Nhng k xut chng

www.nhuongquyenvietnam.com

CHNG TRNH TM TT SCH KINH DOANH

Nhng k xut chng

www.nhuongquyenvietnam.com

Tc phm: Nhng k xut chng

Tc gi: Malcolm T. Gladwell

Ngi dch: Diu Ngc

Nh xut bn Th gii 2009

Sch gm: 360 trang

V tc gi

Tc gi Malcolm T. Gladwell l nh bo, din gi, v tc gi ngi Canada. ng hin l phng vin t The New Yorker. Tt c 5 cun sch ng vit trong c hai cun ni ting im Bng Pht, Trong Chp Mt u nm trong danh sch sch bn chy.

Ni dung chnh

Cun sch Outliers: The Story of Success cung cp cho chng ta mt cch nhn khc v ton din hn v nguyn nhn thnh cng ca nhng ngi xut chng. Nhng yu t thng thng m chng ta bit: ch s thng minh, ti nng, s quyt tm ch mi l gii cho 50% ca s thnh cng ca nhng ngi xut chng. 50% cn li nm nhng yu t hon ton khc, tng nh khng lin quan nh: hon cnh gia nh, s gio dc ca gia nh v trng hc, mi trng sng, hon cnh sng, truyn thng v di sn h nhn c, cc c may n vi h, v c bit l s gi h lm vic, luyn tp cho chuyn mn ngh nghip ca h.

Ti nng b lng ph v Hiu ng Matthew gip cng c, pht trin nhng ti nng may mn

Xem k danh sch cc thnh vin i bng khc cn cu Meducune Hat mt i chi gii Major Junior A ca Canada ngi ta thy c n 17 trong tng s 25 cu th tr c sinh t thng 1 n thng 4 ca nm. iu g s xy ra i vi cc cu th sinh vo nhng thng cn li. L do ht sc n gin c tm ra. Canada, vic ngt ngy tuyn la cho i ng khc cn cu theo la tui l ngy 1 thng 1 mi nm. a b ln

Nhng k xut chng

www.nhuongquyenvietnam.com

10 vo cc thng 1, 2, 3 s c chn d tuyn cng vi nhng a b khc sinh thng 10, 11, 12 trong nm. Vo la tui v thnh nin, s chnh lch my thng tui c th to ra s khc bit to ln v mc trng thnh th cht ca cc em. Chnh v th cc em sinh vo cc thng 1, 2, 3 ln con hn, bit cch phi hp hn thng c la chn sau nhng cuc thi tuyn ny. V khi c la chn, nhng cu th tr ny c hun luyn tt hn, c ng i tt hn, c thi u gii v c xt nhiu hn so vi cc em khng c chn. V th khi ln n 13, 14 tui tui d thi vo gii Major Junior A khong cch nng lc thi u gia cc cu th ny v cc cu th sinh cc thng cui nm (thng 5 12) cng khc bit. iu gii thch ti sao c nhiu tuyn th tr sinh t thng 1 4 trong cc i tuyn Major Junior A ca Canada. R rng cc ti nng nh sinh vo thng 1 4 c mt c may c la chn v pht trin hn hn cc bn sinh cng nm nhng vo cc thng khc. Vic tng t xy ra mn bng chy M. Do ngt ngy chn la vo cui thng 7, s tuyn th ti nng c chn vo nhng gii ch cht sinh vo thng 8 khc nhiu so vi cc thng khc. mn bng ca Anh, do ngy la chn l ngy 1 thng 9, s tuyn th sinh t thng 9 n thng 11 chim a s.

Hai nh kinh t hc Kelly Bedard v Elizabeth Dhuey xem xt mi quan h gia thng sinh v im thi mn ton ca hc sinh theo d liu ca TIMSS, chng trnh kim tra din ra 4 nm mt ln ti nhiu nc trn th gii. H nhn thy cc em hc sinh lp 4, nhng em thng tui ln hn c im s cao hn khong 4 12% so vi nhng em nh hn. Hai em c tr tu hon ton ging nhau, mt em c ngy sinh gn ngy ngt nht t c ti 89%, v mt em c ngy sinh xa ngy ngt nht ch c th t 68%. Mt s khc bit kh ln loi cc em nh tui ra khi nhng chng trnh pht trin ti nng.

nhng v d trn, s la chn thin v d khch quan lm sai lch kt qu la chn ti nng. Nhng ti nng may mn c la chn c nhiu iu kin tt hn tr nn ti gii hn. Nh x hi hc Robert Merton gi hin tng thin lch ny l hiu ng Matthew, da theo li dy trong Kinh thnh: Phm ai c, th c cho thm v s d tha; cn ai khng c, th s b ly i. Nhng ngi thnh cng s c nhiu c hi thnh cng hn, nhng ngi giu s c gim thu nhiu nht, nhng sinh vin gii nht s c quan tm v dy d tt nht. Trong nhng v d trn: Nhng ti nng c la chn c dy d, rn luyn, v c nhiu iu kin thun li khc tr nn ti gii hn. Nhng ti nng khng c la chn th ngy cng b mai mt. Do , nhng t chc tm kim ti nng, nhng nh hoch nh tng lai cn

Nhng k xut chng

www.nhuongquyenvietnam.com

phi pht trin nhng cch la chn khoa hc v cng bng, gim ti a nhng la chn thin v khch quan, khi lng ph ti nng.

Quy tc 10.000 gi - Khng th xut chng nu khng c 10.000 gi lm vic

u nhng nm 1990, nh tm l hc K. Anders Ericsson v hai ng nghip ti Hc vin m nhc Berlin tin hnh mt cuc nghin cu v ti nng i vi cc sinh vin chi violin ca hc vin. H phn cc sinh vin ny thnh 3 nhm: Nhm u tin bao gm cc sinh vin c tim nng tr thnh ngh s solo ng cp th gii; Nhm th hai l cc sinh vin c nh gi tt; Nhm th ba l chi khng tt v c nh tr thnh gio vin m nhc trong h thng trng cng. Cc nh nghin cu tm ra s khc bit c trng ca 3 nhm ny, l s gi h luyn tp. Cc sinh vin trong nhm th nht trung bnh luyn tp 10.000 gi, nhm th hai 8.000 gi, v nhm th ba l 4.000 gi. ng Ericsson v ng nghip cng tm ra kt qu tng t i vi cc ngh s dng cm chuyn nghip. c vo mt trng m nhc nh cao, tt c nhng ngh s tim nng u phi t mc ti nng cn thit, v thnh cng vt bc, tc l tr thnh ngh s trnh din chuyn nghip, h phi t t nht l 10.000 gi luyn tp. Khng 10.000 gi luyn tp th d ngh s c ti nng n u cng khng th tr thnh mt ngh s trnh din chuyn nghip.

Nhiu nghin cu khc nhau v ngi xut chng trong cc lnh vc: son nhc, bng r, vit tiu thuyt, trt bng, c vua, v c nhng tn ti phm lo luyn cho kt qu ging nhau n kh kinh ngc v con s 10.000 gi luyn tp. mt ngi t cp tinh thng v c kh nng tr thnh chuyn gia ng cp th gii trong bt bt k lnh vc no, h cn lm vic t nht 10.000 gi.

Bill Joy c so snh nh Edison ca Internet l mt trong nhng ngi c nh hng nht trong lch s ngnh my tnh hin i. ng ng sng lp cng ty Sun Microsystem v l ngi vit li phn mm Unix, v Java. Trc khi ta sng, Bill Joy c c may tp luyn lp trnh ti trng Michigan v sau l Berkeley. Nh hc ti trng Michigan ni c h thng my tnh hin i vo nm 1971, cng nh pht hin c li tnh tin ca h thng ny, Bill Joy ngi sinh vin gii ton c c hi tp luyn lp trnh ngy m. ng xc nh tng s gi ng tp luyn lp trnh khong chng 10.000 ting ng h.

Ban nhc Beatles ca Anh mt trong nhng ban nhc rock ni danh nht th gii nh c may nhn c hp ng biu din ti Humburg, M ni cc ban nhc c yu

Nhng k xut chng

www.nhuongquyenvietnam.com

cu phi biu din di hi nn h c c hi luyn tp v biu din nhiu gi ng h. Trc khi tht s ta sng vo nm 1964, Beatles biu din 1.200 bui, mi m 5 6 gi. S gi din ny vt xa s gi ca hu ht cc ban nhc khc, v lm cho Beatles tht s lt xc tr thnh mt trong nhng ban nhc c yu chung nht th gii.

Ngi ta k li, thm ch thu dt nhiu cu chuyn v s thnh cng kit xut ca Bill Gates, nhng khng phi ai cng bit rng mt trong nhng yu t quan trng quyt nh s thnh cng ca Bill Gates v Microsoft l Bill Gates cng tri qua 10.000 gi ng h luyn tp lp trnh trc khi thnh lp cng ty phn mm Microsoft. Nh iu kin ca gia nh, nh nhng c may tnh c m Bill Gates c lp trnh trn my tnh trong 5 nm lin tc t lp tm cho n lp cui trung hc. V cho n khi Bill Gates ra khi trng i hc Harvard bt tay vo lp cng ty phn mm ca mnh thi ng c hn 10.000 ting ng h lp trnh. Bill Gates xc nhn l mt c may to ln, v ng cho rng ch khong 50 thanh thiu nin trn th gii c c 10.000 gi lp trnh khi cn tr.

D c gii, ti nng n u, khng ai c th i tt n s thnh cng rc r, n s xut chng. Con ng m tt c nhng ngi mun thnh cng phi tri qua l 10.000 gi tp luyn, khng th ngn hn. Nhng ngi xut chng c c 10.000 gi luyn tp, khng ch nh vo nim am m to ln, s lm vic hng say ca h m cn nh vo nhng c may c bit. Nu khng c c may c mi biu din ti Hamburg, ban nhc Beatles khng c c hi tp luyn nhiu v tr thnh ban nhc thnh cng. Bill Gates cng cng nhn mnh c mt c may l thng khi c chuyn n hc ti trng t Lakeside, ni him hoi c cu lc b my tnh v thi im . Nh vy Bill Gates, mt hc sinh lp tm, c c hi lm vic nhiu hn vi my tnh cho am m lp trnh ca mnh.

Thi th to anh hng Vn may ca nhng ngi xut chng

Danh sch 75 ngi giu c nht trong my ngn nm lch s ca nhn loi bt u t John D. Rockfeller vi s ti sn c tnh hin nay l 318,3 t la M, Bill Gates th 37 vi 58 t; Warren Buffett th 41 vi 52,4 t; Thi t Al-Waleed bin Tabal th 75 vi 29,5 t la M - c n 45 ngi M, nhng c bit l c 14 ngi M c sinh ra trong khong thi gian 9 nm t 1831 n 1840. Ti sao th? Vo nhng nm 1860 v 1870, nn kinh t M tri qua cuc chuyn i v i trong lch s. Thi gian ny cc tuyn ng st c xy dng, ph Wall th trng ti chnh tri dy, ngnh sn xut

Nhng k xut chng

www.nhuongquyenvietnam.com

cng nghip pht trin mnh, nhng qui lut chi phi nn kinh t truyn thng b ph v v c sng to li. Nhng ngi sinh ra vo cui thp nin 1840 cn qu tr nm ly c hi ny. Nhng ngi sinh vo nhng nm 1840 th u c qu gi v b nh hng bi m thc ca nc M thi tin ni chin. C hi qu bu ny va vn cho nhng ngi sinh ra vo khong thi gian 1831 1840. Trong 9 nm y, c hng triu ngi c sinh ra, nhng ch nhng ngi ti nng v c tm nhn tt mi tn dng c c hi vi trm nm c mt ny.

Nm 1975, tp ch Popular Electronics thng bo vic ra i ca my tnh in t c nhn nh du s kin cch mng trong ngnh cng ngh thng tin ca th gii. Th h no s c hng li t c hi ln ny? khng phi l nhng ngi ti nng la tui 30, 40. H yn v vi nhng v tr kh vng chc, v u c h cng khng cn ch cho nhng pht minh cng ngh mi m. Nhng ti nng la tui trung hc cng khng th lm c iu g ln lao vo la tui . tui thch hp nht nm bt c hi cng ngh thng tin ny l nhng ngi sinh ra tui 20 vo nm 1975. l Bill Gates 1955, Paul Allen 1953, Steve Ballmer 1956 ca Microsoft, Steve Jobs 1955 ca Apple, Eric Schmidt 1955 ca Novel v Google, Bill Joy 1954 ca Sun Microsystems

Joseph Flom ngi M gc Do Thi c trng Harvard chp nhn cho hc lut nh mt bc th thuyt phc. T duy v lut xut sc, hc gii nht trng nhng ng khng kim c vic cc cng ty lut kiu hnh ph Wall, gm nhng lut s i din cho cc tp on ln v danh ting. V th ng ng thnh lp cng ty lut Skadden. Trong nhiu nm lin, Joseph Flom v cng ty lut Skadden ca ng cng ty ca cc lut s gc Do Thi khng hi nhp c vi th gii lut s danh ting chuyn mang giy trng ph Wall. Nhng cng vic m cng ty ng nhn c vo nhng nm 1950 1960 l cc v kin tng tranh chp v u tranh y quyn (proxy fights) m cc hng lut giy trng ch khng thm nhn. Cho n nm 1970, cc thng v thn tnh sp nhp ngy cng tr nn ph bin v nhu cu php l ca cc thng v ny tr thnh nhng s v danh gi. Lc cc hng lut giy trng mi bt u tham gia v th trng ny trong khi Josept Flom v cng ty lut Skadden ca ng i nhng bc qu xa. Cng c kinh nghim, cng ty Skadden ca Joseph Flom li cng c c hi nhn thm nhiu v kin. H thnh cng rc r v tr thnh hng lut danh ting bc nht th gii. Nhng hon cnh kh khn ban u chuyn bin thnh vn hi ln cho Joseph Flom v cng ty lut gc Do Thi ca ng. Quan trng l Joseph

Nhng k xut chng

www.nhuongquyenvietnam.com

Flom sn sng nm bt c hi v nh th bin bn thn mnh t mt k bnh thng thnh ngi xut chng.

Tr thng minh phn tch (IQ) ch l iu kin cn

Tr thng minh phn tch (IQ) ch l iu kin cn. Nhng iu kin khc l tr thng minh thc tin, s gio dc nh hng ca gia nh.

Cc nh khoa hc o c mi lin h gia ch s IQ v s thnh cng ca mt ngi. IQ cng cao ngi cng c nhiu kh nng thnh cng. Th nhng mi quan h ny ch c tc dng n ngng 120. Khi ngi no t mc IQ 120 th c thm vo mt s im hay nhiu im IQ vt tri na cng khng chuyn ha thnh bt k u th no. Mt nh khoa hc vi ch s IQ 130 c kh nng ginh gii Nobel tng ng mt nh khoa hc c IQ 180. V mt ngi c ch s thng minh cao m khng c nhng iu kin cha chc s thnh cng.

Vo nm 2008, Chris Langan l ngi c ch s thng minh IQ cao nht nc M. Ch s IQ ca anh l 195, trong khi ch s ca nh bc hc thin ti Einstein l 150. Anh vt qua bi th thch IQ dnh cho nhng ngi thng minh nht ch vi duy nht 1 cu sai. Trong chng trnh truyn hnh u trng 100, anh t tin u tr vi 100 ngi cn li. Vi nhng cu tr li lch s, gn gng, qu quyt anh thng ht cy ny n cu khc. Cho n khi t c mc thng 250.000 la M, anh t ngt dng cuc chi. Ci u tr tu ca anh tnh c xc sut thng thua trong cu hi k tip. Anh quyt nh dng v chia tay cuc chi nh cao. Tuy vy, ngoi vic ph din, trnh by v kim tin bng tr thng minh ca mnh, Chris Langan khng phi l ngi thnh cng trong cuc sng, cng khng phi l ngi xut chng. Anh ang l ch mt trang tri nga mt vng nng thn.

Vy iu g lm cho Chris Langan khng c thnh cng. Anh sinh ra trong mt gia nh ngho kh, c cc, v khng c dy d mt cch bnh thng nh nhiu a tr khc. Gia nh v mi trng sng ca anh ch dy cho anh cch sng kim ch, thu hp ch khng dy cho anh quyn c lm, quyn theo ui s thch c nhn, quyn ch ng kim sot nhng mi tng tc chung quanh. Tr thng minh phn tch (IQ) ca Chris Langann cao bao nhiu th tr thng minh thc tin ca anh thp by nhiu. Theo nh tm l Robert Sternberg, tr thng minh thc tin (Practical Intelligence) l nng lc bit ni iu g v ni vi ai, khi no, v ni nh th no t hiu qu ti a. Chris

Nhng k xut chng

www.nhuongquyenvietnam.com

Langan hu nh khng c kh nng giao tip, thuyt phc ngi khc v hu nh phi lm mi vic mt mnh m khng nhn c s tr gip ca ngi khc.

Cng c tr thng minh phn tch cao c nh Chris Langan, nhng cu chuyn v Robert Oppenheimer nh vt l ngi M gp phn pht minh ra bom nguyn t cho M trong Th chin th 2 li l mt cu chuyn hon ton khc. ng sinh ra trong mt gia nh giu c, v c gia nh p dng phng php gio dc nui dy c tnh ton converten cultivation. Nh , cng vi tr thng minh phn tch cao, ng cng s hu tr thng minh thc tin mc rt cao. Nh vy, ng bn lnh vt qua nhng nghch cnh trong cuc sng trong tui thanh nin. la tui trung nin, vi ti nng v hai tr thng minh mc cao ca mnh, ng thuyt phc c ng Leslie Groves c tuyn dng vo v tr Trng b phn nghin cu bom nguyn t v t c thnh cng rc r.

Vy cui cng ci g to nn nhng ngi xut chng?

Vn may. i vi nhng ti nng nh th l vn may c sinh vo nhng thng 1, 2, 3. i vi 14 t ph ngi M l vn may c sinh ra trong khong thi gian 9 nm t 1831 n 1840. i vi Bill Gates l vn may c sinh ra vo ng giai on 1955 1975, v c hc ng trng Lakeside. i vi ban nhc Beatles l vn may c mi biu din ti Hamburg. i vi lut s Joseph Flom l vn may n t ln sng thn tnh sp nhp doanh nghip.

Ni xut thn. Nhng cu th ti nng, Bill Gates, Robert Oppenheimer c sinh ra trong gia nh c iu kin v c tha hng s gio dc tt, c pht trin trong mt mi trng thun li hn nhiu ngi khc.

Tr thng minh giao tip v nhng kin thc, k nng khc m nhng ngi xut chng c tha hng t s gio dc c nh hng t gia nh.

Lm vic t nht 10.000 gi. Nhng ngi xut chng c c may v nim say m luyn tp, lm vic t nht 10.000 gi ng h cho ngh nghip ca mnh.

Ngi tm tt

Lm Minh Chnh

www.nhuongquyenvietnam.com