Chöông 8 Heä tieát nieäu 8 He tiet nieu 3.pdf1 24/02/2016 11:19 SA 1 Nguyễn Hữu Trí...

10
1 24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí 1 Chöông 8 Heä tieát nieäu 24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí 2 Chương 8 Hệ tiết niệu 8.1. Khái quát hệ bài tiết 8.2. Các dạng thận 8.3. Hệ tiết niệu ở động vật có vú 24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí 3 Dơi hút máu (Desmodus rotundas), một động vật có vú với hệ tiết niệu rất đặc biệt. 24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí 4 Heä tieát nieäu Baøi tieát laø quaù trình thaûi caùc chaát baõ, caùc chaát dö thöøa qua quaù trình bieán döôõng ra khoûi theå, giuùp theå khoâng bò nhieãm ñoäc vaø giöõ ñöôïc caân baèng noäi moâi. Tham gia vaøo chöùc naêng naøy coù nhieàu cô quan phoái hôïp vôùi nhau nhö: heä hoâ haáp- heä tuaàn hoaøn- heä tieâu hoùa- heä tieát nieäu- da Caùc saûn phaåm thaùi coù Nitô 24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí 5 24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí 6 Caùc saûn phaåm thaûi coù Nitô 300 – 500 mL/gN 1 bước xử lý 50 mL/gN 4 bước xử lý 10 mL/gN 15 bước xử lý Khi caùc amino acid vaø nucleic acid ñöôïc chuyeån hoùa, moät saûn phaåm taïo ra laø ammonia (NH 3 ), laø moät chaát khaù ñoäc nhöng coù theå ñöôïc loaïi ra thoâng qua mang cuûa caù xöông (teleost fish). Thuù chuyeån ammonia thaønh urea, moät chaát ít ñoäc hôn. Chim vaø boø saùt treân caïn chuyeån noù thaønh uric acid, moät chaát khoâng tan trong nöôùc.

Transcript of Chöông 8 Heä tieát nieäu 8 He tiet nieu 3.pdf1 24/02/2016 11:19 SA 1 Nguyễn Hữu Trí...

Page 1: Chöông 8 Heä tieát nieäu 8 He tiet nieu 3.pdf1 24/02/2016 11:19 SA 1 Nguyễn Hữu Trí Chöông 8 Heä tieát nieäu 24/02/2016 11:19 SA 2 Nguyễn Hữu Trí Chương 8 Hệ

1

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí1

Chöông 8

Heä tieát nieäu

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí2

Chương 8 Hệ tiết niệu

• 8.1. Khái quát hệ bài tiết

• 8.2. Các dạng thận

• 8.3. Hệ tiết niệu ở động vật có vú

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí3

Dơi hút máu (Desmodus rotundas), một động vật có vú với hệ tiết niệu rất đặc biệt.

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí4

Heää tieát nieäu

Baøi tieát laø quaù trình thaûi caùc chaát baõ,caùc chaát dö thöøa qua quaù trình bieándöôõng ra khoûi cô theå, giuùp cô theåkhoâng bò nhieãm ñoäc vaø giöõ ñöôïc caânbaèng noäi moâi.

Tham gia vaøo chöùc naêng naøy coù nhieàucô quan phoái hôïp vôùi nhau nhö: heä hoâhaáp- heä tuaàn hoaøn- heä tieâu hoùa- heä tieátnieäu- da

Caùc saûn phaåm thaùi coù Nitô

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí5 24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí6

Caùc saûn phaåm thaûi coù Nitô

300 – 500 mL/gN1 bước xử lý

50 mL/gN4 bước xử lý

10 mL/gN15 bước xử lý

• Khi caùc amino acid vaønucleic acid ñöôïcchuyeån hoùa, moät saûnphaåm taïo ra laø ammonia(NH3), laø moät chaát khaùñoäc nhöng coù theå ñöôïcloaïi ra thoâng qua mangcuûa caù xöông (teleostfish). Thuù chuyeånammonia thaønh urea, moätchaát ít ñoäc hôn. Chim vaøboø saùt treân caïn chuyeånnoù thaønh uric acid, moätchaát khoâng tan trongnöôùc.

Page 2: Chöông 8 Heä tieát nieäu 8 He tiet nieu 3.pdf1 24/02/2016 11:19 SA 1 Nguyễn Hữu Trí Chöông 8 Heä tieát nieäu 24/02/2016 11:19 SA 2 Nguyễn Hữu Trí Chương 8 Hệ

2

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí7

Loại sinh vật Cấu trúc Sản phẩm

tiết

Các lưu ý

khác

Thực vật

Khí khổng, lổ vỏ Tinh thể không tan

Các tinh thể này được

giữ trong cơ thể

Xoang tràng và da gai

Không có cơ quan bài tiết -

Thẩm thấu ra môi

trường

Nguyên sinh động vật

và thân lổ

Không bào co bóp

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí8

Söï tieán hoùa cuûa heä tieát nieäu

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí9

Tieàn thaän

Tieàn thaän Trung thaän

Haäu thaän

Söï tieán hoùa cuûa heä tieát nieäu

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí10

Tieàn ñôn thaän ôû giun deïp

• Ñoäng vaät khoâng xöông soángña baøo nhoû nhö giun deïp coùnhöõng caáu truùc phöùc taïp hônñeå baøi xuaát laø heä thoáng caùcoáng nhoû vôùi teá baøo ngoïn löûa(flame cell), vaø caùc loã baøi tieátcaáu thaønh neân nguyeân thaäncuûa giun deïp. Caùc loâng rung(cilia) beân trong teá baøo ngoïnlöûa daãn chaát dòch töø cô theånhôø hoaït ñoäng uoán mình. Caùcchaát baøi tieát sau ñoù ñöôïctoáng ra ngoaøi qua caùc loãthoâng vôùi moâi tröôøng beânngoaøi.

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí11

Ñôn thaän ôû giun ñoát

• Haàu heát ñoäng vaät khoâng coù xöông soáng,ví duï giun ñoát (annelid), coù ñôn thaän(metanephridia). Ñôn thaän goàm moät caùioáng vôùi choå môû vaøo khoang cô theå hìnhcaùi pheãu goïi laø pheãu ñôn thaän(nephrostomes), moät oáng nhoû uoán khuùcngoaèn ngoeøo, moät phaàn oáng nhoû phoàngleân ñeå tích tröõ goïi laø tuùi vaø moät loã ra quathaønh cô theå goïi laø loã ñôn thaän. Muoái coùtheå ñöôïc taùi haáp thu töø nhöõng oáng naøy,vaø chaát dòch (fluid) coù theå ñöôïc giöõ laïi.Nöôùc tieåu (urine) ñöôïc giaûi phoùng ramoâi tröôøng thoâng qua caùc loã ñôn thaän(nephridiopores).

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí12

Caùc oáng Malpighi ôû coân truøng

Caùc oáng Malpighi cuûa coân truøng laø phaànmôû roäng cuûa oáng tieâu hoùa, taém trongdòch huyeát töông . Caùc teá baøo cuûa thaønhoáng coù theå haáp thu acid uric, K+ vaø caùcchaát khaùc töø huyeát töông roài vaøo oáng nhoûnhôø vaøo quaù trình thaåm thaáu(osmotically). Phaân lôùn nöôùc ñöôïc taùi haápthu (reabsorbed) qua thaønh ôû ruoät sau.Caùc oáng Malpighi cuûa coân truøng gioángnhö ñôn thaän cuûa giun ñoát laø nôi loaïi boûchaát thaûi Nitrogen vaø laø choã oån ñònh caânbaèng nöôùc vaø muoái trong cô theå

Page 3: Chöông 8 Heä tieát nieäu 8 He tiet nieu 3.pdf1 24/02/2016 11:19 SA 1 Nguyễn Hữu Trí Chöông 8 Heä tieát nieäu 24/02/2016 11:19 SA 2 Nguyễn Hữu Trí Chương 8 Hệ

3

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí13

Söï soáng trong nöôùc ngoït

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí14

Söï thích nghi cuûa ñoäng vaät nöôùc ngoït

• Caùc ñoäng vaät nöôùc ngoït ñoái phoù vôùi vaán ñeà caêngphoàng vaø maát muoái nhö theá naøo?

• 1. Haàu heát chuùng khoâng bao giôø uoáng nöôùc

• 2. Cô theå chuùng ñöôïc chaát nhaày bao phuû, giuùpngaên caûn doøng nöôùc thöôøng xuyeân ñi vaøo

• 3. Chuùng baøi xuaát moät löôïng lôùn nöôùc trong nöôùctieåu loaõng

• 4. Caùc teá baøo haáp thu muoái ñaëc bieät treân beà maëtmang thu nhaän muoái moät caùch tích cöïc söû duïngATP

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí15

Söï soáng trong nöôùc maën

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí16

Söï thích nghi cuûa ñoäng vaät nöôùc maën

• Caùc ñoäng vaät nöôùc maën ñaáu tranh vôùi söï loaïinöôùc vaø gaït boû muoái dö thöøa nhö theá naøo?

• 1. Chuùng thöôøng xuyeân uoáng nöôùc bieån ñeåthay theá nöôùc ñaõ bò maát qua mang hay thaámqua beà maët cô theå.

• 2. Chuùng baøi xuaát moät soá ion muoái (Mg++, SO4--)vôùi moät löôïng nhoû nöôùc tieåu ñaäm ñaëc.

• 3. Chuùng baøi xuaát Na+ vaø Cl- do caùc teá baøotieát muoái ôû mang baèng vaän chuyeån tích cöïcngöôïc gradient noàng ñoä söû duïng ATP.

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí17

Caáu truùc thaän cuûa ñoäng vaät höõu nhuõ

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí18

Khaùi nieäm

• Heä tieát nieäu bao goàm ñoâi thaän, nieäuquaûn, baøng quang vaø nieäu ñaïo.

• Heä tieát nieäu goùp phaàn duy trì caânbaèng noäi moâ bôûi moät quaù trínhphöùc taïp goàm: loïc, haáp thu chuûñoäng, haáp thu thuï ñoäng, baøi tieát.

• Keát quaû laø taïo ra nöôùc tieåu mangtheo nhieàu chaát thaûi chuyeån hoùa

Page 4: Chöông 8 Heä tieát nieäu 8 He tiet nieu 3.pdf1 24/02/2016 11:19 SA 1 Nguyễn Hữu Trí Chöông 8 Heä tieát nieäu 24/02/2016 11:19 SA 2 Nguyễn Hữu Trí Chương 8 Hệ

4

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí19 19

Cô quan heä tieát nieäu

Moãi quaû thaän coù kích thöôùc 3 x 6 x12 cm, ñöôïcboïc trong moät bao lieân keát, naèm trong moät oåñaày môõ goïi laø oå thaän vaø dính loûng leûo vôùi thaønhlöng baèng moâ lieân keát.

Caáu taïo cuûa thaän:

Mieàn voû: maøu ñoû thaåm

Mieàn tuûy: maøu nhaït hôn, goàm 9-12 thaùpMalpighi, ñænh quay vaøo trong, ñaùy quay rangoaøi.

Beå thaän: maøu traéng, nôi chöùa nöôùc tieåu do caùcoáng goùp ôû thaùp Malpighi ñoå veà.

24/02/2016 11:19 SANguyễn Hữu Trí20

Thaän vaø vò trí cuûa baøng quang

Moãi thaän ñöôïc caáu taïo bôûi hôn moät trieäu ñôn vò thaän goïi laø nephron

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí21

Thaän coù moät maët loõm goïi laøroán thaän (hilus) nôi coù thaànkinh ñi vaøo, maïch maùu vaømaïch baïch huyeát ñi vaøovaø ñi ra, vaø nieäu quaûn ñi ra.Vaø moät maët loài.

Beå thaän laø ñoaïn treân cuûanieäu quaûn, phình to thaønh 2,hoaëc 3 ñaøi thaän lôùn, moãiñaøi thaän lôùn cho caùcnhaùnh nhoû hôn ñi ra goïi laøñaøi thaän beù

Chöùc naêng cuûa thaän

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí22

• Nhu moâ thaän goàm vuøng voû vaø vuøng tuûy. ÔÛthaän ngöôøi vuøng tuûy coù töø 10-18 caáu truùchình choùp goïi laø thaùp tuûy.

• Moãi thaän coù töø 1-4 trieäu nephron. Moãinephron bao goàm tieåu caàu thaän, oáng löôïngaàn, caønh moûng vaø caønh daøy, quai Henle,oáng löôïn xa, oáng goùp vaø oáng thaúng.

• Nephron laø ñôn vò chöùc naêng cuûa thaän• Nöôùc tieåu ñöôïc taïo ra ôû thaän ñi qua nieäu

quaûn ñeán baøng quang, löu tröõ taïm thôøi roàiñöôïc thaûi ra ngoaøi qua nieäu ñaïo.

Chöùc naêng cuûa thaän

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí23

Chöùc naêng cuûa thaän

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí24 24

Nguyeân thaän (Nephron)

• Nguyeân thaän laø ñôn vò caáu truùc vaø chöùc naêng chovieäc hình thaønh nöôùc tieåu, coù chöùa:

1. Tieåu theå thaän: laø thuaät ngöõ duøng chæ taäp hôïp caùccaàu thaän vaø coù voû bao quanh

Caàu thaän (Glomerulus): chuøm mao maïchnang hoa

• Nang Bowman’s :

2. OÁng thaän: oáng maø trong ñoù dòch chaûy qua

• OÁng löôïn gaàn (Proximal convoluted tubule)

• Quai Henle (Loop of Henle)

• OÁng löôïn xa (Distal convoluted tubule)

Page 5: Chöông 8 Heä tieát nieäu 8 He tiet nieu 3.pdf1 24/02/2016 11:19 SA 1 Nguyễn Hữu Trí Chöông 8 Heä tieát nieäu 24/02/2016 11:19 SA 2 Nguyễn Hữu Trí Chương 8 Hệ

5

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí25

Fig. 30.12

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí26 26

Nguyeân thaän (Nephron)

• 80-85% taát caû nguyeân thaän naèm ôû vuøng voû

– Tieåu theå thaän naèm ôû vuøng ngoaøi cuûa mieàn voû

• 15-20% nguyeân thaän naèm gaàn vuøng tuûy

– Tieåu theå thaän naèm saâu trong mieàn voû gaàn mieàn tuûy

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí27 27

Cuoän maïch + nang Bowman= Tieåu caàu thaän

• Laø phaàn ñaàu cuûa nguyeân thaän

• Ñoäng maïch höôùng taâm daãn maùu vaøo cuoänmaïch tieåu caàu thaän, nôi coù moät maïng maomaïch ñaëc bieät.

• Söï loïc: Löïc thuûy tónh cuûa aùp löïc maùu ñaåydòch töø maùu vaøo trong nang Bowman.

• Nöôùc loïc: dòch ñöôïc ñaåy ra bao goàmnhieàu thöù loaïi tröø teá baøo maùu vaø caùcprotein lôùn.

24/02/2016 11:19 SANguyễn Hữu Trí28

• Moãi tieåu caàu thaän coù ñöôøngkính khoaûng 200mm, goàm moätcuoän mao maïch goïi laø cuoänmaïch tieåu caàu thaän(glomerulus) ñöôïc bao quanhbôûi nang Bowman. Lôùp trongcuûa bao laø laù taïng (viscerallayer) tröïc tieáp bao quanhchuøm mao maïch tieåu caàuthaän. Lôùp ngoaøi cuûa bao laøgiôùi haïn ngoaøi cuûa tieåu caàugoïi laø laù thaønh (parietal layer)

• Giöõa hai lôùp cuûa nangBowman laø khoang nieäu haykhoang Bowman tieáp nhaändòch ñaõ loïc qua thaønh maomaïch vaø laù taïng.

Nang Bowman

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí29

Loaïi boû caùc chaát coùthaûi cuûa quaù trình bieándöôõng.

Ñieàu hoøa noàng ñoä chaáttan trong maùu.

Vaän chuyeån qua teábaøo bieåu moâ ôû oángthaän

Chöùc naêng cuûa thaän

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí30

Chöùc naêng cuûa thaän

1. Söï loïc, aùp löïc loïc leân dòch cô theå taïo ra dòch loïc (nöôùc,muoái, ñöôøng, amino acids, chaát thaûi coù nito)

2. Taùi haáp thu, haáp thu trôû laïi nhöõng chaát tan coù giaù trò(glucose, muoái, amino acid) töø dòch loïc

3. Söï tieát, söï theâm vaøo caùc phaân töû lôùn nhö ñoäc toá (toxin)vaø caùc chaát tan khaùc khi quaù thöøa vaøo dòch loïc

4. Söï thaûi ra, dòch loïc ñi ra khoûi heä thoáng thaän

Page 6: Chöông 8 Heä tieát nieäu 8 He tiet nieu 3.pdf1 24/02/2016 11:19 SA 1 Nguyễn Hữu Trí Chöông 8 Heä tieát nieäu 24/02/2016 11:19 SA 2 Nguyễn Hữu Trí Chương 8 Hệ

6

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí31

Söï loïc filtration

Hai thaän saûn xuaát 125ml dòchloïc/phuùt trong ñoù 124mlñöôïc haáp thu laïi vaø chæ 1mlñöôïc thaûi ra nieäu quaûnthaønh nöôùc tieåu.Trong 24 giôø coù khoaûng 800lít maùu qua thaän taïo khoaûng200 lít dòch loïc vaø chæ coù 1,5lít nöôùc tieåu ñöôïc taïo ra.

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí32 32

Söï loïc

Maùu tôùi thaän töø moätñoäng maïch lôùn laøñoäng maïch höôùngtaâm vaø vaøo trong caàuthaän cuûa moãi nguyeânthaän döôùi aùp suaát cao(70mmHg) aùp suaát naøythöïc teá ñaåy dung dòchgoàm nöôùc, muoái, urea,vaø caùc phaân töû khaùcvaøo trong nangBowman

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí33

OÁng löôïn gaàn

• Daøi hôn oáng löôïn xa, ôû gaàn caùc tieåucaàu thaän vaø naèm ôû vuøng voû. Caùc teábaøo bieåu moâ cuûa oáng löôïn gaàn coùbaøo töông maøu hoàng, maët ñænh teábaøo coù nhieàu vi nhung daøi 1mm taïobôø baøn chaûi. Do coù kích thöôùc lôùn,moãi laùt caét ngang oáng löôïn gaàn coùtöø 3-5 nhaân hình caàu

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí34 34

Söï taùi haáp thu(Reabsorption)

Taùi haáp thu laø quaùtrình di chuyeåncaùc chaát töø dòchloïc trôû laïi vaøomaùu

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí35 24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí36

OÁng löôïn gaàn

Page 7: Chöông 8 Heä tieát nieäu 8 He tiet nieu 3.pdf1 24/02/2016 11:19 SA 1 Nguyễn Hữu Trí Chöông 8 Heä tieát nieäu 24/02/2016 11:19 SA 2 Nguyễn Hữu Trí Chương 8 Hệ

7

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí37

• 65-70% nöôùc, Na+, K+

• 100% glucose, HCO3-,

amino acid, citrate, peptide nhoû

• 40-50% Ca2+

• 80-95% PO43-

OÁng löôïn gaànÑoàng thaám loïc taùi haáp thu

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí38

Quai henle

• Hình chöõ U vôùi caønh xuoáng daøy, caønh xuoáng moûng,caønh leân moûng vaø caønh leân daøy.

• Caùc caønh xuoáng daøy coù ñöôøng kính ngoaøi khoaûng60 mm, ñoät ngoät thu heïp laïi coøn 12mm vaø lieân tuïc vôùicaønh xuoáng moûng. ÔÛ caønh moûng, loøng quai henle laøroäng, laø bieåu moâ laùt ñôn coù nhaân nhoâ vaøo loøng oáng.

• Khoaûng 1/7 toång caùc nephron naèm gaàn ranh giôùimieàn voû vaø mieàn tuûy, caùc nephron naøy ñöôïc goïi laøcaän tuûy. Caùc nephron coøn laïi ñöôïc goïi laø nephronvoû. Taát caû caùc nephron ñeàu tham gia vaøo quaù trìnhloïc, haáp thu vaø baøi xuaát.

• Tuy vaäy caùc nephron caän tuûy coù vai troø taïo gradientöu tröông trong moâ keõ vuøng tuûy, laø cô sôû cho thaäntaïo ra nöôùc tieåu öu tröông.

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí39

• Nephron caän tuûy coù quai Henle daøi, ñi saâuvaøo trong vuøng tuûy. Caùc quai Henle naøy coùcaønh xuoáng daøy ngaén, caønh xuoáng moûngdaøi, caønh leân moûng ngaén, caùnh leân daøydaøi.

• Caùc nephron vuøng voû coù caønh xuoángmoûng ngaén vaø khoâng coù caønh leân moûng.

• Quai Henle tham gia giöõ nöôùc, chæ coùnhöõng ñoäng vaät coù quai Henle môùi coù khaûnaêng taïo nöôùc tieåu öu tröông vaø duy trìnöôùc trong cô theå.

• Quai Henle taïo gradient öu tröông trong moâkeõ vuøng tuûy coù vai troø coâ ñoäng nöôùc tieåukhi chaûy qua thaønh oáng goùp.

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí40

Quai Henle

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí41

Caønh xuoáng moûng cuûa quai Henle chonöôùc thaám qua töï do, coøn toaøn boä caønh leânkhoâng cho nöôùc thaám qua.ÔÛ caønh leân daøy NaCl ñöôïc vaän chuyeån chuûñoäng ra khoûi oáng ñeå taïo gradient öu tröôngtrong moâ keõ vuøng tuûy caàn cho söï coâ ñoïngnöôùc tieåu.Aùp suaát thuûy tónh ôû moâ keõ ñænh thaùp tuûy caogaáp 4 laàn aùp suaát thuûy tónh cuûa maùu

Quai Henle

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí42

Caønh moûng cuûa quai Henle

Page 8: Chöông 8 Heä tieát nieäu 8 He tiet nieu 3.pdf1 24/02/2016 11:19 SA 1 Nguyễn Hữu Trí Chöông 8 Heä tieát nieäu 24/02/2016 11:19 SA 2 Nguyễn Hữu Trí Chương 8 Hệ

8

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí43

Quai Henle: Caønh daøy ñi leân

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí44

OÁng löôïn xa

• Caønh leân quai Henle ñi trôû veà vuøng voû,trôû neân ngoaèn ngoeøo vaø trôû thaønh oánglöôïn xa. OÁng löôïn xa coù caáu taïo gioángcaønh leân daøy, coù bieåu moâ vuoâng hay truïñôn.

• OÁng löôïn xa khaùc oáng löôïn gaàn (caû haioáng ñeàu naèm trong vuøng voû) ôû choåkhoâng coù bôø baøn chaûi, khoâng coù caùc vioáng ôû maët ñænh, vaø teá baøo coù kích thöôùcnhoû hôn.

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí45

Söï tieát (Secretion)

Söï cheá tieát laø di chuyeåncaùc chaát coù trong maùu vaøñöa chuùng vaøo trong dòchloïc•ÔÛ oáng löôïn xa coù söï traoñoåi ion neáu aldosterone ôûnoáng ñoä cao: haáp thu Na+,vaø baøi xuaát K+. CÔ cheá naøytaùc ñoäng ñeán toång löôïngmuoái trong cô theå. OÁng löôïnxa coøn cheá tieát H+,amonium vaøo nöôùc tieåu,hoaït ñoäng naøy nhaúm duytrì caân baèng acid-kieàmtrong maùu.

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí46

OÁng löôïn xa

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí47

OÁng thaúng

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí48

OÁng goùp vaø oáng thaúng

• Nöôùc tieåu ñi töø oáng löôïn xa ñeán oáng goùp roàihôïp vôùi caùc oáng goùp khaùc hình thaønh oángthaúng lôùn hôn, caøng ñeán gaàn ñænh cuûathaùp tuûy thì oáng thaúng caøng lôùn hôn.

• Caùc oáng goùp coù bieåu moâ vuoâng ñôn,ñöôøng kính khoaûng 40mm. Khi ñi saâu vaøovuøng tuûy, caùc teá baøo oáng goùp cao daàn trôûthaønh teá baøo truï, ñöôøng kính oáng goùp coùtheå leân tôùi 200mm khi ñeán ñænh thaùp tuûy.

• Trong vuøng tuûy, caùc oáng thaúng laø caáu truùcchính ñaûm nhaän vieäc coâ ñaëc nöôùc tieåu

Page 9: Chöông 8 Heä tieát nieäu 8 He tiet nieu 3.pdf1 24/02/2016 11:19 SA 1 Nguyễn Hữu Trí Chöông 8 Heä tieát nieäu 24/02/2016 11:19 SA 2 Nguyễn Hữu Trí Chương 8 Hệ

9

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí49

OÁng goùp

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí50

Teá baøo caän tieåu caàu

• Naèm trong ñoäng maïch höôùng taâmnôi tieáp xuùc vôùi oáng löôïn xa, ôû ñaâycoù caùc teá baøo cô trôn ñöôïc goïi laøteá baøo caän tieåu caàu(juxtaglomerular cell = teá baøo JC).

• Nhöõng teá baøo JG coù chöùa moätlöôïng lôùn caùc haït cheá tieát coù chöùarenin

• Khi huyeát aùp thaáp, teá baøo JC giaûiphoùng renin

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí51

Phöùc hôïp caän tieåu caàu thaän

• Caïnh tieåu caàu thaän, teá baøo cô trôn ôû aùo giöõacuûa ñoäng maïch ñeán bieán ñoåi thaønh caùc teábaøo caän tieåu caàu, baøo töông coù nhieàu haït cheátieát. Chaát tieát cuûa teá baøo caän tieåu caàu coù vaitroø duy trì huyeát aùp. Veát ñaëc ôû oáng löôïn xathöôøng naèm gaàn ñoäng maïch ñeán coù caùc teábaøo caän tieåu caàu. Teá baøo caän tieåu caàu cuûañoäng maïch ñeán cuøng vôùi veát ñaëc taïo neânphöùc hôïp caän tieåu caàu.

• Ngoaøi ra phöùc hôïp caän tieåu caàu coøn coù caùcteá baøo goïi laø caùc teá baøo gian mao maïchngoaøi tieåu caàu

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí52

Phöùc hôïp caän tieåu caàu

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí53 53

Baøng quang(Bladder)

• Baøng quang vaø caùc oáng daãn tieåu ( ñaøithaän, beå thaän, nieäu quaûn) löu tröõ nöôùctieåu ñöôïc taïo ra ôû thaän vaø daãn ra ngoaøi

• Thaønh cuûa nieäu quaûn trôû neân daøy hônkhi tieán ñeán baøng quang.

• Nieâm maïc baøng quang vaø caùc oáng daãntieåu coù bieåu moâ chuyeån daïng, lôùp ñeämcoù moâ lieân keát thöa vaø ñaëc. Quanh lôùpñeäm coù caùc sôïi cô trôn beän vaøo nhau

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí54

Baøng quang ôû nöõ vaø nieäu ñaïo

Loå nieäu quaûnNieäu quaûn

Vuøng tam giaùc

Cô thaét phía ngoaøi nieäu ñaïo

Maøng ngaên nieäu –sinh duïc

Cô thaét phía trong nieäu ñaïo

Page 10: Chöông 8 Heä tieát nieäu 8 He tiet nieu 3.pdf1 24/02/2016 11:19 SA 1 Nguyễn Hữu Trí Chöông 8 Heä tieát nieäu 24/02/2016 11:19 SA 2 Nguyễn Hữu Trí Chương 8 Hệ

10

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí55

Nieäu ñaïo ôû nöõ• Nieäu quaûn ôû nöõ bao chaët quanh phía tröôùc

vaønh aâm ñaïo.

• Coù bieåu moâ laùt taàng vaø moät soá vuøng coù bieåu moâ truï giaû taàng.

• Ñoaïn giöõa nieäu ñaïo nöõ coù cô vaân xeáp voøng, co thaét theo yù muoán

• Noù môû ra veà phía tröôùc tôùi aâm ñaïo vaø phía sau tôùi aâm vaät

• Daøi 3-4 cm– Nieäu ñaïo ôû nöõ ngaén daãn ñeán deã bò nhieãm truøng

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí56

Loå nieäu quaûn

Vuøng tam giaùc

Cô thaét trong nieäu ñaïo

Cô thaét ngoaøi nieäu ñaïo

Nieäu quaûn

Baøng quang ôû nam

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí57

Nieäu ñaïo tieàn lieät

• Nieäu ñaïo tieàn lieät : ñi quatuyeán tieàn lieät naèm saùt baøngquang

• Nieäu ñaïo maøng : daøi chæ1cm, coù bieåu moâ truï taànghay giaû taàng, bao quanhnieäu ñaïo maøng coù caùc sôïico thaét laø cô vaân

• Nieäu ñaïo xoáp: Daøi khoaûng:20 cm

Nieäu ñaïo xoáp

Nieäu ñaïo maøng

•Nieäu ñaïo ôû nam coù ba ñoaïn

Nieäu ñaïo ôû nam

24/02/2016 11:19 SA Nguyễn Hữu Trí58

Chạy thận nhân tạo