CUP Muang Ya, CUP split, Nakhon Ratchasima

การทำงานรวมกน

ในเครอขายบรการปฐมภมเมองยา

(CUP เมองยา)

สนบสนนการดำเนนงานและการพมพเผยแพรโดย โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา สำนกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา

สำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตเขตพนทนครราชสมา

สถาบนวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน

ศนยการเรยนรดานเวชศาสตรครอบครวและการพฒนาระบบบรการปฐมภมภาคอสานใต

รายชอผเขารวมกระบวนการแลกเปลยนเรยนร

ชอ - สกล ชอเลน สถานทปฏบตงาน

ทมวทยากร อ.เกศราภรณภกดวงศ เกด โรงพยาบาลบานตาก

(Facilitator) นพ.นวฒนชยนามวชยศรกล นท โรงพยาบาลประทาย

ผรวมกระบวนการนางจรรยาดวงใจ เจน หวหนาศสช.ราชภฎฯ

(Participant) นางจนทนาสรณาคมณ จม หวหนาศสช.ขนาย

นพ.ปกรณทองวไล ปกรณ กลมงานเวชกรรมสงคม

ประธานCUP5

นางประทวนคำลาย ทวน ศสช.หนองยารกษประธานCUP2

นายประภาสจบโพธ ภาส ศสช.กระฉอด

นางประยรยพน ตอย ศสช.ยางใหญ

นางผสดดานกล ตก หวหนาศสช.วดปาสาลวน

นพ.พภพจตรนำทรพย ภพ กลมงานเวชกรรมสงคม

นายมานพผสม สน ศสช.หนองพะลาน

นางรตนาพานชนอก แตว ศสช.ไชยมงคล

นางวลาวณยศรโพธ นวล ศสช.มะคา

นายสงวาลจางโพธ สงวาล ศสช.มะคาประธานCUP3

นางสกญญาวชรเพชรปราณ แตว หวหนาศสช.หวทะเล

นางอำไพแกวกระจาง อง หวหนาศสช.วดบรพ

คณะทำงาน นางนวลฉวเพมทองชชย อด กลมงานเวชกรรมสงคม

นางภญญดาพรจรรยา ตอย กลมงานเวชกรรมสงคม

น.ส.สกลรตนอภยศร แปง กลมงานเวชกรรมสงคม

นางสรกลปสรนทรคำ เปา สำนกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา

เครอขายบรการปฐมภมเมองยา หรอนยมเรยกกนสนๆ วา CUP เมองยา

เปนรปแบบใหมของการจดเครอขายบรการปฐมภมโดยการสนบสนนของโรงพยาบาล

มหาราชนครราชสมา สำนกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา และสำนกงานหลก

ประกนสขภาพแหงชาตเขตพนทนครราชสมา

การจดการรปแบบใหมนจดเปนนวตกรรมสำหรบวงการสาธารณสขไทย

โดยเฉพาะอยางยงบรบทเขตเมองทเคยพงพาอาศยโรงพยาบาลศนยเปนหนวยบรการ

ประจำ ในโอกาสทเครอขายบรการปฐมภมเมองยากาวเขาสปท 3 คณะผเขยนไดม

การตดตามความกาวหนาและไดจดกระบวนการการจดการความรควบคกบการพฒนา

จตตามแนวทางของมลนธสดศร-สฤษดวงษ(มสส.)นำทมโดยอาจารยนายแพทยประเสรฐ

ผลตผลการพมพ อาจารยเกศราภรณ ภกดวงศ และอาจารยนายแพทยนวฒนชย

นามวชยศรกลโดยไดรบสนบสนนจากอาจารยนายแพทยสมศกดชณหรศมขอขอบคณ

มาณโอกาสน

ขอขอบคณ นายแพทยสำเรง แหยงกระโทก อดตนายแพทยสาธารณสข

จงหวดนครราชสมา นายแพทยอนศกด ตงไพบลย อดตผอำนวยการโรงพยาบาล

มหาราชนครราชสมานายแพทยศกดชยกาญจนวฒนาผอำนวยการสำนกงานหลก

ประกนสขภาพแหงชาต สาขาเขตพนทนครราชสมาทไดสนบสนนใหเกดนวตกรรมน

เปนแหงแรกในประเทศไทย

ขอขอบคณ นายแพทยวชย ขตตยวทยากล นายแพทยสาธารณสขจงหวด

นครราชสมา นายแพทยสมชย นจพานช อดตผอำนวยการโรงพยาบาลมหาราช

นครราชสมาและนายแพทยกวไชยศรผอำนวยการโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา

ทสนบสนนใหCUPเมองยาพฒนาอยางตอเนอง

คำนำ

ขอขอบคณแพทยหญงดวงตาออนสวรรณผจดการโครงการบรการประทบใจ

ไรความแออด พฒนาเครอขาย ของโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมาทไดสนบสนน

การดำเนนเครอขายCUP เมองยามาอยางตอเนองนายแพทยชลอศานตวรางคณา

อดตรองผอำนวยการสำนกงานหลกประกนสขภาพแหงชาตสาขาเขตพนทนครราชสมา

ทไดสนบสนนและแนะแนวทางการพฒนาเครอขายใหดยงขน แพทยหญงสพตรา

ศรวณชชากร ผอำนวยการสำนกงานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน (สพช.) ท

ไดสนบสนนการจดตงศนยการเรยนรดานเวชศาสตรครอบครวและการพฒนาระบบ

บรการปฐมภมภาคอสานใตโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา

สดทายน ขอขอบคณเจาหนาททกคนผปฏบตงานสาธารณสขเขตอำเภอเมอง

นครราชสมา ทงในสวนของโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา สำนกงานสาธารณสข

อำเภอเมองและสำนกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมาทไดรวมสรางสรรคผลงาน

เพอประโยชนตอสขภาพประชาชนในพนทมาอยางตอเนอง

สรสทธ จตรพทกษเลศ

ลลตยา กองคำ

รจรา มงคละศร

ตลาคม2553

คำนำ (ตอ)

- เกรนนำและกาวยางเสนทาง CUP เมองยา

ปทหนง 9

- กาวยางเสนทาง CUP เมองยา ปทสอง 19

- เรยนรการจดการผานเครอขายบรการ

ปฐมภมเมองยา 1-6 25

- หมอครอบครวกบความสขในการทำงาน 47

- AAR การพฒนาจตจากการทำงาน 73

- กาวตอไปของ CUP เมองยา 77

- แนะนำเคลด (ไม) ลบการทำ CUP split สำหรบมอใหม 81

สารบญ

เกรนนำและกาวยางเสนทาง

CUP เมองยา ปทหนง

10การทำงานรวมกนในเครอขาย

บรการปฐมภมเมองยา ( CUP เมองยา )

...ทำไมตองม CUP (Contracting Unitfor Primary Care) เมองยา

ตงแตปพ.ศ.2549โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา(รพม.)เปน1ใน13

โรงพยาบาลนำรองตาม“โครงการบรการประทบใจไรความแออดพฒนาเครอขาย”และ

กลาวกนวาหนงในปจจยสความสำเรจของโครงการฯ คอการแยกการบรหารจดการ

บรการปฐมภม หรอ แยก CUP ออกจากโรงพยาบาลศนยประกอบกบหลงจากมการ

ปฏรประบบสขภาพแหงชาตในเขตอำเภอเมองนครราชสมาไดมการพฒนาบคลากรให

สามารถทำงานบรการปฐมภมอยางตอเนองแตรปแบบการบรการและการบรหารจดการ

ดานสขภาพมความหลากหลายและซบซอนในการประสานงาน เพอใหสามารถแกไข

ปญหาสาธารณสขในเขตพนทอยางมประสทธภาพ ประสทธผล ประชาชนไดรบบรการ

อยางทวถงและมคณภาพเปนไปในทศทางเดยวกน จงมการพฒนาแบบกาวกระโดด

เกดเปนCUPเมองยา:นวตกรรมการจดเครอขายบรการปฐมภมเมองยาอำเภอเมอง

จงหวดนครราชสมา

เครอขายโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา ประกอบดวยศนยสขภาพชมชน

ทงหมด 29 แหง ตงแตตลาคม พ.ศ.2549 มศนยแพทยชมชนในเครอขายฯ ทงหมด

8 แหง และอก 1 แหงเปนศนยสขภาพชมชนในเขตพนทโรงพยาบาลมหาราช ฯ

แตมแพทยประจำเชนเดยวกนกบศนยแพทยชมชน

จากการวเคราะหขอมลปงบประมาณ2549พบวาดวยระบบทคนไขในเครอขาย

สามารถมาใชบรการท รพม.ไดโดยอนโลม สงผลให รอยละ 46.3 ของคนไขทงหมด



มาใชบรการเองโดยไมไดผานหนวยบรการปฐมภมรอยละ20ของคนไขถกนดจากแพทยใน

รพม. รอยละ 33.7 มใบสงตวจาก PCU และมเพยงรอยละ 0.1 ทใชบรการ EMS

เมอกลบไปวเคราะหขอมลตลอดระยะเวลาสามปกอนนกพบแบบแผนการใชบรการเชนเดยว

กนเมอเจาะลกในรายละเอยดพบวาสวนมากเปนคนไขทสามารถไปใชบรการทPCU/CMU

ไดแนวโนมวาผปวยทอยในCUP เมองยา (เดมเรยกวาCUPรพ.มหาราชนครราชสมา)

มาใชบรการท โรงพยาบาลมหาราชฯ เพมขนในป 2549 เมอเปรยบเทยบกบป 2548

แลวคอนขางคงทในป2550หากยงคงดำเนนงานลกษณะเดมแนวคดทวาประชาชนควรใช

บรการใกลบานใกลใจรพม.จะเปนตตยภมและเหนอกวาตตยภมยอมหางไกลจากแนวคดหลก

จงตองทบทวนกนวาแลวจะใชกลยทธใดในการพฒนาเครอขายไรความแออด

นพ.สรสทธ จตรพทกษเลศ ซงไดรบการเลอกตงเปนหวหนากลมงานเวชกรรม

สงคมโรงพยาบาลมหาราชฯตงแตพฤศจกายน2549มโอกาสรายงานตอทมนำโรงพยา-

บาลใหทราบสถานการณวาหากแยกบรการปฐมภมออกไปจากรพม.รายไดจะหายไปประมาณ

80 ลานบาท เมอเปรยบเทยบกบรายไดทงหมดของ รพม.ประมาณ 2,111 ลานบาท

แลวถอวานอยมากนอกจากนนโยบายนายแพทยสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ผอำนวย

การโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา และการสนบสนนของ ผอ.สปสช.เขตพนท

(นครราชสมา)เหนตรงกนวาควรดำเนนการแยกCUPโรงพยาบาลศนย

พฤษภาคม2550เรมมการเตรยมความพรอมบคลากรในศนยสขภาพชมชนทกแหง

และสอสารทำความเขาใจกบทมนำของโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมาเพอใหการสนบสนน

CUPเมองยาทจะเกดขนใหมโดยเฉพาะการสนบสนนบคลากรแพทยทนตแพทยและเภสชกร

ใหสามารถดำเนนการไดในระยะเปลยนผาน

ตงแตสงหาคม 2550 เรมมการประชาสมพนธในกลมเจาหนาทและประชาชน

อยางเปนระบบพรอมจดตงศนยแพทยชมชนแหงท10(ซงการพฒนาศนยแพทยชมชนได

ถกเตรยมการและดำเนนการไวอยางตอเนองกวาหนงทศวรรษโดยหวหนากลมงานเวชกรรม

สงคมพญ.รจรามงคละศร,นพ.ธนะพงศจนวงษและพญ.ลลตยากองคำ)เตรยมรบ

การเปนหนวยบรการประจำและทมบรหารCUPboardเขารบการอบรมCUPmanage-

mentจากมหาวทยาลยมหดล



ในการจดบรการทหนวยบรการประจำ มแพทยและเภสชกร สงกดสำนกงาน

สาธารณสขจงหวดนครราชสมาและโรงพยาบาลมหาราชฯ รวมทงแพทยเกษยณรวมเปน

ทมงานดานทนตกรรมจากโรงพยาบาลมหาราชฯและคลนกทนตกรรมเอกชนดานการตรวจ

ทางหองปฏบตการใชบรการของศนยปฏบตการทางชนสตรนครราชสมาเซนทรล

แลบนอกจากนไดรบการสนบสนนโดยไมหวงผลกำไรจากกลมงานเภสชกรรมและฝายพสด

โรงพยาบาลมหาราชฯในดานยาเวชภณฑและวสดทางการเเพทย

เพอใหการทำงานตามบทบาทหนาทชดเจน จงไดจดระบบบรการดานสาธารณ-

สขขนตามโครงสรางองคกรดานสาธารณสขอำเภอเมองนครราชสมา(โซน9)ดงรปท1

ตงแตเดอนตลาคมพ.ศ.2550ดงน

รปท 1 โครงสรางองคกรดานสาธารณสขอำเภอเมองนครราชสมา ตลาคม พ.ศ.2550

จากแผนผงขางตน สามารถแบงลกษณะของเครอขายบรการปฐมภมในเขตเมอง

ได5รปแบบคอ

1.เครอขายศนยแพทยชมชนรวมกบศนยสขภาพชมชนสงกดกระทรวงสาธารณสข/

ภาคราชการม7เครอขายยอยมการประสานงานผานคณะกรรมการบรหารจดการเครอขาย



บรการปฐมภมเมองยาซงมหวหนากลมงานเวชกรรมสงคม โรงพยาบาลมหาราช

นครราชสมา เปนประธาน รบผดชอบประชากรในเขตเทศบาลนครนครราชสมา

ประมาณ 1 ใน 4 ของประชากรในเขตเทศบาลทงหมดและนอกเขตเทศบาลนคร

นครราชสมาประมาณรอยละ81ของประชากรนอกเขตเทศบาลทงหมด

2. เครอขายบรการปฐมภมของเทศบาลนครนครราชสมามศนยบรการ

สาธารณสขเปนหนวยบรการประจำรบงบประมาณเฉพาะ OP และ PP มเครอขาย

เปนศนยบรการสาธารณสขสงกดเดยวกน รบผดชอบประชากรประมาณ รอยละ

29ของในเขตเทศบาลนครนครราชสมา

3. เครอขายบรการปฐมภมของภาคเอกชนหรอคลนกชมชนอบอน รบงบ

ประมาณเฉพาะOPและPP

4. โรงพยาบาลเอกชน (โรงพยาบาลโคราชเมโมเรยล, โรงพยาบาลเดอะโกล-

เดนเกท) เปนหนวยบรการประจำรบทงผปวยในและผปวยนอกมเครอขายบรการ

ปฐมภมตงอยในโรงพยาบาล

ภาคเอกชนในขอ3และ4ดแลประชากรคดเปนรอยละ23ของประชากร

ในเขตเทศบาลนครฯ

5.โรงพยาบาลสงกดกระทรวงกลาโหม(โรงพยาบาลคายสรนาร,โรงพยาบาล

กองบน 1) เปนหนวยบรการประจำรบทงผปวยในและผปวยนอก มเครอขายบรการ

ปฐมภมสงกดสำนกงานสาธารณสขอำเภอเมองเปนลกขายโดยดแลประมาณรอยละ 15

ของประชากรในเขตเทศบาลนครฯและรอยละ19ของประชากรนอกเขตเทศบาลนครฯ



...องคประกอบและรปแบบการทำงานของ CUP เมองยา

เครอขายบรการปฐมภมเมองยา เปนรปแบบการจดบรการปฐมภมเขตเมอง

ในสงกดกระทรวงสาธารณสขทแยกการจดการการเงนออกจากโรงพยาบาลมหาราชฯ

โดยใหศนยแพทยชมชนทำหนาทเปนหนวยบรการประจำ (Contracting Unit for

Primarycare:CUP)แบงเปนCUPเมองยา1-7มPCUในเครอขายรวม31แหง

หวหนากลมงานเวชกรรมสงคมเปนประธานคณะกรรมการบรหารจดการเครอขายบรการ

ปฐมภมเมองยาและสาธารณสขอำเภอเมองเปนประธานคณะกรรมการบรหารจดการ

เครอขายบรการปฐมภมอำเภอเมองดงรปท2

CUPเมองยา1-6แยกออกมาจากCUPโรงพยาบาลมหาราชฯเดมและCUP

เมองยา7เปนCUPสงกดสำนกงานสาธารณสขอำเภอเมองนครราชสมาซงเปนพนท

ทดลองนำรองในการบรหารจดการรบเงนOPและPPโดยตรงมากอนนแลวเมอมการ

ปฏรประบบจงถกรวมเขามาอยภายใตเครอขายบรการปฐมภมเมองยา

แตละ CUP เมองยา ประกอบดวยศนยแพทยชมชน (Community Medi-

calUnit-CMUหรอMainPCU)และศนยสขภาพชมชน(PrimaryCareUnit-PCU

หรอ Sub PCU) อยภายใตการบรหารจดการ CUP ละ 2-7 แหง ในแตละ CUP

รบผดชอบประชากรเฉลย39,000คน(ระหวาง16,000ถง62,000คน)สงกดสำนกงาน

สาธารณสขอำเภอเมอง สำนกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา และกลมงานเวชกรรม

สงคม โรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา ดำเนนการในลกษณะ functional team



แตละMainPCUมคณสมบตครบเพอลงนามทำสญญารบเงนกบสำนกงานหลกประกน

สขภาพแหงชาต(สปสช.)เปนหนวยบรการประจำไดโดยตรงโดยรบเฉพาะงบประมาณ

ผปวยนอกและสงเสรมสขภาพ

แนวทางในการจดแบง CUP พจารณาจากลกษณะทตงทางภมศาสตร

การคมนาคมสายการบงคบบญชาขอมลการใชบรการทโรงพยาบาลมหาราชฯกอนการ

แยก CUP ความพรอมของหนวยบรการปฐมภมอยางนอย 1 แหงทตองถกพฒนาเปน

หนวยบรการประจำตามหลกเกณฑของสปสช.

การบรหารจดการดำเนนการในรปแบบ CUP board เมองยา มความเปน

autonomousในแตละCUPเมองยาแตยงชวยเหลอเกอกลกนทงแนวดงและแนวราบ

ระหวางCUPผานคณะกรรมการบรหารจดการเครอขายบรการปฐมภม(PrimaryCare

Network)เมองยา

สำหรบสายการบงคบบญชาตามนตนย CUP เมองยา 1, 2, 3, 4 และ 7

ขนตรงตอสาธารณสขอำเภอเมองCUPเมองยา5ขนตรงตอรพ.มหาราชนครราชสมา

ผานกลมงานเวชกรรมสงคม และม สถานกาชาดท 4 รวมบรการเปนเครอขาย

CUPเมองยา6ขนตรงตอสำนกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมาทกCUPมความเปนอสระ

ในการบรหารจดการหากเกนอำนาจทมอยโดยเฉพาะเรองการเงนจะมการเสนอตอผบงคบ-

บญชาตามลำดบขนนอกจากนจะไมมแยกขาดจากกนระหวางCUPเมองยา1-7ตองมการ

ชวยเหลอซงกนและกนระหวางCUPเพอใหสามารถดำเนนการตอไปไดทกCUPและ

ทสำคญคอคณภาพบรการควรจะเทากน ไมวาประชาชนไปทใดกจะไดคณภาพมาตรฐาน

เดยวกน

กลาวไดวาตงแตปงบประมาณ 2551 จนถงปจจบน โรงพยาบาลมหาราช

นครราชสมาไมไดทำหนาทเปน CUP แตทำหนาทเปนหนวยบรการรบสงตอและ

ทสำคญคอสนบสนนใหCUPเมองยาสามารถดำเนนการไดอยางเขมแขง



ในชวง 3 เดอนแรกของการดำเนนการ ไดมการตดตามผล พบวาเจาหนาท

แตละเครอขายใหความเหนวาการประสานงานภายในเครอขายบรการฯมความคลองตว

และสะดวกมากขน มโอกาสนำเสนอปญหาของพนทเพอจดทำแผนแกไขปญหา

มความเขาใจ เหนใจกนมากขน รบรขอมลซงกนและกน และสามารถตรวจสอบขอมล

ของแตละPCUในเครอขายเดยวกนไดงายขน

ดานการใหบรการผปวยนอกโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมาไดอนโลมไมเกบ

เงนจากคนไขเฉพาะครงท 1 ระหวางเดอนตลาคม-ธนวาคม2550พรอมทงแนะนำให

คนไขกลบไปรบบรการท PCU และหนวยบรการประจำทขนทะเบยนกอน ใหขอมล

เชงบวกวาถามความจำเปนตองตรวจชนสตรหรอรกษาเพมเตมแพทยในCUPเมองยา

จะอำนวยความสะดวกและพจารณาเขยนใบสงตวใหผปวย

หลงจากดำเนนการครบรอบ 1 ป คณะกรรมการบรหารจดการเครอขาย

บรการปฐมภมเมองยาไดประเมนผลการดำเนนงานเพอหาโอกาสพฒนาใหเครอขาย

เขมแขงมากยงขนโดยมขอบเขตการประเมนเฉพาะCUPเมองยา1-6ซงเปนเครอขายเดม

ของโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมาและประชากรทมสทธUCเนองจากเปนกลมทม

ขอมลเชอมตอมาทโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมาและมระบบการสงตอทชดเจน

หลงสนสดปงบประมาณ2551ไดมการตดตามผลการดำเนนงานปแรกพบวา

การดำเนนการเปนไปไดดพอสมควรอตราการใชบรการของผปวยสทธUCหลงจากแยก

CUPลดลงจาก0.39เปน0.31ครง/คน/ปแตเมอแยกรายCUPกลบพบวาประชาชนในเขต

พนทCUPเมองยา3และ5มอตราการใชบรการสงขนความพงพอใจตอการบรการ

ของCUPอยระหวางรอยละ82.4-93.8ประชาชนสวนใหญพงพอใจทไดรบบรการใกลบาน

แตการรกษาโรคและรบยาเหมอนกบรพ.มหาราชฯ และประทบใจความเปนกนเองของ

เจาหนาท ในการดแลผปวยโรคเบาหวาน การตรวจระดบ HbA1C ในรอบหนงป

ครอบคลมรอยละ 62.9 และควบคมระดบ HbA1C < 7% ไดรอยละ 47.9 ทางดาน

การเงน พบวาทก CUP มสภาพคลองทางการเงนและสามารถ ดำเนนการตอไปได

3-12 เดอน เจาหนาทในเครอขายฯ ใหความเหนวามความคลองตวในการบรหารงาน



รปท 2 โครงสรางการจดการเครอขายบรการปฐมภมเมองยา 1-7

และตอบสนองตอปญหาในพนทไดมากขนกวากอนแยก CUP แตมขอจำกดในการ

อนมตการจายเงนและกอหนผกพน ซงตองดำเนนการไปตามระเบยบราชการเดม

อยางไรกตามCUPตางๆสามารถดำเนนการตอไดภายใตการสนบสนนของนายแพทย

สาธารณสขจงหวด(สรสทธจตรพทกษเลศและคณะกรรมการบรหารจดการเครอขาย

บรการปฐมภมเมองยา.พฤษภาคม2552)

กาวยางเสนทาง

CUP เมองยา ปทสอง



เมอสนสดการดำเนนงานปทสองคณะกรรมการบรหารจดการเครอขายบรการ

ปฐมภมเมองยาไดบรณาการรวมเปนคณะกรรมการบรหารจดการเครอขายบรการปฐมภม

อำเภอเมองเพยงคณะเดยว เพอลดระยะลำดบชนในการบรหารจดการ อยางไรกตาม ในการ

ตดตามประเมนความกาวหนา คณะกรรมการบรหารจดการเครอขายปฐมภม

อำเภอเมองและผทรงคณวฒมความเหนตรงกนในการประเมนผลและเตรยมสรปบทเรยน

CUPเมองยาไดเลอกใชวธการประเมนผลแบบเสรมพลง(empowermentevaluation)

โดยมการตดตามประเมนผลตามรปแบบเดมรวมกบการจดเวทการจดการความรควบค

การพฒนาจต โดยมลนธสดศร -สฤษด วงษ (มสส.) ผชวยเหลอการเรยนร

คอคณเกศราภรณและคณะในการทำใหเรองราวตางๆไดถกเลาอยางนาสนใจและสราง

ความสข ความภาคภมใจใหแกทมงานทไดรวมวงสนทรยสนทนาภายใตหวปลาหรอ

หวขอ“การทำงานรวมกนของบคลากรในCUPเมองยา”หวปลายอยไดแก1)ทำอะไร

2)ทำอยางไร3)ทำไมคดอยางนน4)สงสนบสนนหรอสงเสรมและ5)ทำแลวเกดการ

เปลยนแปลงอยางไร

การกาวเดนสขวบปทสอง ไดมการตดตามประเมนผลตอเนองจากปแรก เพอ

ประเมนผลการดำเนนงานของเครอขายCUP เมองยา 1-6 ในดานการลดความแออด

ของโรงพยาบาลดานคณภาพบรการในเชงสงคมและวชาชพดานสภาพคลองทางการเงน

จดแขงและขอจำกดของการจดการเครอขายหลงจากไดนำผลการตดตามกำกบในป

งบประมาณ2551มาพฒนาระบบการทำงาน

ผลการศกษา อตราการใชบรการของผปวยสทธ UC หลงจากแยก CUP

ในปแรกลดลงจาก0.39เปน0.31ครง/คน/ปแตในปงบประมาณ2552กลบขนมาเปน

0.38 ครง/คน/ป (ดงรปท 3) เนองจากผปวยตองเขามารบบรการทศนยไขหวดใหญ

ของโรงพยาบาลในชวงแรกของการระบาดไขหวดใหญสายพนธใหม เมอแยกราย CUP

พบวาประชาชนในเขตพนท CUP เมองยา 3 และ 5 ยงคงมอตราการใชบรการสง



ใกลเคยงกบปงบประมาณ2551(ดงรปท4)ความพงพอใจตอการบรการของCUPเมองยา

อยระหวางรอยละ 83.6-97.1 (ดงรปท 5) การดแลผปวยโรคเบาหวาน มรปแบบการ

จดการทดขนกวาปทผานมาโดยเฉพาะ CUP เมองยา 5 มผลการควบคมระดบ

HbA1C<7%ไดดขนเพมขนจากรอยละ32.3ในปงบประมาณ2551เปนรอยละ 43.9

ในปงบประมาณ 2552 (ดงตารางท 1) แตเรมเหนความแตกตางกนในคณภาพการ

ดแลผปวยเบาหวานระหวาง CUP เมองยา ทางดานการเงนพบวา CUP เมองยา 2

เรมขาดสภาพคลองทางการเงน (ดงตารางท 2) ซงอาจมสาเหตจากมรายรบตำกวา

ทประมาณการไว ในเครอขายมจำนวนศนยสขภาพชมชน 7 แหง ทำใหมคาใชจาย

fixedcostสงไดมการจดทำแผนพฒนาเพอแกไขปญหาดงกลาวโดยมสำนกงานสาธารณสข

จ งหวด เปนพ เล ยง จากการแลกเปล ยนเรยนร (รายละเอยดในบทตอไป)

เจาหนาทในเครอขายฯ มความสขในการทำงานแมวาการดำเนนงานในรปแบบใหมได

สรางภาระทางดานการบรหารจดการมากขน แตทกคนไดพยายามทจะพฒนาตนเอง

เพอใหสามารถทำงานตอบสนองปญหาของพนท และเขาใกลคณลกษณะทพงประสงค

ของบรการปฐมภม นอกจากนเครอขายบรการปฐมภมเมองยาไดมการนำเสนอผลงาน

R2R ในเวทระดบจงหวดและเขต เชน การพฒนารปแบบการดแลตนเองของผปวย

เบาหวานโดยยดผปวยเปนศนยกลาง CUP เมองยา 5, การพฒนารปแบบการตรวจ

เตานมเชงรก, การพฒนาระบบใหวคซนสมผสโรคพษสนขบา CUP เมองยา 3,

การพฒนาระบบการตรวจคดกรองเบาหวานขนตา, การพฒนารปแบบกายภาพบำบด

เชงรกเปนตน



ตารางท 1 รอยละความครอบคลมการตรวจ HbA1C และรอยละการควบคมระดบ HbA1C <7% ของ CUP เมองยา 5 ปงบประมาณ 2550-2552

ตวชวด/ปงบประมาณ 2550 2551 2552

รอยละความครอบคลมการตรวจHbA1C 84.1 88.9 92.5

รอยละการควบคมระดบHbA1C<7% 28.9 32.3 43.9

เรยนรการจดการผานเครอขายบรการปฐมภมเมองยา 1-6



จากเรองเลาของสมาชกในวงแลกเปลยนเรยนรท ไดรบการขอใหเลา

“ความสำเรจเลกๆทยงใหญในใจฉน”ในประเดนทเกยวของกบ “การทำงานรวมกน

ในเครอขายบรการปฐมภม (CUP เมองยา)” ผเขยนขอถอดบทเรยนตามประเดน

ทเกยวของกบการบรหารจดการดงน

การทำงานรวมกน ในเครอขายบรการปฐมภม (CUP เมองยา)

1. การทำงานรวมกนระหวางศนยสขภาพชมชนและองคกรปกครองทองถน

หรอ ภาคประชาชน

2. การทำงานรวมกนระหวางศนยสขภาพชมชนในเครอขายบรการ (CUP) เดยวกน

3. การทำงานรวมกนระหวางศนยสขภาพชมชนกบโรงพยาบาลมหาราช

นครราชสมา

4. แนวคดทศนคตของผนำ

5. ประสทธภาพของการจดการ

6. การจดการระบบขอมลขาวสาร

7. การจดการและพฒนาทรพยากรบคคล

8. จดแขงของการทำ CUP split



1. การทำงานรวมกนระหวางศนยสขภาพชมชนและองคกรปกครองทองถน หรอ ภาคประชาชน ในชวงระยะเปลยนผานของการกระจายอำนาจทางสาธารณสขจากรฐบาลกลาง

(กระทรวงสาธารณสข สำนกงานสาธารณสขจงหวด สำนกงานสาธารณสขอำเภอ)

ไปสองคการปกครองสวนทองถน (อปท.) ไดแก องคการบรหารสวนตำบล (อบต.)

มกมคำถามวา อปท.จะเออใหเกดการบรหารจดการเพอพฒนาคณภาพบรการปฐมภม

โดยยดประชาชนเปนศนยกลางไดเพยงใด

คณประทวนประธานCUPเมองยา2ไดเลาความรวมมอของอปท.ในการ

รวมจายคาตอบแทนแพทยวา “...ตอนแรกเรากมาคดกนวา จะจายคาตอบแทนแพทย

อยางไร เพราะวาแพทยออกมาตางหนวยบรการ แลวเงอนไขการจายเงนของอปท.

จะไมเหมอนเรา กไปหาทางออกรวมกน สรปตกลงกนวา ถาเปนของสาธารณสข

โอนเงนมาใหใชจายบางทกซบซอนแลวถาเกดมปญหาขนมาจะยงยากเพราะคณหมอ

กอยหนวยบรการทวดบรพกเลยใหอปท.เปนคนทำโครงการแลวกจายเปนเรองของวทยากร

โดยทางอปท.สนบสนนงบประมาณ”

คณตอยหวหนาศสช.ยางใหญCUPเมองยา1เลาบทบาทของอปท.ในการ

สนบสนนงบประมาณถมบอเพอใชเปนสถานทกอสรางอาคารใหม“เราบอกวาถาเราจะ

มอาคารใหมเราจะไปสรางตรงไหนททเดมเราเปนบอบงเอญวาปนนทานนายกอบต.

ไดรางวลธรรมาภบาลมา1ลานบาททานนายกกเอาเงนใหเราไปถมทดน7-8แสนบาท”

อยางไรกด พนทรบผดชอบ ของ อปท. ซงสวนใหญจะเปนระดบตำบล

กบพนทบรการของ CUP จะไมเทากน เพราะ CUP เกดจากการรวมกลมกนของศนย

สขภาพชมชน(ศสช.)หลายแหงซงครอบคลมพนทมากกวา1ตำบลคณประทวนไดใช

เทคนคในการใหหวหนา ศสช.ในเครอขายไดนำขอมลเขารวมทำแผนกบ อบต.ในเขต

รบผดชอบ “ พนองแตละคนจะตองทำแผนรวมกบ อบต. เรากจะนำเสนอขอมล ในเรอง



ของผปวยเรอรงหรอผปวย10อนดบแรกเพอใหชมชนเขามามสวนรวมในการแกปญหา

...เวลาเราทำแผนงานกจะเขยนวาโครงการนใชงบPP.com,PP.express,หรอเปนของ

อปท.สนบสนน”

สวนใหญงบประมาณทขอจากเจาหนาทสาธารณสขมกจะไดรบการสนบสนนจาก

อปท.ดวยดเชนคณตอยเลาวา“ปแรกจากเงนกองทนทกระทรวงใหมา4แสนกวาอบต.

ใหมาเพมอก 20 เปอรเซนต เราเขยนโครงการไป 10 โครงการ ทกคนอนมตใหหมดเลย

โครงการท เขาประทบใจทสดคอ โครงการปรบเปลยนพฤตกรรมผปวยเบาหวาน

ผปวยเบาหวานสามารถปรบเปลยนพฤตกรรมตนเอง และมเครองเจาะนำตาลคนละ

เครอง เพอไปขยายผลตอ ...ตอนน อสม.ชวยเราเจาะเลอด วดความดนคนไขรอเรา

ไดเลยเรากบอกผบรหารอปท.วาสงททานใหมานเปนประโยชนตอประชาชนทงนน”

คณรตนา จาก ศสช.ไชยมงคล ไดผลกดนให อปท.มารวมกนขบเคลอน

นโยบายสาธารณะเรองอาหารปลอดภยในสวนสตวนครราชสมา“งานคมครองผบรโภค

และปองกนควบคมโรค เปนภารกจสวนหนง ของ อปท...เรากพยายามคยกบสมาชก

อปท.ทกระดบ จนในทสดหลายคนเหนพองวามนเปนหนาเปนตาของเรานะ..กเลยมนด

ผประกอบการรานอาหารกน”

2. การทำงานรวมกนระหวางศนยสขภาพชมชนในเครอขายบรการ (CUP) เดยวกน เรองเลาในวงแลกเปลยนเรยนรสะทอนภาพการทำงานรวมกนดงน

คณประทวน ประธาน CUP 2 เลาวา “CUP board ประกอบดวยหวหนา

สถานอนามย(ศสช.)และประธานเลขาของคณะทำงาน5คณะพยายามกระตน

ใหคณะทำงานเขามการประชมกน อยางนอย 2 -3 เดอนครง แลวเขากจะสรปเสนอ

CUP board หรอวาสงมาทประธานเพอใหรบทราบวาตอนนนองเขาทำงานทไดรบ

มอบหมายไปเรองอะไรบาง”



“บางทประชมกน(CUPboard)10กวาคนเรากหนาดำครำเครยดเหมอนจะ

ทะเลาะกนพอประชมเสรจกOKเรยบรอยคอบางทการใหขอมลบางครงจะมเสยงดง

กนบางแตเรากยอมรบเมอเปนมตทประชม”

คณสงวาลประธานCUPเมองยา3บอกวา“ผมภมใจในทมงานทกคนทม

สวนรวมทมงานของตวเองถอวาเปนทมงานทดอยแลวไมไดมาพฒนาอะไรมาก”

ในการจดสรรทรพยากร เชน งบลงทน คณสงวาลเปดโอกาสให ศสช.

ทกแหงมสวนรวมในการคดดวยกน โดยตกลงวาใหมองภาพรวม “ ทมไหนพรอม

ปนอาจไปชวยกนพฒนากอนปตอไปเรากคยกนวาใครไดแลวกเปดโอกาสใหคนอนบาง

ไมใชเปนการหารเฉลย”

“สวนเรองคนกมการชวยเหลอแชรกนในCUPบางทขออกสอ.หนงไปชวย

ชวคราวเปนการภายในไมใชไปตามคำสง”

คณหมอปกรณประธานCUPเมองยา5ซงเกดจากการรวมกลมกนของศพช.

ของกลมงานเวชกรรมสงคม4แหงและสถานกาชาดอก1แหงกลาววา“การขบเคลอน

ใน CUP เมองยา 5 ขบเคลอนดวย คทง. 5 คณะ (งานใน PCU งานในชมชน

การเงน ขอมล และทนตกรรม) โดยแตละคณะทำงานใหหวหนา PCU เปนประธาน

และมแพทยเปนทปรกษา ” และจดเดนของ CUP นคอความเขมแขงดานวชาการ

เนองจากมแพทยเวชศาสตรครอบครวเตมเวลาทกแหง และมพยาบาลมากกวาทอน

ซงเกนครงผานการอบรมเปนพยาบาลเวชปฏบตทวไป(NursePractitioner)

สำหรบอำนาจบรหารการเงนของ CUP เมองยา 5 น จะใชผานอำนาจ

ผอำนวยการศนยแพทยชมชนหวทะเล ซงไดรบมอบอำนาจตามระเบยบกระทรวง

สาธารณสขมาตงแตเรมพฒนารปแบบเมอประมาณ 15 ปทแลว ภายใตโครงการวจย

และพฒนาศนยแพทยชมชนเมองแหงแรกของจงหวดนครราชสมา พ.ศ.2536-2540

โดยพญ.รจรามงคละศรและคณะ

สวน CUP สดทายทเขารวมในการแลกเปลยนเรยนรครงนคอ CUP เมองยา

6 ซงเกดจากการรวมกนของศพช. 2 ศนย และศนยทนตกรรม ทอยภายใตสงกด



สำนกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมาแมสภาพภมศาสตรจะไมไดอยตดกนคณเจน

หวหนา ศพช.ราชภฏฯ เลาวา “หากเราขนกบเวชกรรมสงคม มนกคอนขางยาก

แลวกอดอด แลวหวหนาเวชกรรมจรงๆ กตองปรกษาทานนายแพทย สสจ....เมอนำ

ขอมลรายรบรายจายมาดกนพบวาอยไดทานใหตดสนใจกใชขอมลเชงประจกษเสนอ

ใหทานตดสนใจทานกใหทดลองทำ”

คณองประธานCUPเมองยา6เลาดวยความภมใจวา“เปนCUPทมทม

สหวชาชพครบถวนมากทสดของโคราชมพยาบาลวชาชพ14คนแพทยประจำ1คน

และแพทยหมนเวยนมาทง2ศนยเรามแพทยออกตรวจทกวนและนอกเวลากมแพทยทกวน

มทนตแพทยและเภสชดวย...”

สวนรปแบบงานบรการทโดดเดนของCUPเมองยา6คอคลนกวาฟารนทศพช.

วดบรพ(เนองจากมเภสชกรเตมเวลา)ศนยทนตกรรม(เนองจากมทนตแพทยเตมเวลา

2คนประจำอย)และรปแบบศพช.ในสถานศกษาซงรบขนทะเบยนนกศกษาดแลแบบ

เวชศาสตรครอบครว(ดรายละเอยดในบท หมอครอบครวกบความสขในการทำงาน)

3. การทำงานรวมกนระหวางศนยสขภาพชมชนกบโรงพยาบาล มหาราชนครราชสมา หนวยงานของโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมาทตองทำงานรวมกบ

เครอขายบรการปฐมภมทสำคญคอ กลมงานเวชกรรมสงคม นอกเหนอจาก

บทบาทแพทยเวชศาสตรครอบครวทตองออกไปใหบรการทศนยแพทยชมชนในเขต

รบผดชอบซงสวนใหญอยในCUPเมองยา5แลวยงมงานพฒนาคณภาพบรการและบรหาร

เครอขาย งานวจยและพฒนาระบบสขภาพชมชน ซงเรองเลาในวงแลกเปลยน

เรยนรทผานมายงไมไดพดคยกนถงการทำงานรวมกนเพอพฒนาคณภาพบรการให

สอดคลองกบความตองการดานสขภาพของประชาชนในพนทรบผดชอบ ซงเปนมตท

สำคญอกประการหนงในการดำเนนงาน CUP split (นาจะไดมการเปดวงเรยนร

เพมเตมและถอดบทเรยนในสวนนตอไป) แนวคดการแยกระบบบรหารจดการเครอขาย



บรการปฐมภมออกจากโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมา เกดจากความแตกตางของ

ระบบบรการปฐมภมและระบบบรการแบบของโรงพยาบาล ซงมพนธกจแตกตางอยาง

สนเชง อยางไรกตาม ระบบบรการปฐมภมยงตองมการเชอมตอกบระบบบรการของ

โรงพยาบาลการพฒนาNodePCUนอกจากจะเปนการพฒนาศกยภาพการใหบรการ

ของหนวยบรการปฐมภมใหสอดคลองกบความตองการสขภาพของประชาชนในพนท

อยางมคณภาพเพมขน ยงเปนการพฒนาระบบบรการปฐมภมกบโรงพยาบาลให

เชอมตออยางไรรอยตะเขบ โดยการทำงานรวมกนของทมสหสาขาวชาชพท PCU

กลมงานเวชกรรมสงคม และแพทยเฉพาะทางสาขาทเกยวของ เปาหมายในการ

พฒนาเพอเพมการเขาถงบรการของผปวยโรค/กลมโรคเปาหมายทำใหผปวยไดรบบรการ

ท PCU และจะมการสงตอไปในรายทจำเปนตองพบแพทยเฉพาะทาง โรค/กลม

โรคเปาหมายซงเปนปญหาสาธารณสขทสำคญของระบบบรการปฐมภมและโรคท

จำหนายจากโรงพยาบาลมหาราชฯ ทมความจำเปนตองไดรบการดแลตอเนอง

ในชมชน เชน โรคเบาหวานครบวงจร โรคหวใจหลงผาตดทไดรบยาละลายลมเลอด

ระบบการฝากครรภโรคมะเรงการดแลผปวยระยะสดทายผปวยอมพาตครงซกเปนตน

การดำเนนงานของ Node PCU ประกอบไปดวย

1.การพฒนารปแบบบรการเครอขายใหสอดคลองกบสภาพปญหา

2.การพฒนาศกยภาพของทมสหสาขาวชาชพในPCU

3.การพฒนาวชาการและสงเสรมใหเกดการพฒนางานประจำสงานวจย

4.การพฒนาเครอขายและระบบสนบสนน

5.การบรณาการการสรางเสรมศกยภาพของผปวยและชมชน

ตวอยางรปธรรมในการพฒนา Node PCU ไดแก

• การพฒนาการดแลเบาหวานครบวงจรเนนการพฒนาศกยภาพของบคลากร

ปฐมภมใหสามารถดแลผปวยเบาหวานตามแนวทางเวชปฏบตมการจดบรการการตรวจ

จอประสาทตา การจดอบรมเพอพฒนาศกยภาพบคลากรปฐมภมใหมทกษะในการดแล

ผปวยเบาหวาน การปรบเปลยนพฤตกรรม การตรวจเทา การเสรมพลงแกผปวย



เบาหวานและแกนนำในชมชนเปนตน

• การพฒนาระบบการฝากครรภ เนนการพฒนาศกยภาพทมปฐมภม การ

พฒนาแนวทางเวชปฏบตในการฝากครรภ การพฒนาทกษะแพทยเวชปฏบตครอบครว

ในการคดกรองเบองตนดวยอลตราซาวดโรงเรยนพอแมในชมชนระบบการสงตอฯลฯ

• การพฒนาระบบโรคมะเรง และการดแลผปวยระยะสดทาย เนนการ

พฒนาทกษะการคดกรองมะเรงเตานมเบองตนของบคลากรปฐมภมการจดระบบบรการ

สงตอผปวยทตรวจพบกอนทเตานมและผปวยมะเรงเตานมการพฒนาระบบการดแลผปวย

ระยะสดทายทเชอมตอจากโรงพยาบาลสชมชน การพฒนาศกยภาพของผปวยมะเรง

ดวยแนวทางธรรม(ะ)ชาตบำบดฯลฯ

• การพฒนาระบบกายภาพบำบดเชงรก เนนการพฒนารปแบบบรการกาย

ภาพบำบดเชงรกในชมชน โดยเรมตนนำรองการฟนฟสภาพบำบดผปวยอมพาตครงซก

ในชมชนในเครอขายบรการปฐมภมเมองยา การดแลตอเนองผปวยอมพาตครงซกท

จำหนายจากโรงพยาบาลมหาราชฯ การพฒนาศกยภาพทมสหสาขาวชาชพดานกาย

ภาพบำบด การพฒนาศกยภาพของการดแลผปวยกลามเนอและขอตอดวยทมสหสาขา

วชาชพฯลฯ

• การพฒนา Warfarin clinic เนนการพฒนาระบบการใหยาละลายลมเลอด

แกผปวยโรคหวใจทPCUทไดรบการสงกลบจากแพทยเฉพาะทางการพฒนาศกยภาพ

ของทมปฐมภมการสรางเสรมพลงผปวยทรบยาละลายลมเลอดฯลฯ

4. แนวคดทศนคตของผนำ ในการเปลยนแปลงใดๆ แนวคดทศนคตของผนำการเปลยนแปลงทกระดบ

ถอวาเปนปจจยสำคญสงสดทสงผลตอความสำเรจและความยงยนในการเปลยนแปลง

เนองจากวงแลกเปลยนเรยนรในครงน เนนการเรยนรเพอพฒนาจตจากการ

ทำงานดวยจงมประเดนทไดเรยนรแนวคดสำคญของผนำหลายระดบดงตอไปน



คณตอยเนนการพฒนาศสช.เหมอนการพฒนาบาน“เราตองอยบานเราอยาง

มความสข และทกคนอยในบานจะตองเขาใจกนเราจงจะทำงานดวยกนอยางมความสข”

เรองเลาของคณรตนาทพยายามผลกดนใหรานอาหารในสวนสตวนครราชสมา

และในเขตรบผดชอบของศสช.ไดรบการรบรองมาตรฐาน“CleanFoodGoodTaste”

แสดงใหเหนวาตองพยายามสรางสมพนธภาพกบผคนหลายระดบ หลายหนวยงาน

และทำงานอยางตอเนองกดไมปลอย

สวนคณประทวน ซงเลาเรองการบรหาร CUP ทมภาระหนสนมากทสด

บอกวา ยงจะขอสอกตอไป เนองจาก “เรากาวออกมาแลว กพยายามทำใหไดดทสด..

อนนมนเปนศกดศรของเราคอความตงใจทจะพฒนาโดยทกคนรวมมอรวมใจกน”

วงแลกเปลยนเรยนรมโอกาสไดเรยนรการพฒนาจตจากการทำงานของ CUP

เมองยา3คอนขางมาก เนองจากมสมาชกรบเชญมาเขาวงอยางตอเนองถง4ทานคอ

คณสงวาลประธานCUPทบอกวาบทบาททแทจรงของประธานคอผประสานงาน

ไมมอำนาจสงการใดๆ เปนผอำนวยใหทกคนทำงานตามบทบาทตวเองใหเตมท

“อะไรทเกนอำนาจเรากชวยประสาน(กบผมอำนาจแทจรงเชนสสอ.สสจ.)ใหกบนองๆ

ใหเขามอสระในการคด โดยยดประชาชนเปนศนยกลาง ประชาชนตองไดรบบรการทด

ทสดจากพวกเรา”

นอกจากนคณสงวาลยงถอวาในการพฒนาศสช.เครอขายนน “ ไมไดมองวา

ตองแขงขนกนวาทไหนดเลศอยากใหไปเหมอนๆกนหากศกยภาพและทรพยากร

ไมเทากนกพยายามแบงปนกน”เมอนองทมะคา (ศสช.ทคณสงวาลเปนหวหนา)

เหนวาคณสงวาลเสยสละ ไมเอาเงนจาก CUP เพราะมะคามเงนเกาอยมาก ถามวา

“เปนCUPเราไดอะไรบาง”คณสงวาลตอบวา“ทกบาททกสตางคทไดมามนเปนเงน

หลวงทงนน ไมใชเงนเรา เราไมใชดแลเฉพาะประชาชนตำบลเรา...เพราะฉะนน

เราพฒนาทไหนกทำใหแกประชาชนในCUPเรา”

คณประภาส ซงเปนสมาชกของ CUP เมองยา 3 สอ.กระฉอด กลาววา

“พสงวาล ยกเงนมาใหพ พมแลว พไมเอาสกบาท ผมกบอกวา ถาพใหผมปนนะ



ปหนาผมไมเอาสกบาทเลย หนงพใหญตองเสยสละกอน สองนองกตองรกษาสจจะ

คอเราซอใจกนนะครบ”

คณจม สมาชกใน CUP เดยวกน เสรมดวยความภมใจวา คณสงวาลจะใช

ขอมลเชงประจกษในการจดการประชม CUP “ เราตองกลบมาด (ขอมล)ของตวเอง

วาใครทำไดใครทำไมไดเพราะอะไรคอเปนอะไรแบบวาทพอเราทำไมไดกรสกเกรงใจท

ตองเปนภาระใหคนอนมาชวยเราเพราะKPIขอไหนของใครตกเกณฑเราตองไปชวยกน

upขนมา”

คณนวล สมาชกอกคนในCUP เมองยา3 กลาววา “ พสงวาลจะมลกษณะ

เออใหนองทำเขาจะไมไดบอกวาผดหรอถกถามปญหาเดยวพชวยขางหลงใหเราเดนเลย

นวลซอ(ยา)กซอเลยไมจำกดวาซออนโนนอนนถามปญหาหนมาพพรอมชวย”

รปธรรมอกประการหน งของการบรหารทรพยากรโดยยดผปวยเปน

ศนยกลาง คณสงวาลเลาวา “ อยางเชนวคซน ถามนมความจำเปนจรงๆ ตองเปด

ตอนเยนผมกเปดไปเลยมนเสยไปสวนหนงกเสยไป..”

อยางไรกด ในวงแลกเปลยนเรยนร ยงมโอกาสไดฟงความฝนของสมาชกบาง

คนทไมไดเปนประธานCUPแตอยากเหนบทบาทของประธานCUPไดแสดงภาวะผนำ

คอเปนผประสานงานใหเกดการมสวนรวมในการพฒนาคณภาพบรการดงเชน

คณตอยเลาวาเคยเสนอในฐานะคณะทำงานการเงนใหศกษาและกำหนด

แนวทางการจายยาและเจาะแลบใหทกศสช.ในเครอขายไดมมาตรฐานเดยวกน“CUP

เดยวกนกยงทำไมเหมอนกนเรากเลยบอกวาแมขายตองมาดเรานะคะอนนพดจากใจ

คอเราอยากใหแมขายมาดเรา...จะไดชวยกนแกปญหา”

คณมานพหรอคณสนสมาชกในวงอกทานหนงจากCUPเมองยา4กลาววา

“ หนาตาCUP board ในฝนคออยากเหนการประชมกนตอเนอง แลวกเอาปญหาใน

แตละพนทวามอะไรเรงดวน...อยากมผบรหารทวานองมปญหาอะไรอยากใหพชวยอะไร

อยากทำอะไรคอมาแลกเปลยนกน”



สวนผนำของCUP เมองยา 5นนมลกษณะพเศษกวาแหงอนคอเปนแพทย

สงกดกลมงานเวชกรรมสงคมคณหมอปกรณกลาวเกยวกบเรองนวา“บทบาทผมจะออก

ไปในแนวทปรกษามากกวาผบรหารจรงๆเพราะผมไมไดเขาไปมสวนในการตดสนใจการ

บรหารจดการอนโนนมปญหาอนนของหมดใครขาดใครไมมาตรงนผมไมไดเขาไป

เกยวของเลย…ผมกจะรบร เฉพาะเรองใหญๆ เรองนอยๆกจะใหหวหนา PCU

เขาไปจดการ”

คณตก ผอำนวยการศพช.วดปาสาลวนใหความเหนวา “คณหมอปกรณ

เปนเหมอนตวเดนเรองในการบรหารจดการทงหมด แตอำนาจจะไปอยทคณแตว

(ผอำนวยการศพช.หวทะเลซงมอำนาจบรหารดานการเงน)ภาพเกาๆทเราตดมาวา

ผอ.มาถงแลวจะตองไปนงเซนเชค งานอะไรทงหมดตองเซน แตจรงๆ แลว พวาเรา

เปลยนใหผบรหารทำหนาทmonitorวาเขาทำตามทเราคดไหมทำตามทเราตกลงกนไหม...

พวาเราทำอยางนดแลว”

อยางไรกดคณแตวผอำนวยการศพช.หวทะเลซงตองรบผดชอบการเงนของCUP

เมองยา5บอกวา“ถาถามพไมอยากทำงานบรหารเลยมความสขทไดไปทำงานบรการ

มากกวาเชนออกไปเยยมบานชวยคนไขทมความทกขแตเมอตองมารบผดชอบการเงน

กพยายามทำใหดเนนทความซอสตยและการสรางความไววางใจ”

สดทายคอคณองประธานCUPเมองยา6ไดเลาประสบการณการบรหาร

CUP ทงจากทเดม คอ ททาชาง และไดรบความไววางใจจากนองๆ ใน CUP

เมองยา6ใหเปนประธานทงๆทเพงยายมาใหม(ดรายละเอยดในบทหมอครอบครว)

วา“บคลกของตวเองดวยเปนคนทคดวานาจะรบฟงคนอนและมทปรกษาทดคอพแตว

(ศพช.1)และพตก(ศพช.2)เปนแมแบบทเราไดศกษา...”สงสำคญคอคณองเนนวา

“นองทกคนมศกยภาพการทำงานสงอยแลว เราใหโอกาสและดงศกยภาพของเขาขนมา

มอบหมายงานกนชดเจนวาใครทำอะไรทไหน..”

คณเจนหวหนาศนยแพทยราชภฏฯทอยในCUPเดยวกบคณองสะทอนวา

“โดยบคลกลกษณะของพอง เปนคนประนประนอม open mind พองจะรบทกเรอง



ทกอยางทเสนอไปกอน แตถาเกดมอะไรทยงไมเคลยรกขอคย จะไมจบโดยยงไมเคลยร..”

5. ประสทธภาพของการจดการ หวใจสำคญของการทำ CUP split ประการหนงคอ ประสทธภาพของการ

บรหารจดการ เนองจาก CUP ตองรบผดชอบการใชจายงบประมาณทไดรบจดสรร

ทงหมด ทงดานการบรหารเชนคาจาง คาตอบแทน และดานบรการ เชน คายา

คาตรวจชนสตร รวมทงการตามจายโรงพยาบาลมหาราชฯ หรอหนวยบรการรบสงตอ

ระดบสงขนหากผปวยขามเขตหรอไดรบการสงตอมารบบรการ

เรองเลาจากวงแลกเปลยนเรยนรไดสะทอนใหเหนความพยายามทจะบรหาร

จดการเพอใหเกดประสทธภาพสงสดดงน

คณตอยไดเลาขอสงเกตของตนเองวา “เอะ ทำไมนองเราเจาะแลบเยอะจง

ทำไมจายยาไมเหมอนทอนคอเราไปทอนเรากจะไปแอบมองตยาทำไมเขาแพคยาพารา

15 เมด ทำไมนองเราแพค 20 เมด...ยานอนหลบทำไมจายมาก..เรากมาดทกเดอน

ดคาแลบคายาวาทำไมมนสงขน..”

จากนนคณตอย ไดพยายามชกชวนประธาน CUP ของตนเองและทมงานมา

สนใจเรองนและจดคนไปศกษาดงานจากCUPอนๆเพอหาแนวทางแกไขรวมกน

คณประทวนเลาวา CUP ของตนเองนนรบผดชอบประชากร UC นอย

(25,000 คน) แตมจำนวน ศสช. 7 แหง ทำใหงบบรหารจดการทเรยกวา fixed

cost คอนขางสง มภาระหนสนมาก จงพยายามพฒนาศนยแพทยชมชน (CMU)

โดยจางแพทยมาใหบรการ เพอสกดผปวยทขามเขตไปโรงพยาบาลมหาราชฯ

โดยตรง “ พอมาทำเปน CUP กไดรบเพมมาอก 2 สอ.คอโพนสงและหนองกระทม

บงเอญวาคดถงความคมทนมาก จนเปลยนสถานทตงของหนวยบรการประจำ

จาก สอ.หนองยารกษ (ซงเปน สอ.ทคณประทวนเปนหวหนา หางจาก รพ.มหาราชฯ

เกอบ 20 กม.) เรากเลยเลอกไปตง CUP (หนวยบรการประจำ หรอ CMU)

ท สอ.โพนสง ” ทงนเพราะกอนแยก CUP มขอมลการใชบรการของประชาชน



ในเขต สอ.โพนสงและหนองกระทม ท รพ.มหาราชฯสงมาก หากไมแกไขประเดนน

CUPตองตามจายคาบรการทางการแพทยขามหนวยบรการประจำ (OPDขามCUP)

สงมาก

นอกจากนทาง CUP เมองยา 2 กพยายามไปเรยนรจาก CUP เมองยา 3

ในเรองการจดซอยาเองเพอลดคายาทแตเดมซอจากรพ.มหาราชฯ“เราเปนหนคายา

รพ.มหาราชฯรวมตามจายดวย7ลานนะคะ...เราไปดทCUPเมองยา3(ทเขาจดซอเอง)

ราคาหางกนเยอะเรากเอาจากการดงานมาบรหารจดการในCUPเรา”

สำหรบการบรหารจดการภาระทเกดจากfixedcostนนคณประทวนเลาวา

“ คาวสด ไมวาจะเปนวสดสำนกงาน งานบาน งานครว คาสาธารณปโภค ถาเราใช

อยางประหยดและคมคากสามารถ save ได เรามาตกลงลองทำตกตาดวาลดในสวน

ของfixedcostไมใชคาตอบแทนวาลดลง20%เราจะอยไดไหมกเพงประชมกน”

สำหรบCUPเมองยา3มบทเรยนทโดดเดนในเรองของการบรหารเวชภณฑ

เมอเขาสปทสามของการดำเนนงานCUP เมองยา 3 ไดเรมจดซอยาเอง โดยแบงเปน

3 ประเภท ประเภททหนงคอ ยาองคการเภสชกรรม จะซอยาผานระบบ VMI

(VenderManagement Inventory)ไมจำเปนตองสตอคยา เมอสงยาผานระบบแลว

องคการเภสชกรรมจะนำสงยามาใหทสถานอนามยประเภททสองยาซอจากบรษทโดย

CUPจะเขารวมประมลยารวมของจงหวดรวมกบโรงพยาบาลชมชนประเภททสามยาท

ใชปรมาณนอยจะขอรบการสนบสนนแบบมคาใชจายจากโรงพยาบาลมหาราชฯ

สวนใหญเปนยาทใชกบผปวยทถกสงตวกลบจากโรงพยาบาลมหาราชฯการทไดวางแผน-

บรหารเวชภณฑทงระบบทำใหมมมองของทมงานในเครอขายเปลยนแปลงไปจากเมอกอน

คณสงวาลใหความเหนเกยวกบการบรหารเวชภณฑวา“ในรปของCUPboard

เราตองรบผดชอบรวมกนนะครบเมอกอนเราเบกยาจากมหาราชฯเราไมคอยคำนงเรองน

สกเทาไรคอใชเทาไรกไดมนจะสญหายหรอหมดอายมนจะเสยไปเรากเบกมาเรอยๆ

เราเองไมไดเดอดรอน พอตองมาบรหารจดการกนเอง กมาคดวา ทำไงนะประชาชน

จะไดมากทสดเราตองพยายามบรหารใหไดในวงเงนทเราไดรบ”



สวน CUP เมองยา 5 เนองจากสภาพภมศาสตรของ ศพช.ทง 5 แหงน

อยกระจายกนไป (พนทไมตดกน) คณหมอปกรณวเคราะหวาเปนจดออนททำใหไม

สามารถจดบรการรวมกนไดเชนเปดOPDนอกเวลาเพยงทเดยวเพอสกดผปวยไมให

ขามขนตอนมา รพ.มหาราชฯ โดยเฉพาะนอกเวลาราชการ ซงหากดรายงานของ

นพ.สรสทธ เปรยบเทยบแลวจะพบวา คลนกเวชปฏบตครอบครวทตงอยในรว

รพ.มหาราชฯนน มจำนวนผปวยขามไปใชบรการจาก รพ.มหาราชฯ มากทสด

เปนผลตอการตามจายเงนของCUP

คณองประธาน CUP เมองยา 6 สงกดสำนกงานสาธารณสขจงหวด

เลาประสบการณในการสอสารกบแพทยทมาตรวจแลวอาจใชยา ใชแลบทไมจำเปน

จนอาจทำใหตนทนคารกษาสงเกนวา “ อยางคนไขทมารบยาประจำบางคนตรง exit

care(บรการกอนกบบาน)คนไขเลาวายาตวนจายมาทำไมฉนไมเคยกนหรอแลบตวน

เจาะไปหมอไมเหนเคยบอกเลยวาผลเปนอยางไรกจะไปคยกบหมอวาหมอคะยาตวน

คนไขเขาบอกไมอยากไดถาไมใหจะมผลอะไรไหมคะหรอแลบทเจาะรทน(เปนประจำ)

มนมเยอะมากกใหขอมลหมอไปวาเจาะ4ตวราคาแคนจะลดตวใดทไมจำเปนไดบาง

แลวหมอทมาอยกบพนะ เปนคนทยอมรบอะไรๆไดเยอะ คอทานเปนคนทคยแลว

จบนะคะ”

6. การจดการระบบขอมลขาวสาร จากการพฒนามาอยางตอเนองภายใต CUP โรงพยาบาลมหาราชฯ

ทก ศสช.จะมคอมพวเตอรใชงาน มระบบเครอขายออนไลนได และมเจาหนาท

ทรบผดชอบเรองขอมล เมอเรมเปน CUP เมองยา มการตดขดในแงของการวาง

ระบบการสงขอมล เนองจากสำนกงานสาธารณสขอำเภอเมองม ศสช.ในกำกบอยกบ

CUP เมองยา 22 แหง อก 5 แหงอยสงกดCUP รพ.คายสรนารและ รพ.กองบน 1

กอนแยกCUPเมองยาระบบรายงานตางๆจะถกสงไปทสาธารณสขอำเภอทง27แหง

เมอดำเนนการ CUP เมองยาแลว มเปาหมายทจะรวมขอมลของเครอขายเมองยา



เพอใชตดตามการทำงานของแตละเครอขาย ขอมลจงถกสงเขามาเพยง 22 แหง

อก5แหงทอยนอกเครอขายเมองยาไมไดสงผานระบบจงเกดความสบสนในชวงแรก

แตเมอดำเนนการไปกวา6เดอนไดมการพฒนาเวบไซดของCUPเมองยาใหสมบรณขน

ประธาน CUP หรอหวหนา ศสช.สามารถทจะทราบไดเลยวาทใดยงไมสงรายงาน แต

การนำขอมลไปใชประโยชนในการพฒนาระบบงานมความแตกตางกนไปในแตละCUP

จนถงปจจบนเครอขายบรการปฐมภมเมองยายงคงมโอกาสพฒนาเกยวกบการวเคราะห

และสงเคราะหขอมลไปใชประโยชนใหมากขน

7. การจดการและพฒนาทรพยากรบคคลเมอมองจากมมของการพฒนาทรพยากรบคคล(HR)คณเกศราภรณไดสรปวา

“ถาสรปในเชง HR..human resource เวลาเขาจะคดเลอกคนเขาใชวธการ

คดเลอกกบสรรหานะ..คอเขาจะเปดโอกาสใหกบคนในCUPแลวกเปดโอกาสดวยความ

สมครใจทจะใหคนมาลงงานไหนแลวกใสคนใหถกกบงานอนทสองกคอเรองการพฒนา

ภายใน CUP เขาพฒนาโดยการสรางนวตกรรมภายใน CUP แลวกจดวชาการซงจด

วชาการเขาsetpriorityจากsetpriorityกคอสำรวจความตองการของลกคาภายใน

CUPวาตองการวชาการประเดนอะไรแลวกมาจดวชาการใหวชาการนไดเรยนรวาไปเชญ

อาจารยเยอะๆ งบไมพอ คนใกลตวกมความสำคญ จรงๆ อนนมนเปน KM

อยางหนงคะ หาคนท best practice ใน CUP เรามาแลกเปลยนเรยนรดคน

ใน CUP มนทำใหประหยดงบประมาณ แลวกใชวงแบบนในการแลกเปลยนกนวาคนน

ม best practice เรอง ICคนนเขาม best practice เรองการดแลคนไขเบาหวาน

แลวเรากจดวงแบบนคะไมตองไปเชญวทยากรไกลๆเหมอนทนองนวลกำลง

บอกไมตองไปเชญเหมอนกบสงทเรากำลงทำอยพอดเรากำลงหา best practice

เรองการทำงานกนภายใน CUP ทดๆ เพอจะยกเปนระดบเปน best practice

กนระดบองคกรหรอระดบประเทศ นคอสงหนงทใชกระบวนการ KM แลวกท CUP

ใชวธการพฒนาคนของเขาโดยการทำ conference แลวกมการจดเปนเจาภาพแลว



กเวยนกนเปนเจาภาพ สวนวธรกษาคนของเขา...มวธการใชคอใชวธการยดหยน

โดยวธการไปตามมนมา มนไมมากไมตองวากน อกอนหนงกคอไมตำหน วธจะ

รกษาคนของเขาแลวกมการดแลกนมการทำตนเปนแบบอยางพทำแบบอยางใหนองเหน

นเปนวธการรกษาคนของเขา แลวกตอบสนองตามความตองการของคนใน CUP

และทแนๆ คอบางครงจำเปนตองใช reward กคอการใชรางวล กจะมคนใหรางวล

ใน CUP นคอการรกษาคนตวเองใน CUP ทเกดจากกระบวนการทำงานอยางทฟง

พเลาแลวสรปไปในเชงของHRนะคะกคอคดเลอกพฒนาสรรหารกษากจะไดสตร

ออกมาเปนทฤษฎเลยนะเปนทฤษฎจากbestpractice(จากทมเมองยา3)”

8. จดแขงของการทำ CUP Split ในการสรปบทเรยนของงานใดๆยอมตองมทงจดแขงและจดออนแตเนองจาก

วงแลกเปลยนเรยนรนเนนการพฒนาจตจากการทำงาน ซงเปนการมองหาความสข

ความสำเรจ (เลกๆ) เพอเรยนรแนวคด ทศนคต ทอยเบองหลงการทำงานนนๆ

เปนการเสรมพลงใหทงผเลาและผฟงหากจะมปญหาอปสรรคใดๆสมาชกในวงกชวย

กนคดเชงบวกคนหาจดแขงศกยภาพของผเลาและบรบทและนำเสนอทางออกรวมกน

ดงนน การถอดบทเรยนน จงขอเนนเฉพาะจดแขงทคนพบจากการดำเนนงาน

CUPsplit

คณตอย กลาวไวตอนหนงวา “กอนหนาน สอ.ยางใหญซงมเขตตดตอกบ

โรงพยาบาลใหญหลายแหงบางปเรากสงคนไข(refer)ไปปกธงชยแลวกยายกลบมาโรง

พยาบาลคายสรนารแลวกไปทโรงพยาบาลแมและเดกแลวกมามหาราชฯปจจบนสงไปท

โรงพยาบาลมหาราชฯ 2 (โรงพยาบาลนครราชสมา) คนไขของเรากเกดความรสก

สบสนวนวาย...พอจะแยกเปนCUPเราบอกคนไขวา...ถาเราแยกเปนCUPยาเรากมากขน

หมอกมาดแลผปวยไมตองเหมารถไปทโรงพยาบาลใหญ”

อกประสบการณหนงเมอคณตอยไดงบประมาณสรางอาคารหลงใหม

“ เราขอปรบแบบแปลนนะคะ มนกเปนอสระอก เมอเราแยกออกมาเปน CUP



กคยกบทางมหาราชฯวาเราจะขอปรบแบบไดไหมเขาบอกวาพเอาเลย...”

คณประทวนตอบคำถามความแตกตางระหวางกอนและหลงทำCUPsplitวา

“มนมความแตกตางตอนอยกบมหาราชฯตวเองเคยเปนคณะทำงานการเงนกเคยทำแผน

แลวไปเสนอบอรดใหญของรพ.มหาราชฯการเดนทางของขอมลหรอการทำรายงาน

ระยะเวลามนจะชา ไมสามารถกำหนดในเรองตางๆได แตพอทำ CUP split

การทำงานจะสนลงเพราะมาเสนอในCUPboardเหนวานาจะทำไดแลวกเปนผลด

เรากสามารถตดสนใจฟนธงไดเลย ”

อยางไรกด บทบาทของประธาน CUP นน ทงคณประทวนและคณสงวาล

กลาวตรงกนวา “เราทำหนาทเปนผประสานมากกวา ไมไดมอำนาจไปชเปนชตาย

อยางการขอสองขนเรากเปนผเสนอเฉยๆมายตทอำเภอเหมอนเดมแตการทำงานมนดวา

เรามความเอออาทรตอกนมากกวาเดมมการแชรกนใชของ...เราสามารถบรหารจดการ

แกปญหาไดตรงกบปญหาจรงๆมากกวาเดมทเปนอย”

คณสงวาลกลาวใหเหนภาพวา “เครอขายปฐมภมเกดขนมาแลว ถอวาเปน

โอกาสทเราจะบรหารจดการกนเอง เหมอนเรามลก ใหเงนลกไปโรงเรยนวนละ

50 บาท แตพอเราเปลยนใหเปนอาทตยได สองรอยกวาบาท ลกอาจใชไมถง 50

กมความอนใจวามเงนอย ไปไหนกได มนใจมาก กลาทจะตดสนใจทำอะไร...

เหมอนแตกอนเปน สอ.เขาใหเงนมาแลกผลงานเปนงานๆไป แตตอนนเราไดเงนกอน

ใหคณคดพฒนางานออกมาถาเราคดไมดกอาจอยอยางลำบากหนอยนงแตถาเรา

คดแลววางแผนจดการดๆกสามารถพฒนางานไปได...”

สมาชกในวงแลกเปลยนเรยนรสวนใหญเหนวาแมประธานCUPจะยงไมมอำนาจ

ทางการบรหารตามกฎหมายหรอยงไมมระเบยบมารองรบแตการทเขาไดมโอกาสประชม

ปรกษาหารอและมสวนรวมในการตดสนใจกเปนจดแขงทสำคญมาก

“ประธานCUP จรงๆ แลวกไมมอำนาจไปชนวสงใคร ทเราทำงานดวยกน

ไดกคอเกดจากการยอมรบกนมากกวา เพราะวาCUPเมองยาเราแตกตางจากCUP

อำเภออนๆซงสวนใหญประธานไมเปนผอ.รพช.กเปนสสอ.ซงสองทานนมอำนาจ...CUP



เมองยาใครจะมาเปนประธานกแลวแตสงทดทสดคอคนในCUPไดมโอกาสมานงคยกน

เพอแกไขปญหารวมกน”

ตอคำถามวา CUP split ไดลดทอนอำนาจและบทบาทของสาธารณสข

อำเภอลงไปหรอไมคำตอบคอ“แมแตละCUPจะมคณะทำงานการเงนท2ใน3คน

ตองรบผดชอบเซนเชค แตการเซนเชคไมไดหมายความวา เรามอำนาจ อำนาจใน

การอนมตกยงอยกบสาธารณสขอำเภอ และสาธารณสขจงหวด เราเปนเหมอนคน

ประสานใหงานสำเรจลลวงไปเฉยๆ”

...อภปราย

เครอขายบรการปฐมภมเมองยาจดเปนการจดการรปแบบใหมโดยเฉพาะอยาง

ยงในบรบทของเขตเมองทมโรงพยาบาลศนยทำหนาทเปนหนวยบรการประจำเครอขายฯ

เมองยาเนนการสรางเปาหมายรวมกน ทำงานเปนทม ประสานงานแนวราบเปนหลก

รวมคดวางแผน รวมทำ รวมตดตามกำกบและประเมนผล การจดการใหเกดระบบ

ใหมนไดจำเปนตองอาศยการสนบสนนอยางเตมทจากผบรหารระดบสงในจงหวดไดแก

นายแพทยสาธารณสขจงหวด ผอำนวยการโรงพยาบาล และผอำนวยการสำนกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาตเขตพนท เมอมนโยบายชดเจน ทมทำงานซงประกอบดวย

กลมงานเวชกรรมสงคมและสาธารณสขอำเภอตองมความเขมแขง ทำงานรวมกนไดด

จงจะชวยใหระบบการจดการแบบใหมดำเนนการไปไดราบรน

การทำงานทเปนลกษณะศนยสขภาพชมชนเดยวแบบเดมกบเครอขายบรการ

ปฐมภมแบบใหมแตกตางกนตามตาราง



องคประกอบ ศนยสขภาพชมชนเดยวแบบดงเดม เครอขายบรการปฐมภมแบบใหม

ตองวางแผนกลยทธของเครอขาย

บรการใหสอดคลองกบปญหาของ

พนท แตยงคงความสอดคลองกบ

นโยบายจงหวดอำเภอ

เปนแบบแนวราบดำเนนรวมใน

ลกษณะคณะทำงานคณะกรรมการ

บรหารเครอขาย เมอมตทประชม

สามารถดำเนนการไดตามมต

หากเกนอำนาจอนมตวงเงนและ

กอหนผกพนจะนำเสนอตอผบงคบ

บญชาตามสายงาน

- หนวยบรการประจำเปนศนย

แพทยชมชน

- ผปวยถกสงปรกษาทศนยแพทย

ชมชนทำตามแนวทางเวชปฏบตท

แพทยเฉพาะทางแพทยเวชศาสตร

ครอบครวและทมสหวชาชพรวม

พฒนาปรบใหเหมาะกบบรบทพนท

-ศนยแพทยชมชนบรหารยาและ

เวชภณฑสามารถจดการประสาน

กบหนวยรวมใหบรการทงรฐและ

เอกชนในดานบรการทนตกรรม

หองปฏบตการเอกซเรยไดตาม

ทำตามนโยบายของจงหวดอำเภอ

เ ป น แ บ บ ล ำ ด บ ช น ข น ต ร ง ต อ

สาธารณสขอำเภอหรอผอำนวยการ

โรงพยาบาลหรอนายแพทยสาธารณสข

จงหวด

-หนวยบรการประจำเปนโรงพยาบาล

- ผปวยถกสงปรกษาทโรงพยาบาล

ทำตามแนวทางเวชปฏบตทจดทำโดย

แพทยเฉพาะทางเปนหลก

-โรงพยาบาลสนบสนนยาและเวชภณฑ

บรการทนตกรรม การตรวจทางหอง

ปฏบตการ เอกซเรย บางครงเกด

เหตการณการใชทรพยากรดงกลาว

มากเกนความจำเปน

กลยทธ

โครงสราง

ระบบ




- ทำงานประจำ ทำตามคำสงตอบ

สนองเปนโครงการหรอรายการงาน

ทตองทำ

- ไมใชขอมลขาวสารในการบรหาร

หรอบรการเทาทควร นำสงขอมลตอ

หนวยงานบงคบบญชา

เจาหนาทมทกษะในการดแลคนไข

การบรหารงานท ว ไปมกยดตาม

กฎระเบยบ

- เม อคำนวณอตราส วนจำนวน

เจาหนาทตอประชากรถาไมเพยงพอ

ตองรอรบยาย

ความเหมาะสมของพนท และเกด

ประสทธภาพสงสด

-ทำงานเปนเครอขายไมจำเปนตอง

รอคำสงหากเกดปญหาชวยกนคด

แกไข มความเปนอสระสามารถ

ตดสนใจได(autonomy)

-ใชขอมลขาวสารประกอบการ

ตดสนใจของเครอขายบรการฯ

หากตกเกณฑต วช ว ดท สำคญ

หนวยงานภายในเครอขายบรการฯ

ชวยกนแกไข

เจาหนาทมทกษะในการดแลผปวย

โดยเนนใหผปวยเปนศนยกลาง

มากขนเพอสรางการยอมรบของ

ประชาชนตอศนยสขภาพชมชน

ตองมทกษะในการวเคราะหสถานะ

การเงน ยงคงองกฎระเบยบ แต

สามารถสร างสรรคนวตกรรม

ไดมากขน

- กรณเจาหนาทของศนยสขภาพ

ชมชนภายในเครอขายไมเพยงพอ

สามารถแบงปนทรพยากรชวยเหลอ

กนไดไมตองรอคำสงหรอรบยาย

สไตลการบรหาร

ทกษะ

ทรพยากรบคคล




- เพมโอกาสในการจดการความร

ภายในเครอขายแลกเปลยนเรยนร

เพอพฒนาใหหนวยบรการปฐมภม

มศกยภาพใกลเคยงกน

- การกระจายแพทยรวมใหบรการ

ตองใหไดตามเกณฑการเปนหนวย

บรการประจำ สงผลใหประชาชน

เขาถงบรการไดมากขน

คานยมรวมในเครอขายบรการ

ปฐมภมเนนการทำงานเปนทมการ

ดแลใหประชาชนหรอผปวยเปน

ศนยกลางการอยแบบพนองเออ

อาทรซงกนและกนใหเกยรตเพอน

รวมเครอขายเหนคณคาของคน

ทำงานทกระดบ

- โอกาสในการเรยนรขณะปฏบตงาน

มนอย สวนใหญตองไปรบการอบรม

จากหนวยงานภายนอก

- การกระจายแพทยรวมใหบรการ

มกจะไมทวถง

เปนคานยมรวมกบสายงานบงคบ

บญชา

คานยมรวม

ประเดนทแตกตางกนอยางชดเจนจากอดตอกประการหนงคอ ประธานCUP

เปลยนจากผอำนวยการโรงพยาบาลเปนหวหนาศนยสขภาพชมชนหรอผอำนวยการ

ศนยแพทยชมชนหรอแพทยเวชศาสตรครอบครวทไมไดมอำนาจสงสดในสายงานบงคบ

บญชา ดงนนในการจดการรปแบบใหมสามารถใหผใดกไดทมความรความสามารถเปน

ประธาน CUP แตตองมคณลกษณะทพงประสงคคอเขาใจงานบรการปฐมภม บรหาร

แบบใหผรวมงานเปนศนยกลางทำงานเปนทมการคดและวางแผนเชงกลยทธสามารถ

เลอกใชขอมลขาวสารประกอบการตดสนใจหมนประชมสมำเสมอ



บทบาทของสาธารณสขอำเภอยคใหมควรรวมมอกบทมงานของกลมงาน

เวชกรรมสงคม เนนการนเทศ สอนงาน สรางแรงจงใจเชงบวกในการทำงานใหแกทม

เครอขายฯโดยเฉพาะอยางยงการนำการบรหารงานคณภาพโดยใชแนวทางของPrimary

CareAward(PCA)มาเปนเครองมอ

บทบาทของแพทยเวชศาสตรครอบครวเนนการนเทศทางคลนกจดระบบการ

เรยนรโดยใชบรบทเปนฐานเพอใหพยาบาลเวชปฏบตทวไป/ครอบครวไดมโอกาสฟนฟ

ความร ทกษะและรวมทมดแลคนไข เพอใหแพทยเวชศาสตรครอบครวมเวลาในการ

ดแลผปวยและครอบครวทยงยากซบซอน

...สรป

การจดการรปแบบใหมของเครอขายบรการปฐมภมเมองยา แสดงใหเหนวา

การดำเนนงานลกษณะนชวยสงเสรมใหเจาหนาทในเครอขายมความรสกเปนเจาของ

คนไข/ประชาชนในพนทมากขนมความพยายามทจะปรบระบบบรการของศนยสขภาพ

ชมชนสรางการยอมรบใหประชาชนมาใชบรการใหมากขนการบรการของหนวยบรการ

“ใกลบานใกลใจ”ดจะเปนความจรงมากขน

การดำเนนงานลกษณะนจะชวยสงเสรมใหหนวยบรการปฐมภมเขมแขงมากขน

แตจำเปนตองมผนำหรอประธานCUPboardทเขาใจระบบบรการปฐมภมรจกประยกต

ศาสตรเวชศาสตรครอบครวมาใชในการจดบรการปฐมภม เขาใจและสามารถวางแผน

เชงกลยทธ บรหารงานแบบใหเพอนรวมงานเปนศนยกลาง ทำงานเปนทม ใชขอมล

ขาวสารในการทำงาน ตดสนใจในรปแบบกลม ใหเกยรตเพอนรวมงานทกระดบ

มทกษะในการสอสารทด สามารถบรหารการเปลยนแปลง ประชมอยางสมำเสมอและ

สามารถใช PCA เปนเครองมอในการบรหารแบบบรณาการไปกบการทำเวชปฏบต

ครอบครวเพอสงเสรมให“หมอครอบครว”มความสขในการทำงาน

หมอครอบครวกบความสขในการทำงาน



เมอเรากลาวถงบรการปฐมภมซงเปรยบเสมอนดานแรกหรอจดเชอมในการนำ

ประชาชนและชมชนเขาสระบบบรการสาธารณสขหมอครอบครวหมายถงผปฏบตงาน

ทสถานบรการดานแรก(FirstLineHealthService)หรอหนวยบรการปฐมภม(Primary

Care Unit) หมอครอบครวในประเทศไทยไมไดจำกดวงเฉพาะแพทย แตหมายรวมถง

แพทยพยาบาลและบคลากรดานสาธารณสขอนทปฏบตงานณสถานบรการดานแรก

โดยมบทบาทรบผดชอบดแลสขภาพของประชาชนไปสเปาหมายตามมาตรฐานท

สอดคลองกบความตองการดานสขภาพของประชาชนและชมชนทตนปฏบตงานอย

หากจะกลาววาหมอครอบครวเหลานนตองมบทบาทอยางไรบาง กอดนกถงคำขวญ

ทชาวเวชกรรมสงคม รพ.มหาราชนครราชสมา ทองจนขนใจวา “ดแลเรมแรกทกเรอง

ดแลตอเนองถงบาน บรการเชอมโยงถงโรงพยาบาล บรการผสมผสานทงครอบครว”

จนมาสแนวคดซงเปนเปาหมายทไดรบการยอมรบในการนำไปใชพฒนาบรการปฐมภม

ประเทศไทยทพดตดปากวา1A4CไดแกAccessibility(การเขาถงบรการ)Continuitycare

(การใหบรการอยางตอเนอง)Comprehensivecare(การใหบรการแบบเบดเสรจ)Co-

ordinationcare(การประสานงาน)Communityparticipation(ชมชนมสวนรวม)

ดงนนหมอครอบครวจงมบทบาทในการปฏบตงานไปสเปาหมายตามแนวคด

1A4Cดงน

1. ใหบรการและพฒนาระบบบรการปฐมภมใหแกประชาชนทกกลมอายทกเพศ

ทกประเภททงครอบครวทงคนดคนไขคนทกขยากและผดอยโอกาสในชมชนทรบผด-

ชอบใหเขาถงบรการพนฐานทจำเปนอยางเทาเทยม

2. ใหบรการแกประชาชนอยางตอเนอง ใน 2 นยทสำคญคอ ตอเนองตงแต

เกดจนตายและเมอเกดการเจบปวย หมอครอบครวกตองใหการดแล นดตดตามอยาง

สมำเสมอ

3. ใหบรการทเบดเสรจเปนองครวม ทกดานของผปวย (bio-psycho-social)

ทกรปแบบการดแล (สงเสรมสขภาพ ปองกนโรค รกษาพยาบาลและฟนฟสภาพ)



ทงมตของบคคล ครอบครวและชมชน โดยใชความร เจตคต และทกษะทกศาสตร

มาบรณาการในการดแลผปวย

4. ประสานงานและการดแลระหวางผปวยและครอบครวระหวางสหวชาชพ

ระหวางสถานบรการแตละระดบ ระหวางภาคในชมชน เพอใหการดแลเบดเสรจเปน

องครวม

5. ใหชมชนมสวนรวม โดยมบทบาท ช ชวน ชม ชวย เชอม ชใหชมชน

เหนวาอะไรคอปญหาสขภาพในพนทชวนใหชมชนเขามามสวนรวมในการทำงานดวยกน

ชมเสรมพลงใหชมชนมสวนรวมไดดขน ชวยหากชมชนตองการความชวยเหลอในการ

ทำงานและเชอมระหวางชมชนกบภาคเครอขายโดยเฉพาะภาคดานสขภาพ

...เรยนรจาก “หมอครอบครว”ใน CUP เมองยา

ในทนจะนำเสนอเฉพาะบทเรยนทเกยวของกบบทบาทการเปนหมอครอบครว

ของสมาชกในวงแลกเปลยนเรยนร

การนำเสนอจะทำเปน 2 ตอนคอ

ตอนท 1 นำเสนอเรองราว ความคด ความรสก ของหมอครอบครว-

ในวงKM7คนคอนพ.ปกรณน.พ.พภพคณอำไพคณจรรยาคณจนทนา

คณวลาวลยและคณมานพ

ตอนท 2 นำเสนอ ปจจยสนบสนนใหสามารถแสดงบทบาทดงกลาวได

ทงปจจยภายใน(ตวตน)และปจจยภายนอก



...ตอนท 1 คณหมอปกรณ : หมอครอบครวทพรอมจะยนเคยงขางผปวยในนาทสดทาย

ประวตโดยยอ ชายไทยคอาย 38 ป จบการศกษาจากคณะแพทยศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลยจากนนปฏบตงานทรพ.ภาชจ.พระนครศรอยธยาในป2546

ไดทนไปศกษาตอดานเวชศาสตรครอบครว ทประเทศแคนาดา แลวกลบมาทำงานท

กลมงานเวชกรรมสงคมรพ.มหาราชนครราชสมาตงแตป2549

ขณะนปฏบตงานในฐานะประธาน CUP เมองยา 5 และเปนแพทยประจำ

อยทศนยแพทยชมชนวดปาสาลวนและขนายสนใจงานดานการดแลผปวยระยะสดทาย

และมงมนพฒนางานนอยางตอเนอง

เรองเลาของคณหมอปกรณ

แมจะไดรบมอบหมายใหทำหนาทประธานCUPเมองยา5แตโดยความถนด

และความชอบสวนตวแลวคณหมอปกรณชอบงานบรการและวชาการมากกวา ดงนน

คณหมอจงแบงเวลาในการทำงานสวนใหญใหกบงานบรการคอดแลผปวยทงในสถาน

บรการและตดตามเยยมบานผปวยในชมชนโดยเฉพาะผปวยระยะสดทายนอกจากน

กมงานสอนนกศกษาแพทยและแพทยประจำบานดงคำกลาวของคณหมอปกรณ

“บทบาทผม(ในฐานะประธานCUP)จะออกไปในแนวเปนทปรกษามากกวา

ผมไมไดเขาไปมสวนในการตดสนใจการบรหารจดการเรอง เงน หรอ เรองพจารณา

ความดความชอบคนเลย...เราไมถนดเรากยอมรบทมนเปนอยางนนแตเรารวาเราม

อะไรบางอยางทเราทำไดดกวา”

“ผมมาทำงานแตละวนกจะนกวาจะดแลคนไขคนนยงไงคนไขบานนเขามปญหา

เราจะทำยงไง เราจะปรกษาเอาใครมารวมทม แลวกดแลเขา หรอ วาม topic นนะ

เราจะสอนนกศกษาแพทยเราจะสอนยงไง...ซงมนเปนสงทผมรกทผมถนดนะครบ...



เรองการบรหารจดการการเงนอะไรตางๆกทำไดระดบหนงแตกยงไมมากอยด

ไมมากเทากบเราเรยนรเรองการดแลผปวยระยะสดทาย ผปวยมะเรงอะไรพวกน

ทำแลวมนมความสขเวลาเราชวยคนไขไดมนกจะรสกภมใจเราชวยใหเขาตายไดอยางสงบ

ซงมนเปนสงทเรารกเราชอบและอยากทำนะครบ”

อยางไรกด เมอแพทยครอบครวทมหวใจรกผปวยอยางคณหมอปกรณถกมอบ

หมายใหทำงานบรหารดวยบางครงเมอเวลาในงานบรหารมาแยงเวลาในการใหบรการ

ไปคณหมอกเกดความอดอดดงคำกลาว..

“ตามความจรงรสกมน (งานบรหาร) เพมภาระนะครบ เนองจากมนมสงท

เรารกอยากทำแตวางานบรหารมนดงเวลาไปนะครบเชนการไปชวยงานทศสช.ขนาย

ขนายกตองตนเตนทกวนศกรวาวนน แพทยปกรณจะมาไดไหม เพราะบางเดอนตองไป

4 ครง ผมไปไดแคครงหรอสองครง แลวบางทไปนง 2 ชวโมง กตองไปประชมโนนน

อกแลว บางทผอำนวยการโรงพยาบาลมอบหมายใหหวหนากลมงานเวชกรรมสงคม

ไปรบคณะรฐมนตร หวหนาใหไปแทน กตองทงคนไขขบรถไปยนเขาแถว..เสยดายเวลา

ดคนไขครบ”

เพอขยายความใหเหนบทบาท “หมอครอบครว” ของคณหมอปกรณ

กพอจะถอดบทเรยนจากเรองเลาเชอมโยงกบหลกการของหมอครอบครวไดดงน

ดแลทง “โรค” และ “คน” โดยการคนหาทงโรคและความเจบปวยจากผมารบบรการ

“การทำงานโดยใชความรดานเวชศาสตรครอบครวชวยไดในจดทเขาตองการ

นะครบ บางครงอาจไมจบเพราะตองพงพาเทคโนโลยจากโรงพยาบาลใหญ แตเราเปน

ตวเรมตน เปนตวทปรกษา เพราะศาสตรมนบอกใหเราคนหาวา เขาคดอะไร รสก

อยางไร เชน เขาอาจมาดวยปวดหว ปวดทอง แตภายใตความรสกนกคดเขาคอ

อะไร เขาตองการอะไร เขาตองการใหเราชวยแบบไหนแทๆ เนยซงบางครงไมใชยา...

คนไขเขาจะมองวาเราเปนหมอทใจดคอเรารบฟงเขาฟงเขารเรองครบ”



ประสานบรการระหวาง ศนยสขภาพชมชน-โรงพยาบาลใหญ

“ สมมต ยกตวอยางคนไขตรวจเจอมะเรงลำไส เรากทำไมได สงเขาไป

โรงพยาบาลใหญ เขาจะกลบมาหาเราเพอปรกษาเมอเขาไมไดรบบรการอยางทคาดหวง

เรากชวยเขาประสานกบหมอทโรงพยาบาล ทำใหเกดบรการทเขาคาดหวงได แปลวา

ถาไมมเราเขากเควงควางพอสมควร”

เปนทปรกษา และแหลงขอมลของผปวย

“มคนไขบางคน วนหยด ศสช.ปด ไปหาหมอมหาราชฯ มาเขาใหยากน

กนคร ง เดยวก เลกกน พอวนทสองวนอาทตยก ไปคลนก ไดยาตวท สองมา

กนครงเดยวกเลกกนอก วนจนทรกมาหาเรา เรากบอกวา ลงกนตวนแหละท

มหาราชฯเขาใหมาถกแลว แตตองกนใหครบ ตอเนองจะไดหาย เราบอกเขาแคน

ไมไดใหยาอะไรเขาเลยนะเขากกนจนหมดแลวดขนคอเขาไวใจเรา”

Empathy vs. Sympathy

“ผมจำไดวาสมยทผมยงไมไดไปเรยน(familymedicine)ตอนนนไปเยยมบาน

จำไดวาอยโรงพยาบาลชมชนนะ ไปเยยมบาน 3 ราย กลบถงบานสลบ (หวเราะ)

เพราะวามนเหนอยมากมนมแตปญหาอรงตงนง”

“ระยะหลงมาน กบการทำงานในการดแลผปวยระยะสดทาย ซงคนไขกลมน

มทกขคอนขางเยอะแตผมมภมตานทานดผมไมคอยทกขไปเยยมคนไขทบานกคยกน

คนไขก ร อ ง ไห ญาตก ร อ ง ไห พยาบาลก ร อง ไห คนขบรถมาส งก ร อ ง ไห

สวนผมกฝกทจะฟงเขา พยายามเขาใจปญหาของเขา โดยใชทกษะการตดตอสอสาร

ทดนะ มนกม S1-S8 ทหมอต เปนคนพฒนาขนมา (ภายใตการสอนแนะจาก

คณหมอยงยทธ)เรากนงฟงสรปความจบสะทอนความรสกเปนระยะเนยมนคอนขาง

จะสมผสไดวาเราตงใจฟงเรารบรเรองราวของเขาปญหาของเขาเขาจะรสกดวาเราฟงเขา



แตอยาไปอนกบเขามากเกนไป กลบไปบานกจะปวดหว เครยด บางทเหนอยเหลอเกน

อยางนอนนนเรากเปลองตวนะ”

ใชธรรมะในการเยยวยาผปวย

“เราเขาใจธรรมชาตวา ปญหาคนมนไมไดแกภายในวนเดยวจบ ปญหาบาง

ปญหามนอาจยงไมถกแกเลยแตจะอยอยางไร ใหเขาอยไดนะครบบางทใชทกษะทาง

พทธศาสนาเขามาชวยกคอสอนใหเขารสกวางชอบคำทวาวางใจวางใจอยางไรใหอยได

กจะบอกเขา ตอนนมนเครยด แลวทผานมาอยอยางไรใหได แลวตอไปจะทำอยางไร

กคอการไดฟงเขาเลาใหเราฟงเนยมนกดขนระดบหนงบางครงกจะถามวาจะตองใชยา

ชวยใหนอนหลบไหมครบคนไขกบอกไมตองหรอกหมอพอไดเลาไดระบายมนกรสกดขน

เรากภมตานทานดไมเกบมาคด”

สรางทมงานดแลผปวยเปนศนยกลาง

“ ทมงานทนเขามความรดอยแลว หมอตสรางมาดแตตน มโครงสรางทคอน

ขางพรอมนะครบและกมconceptคอนขางดเราอาจมาเตมใหบางเปนระยะๆโดย

เปนกจกรรมวชาการทอาจเปนทางการ หรอไมเปนทางการ อยางเชนนงกนขาวดวยกน

กยกบางเรองมาคยกน ลงคนนนเปนอยางไร ปาคนนหายไหม บางทคยๆ กนไป

เจาหนาทเขารเรองราวคนไขมากกวาเรา เขากเอามาแชรใหเราฟง เรากเขาใจวา

ออมนเปนอยางนนเองเขาถงไดทำแบบน”

“บางทคนไขเยอะๆ เรารวาคนนมปญหาตองคยตอ กจะสงตอใหพตอย

(พยาบาล) พตอยกรกน เขาจะพาคนไขไปนงในหองสองคน ฟงเรองราวจากคนไข

แลวเอามาเลาใหเราฟงเรากจะแชรกนวาจะชวยเขาไดอยางไรเราทำคนเดยวไมไดอยแลว

คนไขเยอะมาก...”



คณหมอพภพ : ภมใจทไดเปนหมอครอบครว

ประวตโดยยอ ชายไทยคอาย 43 ป จบการศกษาจากคณะแพทยศาสตร

รพ.รามาธบดจากนนปฏบตงานทรพ.สมเดจพระยพราชดานซายและโรงพยาบาลชมชน

อกหลายแหง ไดศกษาตอทางดานกมารเวชศาสตร แตดวยความสนใจสวนตวทรก

งานเวชศาสตรครอบครวจงไดสอบหนงสออนมต และไดไปเรยนตอดานเวชศาสตร

ครอบครวทประเทศแคนาดา (ทเดยวกนกบ พ.ปกรณ) และสมครใจมาทำงานท

กลมงานเวชกรรมสงคมรพ.มหาราชนครราชสมาตงแตป2548

ขณะนปฏบตงานในฐานะแพทยประจำศนยสขภาพชมชน และอาจารยสอน

แพทยประจำบาน และนกศกษาแพทยคณหมอพภพเลาบทบาทหมอครอบครวททำงาน

เปนทมทงแพทยพยาบาลและอาสาสมครสาธารณสขในชมชน เพอชวยกนดแลผปวย

เบาหวานไดอยางนาประทบใจ

การชวยใหผปวยเขาถงบรการ และชมชนมสวนรวม

“ผปวยหลายคนจากชมชนหวทะเลไมสามารถหอบสงขารขามสะพาน

ลอยมาหาหมอ ไมมรถ ไมมใครพามา...เพราะฉะนนเราตองเขาไปหาเขานะครบโดย

ทเราจะนดคนไขมารวมกลมกนในชมชน เราม อสม.ทเขมแขง สามารถเจาะเลอด

วดความดน และคดแยกวา ผปวยกลมใดคมไดด กสามารถพบกลมในชมชนได

โดยพยาบาลนำยาไปจายในชมชนเลยกลมใดมปญหากจะสงปรกษาแพทย”

การจดกจกรรมกลมเพอนชวยเพอน (Self Help Group) ในชมชน

“นอกจากไปแจกยา กมการไปเขากลม เพอใหคนไขไดแลกเปลยนกลเมด

ในการคมเบาหวานกน บางครงหมอวาง หมอกจะลงไปพดคยดวยนะครบ

แตละครงกคมครบพดรอบเดยวมคนฟง50-100คนดกวานงตรวจในofficeพดทละ

คนหมอกเหนอยนอยลงเจาหนาทกเหนอยนอยลงคนไขเขาถงบรการมากขน”



การจดกจกรรมคายปรบเปลยนพฤตกรรม

“ ผป วยกลมหน ง ได ไปเข าค ายเบาหวาน “ใชยาใจ ไม ใชยากน”

ไดทดลองคมอาหารไมกนแปงไมกนนำตาลแลวเจาะเลอดดเหนชดเจนวานำตาลลด

คณไมจำเปนตองกนยาเยอะ ไมตองกนยาแขงนำตาล...พอกลบมาแลว ทก CUP ก

จดใหมคายในรปแบบของตวเอง เพอขยายผล และหมนเวยนใหผปวยมาเขาซำ 6 - 12

เดอนครง คลายๆฉดวคซน ตองม booster dose เพอใหเกดความยงยนของการ

เปลยนแปลงพฤตกรรม…เมอมการตดตามผลพบวาคาHbA1Cลดลงดกวานงตรวจใน

officeอยางเดยว”

การจดทำ Guidelines เพอดแลผปวยอยางครบวงจร

คณสกญญา หวหนาศนยสขภาพชมชนหวทะเล ไดกลาวเสรมเรองเลาของคณ

หมอพภพวา

“คณหมอพภพ เปนตวอยางทดของแพทยเวชศาสตรครอบครวทมความร

ความสามารถและสนใจงานสงเสรมสขภาพ งานเชงรกในชมชนมาก เมอมการ

สำรวจจำนวนผปวยเบาหวานในชมชนหวทะเลแลวพบวามปรมาณมากหมอจงทำguide-

lines ขนมา เพอเปนแนวทางปฏบต ตงแตการตรวจคดกรองโดย อสม. การตดตาม

และทำกลมผปวยในชมชน(ดงทคณหมอพภพเลาไปแลว)การคดกรองภาวะแทรกซอน

โดยใหพยาบาลสามารถสงเจาะ lab แทนแพทยตาม guidelines ไดเลย...ทำมา

7-8เดอนเมอมการประเมนผลเราสามารถควบคมเบาหวานจากเดมผปวยมHbA1Cตำกวา

7เทากบ33%ตอนนเพมเปน66%แลว”

ความสำคญของทมงาน

คณหมอพภพบอกวาบทบาทของแพทยเวชศาสตรครอบครว ตางจากแพทยสาขาอนคอ

“ ในทมงานนน พระเอกหรอฮโรไมไดอยทแพทย แพทยมทกษะบางอยางท

คนอนไมมขณะทพยาบาลหรอเจาหนาทอนกมทกษะบางอยางทแพทยไมมเชนเดยวกน



มนเสรมกนบางครงคนขบรถเขายงรเรองของคนไขดกวาเราเพราะเขาอยในชมชนมานาน..

ทำใหเรา แพทยเวชศาสตรครอบครวตางจากแพทยสาขาอน แพทยสาขาอน เขาตอง

ชวยชวตผปวยแพทยจงมบทบาทเปนหลกเชนไมมแพทยทมผาตดกทำงานไมไดแต

ทมหมอครอบครวน เราทำงานแทนกนได ระดบหนง ไมมใครเปนพระเอก นางเอก

มแตทกคนทจะผลดกนแสดงบทบาทใหงานมนสำเรจลลวงไปได”

เทคนคในการคลายเครยดขณะอยกบผปวย

ในวง เรองเลามคนทเคยสงเกตเหนคณหมอพภพวา ขณะใหคำปรกษาผปวย

คณหมอจะวาดภาพประกอบดวย คณหมอพภพอธบายเพมวา

“บางทขณะเราอยกบผปวย เราอาจไมไดใหเวลา หรอตงใจฟงเขาจรงๆ

หรอบางครงคาดคนเรงรดใหเขาตอบการวาดรป(เชนวาดวาเหนแผลอยตรงน)เพอ

แสดงใหคนไขเหนวาเราไมรบทกอยางมนRelaxคณปาสามารถคอยๆคดคอยๆตอบได

....คณคดไป หมอกวาดรปไปกอนละกน...บางทกลงสดวย เพอคนอนทเขามาดเคสตอ

จะไดเหนวาแตกอนเปนเยอะขนาดน มนแดงเถอกเลย..บางทกวาดรปเดก เปนการเลน

กบเดก หมอวาดเหมอนไมเหมอน เคากวจารณ วาดเสรจเอากลบไประบายสตอ

ทบานได”

รปแบบหนงในการประสานบรการระหวางศนยสขภาพชมชนกบโรงพยาบาล

คณหมอพภพสมครเปนแพทยเวรนอกเวลาทERรพ.มหาราชฯสวนหนงเพอ

สรางความเชอมตอในการดคนไขทงในชมชนและโรงพยาบาลใหญนอกจากนยงทำให

ทมงานทงแพทยและพยาบาลของโรงพยาบาลใหญไดเหนคณคาและความสามารถของ

แพทยเวชศาสตรครอบครวดวย



คณอำไพ (สะอง) : ผบรหารจดการหมอครอบครว

ประวตโดยยอ หญงไทยคอาย 48ป จบการศกษาพยาบาลศาสตรบณฑต

จากมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช จากนนปฏบตงานท รพ.จกราช 17 ป และ

ในป 2544 ได ยายมากอตง ศนยสขภาพชมเฉลมพระเกยรต อ.เฉลมพระเกยรต

ในฐานะประธานCUPBoardทเปนโมเดลของเครอขายบรการปฐมภมระดบอำเภอแหงแรก

ของจ.นครราชสมาในป2549ไดรบการอบรมในหลกสตรพยาบาลเวชปฏบตครอบครว

และไดยายมาปฏบตงานในฐานะประธานCUPเมองยา6ตงแตป2551

CUP เมองยา 6 ประกอบดวยหนวยบรการปฐมภมทมลกษณะจำเพาะ

คอ ศนยสขภาพชมชนวดบรพ ศนยสขภาพชมชนมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

และศนยทนตกรรมทกแหงสงกดสำนกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมาโดยตรง

ท ศสช.วดบรพ มทมงานประกอบดวยแพทยประจำ 1 ทาน (ทไมไดผานการ

อบรมดานเวชศาสตรครอบครวโดยตรง) ใหบรการในเวลาราชการ และมแพทยจากเอกชน

หมนเวยนเขามาดแลคนไขนอกเวลา คณอำไพ ตองใชความสามารถในการบรหาร

จดการเพอใหแพทยไดมโอกาสดแลผปวยตามมาตรฐานบรการ ดงเรองเลา

การจดระบบใหผปวยไดรบบรการตามมาตรฐาน

“คนไขทเคยมารบยาประจำบางคนหมอสงจายยาเสรจมาทหองยาเราจะมบรการ

Exit Care (ทำหนาทประเมนผปวยกอนกลบบานวา ไดรบบรการตามทคาดหวง

และตามมาตรฐานหรอไม) คนไขบางคนบอกวา ยาตวนไดไปฉนไมเคยกนเลย

หรอบางคนบอกวาหมอเจาะเลอดไปแลวไมเหนแปลผลแจงผลเลยวาฉนเปนอยางไร

บาง...กจะเกบขอมลไวสก3-4caseแลวนำไปคยกบหมอ”

“ในCUP6มหมอราชภฏ2คนหมอวดบรพ1คนกยอมตกลงกนวามา

แลกเปลยนเรยนรกนในวนพฤหสเรองการบรการคนไขโดยการทำCPG(ClinicalPrac-

ticeGuideline)และการauditchartหากมหมอจากทางเวชกรรมสงคมมาหมนเวยน

หรอรวมจดกจกรรมเรยนรกจะเปนประโยชนกบการดคนไขมากขน”



ความคาดหวงบทบาทแพทยขณะดแลผปวย

คณอำไพ ฝากสอสารถงแพทยทดแลผปวยวา

“หมอรกแมไหมอยากใหแมเปนอยางไรเวลาทหมอไปทำกบคนไขกขอใหนก

เหมอนททำกบแม...ในวชาชพของแพทยคอเปนผผอนคลายทกขใหในสงทดชวยเหลอ

เคาเมอเคาเดอดรอน...”

การประสานใหผปวยไดรบบรการจากผเชยวชาญ

“มผปวยจตเวชรายหนงมอาการกาวราวและทำรายตวเองไปรกษาทไหนก

ไมดขนไดบรหารจดการเพอใหผปวยไดไปพบจตแพทยโดยหารถใหและไปเปนเพอน

ทง3ครงเดกกมพฒนาการทดขนพอแมกมความสขแมแตทมงานกมความสขวา

เหนการเปลยนแปลงเขาดขน..ทมงานกไดเรยนรไปดวย”

คณจรรยา (เจน) : หมอครอบครวในสถาบนการศกษา

ประวตโดยยอ หญงไทยคอาย 43ป จบการศกษาพยาบาลศาสตรบณฑต

จากมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราชจากนนปฏบตงานทสำนกงานสาธารณสขอำเภอ

และสำนกงานสาธารณสขจงหวดนครราชสมา ในป 2545 ไดยายมาปฏบตงานท

ศนยสขภาพชมชนมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา ซงเปนศนยทอยในมหาวทยาลย

รบผดชอบกลมเปาหมายทเปนอาจารยและนกศกษามหาวทยาลย และไดศกษาตอ

จนสำเรจปรญญาโทดานบรหารการพยาบาลในป2552

คณเจนเลาดวยความภมใจวา ไดใหบรการในมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา

มาได 5-6 ป จนมหาวทยาลยเหนผลงาน และไดสรางตกราคา 3 ลานให เมอมผถามวา

“อะไร” ททำใหมหาวทยาลยเหนคณคาของผลงาน คณเจนตอบวา..



Service Mind และพฤตกรรมบรการ

“ เคาประทบใจท เม อ เข ามา เจ าหนาททกคนจะยมตอนรบ สบตา

และมทาทพรอมจะใหบรการ บางครงเราชวยไมไดหรอก บางโรคมนตองไปพบแพทย

ทโรงพยาบาลแตวาเราเตมใจใหบรการเคาอาจารยบางคนไมไดเขามารบยานะคะ

แคมานงคย แลวกมาขอวดความดนแคนน ตอนแรกน หงดหงดนะ อาจดเหมอน

เอ เราวางงานหรอเปลานะเดนผานมาขอวดความดน...กบอกใหทมงานรจกคด

เชงบวกวา ถาไมมเขา กไมมเรา ไมมคนมารบบรการ เราจะอยไดอยางไร นนคอ

หวใจของการใหบรการ”

“สำหรบนกศกษาทเปนวยรน เราตองสรางความเปนกนเอง ใหเขาสบายใจ

อยากเขามาหาเรา ในกลมอาจารย เราตองสรางความเชอมน ใหเขามนใจวาไดรบ

บรการทมคณภาพ”

หมอใกลบาน

กอนทจะมการจดตงศนยสขภาพชมชน ในมหาวทยาลยราชภฎฯ มเพยง

หองพยาบาล เมอมคนตองการยาเลกนอย เชน Paracetamol กเดนเขามาขอไดเลย

เมอมการตงศนยสขภาพชมชนใหมๆ กเรมมระบบงานแบบ ศสช. เชน การจดทำทะเบยน

คดกรอง ทำใหอาจารยหลายทานเหนวายงยาก ลาชา ทมงานกคอยๆ อธบายวา

ระบบงานของเรามความแตกตาง และเขาจะไดรบบรการทมมาตรฐานสงขน

เทยบเทาโรงพยาบาล

“สมยกอนกลมอาจารยทเปน Chronic case เชน ความดนโลหตสง

เบาหวานจะไมเขามาหาเราจนเราพยายามจดหาแพทยมาใหบรการ เราจะบอกวา

อาจารยมาตรงนใชเวลาไมถงครงชวโมงกรบยาเสรจยาเหมอนของโรงพยาบาลมหาราชฯ

เขากจะปากตอปากบอกตอๆกนไปขณะนมอาจารยถง80%กลบมารบยาทศนยแลว

นอกจากบางทานทตองรบยาพเศษจากโรงพยาบาล”



การจดบรการตามมาตรฐานทถกตอง (แตอาจไมถกใจ)

“สมยกอนมเพยงคนงานจายยา คนเปนหวดธรรมดามา เขาจาย Amoxy,

Rulid ซงเปนยาปฏชวนะทไมจำเปน ในฐานะนกวชาชพเราตองใหขอมลทถกตอง

กบคนไขดวย บางคนอาจไมพอใจ แตเรากตองมนใจในมาตรฐานบรการของเรา

และพยายามชใหเขาเหน”

งานสรางสขภาพ

“ในชวงทมการระบาดของไขหวดสายพนธใหมทบางมหาวทยาลยตองปดเรยน

ทราชภฏฯน เราไดรวมมอกนรณรงคใหความรแกอาจารย และนกศกษา ไมวาจะเปน

การลางมอ การใชหนากากอนามย การวดไข ผบรหารมหาวทยาลยภมใจมาก

วา เราเปนหนงในไมกแหง ทไมตองปดเรยน เนองจากควบคมการระบาดได

เพราะเราเปนศนยแพทยแหงเดยวในมหาวทยาลยราชภฏฯ”

“ เรามการอบรมแกนนำสขภาพในกลมนกศกษา เรอง เอดส ยาเสพตด

และ เพศสมพนธ จากนน กมนกศกษาหลายคน มารบบรการใหคำปรกษาจากเรา

และสามารถหาทางออกในชวตไมฆาตวตายไปหลายคน”

คณจนทนา (จม) : พยาบาลคนแรกทลงสถานอนามย

ประวตโดยยอหญงไทยคอาย48ปจบการศกษาพยาบาลเทคนคจากราชบร

ในป 2525 ศกษาตอเนองเปนพยาบาลวชาชพในป 2531 จบหลกสตรปรญญาโทดาน

การใหคำปรกษาจากมหาวทยาลยมหาสารคาม เปนพยาบาลรนแรกทลงสสถาน

อนามยระกายและยายมาอยทสถานอนามยขนายในปจจบนและตอมาไดพฒนาขนเปน

ศนยสขภาพชมชน

เรองเลาทเปนความภมใจของคณจมคอ การพฒนากำลงคนใน CUP เมองยา 3



(6 PCU) ทงเจาหนาทและลกจางรวม 70 คน ใหสามารถปฏบตงาน Primary Care

ทมมาตรฐานได สำหรบบทบาทในฐานะหมอครอบครว มดงน

บทบาทในฐานะ Care Manager

คณจมเลานวตกรรมการดแลผปวยวณโรคในชมชนโดยเรมตงแตการคดกรองโรค

เพอคนหาผปวยรายใหม การรกษาโรคตามมาตรฐาน การตดตามผปวยใหไดรบยา

ตอเนองโดยจดยาแบบPre-packแลวนำมาตดไวกบปฏทน(คลายแผงยาคม)เพอ

ชวยกำกบการกนยาของผปวยการจดใหญาตหรออสม.เปนผชวยตดตามควบคมกำกบ

รวมทงการคนหาผสมผสผปวยในบานเพอปองกนและควบคมโรค

กจกรรม Self Help Group ในชมชน

ศสช.ขนายกเหมอน ศสช.แหงอนๆ ทมผปวยเบาหวานจำนวนมาก ชวงเชา

เจาหนาทจะตองระดมกำลงกนในการใหบรการรกษาพยาบาล จนบางครงขาดโอกาส

ทจะพดคยกบคนไข คณจมจงชวนทมงานลงไปทำกลมเพอนชวยเพอน หรอ Self Help

Group ในชมชน

“ เราจะลงไปทำในชมชน ถามนองๆ วาใครจะชวยพไดบาง... นองหองยา

ซงเขาเปนพยาบาลกสมครลงไปดวย ไปชวยสอนเรองสมาธ...นองทนตาภบาลเขาหนด

กบอกใหเปนพรเซนเตอรสอนยางยด...ไปซอยางมาเปนหอๆ ชวยกนผลตยางยด

ตอนสอนเรากเปนคนบรรยาย ใหนองเขาแสดง พอไปทำคนไขเขาชอบนองกมกำลง

ใจมากขน”

“ คนไขเองกดแลตวเองดขนนะ เหมอนวาเขาเปนกลยาณมตรไดแลก

เปลยนกนบางอยางเราไมรเพราะเราไมไดเปนคนไขแตเขาคยกนเหมอนเขาอกเขาใจ

ด อยางเชนครงสดทาย เราไปทำกลมยาฉด เพาะผสงอายสวนใหญจะฉดยามาก

เกนไป บางทกฉดผดเทคนคมแผลเปนไต พอเราลงไปทำกลม เขากชวยกนสอน

มาฝกจบมอทำกนเองเหมอนมนไดมตรภาพเขาอกเขาใจกนเออมนกมความสข”



คณวลาวลย (นวล): หมอครอบครวผเชอมประสานสพลงสรางสรรค

ประวตโดยยอ หญงไทยคอาย 40 ป จบพยาบาลเทคนค 2 ป ในป 2534

และเรยนตอเนองเปนพยาบาลวชาชพในป 2540 จบพยาบาลเวชปฏบตจากคณะ

พยาบาลศาสตร มหาวทยาลยมหดล ในป 2548 ศกษาเพมเตมดานการใหสขศกษา

จากมหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา เขารบการอบรบหลกสตรพยาบาลเวชปฏบต

ครอบครวปจจบนกำลงศกษาปรญญาโทดานการพยาบาลชมชนณมหาวทยาลยขอนแกน

เรมรบราชการครงแรกทสถานอนามยเมองจากอ.ชมพวงจากนนศกษาตอพยาบาลวชาชพ

และเปลยนสายงานมาสวชาชพพยาบาลและไดยายมาปฏบตงานทสถานอนามยมะคา

เรองเลาทเปนความภมใจของนวล คอการทำงานในตำแหนงเลขา CUP board

ภายหลงการแยก CUP เมอสองปกอน

เรองราวของนวลอาจมความแตกตางจากหมอครอบครวทานอน ทบอกดวย

ความภาคภมใจในตำแหนงเลขานการCUPboardเมองยา3แตหากยอนอดตกลบไป

เมอครงนวลยายมาปฏบตทมะคาพยาบาลวชาชพรนแรกๆทลงสสถานอนามยกจะไม

แปลกใจวาทำไมการเปนเลขานการCUPboardคอสงทนวลภาคภมใจ

แบบอยางทด

ในชวตของนวลมบคคล 2 ทานเปนแบบอยาง ทานแรกคอยายทเลยงดนวล

ใหเตบใหญ ทานทสองคอ พวรรณา อดตหวหนาสถานอนามยมะคาทลวงลบไปแลว

แตเปนผเลยงดจตวญญาณของหมอครอบครวทฝงลกอยในตวตนของนวล ชวตทยาก

ลำบากของนวลในวยเดกกบการเลยงดทเขมงวดของนวลคอแรงผลกดนอนยงใหญท

ทำใหนวลมความขยน อดทน และมงมนในการพฒนาตนเองอยางตอเนอง พวรรณา

เปรยบเสมอนแบบอยางของหมอครอบครวผบกเบกในชวตของนวล ผซงชกชวน ชแนะ

ประคบประคองใหนวลรกชาวบานรกการทำงานในชมชน



นกประสานงาน

เมอไดทำงานทรกในฐานะหมอครอบครวทดแลผปวยในชมชนมาสกระยะ

หนง ดวยนสยชอบความทาทายและงานทบกเบก เมอแยก CUP หมอนวลจงอยาก

ทำงานในบทบาทอนดบาง จงเรมงานในบทบาทของเลขานการCUP board ซงไมได

มบทบาทเพยงการนดหมายและบนทกการประชม แตภารกจอนทาทายของหมอนวล

คอการเชอมประสานทกเรองทกระดบเพอใหงานเดนหนาไปไดอยางราบรน

“2ฝายกคอเราในฐานะคนกลาง...เราเปนนกปฏบตดวย...พๆ เคากคอผบรหาร

นองไมเขาใจทพคด...CUPเราจะดำเนนการไปไดอยางไร...เราอยากใหทกคนในCUP…

เดนดวยกนกาวดวยกน...กประสานใหมอะไรทมนไมถกเรากจะแกอนไหนทมนดอยแลว

กชนชมพเขาใหนองฟงชนชมนองใหพฟงถามโอกาส”

แปลการสอสารกบผปวยมาสการสอสารภายในองคกร

หมอครอบครวทดจะมทกษะในการตดตอสอสารกบผปวยครอบครวแตสำหรบ

หมอนวลยงประยกตทกษะการตดตอสอสารนมาใชในองคกรซงเปรยบเสมอนบานอกหลง

ตามคำสอน“ไฟในอยานำออกไฟนอกอยานำเขา” เพอใหทกคนในองคกรอยกนอยาง

มความสข

พฒนาเพอการเขาถงบรการ

ดวยนสยขยนรกการเรยนร บทบาทหมอครอบครวของนวลจงมงไปสการ

พฒนางานทเกดประโยชนตอผปวยนอกจากการเปนเลขานการCUPboardหมอนวล

ยงเปนเลขานการคณะทำงานพฒนาระบบบรการปฐมภมเมอถามวาแนวคดหลกในการ

ทำงานคออะไรคำตอบคอ“จดศนยกลางเราตองยดผปวยเปนหลก”เมอมองเหนปญหา

ผปวยเบาหวานในเครอขายไมไดรบการดแลเมอเหนปญหาการบรหารวคซนปองกนโรค

พษสนขบามความสนเปลองหมอนวลจงไมรรอทจะนำเรองเขาสการประชมCUPboard

“เราจะบรหารจดการยาใหมนนอยลง...โดยผลประโยชนตกกบคนไขไดอยางไร”เพอให



เกดการมองเหนปญหารวมกนและหาแนวทางแกไข เพอนำไปสการดแลผปวยทดขน

ใหผปวยเขาถงบรการในชมชนและมการจดบรการทหลากหลายมากยงขน

กาวตอไป...ไมหยด

หมอนวลบอกวา “คนเราไมวาอายเทาไรกตองกาวเดน ถาเราไมกาว เรากจะ

ไมรเลยวามนถกหรอผดดวยนสยชอบทจะเรยนรชอบทจะนำรอง เพราะเราคดวาการ

ทเราจะพฒนาไดเราตองสเราตองเดน”

คณมานพ (สน) : หมอครอบครวผมอสระทางปญญา

ประวตโดยยอชายไทยคอาย31ปจบการศกษาจากวทยาลยพยาบาลบรมราช-

ชนนนครราชสมาจากนนปฏบตงานทรพ.นาแหวจ.เลยในป2547ไดยายมาปฏบตงาน

ทสถานอนามยสมมและป2549ปฏบตงานทสถานอนามยหนองพะลานจนถงปจจบน

และไดรบการอบรมในหลกสตรพยาบาลเวชปฏบตครอบครวในป2551

เรองเลาทเปนความภมใจของคณสนคอ การไดไปบกเบกและพฒนาคณภาพ

งานดแลผปวยโรคเรอรงเชน เบาหวาน ความดนโลหตสง

การสำรวจครอบครว

“ เมอผมมารบงานใหมๆทะเบยนผปวยเรอรงมแตรายชอเปลาๆทคยขอมล

สงจงหวด เรากตามไปดทบาน ไปถามวาตอนนกนยาอะไร รบยาทไหน สวนใหญจะ

ไปรบยาทรพ.มหาราชฯหรอสอ.ใกลเคยง...เรากเรมตนทำตงแตไปยมfolderทยางใหญ

คอทนไมมตว folder เลย จงตองไปขอยมทยางใหญมาทำ เพอทจะใหขอมลเหมอน

ทอนๆเขาทกวนนกทำไปเรอยๆ”

“จากนนกไปเอาCPGทCUPเมองยา2ทำไวมาดแลวไปเบกยาประชาสมพนธ

ใหผปวยมารบบรการจดใหมการเจาะเลอดและคดกรองภาวะแทรกซอนตามมาตรฐาน



คนไขในหมบานนสวนมากยากจนอานหนงสอไมคอยออกเรากพยายามประชาสมพนธวา

ตอนนอนามยใกลบานมใหบรการเหมอนโรงพยาบาลแลวนะไมตองเดนทางไกลตอนน

คนไขสวนใหญกลบมารบบรการทเราหมดแลวครบ เวนแตกลมทมภาวะแทรกซอน”

การจดระบบนดหมายผปวย

“เรามทะเบยนนดเปนวนทตายตวทำใหเราสามารถรไดวาวนนนดกคนและ

มารบบรการกคน คนไหนไมมาตามนด เรากใชระบบโทร.ตาม เกดอะไรขน ทำไม

ไมมารบยาตามทนดไว...”

ความสข ความภมใจ

สำหรบผปวยโรคเรอรง คณสนบอกวา “ ดใจทเขามาตรวจตามนดมปญหา

เขากกลามาปรกษาเรา”

เมอคณสนไดรบโอกาสใหเปนประธานคณะทำงานพฒนาระบบบรการ

ไดมการประสานแนวราบ (ระหวางผปฏบตงานดวยกน) เพอจดคายปรบเปลยนพฤตกรรม

หลงการจดกจกรรม ไดทำ After Action Review กบเพอนๆ ททำงานดวยกน พบวา

ทกคนมความสขจากการทไดทำงานดวยกน และเหนผเขาอบรมไดเรยนรและพงพอใจ

...ตอนท 2

ปจจยสนบสนนใหแสดงบทบาทหมอครอบครวไดสำเรจ

ปจจยภายใน

1. บคลกภาพ หมอครอบครวทไดนำเสนอไปนน ไมวาจะเปนวชาชพ

แพทยหรอพยาบาล เปนผชาย 3 ทาน (หมอปกรณ หมอพภพ และคณมานพ)

จะเปนผมบคลกภาพอบอนรกครอบครวมความออนโยนและมความเมตตาสง



“ใครอยใกลคณหมอปกรณแลวจะรสกสบายใจคณหมอเปนคนรกครอบครว

(Familyman)ทใหความสำคญในการดแลลกๆสงและเปนผปฏบตธรรม”

สวนผหญง 3ทาน (คณอำไพคณจรรยาและคณจนทนา)จะมบคลกภาพ

เปนผนำเปนนกจดการและนกประสานงานทด

“ คณเจนเปนคนมนใจในตวเองสง มเหตผล มการใชขอมลประกอบการ

ตดสนใจและมความสามารถในการสอสารกบผบงคบบญชาและเพอนรวมงานไดด”

“คณอำไพเปนคนนงสงบไมตอบโตหรอตำหนใครดวยถอยคำรนแรง”

2. เจตคต หมอครอบครวทกทาน รกคนไข เชอมนในศาสตรเวชศาสตร

ครอบครว ทเนนการใหบรการโดยยดผปวยเปนศนยกลาง เหนคณคาการทำงาน

ในฐานะหมอครอบครวดงตวอยาง

คณคาของการทำงานในฐานะหมอครอบครว (หมอพภพ)

“ภาคภมใจมากทไดเปนหมอครอบครวเราcommitตวเองวาจะดแลคนทงชมชน

และดแลทกเรองนะครบมคนไขคนหนงเราตองออกใบสงตวใหเขาถง 5 ใบ เพอไปหา

แพทยเฉพาะทาง5สาขา(5ระบบอวยวะ)คอจะบอกวาเขาไมทราบเลยวาทจรงแลว

หมอทจะเปนคนดแลเคาทงตวทง 5 ดาน กคอ หมอพภพ ทอยเวชศาสตรครอบครว

หวทะเลนแหละ ดงนนกตองอธบายใหเขาฟง เหมอนกบถาจะหาใครสกคนทจะเลา

เรองคนไขคนนใหคณหมอคนอนฟง หรอให specialist ทโรงพยาบาลฟงวาคนไขคนน

เปนอยางไรแพทยพภพจะตองเปนคนรเรองคนไขนดทสด”

“ ความสขทไดรบคอ คนไขมรอยยมกลบไป...สมยกอน เราถกสอนมาใหเพง

เลงไปทการวนจฉยโรค ดงนน เราตองพยายามเคนขอมล หรอคำตอบจากคนไขใหได

พออายมากขน กพบวาทำไปมนทกขดวยกนทงสองฝาย หมอกทกข คนไขกทกข

มนเปนอะไรทญปนบอกวา“เวลาเราจดดอกไมดอกไมกจดใจเราดวย”คอ สงแวดลอม



เปนตวหลอหลอมใหเราเปลยนวธคดได หากเราทำงานอยางผอนคลาย คนไขยม

เรากยมดวย”

“ชอบทำอะไรทคนเคาไมทำกน ชอบเปนอะไรทคนเคาไมอยากเปน เพราะวา

มนไมตองแยงตองแขงกบใคร”

การใหบรการโดยยดผปวยเปนศนยกลาง

“เราคดวาคนไขเปนเหมอนญาตพนองเรากอยากทำใหเปนความรสกของเรา

เผอวาวนหนงเราหมดหนาทไปแลวเรากไมรสกเสยดายทไมไดทำ”(คณมานพ)

“พอแมสอนใหรกคนอนดแลผปวยใหดแลเหมอนกบพอแม ”(คณอำไพ)

3. ความเชอ ซงเกดจากการศกษาธรรมะหรอความเชอเรองการทำความด

การทำบญ

“ยอมรบ ธรรมะ คอธรรมชาตของคนแตละคน วามความแตกตาง ทำให

เปดใจยอมรบทกสงทเกดขนได”(คณอำไพ)

“เชอวาการทำงานเปนการปฏบตธรรมทำแลวไดบญ”(คณจนทนา)

4. ประสบการณ ในชวตทผานความยากลำบาก รวมทงประสบการณทด

ทเคยไดรบจากการศกษาหรอเรยนรจากททำงานเดมหรอบคคลตนแบบ

ประสบการณในการใชบรการ รพ.ใหญ ในขณะทไมมใครรจก (หมอพภพ)

“ผมเคยเปนคนไขรพ.มหาราชฯหรอพาญาตมาแบบโนเนม(ไมมใครรจก)

พบวาคนไขมความทกขมากไมไดตำหนมหาราชฯเพราะเขาทำเตมทแตระบบมนซบซอน

ผมจะใหคนไขผมไปมหาราชฯ เทาทจำเปนเทานน ถาไมจำเปนผมรมนไมใชเรองสนก

ทจะไปโรงพยาบาลใหญไมตองพดถงวาไปรามาฯหรอศรราช”



ประสบการณเดมในการบรหารงาน CUP board และเคยเผชญปญหาหนกๆ

มากอน

“สมยอยเฉลมพระเกยรตตองแกปญหาและบกเบก มาอยทศนยวดบรพกเอา

ประสบการณมาใช”(คณอำไพ)

ประสบการณในการศกษา ฝกอบรม หรอ เหนรปแบบการทำงานทด ประทบใจ

จากหนวยงาน หรอบคคลตนแบบ เชน

การเขารบการศกษาสาขาเวชศาสตรครอบครวจากประเทศแคนาดา

(หมอปกรณ)และพยาบาลเวชปฏบตครอบครว(คณอำไพคณจนทนาและคณมานพ)

ประสบการณตดตามพยาบาล(ทเปนภรรยา)ทปฏบตงานอยหนวยambulatory

careซงเปนโมเดลแหงแรกของโรงพยาบาลในประเทศไทยทมการออกตดตามเยยมบาน

และไดตามภรรยาไปเยยมบานผปวยเปนประจำรวมทงการเรยนรจากบคคลตนแบบเชน

นพ.สงวนนพ.ประวเปนตนซงเปนแพทยดเดนในชนบททมอดมการณ(หมอพภพ)

การไดเหนวธการทำงานของหนวยงานอนๆ ทมมาตรฐาน เชน งานของ

อาจารยรจราและเวชกรรมสงคม“สมยกอนขนายเปนอนามยเลกๆเหนทางเวชกรรม

สงคมเขาทำอะไรกเอาอยาง”(คณจนทนา)

ตวอยางงานบรการผปวยโรคเรอรง ของCUP 2 (คณมานพ) งาน Primary

Careของศนย1และศนย2(คณอำไพ)

“มพอเปนบคคลตนแบบพอเปนผนำชมชนชอบชวยเหลอเกอกลทบานทำโรงส

ใครไมมขาวกนกสามารถมาเอาไดทบานเรากเลยเปนคนชอบชวยเหลอ(คณจนทนา)

5. ความสามารถในการพฒนาตนเองอยางตอเนอง อาจกลาวไดวาหมอ

ครอบครวทกทาน มความสามารถในการพฒนาตนเองอยางตอเนอง ดวยความมงมน

อดทนไมวาจะเปนtechnicalSkillหรอsocialSkillดงตวอยาง

คณหมอพภพฝกการเขยนหนงสอ (ในเวชระเบยน) ใหอานงายขน และฝก

วาดภาพ (สมยเดกๆวาดภาพไมไดด ) โดยไดรบอทธพลจากอาจารยแพทยหลายทาน

ทเปนบคคลตนแบบและมงมนพฒนาตนเองอยางตอเนอง



ปจจยภายนอก

1. โครงสรางขององคกรและระบบงานทชดเจน ซงโชคดทในกลมงานเวชกรรม

สงคมโรงพยาบาลมหาราชฯไดวางระบบงานไวรองรบมาแตเดมแลวเชนการจดแบง

พนทรบผดชอบของศนยสขภาพชมชนใหชดเจนหมอครอบครวกจะไดรบผดชอบผปวย

ทขนทะเบยนกบศนยฯชดเจนมโอกาสไดดแลผปวยอยางเปนองครวมและตอเนอง

2. ศนยสขภาพชมชน มทมงานทมความรความสามารถ นอกจากแพทย

เวชศาสตรครอบครวแลว ทมงานไดรบการอบรมและเรยนรการปฏบตงานในฐานะ

พยาบาลเวชปฏบตครอบครวมาแลวอยางด ทสำคญคอทมงานมความรกใคร สามคค

และใหความรวมมอกนด

3. มกระบวนการเรยนรสำหรบทมงานอยางตอเนองเชนการมแพทยออกไป

ตรวจผปวยทศนยสขภาพชมชนในเครอขาย (ทไมมแพทยประจำ) ไปเพอเสรมพลงให

แกพยาบาลทนน โดยการใหคำปรกษาดานเทคนคบรการ ใหกำลงใจ และสรางความ

เชอมนใหแกผปวย มการจดทำ Clinical Practice Guidelines และ In-service

trainingอยางตอเนอง

4. มเครอขายแนวราบและกลยาณมตรทงรปแบบท เปนทางการ เชน

คณะทำงานพฒนาระบบบรการ(คณมานพ)และไมเปนทางการทใหคำปรกษาใหกำลงใจ

มาตลอด(คณอำไพไดรบจากคณสกญญาและคณผสด)

5. กำลงใจจากครอบครว เชน“ลกชายใหกำลงใจถามวาเหนอยไหมวนน

มปญหาหนกอะไร ” (คณจนทนา) “ โอกาสมาแลว ไปทำเลยซ เขาไฟเขยวใหแลว ”

(ภรรยาคณมานพ)



6. ผปวยในเขตรบผดชอบเรมมความเขาใจลกษณะงานของศนยสขภาพชมชน

วามเอกลกษณแตกตางจากโรงพยาบาลใหญอยางไร

“จดเดนของหมอครอบครวคออะไรเขากเขามาหามาพงไดอยางเตมใจโดยไม

ไดคาดหวงวาตองมยาพเศษหรอเครองไมเครองมอแบบโรงพยาบาลใหญ ”(หมอปกรณ)

“มความสขกบเสยงสะทอนเชงบวกคำชมเชยของผมารบบรการ”(คณอำไพ)

“ไปขอความชวยเหลออะไรใครเขากให ไปตลาดแมคากรจก ชนชม ทกทาย

เหมอนญาต”(คณจนทนา)

...อภปราย

หมอครอบครวทงเจดทานขางตน ลวนแสดงบทบาททหลากหลายในการดแล

ประชาชนและพฒนาระบบบรการปฐมภมในพนททตนเองรบผดชอบ ตามแรงผลกดน

ภายในและภายนอกทสงสมมานานและซอนอยภายในสวนลกของแตละคน รวมกบ

สภาพแวดลอมในททำงานครอบครวชมชนทเออใหสามารถแสดงบทบาทของตนเอง

ทชดเจนออกมาได

ดงกลาวในบทนำขางตนวาแนวคดระบบบรการปฐมภมเมองไทยยดหลก 1A4C

บทบาทของหมอครอบครวจงมภารกจในการทำงานเพอมงไปสเปาหมายเดยวกน

1. หมอครอบครวผใหบรการและพฒนาบรการโดยใหผปวยเปน

ศนยกลาง หมอครอบครวทง7ทานไดแสดงใหเหนความรกในผปวยทตนเองดแลมงมน

การพฒนาระบบบรการโดยใหผปวยเปนศนยกลาง ใหคณคาในการดแลผปวย มความ

ปรารถนาอนแรงกลาในการพฒนางานเพอใหผปวยทตนรบผดชอบไดรบบรการทสะดวก

มมาตรฐานและดทสดเทาทจะสามารถทำได



2. หมอครอบครวทรจกและเขาใจผปวย หวใจพนฐานของการดแลตอเนอง

คอความสมพนธระหวางผปวยและหมอครอบครวทง7ทาน

3. หมอครอบครวผบรณาการ หมอครอบครวทกทานแสดงออกถงบทบาท

การดแลผปวยทเบดเสรจ บรณาการ ทงการดแลดานจตสงคมรวมกบการดแลทางกาย

ทงการสรางเสรมสขภาพแกกลมผปวยโรคเรอรง การจดกจกรรมกลมเพอเสรมพลง

แกผปวยการนำหลกธรรมะมาประยกตใชในการดแลผปวยการพฒนาแนวทางเวชปฏบต

เพอใหผปวยไดรบบรการทมมาตรฐาน

4. หมอครอบครวนกประสานและจดการหลายทานอาจมองวาบทบาทการ

ประสานและจดการคองานของผบรหาร แตทจรงแลว บทบาทการประสานงานและ

จดการคอหวใจหลกสำคญของหมอครอบครว ดงทกลาววา ระบบบรการปฐมภมคอ

จดเรมตนและจดเชอมไปสระบบบรการสาธารณสขอนๆ จงปฏเสธไมไดวาหมอ

ครอบครวจำเปนตองมบทบาทดงกลาว หมอครอบครวทง 7 ทาน แสดงใหเหนอยาง

ชดเจนถงบทบาทนหมอปกรณผประสานระหวางศนยสขภาพชมชนและโรงพยาบาลใหญ

รวมถงการเปนทปรกษาและแหลงขอมลสำหรบผปวย หมอพภพ ผใหความสำคญของ

ทมงาน และอาสาเปนแพทยเวรERทรพ.มหาราชฯ เพอเชอมประสานการดแลจาก

ศนยสขภาพชมชนส รพ.มหาราชฯ หมออำไพ ผประสานใหผปวยไดรบบรการจาก

ผเชยวชาญ และมเทคนคพเศษในการจดการกบแพทยอยางละมนละมอม หมอจรรยา

ผซงประสานจดหาแพทยมาใหบรการแกอาจารยและนกศกษา จนเกดความประทบใจ

ไววางใจและเหนคณคาจนไดรบการจดสรรใหงบประมาณในการสรางตกราคา3ลานบาท

หมอจนทนาผแสดงบทบาทในฐานะcaremanagerในการดแลผปวยวณโรคในชมชน

หมอนวลผซงประสานทกทศทกระดบโดยใหผปวยเปนศนยกลางหมอมานพผจดการให

ผปวยมระบบขอมลและระบบนดหมายจนเกดบรการทตอเนอง



...สรป

หมอครอบครวทพงของชมชน หากปราศจากหมอครอบครวผใหบรการ

และพฒนาระบบบรการปฐมภม ผทรจกและเขาใจผปวย ผทประสานจดการใหผปวย

ไดรบบรการทเขาถงมมาตรฐานอยางตอเนองประชาชนและชมชนกอาจขาดโอกาสใน

การเขาถงบรการขาดโอกาสในการไดรบบรการอยางเบดเสรจสะดวกรวดเรวใกลบาน

หมอครอบครวทกาวเขามาอยในใจของชมชน ดวยความรกทมตอผปวย

และชมชนทรบผดชอบดวยจตวญญาณของการดแลใหผปวยเปนศนยกลางคอแรงผลกดน

อนยงใหญในการพฒนาการดแลและระบบบรการปฐมภมแกผปวยและชมชน

หมอครอบครวทเตบใหญและพรอมจะเตมเตม หมอครอบครวทง 7 ผซง

ผานการเพาะบมเมลดพนธแหงความดงามภายใน ผซงไมยอมหยดนงไขวควาพฒนา

ตนเองใหเกดการเรยนรอยางตอเนอง

หมอครอบครวผซงรอโอกาส หากปราศจากการยอมรบของสงคม

โดยกวางเมลดพนธทเจรญงอกงามเหลานคงมโอกาสเพยงเตบโตในชมชนเลกๆอยาง

งดงามโดยเดยวดาย เมลดพนธเหลานอยากแสดงกงกานดอกใบทงดงามสแสงตะวน

และบอกใหสงคมไดรวามตนไมตนเลกๆงอกงามอยในชมชนและพรอมจะเตบโตขยายผล

เพยงรอโอกาสทสงคมจะหยบยนใหเขาเหลานน

AAR การพฒนาจตจากการทำงาน



อนการงาน คอคณคา ของมนษย

ของมเกยรต สงสด อยาสงสย

ถาสนก ดวยการงาน เบกบานใจ

ไมเทาไร ไดรธรรม ฉำซงจรง...

เพราะการงาน เปนตวการ ประพฤตธรรม

กศลกรรม กลำปนมา มคายง

ถาจะเปรยบ กเปรยบคน ฉลาดยง

นดเดยววง เกบนก หลายพกมา...

คอการงาน นนตองทำ ดวยสต

มสมาธ ขนต มอตสาห

มสจจะ มทมะ มปญญา

มศรทธา และ กลาหาญ รกงานจรง...

พทธทาสภกข



หลายคนทมโอกาสเขากระบวนการแลกเปลยนเรยนร การพฒนาจตจากการ

ทำงานหรอการจดการความรทเรยกกนเลนๆวาSoftKMทมลนธสดศรสฤษดวงศ

หรอ มสส.มาจดใหแกเจาหนาทใน CUP เมองยา คงจะตระหนกดวา เราไดเรยนร

ธรรมะหลายประการจากกระบวนการดงกลาวเราไดเหนความศรทธาความกลาหาญ

ของคณตอย(ศสช.ยางใหญ)คณรตนา(ศสช.ไชยมงคล)และคณประทวน(ประธานCUP

เมองยา2)ในการทำงานรวมกบองคกรปกครองทองถนคณเจน(หวหนาศสช.ราชภฏฯ)

ในการทำงานรวมกบสถาบนการศกษาเราไดเรยนรการทำงานดวยสตสมาธและปญญา

ของแพทยเวชศาสตรครอบครวทเปนตนแบบ เชน คณหมอปกรณ และคณหมอพภพ

จากกลมงานเวชกรรมสงคม เราไดเหน การทำงานทมขนต และอตสาหะ ในการ

พฒนาระบบขอมลครอบครวของคณมานพ (ศสช.หนองพะลาน) ระบบขอมลอเลค-

โทรนคของคณประภาส(ศสช.กระฉอด)ระบบบรหารเวชภณฑของคณนวล(ศสช.มะคา)

และการดแลผปวยวณโรคของคณจม(ศสช.ขนาย)

นอกจากนเรายงไดเรยนรภาวะผนำทมสจจะ จรงใจ และมทมะ (การฝกฝน

ปรบปรงตนใหกาวหนาอยเสมอ)ของคณสงวาล (ประธานCUP เมองยา 3)คณแตว

(ผอ.ศสช.หวทะเล)คณตก(ผอ.ศสช.วดปา)และคณอง(ผอ.ศสช.วดบรพและประธาน

CUPเมองยา6)

ขอดของกระบวนการแลกเปลยนเรยนรนคอ นอกจากจะไดฟงเรองเลาวธ

ทำงานของแตละคน(Howto)แลวยงไดตระหนกแนวคดทศนคตและแรงบนดาล

ใจภายในของแตละคนดวย ทำใหผเขารวมวงแลกเปลยนเรยนรไดรจกตวตนภายในซง

กนและกนนำมาสความรจก เขาใจ และยอมรบนบถอกนมากขนนอกจากนกระบวน

การแลกเปลยนเรยนรทามกลางกลยาณมตรแบบน ยงสงผลใหหลายคนทมความอดอด

ขดของในการทำงาน กลาเปดเผยตวตน และไดรบการเสรมพลงจากกลม ใหมพลงใจ

กลบไปมงมนทำงานตอไป

วทยากรของ มสส.ยงไดใชเวลาอนจำกด ชวยฝกกระบวนกร หรอ ผดำเนน

กระบวนการแลกเปลยนเรยนร อนเปนการเพาะเมลดพนธแหงกระบวนการนไวใหม

โอกาสไดงอกงามและยงยนตอไปอกดวย



อยางไรกดจากการทผเขยนไดมโอกาสสงเกตกระบวนการอยางตอเนองและ

เปนผหนงในการอานบทถอดเทปการแลกเปลยนเรยนรทง 3 รอบ เพอถอดบทเรยน

ออกมาตามมมมองและกรอบแนวคดของตนเองผเขยนเหนวาเรองเลาภายใตหวปลา

(KnowledgeVision)“การทำงานรวมกนของบคลากรในCUPเมองยา”เมอแตละคน

ถายทอดความสำเรจเลกๆ ทยงใหญในใจตนเองออกมาแลว มมตและมมมองหลาย

ดานมากบางคนสนใจการทำงานรวมกบองคกรปกครองทองถนและชมชนบางคนเนน

ทการทำงานรวมกนระหวาศสช.ทอยในเครอขาย(CUP)เดยวกนมสวนนอยทสะทอน

ภาพการทำงานรวมกนของบคลากรในCUPทมาจากตางวฒนธรรมองคกร(เชนแพทย

กบเจาหนาทสาธารณสข)เรองเลาทผเขยนถอดบทเรยนดวยความรสกวามพลงและ

สะทอนบทเรยนไดคมชดคอเรองเลาทรวบรวมไวในบท“หมอครอบครวกบความสขในการ

ทำงาน”แตเรองเลาทเกยวของกบการบรหารจดการCUPSplitซงเปนคำถามหลกในเรองน

ยงสะทอนบทเรยนไมชดในบางดานมความจำเปนตองคนหาดวยวธการอนกนตอไป

ขอจำกดอกประการหนงของกระบวนการแลกเปลยนเรยนรแบบนคอรปแบบ

ซงผจดพยายามทจะสรางบรรยากาศทเออตอการแลกเปลยน (เชนการใชเวลาออกจาก

งานประจำถง3วนตอครงการจดกจกรรมในรสอรทการจดหองประชมและสอฯลฯ)

จนอาจทำใหผเขารวมกจกรรมบางคนอาจเขาใจผดวาหากจะทำกจกรรมนตอเนองจะ

ตองเตรยมสงตางๆตามทวทยากรจดมาจงอาจทำใหกระบวนการทแทจรงไมสามารถ

บรณาการเขาไปในงานประจำได

อยางไรกด คณหมอสรสทธ หวหนากลมงานเวชกรรมสงคม ไดจดใหมการ

ประชมผไดรบการอบรมเปนกระบวนกรนทกคน และกระตนใหทก CUP ไดนำไปจด

กระบวนการแลกเปลยนเรยนรอยางตอเนอง ภายใตบรบทงานประจำ จากการตดตาม

พบวามหลายCUPไดดำเนนการอยางตอเนองนาชนชมทงนอยภายใตการสนบสนนของ

ทมงานคณนวลฉว และคณะ ซงไดรบมอบหมายโดยตรงใหทำหนาทสนบสนนงานวจย

และการจดการความร (นบเปนทมงานหนงเดยว ในกลมงานเวชกรรมสงคม

ทงประเทศ!)

กาวตอไปของCUP เมองยา



การแยกการจดการเครอขายบรการปฐมภมเมองยานบเปนกาวทสำคญยง

ในการพฒนาเครอขายบรการปฐมภมเขตเมอง เปนจดเรมตนการพฒนาศกยภาพของ

ระบบบรการปฐมภมทยงตองมการพฒนาเพอใหรองรบความตองการดานสขภาพของ

ชมชนทรบผดชอบ เครอขายบรการปฐมภมเมองยาเปนการจดเครอขายในเชงบทบาท

การทำงาน ไมใชการจดโครงสรางอยางแทจรง ดงนนจงยงคงมความทาทายของ

เครอขายบรการปฐมภมในการกาวเดนตอไปคอ

1. การพฒนาการทำงานรวมกนของเครอขายทงภายในเครอขายซงประกอบ

ดวยศนยแพทยชมชนและศนยสขภาพชมชนหลายแหง การทำงานรวมกนระหวาง

เครอขายบรการปฐมภมเมองยา การทำงานระหวางเครอขายบรการปฐมภมเมองยากบ

เครอขายบรการปฐมภมเขตเมองอนๆกบโรงพยาบาลมหาราชฯและภาคเครอขายอนๆ

2. การพฒนาเครอขายเพอพฒนาศกยภาพระบบบรการปฐมภมรองรบความ

ตองการดานสขภาพและระบบบรการทเชอมตอระหวางโรงพยาบาลและบรการปฐมภม

อยางไรรอยตอทเนนการทำงานรวมกนและการใชทรพยากรรวมกนอยางมประสทธภาพ

3. การพฒนาศกยภาพของทมสหสาขาวชาชพบคลากรปฐมภม ทครอบคลม

สหวชาชพทจำเปนในระบบบรการปฐมภม การเสรมศกยภาพของผปวยและชมชนให

เขามามสวนรวมมากขน

4. การพฒนาระบบคณภาพมาตรฐานบรการปฐมภม ซงปจจบนนโยบาย

จงหวดนครราชสมา สงเสรมให CUP split ดำเนนการตามแนวทาง Primary Care

Award(PCA)



ในมตการบรหารจดการงานคณภาพยงเนนการใหความสำคญในการพฒนา

คณภาพบรการปฐมภมตามแนวทาง PCA เพอประกนใหประชาชนมนใจไดวาจะ

สามารถเขาถงการบรการปฐมภมทพงประสงคได และในขณะเดยวกน จะมการพฒนา

Node PCU อยางตอเนอง โดยมกำหนดรปแบบการทำงานรวมกนระหวางเครอขาย

บรการปฐมภมเมองยากบโรงพยาบาลมหาราชนครราชสมาใหมความชดเจนขนในกลม

โรคทเปนปญหาทสำคญของพนท ใหมการพฒนารปแบบบรการทเชอมโยงอยางไรรอย

ตอระหวางโรงพยาบาลทมพนธกจใหบรการตตยภม(tertiarycare)ศนยบรการเปนเลศ

(excellentcenter)และการพฒนาเครอขายกบบรการปฐมภมทมพนธกจ1A4C

โรงพยาบาลมหาราชฯทำบทบาทพเลยงในการสนบสนนทรพยากรตางๆรวม

ทงสนบสนนดานวชาการในการพฒนาเครอขาย บทบาทของกลมงานเวชกรรมสงคม

เปนผประสานงานระหวางโรงพยาบาลกบเครอขายบรการปฐมภม จดการใหเกด

การทำงานรวมกนในลกษณะหนสวน (partnership) ขยายรปแบบการทำงานให

ครอบคลมเขตอำเภอเมองนครราชสมา แตละสวนมบทบาททชดเจน รวมคดวางแผน

รวมแบงปนทรพยากรในการทำงาน และเรยนรรวมกนอยางกลยาณมตร เพอใหเกด

ระบบเครอขายบรการสขภาพระดบอำเภอ(districthealthsystem)

แนะนำเคลด (ไม) ลบการเตรยมทำ CUP split สำหรบมอใหม



คำถามทเกดขนบอยคอ การแยกการจดการเครอขายบรการปฐมภมออกจาก

โรงพยาบาลอยางเครอขายบรการปฐมภมเมองยานนสามารถเกดขนกบเครอขายบรการ

ปฐมภมอนๆ ไดหรอไม หากยอนดอดตของการพฒนาบรการปฐมภมเขตเมอง

จ.นครราชสมา จะเหนการพฒนาทมมาอยางตอเนองมากกวา 10 ป เคลด (ไม) ลบ

การแยกเครอขายนน การเรยนรจากผทเปนแบบอยางในการทำงานดานปฐมภมจาก

ผบกเบกอยางนพ.สำเรงแหยงกระโทกอดตนายแพทยสาธารณสขจงหวดนครราชสมา

และพญ.รจรามงคละศรอดตหวหนากลมงานเวชกรรมสงคมการเฝาสงเกตและทบทวน

จากประสบการณการทำงานของผเขยนกอนการแยกCUPและระยะเรมตนของการแยก

CUPสรปไดดงน

1. การเตรยมพรอมกอนการแยกเครอขายซงเปนการเตรยมความพรอมของ

ระบบบรการปฐมภม

1) นโยบายทชดเจนในการแยก CUP ของผบรหารระดบสงในจงหวด ไดแก

นายแพทยสาธารณสขจงหวด ผอำนวยการโรงพยาบาล และ ผอำนวยการสำนกงาน

หลกประกนสขภาพแหงชาตเขตพนท

2) การวเคราะหดานปรมาณคนและศกยภาพบคลากรในการทำงานระบบ

บรการปฐมภมไดแกแพทยเวชศาสตรครอบครวพยาบาลเวชปฏบตครอบครวนกวชา-

การสาธารณสขเจาพนกงานสาธารณสขทนตาภบาลฯลฯ

3) การพฒนาระบบบรการปฐมภมใหมศกยภาพในการรองรบปญหาดาน

สขภาพของชมชนโดยมศนยแพทยชมชนอยางนอย1แหงทมศกยภาพใกลเคยงหนวย

บรการประจำตามเกณฑของสปสช.

4) การพฒนาเครอขาย โดยการสนบสนนอยางเตมกำลงของแมขายในการ

สนบสนนทรพยากรตางๆในการทำงานไดแกแพทยเวชศาสตรครอบครวทนตแพทย

เภสชกร ระบบยาและเวชภณฑ ระบบชนสตร ฯลฯ ในกรณทแมขายไมสามารถสนบ-

สนนในบางเรองกอาจหาระบบสนบสนนจากภายนอกได



5)การพฒนาระบบสนบสนนอนเชนระบบขอมลระบบการเงนการคลงของ

หนวยบรการปฐมภมฯลฯ

6)การทำความเขาใจรวมกนในเครอขาย เครอขายตองศกษาคณสมบตบทบาท

หนาทของการเปนCUPใหเขาใจอยางทวถง

7) การวเคราะหขอมลการเจบปวยทงการใชบรการทหนวยบรการปฐมภมและ

โรงพยาบาลคาใชจายดานยา/หองปฏบตการ/พสดทเคยไดรบการสนบสนนจากแมขาย

และประมาณการจายเงนขามหนวยบรการประจำใชขอมลยอนหลงประมาณ3ปแลว

สรางรปแบบจำลองการจดเครอขายและพยากรณ

8) การเตรยมบคลากรทกระดบในเครอขายบรการปฐมภมใหเขาใจทศทาง

การพฒนา

9) การสอสารทงภายในและภายนอกองคการ ทงในสวนของบคลากรและ

ประชาชนในพนท

10)การวางแผนการตดตามกำกบและประเมนผล

2. การแยกเครอขาย นอกจากการเตรยมความพรอมกอนแยกเครอขาย

ในระยะเรมตนหรอระยะเปลยนผาน มเคลด (ไม) ลบดงน

1)การสนบสนนของผบรหารทงระดบจงหวดและอำเภออยางเตมทและตอเนอง

2) การกำหนดบทบาททชดเจนในการทำงานรวมกน ระหวางโรงพยาบาลกบ

หนวยบรการปฐมภมในระยะเปลยนผาน

3) การพฒนาระบบสนบสนนจากแมขายยงคงตองมอยางตอเนองเพอใหเกด

การเชอมตออยางไรตะเขบและลดการสนเปลองในการใชทรพยากรบางอยางทยงคงตอง

มระบบกลางเชนระบบการสนบสนนแพทยเวชศาสตรครอบครวระบบชนสตรระบบ



บรการทนตกรรมระบบเวชภณฑยาและการบรหารเวชภณฑระบบกายภาพบำบดเชงรก

ระบบการพฒนาดานวชาการฯลฯ

4) การกำกบตดตามอยางตอเนองและใกลชด เนนการนเทศเพอใหเกดการ

เรยนรมากกวาการตดสนวาถกหรอผด

3. การพฒนาบรการปฐมภมอยางยงยน เพอใหการแยกเครอขายบรการ

ปฐมภมมการพฒนาอยางยงยนไปสระบบบรการเครอขายระดบอำเภอ จำเปนตอง

1) กำหนดเปาหมายการพฒนาและวางแผนรวมกนระหวางภาคเครอขาย

ทงโรงพยาบาลเครอขายบรการปฐมภมชมชนและภาคอนๆ

2)กำหนดบทบาทการทำงานทชดเจนของแตละภาค

3)รวมสนบสนนและใชทรพยากรรวมกนอยางคมคา

4)หมนประชมพดคยแลกเปลยนเพอใหเกดการเรยนรและพฒนาปรบเปลยน

อยางตอเนองใหสอดคลองกบสถานการณและบรบท

อาจเสมอนวา เปนสงทยากหรอเปนไปไมไดทจะมเครอขายบรการในฝน

เชนน แตหากเรมตนดวยความตงใจจากการพฒนาบรการปฐมภมโดยใหผปวย

เปนศนยกลาง และคอยพฒนาอยางตอเนอง คำถามวา “แยกเครอขายไดเฉพาะ

ท CUP เมองยา เพราะมความพรอม” กจะไมเกดขน เพราะหากคอยพฒนาอยางตงใจ

อยางมสวนรวม ปรบเปลยนใหสอดคลองกบบรบท และสำคญทสดคอ อยากเหน

บรการปฐมภมมความเขมแขง เวลาในการเตรยมความพรอมไมวาจะ 2 ป 5 ป หรอ

10 ป กคงไมนานเกนไปทจะรอคอย และหากรวมมอรวมใจทำงานรวมกนอยาง

เปนระบบ ดวยเปาหมายทชดเจน กจะสามารถกาวถงจดหมายไดภายในเวลาสน

กวา CUP เมองยาทเคยมประสบการณลองผดลองถกมากอน.......

CUP Muang Ya, CUP split, Nakhon Ratchasima

Health & Medicine

Transcript of CUP Muang Ya, CUP split, Nakhon Ratchasima