Córas Cosanta an duine
description
Transcript of Córas Cosanta an duine
![Page 1: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/1.jpg)
1
Córas Cosanta an duine Macrophage (fuil chill bána) ag ionsú baictéir E-Coli
![Page 2: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/2.jpg)
2
Cuspóirí léann:• Cuir síos an córas cosanta ginearálta• Cuir síos ar córas imdhíonach & an freagart
antasubstaint ar antaigin éagsula• Cuir síos ar ‘imdhíonacht faighte’• Difríocht idir (a) vacsiniú
(b) imdhíonadh(Árd) ról na B-cealla I imdhíonacht• Ról na T-cealla (4 cinn) I imdhíonacht
![Page 3: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/3.jpg)
3
Cén fath?Miocrorgánaigh ar nós _________& _________ is cúis le formhór na ngalar a tharlaíonn sa duine.
Pataiginí= na miocrorgánaigh is cúis le galair. 1. An Córas Cosanta Ginearálta - cosaint don chorp trí mhiocrorgánaigh a chosc ó theacht isteach.2. An Córas Cosanta Speiceasach/ ‘Imdhíonach’– a dheileáileann le miocrorgánaigh a éalaíonn thar an córas cosanta.
![Page 4: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/4.jpg)
4
(a)An Córas Cosanta Ginearálta(i)Cosc a chur ar mhiocrorgánaigh teacht isteach ann. ‘ginearálta’- ní gá an cineál miocrorgánach a aithint .
1. Craiceann: • Bac fisiciúil• Táltar substaintí chun miocróib a mharú (m.s. faireoga ola ceimicáin a maraíonn baictéar).
![Page 5: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/5.jpg)
5
2. Lísisóim – einsím a bhfaightear i allas, deora & seile. Scriosann sé cill bhalla baictéar (pléascann siad).3. Córas díleá: Maraíonn na súlaigh dhíleácha & _________ sa goile an chuid pataigin.
‘1st line general defence’
![Page 6: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/6.jpg)
6
4. Córas Análaithe: Tá múcas ann a gabhann na miocróib. Tá fabhráin (ribí) a seolann an múcas ar aghaidh go dtí an scornach áit a slogtar é.
5. Téachtadh fola: Stopann sí a thuilleadh baictéar ar theacht isteach sa chorp.
![Page 7: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/7.jpg)
7
(ii) Chomh maith leis tá: . 1. Fiabhras & Athlasadh: Nuair a dhéantar ionsaí ar na cealla scaoileann siad ceimicí – Hiostaimín, éiríonn an áit ataithe, dearg & pianmhar. Méadaíonn leibhéal fuil cealla bána
Histamine- activation chemical produced to allow white blood cells into the area to fight attack, microrganism reproduction is inhibited
‘2nd line attack of general defence’
![Page 8: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/8.jpg)
8
Córas Ginearálta (ii)2. Fagaicítí: fuilchealla bána, aomtha ag na ceimicáin a chuireann cealla amach nuair a mbíonn siad ionsaithe, ionsúann siad & díleá ar miocróib trí fhagaciotóis Tarlaíonn sé seo sna scámhóga & creach sa chraiceann.
![Page 9: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/9.jpg)
9
3. Comhlánaigh (cytokines): Próitéiní atá i plasma fola. Líonann na pataiginí suas le leacht & phléascann siad. m/s:Inteirféarón.
Unlike hormones, cytokines are not stored in glands, but are rapidly synthesized and secreted by different cells mostly after stimulation.
![Page 10: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/10.jpg)
10
![Page 11: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/11.jpg)
11
![Page 12: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/12.jpg)
12
2. An Córas Cosanta Speiceasach/Imdhíonach (immune)
Má eiríonn le micraorgániagh diobhálach ionfabhtú a chuir I gcrioch tosaíonn:
An Córas Imdhíonach
Feidhm :• antashubstaint a dhéanamh• Cealla ionfhabhtaithe a
scrios le fuilchill bána
Cealla Ailse sa Drólann (colon)
![Page 13: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/13.jpg)
13
Antaigin: Móilín eachtránach (foreign) don corp a spreagann déantús antashubstaint. m.s an Antaigin a mbíonn ar cill bhalla baictéar /fungaisFresin ar gránnaí pailin, fiocháin/orgáin trasplandaithe& cealla ailse.
Antigen= a foreign molecule that stimulates antibody production
![Page 14: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/14.jpg)
14
Antashubstaint:Próitéin a dhéanann fuil cealla bána (limficítí) mar freagairt do antaigin.
![Page 15: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/15.jpg)
15
Fuilcealla Bána:(i) Monaicítí
a forbraíonn ina ‘Macrafagach’ (cinn aibí/móra)Feidhm: antaigin a aithint ar dromchla pataigin Conas: Díleánn na macrafagach an pataigin & taispeántar na antaigin (ón pataigin) ar dromchla na macrafagach a spreagann déantús antashubstaint
![Page 16: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/16.jpg)
16
(ii)Limficít- Feidhm: Oibríonn siad i 2 slí: 1. Ionsaíon siad cealla sa chorp le antaigin ar an dromchla.2. Déanann siad antashubtaintí.• Déantar antashubstaint sainiúil do
na hantaigin éagsúla. • Nascann na hantashubstaint le
bhalla an miocróib, rud a cabhraíonn le scriosadh an pataigin.
![Page 17: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/17.jpg)
17
Pataiginí Miocrób a táirgíonn galar san
óstach.• Bíonn ‘antigin’ ar a dromchla
a spreagann DO fuil cealla bána chun antashubstaint a dhéanamh a nascann le dromchla an miocróib.
• Fanann na fuil cealla bána sa chorp & má dhéanann na miocróib ionsaí eile bíonn freagairt láithreach
![Page 18: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/18.jpg)
18
Forbreathnú ar an Córas Cosanta:Córas Cosant Ginerálta
Ginerálta Córas Imdhíonadh(immune)
1ú líne cosanta 2ú líne cosanta 3ú líne cosanta
Craiceann Fagaicítí Monocítí:-ionsúann siad na pataigíní
Scannáin Mucas (córas análaithe/diléa…)
Phrotéiní cosanta (Interféron & comhlánaigh)
Limficítí: Antashubstáintí
Substaintí tálte (secreted) ó na scannáin mucas
Athlasadh (inflammation)
![Page 19: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/19.jpg)
19
Imdhíonacht (immunity)(a)Imdhíonacht Faighte (Induced): Cumas ag an gcorp antashubstaint a dhéanamh i gcoinne antaigin éagsúla.
* Tarlaíonn sé TARÉIS ionfabhtú ó víris, baictéir NÓ vacsín* Tairgaíonn sé imdhíonacht FAD téarma toisc go bhfanann na limficítí (antishubstaintí) sa chorp.
![Page 20: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/20.jpg)
20
2 cineál imdhíonacht Faighte:• Imdhíonacht
ghníomhaíoch (active)– corp in ann an antashubstaint ceart a dhéanamh i gcoinne galar.
• Imdhíonacht fhulangach (passive)– nuair a bhfaigheann duine antashubstaint ó duine eile
![Page 21: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/21.jpg)
21
(a) Imdhíonacht ghníomhaíoch (active)–
Corp in ann an antashubstaint ceart a dhéanamh i gcoinne galar.(2 saghas)1. Nádúrtha• Faightear galar & déantar na antashubstaint
ceart sa chorp. Tógann sé suas chuig 14 lá chun méid ceart antashubstáintí a dhéanamh. Coimeádtar cumas chun ionfhabhtú a cosc. Má bhfuil ionfabhtú le na patigíni cheanna arís bíonn líon mór antashubstaintí déanta I 4/5 lá.
• M.sh. slaghdán nó fliú.
![Page 22: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/22.jpg)
22
Imdhíonacht ghníomhaíoch
2. SaorgaCuirtear an pataigin isteach sa chorp trí instealladh (vacsaín). Tosaíonn freagairt imdhíonadh & déantar antashubstaint i gcoinne an galar. Bíonn na antashubstaint sa chorp má thagann duine trasna galar.
Samplaí- MMR, HPV
![Page 23: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/23.jpg)
23
Stair an céad Vacsín:
‘History of the World’ le Andrew MarrEdward Jenner: (nóim 50.51- deireadh)http://www.youtube.com/watch?v=bxcWEDlpRGA
Jenner ag tabhairt instealladh don vacsín dá mac féin
![Page 24: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/24.jpg)
24
(b) Imdhíonacht fhulangach (passive) • Tugtar ANTASHUBSTAINTÍ ó
orgánaigh eile.• Gearr téarmach 2 slí:(a) Nádúirthe: antasubstaintí o
máthair go leanabh (trí placaint nó báinne chíche)
(b) Saorga: instealladh mar ‘anti-tetanus’ (seram ó capaill)
![Page 25: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/25.jpg)
25
Imdhíonacht Fualangach Saorga-samplaí eile
m.s: Immune serum globulin or "gamma globulin" is sometimes given to protect travelers to countries where hepatitis is widespread. Passive immunity typically lasts only a few weeks.
m.s. Mosquirix is vaccine for malaria developed by GlaxoSmithKline
![Page 26: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/26.jpg)
26
bh
![Page 27: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/27.jpg)
27
Na Limficítí (Árd)2 saghas limficítí (fuilchill bana)Bíonn gach fuilchill bán déanta sa smior cnáimhe.
• B – limficítí: aibíonn sa smiorTrid in aghaigh baictéir*• T-- limficítí: aibíonn sa tímeas (faireog sa bhrollach).Trid in aghaidh víris is mó*
‘B-cells mature in Bone marrow’‘T-cells mature in Thymus gland’
![Page 28: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/28.jpg)
28
B – limficítí• Nuair a mbíonn siad aibí bogann
siad chuig fiochán limfe (liathán & nóid limfe).
• Ní aithníonn B-limficít ach aon antaigin amháin & ní dhéanann siad ach cineál antashubstaint amháin
Feidhmiú:Nuair a buaileann B- limficít le antaigin spreagann sé an chill níos mó B-cealla (díreach mar an gceanna) a dhéanamh.• Scaoiltar antashubstaint isteach sa
fuil & nascann siad leis an antaigin.
![Page 29: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/29.jpg)
29
B – limficítí• Déanann cealla eile sa chóras cosanta
ionsaí ar na cealla le antashubstaint orthu & scriostar na cealla sin.
• Faigheann formhór do na B-cealla bás nuair a bhfuil siad tar éis fáil réidh lena pataigin ach déantar roinnt cealla cuimhne a fanann sa chorp .
Nuair a déantar ionsaí ar an gcorp lena galar céanna ní bhfaigheann duine tinn mar déanann na B-cealla macasamhlú orthu féin go tapa & scaoileann siad na antashubstaint. sámpla do imdhíonacht _______________
Anataigin
Macrafagach Déanann na b-cealla antashubstaint
Antaigin
MacsamhlúB-cealla
antasubstaint
![Page 30: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/30.jpg)
30
T-Limficít• Déanta i smior na gcnámh & éiríonn siad aibí sa
tímeas(éiríonn an tímeas níos lú tar éis caithreachas)
• Ní dhéanann na t-cealla antashubstaint.• Trid in aghaidh víris 4 Cineál T-cealla (ról éagsúla)• T-Cuiditheoirí(helper)• T-Marfóirí (killer)• T- Cealla cuimhne (memory)• T- Sriantóirí (suppressor)
![Page 31: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/31.jpg)
31
T-Cealla: (4 cináil)1. Cuiditheoirí – Aithníonn siad antaigin ar dromchla na macrafagach (& fuilcealla bána eile). Méadaíonn na cuiditheoirí & tálann siad ceimicí m.sh. inteirféarón • Spreagann sé sin déantús B-cealla & T-Marfóirí. 2. Marfóirí – Déanann siad ionsá & scriosann siad cealla neamh gnáthach sa chorp(cealla ionfhabhtaithe le víris nó cealla ailse).Ionsaíonn said cealla a bhfuil antaiginí iasachta acu.• Tálann siad an ceimiceáin perforin a phollann an chill ionas go
dtarlóidh líseas ( téann uisce & isteach sa chill & phléascann an chill)
• (siad seo na chealla a mbíonn ionfabhtaithe ag HIV)
![Page 32: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/32.jpg)
32
T-Cealla: (4 cináil)3. Sriantóirí – Spreagann antaigin fás na sriantoirí. Tá siad níos maille ná na cealla eile ag fás.• Tosaíonn siad ag obair nuair atá an antaigin (& pataigin)
scriosta. Stopann siad an fhreagairt imdhíonach. 4. Cealla cuimhne T – Cuimhníonn siad ar imdhíonacht. Maireann siad ar feadh tamaill an fhada( uaireanta an saol ar fad). • Spreagann chuid dóibh cealla cuimhne – B chun
antashubstaint a dhéanamh.• Spreagann chuid eile déantús marfóirí
![Page 33: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/33.jpg)
33
Stair……..• As long ago as the 5th century
B.C., Greek physicians noted that people who had recovered from the plague would never get it again-they had acquired immunity. This is because, whenever T cells and B cells are activated, some of the cells become "memory" cells. Then, the next time that an individual encounters that same antigen, the immune system is primed to destroy it quicklyhttp://www.youtube.com/watch?v=90hSVkaOG_w&feature=r
elated
![Page 34: Córas Cosanta an duine](https://reader031.fdocument.pub/reader031/viewer/2022020710/5681563e550346895dc3e550/html5/thumbnails/34.jpg)
34