SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

T.C.

SOFYA BÜYÜKELÇİLİĞİ

TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

BULGARİSTAN

TARIM SEKTÖRÜ

NOTU

KASIM 2017

SOFYA

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

1

İÇİNDEKİLER

BULGARİSTAN’DA TARIM SEKTÖRÜ ............................................................................................................................ 2

GENEL DURUM ................................................................................................................................................................... 2 TARIM SEKTÖRÜNÜN BULGARİSTAN EKONOMİSİNDEKİ YERİ ......................................................................................................... 2 TARIM SEKTÖRÜNDE VERİMLİLİK ............................................................................................................................................ 2 TARIM ARAZİLERİ VE TARIMSAL ÜRETİM .................................................................................................................................. 3 ORGANİK TARIM ................................................................................................................................................................. 5

BULGARİSTAN’IN TARIM ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ ....................................................................................................... 6

TARIM ÜRÜNLERİNDE DIŞ TİCARET DİNAMİKLERİ ....................................................................................................................... 6 ÜLKELER İTİBARİYLE TARIM ÜRÜNLERİ TİCARETİ......................................................................................................................... 7 ÜRÜN GRUPLARI BAZINDA DIŞ TİCARET ................................................................................................................................... 8 BULGARİSTAN’IN TÜRKİYE İLE TARIM ÜRÜNLERİ TİCARETİ ............................................................................................................ 9

Bulgaristan’ın Türkiye’den Tarım Ürünleri İthalatı .................................................................................................... 9 Bulgaristan’ın Türkiye’ye Tarım Ürünleri İhracatı .................................................................................................... 11

TÜRKİYE’NİN BULGARİSTAN’A TARIM ÜRÜNLERİ İHRACATINDA POTANSİYEL ARZ EDEN ÜRÜN GRUPLARI ............................................ 12

BULGARİSTAN TARIM SEKTÖRÜNDE TEMEL SORUNLAR ............................................................................................ 13

TARIM SEKTÖRÜNE DESTEKLER ................................................................................................................................. 13

SEKTÖREL FUARLAR .................................................................................................................................................. 15

İLGİLİ DEVLET KURUMLARI, SEKTÖREL KURULUŞLAR, SEKTÖREL SİTELER .................................................................. 15

KAYNAKÇA ................................................................................................................................................................ 17

EKLER ........................................................................................................................................................................ 18

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

2

BULGARİSTAN’DA TARIM SEKTÖRÜ

Genel Durum Bulgaristan’ın gerek toprak gerekse de iklim yapısı tarıma elverişlidir. Tarım, Bulgaristan ekonomisinde ana sektörlerden biri olup kilit bir öneme sahiptir. Zamanla sektörün modernleşmesi, gelirlerin artması, çiftliklerin büyümesine rağmen düşük katma değer ve üretimdeki dengesizlikler sorun teşkil etmeye devam etmektedir. Tarım sektörü diğer ekonomik faaliyet alanlarına yönelik farklı hizmetlerin sunulmasını sağlayarak tarımsal gıda ürünleri ticaretinde de pozitif denge oluşmasına katkı sağlamaktadır. Sektörün kırsal bölgelerin gelişiminde ve istihdamda rolü büyüktür. Bundan dolayı tarım sektörü ülke GSYİH’sının % 12 ila % 15’nin üretiminde dolaylı yoldan yer almaktadır. AB’ye üyelik, finansman imkanlarından dolayı sektörün yenilenmesini ve kapasite artırımını büyük ölçüde desteklemiş, sektörel dış ticarete ivme sağlamıştır. Nitekim, 2007-2013 döneminde Bulgaristan tarım sektörü 6,9 milyar levalık destek almıştır. Söz konusu destek arazi bazlı doğrudan kaynak dağıtımı çerçevesinde gerçekleştiği için tarımsal üreticilerin gelirlerini olumlu etkilemiş, ancak sermaye oluşumunu ve buna bağlı olarak verimlilik artışını yeterli ölçüde teşvik edememiştir. 2014-2020 yılları arasındaki yeni program dönemi, doğrudan ödemelerin azaltılması ve kırsal bölgelerin gelişimine ilişkin teşvik mekanizmasının güçlendirilmesi, dolayısıyla desteğin üretim kapasitesi artırımında kanalize edilmesi sayesinde parasal desteğin esnek yönetimine daha fazla imkan vermektedir.

Tarım Sektörünün Bulgaristan Ekonomisindeki Yeri 21. yüzyılın başına kadar tarım sektörü ülke GSYİH’sında % 10’un üzerinde bir paya sahiptir. 2000 yılından sonra bu pay % 5’lerin altına düşmüştür. Sektördeki gayri safi katma değer zaman içerisinde değişmemiş olup, bu düşüş ekonominin diğer sektörlerindeki, özellikle hizmetler sektöründeki hızlı gelişimden kaynaklanmıştır. Nitekim, hizmetler sektörünün gayri safi katma değeri ülkede üretilen gayri safi katma değerin % 65’ine ulaşmıştır. Tarım sektörünün Bulgaristan ekonomisindeki payı 2015 yılında % 4,8, 2016 yılında ise % 4,4, olarak gerçekleşmiştir.

Tarım Sektöründe Verimlilik Bulgaristan’da tarım sektörü potansiyel ve verimlilik olarak AB ile karşılaştırıldığında ülkenin rekabet gücünün düşük olduğu anlaşılmaktadır. Bulgaristan’da 2015 yılı verilerine göre tarımsal arazilerin toplam büyüklüğü 5,2 milyon hektardır (ülke topraklarının yaklaşık % 46,9’u). Kullanılan tarımsal araziler yaklaşık 5 milyon hektardır (ülke topraklarının % 45,1’i). Bulgaristan AB’de işlenebilir tarım arazilerinin % 3’üne sahiptir. Ancak tarım sektöründeki gayri safi katma değeri AB’nin % 1’i civarındadır. Bir diğer ifade ile son üç yılda hektar başına katma değer AB’deki 1450 euroya karşılık

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

3

Bulgaristan’da 550 eurodur. Sektördeki zafiyetler ekonominin diğer alanlarına göre tarımsal gelişimin geri kalmasına sebep olmaktadır. Bulgaristan ekonomisinde faal olanların % 20’sine yakın bir kısmı tarım sektöründe çalışmaktadır. Bu rakam, istihdam edilenlerin yaklaşık % 4’ünü ve kendi işinde çalışanların yaklaşık % 60’ını kapsamaktadır. Verilerin analizi, sektörde iştigal edenlerin çoğunlukla küçük aile çiftlikleri mensubu olduğuna işaret etmektedir. Tarım sektöründe işgücü verimliliği bakımından ülke AB’de son sıralarda yer almaktadır.

Tarım Arazileri ve Tarımsal Üretim Son yıllarda sektörde iki yapısal değişim trendi eşzamanlı olarak gerçekleşmektedir. Bunlardan biri çiftlik boyutlarının büyümesi, diğeri yoğun alt sektörler aleyhine hububat, yem bitkileri ve endüstriyel bitkilerde üretimin göreceli ağırlığında artıştır. Bu süreç AB sübvansiyonları tarafından desteklenmiştir. Nitekim, tarımsal arazilerin kullanımının özel sektöre odaklanma süreci 2007 yılından sonra hızlanmış ve 100 hektarın üzerindeki çiftikler yoğun bir şekilde gelişmiştir. Bulgaristan’da 100 hektarın üzerindeki çiftliklerin ortalama büyüklüğü AB ortalamasının epey üzerindedir. Bulgaristan’da kayıtlı tarımsal üreticilerin sayısı 2014/2015 itibariyle 97 267 olup bir önceki döneme göre yaklaşık 21 binlik bir artış gözlenmiştir. 2015/2016 döneminde ise tarımsal üretici sayısında 1036 artış olmuştur. Yıllar İtibariyle Kayıtlı Tarımsal Üretici Sayısı

Kaynak: Bulgaristan Tarım ve Gıda Bakanlığı

Diğer taraftan, ortak piyasaya entegrasyon, bazı alanlardaki düzenlemelerin uyulması gereken bir çok şart getirmesi, alan bazlı doğrudan ödemeler bazı alt sektörlerin gelişimini sağlarken bazılarını

0

20 000

40 000

60 000

80 000

100 00077 134

68 310 70 77676 339 76 408

97 267 98 303

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

4

olumsuz etkilemektedir. Netice itibariyle, hububat, yem bitkileri ve yağlı bitlikerin üretimi önemli ölçüde artmış; hayvan, meyve ve özellikle sebze üretimi azalmıştır. Aşağıdaki tabloda 2010-2016 döneminde Bulgaristan’da tarımsal üretimin sektörel dağılımı verilmiştir. 2016 yılında tarım sektörü çıktısı yıllık bazda % 6,7 azalarak 3,76 milyar euro seviyesinde gerçekleşmiştir. Tarım üretiminde birinci sırayı hububat-bakliyat üretimi almıştır. İkinci sırada endüstriyel tarım ürünleri gelmektedir. Hayvancılık ve hayvancılık ürünleri Bulgaristan’ın tarım üretiminde 3. ve 4. sırada yer almaktadır. 2010-2016 Yıllarında Bulgaristan'da Tarımsal Üretimin Sektörel Dağılımı (Milyon Euro)

No: Ürünler 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

1 Hububat/Bakliyat 842,8 1 196,0 1 311,5 1 258,5 1 330,8 1 228,7 1 182,2

2 Endüstriyel Tarım Ürünleri 747,3 921,1 856,4 867,8 966,4 967,7 946,2

3 Hayvanlar 559,7 627,3 640,9 581,7 566,7 578,3 459,5

4 Hayvancılık Ürünleri 521,4 608,6 577,6 580,4 555,7 462,9 432,5

5 Tarımsal Hizmet Ürünleri 251,5 260,2 269,2 271,3 262,0 248,1 224,9

6 Meyve 122,0 129,2 140,6 156,4 126,5 171,2 156,8

7 Sebze 184,4 119,9 117,2 139,0 142,5 144,1 112,6

8 Tarımsal Üretimden Ayrılmaz İkincil Faaliyetler 336,1 316,9 263,1 278,7 164,0 118,1 111,9

9 Silo Yem Bitkileri 192,5 143,6 213,2 188,6 129,5 64,0 94,7

10 Patates 60,8 17,0 26,7 62,2 24,1 32,3 26,8

11 Diğer Bitkisel Ürünler 3,5 15,2 7,3 9,1 33,7 17,7 14,8

Toplam Tarımsal Üretim 3 822,0 4 355,0 4 423,7 4 393,7 4 301,9 4 033,1 3 763,0

Kaynak: Ulusal İstatistik Enstitüsü

Not: Cari değerler, Bulgar levasının euroya endeksli olduğu 1,95583 kurundan levadan euroya çevrilmiştir.

2000’li yıllarda Bulgaristan tarım sektörünün yapısı önemli ölçüde değişmiştir. AB ortak tarım politikası, alan bazlı parasal destekler sayesinde tarım arazisinin ana üretim faktörü olduğu alanları teşvik ederek bu değişimi önemli ölçüde etkilemiştir. Şöyle ki, 2000’li yıllların başında hayvancılığın sektördeki payı % 50, bitkisel ürünlerin ise % 45 iken 2016 yılında bitkisel üretim nihai tarımsal üretimin % 67,3’ünü, hayvansal üretim % 23,7’sini, tarımsal hizmetler % 6’sını, tarımsal üretimden ayrılmaz ikincil faaliyetler ise % 3’ünü teşkil etmiştir. AB’ye üyelik döneminde en büyük kaybeden sebze üretimi olmuştur. Sebze üretiminin sektördeki payı 2007’deki % 12’den 2016’da % 4’e gerilemiştir. Yapısal değişime uyumda yaşanan zorluklar hayvancılık sektöründe en belirgin olmuştur. 2007’den sonra sığır sayısı nerdeyse değişmemiştir. Ancak domuz üretiminde çok ciddi bir düşüş meydana gelmiş, on yılda % 43 oranı üzerinde gerçekleşmiştir. Küçük baş hayvan üretimi on yılda % 26 azalmış olup halihazırda istikrara kavuşmuştur. Kanatlı üretiminde daha kısa üretim döngüsü işletmelerin daha kısa sürelerde piyasadaki değişime ayak uydurması için elverişlidir. Et üretiminde kanatlı eti üretimi iç piyasa talebini tamamen karşılamakta olup, kanatlı eti ihracatı dahi yapılmaktadır. Hayvancılıkta genel olarak yaşanan düşüşler, küçük ve orta çiftliklerde yoğunlaşmış alt sektörün rekabet gücünün düşük olmasından kaynaklanmaktadır. Buna rağmen, hayvan çiftliklerinde kapasite artırımı, modernleşme, yetiştirilen hayvanların cinslerinde iyileşme gibi bazı olumlu gelişmeler de mevcuttur.

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

5

Nihai tarımsal üretim değerinin oluşmasında en çok katkı sağlayan bitkisel ve hayvansal ürünler aşağıdaki tabloda verilmiştir (2015 yılı verileri): Nihai Tarımsal Üretime En Çok Katkı Sağlayan

Bitkisel Ürünler Pay % Milyon Leva Milyon Euro Değişim %

Buğday 16,8% 1 281,9 655,4 -14,7%

Ayçiçeği 14,1% 1 078,4 551,4 -10,2%

Tane mısır 8,8% 673,3 344,3 -13,4%

Kolza 4,0% 306,7 156,8 -7,6%

Tütün 2,6% 201,0 102,8 -25,6%

Hayvansal Ürünler Pay % Milyon Leva Milyon Euro Değişim %

Süt üretimi 9,2% 702,2 359,0 -19,5%

Kanatlı 4,0% 306,1 156,5 -10,0%

Domuz 3,6% 272,2 139,2 -9,6%

Küçükbaş hayvanlar 2,9% 220,5 112,7 5,4%

Büyükbaş hayvanlar 2,8% 215,8 110,3 -12,8%

Yumurta 2,1% 162,3 83,0 5,5%

Kaynak: Tarım Raporu 2016, Bulgaristan Tarım ve Gıda Bakanlığı

2016 yılında Bulgaristan, 133 bin ton bal kabağı üreterek AB bal kabağı üretiminde birinci sıraya yerleşmiştir.

Organik Tarım Bulgaristan’da organik tarım son yıllarda hızla gelişmektedir. Son 2-3 yılda organik tarım üreticilerinin sayısında, organik tarım yapılan arazilerde ve organik yöntemlerle beslenen hayvan sayısında büyük bir artış yaşanmıştır. Bulgaristan’da ekolojik açıdan korunmuş birçok bölge olduğundan dolayı burada organik tarım geliştirmeye oldukça elverişli şartlar bulunmaktadır. 2015 yılı sonunda Bulgaristan’daki organik tarım üreticileri 5 919’dur. Aşağıda yer alan tablodan da görüleceği üzere, söz konusu sayı son üç yılda % 115 oranında artış göstermiştir. Yıl Sonu İtibariyle Bulgaristan’da Organik Tarımla İştigal Eden Çiftçi Bilgileri

İşletmeler 2012 2013 2014 2015 Δ '12/'15

Organik Tarım Üreticileri 2 754 3 854 3 893 5 919 114,9%

Organik Tarım Ürünleri İşleyen Şirketler 81 92 132 161 98,8%

Organik Tarım Ürünleri İthalatçıları 1 3 3 8 700,0%

Organik Tarım Ürünleri İhracatçıları 14 10 12 9 -35,7%

Kaynak: Eurostat

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

6

2011 ve 2012 yıllarında organik tarım üreticisi sayısında sırayla % 118 ve % 76’lık artışlar da dikkate alındığında beş yılda organik tarım ürünleri üretici sayısının sekize katlandığı görülmektedir. AB’deki ortalama % 17’lik yıllık artış ışığında Bulgaristan’daki artış yoğun bir şekilde gerçekleşmektedir. Bulgaristan Tarım, Gıda ve Ormanlar Bakanlığı’nın verilerine göre 2015 yılında Bulgaristan’da organik tarım yapılan arazilerin toplamı 118 571 hektardır. Önceki yıla göre % 60’lık bir artışın olduğu dikkat çekmektedir. Organik tarım yapılan araziler Bulgaristan’da toplam tarım arazilerinin % 2,4’nü oluşturmaktadır. Diğer taraftan, 2009 yılına göre organik tarım arazilerinin toplam tarım arazilerine oranında, düşük bazdan kaynaklanan, % 293’lük çarpıcı bir artış meydana gelmiştir. Bu artış, söz konusu dönemde AB’de yaşanan en büyük artıştır. Bu arazilerin dışında yabani meyve, bitki ve mantarların toplandığı ekolojik temiz olarak sertifikalandırlmış alanlar bir önceki yıla göre % 30 artarak 901 617 hektara ulaşmıştır.

2015 yılında en fazla organik tarım sertifikası ceviz, fındık, badem, kestane, uçucu yağlar, tıbbi bitki ve baharat üreten çiftçilere verilmiştir. Veriler, Bulgaristan’ın organik gül yağı ve lavanta ihracatında dünya lideri olduğunu göstermektedir. Organik hayvancılık, organik tarıma göre daha az gelişmiştir. Ancak organik hayvancılıkta da son yıllarda yaşanan büyüme dikkat çekmektedir. 2015 yılında organik üretim metodlarıyla yetiştirilen büyükbaş hayvanların sayısı bir önceki yıla göre 2,5 kat artarak 4 209’a ulaşmıştır, yine aynı yöntemle yetiştirilen küçükbaş hayvanların sayısı da bir önceki yıla göre iki katından fazla artarak 24 173’e yükselmiştir. Organik hayvancılıkta ise en fazla sertifika arıcılara verilmiştir. Bulgaristan’da arı kovanları sayısı 2010-2015 döneminde 46 binden 178 bine ulaşarak, toplam arıcılıkta organik arıcılık payı % 23,9’a yükselmiştir. Bulgaristan’da organik tarım için AB fonlarından destekler sağlanmaktadır. 2014-2020 AB programları kapsamında her yıl dönüm başına yapılan doğrudan ödemelerin % 30’u organik tarım içindir. Bunun yanı sıra organik tarıma geçiş ve organik tarımı geliştirmek için “Organik Tarım“ adı altında ayrı bir teşvik mekanizması hazırlanmıştır. BULGARİSTAN’IN TARIM ÜRÜNLERİ DIŞ TİCARETİ

Tarım Ürünlerinde Dış Ticaret Dinamikleri Bulgaristan’ın dış ticaretinde tarım ürünleri önemli bir yere sahiptir ve geleneksel olarak dış ticaret fazlası yaratmaktadır. Bulgaristan İstatistik Enstitüsü ve Tarım, Gıda ve Ormanlar Bakanlığı verilerine göre 2016 yılında ithalat, ihracat ve hacmin payı yıllık bazda artarak sırayla % 17,1, % 10,9 ve % 13,8 olarak gerçekleşmiştir.

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

7

2013-2016 Döneminde Bulgaristan’ın Tarım Ürünleri Ticareti (Bin Euro/%)

Açıklama

2013 2014 2015 2016

Değer Değer Değer Toplamda

Pay Değer

Toplamda Pay

İhracat (FOB) 4 069 012 3 695 105 3 730 850 16,2% 4 036 993 17,1%

İthalat (CIF) 2 450 428 2 467 754 2 707 597 10,3% 2 839 205 10,9%

Hacim 6 519 440 6 162 859 6 438 447 13,1% 6 876 198 13,8%

Kaynak: Bulgaristan Tarım, Gıda ve Ormanlar Bakanlığı

2016 yılında ülkenin tarım ürünlerinde dış ticaret hacmi yıllık bazda % 6,8 oranında artmıştır. İhracat % 8,2 artarak 4,037 milyar euro, ithalat ise % 4,9 artarak 2,839 milyar euro olmuştur. İhracat artış oranının ithalat artış oranından büyük olması sebebiyle 2016’da tarım ürünleri dış ticaret fazlası önceki yıla göre % 17,1 oranında artarak 1,2 milyar euroya ulaşmıştır.

Ülkeler İtibariyle Tarım Ürünleri Ticareti Tarım ürünleri ticaretinde Bulgaristan’ın en büyük partneri ortak pazarın sağladığı elverişli koşullar sebebiyle Avrupa Birliği’dir. 2016 yılında AB ile ticaret hacmi yıllık bazda % 10,9 artmıştır ve toplam tarım ürünleri ticaret hacmi içerisinde % 73,5’lik bir pay almıştır. AB’nin payı tarım ürünleri ihracatında % 69,9, ithalatta ise % 79,2 olarak gerçekleşmiştir. Üçüncü ülkelerle tarım ürünleri ticaretinde % 3 oranında bir düşüş kaydedilmiştir. Buna neden Arap ülkelerle ticaretin % 10,9 oranında azalmasıdır. Diğer taraftan, Balkan ülkeleriyle ticaret % 8, OECD ve Bağımsız Devletler Topluluğu ile % 3 oranında artmıştır. Aşağıda yer alan tabloda Bulgaristan’ın ülke grupları itibariyle tarım ürünleri ticareti verilmiştir. 2015-2016 Döneminde Bulgaristan’ın Ülke Grupları İtibariyle Tarım Ürünleri Ticareti

Ticaret Yapılan Bölgeler

2015 2016

İhracat İthalat Denge İhracat İthalat Denge

milyon euro

% milyon

euro %

milyon euro

milyon euro

% milyon

euro %

milyon euro

AB 2 416 64,8% 2 142 87,5% 274 2 809 69,6% 2 248 79,2% 561

EFTA 8 0,2% 5 0,2% 3 7 0,2% 5 0,2% 2

OECD (AB ve EFTA hariç) 428 11,5% 143 5,3% 285 434 10,8% 154 5,4% 280

Balkanlar (Türkiye ve AB hariç) 125 3,4% 99 3,7% 26 122 3,0% 120 4,2% 2

Bağımsız Devletler Topluluğu 83 2,2% 17 0,6% 66 50 1,2% 53 1,9% -3

Arap ülkeleri 416 11,1% 16 0,6% 400 375 9,3% 10 0,4% 365

Diğer 255 6,8% 286 10,6% -31 240 5,9% 249 8,8% -9

Toplam 3 731 100,0% 2 708 100,0% 1 023 4 037 100,0% 2 839 100,0% 1 198

Kaynak: Bulgaristan Tarım, Gıda ve Ormanlar Bakanlığı

AB üyelerinden Yunanistan, Romanya, Almanya, İspanya, İtalya, Hollanda, Polonya ve Fransa ile en çok tarım ürünü ticareti gerçekleşmiştir. Yunanistan (% 20,1), Romanya (% 16,4), Almanya (% 9,7),

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

8

İspanya (% 9,3) ve İtalya (% 8,6) Bulgaristan’ın AB’ye ihracatta payı en büyük ülkelerdir. İthalatta ise en büyük pay Romanya (% 15,7), Yunanistan (% 14,6), Almanya (% 13,4) ve Polonya’nındır (% 10,5). Bulgaristan’ın, AB ülkeleri ve Türkiye dahil, Balkan ülkeleriyle tarım ürünleri ticareti 2016 yılında önceki yıla göre % 4,2 artarak 2366,2 milyon euro düzeyinde gerçekleşmiştir. Ticaret hacmindeki bu artış hem ihracatın hem de ithalatın artışından kaynaklanmıştır. Bulgaristan lehine olan ticaret dengesi de yıllık bazda % 6,1 artarak 504 milyon euro olmuştur. Aşağıda yer alan tabloda Bulgaristan’ın ülkeler itibariyle Balkanlar ile tarımsal dış ticareti verilmiştir. 2015-2016 Döneminde Bulgaristan’ın Balkan Ülkeleri ile Tarım Ürünleri Ticareti (Bin Euro)

Ülkeler 2015 2016

İhracat İthalat Denge İhracat İthalat Denge

Arnavutluk 10 816 5 725 5 091 8 232 5 764 2 468

Bosna Hersek 12 443 347 12 096 11 470 1 367 10 103

Yunanistan 496 285 302 546 193 739 564 707 327 200 237 507

Kosova 12 271 696 11 575 9 830 884 8 946

Makedonya 49 369 26 333 23 036 56 364 28 642 27 722

Romanya 453 262 371 130 82 132 459 879 352 804 107 075

Slovenya 5 243 6 356 -1 113 7 093 6 853 240

Sırbistan 32 851 65 812 -32 961 29 873 83 256 -53 383

Türkiye 266 242 102 444 163 798 251 048 109 494 141 554

Hırvatistan 27 090 17 016 10 074 30 031 14 689 15 342

Karadağ 7 607 0 7 607 6 559 166 6 393

Toplam 1 373 479 898 405 475 074 1 435 086 931 119 503 967

Kaynak: Bulgaristan Tarım, Gıda ve Ormanlar Bakanlığı

Yunanistan, Romanya ve Türkiye, Bulgaristan’ın Balkan ülkeleriyle tarım ürünleri ticaretinde en büyük ticaret partnerleridir. Bu üç ülkenin her biri ile ticarette Bulgaristan dış ticaret fazlası vermektedir. Balkan ülkelerinden sadece Sırbistan ile tarım ürünleri ticaretinde Bulgaristan açısından bir dış ticaret açığı söz konusudur.

Ürün Grupları Bazında Dış Ticaret 2016 yılında canlı hayvan ve hayvansal ürünler tarımsal ihracatın % 10,5‘ini, tarımsal ithalatın ise % 23’ünü oluşturmuştur. Bu ürün grubunda hem ihracatta hem ithalatta et ve sakatat ile süt ve süt ürünleri en büyük paya sahiptir. İthalatta balık ve diğer su ürünlerinin payı da kayda değerdir. Canlı hayvan ve hayvansal ürün ticaretinde 230 milyon euro büyüklüğünde bir negatif denge meydana gelmiştir. 2016’da bitki ve bitkisel ürün ihracatı toplam tarımsal ihracatın % 49,7’sine tekabül etmektedir. Buğday, arpa ve mısır bu ürün grubunda en çok ihraç edilen ürünler olup toplam tarımsal ürün ihracatındaki payları % 24,9’dur. İkinci sırada % 16,4’lük pay ile yağlı tohumlar ve meyveler yer almaktadır. Söz konusu ürün grubunda ithalat toplam tarımsal ithalatın % 25,1’i kadardır. En çok

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

9

ithal edilen ürünler ise tohum, endüstriyel bitkiler, saman ve yem (% 5,8), meyve (% 5,5), sebze (% 4,7) ile kahve, çay ve baharatlardır (% 4,5). Bu ürün grubunda 1,3 milyar euro büyüklüğünde bir dış ticaret fazlası oluşmuştur. 2016 yılında 252,3 milyon euroluk hayvansal ve bitkisel yağlar ihraç edilmiştir. Bu ürünlerin ithalatı ise 109,2 milyon euro düzeyinde gerçekleşmiştir. İşlenmiş ürün ihracatı 1,36 milyar euro olup toplam tarımsal ihracatın % 33,6’sını oluşturmuştur. Tütün ve işlenmiş tütün ikameleri (toplam tarımsal ihracatın % 7,7’si), hububat bazlı gıda ürünleri, un, nişasta vb. (% 5,3), gıda sanayinden atıklar/kalıntılar, hayvan yiyecekleri (% 4,7), kakao ve kakaolu ürünler (% 3,9) en çok ihraç edilen ürünler olmuştur. İşlenmiş ürünlerde ithalat tarım ürünleri ithalatında % 48,1’lik pay alarak birinci sırada yer almıştır. 2016 yılında Bulgaristan 1,37 milyar euroluk işlenmiş tarım ürünü ithal etmiştir. Alkolsüz ve alkollü içecekler, sirke (toplam tarımsal ithalatın % 8’i), kakao ve kakaolu ürünler (% 7,3), tütün ve işlenmiş tütün ikameleri (% 6,5) en çok ithal edilen ürünler olmuştur. Bu ürün grubunda önceki yıldan farklı olarak 2016 yılında 9,7 milyon euroluk bir dış ticaret açığı meydana gelmiştir.

Bulgaristan’ın Türkiye ile Tarım Ürünleri Ticareti Bulgaristan Türkiye ile tarım ürünleri ticaretinde 141,5 milyon euro fazla vermektedir. İki ülke arasında tarım ürünü dış ticaret hacmi 360,5 milyon eurodur.

Bulgaristan’ın Türkiye’den Tarım Ürünleri İthalatı 2016 yılında Bulgaristan Türkiye’den 109,5 milyon euro tarım ürünü ithalatı gerçekleştirmiştir. Bulgaristan’ın Türkiye’den ithalatında tarım ürünlerinin payı % 6,75’tir. Tablodan da görüleceği üzere, Türkiye’nin tarım ürünleri ihracatında rekabet gücü, Bulgaristan’ın söz konusu ürünlerin ithalat potansiyeli, iki ülke arasındaki coğrafi yakınlık dikkate alındığında tarım ürünü ihracatçılarımızın Bulgaristan’a ihracat potansiyelini yeterince değerlendiremediği görülmektedir. Şöyle ki, nerdeyse tüm ürün gruplarında Bulgaristan’ın ithalat potansiyeli Türkiye’nin ihracat kapasitesinin oldukça altındadır. Bir diğer ifade ile, Türkiye, Bulgaristan’ın tarım ürünü ithalatının büyük bir kısmını karşılayacak kapasiyete sahiptir. Ancak, Bulgaristan’ın tarım ürünleri ithalatında Türkiye’nin payı yalnızca % 3,86’dır. Diğer taraftan Türkiye, tarım ürünleri ihracatının sadece % 0,72’sini Bulgaristan’a yapmaktadır. Bulgaristan, AB üyesi olarak tarım ürünleri dış ticaretinde ortak pazarın sağladığı elverişli koşullardan faydalanmaktadır. Bu nedenledir ki, AB’den tarım ürünü ithalatı toplam tarım ürünleri ithalatının nerdeyse % 80’ini teşkil etmektedir. Türkiye’den tarım ürünü ithalatında uygulanan gümrük vergileri, kotalar ve AB mevzuatının getirdiği diğer şartlar, ülkemizden tarım ürünü ithalatını olumsuz etkilemektedir.

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

10

2014-2016 Döneminde Bulgaristan’ın Türkiye’den Ürün Grupları BazındaTarım Ürünü İthalatı (Bin Euro)

Kaynak: ITC

2014 2015 2016Genel

İthalatta Pay2014 2015 2016 2014 2015 2016

'08

Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar;

turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları 17 371 22 609 28 901 1,78% 3 255 330 3 923 772 3 500 289 117 314 132 484 156 512

'07 Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular 21 466 23 754 28 816 1,78% 814 271 937 525 851 397 113 148 127 506 133 707

'20

Sebzeler, meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve

bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen

müstahzarlar 16 325 21 677 17 612 1,09% 1 572 259 1 970 337 1 670 301 110 528 122 157 119 994

'19

Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları;

pastacılık ürünleri 8 533 8 352 6 925 0,43% 1 245 886 1 356 395 1 356 171 106 255 116 038 130 185

'17 Şeker ve şeker mamulleri 3 589 4 082 4 854 0,30% 503 868 501 793 476 871 101 847 129 835 147 491

'18 Kakao ve kakao müstahzarları 4 148 4 478 4 637 0,29% 480 391 500 680 430 532 153 272 205 006 206 970

'12

Yağlı tohum ve meyvalar; muhtelif tane, tohum ve

meyvalar; sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler;

saman ve kaba yem 1 977 4 160 3 975 0,24% 192 253 180 156 337 906 103 772 149 114 164 644

'21 Yenilen çeşitli gıda müstahzarları 3 060 3 485 3 495 0,22% 590 048 626 357 620 919 139 348 148 257 174 948

'22 Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke 1 795 2 566 3 108 0,19% 245 243 284 000 262 616 166 029 208 159 227 830

'06

Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler; yumrular, kökler ve

benzerleri; kesme çiçekler ve süs yaprakları 1 323 1 656 2 094 0,13% 62 436 69 756 73 743 17 050 18 820 24 601

'24 Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler 4 460 1 936 1 758 0,11% 806 553 827 474 909 327 183 059 177 230 183 396

'03

Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda

yaşayan diğer omurgasız hayvanlar 481 1 005 1 505 0,09% 473 954 583 347 672 866 56 226 71 239 75 088

'15

Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ve bunların

parçalanma ürünleri; hazır yemeklik katı yağlar;

hayvansal ve bitkisel mumlar 483 565 539 0,03% 885 097 895 828 944 565 110 795 112 983 109 232

'09 Kahve, çay, paraguay çayı ve baharat 217 211 434 0,03% 129 454 151 785 177 245 99 421 126 151 126 362

'05

Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer

almayan hayvansal menşeli ürünler 115 134 427 0,03% 56 029 48 863 45 759 15 740 12 837 13 199

'10 Hububat 225 9 151 0,01% 95 071 97 892 92 859 68 020 69 275 62 566

'23

Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri; hayvanlar için

hazırlanmış kaba yemler 68 191 131 0,01% 121 682 99 629 116 730 120 777 125 064 127 078

'13 Lak; sakız, reçine ve diğer bitkisel özsu ve hülasalar 36 48 54 0,00% 7 388 8 205 9 291 8 142 9 780 8 414

'16

Et, balık, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar veya diğer

su omurgasızlarının müstahzarları 79 142 47 0,00% 75 866 74 934 67 040 48 752 44 592 47 701

'01 Canlı Hayvanlar 36 21 24 0,00% 20 102 31 057 25 276 24 351 23 961 23 501

'14

Örülmeye elverişli bitkisel maddeler; tarifenin başka

yerinde belirtilmeyen veya yer almayan bitkisel

ürünler 0 41 6 0,00% 9 767 16 016 16 031 351 708 737

'11

Değirmencilik ürünleri; malt; nişasta; inülin; buğday

gluteni 14 10 5 0,00% 847 378 1 059 648 1 159 484 34 708 34 297 34 290

'02 Etler ve yenilen sakatat 0 0 0 0,00% 496 097 400 406 335 111 367 411 340 566 339 413

'04

Süt ürünleri; kuş ve kümes hayvanlarının yumurtaları;

tabii bal; tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya

yer almayan yenilebilir hayvansal menşeli ürünler 0 0 0 0,00% 551 198 479 919 535 671 196 323 194 523 201 513

85 801 101 132 109 498 6,75% 13 537 621 15 125 774 14 688 000 2 462 639 2 700 582 2 839 372

1 479 380 1 495 061 1 622 738 100,00% 118 570 999 129 595 572 128 853 778 26 135 127 26 365 099 26 090 568GENEL TOPLAM

TABLO TOPLAMI

Bulgaristan'ın Dünyadan İthalatıGTİP Açıklama

Bulgaristan'ın Türkiye'den İthalatı Türkiye'nin Dünyaya İhracatı

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

11

Bulgaristan’ın Türkiye’ye Tarım Ürünleri İhracatı 2014-2016 Döneminde Bulgaristan’ın Türkiye’ye Ürün Grupları Bazında Tarım Ürünü İhracatı (Bin Euro)

Kaynak: ITC

2014 2015 2016Toplam

İhracatta Pay2014 2015 2016 2014 2015 2016

'12

Yağlı tohum ve meyvalar; muhtelif tane, tohum ve

meyvalar; sanayiide ve tıpta kullanılan bitkiler;

saman ve kaba yem 84 946 83 192 62 663 3,32% 1 701 599 1 698 019 1 644 139 598 941 550 532 663 631

'18 Kakao ve kakao müstahzarları 27 135 52 896 44 204 2,34% 421 505 501 343 498 286 102 008 151 241 155 837

'23Gıda sanayiinin kalıntı ve döküntüleri; hayvanlar için

hazırlanmış kaba yemler 36 901 46 925 43 130 2,28% 1 000 093 1 005 559 1 198 974 207 829 210 312 190 263

'01 Canlı Hayvanlar 621 10 778 29 487 1,56% 105 241 290 783 545 591 14 233 23 603 39 749

'10 Hububat 26 137 23 208 13 092 0,69% 1 760 187 1 499 977 1 039 651 926 548 877 027 1 005 090

'11Değirmencilik ürünleri; malt; nişasta; inülin; buğday

gluteni 8 973 11 807 11 638 0,62% 74 502 96 623 114 206 71 784 46 614 42 568

'21 Yenilen çeşitli gıda müstahzarları 5 277 8 487 10 451 0,55% 446 512 537 348 528 509 62 155 75 394 82 028

'15

Hayvansal ve bitkisel katı ve sıvı yağlar ve bunların

parçalanma ürünleri; hazır yemeklik katı yağlar;

hayvansal ve bitkisel mumlar 5 853 3 936 9 364 0,50% 1 605 080 1 676 282 1 583 777 229 931 246 800 252 290

'22 Meşrubat, alkollü içkiler ve sirke 436 8 032 8 389 0,44% 227 466 257 236 225 406 111 087 120 969 123 054

'17 Şeker ve şeker mamulleri 1 386 4 315 4 923 0,26% 95 893 149 294 232 361 78 148 80 192 85 390

'19Hububat, un, nişasta veya süt müstahzarları;

pastacılık ürünleri 5 872 5 055 4 860 0,26% 166 470 191 896 186 739 181 674 213 823 214 189

'07 Yenilen sebzeler ve bazı kök ve yumrular 185 514 3 270 0,17% 350 465 410 985 412 687 68 133 70 863 85 679

'09 Kahve, çay, paraguay çayı ve baharat 1 290 2 094 1 682 0,09% 116 751 179 983 195 168 75 543 86 663 94 931

'05Tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya yer

almayan hayvansal menşeli ürünler 1 591 1 356 1 412 0,07% 45 162 45 844 42 298 6 980 6 086 6 631

'08Yenilen meyvalar ve yenilen sert kabuklu meyvalar;

turunçgillerin ve kavunların ve karpuzların kabukları 2 361 4 945 1 082 0,06% 312 864 418 530 488 625 85 307 101 311 101 216

'24 Tütün ve tütün yerine geçen işlenmiş maddeler 150 129 485 0,03% 424 060 484 439 533 577 358 896 336 712 312 347

'06Canlı ağaçlar ve diğer bitkiler; yumrular, kökler ve

benzerleri; kesme çiçekler ve süs yaprakları 269 105 309 0,02% 69 882 73 320 78 839 6 581 6 764 9 946

'03Balıklar, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar ve suda

yaşayan diğer omurgasız hayvanlar 585 771 260 0,01% 145 566 220 158 157 777 20 120 25 158 27 737

'20

Sebzeler, meyvalar, sert kabuklu meyvalar ve

bitkilerin diğer kısımlarından elde edilen

müstahzarlar 117 202 181 0,01% 74 143 102 954 71 381 105 340 120 495 124 289

'02 Etler ve yenilen sakatat 42 189 48 0,00% 4 797 96 264 37 951 151 208 150 866 179 985

'14

Örülmeye elverişli bitkisel maddeler; tarifenin başka

yerinde belirtilmeyen veya yer almayan bitkisel

ürünler 379 128 48 0,00% 9 505 11 509 9 858 528 871 584

'16Et, balık, kabuklu hayvanlar, yumuşakçalar veya diğer

su omurgasızlarının müstahzarları 0 4 23 0,00% 7 294 12 685 9 755 48 977 51 407 68 224

'04Süt ürünleri; kuş ve kümes hayvanlarının yumurtaları;

tabii bal; tarifenin başka yerinde belirtilmeyen veya

yer almayan yenilebilir hayvansal menşeli ürünler 88 16 13 0,00% 144 967 133 285 99 462 184 067 187 084 168 463

'13 Lak; sakız, reçine ve diğer bitkisel özsu ve hülasalar 1 0 0 0,00% 32 382 35 655 38 491 1 875 2 683 2 244

210 595 269 084 251 014 13,29% 9 342 386 10 129 971 9 973 508 3 697 893 3 743 470 4 036 365

2 072 379 2 006 011 1 888 538 100,00% 182 191 192 186 673 450 179 449 428 22 107 658 23 224 210 23 571 895

TABLO TOPLAMI

GENEL TOPLAM

Bulgaristan'ın Dünyaya İhracatıGTİP Açıklama

Bulgaristan'ın Türkiye'ye İhracatı Türkiye'nin Dünyadan İthalatı

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

12

Türkiye’nin Bulgaristan’a Tarım Ürünleri İhracatında Potansiyel Arz Eden Ürün Grupları

Sektör GTİP Potansiyel

Ürün

Bulgaristan'ın Toplam

İthalatı 2016 (milyon dolar)

Türkiye'nin Bulgaristan'a İhracatı 2016

(milyon dolar)

Türkiye'nin Toplam İhracatı

2016 (milyon dolar)

Dünya İthalatında

Bulgaristan'ın Payı 2015 (%)

Son 5 Yılda Türkiye'nin

Bulgaristan'a İhracatındaki

Yıllık Değişim (%)

Son 5 Yılda Bulgaristan'ın

Toplam İthalatındaki Yıllık Değişim

(%)

Bulgaristan İthalatında İlk 5 Ülke ve Pazar Payları 2015

(%)

Bulgaristan'ın Türkiye'ye ve Rakip Ülkelere Uyguladığı

Gümrük Oranları (%)

Şekerli ve Çikolatalı Mamuller 1806

Çikolota ve kakao içeren gıda müstahzarları 122 5 403 0,0 -5,0 8,0

Almanya:39, Polonya:15, Romanya:15, Avusturya:5, Türkiye:4

Türkiye:0-içeriğe göre değişen oranlarda vergi

Bisküvi 1905

Ekmek, pasta, kek, bisküvi 94 6 887 0,0 -7,0 2,0

Romanya:23, Almanya:15, Polonya:12, Türkiye:10, Yunanistan:10

Türkiye:0+un ve şeker oranına göre değişen oranlarda vergi

Konserve Meyve Sebze 2008

Meyve konserveleri 40 11 745 0,0 5,0 0,0

Türkiye:33, Almanya:12, Çin:11, Romanya:7, Polonya:6

Türkiye, Çin:0-+kg başına ek vergi uygulanmaktadır

Yaş Meyve Sebze 0805 Turunçgiller 46 20 893 0,3 13,0 9,0

Türkiye:48, Yunanistan:21, Almanya:10, Hollanda:9, İspanya:5

Türkiye, Arjantin:0- AB dışı ülkelere +kg başına ürünün fiyatına göre ek vergi uygulanmaktadır

Yaş Meyve Sebze 0702 Domates 32 10 240 0,3 -14,0 11,0

Türkiye:46, Yunanistan:27, Arnavutluk:9, Polonya:6, Makedonya:6

Türkiye:0- +kg başına ürünün fiyatına göre ek vergi uygulanmaktadır

Yaş Meyve Sebze 0709

Diğer sebzeler 27 8 145 0,1 -11,0 12,0

Türkiye:32, Makedonya:20, Polonya:19, Yunanistan:13, ispanya:5

Türkiye:0-+kg başına ürünün fiyatına göre ek spesifik vergi uygulanmaktadır

Şekerli ve Çikolatalı Mamuller 1704

Kakao içermeyen şeker mamulleri 26 6 413 0,2 0,0 7,0

Türkiye:21, Almanya:15, Polonya:14, Yunanistan:10, Romanya:10

Türkiye:0-+kg başına ürünün niteliğine göre ek vergi uygulanmaktadır

Süt Ürünleri 2102 Mayalar 10 2 202 0,4 -3,0 3,0

Türkiye:27, Ukrayna:23, Macaristan:18, Fransa:9, Romanya:6

Türkiye:0, Ukrayna:0-10.20,

Yaş Meyve Sebze 0809

Kayısı, kiraz, şeftali, erik 13 1 247 0,2 -66,0 -2,0

Yunanistan:74, Almanya:8, Makedonya:6, Türkiye:4, İtalya:4

Türkiye:0-6.40

Yaş Meyve Sebze 0707

Hıyarlar ve kornişonlar 8 2 28 0,3 -7,0 0,0

Yunanistan:42, Türkiye:30, Arnavutluk:14, Makedonya:7, İspanya:4

Türkiye:0-+kg başına ürünün fiyatına göre ek vergi uygulanmaktadır

Yaş Meyve Sebze 0810

Diğer meyveler 8 1 112 0,1 -25,0 2,0

Yunanistan:56, Türkiye:14, Almanya:11, Hollanda.7, İtalya:4

Türkiye:0

Konserve Meyve Sebze 2001

Sebze turşuları 3 0 228 0,2 -2,0 8,0

Belçika:18, Fransa:15, Yunanistan:14, Almanya:11, Vietnam:11

Türkiye, Vietnam:0-AB dışı ülkelere +kg başına ek vergi uygulanmaktadır

Yaş Meyve Sebze 0806

Üzümler (taze, kurutulmuş) 7 1 531 0,1 -51,0 -2,0

İran:18, Türkiye:18, Yunanistan:17, İtalya:17, Makedonya:11

Türkiye:0, İran:2.40-14.40

Kaynak: ITC

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

13

BULGARİSTAN TARIM SEKTÖRÜNDE TEMEL SORUNLAR

1988 yılı ile kıyasla tarım sektörünün ülke GSYİH’sına 4 kat daha az katkı vermesi;

Son yıllarda olumlu gelişme yaşanmayan düşük verimlilik;

Düşük rekabet gücü ve uluslararası piyasalarda yetersiz konumlandırma;

Tarımsal araştırma altyapısında az gelişmişlik;

Yetersiz Ar-Ge bütçesi;

Tarım sektörü ile ilgilenen bilim dünyasının çiftçilere uzak kalması;

Teknoloji ve inovasyonların tarım sektörüne yeterince entegre olmaması ve gün geçtikçe bu alanlardaki yeniliklerden uzaklaşılması;

Makina ve cihazların yoğun kullanımı sebebiyle hızlı aşınması/eskimesi;

Bulgaristan tarım sektörünün kutuplaşması: 5 500 civarında rantabilitesi yüksek büyük ölçekli çiftçi ve 250 000 civarında istikrar sağlayamayan küçük çiftçi;

Arazi mülkiyetinde parçalanma;

Organik tarımın hedef odaklı ve verimli bir şekilde geliştirilmemesi;

Ülkede tarım ürünlerini üreten ve işleyen şirketlerin koordineli çalışmamaları;

Kamu-Özel İşbirliği (PPP) projelerin hayata geçirilmemesi;

Yönetim becerisi ve bilgi eksikliği;

Dış finansmana ulaşmada zaman zaman yaşanan zorluklar;

Yetersiz sulama ve drenaj altyapısı;

Gelişmemiş hayvancılık. TARIM SEKTÖRÜNE DESTEKLER

Bulgaristan’da tarım sektöründe yürürlükte olan devlet destekleri ve Bulgaristan Tarım, Gıda ve Ormanlar Bakanlığı’na bağlı uygulayıcı kurumlar aşağıda sayılmıştır: Devlet Tarım Fonu

Doğrudan ödemeler:

Arazi bazlı ödemeler;

Yeniden dağıtım çerçevesinde ödemeler;

Çevre koruyucu uygulamalar çerçevesinde ödemeler (yeşil ödemeler);

Genç tarım üreticilerine ödemeler;

Küçük tarım çiftliklerine ödemeler;

Tarım arazisi için hektar başına geçici ulusal destek;

Üretimle ilgili olmayan, tütün için geçici ulusal destek;

Üretimle ilgili olmayan, sığır için geçici ulusal destek;

Üretimle ilgili, damızlık koyun ve keçiler için geçici ulusal destek;

Süt veren ineklere destek ödemeleri;

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

14

Dağ bölgelerinde süt veren ineklere (5-9 adet hayvan) destek ödemeleri;

Seleksiyon kontrolü altında süt veren ineklere destek ödemeleri;

Seleksiyon kontrolü altında et için yetiştirilen ineklere destek ödemeleri;

Et için yetiştirilen ineklere ve/veya düvelere destek ödemeleri;

Dağ bölgelerinde damızlık koyun ve keçilere (10-49 adet hayvan) destek ödemeleri;

Seleksiyon kontrolü altında damızlık koyun ve keçilere destek ödemeleri;

Mandalara destek ödemeleri;

Meyvelere destek ödemeleri.

AB fonlarından finansmanı sağlanan “Kırsal Kalkınma” operasyonel programı çerçevesinde hibe

destekler:

Küçük tarım üreticilerine danışmanlık desteği;

Tarım çiftliklerine yatırım desteği;

Tarım ürünlerinin işlenmesi/pazarlanmasına yatırım desteği;

Genç tarım üreticilerine işe başlama desteği;

Küçük tarım çiftliklerinin geliştirilmesi çerçevesinde işe başlama desteği;

Küçük ölçekli altyapının geliştirilmesi veya genişletilmesine yapılan yatırımlara destek;

Köylerde kültürel ve doğal mirasın bakımı, renovasyonu ve iyileştirilmesi için yapılan

araştırmalara ve yatırımlara destek;

Hayvanlara insancıl yaklaşım;

Hazırlık çalışmalarına destek;

Toplulukların harekete geçirdiği yerel gelişim stratejileri çerçevesindeki faaliyetlere destek;

Toplulukların harekete geçirdiği yerel gelişim stratejilerinin tanıtımına destek;

Teknik destek.

Balıkçılık ve Su Ürünleri İcra Ajansı

2014-2020 Deniz İşleri ve Balıkçılık Programı çerçevesinde hibe destekler:

Balıkçı gelirlerinin çeşitlendirilmesi çerçevesinde ek faaliyetlere yapılan yatırımlara destek;

Denizde ve biyolojik çeşitliliğin muhafaza edilmesi kapsamında sürdürülebilir balıkçılık

faaliyetlerine destek;

Su ürünlerinde inovasyonlara destek;

Su ürünleri ile iştigal eden KOBİ’lerin rekabet gücünün artırılmasına ilişkin faaliyetlere destek;

Su ürünleri ile iştigal eden şirketlerde geri dönüşüm sistemlerine yapılan yatırımlara; yeni su

ürünleri tesislerinin inşa edilmesi ve mevcut tesislerin genişletilmesi ve yenilenmesine yapılan

yatırımlarda destek;

Denizde durum tespitine ilişkin araştırma faaliyetlerine destek.

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

15

Bağ ve Şarap İcra Ajansı

Menşe adı veya coğrafi işaret tescili ile koruma altına alınan Bulgar şarapları veya sepaj Bulgar

şaraplarına destekler;

Bağların yeniden yapılanmasına destekler;

Olgunlaşmamış üzümlerin toplanmasına ilişkin destekler;

Şarap üretim tesislerine yatırım destekleri.

2017 yılında AB fonları çerçevesinde Bulgar çiftçilerin 1,55 milyar levayı aşkın tutarda doğrudan parasal destek almaları öngörülmüştür. Bunun haricinde 300 milyon levalık ulusal destek sağlanması öngörülmüştür. “Genç Çiftçilerin Çiftlik Kurması” mekanizmasının bütçesi 41,5 milyon euro, “Tarımsal Ürünlerin İşlenmesine/Pazarlanmasına Yatırım” mekanizmasının bütçesi ise 85 milyon eurodur. Ormanların doğal afetlerden korunmasına ilişkin “Kırsal Kalkınma Programı” çerçevesinde 8,5 milyon euroluk destek öngörülmüştür.

SEKTÖREL FUARLAR

Bulgaristan’da Sektörel Fuarlar

Sıra No: Fuarın Adı Şehir Fuarın düzenlendiği sektör Organizatörün adı Organizatör web adresi

1 Agra (21-25 Şubat 2018) Plovdiv Tarım ve Hayvancılık International Fair Plovdiv http://www.fair.bg/en/

2 Foodtech (21-25 Şubat 2017) Plovdiv

Gıda, ambalaj, makina, teknolojiler, sağlıklı beslenme International Fair Plovdiv http://www.fair.bg/en/

3 Interfood & Drink (8-11 Kasım 2017) Sofya

Yiyecek (taze meyve-sebze dahil), içecek, ambalaj, makina, gıda teknolojileri Inter Expo Center http://iec.bg/en

4 BATA Agro, 15-18 Mayıs 2018

Stara Zagora Tarım makinaları, tarım

Bulgarian Association of Traders of Agromachinery

http://association.bata-agro.org/

5 Arıcılık Fuarı, 8-11 Şubat 2018 Pleven Arıcılık Partners Expo http://www.partnersexpo.com/

İLGİLİ DEVLET KURUMLARI, SEKTÖREL KURULUŞLAR, SEKTÖREL SİTELER

Tarım ve Gıda Bakanlığı - http://www.mzh.government.bg/mzh/en/Home.aspx

Devlet Tarım Fonu - http://www.dfz.bg/en/

Bulgaristan Gıda Güvenliği Ajansı - http://www.babh.government.bg/en/

Bağ ve Şarap İcra Ajansı - http://www.eavw.com/index.php?lg=en

Çin ile Orta ve Doğu Avrupa Ülkeleri Arasında Tarım Alanındaki İşbirliğini Teşvik Etme

Merkezi - http://china2ceec.org/en/home_page_en

Bulgaristan’da Tarımsal Üreticiler Derneği - http://azpb.org/en/ , info@azpb.org

Bulgaristan Çiftçiler Derneği - http://www.baf-bg.org/

Ulusal Tarım Kooperatifleri Birliği - http://www.nszkb.com/ , nszkb@abv.bg

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

16

Bulgaristan Sera Ürünleri Üreticileri Derneği - http://bapop.org/ , office@bapop.org

Bulgaristan Hububat ve Yem Tüccarları Derneği - http://www.bagft.org/en/index.html

“Bioselena” Organik Tarım Vakfı - http://bioselena.com/en/ , bioselena@mail.bg

Meyve-Sebze İşleyen Şirketler Birliği - http://www.org-bg.net/index.php?mid=-1&lang=en

Bulgaristan Ahududu Üreticileri Derneği - http://www.bam-bg.com/ , bam.petkov@abv.bg

Ekolojik Tarım Üreticileri Derneği - http://www.agroecology.bg/ , office@agroecology.bg

Ulusal Kırsal Ağ - http://www.nsm.bg/en

Bulgaristan Tarım Makinaları Satıcıları Derneği - http://association.bata-agro.org/

Bulgaristan’da Süt İşleyen Şirketler Derneği - http://www.milkbg.org/

Bulgaristan’da Et İşleyen Şirketler Derneği - http://www.amb-bg.com/

Ulusal Süt Koyunu Yetiştirme Derneği - http://www.narspbm.eu/

Ulusal Koyun Yetiştiricileri Derneği - http://www.noa.bg/

Karışık Yem Üreticileri Birliği - http://feedspkf.com/

Bulgaristan Kanatlı Yetiştiricileri Birliği - http://bpu-bg.org/

Bulgaristan Bitki Koruma Derneği - http://www.bppa-bg.com/

Bulgaristan Bitkisel Yağ Üreticileri Derneği - http://www.sunoil-bg.org/home/1/MlW-

gRWjIRSPM9ajQRKnYRm7ItOTMp

http://inteliagro.bg/

http://www.gradinaria-bg.com/en

http://zelenchuka.bg/

http://agropazar.bg/

http://tractor.bg/agroborsa.html

http://agro.bg/

http://www.fermer.bg/

http://fermera.bg/

http://agronet.bg/

http://agroplovdiv.bg/

http://www.agroinfocenter.com/

http://agrozona.bg/

http://www.agrobusiness.bg/ (dergi)

http://www.agrocompass.bg/ (dergi)

http://www.agronom-bg.com/ (dergi)

http://oralo.bg/?cat=3 (dergi)

http://www.jaem.info/index-en.html (dergi)

http://praktichnozemedelie.com/w/p/c/4/bg (dergi)

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

17

KAYNAKÇA

1. 2016 Tarım Raporu, Bulgaristan Tarım Gıda ve Ormanlar Bakanlığı 2. Ortak Tarım Politikasının Bulgaristan’daki 10 Yılı, Tarım Ekonomisi Enstitüsü Tarım

Akademisi’nin Özet Raporu 3. AB’ye Üyelikten Sonra Bulgar Tarımında Verimlilik Artışı, Piyasa Ekonomisi Enstitüsü 4. 2016 Yılında Bulgaristan’ın Tarımsal Dış Ticaretinin Analizi, Bulgaristan Tarım Gıda ve

Ormanlar Bakanlığı 5. Bulgaristan İstatistik Enstitüsü verileri 6. ITC verileri

M. Emrah SAZAK Ticaret Başmüşaviri Türkiye Cumhuriyeti Sofya Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği Bulgaria Bulvarı № 98, Giriş D, kat 7, Sofya 1680 Telefon: 00359 2 958 12 02, Fax: 00359 2 958 14 25, Web: www.ekonomi.gov.tr

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

18

EKLER

Kaynak: Eurostat

Seçilmiş Ülkelerde Kullanılan Tarımsal Alan

Birim: 1000 hektar

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

19

Kaynak: Eurostat

Seçilmiş Ülkelerde Tarım Sektöründe Yaratılan İstihdam

Birim: 1000 kişi (tam gün)

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

20

Kaynak: Eurostat

Seçilmiş Ülkelerde Buğday Üretimi

Birim: 1000 ton

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

21

Kaynak: Eurostat

Seçilmiş Ülkelerde Şarap Üretimi

Birim: 1000 hektolitre

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

22

Kaynak: Eurostat

Seçilmiş Ülkelerde Büyükbaş Hayvan Sayısı

Birim: 1000 adet

SOFYA TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ

23

Kaynak: Eurostat

Seçilmiş Ülkelerde Koyun Sayısı

Birim: 1000 adet