CHRONISCHE DEPRESSIE nieuwe opties voor onderzoek en behandeling GGNet januari 2013

Jan Spijker, psychiater, hoofd programma

stemmingsstoornissen Pro Persona, Nijmegen, hoogleraar

chronische depressie Radboud universiteit Nijmegen & onderzoeker

Trimbos-instituut, Utrecht

Chronische Depressie

• Depressieve stoornis met duur > twee jaar.

•10-20% van de patienten met een Depressieve stoornis hebben een chronisch beloop • ook dubbele depressie (dysthymie + MDE)

• grote ziektelast, beperkingen in functioneren, toename suicidaliteit en toegenomen comorbiditeit

Chroniciteit en behandeling (MDR Depressie 2011)

• indien er nog geen sprake is van behandeling of inadequate behandeling: volg de richtlijn volgens de passende algoritmes

• Bij chroniciteit en therapieresistentie: stap in bij combinatiebehandeling (van AD en PT). Biologische stappenplan vervolgen. Intensivering behandeling. Second opinion.

•Rehabilitatie afhankelijk van context, klinische oordeel, voorkeur patient. Indien rehabilitatie dan in een gecombineerd zorgmodel

Chroniciteit en behandeling (MDR Depressie 2011)

• Voorkeursbehandeling bij chronische depressie: combinatie van PT en AD

• Beste onderzochte PT variant is CGT.

• Ook bewijs voor CBASP bij chronische depressie

Chroniciteit en therapieresistentie

• Therapieresistentie: non-respons op een (of meer) adequaat gedoseerde AD

• 19-34% non-respons en 12-15% partiele respons. • Chronisch en therapieresistent overlappen maar zijn niet hetzelfde.

• remissie op CGT na twee jaar: 25%!

Nieuwe behandelmogelijkheden

• inzet van nieuwe en bestaande cognitieve interventies

• MBCT: mindfulness based cognitive therapy

• CBM: cognitive bias modification

• zelfmanagement

Cognitieve processen bij (chronische) depressie

stoornissen in executieve functies leiden tot selectieve informatieverwerking Aandacht • selectieve aandacht voor negatief materiaal• onvermogen om aandacht van negatief materiaal te stoppen : rumineren

Geheugen • terughalen van negatief materiaal : mood congruent recall • terughalen van algemeen materiaal: overgeneral memory • opslaan van negatief materiaal: mood congruent encoding Interpretatie• bias voor negatieve interpretatie

Rol bij chroniciteit?

Nieuwe behandelmogelijkheden: MBCT

• MBCT mindfulness based cognitive therapy

• groeps training in meditatie technieken naast cognitieve gedragstechnieken

•Effect op cognities is o.a. afname van overgeneral memory

systematic review & meta-analyse (Chiesa & Seretti, 2011) MBCT effectief om recidief te voorkomen: MBCT lijkt ook effectief als behandeling van depressie/restsymptomen van depressie

•Geschikt als additie bij chronische depressie?

Nieuwe behandelmogelijkheden: CBM

• CBM cognitive bias modification

•Middels training zijn de cognitieve biases te beinvloeden

Meta-analyse Hallion & Ruscio 20112591 participanten matig effect van CBM op interpretatiebias en attention biasklein effect op angst en depressie symptomen • Effectief bij chronische depressie?

Nieuwe behandelmogelijkheden: zelfmanagement

• zelfmanagement

• Bij chronische aandoeningen

• Empowerment

• Mogelijk werkzaamheid verbeteren door cognitieve interventies?

Nieuwe behandelmogelijkheden

• cognitieve interventies kunnen ook naast of na biologische interventies (AD, ECT, rTMS) ingezet worden

• behandeling van chronische/therapieresistente depressie kan niet bestaan uit enkelvoudige interventies maar eerder uit combinatie en sequentiele behandelingen

Onderzoek

• effectiviteits studies van de toepassing van de cognitieve interventies bij chronische depressies

• effectiviteit van sequentiele en combinatiebehandeling

• onderzoek naar de neurocognitieve processen en neurobiologische verankering bij chronische depressie en de beinvloeding daarvan door nieuwe interventies

Onderzoek: MBCT

• MBCT aanbieden bij depressieve patienten die onvoldoende responderen op zorgpad 3 van het depressie programma (PT plus AD).

• pilot studie

• aanvraag bij Fonds Geestelijke Gezondheid

Onderzoek: zelfmanagement

• ZemCAD studie (zelfmanagement bij chronische angst/depressie)

• aanbieden van cursus rehabilitatie door zelfmanagement aan chronisch depressieve/angstige patienten die onvoldoende verbeteren op behandeling vs care as usual

• overdracht naar eerste lijn (collaborative care)

• financiering door Innovatiefonds Zorgverzekeraars

Onderzoek: zelfmanagement

• ZemCAD studie

• cursus betreft een individueel aanbod gericht op vergroten coping, activiteiten vergroten en empowerment toenemen

•Inclusie: diagnose angst/depressie, > 2 jaar in zorg (begeleiding) stappenplan (adequate zorg), MINI

• metingen baseline, 6 en 18 maanden: kwaliteit van leven; angst/depressie; empowerment; zorggebruik

•Kwalitatief deel: interviews

Onderzoek: zelfmanagement

• ZemCAD studie

• 13 GGZ instellingen doen mee

• veel aanmeldingen (180) waarvan 50% in aanmerking komt.

• 141 patienten geincludeerd

Inbedding

• academische werkplaats Chronische Depressie

• 8 klinische bedden voor behandeling

• poliklinische functie voor diagnostiek, indicatiestelling

Inbedding

• Pro Persona, zorgprogramma Stemmingsstoornissen

• sectie Klinische Psychologie van de faculteit Sociale wetenschappen

• BSI (Behavioural Science Institute) ‘cognitive processes in psychological dysfunctions’

• ACSW (Academisch Centrum Sociale Wetenschappen)

• afdeling Psychiatrie UMC St Radboud

• samenwerking met Trimbos instituut

Missie

• meer aandacht voor chronische depressie

• meer inzicht in de ontwikkeling van chroniciteit

• meer kennis over behandeling en begeleiding van chronische depressie