oddziaływanie wielu źródeł na pracownika.

4. Zapewnienie właściwego transportu surowców, półfabrykatów, wyrobów oraz odpadów.

5. Stosowanie sygnalizatorów stanów niebezpiecznych lub uniemożliwienie wejścia człowieka w strefę zagrożenia.

3. Ograniczenie oddziaływania na człowieka czynników niebezpiecznych i szkodliwych

poprzez osłonięcie strefy narażenia: stosowanie odpowiednich kubatur budynków,

materiałów dźwiękoizolacyjnych, hermetyzację procesów produkcyjnych przed

wydostawaniem się do otoczenia gazów, par, cieczy i ciał stałych (pyłów),

stosowanie zbiorowych środków ochronnych w pomieszczeniach oraz na stanowiskach pracy (osłony, ekrany, wentylacja, klimatyzacja).

4. Ograniczenie wpływu tych czynników przez zastosowanie ochron osobistych:

dobór i właściwe stosowanie ochron osobistych, w zależności od istniejących zagrożeń,

odpowiednie przechowywanie i konserwację ochron osobistych,

zasady przydziału ochron osobistych, stosowanie znaków nakazu stosowania ochron

osobistych.

5. Ograniczenie zagrożenia człowieka czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi przez właściwy dobór

pracowników i organizację pracy oraz oddziaływanie na bezpieczne zachowania pracowników:

przestrzeganie przeciwwskazań zdrowotnych do zatrudnienia na danym stanowisku pracy,

przestrzeganie obowiązku zatrudniania pracowników o właściwych kwalifikacjach zawodowych,

dobór psychologiczny, działania organizacyjne (przerwy w pracy, rotacja, skrócony

czas pracy), szkolenia, system kar i nagród, wpływ kierownictwa na

bezpieczne zachowanie pracowników, ostrzeganie o zagrożeniach i zakresie wykonywania pewnych

czynności (sygnały bezpieczeństwa, znaki i barwy bezpieczeństwa).

Przykładowe metody likwidacji lub ograniczenia wpływu czynników występujących w procesie pracy

Zakres: Środki ochrony przed elementami

ostrymi i wystającymi, Sposoby ochrony przed poparzeniem, Metody i środki ochrony przed

hałasem, Metody ograniczenia czynników

biologicznych,

1.Środki ochrony przed elementami ostrymi i wystającymi:

załamać lub zaokrąglić wszystkie krawędzie, które nie muszą być ostre;

osłonić elementy ostre lub wystające stwarzające możliwość urazu, jeżeli ze względu na czynności technologiczne nie można ich usunąć lub stępić;

usunąć elementy wystające, które nie są potrzebne w procesie pracy;

2. Sposoby ochrony przed poparzeniem:

odpowiednia konstrukcja maszyn i urządzeń; dobór odpowiedniego procesu technologicznego; usunięcie człowieka ze strefy wpływów tych

zagrożeń (zdalne sterowanie, automatyzacja procesu);

odizolowanie człowieka (stałe lub czasowe) przez zastosowanie technicznych środków ochrony, np. osłony, hermetyzacja itp.;

stosowanie środków ochrony osobistej;

3. Metody i środki ochrony przed hałasem:

Zmiana hałaśliwego procesu technologicznego na mniej hałaśliwy. Najgłośniejsze procesy produkcyjne można zastąpić cichszymi, np. kucie młotem można zastąpić walcowaniem i tłoczeniem, natomiast obróbkę za pomocą ręcznych narzędzi – obróbką elektryczną i chemiczną oraz narzędziami zmechanizowanymi.

Mechanizacja i automatyzacja procesów technologicznych. Konstruowanie i stosowanie cichobieżnych maszyn, urządzeń i

narzędzi. Poprawne pod względem akustycznym rozplanowanie zakładu i

zagospodarowanie pomieszczeń. Ochronniki słuchu.

3. Metody i środki ochrony przed hałasem:

Tłumiki akustyczne. Zmniejszenie hałasu w przewodach, w których odbywa się przepływ powietrza lub gazu (instalacje wentylacyjne, układy wlotowe i wylotowe maszyn przepływowych, np. sprężarek, dmuchaw, turbin, silników spalinowych), można uzyskać przez zastosowanie tłumików akustycznych. Nowoczesne konstrukcje tłumików akustycznych nie powodują strat mocy maszyny.

Obudowy dźwiękochłonno-izolacyjne. Wyciszenie źródła hałasu można osiągnąć przez obudowanie całości lub części hałaśliwej maszyny.

Ekrany dźwiękochłonno-izoloacyjne.

4. Metody ograniczenia czynników biologicznych:

mikrobiologiczne badania powietrza w celu określenia stopnia ekspozycji na alergeny i niektóre zarazki występujące w rolnictwie, przemyśle spożywczym itp.;

mikrobiologiczne badania próbek różnych płynnych i stałych substancji znajdujących się w środowisku pracy w celu określenia stopnia zagrożenia drobnoustrojami wykazującymi działanie infekcyjne alergizujące lub toksyczne;

badanie zwierząt i produktów pochodzenia zwierzęcego w kierunku obecności zarazków chorób odzwierzęcych, mające na celu określenie ryzyka infekcji wśród pracowników hodowli, przetwórstwa zwierzęcego i służby weterynaryjnej;

Koniec