çOcuklarda paraziter hastalıklar(fazlası için )
-
Upload
wwwtipfakultesi-org -
Category
Documents
-
view
1.216 -
download
1
Transcript of çOcuklarda paraziter hastalıklar(fazlası için )
Çocuklarda Paraziter Hastalıklar
Yard. Doç. Dr. Selim ÖNCEL
2
Ne hazindir ki ülkemiz bir parazit cennetidir.
Çocuklarda Paraziter Hastalıklar
3
Giriş Dünyada 1 milyar kişi yalnızca bağırsak helmentleriyle enfekte
durumdadır. Parazitler başlıca iki grupta incelenirler:
1. Protozoon (çoğulu protozoa) Protos (ilk) + zoon (hayvan) Tekhücreli Konakta çoğalabilirler.
2. Helment: Helmins (kurt) Çokhücreli Konakta çoğalamazlar.
Protozoonlar da başlıca iki grupta incelenirler: Apikompleksanlar: Sadece hücre içinde yaşayabilirler.
Plasmodium spp, Toxoplasma gondii, Cryptosporum parvum, Babesia Kinetoplastitler: Hücre içinde ve dışında yaşayabilirler.
Trypanosoma, Leishmania
4
Klinikte Önemli ProtozoonlarFLAJELLATLAR SPOROZOONLAR KOKSİDİYUMLAR AMİPLER SİLYALILAR
Gastrointestinal Giardia lamblia Cryptosporidium parvum Isospora belli Cyclospora cayetansis Microsporidium spp.
Entamoeba histolytica Blastocystis hominis
Balantidium coli
Pulmoner Pneumocystis jiroveci
Merkezi Sinir Sistemi
Trypanosoma spp. Plasmodium spp. Toxoplasma gondii Microsporidium spp.
Naegleria fowleri Acanthamoeba spp. Balamuthi mandrilaris Entamoeba histolytica
Kan/sistemik Trypanosoma spp. Leishmania spp.
Plasmodium spp. Babesia spp.
Balamuthi mandrilaris
Deri Leishmania spp. Trypanosoma spp.
Jenital Trichomonas spp.
5
Klinikte Önemli Helmentler BAĞIRSAK DOKU KAN VE DOKU
Nematotlar (solucan)
Ascaris lumbricoides Enterobius vermicularis Ancylostoma duodenale Necator americanus Strongyloides stercoralis Trichuris trichiura Capillaria phillipensis
Toxocara canis Toxocara catti Ancylostoma brasiliense Ancylostoma caninus Angiostrongylus cantonensis Angiostrongylus costaricensis Gnasthostoma spinigerum Anisakis spp.
Filaria Wuchereria bancrofti Brugia malayi Brugia timori Loa-loa Onchocerca volvulus Mansonella ozzardi Mansonella streptocerca Mansonella perstans Dirofilaria immitis
Sestotlar (şerit)
Hymenolepis nana Hymenolepis diminuta Taenia solium Taenia saginata Diphylobotrium latum Diphylobotrium caninum
Taenia solium Echinococcus granulosus Echinococcus multilocularis Spirometra mansonoides Spirometra mansoni
Trematotlar (sülük)
Fasciolopsis buski Karaciğer Fasciola hepatica Clorkis sinensis Opisthorcis viverrini
Akciğerler Paragonimus westermani
Schistosoma mansoni Schistosoma haematobium Schistosoma japonicum
6
Sıtma Mal + aria İki milyar insan (dünya
nüfusunun 1/3’ü) malaryanın endemik olduğu bölgelerde yaşıyor.
Her yıl 100 milyon insan enfekte oluyor.
Yılda yarım – 3 milyon insan malaryadan ölüyor.
Her gün 3 000 çocuk (yarım dakikada bir çocuk) yalnızca malarya nedeniyle ölmekte.
Ölümlerin %90’ı Afrika’da meydana geliyor.
Dante, 1321Cengiz Han, 1227Büyük İskender, M. Ö. 323
7
Sıtma Plasmodium malariae (kuartan) (72 saatte bir) Malarya P. vivax (tersiyan = 48 saatte bir) Ülkemizde en sık P. falciparum (tersiyan) En sık ölüme neden olan tür P. ovale (tersiyan) Çocuklarda bu patern gözlenmeyebilir. Ateş, 10 saat kadar sürer. Ateş atakları sırasında lökositoza, ataklar arasında ise lökopeniye
ve trombositopeniye rastlanır. Ülkemizde sıtma tedavisinde klorokin (0, 6, 24 ve 48. saatlerde) +
hipnozoidleri öldürmek için 14 gün primakin kullanılmaktadır. Primakin, P. vivax ve P. ovale sıtması için gereklidir. Klorokin bir gebede kullanılabilecek en emniyetli sıtma ilacıdır. Klorokin direncinde kinin sülfat veya atovakuon-proguanildir verilir. Şiddetli sıtmada İV kinin veya kinidin vermek gerekir. Karasu humması: P. falciparum sıtmasına bağlı şiddetli hemolize
bağlı gelişen hematüri
8
Sıtma
Vektör: Dişi Anopheles Yumurtalarını su
birikintilerine bırakır. Sıtma, kan
transfüzyonları, iğne batması ile bulaşabilir ve konjenital enfeksiyon şeklinde de görülebilir.
İnsanda aseksüel, sivrisinekte seksüel çoğalma
9
Sıtma Sivrisinek, insandan erkek ve dişi
gametleri alır, insana sporozoitleri verir.
Sivrisineğin sokmasından parazitlerin kanda görülmesine kadar geçen süre P. falciparum, P. vivax ve P. ovale için 6-9 gün, P. malariae için 12-16 gündür.
P. falciparum ve P. malariae’de şizont rüptüri ile intrahepatik dönem biter; P. ovale’de ve P. vivax’ta şizontlar hepatositlerin içinde aylarca kalıp rölapslara neden olabilirler.
Bazı parazitler bölünmeyip erkek ve dişi gametleri meydana getirirler.
Enkübasyon süresi P. falciparum için 12, P. ovale ve P. vivax için 14 gün, P. malariae için 30 gündür. P. vivax için bu süre, 8-10 aya kadar uzayabilir.
10
Sıtma
P. falciparum P. vivax P. ovale P. malariae
Doku şizogonisi
8 - 25 gün 8 - 27 gün 9 - 17 gün 15 - 30 gün
Eritrositik evre
48 saat 48 saat 48 saat 72 saat
Etkilenen eritrositler Hepsi Retikülositler Retikülositler
Olgun eritrositler
Şizont başına
merozoit sayısı
8 - 32 12 - 24 4 - 16 6 - 12
Persistan karaciğer biçimleri nedeniyle
rölaps
Yok Var Var
Yok ama kandaki
biçimler 30 yıla kadar
sebat edebilirler.
İlaç direnci Var Var Yok Yok
11
Sıtma
P. falciparum
Şizont
Merozoit
Yüzük şekli
12
Sıtmanın Karıştığı Durumlar
Trombosit Trombosit kümesi
P. vivax’tan mikrogametlerden salınışı Babesia
13
Sıtma
Sıtmaya doğal direnç durumları: Duffy kan grubu HbS G6FD eksikliği Pirüvat kinaz eksikliği Talasemi
14
Amerika Tripanozomiyazisi Diğer adı: Chagas hastalığı Etken: Trypanosoma cruzi Vektör: Triatomin böceği Latin Amerika’nın en önemli
paraziter hastalığı On milyon kişi enfekte Romaña belirtisi = Böceğin
kişiyi gözkapağından ısırması sonucu meydana gelen periorbital ödem, konjonktivit ve preoriküler lenfadenopati
Tedavi: Benznidazol
15
Afrika Tripanozomiyazisi Diğer adı: Uyku hastalığı Etkenler:
Trypanosoma brucei gambiense Aylar yıllar sonra hastalık
Trypanosoma brucei rhodesiense Haftalar sonra hastalık
Vektör: Çeçe sineği 300 000 – 500 000 kişi enfekte Tedavisiz iki yıl içinde kesin
ölüm Tedavi:
Suramin sodyum Pentamidin izetiyonat Melarzoprol Eflornitin
16
Leyşmanyazis Etken: Leishmania donovani
Visseral leyşmanyazis (kala-azar)
Leishmania brasiliensis Leishmania tropica Vektör: Kumsinekleri
(Flebotomlar) Dalağı en çok büyüten
hastalık Antimuan bileşikleri (örn.
sodyum stiboglükonat), amfoterisin B, pentamidin
Kütanöz leyşmanyazis (şarkçıbanı)
Kütanöz leyşmanyazis Visseral leyşmanyazis
17
Amibiyaz / Amöbiyaz / Amöbiyazis / amibiyoz / amöbiyoz / amibiyazis
Amiplerin çoğu komansal organizmalar olup insanlarda hastalığa neden olmazlar.
Patojen etken: Entamoeba histolytica
Bir nonpatojen amip olan E. dispar’ın görünüşü, E. histolytica’nınkinin aynısıdır. Eritrofagositoz, E. histolytica ile E. dispar’ı ayıran tek özelliktir.
E. histolytica ile Entamoeba coli kistlerini ayırmak önemlidir. E. coli kistleri 8 nükleuslu, E. histolytica kistleri 4 nükleusludur.
Kistler, klorlamaya dirençli.
18
Amöbiyazis Kistler dışkıyla atılır. Dışkıyla atılan kistler, dışkıyla kontamine olmuş
eller, yiyecekler veya su ile alınır. İnce bağırsakta ekssistasyon meydana gelir.
Serbest kalan trofozoitler, kalın bağırsağa geçer.
Trofozoitler bölünerek çoğalır ve kistleri meydana getirir.
Kistler, kalın duvarları sayesinde dış ortamda haftalarca hayatta kalabilir ve bulaşıcılıktan sorumludur.
Dışkıyla trofozoitler de atılabilir; ancak trofozoitler dış ortama ya da midenin asidik ortamına dayananamaz.
Birçok vakada trofozoitler, bağırsak lümeninde kalır ve kistler halinde vücuttan atılır (asemptomatik taşıyıcılar).
Trofozoitler, bazen bağırsak mukozasını işgal edip burada veya karaciğer, beyin, akciğerler gibi ekstraintestinal yerlere giderek hastalık meydana getirebilir.
Geçiş, cinsel ilişkiyle de olabilir. Burada trofozoitlerle de enfeksiyon meydana gelebilir.
TEDAVİ: Metronidazol + lüminal etkili bir ajan (promomisin / diloksanit furoat / iyodokinol)
Perikardiyal amöbiyoz
19
Giyardiyazis Etken: Giardia lamblia = Giardia
intestinalis Ekonomik olarak gelişmekte olan
ülkelerde nüfusun %20-30’u enfekte En sık görülen parazitik enterit etkeni. Bulaşmadan kistler sorumludur. Kistler, klorlamaya dirençli. Dışkıda hem kist hem de trofozoit
bulunanabilir. Kistler, soğuk suda aylarca yaşayabilirler. Kistler su, yiyecek veya eller aracılığıyla
veya insandan insana vücuda girer. İnce bağırsakta ekssistasyon meydana
gelerek her kistten iki trofozoit oluşur. Trofoitler boyuna bölünerek ince
bağırsağın proksimal kısmında mukozaya vantuzlarıyla mukozaya yapışır ya da kolona geçerek kistleşir.
Enfeksiyon, asemptomatik olabilir. Akut, inatçı diyare veya malabzorpsiyon sendromu oluşturabilir.
TEDAVİ: Metronidazol veya nitazoksanit
20
Trikomoniyazis Etken: Trichomonas vaginalis Dünyada cinsel yolla bulaşan
hastalıkların en sık rastlanan virüsdışı etkeni
Kadınlarda kötü kokulu sarı-yeşil vajinal akıntı
Erkekler çoğunlukla asemptomatik. Üretral akıntı da görülebilir.
Gebelik komplikasyonlarına, serviks kanserine, HIV enfeksiyonuna zemin hazırlayabilir.
TEDAVİ: Metronidazol (Seks partnerlerinde de verilmeli)
21
Kriptosporidiyozis Etken: Cryptosporidium parvum Bütün dünyada yaygın. Çocuklar ve bağışıklık yetmezliği olanlar
risk altında. Yaşam döngüsünün seksüel ve aseksüel
dönemleri var. Dört sporozoit içeren sporüllü ookistler,
dışkı ile atılır. Bulaşma, çok büyük oranda kontamine
su (içme suyu veya yüzme havuzları) ile olur. Gıda, bulaşmada nadiren rol oynar.
Ekssistasyon meydana gelir. Sporozoitler serbest hale gelip GİS epitel
hücrelerine tutunur. Bu hücrelerde önce aseksüel çoğalma
(şizogoni veya merogoni) sonra seksüel çoğalma (gametogoni) başlar. Sonuçta mikrogamontlar (eril) ve makrogamontlar (dişil) oluşur. Makrogamontların mikrogamontlarca döllenmesinden sonra kalın (bulaşmadan sorumlu) ve ince duvarlı (otoenfeksiyondan sorumlu) ookistler meydana gelir.
Ookistler, klorlamaya dirençli.
Cryptosporidium parvum ookistleri
22
Kriptosporidiyozis Sulu ishal, iştahsızlık, kilo
kaybı Hastalığın şiddetini hastanın
bağışıklık durumu belirler. Hastalık, immünokompetan
hastalarda ishal, 10-14 günde kendiliğinden geçer. EBYS hastalarında ölümcül olabilir.
TANI: Oramin boyası veya İFA TEDAVİ:
%100 güvenilir bir tedavi yok. Hidrasyon Ağır vakalarda ve
immünosüprese hastalarda nitazoksanit
Monoklonal İF antikorları ile işaretlenmiş Cryptosporidium
23
Babeziozis Etken: Babesia microti Kesin konak kenedir. Babesia ile enfekte kene, sporozoitlerini
fareye aktarır. Sporozoitler eritrositlere girerek
tomurcuklanma şeklinde aseksüel olarak çoğalırlar.
Bazı parazitler eril ve dişil gametlere farklılaşırlar.
Kene, kan emerken gametleri alır. Gametler birleşerek sporozoitleri
oluştururlar. Kenenin ısırdığı insan olursa sporozoitler
insana geçer, eritrositlere girerler. Burada tomurcuklanarak aseksüel olarak
çoğalırlar. İnsan, parazit için çıkmaz sokaktır -->
İnsandan insana geçiş olabilir (kan nakliyle); ama kenenin ısırmasıyla bir daha keneye geçiş meydana gelmez..
Hastalık, malaryayı taklit edebilir. TEDAVİ: Kinin + klindamisin VEYA
atovakuon + azitromisin
24
Toksoplazmozis Etken: Toxoplasma gondii Kesin konak: Kediler Kedi, eti (fareyi) yer, doku kistlerini
veya ookistleri midesine indirir. Kedinin ince bağırsağında önce
aseksüel, sonra seksüel çoğalma gerçekleşir. Sonuçta ookistler oluşur.
Kediler, dışkılarıyla 1-2 hafta boyunca ookistleri çevreye yayarlar.
Ookistin enfektif hale gelmesi, atıldıktan sonra 1-5 gün alır; ama aylarca yaşamsallığını sürdürür.
İnsanlar Toxoplasma’yı az pişmiş etteki kistlerden, kedi dışkı bulaşmış ellerle veya yiyeceklerle taşınan ookistlerden, organ veya kan nakliyle, plasenta aracılığı ile edinebilirler.
Hem doku kistleri hem de ookistler alınır alınmaz taşizoitlere dönüşür ve çizgili kasta, myokardda ya da sinir dokusunda doku kisti bradizoitleri olarak kişinin yaşamı boyunca kalabilirler.
Toxoplasma ookistleri
Toxoplasma taşizoitleri
25
Toksoplazmozis
Erişkinlerde ve immünokompetan kişilerde asemptomatik.
Yenidoğanda mikrosefali, hidrosefali, koryoretinit, konvülsiyonlar, peteşiler, anemi
Tanı: Özgül antikorlar TEDAVİ: Gebelerde
spiramisin, yenidoğanda 6 ay boyunca pirimetamin + sülfadiyazin (+ lökovorin)
26
Pneumocystis jiroveci
Eskiden protozoon ve carinii olarak bilinirdi.
Aslında bir mantardır. Taşipne, dispne, öksürük,
ateş Fırsatçı bir enfeksiyon Aseksüel ve seksüel
çoğalma evreleri var. Kotrimoksazol + steroidler
VEYA pentamidin HIV (+) hastalarda profilaksi
için haftada üç kez kotrimoksazol
27
Microsporida
Mecburi hücreiçi bir protozoon
HIV (+) hastalarda sık; son zamanlarda immünokompetan kişilerde de sıklığı arttı.
İshal, kornea enfeksiyonları, kolesistit, hepatit, nefrit, peritonit
TEDAVİ: Albendazol VEYA fumagilin
28
“Özgür Yaşayan” Amipler Etkenler: Naegleria fowleri ve
Acanthamoeba spp. Yaşam döngülerini tamamlamak için
ikinci bir konağa ihtiyaçları olmadığı için “özgür”ler.
Kist (soğukta), flajelli ve amibik biçimlerde bulunur.
Nehirler, su birikintileri, yüzme havuzları (tatlısu)
N. Fowleri, primer amibik menengoansefalite yol açabilir. Bakteriyel menenjitten ayırdedilemez %100 ölümle sonuçlanır.
Naegleria içeren havuz suyu, buruna kaçar. Suda flagellumlu biçimde bulunan amip, kribriform plaktan doğrudan beyine geçer. Burada amip biçimine geçer.
Acanthamoeba’nın yaptığı menenjit, daha subakut ve hafif seyirli; ama Acanthamoeba enfeksiyonunun da prognozu kötü.
TEDAVİ: Naegleria’da amfoterisin B; Acanthamoeba’da kotrimoksazol, rifampin, ketokonazol
Naegleria
Acanthamoeba
29
Helment Enfeksiyonları – Bağırsak Nematodları
Dünya nüfusunun ¼’ünde helment enfeksiyonu mevcuttur.
Ascaris lumbricoides Enterobius vermicularis Trichuris trichiura Ancylostoma duodenale Necator americanus Ancylostoma brasiliense Uncinaria stenocephala Strongyloides stercoralis
Kütanöz larva migrans
30
Helment Enfeksiyonları – Bağırsak Nematodları
Albendazol Mebendazol Tiyabendazol Pirantel pamoat İvermektin
31
Ascaris lumbricoides
•En sık hastalık tablosuna yol açan helmentEn sık hastalık tablosuna yol açan helment
•Yumurtalar yutulur Yumurtalar yutulur Kurtçuk bağırsak duvarını Kurtçuk bağırsak duvarını geçerek venöz yolla akciğerlere gelir geçerek venöz yolla akciğerlere gelir Alveol duvarını Alveol duvarını penetre ederek bronşlar ve trakea yoluyla özofagusa penetre ederek bronşlar ve trakea yoluyla özofagusa ulaşır ulaşır Tekrar ince bağırsağa varır. Tekrar ince bağırsağa varır.
•En sık rastlanan komplikasyon En sık rastlanan komplikasyon Bağırsak Bağırsak obstrüksiyonuobstrüksiyonu
•Löffler pnömonisiLöffler pnömonisi
32
Enterobius vermicularis
Konak: İnsanKonak: İnsan
Yutulan yumurtalardan açığa çıkan Yutulan yumurtalardan açığa çıkan kurtçuklar, özellike çekum çevresinde kurtçuklar, özellike çekum çevresinde yerleşirler.yerleşirler.
Dişiler, geceleri anüse doğru hareket Dişiler, geceleri anüse doğru hareket eder, perineye yumurtalarını bırakıp eder, perineye yumurtalarını bırakıp oracıkta ölürler.oracıkta ölürler.
33
Trichuris trichiura
Erkek
Dişi
Konak: İnsan-insanKonak: İnsan-insan
Aynen kılkurdu gibi, çekuma yerleşirAynen kılkurdu gibi, çekuma yerleşir
34
Ancylostoma duodenaleNecator americanus
35
Ancylostoma brasilienseUncinaria stenocephala
Ancylostoma brasilienseUncinaria stenocephala Kütanöz larva migrans (“creeping eruption”)
Uncinaria stenocephala Kütanöz larva migrans (“creeping eruption”)
36
Kan ve Doku Nematodları
Onchocerca volvulus Nehir körlüğü (ivermektin)
Wuchereria bancrofti Brugia malayi Brugia timori Toxocara canis Visseral ve oküler larva
migrans (Tedavi edilmesi tartışmalı) (albendazol veya mebendazol)
Lenfatik filaryazis
(dietilkarbamazin)
37
Onchocerca volvulus
38
Lenfatik Filaryazis
39
Visseral ve Oküler Larva Migrans
Etkenler: Toxocara canis ve T. Cati
Yumurtalar yutulur. Dolaşımla ilgili organlara gider.
40
Sestodlar
Taenia saginata Taenia solium Sığır etinin yeterince pişirilmeden yenmesi sonucu
etteki sistiserkus bağırsağa geçip 10-15 m’ye kadar uzayabilir.
Dışkıyla atılan yumurtalar, toprakta iki ay yaşayabilir. Bu sırada sığır tarafından alınır. Sistiserkozis bovis
oluşur. Genellikle asemptomatik “Abdestbozan” Tedavi: Niklozamid Korunma: Etler, pişirilerek yenmeli.
41
Taenia saginata
Sistiserkoz: Sadece T. solium’un yumurtalasının yenmesiyle
meydana gelir. İnsan ara konaktır. Hematojen veya lenfatik yolla herhangi bir
organda içi larvalarla dolu bir kist (sistiserkus) oluşur.
Sistiserkus 3-5 yıl canlı kaldıktan sonra dejenere olur ve bu sırada enflamatuar bir yanıt gelişir.
Yetişkinlerde KİBAS immün aracılı reaksiyon bulguları, çocuklarda jeneralize konvülsiyonlar
Tedavi: Albendazol
42
Tenyazis
43
Kist hidatik
Etken: Echinococcus granulosus ve multilocularis
Karaciğer kistlerinin en sık nedeni
Daha çok, karaciğerde ve akciğerlerde
TEDAVİ: Albendazol (6 aya kadar sürebilir) + cerrahi
44
Diğer Şeritler
Diphyllobotrium spp. Balık Dipylidium caninum Köpek ve
kedi Hymenolepis nana Cüce şerit Hymenolepis diminuta
Kemirgenler
Hepsinde TEDAVİ: Tek doz prazikuantel
45
Trematodlar
Şistozomiyazis = bilharziyazis
S. mansoni Schistosoma
haematobium S. japonicum S. mekongi S. intercalatum
TEDAVİ: Prazikuantel
46
Fasiyoliyazis
Etken: Fasciola hepatica
Özellikle sığırları ve koyunlar enfekte eder.
TEDAVİ: Prazikuantel
Fasciolayumurtası