Canut Yayın Evi: 8Kalkedon-Canut Dünya Solu ve Marksizm Dizisi

ISBN: 978-605-4923-11-3

Sovyet Mirası ve Sovyet Sonrası Rusya΄da Toplumsal MücadelelerSovyet Sosyalizminin Dersleri - Cilt IIEditör: Li ShenmingYardımcı Editörler: Wu Enyuan, Wang Liqiang

Canut Yayın Evi:Hırkayışerif Mahallesi, Balipaşa Caddesi, No.: 155/A,Fatih-Yavuzselim-İstanbulTelefon ve Fax: 0212 512 43 56Web: www.solokur.net / www.leftreader.comE-posta: info@solokur.netYayıncı Sertifika Numarası: 21453

Editör: Cem KızılçeçÇeviri: Deniz Kızılçeç, Adnan Köymen

Kapak Tasarım: Deniz Kızılçeç

Çince Baskı: History Tendency. Comments of the Disintegration of the Soviet Union and Evaluation of the Soviet History by Chinese Scholars, Copyright 2007Renmin Press Beijing, People‘s Publishing House, PRCISBN: 978-701-006-1672

Türkçe İlk Baskı: Haziran 2013Copyright Canut Yayınları 2013

Sovyet Sosyalizminin Dersleri

Cilt II

Sovyet Mirası ve Sovyet Sonrası Rusya’da Toplumsal Mücadeleler

Li Shenming

YAzARLAR HAKKINDA

Editör: Prof. Li Shenming, 1949 yılı Henan, Wenxian doğumlu. Uzun yıllar Halk Kurtuluş Ordusunda, tıp bölümlerinde araştırmacı olarak çalıştı, generallik rütbesine yükseldi. Halk Kurtuluş Ordusu’nun başlı-ca gazetelerinde baş editörlük yaptı. 2004 yılından itibaren, bugüne de-ğin Çin Sosyal Bilimler Akademisi adlı araştırma kuruluşunun, Başkan Yardımcılığı görevine geldi. Aynı zamanda bu akademiye bağlı Dünya Sosyalizmi Araştırma Merkezi, direktörlüğü görevini yürütmektedir. Çin’de A.B.D. merkezli dünya ekonomik krizinin çıkacağını ilk kez bi-limsel olarak araştıran ve bu konuda araştırmaları başlatan araştırmacı olarak kabul edilmektedir. Li Shenming’in özel uzmanlık alanları poli-tik demokrasi ve uluslar arası ilişkilerde stratejilerdir

Başlıca Eserleri: Yazarın çok sayıda akademik makalesi yanı sıra araş-tırma kitapları bulunmaktadır: Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin Çöküşünün Dersleri Üzerinde Düşünceler (2011), Çin’in Barışçıl Gelişmesi Uluslar arası Stratejileri (2007), Tarihin Eğilimi: Sovyet Partisi ve Sovyetler Birliği’nin Dağılması Üzerine Düşünceler (2007), Hegemonyacılığın ve Güç Politikalarının Sonunda Sosyalizmin Yükselişi (2004), A.B.D. Doları Hegemonyası ve Ekonomik Kriz: Güncel Ekonomik Kriz Açısından Bugünkü Durumun Analizi (2009), Marx’ın Kapital’inin Teori ve Gerçekliğine Ekonomik Kriz Açısından Bakmak (2010), Yeni Yüzyılın Başlangıcında Dünya Düzeni ve Çin’in Uluslar arası Stratejisi (1999).

YAzARLAR HAKKINDA

Editör Yardımcısı: Prof. Wu Enyuan, 1957, doğumlu. Çin Sosyal Bilimler Akademisi adlı araştırma kuruluşunun, Marksizm Araştırmaları Enstitüsü Başkan Yardımcısı ve aynı zamanda Dünya Sosyalizmi Araştırma Merkezi sekreterliğini yürütmektedir. Başlıca Araştırma alanı İnsan Hakları ve Doğu Avrupa, Rusya ve Orta Asya Araştırmaları ve Sovyetler Birliği Tarihidir.

Başlıca Eserleri: Şanghay İşbirliği Örgütünün Gelişme Yönü Üzerine Değerlendirme (2010), Çin-Rusya ve Orta Asya-Doğu Avrupa İlişkileri Üzerine (2009), Uygarlıkların Çeşitliliği ve İnsan Haklarının Gelişmesi (2006), Sovyetler Birliği Tarihinin Anahatları (2004), Çin ve Rusya’daki Reformun Karşılaştırılmalı Araştırmasında Sorunlar (2002), 1917 ve 1937 arasında Sovyetler Birliği Tarihi (1991), 1953 ve 1964 Arasında Sovyetler Birliği Tarihi (1996), Mikhail Gorbaçov’un Hızlandırma Stratejisi Üzerine (1999), Ekim Devrimi’nin Tarihsel Dersleri ve Kaçınılmazlığı Üzerine (1998), Rusya’da Büyük Yurtsever Savaş Üzerine Araştırmalar (1995).

Editör Yardımcısı: Prof. Wang Liqiang, 1956 doğumlu. Dünya Sosyalizmi Araştırma Merkezi Genel Sekreteri.

Başlıca Eserleri: Bugünkü Dünya Sosyalist Hareketi ve Sol Kanat Akımlar Üzerine (2011), Dünya Marksizminin Tarihinin Aşamaları Üzerine (2010), Gorbaçov ve Yeltsin’in Tarihsel Dayanağı ve Tarihsel Rolü (2008), Gramsci ve Rosa Luxemburg’un Devrimci Sosyalist Mirası Üzerine Dünya ve Çin Araştırmaları (2007).

İÇİNDEKİLERYazarlar Hakkında 4Yayıncının Önsözü 13Çinli Editörün Önsözü 15

Başlık ISovYETLER BİRLİğİ’NİN DAğILMASININ EN TEMEL NEDENİ 19

I – Sovyetler Birliği’nin dramatik çöküşünün temel nedeni 19II – Çıkartılacak derslerin analizinde, diyalektik ve tarihi materyalizmin bakış açısı ve yöntemi 36

Başlık IISoN DöNEMLERDE RuSYA’DA SovYETLER BİRLİğİ’NE oLAN özLEM NEDEN ARTIYoR? 47

I – Sovyetler Birliği’nin dağılması önlenebilir miydi? 48II – Halk Hangi Dönemi Beğeniyor 51III – “Petrova ve Ortakları” Araştırma Şirketi’nin yaptığı anket 54

Başlık IIIPuTİN’İN SİYASAL DAvRANIşLARINI BELİRLEYEN DöRT öNEMLİ MİRASI vE PuTİN’İN SovYETLER BİRLİğİ ÜzERİNE DÜşÜNCELERİ 57

I – Putin’in Sovyetler Birliği Mirası 58II – Putin’in St. Petersburg mirası 63III – Putin’in “KGB kompleksi” 66IV – Yeltsin’in seçtiği halef olarak Putin’in “Yeltsin mirası” 67

Başlık IVSovYETLERİN DAğILMASINDAN SoNRA ToPLuMSAL ETİK ALANINDA YAPILANLAR: BuRjuvAzİSİz BuRjuvA DEvRİMİNİN SoNuÇLARI 71

I – Sovyetlerin dağılmasından sonra Rusya’daki toplumsal etik alanın durumuna genel bir bakış 71II – Ortodoks kilisesine bağlanan umut ve kilisenin toplum üzerindeki etkisi 77III – Yeni bir “Rus İdeolojisi” arayışı 84IV – Rusya’da yurtseverlik eğitimi üzerinden arayış ve beklentiler 91V – Bugünkü Rusya’da toplumsal etik alanında durum: Bu alanda yaşanan çatışma ve çelişmeler 99VI – Burjuvazisiz burjuva devrimi 112

Başlık VRuSYA’DAKİ KoMÜNİSTLERİN TARİH TEzLERİ vE BugÜNKÜ DuRuM ÜzERİNE göRÜşLERİ 119

I – Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin 2007 Tezleri 121II – Rusya Federasyonu Komünist Partisi’nin dünyaya ve Rusya’ya Bakışı 154

Başlık VIBugÜNKÜ RuSYA’DA MARKSİST oKuLLAR 167

I – Klasik Marksizm Okulu 168II – İç Gözlemci veya Eleştirel Marksizm Okulu 169III – Yenilikçi Marksizm Okulu 171

Başlık VIIRuSYA’DA SovYETLER BİRLİğİ KoMÜNİST PARTİSİ’NİN KISA TARİHİ’NİN YENİDEN YAYINLANMASI 175

I – Roy Medvedev’in kitaba katkısı 176II – Tarihin reddi 178III – Putin döneminde “tarihi” düzeltme çabaları 179IV – Putin’in kişisel tutumu 180

Başlık VIIIşuBAT 1956’DA EvE DÜşEN YILDIRIM: KRuşÇEv’İN HAzIRLATTIğI gİzLİ RAPoR HAKKINDA 183

I – Gizli Rapor olayına giden adımlar 184II – Gizli Rapor’un ana içerikleri 189III – Gizli Rapor’un yarattığı iç ve dış sonuçlar 203

Başlık IXSoN DöNEMDE STALİN’İN YENİDEN DEğERLENDİRİLMESİ EğİLİMİ 211

I – Stalin’in yeniden değerlendirilmesinin arka planı 213II – Stalin hakkındaki bazı tarihsel gerçeklerin açıklığa kavuşturulması 217III – Stalin’in Marksizm-Leninizm’e katkıları 224IV – Stalin’in tarihsel statüsünün değerlendirmesi 226

Başlık X“STALİN MoDELİNİ REDDETMELİYİz, NE KADAR KöKLÜ REDDEDERSEK, o DENLİ İYİ oLACAKTIR” göRÜşÜ ÜzERİNE 233

Başlık XISovYETLER BİRLİğİ’NİN DAğILMASININ EşİğİNDE oRTAYA ÇIKAN TARİHSEL NİHİLİzM oLguSuNuN ANALİzİ 245

I – Gorbaçov’un Tarihsel Nihilizm tercihinin tarihsel koşulları 246II – Tarihsel Nihilizmin taktikleri ve nitelikleri 250

Başlık XIIRuSYA’DA AYDINLAR öNEMLİ oLAYLAR vE İSİMLER ÜzERİNE NELER DÜşÜNÜYoR? 259

I – Ekim Devrimi ve Lenin’in izlediği yol üzerine değerlendirmeler 259II – Stalin üzerine düşünceler 268III – Gorbaçov ve reformları üzerine değerlendirmeler 275IV – Günümüzde Rus halkının “özgürlük ve demokrasi” kavrayışı 281

Başlık XIIISovYETLER BİRLİğİ’NİN SoSYALİST MoDELİNİN özgÜN NİTELİKLERİ vE DAğILMANIN NEDENLERİ 287

I – Konunun incelenmesinde yöntem sorunları 288II – Sovyetler Birliği’nin sosyalist modeline bilimsel yaklaşım 292III – Sovyetler‘de ortaya çıkan dönüşümün nedenlerinin bilimsel analizi 300IV – Sovyetler’de 1990’larda ortaya çıkan değişimin en temel nedeni 301

Başlık XIVSovYETLER BİRLİğI’NİN DAğILMASININ ARDINDAN RuS YAzARLARIN RuH HALİ vE BugÜNKÜ DÜşÜNCELERİ 309

I – Liberal yazarların ve aydınların içine düştüğü sıkıntılı durum 310II – Yurtsever yazarların acıları ve direniş çabaları 316III – Rejimle farklı politik görüşlere sahip olan yazar ve aydınların düşünce dünyası 321

Başlık XVA.B.D.’NİN RuSYA vE BAğIMSIz DEvLETLER ToPLuLuğuNu HEDEf ALAN “RENK DEvRİMLERİ” STRATEjİSİ 331

I – “Renk Devrimleri” nedir? 332II – Bağımsız Devletler Topluluğu’nu hedefleyen “Renkli Devrimler” 339III – Amerikan stratejileri 340

BAŞLIK XVIA.B.D. vE RuSYA’NIN BAğIMSIz DEvLETLER ToPLuLuğu ÜLKELERİ ÜzERİNDE REKABETİ 345

I – Bağımsız Devletler Topluluğu’nun sorunları 345II – “Demokratik Barış” Teorisi Bush’un “demokrasi ihracı” politikasının dayanağıdır 350III –Dört eleştiri noktası 353IV – Rusya’nın “Renk Devrimine“ karşı aldığı 5 önlem 357V – Rusya’da Renk Devrimi olasılığına karşı gençliğin eğitimi 360

Başlık XVIIRuSYA’NIN “RENK DEvRİMİNE” KARşI ALDIğI SIKI öNLEMLER 365

I – Batı Ülkelerinin “demokrasi” gerekçesiyle Rusya üzerindeki baskıları 365II – Rusya’daki muhalif partilerin “Renk Devrimi” çabaları 368III – Putin Yönetimi’nin konumunu savunması ve aldığı karşı önlemler 372IV – “Renk Devrimi çabalarının Rusya’da başarı olasılığı var mıdır? 378

Başlık XVIIIRuSYA’NIN RENK DEvRİMİNE KARşI gELİşTİRDİğİ YASAL öNLEMLER 381

I – Yasal önlemlerin geliştirilmesinin arka planı 382II – Getirilen yasal önlemlerin içeriği 386III – Getirilen yasal önlemlerin temel nitelikleri 391

Başlık XIXRuSYA’DAKİ SoN DöNEMDE YAPILAN özELLEşTİRMELERDEN ÇIKAN DERSLER vE SoNuÇLARI 401

I – Rusya’daki özelleştirmenin itici güçleri ve nitelikleri 402II – Rusya’daki özelleştirmenin hedefleri ve ortaya çıkan somut sonuçlar 405III – Özelleştirmenin toplumsal etkileri ve politik sonuçları 414

Başlık XXSovYETLER BİRLİğİ’NİN DAğILMASI vE EKoNoMİK REfoRMLARDA BAşARISIzLIğA uğRAMASINA İLİşKİN DENEY vE ÇIKARABİLECEğİMİz DERSLER 421

I – Çin’in Reform uygulaması ile Sovyetler Birliği’nin Reform uygulaması arasındaki farklılıklar 421II – Sovyetler Birliği neden dağıldı ve “kapitalizmin ilkel başlangıç aşamasına” yuvarlandı 429III – Batılı ülkeler tarafından, sosyalizme olan güvenimizi sarsmak üzere sürdürülen “yumuşak savaşa” karşı uyanıklığın anlamı 435

Başlık XXIBugÜNKÜ RuSYA’DA MEDYA oRgANLARI vE MEDYA ALANINDA YAPILAN SoN REfoRMLAR 439

I – Putin Yönetiminin medya organlarına yönelik yaklaşımı ve çabaları 439II – Rus hükümeti ile medya arasındaki ilişkiler 447

Başlık XXIISovYETLER BİRLİğİ’NİN ÇöKÜşÜNÜN NEDENLERİNİN EKoNoMİK vE PoLİTİK ANALİzİ 451

I – Birinci neden: Yüksek düzeyde merkezileşmiş iktidar yapılanmasına dayalı bir politik sistemin inşa edilmiş olması 451II – İkinci önemli neden: Sosyalist ekonomik sistemin yüksek düzeyde yoğunlaşmış ve merkezileşmiş olması 452III – Üçüncü etken: Sovyetler Birliği’nde ayrıcalıklı bir bürokratik elitin oluşması bu elit ile halk kitleleri arasındaki çelişmelerin tırmanması 455IV – Dördüncü önemli neden: Sovyetler Birliği liderliğinin hatalı stratejik kararları 456

Başlık XXIIISTALİN MoDELİ ÜzERİNE TARİHSEL vE gERÇEKÇİ BİR PERSPEKTİfTEN DÜşÜNMEK 461

I – Stalin modelinin oluşumunun tarihsel boyutu 463II – Stalin modelinin pratiği 468III – “Stalin modeli” üzerine bir değerlendirme ve çıkarımlarımız 472

Başlık XXIVRuSYA KoMÜNİSTLERİ DÜNYA SoSYALİST HAREKETİNDEKİ BÜYÜK BöLÜNMEYİ NASIL DEğERLENDİRİYoRLAR? 4812005 DEğERLENDİRME BELgESİNİN İNCELENMESİ 481

I – Rusya komünistlerinin direnişi 482II – Mayıs 2005-Brüksel Belgesi’nin içeriği 486

Başlık XXVDENg XİAoPİNg vE goRBAÇov zİRvESİNDE DENg XİAoPİNg’İN YAPTIğI KoNuşMA 497

YAzARLA göRÜşME NoTLARI 501

Kaynak Eserler 527

ÇİNLİ EDİTöRÜN öNSözÜ

Tarihin Rüzgârı

Sovyetler Birliği’nin dağılması ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin çöküşü tarihsel bir olgu birçok ülkenin, kurumun ve halkların ilgisini çeken önemli bir tarihsel olgu olarak karşımızda durmaktadır. Olanlara bakıldığında nihai ve kesin bir sonuca varmak zordur ve söz konusu tarihsel olaylardan bu yana uzun bir zaman geçmiş bulunmasına kar-şın genel kabul gören bir yargıya neredeyse varılamamıştır.

Ancak bu, ilerde daha uzun süre boyunca dahi asla doğru bir so-nuca hiç bir zaman varılmayacağı anlamına mı gelmektedir? Tabi ki hayır. Kanımca görecelik (relativizm) tarihin akışına uzun süre direnemeyecektir.

Rus toplumu, Sovyetler Birliği’nin dağılmasını izleyen ilk on yıllar içinde devlet sisteminin çöküşü, ulusal parçalanma, ülkenin güç kay-bı, ekonomik yıkım, hayat standartlarının düşüşü, ahlaki yozlaşma ve hatta ulusal uygarlığın dinamizmini yitirmesi, insanların yaşam süre-sinin düşüşü, v.b. gibi ciddi sorunlar yaşamıştır. Toplumsal gelişmeler ve değişimler, kesinlikle insanların toplumsal psikolojisinde değişik-liklere neden olmaktadır. Bu anlamda Rus halkının ulusal çöküşe ve dağılmaya sebep olan olgular üzerine kavrayış ve yorumları da önemli değişimler ortaya çıkmıştır. Halk içinde ve aydınlar arasında Sovyetler Birliği’nin dağılmasının hemen öncesindeki ve dağılma sonrası yargı-lar büyük ölçüde farklılaşmış ve yeni düşünceler ortaya çıkmıştır. Bu değişim, aslında Marksist tarihsel materyalizmin ekonomik temelin üst yapıyı belirlediği biçimindeki temel yasasını yansıtmaktadır. Rusya halkının toplumsal duygularının geçirdiği bu değişimi göz ardı eden eskimiş ve zamanı geçmiş fikirler şüphesiz zamana ayak uydurmada zorluk çekmektedir.

Gerçekçi yaklaştığımızda, Sovyetler Birliği’nin dağılması hakkında en derin duygu ve yargılar yaşamış ve oluşturmuş olan Rus halkıdır ve bu halkın düşünce ve görüşleri bizler açısından önemli bir değer ifade etmektedir. Son yıllarda Rusya devlet başkanı Putin, Sovyetler Birliği’nin dağılması hakkındaki görüşlerini birçok kez ortaya koy-muştur: Sovyetler Birliği’nin çöküşü tüm ulus açısından büyük bir tra-jedidir ve Rus halkının büyük çoğunluğu bu gelişmeden mağdur ol-muştur. Aslında Putin’in bu görüşü Sovyetlerin dağılmasından dolayı büyük bir vicdanı sıkıntısı duyan Rus nüfusunun %70’inin duygularını yansıtmaktadır.

Bu olgunun yansıttığı nedir? Olayların yoğunlaştığı günlerde insan-ların büyük çoğunluğu anavatanlarının ve – onlar açısından anlamı-nı yitirmiş görünen – Sovyetler Birliği’nin çöküşü hakkında kayıtsız kalmış olmalarına rağmen, bu günlerde pişmanlık ve üzüntü duyma-ya başlamışlardır. Bu anlamda bugün Rus halkı anavatanın- Sovyetler Birliği’nin- tarihini yeniden gözden geçirmeye başlamıştır. Doğal ola-rak insanların bakışında oluşan bu değişim Çin’de ve tüm dünyadaki akademik çevreleri harekete geçirmekte, bu tarihsel gerçeklik hakkın-da yeni kavrayışlara ve aşamalar yapılmasına yol açmaktadır. Rusya’da komünist ve sosyalist partiler güçlenmekte ve Sovyet tarihi üzerine yaptıkları nesnel değerlendirmelerle kendilerini sürekli yenilemek-te – başta işçi sınıfı olmak üzere – geniş emekçi kitlelerle sıkı bağlar kurmaya özen göstermektedirler. Onların yaptıkları değerlendirme-ler bizim tarafımızdan saygıyla izlenmekte ve araştırmalarımıza ışık tutmaktadır.

Büyük figürler tarihin simgeleridirler. Kanımca Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin tarihinde en önemli dört figür Lenin, Stalin, Kruşçev ve Gorbaçov’dur. Lenin ve Kruşçev’in tarihsel rolü üzerine yargılar daha nettir ve tartışma azdır. Temel tartışma ve paradoks-lar Stalin ve Gorbaçov hakkındaki yorumlar üzerinedir. Bu anlamda Stalin ve Gorbaçov’un doğru değerlendirilmesinin Sovyetler Birliği’nin dağılması ve Sovyetler Birliği Komünist Partisi’nin çöküşünün te-mel sebebinin genel olgularına belirli ölçüde açıklık getirebileceğini söyleyebilirim.

Henüz 1943 yılında Stalin şu ifadeleri kullanmıştı: Bazı kişilerin me-zarımı çöplemek ve kirletmek isteyeceğini biliyorum, fakat tarihin rüzgârı onları savurup bir kenara atacaktır! Bana göre günümüzde bu rüzgâr kuvvet toplamaktadır. Fakat henüz esecek kadar kuvvetli midir?

Çin Sosyal Bilimler Akademisi Dünya Sosyalizmi Araştırma Merkezi, ülkemizde dünya sosyalist hareketinin gelişimi ve dünyadaki sosyalist düşüncelerin oluşumu hakkındaki araştırma ve izleme çabalarını sür-düren kurumlardan bir tanesidir. Yakın dönemin en önemli tarihsel olayları olan Sovyetler Birliği’nin dağılması ve Doğu Avrupa’daki dra-matik dönüşümler bu araştırmaların başlıca odakları konumundadır. Son yıllarda arka arkaya bu alanda belirli sayıda araştırma kitapları ve derinlikli bilimsel makaleler yayınlanmıştır. Bu eserlerin önemli bir bölümü Sovyetler Birliği’nin dağılması ile Sovyetler Birliği tarihi ara-sındaki ilişkileri değerlendirmektedir. Bunun yanı sıra, bu Merkez’de sürdürdüğümüz araştırmalara daha fazla okuyucu ve araştırmacının ilgisini ve katılımını sağlayabilmek için üç yeni kitap derlemiş bulu-nuyoruz: Tarihin Eğilimi - Sovyetler Birliği’nin Dağılması Hakkında, Çinli Araştırmacıların Sovyet Tarihi Üzerine Değerlendirmesi, Tarihin Eğilimi - Sovyetler Birliği’nin Dağılması Hakkında, Rus Araştırmacıların Sovyet Tarihi Üzerine Değerlendirmesi, Sovyetler Birliği’nin Dağılması Hakkında, Batılı Ve Diğer Araştırmacıların Sovyet Tarihi Üzerine Değerlendirmesi.

Elinizdeki iki ciltlik kitap, kırktan fazla etkili araştırmacının bu sorun-lar yazdığı makaleleri kapsamaktadır. Derleyenler olarak yazarların kendi görüşlerine tamamen saygı duyuyoruz. Bu yüzden, makalelerin içerdiği düşüncelerin sorumluluğu tümüyle yazarlara ait olduğunu be-lirtmem gerekiyor. Okurlarımızdan bu olguyu kaydetmelerini, eleştiri ve önerilerini rica ediyoruz.

Li Shenming

Ocak, 2008

YAYINCININ öNSözÜ

Çin’in sosyalizmin tarihi üzerine en önemli araştırmacılarından olan Li Shenming’in bu iki ciltlik eseri dünyanın ilk sosyalist devleti Sovyetler ve 93 yıllık parlak bir komünist partisinin neden dağıldığını incelemektedir. Kitabın 1. cildi, Çinli araştırmacıların araştırmalarını sunmaktadır. İkinci cilt ise başta Rusya olmak üzere Çin ve dünyadaki diğer araştırmacıların görüşlerini içermektedir. Şüphesiz bu incelemenin amacı dünya sosyalist akımının bu büyük olaydan çıkarabileceği derslerle ilgilidir. Böylece ki-tap dünya sosyalizminin tarihini incelemek ve tartışmak isteyenler ve Rus Marksistlerin de görüşlerini incelemek için çok zengin veriler sunmaktadır.

Kitap aynı zamanda bugünkü Rusya toplumundaki durumu ve Sovyet tarihinin nasıl değerlendirildiği üzerinde durmaktadır. Bugün Rus ay-dınlarının bu tarih üzerine düşünceleri büyük değişim göstermektedir. Kitap özellikle, Gorbaçov, Yeltsin ve Putin dönemi arasındaki farklılıkla-rı incelemekte, Putin yönetiminin, A.B.D. ve NATO’dan gelen tehditleri savuşturmak için ülke içinde aldığı önlemleri değerlendirmektedir.

Çinli Marksist araştırmacılar 1970’lerin sonlarından itibaren Sovyetler Birliği tarihi ve toplumu üzerine araştırmalarda, önemli bir gelişme kay-detmeye başlamıştır. Bu gelişme Çin’in motoru olan Ç.K.P’nin teorik in-celeme araştırma alanında özellikle 1957’den itibaren adım adım savrul-duğu hatalı “sol” çizginin aşması ile bağlantılıdır. Özellikle 1966-76 Kültür Devrimi döneminde Sovyetler Birliği tarihi ve Sovyet Komünist Partisi hakkında oldukça absürt fikirler ve araştırılması tabu olan alanlar yakla-şımı egemen olmuştu. Söz konusu dönemde bu alanda neredeyse hiçbir ciddi ürün ortaya çıkmamıştı. Çin’in bu alandaki en saygın eski kuşak araştırmacısı olan Chen Zhihua’ya göre “bunun sonucunda bu ülkede kapitalizmin restore edildiği ve hatta “sosyal emperyalist” bir toplum kurulduğu düşüncesi tartışmasız bir doğru olarak kabul edilmişti.” Bilimsel tarihsel materyalizm yerine doğrularla, yanlışların iç içe geç-miş olduğu bir eklektik bakış etkiliydi. Bu araştırmacıya göre dünyada üzerinde en fazla duygusallığın ve önyargının bulunduğu tarih Sovyet tarihidir ve bu yüzden Marksistlerin işi çok daha zorlaşmaktadır. Batılı siyasi çevreler ve çeşitli Sovyet liderleri bu önyargıları oluşturmak için elle-rinden gelen tüm çabayı göstermişlerdir.

Çin’de hızla gelişen çalışmalar içersinde, son 25 yıl içersinde bu alanda 200’ye yakın akademik kitap, önemli Sovyet figürlerine ait monografi türü kitap dâhil olmak üzere 112 çeviri kitap ve 611 bilimsel makale yayınlan-mıştır. Çinliler araştırma sürecine oldukça geç başlamalarına karşın top-lumsal ihtiyacın zorlaması ile oldukça sağlam bir temelde yola koyulmuş-lardır. Araştırma kaynakları zenginleşmiş, Batılı ve Rus araştırmacıların görüşlerinden yararlanılmış, genelde farklı ve zengin bakış açılarını içeren bir disiplin oluşmuştur.

Dünya-tarihsel ilerleme boyutundan bakıldığında, Marx’ın sosyalizm teo-rilerini Rusya toplumunda yerelleştirmeye ve çağa uyarlamaya çalışan, dün-yanın ilk sosyalist devletinin inşa çabası 20. yüzyıl ve daha sonraki insani gelecek açısından en önemli olayların başında gelmektedir. Bu büyük olay, Marx’ın kapitalizmin çöküşü, sosyalizmin zaferi kaçınılmazdır biçimin-deki teorisinin açık kanıtını oluşturmuştur. Aynı zamanda olayın kapita-lizmin en geri parçasında gerçekleşmesi, hem doğu, hem batı halklarında büyük bir bilinç sıçramasına yol açmıştır. Yazara göre Sovyet tarihinde dört figür ve dört dönem ele alındığında sosyalizmin inşasında en yaratıcı teorik ve pratik çabanın Lenin ve Stalin döneminde yürütülmüştür. Buna karşın Kruşçev ve Brejnev dönemleri ise teorik açıdan gerileme, yapıbozum, pra-tikte ise başarısız reformlar, var olanı tüketme dönemidir. Brejnev döne-mi muhafazakâr istikrar ve ayrıcalıklı elitin oluşum dönemidir. En yaratıcı teorik ve pratik çabanın Lenin ve Stalin döneminde olması bu dönemde ciddi hataların ve sorunların bulunmadığı anlamına gelmemekte, ayrıca bu zaaflar daha sonraki dönemde düzeltilmeden korunmaktadır. Lenin ve Stalin’in kurmuş olduğu Rusya’ya özgün sosyalist model daha sonra kıs-mi nitel dönüşümler geçirmiş olmasına karşın, sosyalizmden asıl köklü uzaklaşma ve kopuş süreci Gorbaçov döneminde yaşanmıştır. Okuyucu, sosyalizmin en değerli eserlerinden birini – Sovyet sosyalizmini – tartışan bu kitapta konuyu çok çeşitli açılardan ele alan görüşleri tartışma olanağı bulabilecektir. Kitabın son başlığında yazar ile yaptığım görüşme notlarını okuyabilirsiniz.

Cem Kızılçeç