Bosna i Hercegovina NACRT

Federacija Bosne i Hercegovine

Federalno Ministarstvo finansija

DOKUMENT OKVIRNOG BUDZETA ZA 2005.

(SDERNJEROCNI OKVIR RASHODA 2005.-07.)

Juli 2004.

Sadrzaj

A. Uvod .............................................................................................................................................................. 9

B. Makroekonomske pretpostavke i projekcije prihoda............................................................................. 10

Ekonomske perspektive................................................................................................................................ 10 Izazovi ekonomskih i fiskalnih politika....................................................................................................... 11 Domaći prihodi – noviji trendovi................................................................................................................. 12 Reforma politika i administracije prihoda ................................................................................................. 13 Projekcije prihoda za period 2004-2007...................................................................................................... 14 Raspodjela prihoda po nivoima vlasti ......................................................................................................... 16 Kantonalni i opštinski prihodi ..................................................................................................................... 17

C. Konsolidovani budžet vlada na svim nivoima za period 2005-2007. ..................................................... 18

Finansiranje................................................................................................................................................... 19 Budžetska potrošnja ..................................................................................................................................... 20 Vanbudžetska potrošnja............................................................................................................................... 22

D. Pitanja vezana za upravljanje javnom potrošnjom ................................................................................ 23

Upravljanje javnim dugom .......................................................................................................................... 23 Potrošnja na plate u javnim službama ........................................................................................................ 25 Potrošnja na funkcionisanje i održavanje................................................................................................... 27 Javne investicije ............................................................................................................................................ 28 Transferi ........................................................................................................................................................ 29 Projekcija budžetske potrošnje po osnovnim ekonomskim kategorijama............................................... 29

E. Prioriteti sektorske potrošnje i smjernice za alokaciju resursa............................................................. 31

Noviji trendovi kod sektorske alokacije ...................................................................................................... 31 Postavljanje prioriteta kod sektorske potrošnje u sklopu Srednjoročne razvojne strategije................. 32 Indikativne alokacije sektorskih resursa i smjernice................................................................................. 34 Matrica sektorskih reformi .......................................................................................................................... 35

Strana 2

Okvir

Okvir 1: Strategija fiskalne reforme u sklopu Srednjoročne razvojne strategije .................................... 9 Okvir 2: Poresko opterećenje...................................................................................................................... 13 Okvir 3: Indirektno oporezivanje i poslovno okruženje........................................................................... 13 Okvir 4: Uticaj politika prihoda i reformi administracije......................................................................... 15

Okvir 5: Raspodjela prihoda između budžeta Federacije i podentitetskih budžeta .............................. 17 Okvir 6: uticaj smanjenja broja zaposlenih koji se plaćaju iz budžeta na budžet .................................. 26

Grafikoni

Grafikon 1: GDP FBiH u periodu 1998-2007. (nominalno) ..................................................................... 11

Grafikon 2: Trendovi kod prihoda i struktura prihoda ........................................................................... 12

Grafikon 3: Projicirani dotok vanjskih resursa u periodu 2002-2006. ................................................... 20

Grafikon 5: Diskreciona potrošnja iz budžeta Federacije........................................................................ 22

Grafikon 6: Potrošnja vanbudžetskih fondova ......................................................................................... 23

Grafikon 7: Projicirano servisiranje duga................................................................................................. 24

Grafikon 8: Potrošnja na plate – Regionalne usporedbe........................................................................... 25

Grafikon 9: Javne investicije – regionalne usporedbe ............................................................................... 28

Grafikon 10: Potrošnja po funkcijama – regionalne usporedbe............................................................... 32

Tabele

Tabela 1: Projicirani domaći prihodi u periodu 2004-2007. .................................................................... 16 Tabela 2: Konsolidovani budžet vlada na svim nivoima za period 2002-2007. ...................................... 19 Tabela 3: Projekcija budžetske potrošnje po ekonomskim stavkama..................................................... 30 Tabela 4: Konsolidovana potrošnja vlada na svim nivoima po funkcijama u periodu 2002-2003. ...... 31 Tabela 5: Predložene alokacije i smjernice sektorskih resursa za period 2005-2007............................. 36

Strana 3

Skracenice

BiH - Bosna i Hercegovina CEE - Centralna i istocna Evropa DFID - United Kingdome Department for International Development DOB - Dokument okvirnog budžeta EC - Evropska komisija EU - Evropska unija FBiH - Federacija Bosne i Hercegovine FTA - Free Trade Area GDP - Gross Domestic Product (Bruto domaci proizvod) IDPs - Raseljene osobe ITA - Uprava za indirektno oporezivanje MF - Ministarstvo finansija MTDS - Srednjoročna razvojna strategija BiH NATO - North Atlantic Treaty Organisation NVO - Ne-vladina organizacija PDV - Porez na dodatu vrijednost PFP - Partnerstvo za mir (NATO) PRP - Prioritetni program rekonstrukcije PRSP - Poverty Reduction Strategy Paper – Srednjoročna razvojna strategija BiH SME - Mala i srednja preduzeca SOR - Srednjeročni okvir rashoda

Strana 4

Izvršni siže

Sveobuhvatan budžetski proces zasnovan na politikama.

Dokument okvirnog budžeta (DOB) predstavlja planove Vlade Federacije za javnu potrošnju i fiskalnu politiku u toku naredne tri godine. Ključni cilj Dokumenta okvirnog budžeta je da postavi makroekonomske, fiskalne i sektorske politike u centar budžetskog procesa, prepoznavajući da je godišnji budžet jedan od osnovnih instrumenata kojima će se realizovati ciljevi Srednjoročne razvojne strategije BiH. Dokument okvirnog budžeta obezbjeđuje sveobuhvatnu analizu koja pokriva potrošnju Federacije, kantona i opština, kao i aktivnosti vanbudžetskih fondova i projekata finansiranih iz vanjskih izvora.

Promjene u strukturi vladinih fiskalnih operacija.

U toku perioda 2005-2007 doći će do znatnih promjena fiskalnih operacija Vlade nakon uvođenja slobodnih trgovinskih zona, uspostave Uprave za indirektno oporezivanje i prenosa dodatnih funkcija na nivo države. Neke od tih promjena otežavaju pravljenje projekcija budućih nivoa prihoda i njihove raspodjele. Iz tog razloga, projekcije Dokumenta okvirnog budžeta zasnovane su na konzervativnijim pretpostavkama u odnosu na prošlogodišnje.

Odnos prihoda i GDP-a opada.

Javni prihodi, izraženi kao procenat GDP-a, pali su sa 49,8% u 2000. godini na 46,6% u 2003. godini, a projicira se da će dalje padati do 43,6% do 2007. godine. To odražava politiku Vlade s ciljem smanjenja vrlo visokih nivoa oporezivanja u BiH. Jedna od posljedica toga je da će ograničeni resursi biti na raspolaganju za finansiranje javnih programa.

Pad carinskih prohoda znatno je uticao na budžet Federacije.

Uticaj sporazuma o slobodnoj trgovini na prihode od carina bio je znatan, pri čemu su prihodi pali za gotovo 17% u toku prve polovine 2004. godine, a projicira se da će u 2005. godini biti dodatno smanjeni. To je imalo znatan uticaj na budžet Federacije, koji će morati da izvrši znatna smanjenja diskrecione potrošnje na javne programe u toku 2004. godine.

Pad carinskih prihoda je takođe uticao na raspodjelu javnih resursa, pri čemu se prihodi nivoa Federacije rasli sporije od prihoda podentitetskih nivoa. Prema postojećim aranžmanima raspodjele prihoda, prihodi federacije će, izraženi kao procenat ukupnih budžetskih prihoda, pasti da 43% u 2002. godini na 34% u 2007. godini. U isto vrijeme, Vlada Federacije će preuzeti dodatne odgovornosti za potrošnju za visoko obrazovanje i socijalnu zaštitu. Da bi se pokrili ti zahtjevi biće neophodan određeni stepen preraspodjele prihoda od poreza na promet / PDV-a u toku perioda 2005-2007. To je odraženo u projekcijama Dokumenta okvirnog budžeta

Harmonizacija fiskalnih politika i administracije i dalje je ključni cilj.

Približavanje ka priključenju EU zahtijevaće implementaciju fiskalnih reformi s ciljem postizanja višeg stepena harmonizacije fiskalnih politika i administracije. Znatan napredak je već postignut ka harmonizaciji poreskih režima FBiH i RS. Taj proces će dobiti na brzini nakon što Uprava za indirektno oporezivanje počne da radi s punim kapacitetom. Takođe se očekuje da će se postići znatna poboljšanja poreske administracije i stepena poštivanja poreskih obaveza.

Strana 5

Uvođenje PDV-a biće osnovna poreska reforma u toku perioda 2005-2007.

PDV će biti uveden od januara 2006. godine i zamijeniće postojeći režim poreza na promet. PDV će obezbijediti pravičniji režim oporezivanja prometa. Dokazi iz drugih zemalja regiona ukazuju na to da uvođenje PDV-a može doprinijeti poboljšanju stepena poštivanja poreskih obaveza i povećanju prihoda. PDV takođe obezbjeđuje mogućnost za postizanje adekvatnije raspodjele prihoda koja u većoj mjeri odgovara odgovornostima za potrošnju.

Biće neophodna dalja analiza tih pitanja kako aranžmani za uvođenje PDV-a budu privođeni kraju. Očekuje se da će to dovesti do jedinstvene stope PDV-a od oko 17% sa ograničenim skupom izuzeća. Projekcije Dokumenta okvirnog budžeta pretpostavljaju da uvođenje PDV-a neće imati uticaja na nivo prihoda u 2006. godini, dok se za 2007. godinu projicira povećanje od 3% u odnosu na trend.

Smanjenje stopa oporezivanja rada.

Visoke stope oporezivanja rada, izražene prije svega u doprinosima za fondove socijalnog osiguranja, u znatnoj mjeri povećavaju cijenu poslovanja u FBiH i motivišu izbjegavanje poreskih obaveza. Vlada je posvećena smanjenju stepena oporezivanja rada u toku dugoročnog perioda. Kao polazni korak, stopa doprinosa za fond za zapošljavanje biće smanjena sa 2,5% na 1,5% od početka 2005. godine.

Javna potrošnja će opasti, izražena kao procenat GDP-a.

Projicira se da će ukupna javna potrošnja rasti za 4,4% godišnje, sa 4.307 miliona KM 2004. godine na 4.900 miliona KM 2007. godine. Izražena kao procenat GDP-a, ukupna javna potrošnja će pasti sa 48,8% GDP-a na 45,8% GDP-a. projicira se da će budžetska potrošnja vlade Federacije i podentitetskih vlada pasti sa 28,6% GDP-a na 27,1% GDP-a u toku istog perioda. Budžetski deficit će i dalje ostati na nivou od oko 2,2% GDP-a.

Diskreciona potrošnja na nivou Federacije na javne službe, javnu infrastrukturu i programe davanja pokazuje pad u nominalnim iznosima od 11,7% u 2004. godini s s neznatnom rastom u naredne tri godine1. Iako će taj pad biti djelom kompenzovan uštedama koje će rezultovati iz nedavnih smanjenja broja osoblja u sektoru odbrane, potrošnja na druge programe na nivou Federacije i dalje će biti oštro ograničena.

Finansiranje iz vanjskih izvora nastaviće da opada.

Nivoi vanjskog koncesionalnog finansiranja nastaviće da opadaju, iako se očekuje da će uspješno pokretanje Srednjoročne razvojne strategije i Programa javnih investicija dovesti do određenog nivoa dodatnog finansiranja za projekte javnih investicija. Projicira se da će budžetska podrška pasti sa 108 miliona KM u 2004. godini na 50 miliona KM u 2007. godini.

Biće postignut napredak kod izmirenja neisplaćenih domaćih potraživanja od vlade.

Projicira se da će servisiranje vanjskog duga ostati na održivim nivoima od oko 2% GDP-a u toku perioda 2005-2007. nedavno je usvojena je strategija za razrješavanje neizmirenih domaćih potraživanja od vlade. Implementacija te strategije uključivaće gotovinska izmirenja u ukupnom iznosu od oko 324 miliona KM, što će biti razvučeno na period 2004-2007. i biti pokriveno povlačenjem sredstava iz prihoda od privatizacije i novca iz sukcesije.

Potrošnja na plate biće smanjena.

Potrošnja na plate u javnom sektoru i dalje je izuzetno visoka po međunarodnim standardima, i kao procenat GDP-a (15,1% u 2003.) i kao procenat konsolidovane potrošnje vlada na svim nivoima (30,3%). Međutim, kroz tekuće smanjenje broja osoblja u vojsci i planove da se izvrši reforma policijskih službi počinje se ostvarivati napredak k smanjenju obaveza vezanih za isplatu plata. Te reforme će dovesti do znatnih ušteda u toku perioda 2005-0027. Međutim, nivoi plata u javnim službama su relativno visoki i, za razliku od drugih zemalja Evrope, znatno su iznad onih u privatnog sektoru. Alokacije Dokumenta okvirnog budžeta predviđaju :

• Stalni pad alokacija za potrošnju na plate iz budžeta Federacije od 1% u 2006. i 2007. godini, što predstavlja pad od oko 2,5% godišnje u realnim iznosima2.

• Na podentitetskom nivou, gdje postoji veći prostor za postizanje smanjenja broja osoblja, smanjenje od 2% godišnje kod ukupne potrošnje

1 Nakon što se promjene kod raspodjele potrošnje uzmu u obzir. 2 U 2005. godini doći će do mnogo većeg pada koji će predstavljati rezultat smanjenja broja osoblja u sektoru odbrane

implementiranih u toku 2004. godine.

Strana 6

smanjenja broja osoblja, smanjenje od 2% godišnje kod ukupne potrošnje na plate, što predstavlja pad od oko 3,5% godišnje u realnim iznosima.

• Povećanje prosječnog nivoa plata u javnim službama ne više od stope inflacije, paralelno s reformama plata i rangiranja koje će omogućiti povećanje nivoa plata za osoblje koje ima ključna znanja i vještine, i za koje postojeći nivoi plata u javnom sektoru nisu dovoljno konkurentni.

Potrošnja na funkcionisanje i održavanje biće povećana.

Visok nivo potrošnje na plate je istisnuo alokacije za funkcionisanje i održavanje iz budžeta, što je imalo negativne posljedice po stepen efikasnosti javnih službi. Postizanje adekvatnije ravnoteže između potrošnje na osoblje i potrošnje na funkcionisanje i održavanje će predstavljati ključni cilj u toku perioda 2005-2007. i biće omogućeno ograničavanjem potrošnje na plate. Konkretno:

• Potrošnja na funkcionisanje i održavanje biće povećana po stopi višoj od stope rasta GDP-a, što će omogućiti znatna realna povećanja nivoa potrošnje.

• Smjernice će biti razvijene za svaku od osnovnih javnih službi za adekvatan i finansijski dostupan nivo potrošnje na funkcionisanje i održavanje.

Nivoi javnih investicija biće održani.

Potrošnja na javne investicije je opala nakon završetka Prioritetnog programa rekonstrukcije i sada je blizu nivoa u drugim dijelovima regiona. Direktan izazov biće održavanje nivoa potrošnje na investicije kako finansiranje iz vanjskih izvora bude dodatno smanjeno. To će zahtijevati znatna povećanja stepena finansiranja iz domaćih budžetskih izvora. U isto vrijeme, procedure za identifikaciju, planiranje, ocjenu i upravljanje javnim investicijama moraće biti ojačane.

Potrošnja na subvencije neće biti povećana.

Operativne subvencije za komercijalna preduzeća sada predstavljaju oko 1% ukupne budžetske potrošnje. Ne projicira se bilo kakvo povećanje tog nivoa finansiranja u toku perioda 2005-2007. Naglasak vladine politike u odnosu na sektor preduzeća i dalje će biti na osiguranju povoljnijeg i predvidljivijeg poslovnog okruženja.

Transferi između budžeta

Nizak nivo međubudžetskih transfera u FbiH odražava stepen odbijanja da se odstupi od aranžmana raspodjele prihoda i dijeljenja prihoda za finansiranje programa potrošnje. Iako projekcije Dokumenta okvirnog budžeta uzimaju kao pretpostavku nastavak postojećih aranžmana, biće poduzet detaljan pregled s ciljem ocjenjivanja stepena do kog to dovodi do adekvatnog usklađivanja resursa s odgovornostima za potrošnju, te da li bi bilo potrebno uvesti dodatne mehanizme transfera. U novijem periodu vlada Federacije je uspješno zaustavila transfere Fondu penzijskog i invalidskog osiguranja. Imajući u vidu veoma visok nivo javne potrošnje na zdravstvo, adekvatnost subvencija iz budžeta Federacije za Fondove zdravstvenog osiguranja Federacije je u velikoj mjeri upitna. Projekcije Dokumenta okvirnog budžeta, prema tome, predviđaju da će postojeće subvencije biti postepeno ukinute u toku naredne tri godine.

Bolje određivanje prioriteta kod sektorske alokacije resursa

U poređenju s drugim zemljama regiona, FBiH ima tendenciju da troši znatno više svojih javnih resursa na opšte vladine službe, odbranu i javni red, obrazovanje i zdravstvo. Iako je potrošnja na socijalnu zaštitu i staranje u većoj mjeri u skladu s regionalnim normama, samo mali dio potrošnje u sektoru je sada usmjeren na programe davanja vezane za smanjenje siromaštva. Potrošnja na javnu infrastrukturu i usluge je doživjela oštar pad nakon završetka Prioritetnog programa rekonstrukcije (PRP).

Kod određivanja stepena prioriteta za alokacije javne potrošnje u periodu 2005-2007., posebna pažnja će se morati usmjeriti na mjere koje promovišu viši stepen efikasnosti kod korištenja postojećih resursa:

• U sektorima javne uprave, odbrane i javnog reda, alokacije će biti smanjene konzistentno s implementacijom tekućih i planiranih reformskih mjera. U svakom od tih sektora krajnji cilj trebalo bi da bude smanjivanje nivoa javne potrošnje u skladu s nivoima u drugim dijelovima Evrope.

Strana 7

• U sektoru obrazovanja, potrošnja će se povećavati po stopi tek nešto višoj od stope inflacije. Uštede kroz povećanje stepena efikasnosti kroz restruktuiranje i racionalizaciju struktura visokog obrazovanja i uvođenje formula za finansiranje zasnovanih na broju studenata trebalo bi da omoguće znatne uštede, povećanje stepena efikasnosti i unapređenje kvalitetan kod obezbjeđenja obrazovanja.

• Iako se projicira da će potrošnja na zdravstvo rasti brže, u skladu s rastom prihoda od doprinosa za zdravstveno osiguranje, trebalo bi da se izvrši pregled adekvatnosti tekućih finansijskih aranžmana u sektoru koji su rezultovali visokim troškovima sistema javne zdravstvene zaštite.

• U sektoru socijalne zaštite, prijedlozi Dokumenta okvirnog budžeta omogućavaju znatno povećanje budžetskih alokacija za finansiranje programa socijalne zaštite i socijalnih službi usmjerenih na siromašne. U isto vrijeme, alokacije za programe boračkih davanja biće održane na tekućim nominalnim nivoima, uz restruktuiranje tih programa kako bi se omogućilo znatno povećanje davanja grupama s najvećim potrebama.

• U sektoru ekonomski službi, alokacije potrošnje će biti zadržane na višim nivoima od onih koji su bili obezbijeđeni za 2004. godinu. Strukturne promjene kod finansiranja tih sektora će značiti da će to zahtijevati znatno povećanje budžetskih alokacija.

Jačanje planiranja javne potrošnje.

Aktivnosti koje su poduzete u pripremi Srednjoročnog okvira rashoda za 2005. godinu naglasile su često slabu analitičku osnovu na kojoj se donose odluke o alokaciji javnih resursa. U toku srednjoročnog perioda moraće doći do znatnog stepena jačanja kapaciteta za planiranje programa i procjenu njihovih troškova. U isto vrijeme, odluke o potrošnji moraju biti konzistentne s širim ograničenjima resursa koja se postavljaju pred budžet. Na primjer, i dalje postoji tendencija da se važne odluke o potrošnji donose van šireg strateškog okvira Srednjoročne razvojne strategije i Dokumenta okvirnog budžeta, što pokreće rizik da bi takve odluke mogle da preusmjere ionako ograničene resurse od drugih programa višeg prioriteta.

To naglašava hitnu potrebu obezbjeđenja boljih informacija o budžetskom procesu i javnim zvaničnicima i političarima. Inicijativa Dokumenta okvirnog budžeta predstavlja jedan korak naprijed u tom procesu. Takođe je neophodno osigurati bolju koordinacija između vlade Federacije i vlada na podentitetskom nivou, kroz redovne sastanke između ministarstava finansija federacije i kantona. U toku perioda 2005-2007, Ministarstvo finansija Federacije će uvesti dodatne inicijative za jačanje planiranja potrošnje i na nivou Federacije i na nivou kantona.

Strana 8

Dokument okvirnog budžeta za 2005. godinu

Srednjoročni okvir budžeta za period 2005-2007.

A. Uvod

1. Dokument okvirnog budžeta (DOB) predstavlja planove Vlade Federacije za javnu potrošnju u toku naredne tri godine, te obezbjeđuje okvir fiskalnih politika i gornje granice resursa unutar kojih će se pripremati budžet za 2005. godinu. Dokument okvirnog budžeta za 2005. godinu ima format sličan onom iz prethodnih godina. Analize u njemu pokrivaju sljedeće oblasti: (i) makroekonomske perspektive i projekcije prihoda (Odjeljak B); (ii) opšti fiskalni okvir i okvir potrošnje za konsolidovani budžet vlada na svim nivoima za period 2005-2007. (Odjeljak C); (iii) pregled ključnih pitanja upravljanja javnom potrošnjom i njihovih implikacija po alokaciju resursa (Odjeljak D); i (iv) prioritete sektorske potrošnje i smjernice vezane za resurse u sektorima (Odjeljak E). U svakoj od tih oblasti izvršena je detaljnija analiza nego prethodnih godina3 a novi i nadolazeći smjerovi politika i pitanja vezana za njih su naglašena.

2. Ključni cilj Dokumenta okvirnog budžeta je da postavi makroekonomske, fiskalne i sektorske politike u centar budžetskog procesa, prepoznavajući da je godišnji budžet jedan od osnovnih instrumenata kojima se realizuju vladine politike i strategije. Priprema Dokumenta okvirnog budžeta za 2005. godinu je, prema tome, bila vođena širim okvirom politika Srednjoročne razvojne strategije BiH koju je Parlament BiH usvojio u aprilu 2004. godine (Okvir 1).

Okvir 1: Strategija fiskalne reforme u sklopu Srednjoročne razvojne strategije

Ključni cilj fiskalne reforme u sklopu Srednjoročne razvojne strategije BiH je smanjenje javne potrošnje na održive nivoe pošto nivo vanjske donatorske podrške BiH nastavlja da opada. To će biti postignuto sljedećim mjerama:

Efikasnijim mehanizmima za naplatu javnih prihoda kroz uspostavu Uprave za indirektno oporezivanje BiH i uvođenje poreza na dodanu vrijednost; Osiguranjem odgovarajuće alokacije (raspodjele) javnih prihoda između različitih nivoa vlasti, uključujući i jačanje fiskalnih prihoda lokalnih zajednica; Dovođenjem javne potrošnje u ključnim sektorima, uključujući obrazovanje, zdravstvo, socijalnu zaštitu, odbranu i zakon i red na održivije nivoe; Jačanjem fiskalnog upravljanja kroz uspostavu institucionalnog okvira za pripremu konsolidovanih fiskalnih računa BiH u cjelini; Povećanjem nivoa transparentnosti kod naplate i korištenja javnih prihoda; Primjenom funkcija trezora na svim nivoima vlasti i socijalnim i izvan budžetskim fondovima; Smanjenjem javnog duga s 67% na 50% GDP-a do kraja 2007. godine; i Daljnjom primjenom strategije vladinog vanjskog zaduživanja prije svega pod koncesionalnim uslovima.

Srednjoročni okvir rashoda (SOR) i Dokument okvirnog budžeta smatraju se ključnim instrumentima u realizaciji tih mjera.

3. Srednjoročni okvir rashoda koji pokriva Dokument okvirnog budžeta za 2005. godinu obuhvata period u toku kojeg će doći do važnih promjena strukture vladinih fiskalnih operacija:

• U toku prošle godine, spuštanje trgovinskih barijera i uspostava slobodnih trgovinskih zona s susjednim zemljama imala je znatan uticaj na strukturu javnih prihoda. Iako su te reforme neophodne za dugoročni ekonomski razvoj BiH, u kratkoročnom periodu one su rezultovale padom prihoda za budžet Federacije.

• Očekuje se da će uspostava Uprave za indirektno oporezivanje (ITA) i planirano uvođenje poreza na dodanu vrijednost od početka 2006. godine rezultovati manje iskrivljenim režimom oporezivanja i unaprijeđenom naplatom poreza. To će takođe zahtijevati određene promjene načina raspodjele

3 Zaseban tom aneksa sadrži detaljniju analizu.

Strana 9

prihoda, pružajući pri tome priliku za bolje usklađivanje raspodjele javnih prihoda i odgovornosti za javnu potrošnju.

• Planiraju se promjene odgovornosti za potrošnju i s prenosom funkcija kao što su naplata indirektnih poreza, obavještajne službe i komanda odbrane na nivo države, stvaranjem novih institucija na državnom nivou, kao dio procesa integracije u Evropsku Uniju, prenosom određenih odgovornosti za finansiranje, kao što je finansiranje visokog obrazovanja, na budžet Federacije, te uvođenjem novih programa na nivou entiteta, kao što su dječija davanja.

• Analiza koja je izvršena za Dokument okvirnog budžeta naglasila je vrlo znatne razlike u nivoima potrošnje na teritoriji FbiH. U više slučajeva te razlike rezultuju velikim i neprihvatljivim varijacijama kod kvaliteta javnih službi.

Svi ti faktori zajedno će zahtijevati sveobuhvatan pregled načina na koji se prihodi raspodjeljuju unutar FBiH s ciljem da se osigura da javni resursi budu na odgovarajući način usklađeni s odgovornostima za potrošnju. Taj proces pregleda biće pokrenut u toku naredne godine.

4. Još jedan važan cilj Dokumenta okvirnog budžeta je da obezbijedi sveobuhvatan i konsolidovan okvir za planiranje javne potrošnje koji obuhvata budžet Federacije, budžete kantona, budžete fondova socijalnog osiguranja i projekte javnih investicija finansiranih iz vanjskih izvora. Priprema Dokumenta okvirnog budžeta je, prema tome, uključivala detaljne konsultacije s ključnim akterima. Povratne informacije dobijene u vezi s prethodnim Dokumentom okvirnog budžeta pokazale su da su vlade kantona, posebno, otkrile da je on vrlo koristan instrument za podršku njihovim procesima planiranja budžeta. Pri pripremi Dokumenta okvirnog budžeta za 200. godinu izvršena je detaljnija analiza javne potrošnje po nivoima vlasti. Planira se dalje širenje tih aktivnosti s ciljem identifikacije primjera dore prakse koji pokazuju kako se javni resursi mogu koristiti djelotvornije i efikasnije za dobrobit stanovništva.

B. Makroekonomske pretpostavke i projekcije prihoda

Ekonomske perspektive

5. Usporavanje ekonomskog rasta sa oko 10% godišnje krajem devedesetih godina prošlog vijeka na procijenjenih 3.5% 2003. godine konsekvenca je brzog opadanja visine međunarodne ekonomske pomoći BiH, sporijeg rasta svjetske privrede do kojeg je došlo u periodu između 2001. i 2003. godine, te nastavka političkih neizvjesnosti u regionu. Iako se ekonomske perspektive u Evropi sada poboljšavaju, jasno je da će BiH u budućnosti morati da se sve više oslanja na svoje snage i da uspostavi bolje političko okruženje kako bi smanjila zaostatak u odnosu na druge privrede u centralnoj i jugoistočnoj Evropi (CEE).

6. Srednjoročna razvojna strategija koja je usvojena početkom 2004. godine postavlja opšti okvir ekonomskih i sektorskih politika koji je neophodan za postizanje ekonomskog rasta i za smanjenje stope siromaštva. Ključna poruka strategije je da BiH u toku narednog perioda može postići ekonomsku i fiskalnu održivost. Međutim, to će zahtijevati obnovljene napore na statutarnim reformama, uz podršku dalje, iako ograničenije, međunarodne pomoći. Program od 16 reformskih mjera na koji se BiH obavezala u sklopu Studije izvodljivosti za priključenje Evropskoj uniji predstavljaće snažan motor reformskog procesa. Privatizacija strateških preduzeća i rastući stepen regionalne integracije privatizovanih kompanija kroz zajednička ulaganja i investicije trebalo bi da omogući ubrzani ekonomski rast na temelju lokalnih investicijskih resursa. Implementacija Zakona o stečaju će, razrješavajući preostale neizmirene obaveze, omogućiti investiranje u modernizaciju i restruktuiranje mnogih postojećih preduzeća.

7. Imajući te mogućnosti u vidu i pretpostavljajući da će doći do pravovremene implementacije ključnih reformi politika, projicira se da će ekonomski rast biti ojačan u toku srednjoročnog perioda, pri čemu će realna stopa rasta GDP-a doseći 5.3% u 2007. godini (Grafikon 1). Projicira se da će inflacija ostati na niskom nivou od oko 1,5% godišnje u toku cijelog perioda.

Strana 10

5,6026,142

6,7237,274

7,9438,340

8,8249,371

9,989

10,669

0

2,000

4,000

6,000

8,000

10,000

12,000

1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Godina

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

10.0%

12.0%

m ial GDP (KM m illion) Real GDP Growth (% pa)

No Nominalni GDP (miliona KM) Realni rast GDP-a (% godišnje)

Grafikon 1: GDP FBiH u periodu 1998-2007. (nominalno)

8. Projekcije date u prethodnom dijelu teksta smatraju se konzervativnim, kad se uporede s potencijalom za ekonomski rast u BiH. One odražavaju bojazni Ministarstva finansija koje želi usvojiti nešto opreznije pretpostavke na kojima će utemeljiti svoje fiskalno planiranje. Ipak, reformske mjere koje su neophodne kao podrška dinamičnoj privredi moraće se izvršavati aktivno da bi projekcije bile realizovane. Uz to, realizacija prognoza prihoda iz DOB-a zavisiće od održavanja i unapređenja stepena poštivanja poreskih obaveza.

Izazovi ekonomskih i fiskalnih politika

9. U toku srednjoročnog perioda, makroekonomske i fiskalne politike u FBiH moraće da odgovore na više izazova. Oni uključuju sljedeće:

• Visoke nivoe nezaposlenosti i siromaštva. Biće potrebno poduzeti mjere za povećanje stepena mobilnosti i fleksibilnosti radne snage.

• Znatan obim sive privrede. Biće potrebno uložiti dodatne napore na smanjenje izbjegavanja poreskih obaveza, a posebno na povećanju prihoda od roba koje su podložne carinjenju, naplati akciza i poreza na promet, posebno na akciznu robu.

• Ograničen stepen privatnih investicija i ekonomske aktivnosti generisane iz domaćih izvora. Aktivnosti privatnog sektora ograničavane su sporim napredovanjem strateške privatizacije i birokratskim preprekama za uspostavljanje, ukidanje i restruktuiranje poslovanja. Reformske mjere moraće biti usmjerene na povećanje stepena privatnih investicija, restruktuiranje preduzeća i povećanje stepena konkurentnosti i izvoza.

• Visok nivo potraživanja građana od vlada. To će se morati razriješiti na sistematičan način koji ne ugrožava ekonomski rast i fiskalnu održivost.

• Stalni trend opadanja stepena vanjske pomoći, koji naglašava potrebu usklađivanja nivoa javne potrošnje s nivoima prihoda. To će uključivati reforme politika i administracije prihoda, kao i jačanje institucija s ciljem efikasnijeg korištenja i boljeg usmjeravanja javne potrošnje.

• Usklađivanje odgovornosti za javne prihode s odgovornostima za javnu potrošnju. Raspodjela prihoda moraće se prilagoditi kako bi se uskladila s trendovima u strukturi prihoda i promjenama odgovornosti za finansiranje potrošnje.

10. Uz to, prenos dodatnih odgovornosti na državni nivo dovodi do potrebe jačanja državne administracije, posebno u vezi s makroekonomskim i fiskalnim upravljanjem. Novouspostavljeno fiskalno vijeće, koje čine ministri finansija države i entiteta, preuzeće odgovornost za fiskalnu konsolidaciju i praćenje fiskalnih bilansa.

Strana 11

Očekuje se da će to, vremenom, dovesti do pripreme konsolidovanog Srednjoročnog okvira rashoda i Dokumenta okvirnog budžeta za BiH u cjelini.

Domaći prihodi – noviji trendovi

11. U toku perioda između 2000. i 2003. godine, ukupni prihodi, koji uključuju i budžetske i vanbudžetske prihode, rasli su prosječnom stopom od oko 6% godišnje. Njihov udio u dokumentovanom GDP-u je pao sa 49,8% na 46,6% u toku istog perioda. Poreski prihodi su pokazali znatan stepen varijacija kao odgovor na izazove poreske politike i administracije. Ukupni poreski prihodi su doživjeli pad između 2000. i 2001. godine zbog pada ostvarenja prihoda od poreza na promet, što je imalo posebno negativan efekt na kantonalne budžete (Grafikon 2). Od 2002. godine došlo je do brzog rasta prihoda nakon odluke o prenosu tačke naplate poreza na promet na akciznu robu na tačku uvoza ili proizvodnje, umjesto maloprodaje. Ta odluka je rezultovala time da je prihod od poreza na promet na akciznu robu povećan za gotovo 60% između 2001. i 2003. godine. U novijem periodu, prihod od carina počeo je da opada nakon sklapanja sporazuma o slobodnoj trgovini s susjednim zemljama, dok je stopa rasta akciznih dažbina doživjela oštar pad, pri čemu prihodi od duvana i alkoholnih pića pokazuju mali ili nikakav rast. Očekuje se da će taj trend biti nastavljen i u narednom periodu zbog implementacije sporazuma o slobodnoj trgovini s Srbijom i Crnom Gorom. To će dovesti do značanijih posljedica po budžet Federacije, za koji prihodi od carina predstavljaju najveći pojedinačni izvor prihoda. Doprinosi fondova socijalnog osiguranja, koji su predstavljali 34% ukupnih prihoda u 2003. godini, pokazali su konzistentan rast od oko 8,5% godišnje, blisko prateći rast plata na godišnjem nivou.

2,048 2,181 2,1832,404 2,457

1,0111,126 1,248

1,3451,474

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

3,000

3,500

4,000

4,500

1999 2000 2001 2002 2003

G odina

Budzetski prihodi Socijalni i vanbudzetski fondovi

Carinske dazbine

19%

Akcizne dazbine

17%

Neporeski prihodi14%

Ostali porezi12%

Porez na promet38%

Grafikon 2: Trendovi kod prihoda i struktura prihoda

12. Iako je u novijem periodu došlo do pada prihoda izraženih kao procenat GDP-a, taj procenat je i dalje relativno visok u poređenju s onim u drugim zemljama regiona. Stope oporezivanja plata, prije svega stope doprinosa za fondove socijalnog osiguranja, posebno su visoke a Vlada se obavezala da će ih postepeno smanjivati u toku srednjoročnog perioda. Prihvatajući da visoki nivoi javne potrošnje imaju negativan uticaj na ekonomski rast, ključni cilj Srednjoročne razvojne strategije je postepeno smanjivanje ukupnog poreskog opterećenja koje se odnosi na privredu (Okvir2).

Strana 12

Okvir 2: Poresko opterećenje

Odnos prihoda ostvarenih kroz oporezivanje i doprinose za fondove socijalnog osiguranja i GDP-a daje mjeru “”opterećenja” koje se postavlja na privredu. Uopšte gledano, u zemljama s višim poreskim opterećenjem viši su i ekonomski troškovi poslovanja i, u skladu s tim, one imaju niži stepen ekonomske efikasnosti što rezultuje lošijim ekonomskim rezultatima. Visoki nivoi javnih prihoda i rashoda takođe imaju tendenciju “istiskivanja” resursa koji bi se inače koristili za investicije u privatnom sektoru. Iako je stopa tog opterećenja u BiH u novijem periodu opala, još uvijek je viša nego u drugim dijelovima centralne i istočne Evrope i u Evropskoj Uniji u cjelini. Imajući u vidu potrebu bržeg ekonomskog rasta u BIH s ciljem sužavanja jaza u odnosu na druge zemlje Evrope, postizanje znatnog smanjenja poreskog opterećenja ostaće kamen temeljac Vladine strategije ekonomskog razvoja.Iako je stopa tog opterećenja u BiH u novijem periodu opala, još uvijek je viša nego u drugim dijelovima centralne i istočne Evrope i u Evropskoj Uniji u cjelini. Imajući u vidu potrebu bržeg ekonomskog rasta u BIH s ciljem sužavanja jaza u odnosu na druge zemlje Evrope, postizanje znatnog smanjenja poreskog opterećenja ostaće kamen temeljac Vladine strategije ekonomskog razvoja.

Fiskalna jedinica

Poreski prihodi kao procenat GDP-a

FBiH 41.0% Hrvatska 41.4% Češka 37.5% Njemačka 37.7% Mađarska 37.0% Poljska 37.9% Prosjek za EU 40.7% Izvor: Ministarstvo finansija FBiH, OECD, Zavod za javne finansije Republike Hrvatske

13. Ukupni prihodi u toku prvih pet mjeseci 2004. godine povećani su za 9% u poređenju s istim periodom 2003. godine. To je, uglavnom, bilo u skladu s očekivanjima. Međutim, iako je ostvarenje prihoda od poreza na promet i akciza bilo znatno, s povećanjem od 15%, ostvarenje carinskih dažbina doživjelo je pad od 16%.

Reforma politika i administracije prihoda

14. Vodeći cilj politika BiH - priključenje Evropskoj Uniji - u sve većoj mjeri određuje program ekonomske i zakonodavne reforme. Znatan napredak je već postignut kroz implementaciju fiskalnih reformi s ciljem postizanja višeg stepena harmonizacije fiskalnih politika i administracija. Taj proces će dobiti na snazi u toku naredne tri godine. Ključna inicijativa bila je uspostava Uprave za indirektno oporezivanje koja će od početka 2005. godine postati u potpunosti funkcionalna, nakon spajanja entitetskih carinskih uprava. Uprava za indirektno oporezivanje u ovom trenutku implementira program reorganizacije koji uključuje uspostavu četiri regionalna carinska centra, a otpočela je i sistem restruktuiranja, imenovanja i obuke osoblja.

Okvir 3: Indirektno oporezivanje i poslovno okruženje

Indirektni porezi naplaćuju se na promet. Politike indirektnog oporezivanja i način na koji se upravlja tim porezima mogu, prema tome, imati znatan uticaj na poslovne inicijative i ekonomski rast. U BiH, građani, strani i domaći investitori imaju mnogo šta da dobiju od objedinjene legislative o indirektnom oporezivanju, jer ti zakoni dovode do: (i) uspostave jedinstvenog ekonomskog prostora kroz eliminaciju svih unutrašnjih prepreka i barijera za slobodan protok robe, kapitala i usluga; (ii) jednakih i pravičnih uslova za sva preduzeća na svim tržištima; (iii) smanjenje stepena izbjegavanja poreskih obaveza i u sivoj ekonomiji, omogućavajući i povećanje javnih prihoda i smanjenje poreskog opterećenja; i (iv) stabilnije i predvidljivije budžetsko finansiranje kao posljedicu boljeg planiranja mjera poreske politike i njihovo uvođenje samo na početku fiskalne godine.

15. Uspostavu Uprave za indirektno oporezivanje pratiće uspostava jedinstvenog računa za prihode koje će naplaćivati Uprava za indirektno oporezivanje, aranžmanima za raspodjelu tih prihoda između državnog nivoa, entiteta i distrikta Brčko, te uvođenje poreza na dodanu vrijednost početkom 2006. godine. Vremenski raspored za uvođenje PDV-a predstavlja znatan izazov za vlade države i entiteta i za Upravu za indirektno oporezivanje. Tek treba da se donesu odluke o ključnim aspektima režima PDV-a, uključujući i odluke o nivou stopa PDV-a, o izuzećima, te o donjoj granici (pragu) za oporezivanje. Iskustva drugih zemalja ukazuju da se efikasnost naplate i administracije najlakše postiže u sklopu režima jedinstvene stope s ograničenim brojem izuzeća.

Strana 13

16. Okvir 4 predstavlja sažeti pregled tekućih i predloženih reformi politika i administracije, kao i njihov očekivani uticaj na prihode u toku perioda 2005-2007.

Projekcije prihoda za period 2004-2007.

17. Nedostatak pouzdanih statistika državnih računa, nestabilni trendovi prihoda u prethodnom periodu, te dinamika reformi poreskih politika i administracije znače da još uvijek postoji znatan stepen nesigurnosti pri razvoju prognoza prihoda za srednjoročni period. Pod tim okolnostima, prognoze prihoda koje su usvojene za period 2005-2007. zasnivaju se na relativno konzervativnim pretpostavkama. Te projekcije su izvedene korištenjem jednostavnog modela za prognoziranje i uzimaju u obzir novije projekcije ključnih makroekonomskih varijabli, novije trendove prihoda i očekivani uticaj reformi politika i administracije prihoda.

Strana 14

Okvir 4: Uticaj politika prihoda i reformi administracije

Predložena promjena Status prijedloga Uticaj na prihode u periodu 2005-2007.

Carinski prihodi Harmonizacija carinskih tarifa. Nove harmonizovane tarife od 2003.

godine rezultovale su smanjenjem prosječnih tarifnih stopa.

Smanjenje prihoda.

Ugovori o slobodnoj trgovini (Hrvatska, Srbija i Crna Gora, Rumunija, Turska i Bugarska)

Od 2004. godine, dažbine na robu iz Hrvatske smanjene su na 0%. Stope za Srbiju i Crnu Goru smanjiće se na 0% od 2005. godine.

Znatno smanjenje prihoda.

Efikasnija administracija nakon uspostave Uprave za indirektno oporezivanje.

Uprava za indirektno oporezivanje uspostavljena je u toku jula 2003. godine, a proradiće od januara 2005.

Pozitivan, ali ograničen, uticaj.

Akcizne dažbine Prelazak s harmonizacije poreza na jedinstveni zakon o akcizama.

Implementiraće se od početka 2005. godine

Pozitivan uticaj. Ukloniće se prepreke za unutrašnji promet.

Moguće povećanje akciza na naftne derivate i duvanske proizvode.

Biće razmatrano. Sporazum bi se morao postići između FbiH i RS.

Moglo bi rezultovati povećanjem akciznih prihoda od 8%.

Efikasnija administracija u sklopu Uprave za indirektno oporezivanje.

Uprava za indirektno oporezivanje uspostavljena je u toku jula 2003. godine, a proradiće od januara 2005.

Pozitivan uticaj.

Porez na promet i PDV Promjena tačke naplate poreza na promet na akciznu robu.

Od 2002-2003. Prihodi povećani za preko 15% u 2004., rast će se stabilizovati od 2005.

Usvajanje zakona o objedinjenim stopama poreza na promet u cijeloj BiH.

Očekuje se do kraja 2004. Prihodi povećani zbog eliminacije neujednačenosti i poreske konkurencije.

PDV zamjenjuje porez na promet –s jedinstvenom stopom od oko 17% i proširenom listom izuzeća.

Januar 2006. Iskustva drugih zemalja u tranziciji ukazuju na vjerovatnoću jednostrukog povećanja prihoda od 10% u odnosu na režim poreza na promet.

Efikasnija administracija u sklopu Uprave za indirektno oporezivanje.

Uprava za indirektno oporezivanje uspostavljena je u toku jula 2003. godine, a proradiće od januara 2005.

Pozitivan uticaj.

Porez na dohodak Uvođenje jedinstvenog poreza na promet koji će se naplaćivati na ukupne naknade sa stopom od 10-15% i neoporezive naknade.

Zakon u Federaciji još uvijek treba da se donese. Implementacija se očekuje od januara 2005.

Održavanje postojećih prihodnih trendova.

Efikasnija poreska administracija kroz: ◊

◊

Uspostavu jedinstvenog registra pravnih lica; Jedinstvene poreske brojeve.

Decembar 2004. (registar), u toku (jedinstveni poreski brojevi).

Pozitivan uticaj.

Doprinosi za socijalne fondove Smanjenje doprinosa za zapošljavanje s 2,5% na 1,5%.

Januar 2005. Pad prihoda od blizu 40%.

U toku perioda 2005-2007. ne predlažu se nikakve promjene kod doprinosa za zdravstveno i penzijsko i invalidsko osiguranje. Dugoročna politika predviđa smanjenje visokih stopa oporezivanja rada.

N/P. N/P.

Porez na dobit Oporezivanje dobiti na cijeloj teritoriji BiH u cjelini.

Decembar 2004. (inicijativa Buldožer komisije).

Održavanje prihodnih trendova.

Takse, naplate i drugi prihodi Uvođenje sopstvenih prihoda u budžet. 2003 (inicijativa Buldožer komisije). Sveobuhvatnije dokumentovanje

prihoda i potrošnje. Naplate za šume, turističke zajednice i civilnu zaštitu.

Buldožer komisija. Nominalno povećanje.

Prihodi od privatizacije Ubrzanje programa privatizacije strateških preduzeća.

2004-2007. Prihodi na ESCROW račun. Koriste se za izmirenje neisplaćenih potraživanja od vlade.

Strana 15

18. Predviđa se da će ukupni prihodi u toku perioda rasti za 4,8% godišnje (Tabela 1). Ključni trendovi koje treba primijetiti su sljedeći:

• Dalji pad prihoda od carine za 21,5% u 2004. godini i za 5% u 2005. godini kao rezultat implementacije sporazuma o slobodnoj trgovini s susjednim zemljama.

• Nastavak rasta prihoda od akciznih dažbina, odražavajući trendove rasta GDP-a. • Povećanje od 10% prihoda od poreza na promet na akcizne proizvode u 2004. godini, odražavajući

nastavak pozitivnog uticaja promjene mjesta naplate do koje je došlo u toku 2002. i 2003. godine. Od januara 2006. godine porez na promet zamijeniće porez na dodanu vrijednost. Ne projicira se nikakav uticaj na prihode u 2006. godini, a predviđa se da će prihodi rasti u skladu s rastom GDP-a. međutim, značajnije stope rasta projiciraju se za 2007. godinu, odražavajući pozitivan inicijalni uticaj nakon uvođenja PDV-a, u skladu s iskustvima drugih zemalja regiona.

• Neporeski prihodi su razdvojeni na klase kako bi se prikazao uticaj dividendi preduzeća u državnom vlasništvu. Visoki nivo dividendi u 2004. godini rezultat je prenosa dividendi iz prethodnih godina od BH Telekoma. Predviđa se da će ti prihodi doživjeti oštar pad nakon privatizacije strateških preduzeća, te kako dobit bude zadržavana za finansiranje investicija.

19. Prihodi od privatizacije i novac od sukcesije tretiraju se kao zasebna stavka finansiranja umjesto kao budžetski prihod. Razlog za to je činjenica da oni predstavljaju jednokratni dotok finansiranja i sprovode se preko ESCROW računa koji se koristi za finansiranje izmirenja domaćih potraživanja od vlade koja su nastala prije 2001. godine.

5

miliona KM % GDPa miliona KM % GDPa miliona KM % GDPa miliona KM % GDPa miliona KM % GDPa

Prihodi od poreza 2,103.1 25.2% 2,114.3 24.0% 2,185.9 23.3% 2,277.9 22.8% 2,414.2 22.6%Carine 474.6 5.7% 372.7 4.2% 354.1 3.8% 354.1 3.5% 354.1 3.3%Akcize 408.4 4.9% 445.4 5.0% 467.7 5.0% 486.8 4.9% 511.7 4.8%Porez na promet/PDV na akciznu robu 270.7 3.2% 297.7 3.4% 312.7 3.3% 329.3 3.3% 357.8 3.4%Porez na promet/PDV na ne-akciznu robu 650.6 7.8% 681.4 7.7% 715.6 7.6% 753.7 7.5% 818.9 7.7%Porez na dobit 52.6 0.6% 5.1 0.6% 57.9 0.6% 61.0 0.6% 64.3 0.6%Porez na plate 146.5 1.8% 156.0 1.8% 165.5 1.8% 174.4 1.7% 183.1 1.7%Ostali porezi 99.6 1.2% 106.1 1.2% 112.5 1.2% 118.6 1.2% 124.5 1.2%

Ne-poreski prihodi 321.4 3.9% 426.7 4.8% 398.3 4.3% 404.2 4.0% 424.1 4.0%Ne-poreski prihodi federalnog budzeta 74.6 0.9% 152.3 1.7% 130.7 1.4% 123.2 1.2% 129.0 1.2%od cega dividende 13.8 0.2% 85.0 1.0% 20.0 0.2% 7.0 0.1% 7.0 0.1%Nkantonalni ne-poreski prihodi 246.8 3.0% 274.4 3.1% 267.6 2.9% 281.0 2.8% 295.0 2.8%

Socijalni fondovi 1,320.4 15.8% 1,415.8 16.0% 1,469.9 15.7% 1,549.7 15.5% 1,626.9 15.2%Zavod za zdravstveno osiguranje 518.4 6.2% 561.7 6.4% 595.9 6.4% 628.2 6.3% 659.4 6.2%PIO/MIO 730.4 8.8% 777.8 8.8% 825.1 8.8% 869.7 8.7% 913.0 8.6%Fond za zaposljavanje 71.6 0.9% 76.2 0.9% 48.7 0.5% 51.7 0.5% 54.5 0.5%Ostali (obrazovanje, nauka, kultura, sport…) 0.1 0.0% 0.1 0.0% 0.1 0.0% 0.1 0.0% 0.1 0.0%

Izvan-budzetski fondovi (vodoprivreda, putevi… 144.8 1.7% 153.2 1.7% 161.8 1.7% 170.6 1.7% 179.5 1.7%Ukupni prihodi vlada na svim nivoima 3,889.8 46.6% 4,110.0 46.6% 4,215.9 45.0% 4,402.4 44.1% 4,644.7 43.5%

Uporedna stavka: GDP (KM miliona) 8,340 8,824 9,371 9,989

2003 2004. Rev. Procj. 2005. Projekcija 2006. Projekcija 2007. Projekcija

10,669

Tabela 1: Projicirani domaći prihodi u periodu 2004-2007.

Raspodjela prihoda po nivoima vlasti

20. Nedavne promjene poreskih politika imale su značajan uticaj na raspodjelu budžetskih prihoda između budžeta Federacije i kantonalnih i opštinskih budžeta. Prihodi budžeta Federacije, koji se u 90% prikupljaju od carinskih i akciznih dažbina, doživjeli su padu nominalnim iznosima u 2003. godini zbog smanjenja carinskih prihoda nakon novijih prilagođavanja tarifa i implementacije sporazuma o slobodnoj trgovini. U isto vrijeme, kantonalni i opštinski prihodi su doživjeli brz porast nakon promjena kod aranžmana za naplatu poreza na promet na akcizne proizvode, rastući za gotovo 12% u 2003. godini.

21. Na početku je uticaj stagnacije prihoda budžeta Federacije kompenzovan smanjenjima preuzetih obaveza na rashodnoj strani i potrošnje na odbranu. Međutim, od sredine 2003. godine, budžet Federacije je pod sve većim pritiskom, što je dovelo do neophodnosti većeg stepena smanjenja programa potrošnje na nivou Federacije, kako se i desilo kod rebalansa budžeta za 2004. godinu. Analiza koja je sprovedena u toku pripreme Dokumenta okvirnog budžeta pokazala je da bi se, u slučaju da ne dođe do promjena kod raspodjele prihoda, moglo očekivati da prihodi Federacije dožive dalji pad u 2005. godini i da u toku narednih godina pokažu mali rast (Okvir 5). U trenutku kad se očekuje da će zahtjevi za povećanjem potrošnje biti postavljeni pred budžet

Strana 16

Federacije (s povećanjem potrošnje za finansiranje državnih institucija, prenosom odgovornosti za finansiranje za visoko obrazovanje, dodatnim obavezama za boračka davanja, troškovima naknada za civilne žrtve rata i predloženim uvođenjem dječijeg dodatka), takav trend bi mogao rezultovati time da bi budžetska pozicija vlade federacije mogla postati neodrživa.

Okvir 5: Raspodjela prihoda između budžeta Federacije i podentitetskih budžeta

Predviđa se da će prihodi od carinskih dažbina i akciza predstavljati sve manji dio ukupnih budžetskih prihoda, dok će udio PDV-a / poreza na promet i poreza na dohodak biti uvećan. Prema postojećim aranžmanima za raspodjelu prihoda, to će imati znatne implikacije po raspodjelu resursa između Vlada Federacije i vlada na podentitetskom nivou, pri čemu će prihodi budžeta Federacije, izraženi kao procenat ukupnih budžetskih prihoda, pasti sa 43,1% u 2002. godini na 34,4% u 2007. u nominalnim iznosima, prihodi budžeta Federacije u 2007. godini bili bi 4% niži od prihoda u 2004. godini.

U isto vrijeme, očekuje se da će nove obaveze na rashodnoj strani i planirane mjere rezultovati povećanjem zahtjeva za potrošnju koji se postavljaju pred budžet Federacije. Prenos odgovornosti za visoko obrazovanje na vladu Federacije zahtijevaće finansiranje u ukupnom iznosu od 105 miliona KM. Od 2005. godine budžet federacije će takođe preuzeti odgovornost za finansiranje davanja za civilne žrtve rata. Zajedno, ove mjere će postaviti nove zahtjeve pred federalni budžet, što će rezultovati dodatnim povećanjem budžet ske potrošnje na nivou Federacije za 12% u poredjenju sa 2004. godinom. Predloženo uvođenje dječijih dodataka bi povećalo potrošnju budžeta Federacije za oko 6,5% kad bi se implementiralo u potpunosti. U isto vrijeme, predviđa se da će transferi za budžet države, isključujući one koji predstavljaju rezultat preraspodjele funkcija na državni nivo, biti povećavani za 5% godišnje kako bi se pokrili dodatni troškovi uspostave novih institucija na državnom nivou. Kako preko polovine ukupne potrošnje na nivou Federacije odlazi na troškove servisiranja duga, transfere na državni nivo i boračka davanja, malo prostora preostaje za ispunjenje tih dodatnih zahtjeva za potrošnju iz postojećih budžeta. Jednako je jasno da u sklopu postojećih budžetskih aranžmana nema mjesta za korištenje budžetskih resursa Federacije za nadomještanje vrlo znatnih geografskih razlika kod prihoda i potrošnje per capita na podentitetskom nivou.

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Federacija 43.1% 40.3% 39.0% 36.1% 35.2% 34.4% Kantoni i opštine 56.9% 59.7% 60.0% 63.9% 64.8% 65.6%

Projic irani procenti prihoda prema sadašnjim aranžmanima za raspodjelu prihoda

22. Već je postignut sporazum o tome da će se na prenos odgovornosti za finansiranje visokog obrazovanja morati odgovoriti preraspodjelom dijela prihoda od poreza na promet za budžet Federacije od početka 2005. godine a to je i odraženo u projekcijama Dokumenta okvirnog budžeta. Troškovi davanja za civilne žrtve rata će se na sličan način finansirati iz preraspodjele prihoda od poreza na promet. Međutim, jasno je i da će u toku srednjoročnog perioda biti potrebno dodatno preraspodjeljivanje prihoda. Smanjenja koja su bila neophodna pri izvršenju budžeta za 2004. godinu naglašavaju važnost tog pitanja koje će se morati razriješiti u kontekstu uvođenja PDV-a i budžeta za 2006. godinu.

Kantonalni i opštinski prihodi

23. Grafikon 3 prikazuje projicirani rast kantonalnih i opštinskih prihoda u toku perioda 2005-2007. godine. Tu je uzeta u obzir i preraspodjela dijela prihoda od poreza na promet na akciznu robu za finansiranje visokog obrazovanja i davanja za civilne žrtve rata nakon prenosa odgovornosti za te programe na budžet Federacije od početka 2005. godine.

24. Detaljnija projekcija kantonalnih i opštinskih prihoda za svaki kanton priključena je u sklopu Priloga 2. projekcije su zasnovane na pretpostavci da će za pojedine stavke poreskih i neporeskih prihoda stopa rasta biti ista za sve kantone. U toku pripreme budžeta za 2005. godinu ministri finansija kantona bi trebalo da izvrše svoje analize s ciljem određivanja stepena do kojeg lokalni uslovi možda opravdavaju odstupanja od tih prosječnih stopa rasta.

Strana 17

1,0431,200 1,277 1,270 1,338 1,441

253

247274 268

281295

0

200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

1,600

1,800

2,000

2002 2003 2004 2005 2006 2007Godina

mili

ona

KM

Poreski prihodi Neporeski prihodi

Grafikon 3: Projicirani rast kantonalnih i opštinskih prihoda

C. Konsolidovani budžet vlada na svim nivoima za period 2005-2007.

25. Konsolidovani budžet vlada u FBiH sastoji se od četiri osnovna elementa, konkretno: (i) budžeta Federacije; (ii) podentitetskih budžeta, koji sadrže kantonalne i opštinske budžete; (iii) javnih investicija finansiranih iz vanjskih izvora, što se sada finansira izvan sistema budžeta i trezora; i (iv) budžeta socijalnih fondova koji uključuju, prije svega, Fond penzijskog osiguranja, fondove zdravstvenog osiguranja i fondove za zapošljavanje; i (v) drugih izvan budžetskih fondova, uključujući fondove za puteve i fond za vodoprivredu.

26. Kao što je već ukazano u sklopu prethodnih sekcija, javna potrošnja u FBiH i dalje će biti ograničena nivoom domaćih prihoda i stepenom dostupnosti koncesionalnog vanjskog finansiranja. Očekuje se da će postojeća ograničenja domaćeg zaduživanja biti zadržana. Tabela 2 prikazuje sažetak konsolidovanog budžeta vlada za period 2005-2007., a puna fiskalna tabela je priključena kao Prilog 14.

27. Očekuje se da će ukupna vladina potrošnja biti povećana za 3,8% godišnje, sa 4.326 miliona KM u 2004. godini na 4.886 miliona u 2007. godini. U realnim iznosima, projicira se da će ukupna potrošnja porasti za skoro 8% u toku tri godine. Budžetska potrošnja, izražena kao procenat ukupne potrošnje, ostaće na nivou neznatno nižem od 60% ukupne potrošnje.

4 Prilog 1, tabele 1 i 2.

Strana 18

2002 2003 2004 2005 2006 2007Stvarni Stvarni Rev. procj. Projekcija Projekcija Projekcija

Ukupni prihodi i grantovi 3,719.5 3,910.9 4,119.3 4,225.9 4,412.4 4,654.7Ukupni prihodi 3,707.6 3,889.8 4,110.0 4,215.9 4,402.4 4,644.7

Porezni prihodi 2,018.2 2,103.1 2,114.3 2,185.9 2,277.9 2,414.2Ne-porezni prihodi 344.7 321.4 426.7 398.3 404.2 424.1Prihodi fondova socijalnog osiguranja 1,241.9 1,320.4 1,415.8 1,469.9 1,549.7 1,626.9Izvan-budžetski fondovi (vodoprivreda, putevi itd.) 102.9 144.8 153.2 161.8 170.6 179.5

Grantovi budžetske podrške 11.9 21.2 9.3 10.0 10.0 10.0

Ukupni rashodi 4,059.6 4,012.1 4,307.3 4,511.5 4,634.6 4,900.4Federalni budžet(1) 1,167.2 1,001.5 962.8 1,100.4 1,084.8 1,141.7

Finansiranje državnih funkcija 51.7 58.0 85.9 117.4 126.2 135.7Kamate 94.1 64.7 52.1 52.6 52.2 51.6Domaca potraživanja od vlade 0.0 0.0 76.0 83.0 82.3 82.0Diskreciona potrošnja 1,021.5 878.8 748.8 847.4 824.1 872.5

Kantonalna i općinska potrošnja 1,352.7 1,413.5 1,560.6 1,547.1 1,628.4 1,746.0Projekti finansirani iz vanjskih izvora 253.9 146.5 243.8 221.9 194.0 202.8Potrošnja fondova socijalnog osiguranja 1,186.5 1,305.7 1,386.9 1,480.3 1,556.7 1,630.4Izvan-budžetski fondovi (vodoprivreda, putevi itd.) 99.1 144.8 153.2 161.8 170.6 179.5

Bilans budžeta -340.1 -101.1 -188.0 -285.5 -222.1 -245.7

Finansiranje 340.1 101.1 188.0 285.5 222.1 245.7Vanjsko finansiranje 358.0 92.6 256.1 202.5 139.8 163.7

Krediti vanjske podrske budžetu 142.7 37.8 98.8 60.0 40.0 40.0Vanjsko finansiranje projekata (grantovi i krediti) 253.9 146.5 243.8 221.9 194.0 202.8Otplata duga -38.7 -91.6 -86.4 -79.4 -94.2 -79.1

Domaće finansiranje -17.9 8.5 -68.2 83.0 82.3 82.0

Ukupni prihodi i grantovi 46.8% 46.9% 46.7% 45.1% 44.2% 43.6%Ukupni prihodi 46.7% 46.6% 46.6% 45.0% 44.1% 43.5%Grantovi budžetske podrske 0.2% 0.3% 0.1% 0.1% 0.1% 0.1%

Ukupni rashodi 51.1% 48.1% 48.8% 48.1% 46.4% 45.9%Potrošnja federalnog budžeta 14.7% 12.0% 10.9% 11.7% 10.9% 10.7%Potrošnja kantona i općina 17.0% 16.9% 17.7% 16.5% 16.3% 16.4%Projekti finansirani iz vanjskih izvora 3.2% 1.8% 2.8% 2.4% 1.9% 1.9%Potrošnja fondova socijalnog osiguranja 14.9% 15.7% 15.7% 15.8% 15.6% 15.3%Izvan-budžetski fondovi (vodoprivreda, putevi itd.) 1.2% 1.7% 1.7% 1.7% 1.7% 1.7%

Bilans budžeta -4.3% -1.2% -2.1% -3.0% -2.2% -2.3%Vanjsko finansiranje 4.5% 1.1% 2.9% 2.2% 1.4% 1.5Domaće finansiranje -0.2% 0.1% -0.8% 0.9% 0.8% 0.8%

Uporedna stavka: GDP (KM miliona) 7,943.0 8,340.0 8,824.0 9,371.0 9,989.0 10,669.0Napomena:

(1) Isljućujući transfere: a) fondovima socijalnog osiguranja, kantonima, općinama; i (b) otplatu duga.Izvor: Ministarstvo finansija

Km miliona

% od GDPa

%

Tabela 2: Konsolidovani budžet vlada na svim nivoima za period 2002-2007.

Finansiranje

Vanjsko finansiranje

28. Nivoi koncesionalnog (povoljnog) vanjskog finansiranja, kako za direktnu budžetsku podršku, tako i za javne investicije, doživjeli su oštar pad nakon završetka Prioritetnog programa rekonstrukcije. Taj trend će biti nastavljen u toku perioda 2005-2007. Grafikon 4 prikazuje projekcije za vanjsko finansiranje u toku perioda 2005-2007. One se zasnivaju na sljedećim pretpostavkama:

• Finansiranje budžetske podrške će pasti sa 108 miliona KM u 2004. godini na 50 miliona u 2007. godini, pri čemu će procenat potrošnje na servisiranje vanjskog duga koja se pokriva budžetskom podrškom pasti sa 64% na 31%. Te projekcije odražavaju relativno konzervativne projekcije, a Vlada će tražiti dodatnu pomoć s ciljem pokrivanja jednokratnih troškova vezanih s reformama i restruktuiranjem javnog sektora, posebno za 2005. i 2006. godinu, kad se očekuje da će ograničenja koja se postavljaju na budžet Federacije biti posebno teška.

Strana 19

• Očekuje se da će isplate vanjske podrške za finansiranje projekata, koje su u 2003. godini doživjele znatan pad, na 146 miliona KM, biti povećane na 244 miliona KM u 2004. godini, a da će nakon toga postepeno padati do 203 miliona u 2007. godini. Projicira se da će gotovo dvije trećine potrošnje na projekte iz vanjskih izvora u toku perioda biti finansirano iz već preuzetih obaveza za finansiranje. Prenos obvezanog finansiranja za tekuće projekte javnih investicija je početkom 2004. godine ukupno iznosilo 677 miliona KM. Nova obvezivanja za finansiranje javnih investicija iz vanjskih izvora procjenjuju se na oko 120 miliona KM godišnje.

• Gotovo svo finansiranje iz vanjskih izvora i dalje će se obezbjeđivati pod koncesionalnim uslovima, s ciljem smanjivanja troškova servisiranja duga na najmanju moguću mjeru. S daljom stabilizacijom javnih finansija u BiH očekuje se da će Vlada u sve većoj mjeri imati pristup zaduživanju po komercijalnim uslovima za javne investicije visokog stepena prioriteta.

1,0431,200 1,277 1,270 1,338 1,441

253

247274 268

281295

0

200

400

600

800

1,000

1,200

1,400

1,600

1,800

2,000

2002 2003 2004 2005 2006 2007Godina

mili

ona

KM

Poreski prihodi Neporeski prihodi

Grafikon 3: Projicirani dotok vanjskih resursa u periodu 2002-2006.

29. Projicira se da će isplate amortizacije ostati na tekućim nivoima i u toku perioda 2005-2007. Isplate koje dospijevaju državi biće dijelom kompenzovane vraćanjem duga od strane krajnjih korisnika, za što se projicira da će biti povećano na oko 20 miliona KM na godišnjem nivou.

Domaće finansiranje

30. Domaće finansiranje u toku perioda 2005-2007. biće ograničeno na korištenje prihoda od privatizacije i novca od sukcesije za izmirenje neizmirenih potraživanja od vlade u skladu s Strateškim planom za izmirenje domaćih potraživanja. Uticaj tih potraživanja na budžetske programe će, prema tome, biti sveden na minimum.

31. Zaostale obaveze koje se odnose na potrošnju u ukupnom iznosu od 75 miliona KM dokumentovane su u obračunima za 2003. godinu za budžet Federacije i prenešene u budžet za 2004. godinu. U praksi je znatan dio tih zaostalih obaveza prenesen iz prethodne godine. Projekcije Dokumenta okvirnog budžeta su, prema tome, uzele kao pretpostavku da će te zaostale obaveze biti pokrivene u toku 2004. godine.

Budžetska potrošnja

32. Projekcije budžetske potrošnje u Dokumentu okvirnog budžeta zasnovane su na postojećim aranžmanima raspodjele prihoda, prilagođenim u skladu s prenosom finansiranja visokog obrazovanja i davanja za civilne žrtve rata na budžet Federacije od 2005. godine. Taj prenos će zahtijevati preraspodjelu 74 miliona KM prihoda

Strana 20

od poreza na promet u korist budžeta Federacije. Uz to, projicira se da će se neporeski prihodi budžeta Federacije povećati za 40 miliona KM, kako sopstveni prihodi univerziteta budu uvedeni u budžet Federacije5.

33. Kao što je već navedeno u sklopu Odjeljka C, postoji jaka argumentacija za razmatranje daljnje raspodjele prihoda s ciljem kompenzacije mnogo sporijeg rasta budžetskih prihoda Federalnog nivoa i pokrivanja dodatnih zahtjeva za potrošnjom koji se postavljaju pred budžet Federacije. Međutim, bez dodatnog detaljnog istraživanja, Ministarstvo finansija još nije u poziciji da procjeni odgovarajući stepen bilo kakve preraspodjele. Konkretno, postoji više pitanja koja će se morati uzeti u obzir6. Ona uključuju sljedeće:

• Relativan prioritet programa potrošnje koji se finansiraju iz budžeta Federacije i podentitetskih budžeta u odnosu na postizanje ciljeva i politika u sklopu Srednjoročne razvojne strategije. Ključna pitanja u tom smislu odnose se na prijedloge za proširenje davanja socijalne zaštite koja su usmjerena na smanjenje stepena siromaštva, koje je najadekvatnije finansirati iz budžeta Federacije, te do one stope do koje je cilj smanjiti geografske neujednačenosti u javnoj potrošnji, te u dostupnosti i kvalitetu javnih službi.

• Stepen mogućih ušteda kroz povećanje stepena efikasnosti s ciljem omogućavanja djelotvornijeg korištenja postojećih resursa. Vlada Federacije je u toku prethodne tri godine već poduzela značajne napore na racionalizaciji i restruktuiranju potrošnje na odbranu, što je rezultovalo time da će mogućnosti za dalja smanjenja potrošnje biti veoma ograničene. S druge strane, postoji daleko veći prostor za racionalizaciju programa potrošnje finansiranih na podentitetskom nivou, gdje i dalje postoje veoma visoki nivoi potrošnje na javnu administraciju, javni red i obrazovanje.

• Uvođenje novih aranžmana vezanih za raspodjelu prihoda trebalo bi da bude postepeno i u fazama i da zavisi od načina na koji bi oni trebalo da budu vezani za implementaciju mjera reforme javnih službi.

• Vjerovatan uticaj poreza na dodanu vrijednost i na nivo prihoda i na raspodjelu tih prihoda između kantonalnih vlada.

34. Da bi se pripremili prijedlozi za rješavanje tog pitanja biće uspostavljena akciona grupa koja će izvršiti pregled načina za bolje usklađivanje raspodjele prihoda s prioritetima javne potrošnje. Akciona grupa će raditi u saradnji s učesnicima sadašnjih redovnih mjesečnih sastanaka između ministara finansija Federacije i kantona i predstaviće svoje inicijalne prijedloge do kraja marta 2005. godine.

Budžet Federacije

35. Projekcije Dokumenta okvirnog budžeta za budžet Federacije za period 2005-2007. prikazane su u Prilogu 17. Diskreciona potrošnja8 koja je na raspolaganju za finansiranje javnih službi, programa davanja i javne infrastrukture, nakon pokrića drugih obaveza, pokazuje oštar pad sa 879 miliona KM u 2003. godini na 749 miliona KM u 2004. godini, nakon čega se očekuje rast do 873 miliona KM do 2007. godine. Pad diskrecione potrošnje u 2004. godini je djelomično kompenzovan promjenama kod raspodjele odgovornosti za potrošnju do kojih je došlo zbog prenosa funkcija na državni nivo. Međutim, u narednim godinama diskreciona potrošnja je uvećana prenosom odgovornosti za finansiranje visokog obrazovanja i davanja za civilne žrtve rata na budžet Federacije.

36. S ciljem uzimanja tih faktora u obzir izvršena je usporedba diskrecione potrošnje iz budžeta Federacije, usklađene prema raspodjeli odgovornosti za potrošnju iz perioda 2002-20039. To je pokazalo da će projicirani nivo diskrecione potrošnje u 2004. godini biti za 11,7% ispod nivoa iz 2003. godine, s daljim minimalnim rastom u narednim godinama (Grafikon 5). Kao dio svojih aktivnosti na pripremi budžeta za 2005. godinu, Ministarstvo finansija će, prema tome, izvršiti pregled tekućih i predloženih obaveza preuzetih na strani rashoda. Za mnoge programe će nivoi potrošnje će morati biti smanjeni u odnosu na alokacije iz 2004. godine, a drugi programi potrošnje, za koje se ne bude smatralo da su visokog prioriteta, moraće biti okončani. U sklopu budžeta Federacije za 2005. godinu postojaće samo minimalni kapaciteti za preuzimanje novih obaveza za finansiranje programa potrošnje.

5 Kantonalni neporeski prihodi biće smanjeni za manji iznos pošto prihodi Univerziteta u Sarajevu sada nisu

dokumentovani u sklopu budžeta Kantona Sarajevo. 6 Vidjeti Okvir 5 u prethodnom dijelu teksta. 7 Prilog 1, tabele 3 i 4. 8 Definiše se kao ukupna potrošnja od koje se oduzmu finansiranje državnih organa, isplate za servisiranje duga,

izmirenje domaćih potraživanja od vlade i izmirenje zaostalih obaveza. 9 Prilog 1, tabela 5.

Strana 21

650

700

750

800

850

900

2003 2004 2005 2006 2007

Year

(mili

ona

KM

)

-15.0%

-10.0%

-5.0%

0.0%

5.0%

10.0%

%

Discretionary Spending (KM million) Change over Previous Year (%) Diskreciona potrošnja (miliona KM) Promjena u odnosu na prethodnu godinu (%)

Grafikon 5: Diskreciona potrošnja iz budžeta Federacije

(standardizovana na raspodjelu potrošnje iz perioda 2002-2003.)

Vanbudžetska potrošnja

37. Vanbudžetska potrošnja sastoji se od projekata finansiranih iz vanjskih izvora, potrošnje iz fondova socijalnog osiguranja (fond penzijskog osiguranja, fond zdravstvenog osiguranja i fond za zapošljavanje), te potrošnje iz posebnih izvan budžetskih fondova (prije svega fondova za puteve i fonda za vodoprivredu). U svakom od tih slučajeva, potrošnja je projicirana na nivou projiciranih prihoda, a u slučaju fondova zdravstvenog osiguranja to uključuje i transfer iz budžeta Federacije za Fond zdravstvenog osiguranja Federacije, za koji je u budžetu za 2004. godinu alocirano 11,4 miliona KM. U toku perioda 2005-2007, projicira se da će vanbudžetska potrošnja ostati na nivou od oko 40% konsolidovane potrošnje vlada. Relativno visok udio vanbudžetske potrošnje naglašava važnost osiguravanja da takva potrošnja bude podvrgnuta odgovarajućem stepenu kontrole od strane relevantnih ministarstava finansija, što sada nije slučaj. U toku perioda 2005-2007., Ministarstvo finansija Federacije će, prema tome, predložiti mjere za osiguranje unapređenja nadzora i praćenja vanbudžetske potrošnje.

Strana 22

480 554 573 608 636 663

690720 778

825 870 91399

145153

162171

180

254147

244222

194203

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

2002 2003 2004 2005 2006 2007

Godina

mili

ona

KM

Fond zdravstvenog osiguranja Fond penzijskog i invalidskog osiguranja

Fond za zapošljavanje Drugi vanbudžetski fondovi

Projekti f inansirani iz vanjskih izvora

Grafikon 6: Potrošnja vanbudžetskih fondova

D. Pitanja vezana za upravljanje javnom potrošnjom

38. Ovaj odjeljak razmatra pitanja vezana za upravljanje javnom potrošnjom i alokaciju potrošnje po ekonomskim stavkama. Konkretno, on razmatra upravljanje javnim dugom, potrošnju na plate u javnim službama, potrošnju na funkcionisanje i održavanje u javnim službama i transfere. Na osnovu te analize odjeljak kao zaključak daje projekciju budžetske potrošnje po ekonomskim stavkama za period 2005-2007.

Upravljanje javnim dugom

39. Javni dug u FBiH sastoji se od vanjskog zaduživanja od multilateralnih i bilateralnih povjerilaca i od domaćeg duga koji se sastoji od više različitih neizmirenih potraživanja od vlade FbiH. Iako je strategija za upravljanje vanjskim dugom uspostavljena još 1999. godine, strategija za razrješavanje neizmirenih domaćih potraživanja je tek nedavno razvijena. Kako vlada bude počela da izmiruje ta potraživanja, projicira se da će ukupni iznos servisiranja duga porasti sa 2,0% GDP-a u 2003. godini na oko 3,0% GDP-a u toku perioda 2004-2007. (Grafikon 7).

Strana 23

144.8 160.3 167.0 161.4 179.1 160.8

76.0 83.0 82.3 82.0

0.0 50.0

100.0 150.0 200.0

250.0 300.0

2002 2003 2004 2005 2006 2007 Godina

Miliona KM

Servisiranje vanjskog duga Izmirenje domaćih potraživanja

Grafikon 7: Projicirano servisiranje duga

Vanjski dug

40. Ukupne obaveze po vanjskom dugu FBiH sada iznose oko 3,4 milijarde KM, što se dijeli na stari dug, koji je nastao prije 1992. godine i novi dug, koji je nastao nakon decembra 1995. godine. Stari dug iznosi 1,5 milijardi KM, odnosno 46% ukupnog iznosa, a novi dug iznosi 1,8 milijardi KM, odnosno 54% ukupnog duga. Nakon što su postignuti sporazumi o restruktuiranju duga, servisiranje vanjskog duga konstantno je bilo na održivim nivoima, ukupno iznoseći oko 2% GDP-a u novijem periodu a projicira se da će na sličnim nivoima ostati i do 2007. godine.

41. Oko 45% novih kredita koje je uzela FBiH bilo je pokriveno subsidijarnim sporazumima s krajnjim korisnicima koji su odgovorni za servisiranje tog duga Ministarstvu finansija. Takve isplate će u sve većoj mjeri kompenzovati troškove servisiranja duga za budžet Federacije. Ministarstvo finansija će poduzeti odgovarajuće mjere da osigura da krajnji korisnici ispune te obaveze u skladu sa svojim odgovornostima.

Domaći dug

42. Domaći (unutrašnji) dug sastoji se od: (i) obaveza po osnovu kredita komercijalnih banaka; (ii) zaostalih obaveza vezanih za potrošnju budžeta i vanbudžetskih fondov; (iii) obaveza za staru deviznu štednju, koje su zamrznute nakon odvajanja od SFRJ, za koje su vlasti u BiH preuzele garancije; i (iv) obaveza za potraživanja nastala u ratu ili tokom neposredne ratne opasnosti (ratna potraživanja) kao materijalne i nematerijalne štete. Te obaveze ukupno iznose 3,9 milijardi KM.

43. Vlada je nedavno objavila strategiju za razrješavanje tih potraživanja na način koji je kompatibilan s makroekonomskom stabilnošću i fiskalnom održivošću.10. To će dovesti do smanjenja ukupnih obaveza na 25,2% GDP-a, a uključivaće kombinaciju gotovinskih isplata, u ukupnom iznosu od 324 miliona KM, koje će biti razvučene na period 2004-2007., te izdavanja dugoročnih obveznica u ukupnom iznosu od 1.905 miliona KM. Dug u ukupnom iznosu od 740 miliona KM biće otpisan.

44. S ciljem svođenja njihovog uticaja na budžetske programe na minimum, gotovinske isplate izvršene u toku perioda 2004-2007. biće pokrivene povlačenjem sredstava ostvarenih privatizacijom i sredstava iz sukcesije koja se drže na posebnom ESCROW računu.

Novo zaduživanje

45. kao što je već navedeno u prethodnom tekstu, novo vanjsko zaduživanje u toku perioda 2005-2007. biće obezbjeđivano prije svega po koncesionalnim uslovima. Visina novog vanjskog zaduživanja u tom periodu projicira se na do 450 miliona KM za cijeli period.

46. Projekcija Dokumenta okvirnog budžeta pretpostavlja da će novo domaće zaduživanje u toku perioda 2005-2007. biti ograničeno na kratkoročno zaduživanje za svrhe osiguranja gotovinskog toka. Nove regulative razvijaju se u saradnji s Kancelarijom visokog predstavnika i Međunarodnim monetarnim fondom.

10 “Odluka o usvajanju strateškog plana za izmirenje domaćih potraživanja” – Službeni glasnik FBiH broj 63/03.

Strana 24

Potrošnja na plate u javnim službama

47. Kroz više novijih studija i dokumenata o politici ukazano je na vrlo visoki nivo potrošnje na plate u FBiH11. Ovakva struktura javne potrošnje se odražava na znatan nivo neefikasnosti kod obezbjeđenja javnih službi - kako u smislu visokih troškova vezanih za službe, tako i zbog toga što je ključna potrošnja na funkcionisanje i održavanje istisnuta iz budžeta zbog obaveza vezanih za potrošnju na plate.

Noviji trendovi i inicijative

48. U 2003. godini dokumentovana potrošnja na plate u javnom sektoru ukupno je iznosila 1,2 milijardi KM, što predstavlja 30,3% ukupne konsolidovane potrošnje vlada na svim nivoima12 i (15.1% GDP-a). Međutim, to u znatnoj mjeri potcjenjuje stvarni nivo potrošnje na plate jer podaci o znatnoj potrošnji na plate u sektoru zdravstva, koja se finansira pod ugovornim aranžmanima preko fondova zdravstvenog osiguranja13 nisu dostupni. Štaviše, znatan element budžetske potrošnje na troškove plata sakriven je transferima polu-autonomnim institucijama, kao što je slučaj kod visokog obrazovanja.

49. Ako se izvrši usporedba s drugim zemljama regiona14, potrošnja na plate u FBiH je i dalje znatno viša, i kao dio GDP-a i kao dio ukupne budžetske potrošnje (Grafikon 8). Visoki nivo potrošnje na plate u BiH je izazvan, prije svega, relativno visokim nivoima plata u javnom sektoru. U poređenju s drugim zemljama u Evropi, BiH predstavlja neobičan slučaj po tome što su prosječni nivoi plata u javnom sektoru znatno iznad onih u privatnom sektoru u gotovo svim sektorima privrede, osim sektora finansijskih usluga.

15.2

5.2

10.2

6.7

30.3

14.6

23.3

14.8

0

5

10

15

20

25

30

35

FBiH Rumunija,

Bugarska, Albanija

Hrvatska Poljska, Češka,M ađarska,

Slovenija, Slovačka

%

% GDP-a % ukupne potrošnje

Grafikon 8: Potrošnja na plate – Regionalne usporedbe

Budžetska potrošnja na plate

50. Potrošnja na plate zauzima mnogo veći dio budžetske potrošnje iz budžeta Federacije i budžeta vlada na podentitetskom nivou, predstavljajući, u 2003. godini, 48,8% ukupne budžetske potrošnje (isključujući transfere za državni nivo i isplate amortizacije). Dvije trećine ukupne potrošnje na plate iz budžeta vrši se na nivou kantona i opština. Taj udio se povećavao nakon znatnih smanjenja broja vojnog osoblja koja su izvršena od 2002. godine. Udio potrošnje na plate u ukupnoj budžetskoj potrošnji znatno varira u različitim vladama na podentitetskom nivou, krećući se od 46,6% u Kantonu Sarajevo do 78,5% u Unsko-Sanskom Kantonu.

11 Potrošnja na plate predstavlja ukupnu potrošnju na plate i naknade, zarade i dorinose za fondove socijalnog osiguranja

za osoblje javnih službi. 12 Isključujući transfere za državni nivo i isplate amortizacije. 13 I klasifikovano kao materijali i usluge. 14 Podaci o potrošnji na plate u zemljama regiona predstavljaju prosjeke za trogodišnji period, uglavnom period 1999-

2001. za FBiH, iznosi predstavljaju prosjek za dvogodišnji period 2002-2003.

Strana 25

51. U toku posljednje tri godine postignut je određen napredak kod ograničavanja potrošnje na plate, posebno u kontekstu smanjenja broja vojnog osoblja koje je poduzeto na entitetskom nivou. Potrošnja na plate, isključujući isplate otpremnina, pala je sa 1.162,7 miliona Km u 2002. godini na 1.146,9 miliona KM u 203. godini, a projicira se da će dalje pasti na 1.017,9 miliona prema budžetu za 2004. godinu. Međutim, iako su alokacije za plate za 2004. godinu na nivou Federacije bile za 7,4% niže od potrošnje u 2002. godini, na podentitetskom nivou alokacije su pokazivale neznatno povećanje. Program za smanjenje viška osoblja u policijskim službama treba da počne u toku 2004. godine i on će dovesti do dodatnih znatnih smanjenja potrošnje na plate, posebno na kantonalnom nivou. Iako te inicijative pokazuju potencijalno pozitivan uticaj mjera za približavanje broja zaposlenih u javnom sektoru i potrošnju na plate evropskim normama, postoji potreba za proširenje tih mjera na druge sektore, kao što su javna uprava, gdje postoje znatne strukturalne neefikasnosti i višak osoblja (Okvir 6).

52. Dodatan izvor bojazni predstavljaju znatne varijacije nivoa plata u javnim službama. Iako precizni statistički podaci nisu dostupni, mjesečna potrošnja na plate po zaposlenom na nivou kantona u 2003. godini kretala se od 918 KM u Zeničko-Dobojskom Kantonu do 1.128 KM u Zapadno-Hercegovačkom, a u prosjeku je iznosila 1.130 KM za sve kantone. S tim vezano pitanje je i pitanje znatnih razlika kod udjela naknada u ukupnoj potrošnji na plate. Iako su za sve kantone naknade u prosjeku predstavljale 16% ukupne potrošnje na plate, taj udio se kretao od 10,5% u Tuzlanskom i Hercegovačko-Neretvanskom Kantonu do 23,6% u Herceg-Bosanskom Kantonu. Na opštinskom nivou naknade su u prosjeku iznosile 26% ukupne potrošnje na plate. Postoje dokazi da su, pošto se doprinosi za fondove socijalnog osiguranja ne naplaćuju na naknade, neke vlasti koristile naknade kao način za smanjenje troškova vezanih za povećanje nivoa plata.

Okvir 6: uticaj smanjenja broja zaposlenih koji se plaćaju iz budžeta na budžet

Do sada je postignut samo ograničen napredak kod smanjenja viška zaposlenih koji se finansiraju iz budžeta. Međutim, tekuća smanjenja kod broja osoblja u sektoru odbrane i planirana smanjenja veličine policijske službe pokazuju stepen do kog se mogu osloboditi resursi, a ukazuju i na prostor za implementaciju sličnih programa u drugim sektorima u kojima uporno opstaje višak radne snage. U isto vrijeme, iskustva vezana za implementaciju smanjenja broja vojnog osoblja ilustruju znatne potencijalne troškove do kojih može doći zbog odlaganja planiranog smanjenja broja osoblja.

Vojno osoblje Planirano je da se u toku 2005. godine broj vojnog osoblja smanji sa 13.200 na 8.000, a da se broj osoblja koje radi pri Ministarstvu odbrane smanji sa 1.200 na 900. procjenjuje se da će za cijelu godinu to dovesti do ušteda od oko 83 miliona KM u budžetu Federacije za osoblje. Međutim, kašnjenja pri implementaciji reforme i problemi kod primanja otpremnina rezultovali su neplaniranim budžetskim troškovima u 2004. godini. Predviđeno je da će do smanjenja doći do kraja marta 2004. godine. Međutim, implementacija je odgođena za tri mjeseca što je rezultovalo povećanjem od 17 miliona kod troškova plata. Štaviše, samo 3.000 lica je prihvatilo otpremnine u iznosu od 6.000 KM po zaposlenom, dok su se ostali odlučili da rade u toku dvanaestomjesečnog otpusnog roka (od aprila 2004. godine). To će rezultovati s dodatnih devet mjeseci isplata plata po cijeni od 10.000 KM po zaposlenom, što predstavlja neto trošak od 4.000 KM po zaposlenom, nakon kompenzacije budžetskih rezervi za višak osoblja, te prema tome predstavlja ukupni trošak za budžet u iznosu od 10 miliona KM, od čega će dvije trećine dospjeti u 2004. godini, a ostatak u 2005. godini. U skladu s tim, postoji manjak u budžetu za osoblje za 2004. godinu kod vojnog osoblja u iznosu od 23,7 miliona KM. Iako se sada ne predlažu nikakva dalja smanjenja broja vojnog osoblja, smanjenje broja osoblja u Ministarstvu odbrane Federacije za 400 predloženo je za implementaciju u 2005. godini. To bi dovelo do dodatnih ušteda od 6 miliona KM u potrošnji na osoblje za cijelu godinu. Ove mjere bi zajedno rezultovale smanjenjem od gotovo 90 miliona Km kod potrošnje na osoblje, što bi predstavljalo smanjenje od 25% godišnje ukupne potrošnje na plate na nivou Federacije (u poređenju s 2003. godinom).

Policija Široko je prihvaćena činjenica da postoji znatan višak osoblja u policijskim službama u FBiH. Fazni program smanjenja broja osoblja sad je razvijen uz pomoć Policijske misije Evropske Unije. Njime se predviđa smanjenje broja osoblja u policiji za 4.500 u toku pet godina, počevši od 2005. godine. Na osnovu prosječnog mjesečnog troška po zaposlenom od 1.250 KM plus 20% za povezana smanjenja operativnih troškova, očekuje se realizacija ušteda od 1.500 KM po zaposlenom mjesečno. To će dovesti do budžetskih ušteda od bar 16 miliona KM u budžetu za 2006. godinu, što će se popeti do 81 miliona KM do 2010. godine. Pretpostavivši da će 90% tih smanjenja biti izvršeno na kantonalnom nivou, to bi predstavljalo smanjenje od 9% ukupne kantonalne potrošnje na plate, ako su u potpunosti implementira.

Strana 26

Uticaj reforme javne uprave na budžet

53. Reforma javne uprave i unapređenje rezultata javne uprave i službi identifikovano je kao ključno pitanje u Srednjoročnoj razvojnoj strategiji BiH. Temelji za takvu reformu sada se uspostavljaju kroz novi zakon o javnog upravi koji postavlja osnove za profesionalnu i nepolitičnu javnu upravu i novi zakon koji će regulisati plate i rangiranje i koji se upravo razvija. Iako su te reforme neophodne i suštinske, one će se morati planirati i izvršiti u sklopu realnog okvira budžetskih resursa. Ministarstvo finansija će. Prema tome, zahtijevati da pune fiskalne implikacije reformskih prijedloga, uključujući potencijalne efekte prelivanja unaprijeđenih uslova i rokova na druge javne službe, budu uzeti u obzir prije nego što se odobri nova legislativa i regulativa. Konkretno, u slučaju da prijedlozi dovode do dodatnih troškova, biće neophodno pokazati kako će oni biti pokriveni iz drugih izvora unutar ukupne potrošnje na plate u javnom sektoru.

Prijedlozi i smjernice Dokumenta okvirnog budžeta

54. Kako budžetska potrošnja raste sporijim tempom od GDP-a, ograničavanje potrošnje na plate i dalje će predstavljati ključni cilj politika u Dokumentu okvirnog budžeta za period 2005-2007. to će zahtijevati da:

• FBiH u naredne tri godine postigne smanjenja kod udjela ukupne budžetske potrošnje koja se alocira na potrošnju na plate. Konkretno:

Ukupna potrošnja na plate na nivou Federacije će opasti u 2005. godini za oko 60 miliona KM u poredjenju sa 2004., i sa daljim padom od 30 miliona KM u 2006., nakon završetka tekuće runde smanjenja broja osoblja u sektoru odbrane. S određenim, mada ograničenijim, prostorom za dodatna smanjenja osoblja, projicira se da će ukupna potrošnja na plate pasti za 1% odmah nakon toga, što će predstavljati smanjenje od oko 2,5% godišnje u realnim iznosima. Na podentitetskom nivou, u stvari, postoji najveći prostor za postizanje smanjenja

broja isoblja i potrošnje na plate, kroz reformu velikih sektora javnih službi koja tek počinje. Projekcije Dokumenta okvirnog budžeta, prema tome, predlažu smjernice za smanjenja ukupne potrošnje na plate od 2% godišnje, što predstavlja pad od oko 3,5% godišnje u realnim iznosima.

• Pošto su nivoi plata u javnim službama u BiH već relativno visoki u poređenju s privatnim sektorom, plate u javnim službama ne bi trebalo da se u prosjeku povećaju za više od stope inflacije.

Potrošnja na funkcionisanje i održavanje

55. Postoje znatni dokazi da je visok nivo potrošnje na plate imao tendenciju da istisne alokacije za funkcionisanje i održavanje, mjereno prema potrošnji na materijale i usluge. Budžetska potrošnja na funkcionisanje i održavanje predstavljala je 3,6% GDP-a i 12,9% ukupne budžetske potrošnje15 u 2003. godini. Postojale su tendencije da se alokacije tretiraju kao rezidualne stavke u okviru procesa određivanja budžeta, a kao rezultat toga one su pokazivale znatne varijacije iz godine u godinu. Na primjer, u 2002. godini došlo je do oštrog pada, što je u 2003. godini praćeno oštrim rastom sa 9,9% na 12,9% ukupne potrošnje, iako je iznos za 2003. godinu bio u znatnoj mjeri pod uticajem reformi trezora koje su rezultovale boljim dokumentovanjem potrošnje koja se finansira iz sopstvenih prihoda. Alokacije u budžetima Federacije i kantona za 2004. godinu pale se za gotovo 8% u poređenju s potrošnjom u prethodnoj godini.

56. Odnos potrošnje na funkcionisanje i održavanje i potrošnje na plate daje koristan, iako vrlo grub, instrument za mjerenje stepena adekvatnosti nivoa podrške koji se daje javnim službenicima pri izvršavanju njihovih funkcija. Za budžete Federacije i podentitetskih nivoa taj udio je iznosio 26% u 2003. godini, što je nisko po međunarodnim standardima. Među podentitetskim vladama postojao je znatan stepen varijacija, oko prosjeka od 25,4%. Tako, dok je potrošnja na funkcionisanje i održavanje u Posavskom Kantonu iznosila 34,3% potrošnje na plate, u Posavskom kantonu je iznosila samo 10,0%.

57. Postojeći neadekvatni nivoi potrošnje na funkcionisanje i održavanje rezultuju manje djelotvornim i efikasnim korištenjem javnih resursa. Postizanje adekvatnije ravnoteže između potrošnje na osoblje i potrošnje na funkcionisanje i održavanje će, prema tome, predstavljati ključni cilj u toku perioda 2005-2007. konkretno, to će zahtijevati:

15 Isključujući transfere za državni nivo i isplate amortizacije.

Strana 27

• Povećanje potrošnje na funkcionisanje i održavanje po stopi višoj od stope rasta GDP-a u toku srednjoročnog perioda.

• Razvoj smjernica za planiranje za svaku od osnovnih javnih službi za adekvatan i finansijski dostupan nivo potrošnje na materijale i usluge i korištenje tih smjernica pri ocjenjivanju prijedloga za određivanje budžeta.

Javne investicije

58. U periodu između 1999. godine i 2003. godine dokumentovane javne investicije u FBiH ukupno su iznosile 4,5 miliona KM. Kao dio GDP-a, pale su sa 26,6% na 4,7% GDp-a. u toku tog perioda, 65% javnih investicija je finansirano iz donatorskih izvora, iako je do 2003. godine taj udio pao na ispod 40%. U novijem periodu javne investicije su bile koncentrisane na sektore opštih javnih službi, zdravstva, javnih komunalnih usluga i transporta. Na početku 2004. godine, neisplaćeno a obvezano finansiranje kod projekata finansiranih iz vanjskih izvora iznosilo je 676 miliona KM.

59. Ključni problem s kojim se suočava upravljanje javnim investicijama u FBiH je broj različitih izvora kroz koje se servisiraju investicije u javnu infrastrukturu i usluge i nedostatak koordinacije između svih tih različitih izvora finansiranja. Prema tome, projekte finansirane iz vanjskih izvora u većini slučajeva identifikuju i implementiraju strane agencije s malim stepenom uvida u širi program javnih investicija kojeg su dio. Finansiranje iz domaćih izvora u najvećem slučaju dolazi iz budžeta Federacije i kantona, ali takođe postoje i znatni nivoi investicija finansiranih iz vanbudžetskih fondova u sektorima puteva i vodoprivrede16. Namjera inicijative za izradu Programa javnih investicija (PIP) koju sprovodi Ministarstvo finansija je da ojača planiranje i upravljanje javnim investicijama17.

60. Kako se očekuje da će nivo javnih investicija finansiranih iz vanjskih izvora dalje opadati u toku perioda 2005-2007., biće neophodno održati i, gdje god je moguće, povećati alokacije za investicije iz domaćih budžeta s ciljem održavanja nivoa javnih investicija na oko 5-6% GDP-a. Odražavajući te zahtjeve, projekcije Dokumenta okvirnog budžeta pretpostavljaju povećanje od 12,5% godišnje alokacija za javne investicije koje se finansiraju iz domaćeg budžeta i vanbudžetskih fondova.

0.

0.10.1

0.10.1

0.11

17

0.11

0.12

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

10.0%

12.0%

14.0%

16.0%

18.0%

FBiH Rumunija,

Bugarska,

Albanija

Hrvatska Poljska, Češka,M ađarska,Slovenija,

Slovačka

%

% G DP -a % bud•eta

Grafikon 9: Javne investicije – regionalne usporedbe

Strana 28

16 Informacije o udjelu onog finansiranja koje se koristi za investicije, a ne za održavanje nisu bile dostupne. Za namjene

Dokumenta okvirnog budžeta, pretpostavlja se da taj udio iznosi 67%. 17 Kao što predviđa Odluka o uspostavi mehanizma za koordinaciju upravljanja razvojnim resursima u FBIH.

Transferi

Subvencije

61. Operativne subvencije za komercijalna preduzeća predstavljale su oko 1% ukupne budžetske potrošnje u 2003. godini. Smatra se da je taj nivo konzistentan s ulogom vlade u tržišnoj privredi. On takođe odražava naglasak vlade na podsticanju rasta sektora preduzeća kroz uspostavu povoljnijeg i predvidljivijeg poslovnog okruženja kroz reformu legislative, smanjenje poreskog opterećenja za preduzeća i svođenje birokratskih zahtjeva koji se postavljaju pred kompanije na najniži mogući nivo.

Transferi pojedincima

62. Transferi pojedincima predstavljaju oko 27% ukupne konsolidovane potrošnje vlada na svim nivoima. Vanbudžetska potrošnja na penzije i davanja vezana za nezaposlenošću predstavlja gotovo dvije trećine te potrošnje. Ta davanja, koja se zasnivaju na doprinosima, u novijem periodu su rasla stopom bržom od stope rasta potrošnje na druge programe gotovinskih davanja. Imajući u vidu već visoke nivoe oporezivanja plata u FbiH, ključni izazov za srednjoročni period biće kontrolisanje rasta potrošnje na penzije. Za Dokument okvirnog budžeta za period 2005-2007. pretpostavlja se da će potrošnja na penzije i davanja vezana za nezaposlenost rasti u skladu s projiciranom stopom rasta prihoda fondova sa 728 miliona KM u 2004. godini na 905 miliona KM u 2007. godini.

63. Druga pitanja vezana za programe gotovinskih davanja vezane za socijalnu zaštitu razmatraju se u odjeljku E.

Međubudžetski transferi

64. Transfer između budžeta unutar Federacije i transferi za fondove socijalnog osiguranja su veoma ograničeni i predstavljaju manje od 3,5% potrošnje vlada Federacije i podentitetskog nivoa. Međubudžetski transferi iz budžeta Federacije ukupno su u 2003. godini iznosili 23,8 miliona KM, od čega je 12,4 miliona bilo za kantone i opštine, a 11,4 miliona KM za Federalni Zavod za zdravstveno osiguranje. Transferi iz kantonalnih i opštinskih budžeta ukupno su u 2003. godini iznosili 55 miliona KM.

65. Nizak nivo međubudžetskih transfera odražava stepen odbijanja da se odstupi od aranžmana raspodjele prihoda i dijeljenja prihoda za finansiranje programa potrošnje koji postoji i kod vlade Federacije i kod vlada na podentitetskom nivou. Ključno pitanje upravljanja javnim finansijama za FBiH je do koje mjere postojeći aranžmani raspodjele i dijeljenja prihoda odražavaju prioritete programa javne potrošnje koji su identifikovani u Srednjoročnoj razvojnoj strategiji i drugim dokumentima o vladinim politikama.

66. U novijem periodu vlada Federacije je uspješno zaustavila transfere Fondu penzijskog i invalidskog osiguranja koji sada radi na osnovi punog samofinansiranja. Imajući u vidu veoma visok nivo javne potrošnje na zdravstvo kroz fondove zdravstvenog osiguranja, adekvatnost subvencija iz budžeta za fondove zdravstvenog osiguranja je u velikoj mjeri upitna, u svjetlu drugih zahtjeva višeg prioriteta koji se postavljaju pred budžet Federacije. Projekcije Srednjoročnog okvira rashoda pretpostavljaju da će biti uvedeni revidirani finansijski aranžmani za Fond zdravstvenog osiguranja Federacije prema kojima bi taj Fond trebalo da u budućnosti bude u potpunosti samofinansirajući, iz postojećeg nivoa doprinosa za zdravstveno osiguranje. Projekcije Dokumenta okvirnog budžeta predviđaju da će postojeće subvencije biti postepeno ukinute u toku 2006. i 2007. godine.

Projekcija budžetske potrošnje po osnovnim ekonomskim kategorijama

67. Tabela 3 prikazuje projicirane budžetske alokacije (Federalni budžet plus budžeti na podentitetskom nivou) po osnovnim ekonomskim kategorijama za budžetsku potrošnju u toku perioda 2005-2007, zajedno s temeljnim pretpostavkama vezanim za politike na kojima se alokacije zasnivaju18.

18 Napomena: revidirane procjene o federalnoj diskrecionoj potrošnji za 2004. uključuje prenesene obaveze iz 2003., budući

da podaci o tome kako su ove obaveze razdijeljene po ekonomskim kategorijama ne postoje.

Strana 29

1

6

Tabela 3: Projekcija budžetske potrošnje po ekonomskim stavkama

FederacijaKantoni + opštine Ukupno Federacija

Kantoni + opštine Ukupno Federacija

Kantoni + opštine Ukupno Federacija

Kantoni + opštine Ukupno Federacija

Kantoni + opštine Ukupno Pretpostavke vezane za politike

Bruto potrošnja 1,126.3 1,413.5 2,539.8 1,162.4 1,560.6 2,723.0 1,230.1 1,547. 2,777.2 1,229.6 1,628.4 2,858.0 1,265.5 1,746.0 3,011.5

13.5% 16.9% 30.5% 13.2% 17.7% 30.9% 13.1% 16.5% 29.6% 12.3% 16.3% 28.6% 11.9% 16.4% 28.2%

minus Transferi za rad državnih organa 58.0 58.0 86.4 86.4 118.4 118.4 127.3 127.3 136.9 136.9Povećanje u 2004. i 2005. godini za pokrivanje troškova prenešenih funkcija (Uprava za indirektno oporezivanje, obavještajne službe, komanda odbrane i SIPA). Nakon toga povećanja od 5% godišnje.

171.3 6.5 177.8 156.6 1.4 158.0 161.4 161.4 179.1 179.1 160.8 160.8

Međubudžetski transferi 18.2 18.2 19.6 19.6 19.9 19.9 16.7 16.7 13.3 13.3

0.2% 0.0% 0.2% 0.2% 0.0% 0.2% 0.2% 0.0% 0.2% 0.2% 0.0% 0.2% 0.1% 0.0% 0.1%

Za kantone i opštine 9.1 9.1 9.4 9.4 9.5 9.5 9.7 9.7 9.8 9.8

Za fondove socijalnog osiguranja 9.1 9.1 10.2 10.2 10.4 10.4 7.0 7.0 3.5 3.5 Transferi za fondove socijalnog osiguranja postepeno ukinuti do 2004. Godine.

0.0 76.0 83.0 82.3 82.0 Pokriva se prihodima od privatizacije

Neto diskreciona potrošnja 878.8 1,407.0 2,285.8 823.9 1,559.2 2,383.1 847.4 1,547.1 2,394.5 824.1 1,628.4 2,452.6 872.5 1,746.0 2,618.5

10.5% 16.9% 27.4% 9.3% 17.7% 27.0% 9.0% 16.5% 25.6% 8.3% 16.3% 24.6% 8.2% 16.4% 24.5%

Plate i doprinosi 360.6 786.7 1,147.3 289.3 814.9 1,104.2 291.9 798. 1,090.5 261.9 782.6 1,044.5 259.2 767.0 1,026.2

4.3% 9.4% 13.8% 3.3% 9.2% 12.5% 3.1% 8.5% 11.6% 2.6% 7.8% 10.5% 2.4% 7.2% 9.6%

Roba i usluge 100.4 203.2 303.6 96.7 200.7 297.4 80.0 220.7 300.7 85.6 242.8 328.4 94.1 267.1 361.2

1.2% 2.4% 3.6% 1.1% 2.3% 3.4% 0.9% 2.4% 3.2% 0.9% 2.4% 3.3% 0.9% 2.5% 3.4%

Transferi licima 317.8 65.4 383.2 300.9 77.6 378.5 321.0 81.5 402.5 337.1 85.6 422.6 353.9 89.9 443.8

3.8% 0.8% 4.6% 3.6% 0.9% 4.5% 3.8% 1.0% 4.8% 4.0% 1.0% 5.1% 4.2% 1.1% 5.3%

Ostala potrošnja i neto zaduživanje 69.6 270.4 340.0 77.7 343.8 421.5 84.8 311.8 396.6 66.4 362.8 429.2 88.2 444.3 532.5

0.8% 3.2% 4.1% 0.9% 3.9% 4.8% 0.9% 3.3% 4.2% 0.7% 3.6% 4.3% 0.8% 4.2% 5.0%

Investicije 30.4 81.3 111.7 59.3 122.2 181.5 69.8 134.4 204.2 73.3 154.5 227.9 77.0 177.7 254.7

0.4% 1.0% 1.3% 0.7% 1.4% 2.1% 0.7% 1.4% 2.2% 0.7% 1.5% 2.3% 0.7% 1.7% 2.4%

Usporedna stavka: GDP (miliona)

Revidirane procjene o federalnoj diskrecionoj potrošnji za 2004. uključuju prenesene obaveze iz 2003.

Izmirenje domaćih potraživanja

miliona KM / % GDP-a

8,340.0 8,824.0 9,371.0 9,989.0 10,669.0

2003. Ostvareno 2004. Revidirana procjena

Izvor: Ministarstvo finansija

Pad u 2005. godini odražava uticaj smanjenja broja osoblja u odbrani. Nakon toga alokacije na nivou Federacije padaju za 1% godišnje a alokacijena nivou kantona / opština za 2,5% godišnje.

Federalna potrošnja se u 2005. povećava za otprilike 10% u poredjenju sa alokacijom prenesenih obaveza u 2004., za 7% u 2006. i za 10% u 2007. Kod kantona/općina povećanje od 10% godišnje.

Federalna potrošnja se u 2005. povećava za 10 miliona u poredjenju sa originalnim budžetom za 2004. za civilne žrtve rata. Nakon toga povecava se 5% godišnje. Kod kantona/općina povećanje od 5% godišnje.

Federalna potrošnja se za 5% godišnje. Kod kantona/općina povećanje od 10% u 2004. i 15% u 2005. i 2006.

2007. Projicirano

Kamate + amortizacija + izmirenje zaostalih obaveza

2005. Projicirano 2006. Projicirano

Strana 30

E. Prioriteti sektorske potrošnje i smjernice za alokaciju resursa

Noviji trendovi kod sektorske alokacije

68. Javne službe i infrastruktura se finansiraju prije svega iz kantonalnih i opštinskih budžeta, a zdravstvene usluge i službe se finansiraju iz fondova zdravstvenog osiguranja. Visok stepen nezavisnosti funkcionisanja svakog od tih budžeta dovodi do prisustva znatnih izazova vezanih za osiguranje koordinacije programa potrošnje i okvira ciljeva i politika koji obezbjeđuje Srednjoročna razvojna strategija. Povratne informacije dobijene od kantonalnih ministara finansija ukazale su da je konsolidovana analiza potrošnje na sektorske programe potrošnje olakšala planiranje budžeta na podentitetskom nivou. Ipak, bilo je jasno da je analiza predstavljena u Dokumentu okvirnog budžeta za 2004. godinu sadržavala mnogo nekonzistentnosti kod podataka koje su do znatne mjere ograničile stepen njene korisnosti. Pri pripremi Dokumenta okvirnog budžeta za 2005. godinu, Ministarstvo finansija je poduzelo detaljniju analizu potrošnje u 2002. i 2003. godini po funkcijama (sektorima) na osnovu iznosa potrošnje ministarstava sadržanih u izvještajima o izvršenju budžeta. To je rezultovalo konzistentnijom klasifikacijom potrošnje, a omogućilo je i analizu programa sektorske potrošnje po osnovnim ekonomskim kategorijama (Tabela 4).

Budžetska potrošnja

Fondovi socijalnog

osiguranja i izvanbudžetski fondovi

Projekti finansirani iz

vanjskih izvora Ukupno

Budžetska potrošnja

Fondovi socijalnog

osiguranja i izvanbudžetski fondovi

Projekti finansirani iz

vanjskih izvora Ukupno

miliona KM miliona KM miliona KM miliona KM % GDP-a miliona KM miliona KM miliona KM miliona KM % GDP-a

Opšte vladine službe 1,142.4 0.0 11.5 1,153.9 14.5% 1,016.5 0.0 21.5 1,038.0 12.4%Opšte javne službe 387.0 0.0 11.5 398.5 5.0% 371.1 0.0 18.8 389.9 4.7%Odbrana 385.8 0.0 0.0 385.8 4.9% 267.2 0.0 2.7 269.9 3.2%Javni red i bezbjednost 369.7 0.0 0.0 369.7 4.7% 378.2 0.0 0.0 378.2 4.5%

Službe zajednice i komunalne službe 1,055.8 1,203.9 142.3 2,401.9 30.2% 1,110.8 1,334.7 64.8 2,510.3 30.1%Obrazovanje 445.4 0.0 7.6 453.0 5.7% 468.2 0.0 15.7 483.9 5.8%Zdravstvo 15.4 477.7 10.5 503.5 6.3% 18.0 553.6 5.3 577.0 6.9%Socijalno staranje i zaštita 504.5 706.3 102.4 1,313.2 16.5% 502.8 752.1 10.5 1,265.4 15.2%Stanovanje i komunalne službe 50.6 19.9 13.5 84.0 1.1% 65.1 29.0 28.7 122.7 1.5%Kultura, rekreacija i religija 39.9 0.0 8.3 48.2 0.6% 56.7 0.0 4.6 61.3 0.7%

Ekonomske službe 168.0 76.7 93.7 338.5 4.3% 174.7 108.6 59.1 342.5 4.1%Energija i gorivo 10.4 0.0 53.8 64.2 0.8% 9.2 0.0 40.4 49.6 0.6%Poljoprivreda, šumarstvo i ribolov 34.3 0.0 4.2 38.5 0.5% 37.4 0.0 2.2 39.6 0.5%Rudarstvo i mineralni resursi 8.4 0.0 0.0 8.4 0.1% 7.8 0.0 0.0 7.8 0.1%Transport i komunikacije 69.7 76.7 10.3 156.8 2.0% 66.9 108.6 2.9 178.4 2.1%ostale ekonomske aktivnosti 45.2 0.0 25.4 70.6 0.9% 53.4 0.0 13.6 67.0 0.8%

Ostala potrošnja 24.6 5.2 6.5 36.3 0.5% 27.1 7.2 1.1 35.5 0.4%

Ukupno 2,390.9 1,285.8 254.0 3,930.7 49.5% 2,329.2 1,450.6 146.5 3,926.3 47.1%Usporedna stavka: GDP (miliona KM) 7,943.0 8,340.0

NapomIsključuje transfere na državni nivo, isplate kamate i amortizaciju.

2002 2003

Tabela 4: Konsolidovana potrošnja vlada na svim nivoima po funkcijama u periodu 2002-2003.

69. Iznosi iz tabele 4 naglašavaju pad potrošnje na opšte vladine službe, koja je između 2002. i 2003. godine pala s 29,4% na 26,4% ukupne javne potrošnje. Taj pad je gotovo u potpunosti posljedica smanjenja potrošnje u sektoru odbrane. Potrošnja na službe zajednice i komunalne službe povećana je sa 61,1% na 63,9% ukupne potrošnje, što je bilo vođeno povećanjem potrošnje iz fondova penzijskog i zdravstvenog osiguranja. Potrošnja na ekonomske službe predstavljala je manje od 9% ukupne potrošnje u obje godine.

70. U poređenju s drugim zemljama regiona, FBiH ima tendenciju da troši znatno više svojih javnih resursa na opšte vladine službe, odbranu i javni red, obrazovanje i zdravstvo (Grafikon 10). Iako je potrošnja na socijalnu zaštitu u većoj mjeri u skladu s nivoima u drugim zemljama s kojima se mogu vršiti poređenja, prevladava potrošnja na penzije i boračka davanja, što znači da je relativno mali dio potrošnje u sektoru usmjeren na programe davanja vezane za smanjenje siromaštva. Relativno nizak nivo potrošnje na druge sektore odražava ograničenu potrošnju na javnu infrastrukturu nakon završetka Prioritetnog programa rekonstrukcije (PRP).

Strana 31

Kao % ukupne potrošnje

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

Opšte javneslužbe

Odbrana ijavna

bezbjednost

ObrazovanjeZdravstvo Socijalnostaranje i

zaštita

Ostalo

%

FBiHRumunija, Bugarska, AlbanijaHrvatskaPoljska, Češka, Mađarska, Slovenija, Slovačka

Kao % GDP-a

0

5

10

15

20

25

Opšte javne

slu•be

Odbrana i

javna

bezbjednost

ObrazovanjeZdravstvo Socijalno

staranje i

zaštita

Ostalo

%

FBiH

Rumunija, Bugarska, Albanija

Hrvatska

Poljska, Češka, M ađarska, Slovenija, Slovačka

Napomene:

1. Podaci za FBIH predstavljaju prosjek za 2002. i 2003. godinu. Uključuju opštinsku potrošnju i projekte finansirane iz vanjskih izvora. Ne uključuju isplate kamata i amortizacije.

2. Podaci za zemlje s kojima se vrše usporedbe odnose se na prosjeke za trogodišnje periode (1999-2001. osim za Albaniju 2000-2002. i Mađarsku 1999-2000.). Ne uključuju isplate kamata i amortizacije.

Grafikon 10: Potrošnja po funkcijama – regionalne usporedbe

Postavljanje prioriteta kod sektorske potrošnje u sklopu Srednjoročne razvojne strategije

71. Srednjoročna razvojna strategija naglašava da će se morati izvršiti dodjela različitih stepena prioriteta alokacijama javnih resursa u skladu s ciljem fiskalne politike koji se odnosi na ponovno uspostavljanje kontrole nad vrlo visokim nivoima javne potrošnje koji su u novijem periodu imali tendenciju da apsorbuju domaće uštede koje bi inače mogle biti na raspolaganju za finansiranje investicija u sektoru preduzeća. Iako je neophodan određeni stepen opreznosti kod donošenja konkretnih zaključaka, regionalne usporedbe jasno pokazuju vrlo visoke nivoe javne potrošnje u FBiH u više ključnih sektora, a ukazuju i da postoji znatan prostor za povećanje stepena efikasnosti i djelotvornosti mnogih programa unutar postojećih alokacija resursa.

72. Srednjoročna razvojna strategija dalje identifikuje ključna pitanja reforme potrošnje i ciiljne iznose potrošnje za svaki od osnovnih sektora. Oni su sažeti u daljem tekstu.

Opšte javne službe / javna uprava

73. Na nivou od 10,2% GDP-a i 12,6% ukupne javne potrošnje, potrošnja na opšte javne službe je znatno viša nego u svim drugim zemljama regiona. Međutim, opšte prisutno mišljenje je da javna uprava ne uspjeva da adekvatno služi građanima FBiH. Procjena BiH koja je izvršena u sklopu procesa stabilizacije i priključenja EU navela je da višeslojne strukture javne uprave u BiH i ponegdje suprotstavljene birokracije predstavljaju znatan izvor troškova i neefikasnosti. Standardi u javnoj upravi su ispod optimalnih, a osoblje je često loše obučeno i opremljeno za funkcije koje se od njih traži da vrše, dok je napredak postignut na razvoju profesionalne i nepolitične državne uprave bio ograničen. Između različitih javnih uprava postojao je znatan stepen varijacija kod kvaliteta o efikasnosti, što ukazuje na to da bi se mogla postići znatna unapređenja kroz primjenu postojeće najbolje prakse

74. Kao što je već navedeno u prethodnom odjeljku, proces reforme javne administracije je počeo u cijeloj FBiH. Priprema se legislativa o državnoj upravi, a studije plata i rangiranja se poduzimaju. Biće neophodno da

Strana 32

se ti razvoji planiraju i implementiraju unutar budžetskog okvira koji obezbjeđuje znatna smanjenja postojećih vrlo visokih nivoa potrošnje na javnu upravu. To znači da će se troškovi prijedloga vezanih za plate i rangiranje morati ocijeniti u sklopu identifikacije i implementacije komplementarnih mjera za smanjenje troškova. Do danas nije jasno da je dovoljan stepen naglaska stavljen na taj zahtjev, što ima za rezultat da neki od prijedloga za reformu javne uprave koji se sada predstavljaju neće biti finansijski dostupni .

Odbrana

75. U novijem periodu postignut je znatan napredak ka smanjenje visokog nivoa potrošnje na odbranu. Veličina odbrambenih snaga FBiH smanjena je za preko <<??>> osoblja. Kao rezultat toga, potrošnja na odbranu je pala sa 4,9% GDP-a u 2002. godini na 3,2% u 2003. godini, a u sklopu Srednjoročne razvojne strategije cilj je da se dodatno spusti na 2,3% GDP-a. čak i na tom nivou bila bi još znatno iznad prosječnog nivoa za zemlje srednje i istočne Evrope od oko 1,8% GDP-a.

Javni red i bezbjednost

76. Za razliku od toga, malo napretka je postignuto ka smanjenju vrlo visokog nivoa potrošnje na javni red i mir. Na nivou od 4,5% GDP-a i 9,6% ukupne javne potrošnje u 2003. godini, to je bilo oko dvaput više od prosječnih nivoa za zemlje srednje i istočne Evrope, a znatno više nego i ijednoj od devet zemalja uzetih u uzorak. Potrošnja u tom sektoru prije svega je vođena potrošnjom na policijske službe. Hitan prioritet je zaustavljanje stalnog rasta broja zaposlenih u policiji, a zatim postepeno dovođenje boja zaposlenih u okvir normi prisutnih u drugim zemljama. Sveobuhvatan program reforme za policiju upravo se razvija s podrškom Evropske Komisije, a to će obezbijediti osnovu za smanjenje nivoa potrošnje. Srednjoročna razvojna strategija predviđa ciljni iznos za smanjenje potrošnje na javni red i bezbjednost od 3,5% GDP-a. postizanje toga zahtijevaće stalna smanjenja nominalnih nivoa potrošnje iz godine u godinu.

Obrazovanje

77. Potrošnja na obrazovanje na nivou od 5,8% GDP-a i 12,3% ukupne javne potrošnje u 2003. godini je znatno iznad potrošnje u tom sektoru u većini zemalja regiona. U FBiH je visoko fragmentovana struktura sistema obrazovanja rezultovala veoma visokim jediničnim cijenama, neodgovarajućim obezbjeđenjem obrazovanja i lošim rezultatima. U vezi s programom reformi u sektoru obrazovanja, Srednjoročna razvoja strategija predviđa da se ne bi smjelo dopustiti da potrošnja u nominalnim iznosima bude povećana u toku srednjoročnog perioda, dok bi, s ciljem unapređenja efikasnosti, veći udio resursa trebalo da se alocira na potrošnju na funkcionisanje i održavanje.

78. Prenos odgovornosti za visoko obrazovanje na nivo Federacije od početka 2005. godine predstavlja ključnu reformsku mjeru. To će biti praćeno uključenjem pojedinačnih fakulteta u pravna tijela na nivou univerziteta, koja će imati odgovornost za alokaciju resursa. Eliminacijom poduplavanja i omogućavanjem usvajanja objektivnije formule za finansiranje zasnovane na potražnji, to bi trebalo rezultovati znatnim uštedama na osnovu povećanja stepena efikasnosti u podsektoru visokog obrazovanja.

Zdravstvo

79. Potrošnja na zdravstvo na nivou od 6,9% GDP-a i 14,7% ukupne javne potrošnje u 2003. godini slično je i dalje viša nego u drugim dijelovima regiona. Gotovo 96% potrošnja u zdravstvu finansira se iz doprinosa za zdravstveno osiguranje, koji su, kao i drugi tipovi oporezivanja plata, rasli brže od drugih izvora prihoda. Uz to, u novijem periodu postojao je i manji doprinos iz budžeta Federacije za podršku mehanizmima solidarnosti koji se implementiraju preko Fonda zdravstvenog osiguranja Federacije – 9,1 milion KM u 2003. godini.

80. U praksi je potrošnja u zdravstvu vođena nivoom doprinosa. Ipak, neefikasnosti unutar sektora dovele su do toga da su ti prihodi znatno manju od finansijskih zahtjeva zakonski pripisanih nivoa zdravstvenih usluga i službi. Privatna potrošnja na zdravstvo je takođe znatna i iznosi procijenjenih 5% GDP-a, što dijelom odražava stepen nedostataka obezbjeđenja zdravstva u javnom sektoru. Kod finansiranja zdravstvenih službi postoji znatan stepen regionalnih neujednačenosti, što je rezultat razlika kod nivoa lokalne privrede i poreske osnovice za kantonalne fondove zdravstvenog osiguranja. Mehanizmi solidarnosti za povećanje stepena jednakosti kod obezbjeđenja službi i usluga postoje samo u ograničenoj mjeri.

81. Prvi prioritet je, prema tome, unapređenje stepena efikasnosti kod obezbjeđenja zdravstvenih službi. Srednjoročna razvojna strategija identifikuje mjere koje uključuju dalju racionalizaciju objekata, unapređenja upravljanja javnim zdravstvenim fondovima, postavljanje prioriteta kod alokacije resursa, pri čemu bi se viši prioritet dao programima prevencije i prioritetnim tretmanima, te unapređenja procedura javne nabavke u sketoru. Takođe će biti neophodno razmotriti postojeće mehanizme finansiranja za sektor i da li oni rezultuju

Strana 33

odgovarajućom alokacijom resursa. Imajući u vidu postojeće visoke nivoe potrošnje u sektoru, ne predviđa se povećanje stopa doprinosa za zdravstveno osiguranje.

Socijalno staranje i zaštita

82. Potrošnja na socijalno staranje i zaštitu, na nivou od 15,2% GDP-a i 32,1% ukupne potrošnje u 2003. godini konzistentna je s nivoima potrošnje u zemljama srednje i istočne Evrope. Kao i u drugdje, potrošnja na penzije dominira i zauzima 57% ukupne potrošnje u sektoru. Nakon reformi koje su izvršene od 2000. godine, penzijski sistem FBiH je radio na fiskalno održivim osnovama, a budžetski transferi za penzijski sistem su eliminisani u 2003. godini. U toku perioda 2005-2007. penzije će i dalje biti u potpunosti finansirane iz doprinosa, a ne predviđa se nikakvo povećanje sadašnjih stopa doprinosa.

83. Budžetska potrošnja predstavlja 40% potrošnje na socijalno staranje i zaštitu. Međutim, % budžetske potrošnje alocira se na gotovinska davanja borcima koja se isplaćuju iz budžeta Federacije, a i znatna potrošnja na podentitetskom nivou se takođe alocira na boračka davanja i prava. Po međunarodnim standardima, borački programi u BiH smatraju se dobro finansiranim i velikodušnim, s vrlo visokim brojem korisnika. Jedna posljedica visokog nivoa potrošnje na boračke programe je ta da je nivo potrošnje na programe socijalne pomoći vezane za siromaštvo najniži među svim zemljama regiona.

84. Da bi se uspostavila bolja ravnoteža u potrošnji na socijalnu zaštitu, usvojena je nova legislativa s ciljem obezbjeđenja sveobuhvatne racionalizacije programa boračkih davanja i prava, kako bi se osiguralo da su davanja bolje usmjerena i da je broj korisnika koji nemaju osnovu za prava znatno smanjen. Vlada FBiH se takođe obavezala da neće dozvoliti povećanje alokacije za boračka davanja u budžetu za 200. godinu. To će takođe omogućiti uvođenje davanja socijalne zaštite za druge prioritetne grupe. U budžetu za 2005. godinu program gotovinskih davanja za civilne žrtve rata finansiraće se iz budžeta Federacije. U 2006. godini se planira uvođenje dječijih dodataka koji bi se finansirali iz budžeta Federacije, s kasnijim uvođenje,m programa davanja usmjerenog na siromašne. Međutim, analize izvršene u toku pripreme Dokumenta okvirnog budžeta ukazuju da bi finansijska ograničenja mogla da dovedu do neophodnosti postepenijeg uvođenja tih inicijativa.

Stanovanje i komunalne usluge

85. Ubrzani tempo migracije iz sela u gradove dovodi do sve većeg pritiska na infrastrukturu u mnogim gradskim oblastima. Investicije u vodosnabdijevanje su bile neadekvatne i većina gradova nema postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda. U novijem periodu investicije u sektor bile su izvršene prije svega kroz donatorsko finansiranje. S završetkom Prioritetnog programa rekonstrukcije potrošnja na sektor je u novijem periodu pala na 1,1% GDp-a u 2003. godini. Srednjoročna razvojna strategija predviđa povećanje potrošnje od 5 godišnje.

Sektori ekonomskih poslova

86. kao što je već navedeno u prethodnoj sekciji, javne investicije u sektore ekonomskih službi doživjele su oštar pad nakon završetka prioritetnog programa rekonstrukcije. U isto vrijeme, potrošnja u tim sektorima je često fragmentirana i nejasna, finansirana iz više izvora koji nisu koordinirani unutar jedinstvenog programa za cijeli sektor. U budućnosti, nivoi potrošnje na investicije moraće se znatno povećati kako bi ispunili zahtjeve za javnim investicijama koje će podržati privredni rast.

87. Prostor za povećanje potrošnje za finansiranje prioritetnih investicija u sektore ekonomskih službi u toku perioda 2005-2007. zavisiće od stepena do kojeg se resursi mogu osloboditi kroz implementaciju restruktuiranja i reformi za povećanje stepena efikasnosti u drugim sektorima. Iako je vlada posvećena povećanju alokacija za javne investicije finansirane iz domaćih izvora, postizanje tog cilja zavisiće od brzine šireg programa reformi potrošnje i od uspješnosti pri osiguranju dodatnog vanjskog finansiranja za podršku implementaciji Srednjoročne strategije razvoja.

Indikativne alokacije sektorskih resursa i smjernice

88. Tabela 5 predstavlja alokacije resursa i smjernice za period 2005.-2007. (isključujući troškove kamata i amortizacije)19. One su određene tako da budu konzistentne s okvirom politika i prioritetima identifikovanim u okviru Srednjoročne razvojne strategije. Pošto se projicira da će ukupna godišnja potrošnja rasti za gotovo 8% u realnim iznosima u toku perioda 2004-2007., prostor za prilagođavanja alokacija potrošnje biće dosta ograničen. 19 Primijetiti da, pošto se sektorske alokacije resursa određuju kroz odluke više autonomnih budžetskih organa,

Dokument okvirnog budžeta može predlagati samo indikativne alokacije resursa, a ne sprovodive ili obavezujuće gornje granice resursa.

Strana 34

To naglašava važnost daljeg napretka kod smanjivanja nivoa potrošnje u onim sektorima u kojima su nivoi potrošnje sada vrlo visoki. Novija iskustva vezana za smanjenje potrošnje u odbrani mogla bi biti korisna za primjenu i u drugim sektorima.

89. Ključne smjernice koje rezultuju iz indikativnih alokacija resursa iz tabele 6 su sljedeće: • Opšte javne službe i javni red i mir. Potrošnja se treba postepeno smanjivati kroz implementaciju

reformskih mjera. Dokument okvirnog budžeta projicira usklađivanje nivoa potrošnje s stopom inflacije u 2005. godini, a nakon toga smanjenja od 1,5% u 2006. godini i 1,5% u 2007. godini u nominalnim iznosima, s ubrzavanjem reformi javne uprave.

• Odbrana. Potrošnja će dalje padati, postižući ciljni iznos od 2,3% GDP-a do 2006. godine. • Obrazovanje. Potrošnja će se povećavati po prosječnoj stopi od 1,8% u toku trogodišnjeg perioda,

nešto iznad stope inflacije. Povećana potrošnja u podsektoru visokog obrazovanja biće u potpunosti vođena rastom sopstvenih prihoda. Uštede kroz povećanje stepena efikasnosti kroz restruktuiranje i racionalizaciju struktura visokog obrazovanja trebalo bi da omoguće znatna unapređenja kvaliteta .

• Zdravstvene službe. Nivoi potrošnje odražavaju projicirani rast prihoda od doprinosa za zdravstveno osiguranje. Kao što je već navedeno, u toku perioda 2005-2006. trebalo bi da se izvrši pregled adekvatnosti tekućih nivoa finansiranja i aranžmana kako bi se identifikovale promjene neophodne za unapređenje rezultata u sektoru.

• Socijalno staranje i zaštita. Potrošnja fondova penzijskog osiguranja i osiguranja od nezaposlenosti odgovaraće prihodima tih fondova i zajedno će predstavljati oko 60% ukupne potrošnje. Budžetske alokacije povećaće se za 5% u 2005. i 2006. godini a za 7,5% u 2007. godini s ciljem finansiranja programa socijalne zaštite i socijalne pomoći usmjerenih na siromašne (uključujući civilne žrtve rata). Kako će alokacije za boračka davanja biti zadržane na tekućim nominalnim nivoima, uticaj alokacija za programe vezane za siromaštvo biće znatno veći.

• Stanovanje i službe zajednice. U 2005. godini alokacije će biti vraćene na nivoe iz 2003. godine, što će dijelom biti vođeno novim projektima finansiranim iz vanjskih izvora. Nakon toga će se alokacije povećavati za 8% u 2006. godini i za 15% u 2007. godini, odražavajući potrebu za dodatnim investicijama u lokalnu infrastrukturu.

• Ekonomske službe. Alokacije potrošnje će biti zadržane na višim nivoima koji su projicirani za 2004. godinu. Alokacije domaćeg finansiranja povećaće se znatno, kako dođe do smanjenja stepena vanjskog finansiranja javnih investicija. Visoki udio potrošnje na javne investicije znači dasu projicirani nivoi potrošnje podložni znatnom nivou neizvjesnosti u vezi s budućim donatorskim finansiranjem.

Matrica sektorskih reformi

90. Ažurirana matrica reformi sektorskih programa potrošnje priključena je u Prilogu 3. ona daje sažetu procjenu ključnih pitanja politike potrošnje vezanih za politike i strategije identifikovane u Srednjoročnoj razvojnoj strategiji. Ona takođe uzima u obzir i novije reforme programa dogovorene s Međunarodnim monetarnim fondom, Evropskom komisijom i Svjetskom bankom.

Strana 35

Pretpostavke

miliona KM

% GDP-a

% ukupnog

miliona KM

% GDP-a

% ukupnog

miliona KM

% GDP-a

% ukupno

gmiliona

KM% GDP-

a

% ukupno

gmiliona

KM% GDP-

a

% ukupno

g

1,049.0 12.6% 26.6% 922.9 10.4% 22.4% 864.8 10.4% 20.2% 837.1 9.5% 19.0% 840.5 9.0% 18.0%Opšte javne službe 400.9 4.8% 10.2% 246.5 2.8% 6.0% 238.8 2.9% 5.6% 235.2 2.7% 5.3% 231.7 2.5% 5.0% Potrošnja prilagođena za stepen inflacije u 2005. godini, nakon toga

pada za 1,5% godišnje s implementacijom reformi javne uprave.

Odbrana 269.9 3.2% 6.9% 254.9 2.9% 6.2% 220.0 2.7% 5.1% 202.0 2.3% 4.6% 214.9 2.3% 4.6% Potrošnja pada do 2,3% GDP-a u 2006. godini u skladu s ciljnim iznosom iz Srednjoročne razvojne strategije.

Javni red i bezbjednost 378.2 4.5% 9.6% 421.5 4.8% 10.2% 406.0 4.9% 9.5% 399.9 4.6% 9.1% 393.9 4.2% 8.4% Potrošnja prilagođena za stepen inflacije u 2005. godini, nakon toga pada za 1,5% godišnje kako restruktuiranje počne da se sprovodi.

2,510.3 30.1% 63.8% 2,643.1 29.9% 64.0% 2,807.5 33.9% 65.5% 2,936.9 33.4% 66.7% 3,096.8 33.1% 66.4%Obrazovanje 483.9 5.8% 12.3% 533.8 6.0% 12.9% 540.4 6.5% 12.6% 548.5 6.2% 12.5% 562.2 6.0% 12.0% Tehnička prilagođavanja u 2004. godini s punim dokumentovanjem

prihoda univerziteta. Alokacije povećane za 2,5% u 2005. godini i 1,5% u 2006. i 2007. godini. Znatne uštede iz povećanja stepena efikasnosti

Zdravstvo 577.0 6.9% 14.7% 600.7 6.8% 14.6% 635.6 7.7% 14.8% 669.7 7.6% 15.2% 703.0 7.5% 15.1% Alokacije potrošnje vođene rastom prihoda od doprinosa za uzdravstveno osiguranje. Alokacije za programe javnog zdravstva finansirane iz budžeta Federacije i kantona povećavaće se za 5%

Socijalno staranje i zaštita 1,265.4 15.2% 32.1% 1,387.3 15.7% 33.6% 1,446.3 17.5% 33.8% 1,522.2 17.3% 34.6% 1,612.4 17.3% 34.5%

od čega: budžetska potrošnja 502.8 533.3 540.3 567.3 609.9

Stanovanje i službe zajednice 122.7 1.5% 3.1% 62.1 0.7% 1.5% 126.3 1.5% 2.9% 137.5 1.6% 3.1% 160.2 1.7% 3.4% Povećane alokacije u 2005. godini s ciljem vraćanja potrošnje na nivoe iz 2003. godine. Nakon toga povećavanje za 8% u 2006. godini i za 15% u 2007. godini.

Kultura, rekreacija i religija 61.3 0.7% 1.6% 59.2 0.7% 1.4% 59.0 0.7% 1.4% 59.0 0.7% 1.3% 59.0 0.6% 1.3% Prilagođeno za stopu inflacije.

Ekonomnske službe 349.6 4.2% 8.9% 538.0 6.1% 13.0% 520.1 6.3% 12.1% 527.6 6.0% 12.0% 621.0 6.6% 13.3%Gorivo i energija 49.6 0.6% 1.3% 75.1 0.9% 1.8%Poljoprivreda, šumarstvo i ribolov 39.6 0.5% 1.0% 71.2 0.8% 1.7%Rudarstvo i mineralni resursi 7.8 0.1% 0.2% 11.0 0.1% 0.3%Transport i komunikacije 178.4 2.1% 4.5% 300.7 3.4% 7.3%Ostali ekonomski poslovi i službe 74.2 0.9% 1.9% 79.9 0.9% 1.9%

28.2 0.3% 0.7% 22.9 0.3% 0.6% 92.7 1.1% 2.2% 103.1 1.2% 2.3% 108.7 1.2% 2.3%

Ukupna potrošnja 3,937.1 47.2% 100.0% 4,127.0 46.7% 100.0% 4,285.1 51.7% 100.0% 4,404.8 50.2% 100.0% 4,666.9 49.9% 100.0%Usporedna stavka: GDP (miliona KM)

Ostala potrošnja

2003 2005

9,345.28,339.0 8,839.0 8,286.0 8,783.1

Određena povećanja kod potrošnje na poljoprivredu. Investicije finansirane iz domaćih izvora povećane s ciljem kompenzacije pada vanjskog finansiranja. Dalja povećanja potrošnje mogu zavisiti od dodatnog donatorskog finansiranja obebjeđenog kao reakcija na pokretanje Razvojne strategije.

Sektor / funkcija 2004 2006 2007

Opšte vladine službe

Službe zajednice i komunalne službe

Potrošnja fondova socijalnog osiguranja u skladu s njihovim prihodima. Budžetska potrošnja: (i) transferi pojedincima povećavani za 5% godišnje u 2005. i 2006. godini i za 7,5% u 2007. godini s ciljem finansiranja socijalne pomoći usmjerene na siromašne (uključujući civilne žrtve rata); (ii) boračka davanja održavana na tekućim nominalnim nivoima.

Tabela 5: Predložene alokacije i smjernice sektorskih resursa za period 2005-2007.

Page 36

Prilog 1

Projekcije SORa za period 2005.-07.

Tabela 1: Konsolidovana fiskalna tabela (KM)

Tabela 2: Konsolidovana fiskalna tabela (%GDPa)

Tabela 3: Projekcije federalnog budzeta (SOR format)

Tabela 4: Projekcije federalnog budzeta (budzetski format)

Tabela 5: Diskreciona potrosnja federalnog budzeta standardizirana prema izvrsenim rashodima u 2002.-03.

Tabela 6: Kantonalni i opcinski budzeti (sazetak)

Tabela 7: Projekcije funkcionisanja van-budzetskih fondova

Tabela 8: Rashodi po ekonomskoj klasifikaciji u 2002.-03.

Tabela 9: Rashodi po funkcionalnoj klasifikaciji u 2002.-03.

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 37

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 38

2002 2003 2004 2005 2006 2007Stvarni Stvarni Procjena Projekcija Projekcija Projekcija

Ukupni prihodi i grantovi 3,719.5 3,910.9 4,119.3 4,225.9 4,412.4 4,654.7Ukupni prihodi 3,707.6 3,889.8 4,110.0 4,215.9 4,402.4 4,644.7

Poreski prihodi 2,018.2 2,103.1 2,114.3 2,185.9 2,277.9 2,414.2Carina 516.2 474.6 372.7 354.1 354.1 354.1Akcize 450.7 408.4 445.4 467.7 486.8 511.7Porez na promet akciznih proizvoda/PDV 199.9 270.7 297.7 312.7 329.3 357.8Porez na promet neakciznih proizvoda/PDV 585.5 650.6 681.4 715.6 753.7 818.9Porez na dobit 40.2 52.6 55.1 57.9 61.0 64.3Porez na place 136.4 146.5 156.0 165.5 174.4 183.1Ostali porezi 89.4 99.6 106.1 112.5 118.6 124.5

Ne-poreski prihodi 344.7 321.4 426.7 398.3 404.2 424.1Federalni budzet - neporeski prihodi 92.0 74.6 152.3 130.7 123.2 129.0od cega dividende 36.8 13.8 85.0 20.0 7.0 7.0Kantoni - neporeski prihodi 252.7 246.8 274.4 267.6 281.0 295.0

Prihodi socijalnih fondova (iskljucujuci transfere) 1,241.9 1,320.4 1,415.8 1,469.9 1,549.7 1,626.9Fond zdravstvenog osiguranja - doprinosi + ostalo 495.1 518.4 561.7 595.9 628.2 659.4PIO/MIO - doprinosi + ostalo 691.7 730.4 777.8 869.7 913.0Zavod za zaposljavanje - doprinosi + ostalo 55.1 71.6 76.2 48.7 51.7 54.5Ostalo (obrazovanje, nauka, kultura) 0.0 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1

Van-budzetski fondovi 102.9 144.8 153.2 161.8 170.6 179.5

Grantovi 11.9 21.2 9.3 10.0 10.0 10.0Vanjski grantovi za budzetsku podrsku 11.9 21.2 9.3 10.0 10.0 10.0

Ukupni rashodi 4,059.6 4,012.1 4,307.3 4,511.5 4,634.6 4,900.4Federalni budzet(1) 1,167.2 1,001.5 962.8 1,100.4 1,084.8 1,141.7

51.7 58.0 85.9 117.4 126.2 135.794.1 64.7 52.1 52.6 52.2 51.6

Placanje drzavi 98.1 58.7 56.5 61.9 61.7 60.0Isplate krajnjih korisnika -4.0 -5.0 -5.9 -9.3 -9.5 -8.4Ostalo 0.0 11.0 1.6 0.0 0.0 0.0

Izmirenje domacih potrazivanja 0.0 0.0 76.0 83.0 82.3 82.0Diskreciona potrosnja 1,021.5 878.8 748.8 847.4 824.1 872.5Neto posudjivanje 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Budzetska potrosnja na kantonalnom i opcinskom nivo 1,352.7 1,413.5 1,560.6 1,547.1 1,628.4 1,746.0Kantoni 1,072.6 1,107.2 1,239.0 1,209.4 1,273.9 1,373.7Opcine 280.1 306.3 321.6 337.7 354.6 372.3

Projekti finansirani izvana 253.9 146.5 243.8 221.9 194.0 202.8Potrosnja socijalnih fondova 1,186.5 1,305.7 1,386.9 1,480.3 1,556.7 1,630.4

Zavod za zdravstveno osiguranje 480.2 553.6 571.9 606.3 635.2 662.9PIO/MIO 689.7 719.8 777.8 825.1 869.7 913.0Zavod za zaposljavanje 16.6 32.3 37.1 48.7 51.7 54.5Ostalo (obrazovanje, nauka, kultura) 0.0 0.0 0.1 0.1 0.1 0.1

Van-budzetski fondovi 99.1 144.8 153.2 161.8 170.6 179.5

Budzetski bilans -340.1 -101.1 -188.0 -285.5 -222.1 -245.7

Finansiranje 340.1 101.1 188.0 285.5 222.1 245.7Finansiranje iz vanjskih izvora 358.0 92.6 256.1 202.5 139.8 163.7

Vanjski krediti za podrsku budzetu 142.7 37.8 98.8 60.0 40.0 40.0Finansiranje iz vanjskih izvora (krediti + grantovi) 253.9 146.5 243.8 221.9 194.0 202.8Otplata kredita (neto) -38.7 -91.6 -86.4 -79.4 -94.2 -79.1od cega placanje drzavi -46.7 -101.6 -98.5 -99.5 -117.4 -100.8

Ostalo (neto od prihoda od krajnjih korisnika) 8.0 10.0 12.1 20.1 23.2 21.7Finansiranje iz domacih izvora -17.9 8.5 -68.2 83.0 82.3 82.0

Ostalo pozajmljivanje (neto) -89.4 8.5 -123.1 0.0 0.0 0.0od cega federalni budzet -1.2 75.1 -84.0 0.0 0.0 0.0

Budzeti kantona/opcina 42.8 -42.8 0.0 0.0 0.0 0.0Ostalo -131.0 -23.8 -39.1 0.0 0.0 0.0

Koristenje sredstava od privatizacije/ sukcesioni findov 71.5 0.0 54.9 83.0 82.3 82.0Napomena:

(1)

Federacija Bosne i Hercegovine - SOR 2005-2007

miliona KM

Prilog 1 Tabela 1

Konsolidovana fiskalna tabela

Iskljucuje transfere socijalnim fondovima, kantonima i opcinama i otplatu duga

Transferi drzaviKamate (neto)

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 39

2002 2003 2004 2005 2006 2007Stvarni Stvarni Procjena Projekcija Projekcija Projekcija

Ukupni prihodi i grantovi 46.8% 46.9% 46.7% 45.1% 44.2% 43.6%Ukupni prihodi 46.7% 46.6% 46.6% 45.0% 44.1% 43.5%

Poreski prihodi 25.4% 25.2% 24.0% 23.3% 22.8% 22.6%Carina 6.5% 5.7% 4.2% 3.8% 3.5% 3.3%Akcize 5.7% 4.9% 5.0% 5.0% 4.9% 4.8%Porez na promet akciznih proizvoda/PDV 2.5% 3.2% 3.4% 3.3% 3.3% 3.4%Porez na promet neakciznih proizvoda/PDV 7.4% 7.8% 7.7% 7.6% 7.5% 7.7%Porez na dobit 0.5% 0.6% 0.6% 0.6% 0.6% 0.6%Porez na place 1.7% 1.8% 1.8% 1.8% 1.7% 1.7%Ostali porezi 1.1% 1.2% 1.2% 1.2% 1.2% 1.2%

Ne-poreski prihodi 4.3% 3.9% 4.8% 4.3% 4.0% 4.0%Federalni budzet - neporeski prihodi 1.2% 0.9% 1.7% 1.4% 1.2% 1.2%od cega dividende 0.5% 0.2% 1.0% 0.2% 0.1% 0.1%Kantoni - neporeski prihodi 3.2% 3.0% 3.1% 2.9% 2.8% 2.8%

Prihodi socijalnih fondova (iskljucujuci transfere) 15.6% 15.8% 16.0% 15.7% 15.5% 15.2%Fond zdravstvenog osiguranja - doprinosi + ostalo 6.2% 6.2% 6.4% 6.4% 6.3% 6.2%PIO/MIO - doprinosi + ostalo 8.7% 8.8% 8.8% 8.8% 8.7% 8.6%Zavod za zaposljavanje - doprinosi + ostalo 0.7% 0.9% 0.9% 0.5% 0.5% 0.5%Ostalo (obrazovanje, nauka, kultura) 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%

Van-budzetski fondovi 1.3% 1.7% 1.7% 1.7% 1.7% 1.7%

Grantovi 0.2% 0.3% 0.1% 0.1% 0.1% 0.1%Vanjski grantovi za budzetsku podrsku 0.2% 0.3% 0.1% 0.1% 0.1% 0.1%

Ukupni rashodi 51.1% 48.1% 48.8% 48.1% 46.4% 45.9%Federalni budzet(1) 14.7% 12.0% 10.9% 11.7% 10.9% 10.7%

0.7% 0.7% 1.0% 1.3% 1.3% 1.3%1.2% 0.8% 0.6% 0.6% 0.5% 0.5%

Placanje drzavi 1.2% 0.7% 0.6% 0.7% 0.6% 0.6%Isplate krajnjih korisnika -0.1% -0.1% -0.1% -0.1% -0.1% -0.1%Ostalo 0.0% 0.1% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%

Izmirenje domacih potrazivanja 0.0% 0.0% 0.9% 0.9% 0.8% 0.8%Diskreciona potrosnja 12.9% 10.5% 8.5% 9.0% 8.3% 8.2%Neto posudjivanje 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%

Budzetska potrosnja na kantonalnom i opcinskom nivo 17.0% 16.9% 17.7% 16.5% 16.3% 16.4%Kantoni 13.5% 13.3% 14.0% 12.9% 12.8% 12.9%Opcine 3.5% 3.7% 3.6% 3.6% 3.5% 3.5%

Projekti finansirani izvana 3.2% 1.8% 2.8% 2.4% 1.9% 1.9%Potrosnja socijalnih fondova 14.9% 15.7% 15.7% 15.8% 15.6% 15.3%

Zavod za zdravstveno osiguranje 6.0% 6.6% 6.5% 6.5% 6.4% 6.2%PIO/MIO 8.7% 8.6% 8.8% 8.8% 8.7% 8.6%Zavod za zaposljavanje 0.2% 0.4% 0.4% 0.5% 0.5% 0.5%Ostalo (obrazovanje, nauka, kultura) 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%

Van-budzetski fondovi 1.2% 1.7% 1.7% 1.7% 1.7% 1.7%

Budzetski balans -4.3% -1.2% -2.1% -3.0% -2.2% -2.3%

Finansiranje 4.3% 1.2% 2.1% 3.0% 2.2% 2.3%Finansiranje iz vanjskih izvora 4.5% 1.1% 2.9% 2.2% 1.4% 1.5%

Vanjski krediti za podrsku budzetu 1.8% 0.5% 1.1% 0.6% 0.4% 0.4%Finansiranje iz vanjskih izvora (krediti + grantovi) 3.2% 1.8% 2.8% 2.4% 1.9% 1.9%Otplata kredita (neto) -0.5% -1.1% -1.0% -0.8% -0.9% -0.7%od cega placanje drzavi -0.6% -1.2% -1.1% -1.1% -1.2% -0.9%

Ostalo (neto od prihoda od krajnjih korisnika) 0.1% 0.1% 0.1% 0.2% 0.2% 0.2%Finansiranje iz domacih izvora -0.2% 0.1% -0.8% 0.9% 0.8% 0.8%

Ostalo pozajmljivanje (neto) -1.1% 0.1% -1.4% 0.0% 0.0% 0.0%od cega federalni budzet 0.0% 0.9% -1.0% 0.0% 0.0% 0.0%

Budzeti kantona/opcina 0.5% -0.5% 0.0% 0.0% 0.0% 0.0%Ostalo -1.6% -0.3% -0.4% 0.0% 0.0% 0.0%

Koristenje sredstava od privatizacije/ sukcesioni findo 0.9% 0.0% 0.6% 0.9% 0.8% 0.8%Memo stavka - GDP (u milionima KM) 7,943.0 8,340.0 8,824.0 9,371.0 9,989.0 10,669.0

Kamate (neto)

miliona KM

Prilog 1 Tabela 2

Konsolidovana fiskalna tabela

Transferi drzavi

Federacija Bosne i Hercegovine - SOR 2005-2007

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 40

2002 2003 2004 2004 2005 2006 2007Stvarni Stvarni Budzet Revidirani Projekcija Projekcija Projekcija

Prohodi 1,018.8 977.3 1,057.7 989.8 1,046.7 1,063.4 1,102.1Poreski prihodi 926.8 902.7 897.2 837.5 916.0 940.2 973.1

Carine 489.8 474.6 420.7 372.7 354.1 354.1 354.1Akcize 429.1 408.4 457.1 445.4 467.7 486.8 511.7Porez na promet akciznih dobara/PDV 74.0 77.9 84.9Porez na dobit 7.9 19.7 19.4 19.4 20.3 21.3 22.5

Neporeski prihodi 92.0 74.6 160.5 152.3 130.7 123.2 129.0Takse, naknade i novcane kazne 35.2 33.9 35.9 35.6 37.4 39.3 41.2Prihodi iz vlastitih aktivnosti 16.5 17.8 28.8 18.0 58.9 61.8 64.9od cega dPrihodi visokog obrazovanja 0.0 0.0 0.0 0.0 40.0 42.0 44.1Ostalo 40.2 22.9 95.8 98.7 34.4 22.1 22.9od cega dividende 36.8 13.8 85.0 85.0 20.0 7.0 7.0

Ostalo 3.4 9.0 10.8 13.7 14.4 15.1 15.9

Grantovi za budzetsku podrsku 11.9 21.2 9.3 9.3 10.0 10.0 10.0

Finansiranje 174.3 21.3 -25.0 -16.7 63.6 28.1 42.9Vanjski krediti za podrsku budzetu 142.7 37.8 98.8 98.8 60.0 40.0 40.0Otplata duga (neto) -38.7 -91.6 -114.9 -86.4 -79.4 -94.2 -79.1od cega isplate drzavi -46.7 -101.6 -126.9 -98.5 -99.5 -117.4 -100.8

Ostalo (neto ili prihodi od kralnjih korisnika) 8.0 10.0 12.1 12.1 20.1 23.2 21.7Koristenje sredstava od privatizacije/ sukcesioni findovi 71.5 0.0 63.2 54.9 83.0 82.3 82.0Zaostatci/finansiranje iz domacih izvora -1.2 75.1 -72.1 -84.0 0.0 0.0 0.0

Okvir ukupnih sredstava 1,205.0 1,019.7 1,042.0 982.4 1,120.3 1,101.6 1,155.0

Rashodi (iskljucujuci transfere kantonima i opcinama) 1,167.2 1,001.5 1,018.2 962.8 1,100.4 1,084.8 1,141.7Transferi drzavi 51.7 58.0 60.0 85.9 117.4 126.2 135.7Kamate (neto) 94.1 64.7 34.0 52.1 52.6 52.2 51.6

Placanje drzavi 98.1 58.7 38.4 56.5 61.9 61.7 60.0Isplate krajnjih korisnika -4.0 -5.0 -5.9 -5.9 -9.3 -9.5 -8.4Ostalo 0.0 11.0 1.6 1.6 0.0 0.0 0.0

Izmirenje domacih potrazivanja 0.0 0.0 76.0 76.0 83.0 82.3 82.0Diskreciona potrosnja 1,021.5 878.8 848.2 748.8 847.4 824.1 872.5Neto posudjivanje 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Transferi kantonima, opcinama i van-budzetskim fondovima 37.8 18.2 23.8 19.6 19.9 16.7 13.3Transferi kantonima i općinama 13.8 9.1 12.4 9.4 9.5 9.7 9.8Transfer za PIO/MIO 15.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0Transferi Zavodu za zdravstveno osiguranje 9.0 9.1 11.4 10.2 10.4 7.0 3.5

Prilog 1 Tabela 3

KM miliona

Projekcija Federalnog budžeta (SOR format)

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 41

2002 2003 2004 2004 2005 2006 2007Stvarni Stvarni Budzet Revidirani Projekcija Projekcija Projekcija

Prohodi 1,030.8 992.2 1,075.7 1,007.8 1,076.1 1,096.2 1,132.3Poreski prihodi 926.8 902.7 897.2 837.5 916.0 940.2 973.1

Carine 489.8 474.6 420.7 372.7 354.1 354.1 354.1Akcize 429.1 408.4 457.1 445.4 467.7 486.8 511.7Porez na promet akciznih dobara/PDV 0.0 0.0 0.0 0.0 74.0 77.9 84.9Porez na dobit 7.9 19.7 19.4 19.4 20.3 21.3 22.5

Neporeski prihodi 103.9 89.5 178.5 170.3 160.1 156.0 159.2Takse, naknade i novcane kazne 35.2 33.9 35.9 35.6 37.4 39.3 41.2Prihodi iz vlastitih aktivnosti 16.5 17.8 28.8 18.0 58.9 61.8 64.9od cega dPrihodi od visokog obrazovanja 0.0 0.0 0.0 0.0 40.0 42.0 44.1Ostalo 40.2 22.9 95.8 98.7 34.4 22.1 22.9od cega dividende 36.8 13.8 85.0 85.0 20.0 7.0 7.0

ostalo 3.4 9.0 10.8 13.7 14.4 15.1 15.9Uplate krajnjih korisnika 12.0 15.0 18.0 18.0 29.4 32.8 30.2od čega glavnica 8.0 10.0 12.1 12.1 20.1 23.2 21.7

kamata 4.0 5.0 5.9 5.9 9.3 9.5 8.4

Grantovi za budzetsku podrsku 11.9 21.2 9.3 9.3 10.0 10.0 10.0

Finansiranje 213.0 37.8 165.0 153.7 143.0 122.3 122.0Vanjski krediti za podrsku budzetu 142.7 37.8 98.8 98.8 60.0 40.0 40.0Koristenje sredstava od privatizacije/ sukcesioni findovi 71.5 0.0 63.2 54.9 83.0 82.3 82.0Domaće posudjivanje -1.2 0.0 3.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Okvir ukupnih sredstava 1,255.7 1,051.2 1,250.0 1,170.8 1,229.1 1,228.5 1,264.3

Rashodi (iskljucujuci transfere kantonima i opcinama) 1,255.7 1,126.3 1,250.0 1,162.4 1,230.1 1,229.6 1,265.5Rashodi preneseni na drzavu 196.5 218.3 225.3 241.4 279.8 306.4 297.7

Transferi drzavi 51.7 58.0 60.0 86.4 118.4 127.3 136.9Otplate duga 144.8 160.3 165.3 155.0 161.4 179.1 160.8od čega glavnica na vanjski dug 46.7 101.6 126.9 98.5 99.5 117.4 100.8

kamata na vanjski dug 98.1 58.7 38.4 56.5 61.9 61.7 60.0Rashodi Federalnog budzeta 1,059.3 897.0 1,023.1 919.5 950.3 923.2 967.8

Transferi kantonima, opcinama i van-budzetskim fondo 37.8 18.2 23.8 19.6 19.9 16.7 13.3od čega Transferi kantonima i općinama 13.8 9.1 12.4 9.4 9.5 9.7 9.8

Transfer za PIO/MIO 15.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0Transferi Zavodu za zdravstveno osiguranje 9.0 9.1 11.4 10.2 10.4 7.0 3.5

Otplate duga 0.0 11.0 1.6 1.6 0.0 0.0 0.0Izmirenje domacih potrazivanja 0.0 0.0 76.0 76.0 83.0 82.3 82.0Diskreciona potrosnja 1,021.5 878.8 848.2 748.8 847.4 824.1 872.5Izmirenje domacih potrazivanja 0.0 0.0 75.1 75.1 0.0 0.0 0.0

Prilog 1 Tabela 4

KM miliona

Projekcija Federalnog budžeta (budžetski format)

20

02 2003 2004 2004 2005 2006 2007Actual Actual Budget Revised Projected Projected Projected

Federalna diskreciona potrosnja (stvarna/projicirana) 1,021.5 878.8 848.2 748.8 847.4 824.1 872.5minus Visoko obrazovanje 0.0 104.0 109.4 117.3

civilne zrtve rata 0.0 10.0 10.5 11plus Agencija za indirektno oporezivanje 16.0 32.0 32.5 33.0

Obavjestajna sluzba 7.5 15.0 15.2 15Vojna komanda 1.0 2.0 2.0 2.1SIPA 1.4 2.8 2.8 2.9

daje Diskreciona potrosnja bazirana na 2005 1,021.5 878.8 848.2 774.7 785.2 756.8 797.1% promjene u odnosu na prethodnu godinu -14.0% -3.5% -11.9% 1.4% -3.6% 5.3%

Km million

Prilog 1 Tabela 5

Diskreciona potrosnja bazirana na raspodjeli potrosnje za 2005.

.4

.5

2002 2003 2004 2005 2006 2007Stvarni Stvarni Revidirano Projekcija Projekcija Projekcija

Prihodi 1,296.1 1,447.2 1,551.2 1,537.5 1,618.8 1,736.2Poreski prihodi 1,043.4 1,200.4 1,276.8 1,269.9 1,337.8 1,441.1

Porez na promet akciznih proizvoda/PDV 199.9 270.7 297.7 238.7 251.4 272.9Porez na promet neakciznih proizvoda/PDV 585.5 650.6 681.4 715.6 753.7 818.9Porez na dobit 32.3 32.9 35.7 37.6 39.6 41.8Porez na place 136.4 146.5 156.0 165.5 174.4 183.1Ostali porezi 89.4 99.6 106.1 112.5 118.6 124.5

Ne-poreski prihodi 252.7 246.8 274.4 267.6 281.0 295.0

Transferi iz federalnog budzeta 13.8 9.1 9.4 9.5 9.7 9.8

Okvir ukupnih sredstava 1,352.7 1,413.5 1,560.6 1,547.1 1,628.4 1,746.0

Rashodi 1,352.7 1,413.5 1,560.6 1,547.1 1,628.4 1,746.0Kantoni (ukljucujuci otplatu duga) 1,072.6 1,107.2 1,239.0 1,209.4 1,273.9 1,373.7Opcine 280.1 306.3 321.6 337.7 354.6 372.3

Posudjivanje (zaostaci u isplatama, posudjivanje, itd.) 42.8 -42.8 0.0 0.0 0.0 0.0

Prilog 1 Tabela 6

KM miliona

Budzeti kantona + opcina

Km miliona % GDPa Km miliona % GDPa Km miliona % GDPa Km miliona % GDPa Km miliona % GDPa

Zavod za zdravstveno osiguranje 553.6 6.6% 571.9 6.5% 606.3 6.5% 635.2 6.4% 662.9 6.2%finansiranje iz doprinosa 518.4 561.7 595.9 628.2 659.4

rezervi 26.1 -1.2 0.0 0.0 0.0transfera iz federalnog budzeta 9.1 11.4 10.4 7.0 3.5

PIO/MIP 719.8 8.6% 777.8 8.8% 825.1 8.8% 869.7 8.7% 913.0 8.6%finansiranje iz doprinosa 730.4 777.8 825.1 869.7 913.0

rezervi 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0transfera iz federalnog budzeta 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Employment Fund 32.3 0.4% 37.1 0.4% 48.7 0.5% 51.7 0.5% 54.5 0.5%finansiranje iz doprinosa 71.6 76.2 48.7 51.7 54.5

rezervi -39.3 -39.1 0.0 0.0 0.0transfera iz federalnog budzeta 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Other Off-Budget Funds 144.8 1.7% 153.2 1.7% 161.8 1.7% 170.6 1.7% 179.5 1.7%finansiranje iz taksi i naknada 144.8 153.2 161.8 170.6 179.5

rezervi 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0transfera iz federalnog budzeta 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0

Total 1,305.7 15.7% 1,386.8 15.7% 1,480.2 15.8% 1,556.6 15.6% 1,630.3 15.3%finansiranje iz doprinosa 1,320.3 15.8% 1,415.7 16.0% 1,469.8 15.7% 1,549.6 15.5% 1,626.8 15.2%

taksi i naknada 144.8 1.7% 153.2 1.7% 161.8 1.7% 170.6 1.7% 179.5 1.7%rezervi -13.2 -0.2% -40.3 -0.5% 0.0 0.0% 0.0 0.0% 0.0 0.0%transfera iz federalnog budzeta 9.1 0.1% 11.4 0.1% 10.4 0.1% 7.0 0.1% 3.5 0.0%

Memo stavka: GDP (KM milion)Izvor: Ministarstvo finansija

8,340.0 8,824.0 9,371.0

Prilog 1 Tabela 7

2007. Projicirana

10,669.0

Projekcija funkcionisanja van-budzetskih fondova

2003. Procjena 2004. Revidirana 2005. Projicirana 2006. Projicirana

9,989.0

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 42

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 43

Feder-acija

Kantoni + Opcine

Ukupno budzetski

Socijalni fondovi

Van-budzetski fondovi

Vanjski projekti

Ukupni rashodi

% od ukupnog % GDPa

Ukupni troskovi placa 396.3 766.4 1,162.7 50.5 1,213.2 30.3% 15.3%Bruto place 302.8 591.9 894.8 41.2 935.9 23.4% 11.8%Naknade 59.9 118.0 177.9 7.2 185.1 4.6% 2.3%Doprinosi 33.5 56.5 90.1 2.1 92.2 2.3% 1.2%

Otpremnine 94.0 0.0 94.1 0.0 94.1 2.3% 1.2%Materijalni troskovi ( funkcionisanje i odrzavanj 78.1 164.6 242.7 438.9 33.6 715.2 17.9% 9.0%Transferi (iskljucujuci one drugim nivoima vlast 408.2 304.5 712.7 671.4 1,384.1 34.6% 17.4%

Subvencije (kompanijama) 37.7 3.6 41.3 0.0 41.3 1.0% 0.5%Transferi pojedincima 356.0 48.2 404.2 660.7 1,065.0 26.6% 13.4%Ostali transferi 14.5 252.7 267.2 10.7 277.9 6.9% 3.5%

Tekuca rezerva 6.7 5.8 12.6 0.0 12.6 0.3% 0.2%Kapital 37.5 91.2 128.6 26.1 68.3 254.0 477.0 11.9% 6.0%Neto posudjivanje 0.0 2.2 2.2 0.0 2.2 0.1% 0.0%

Ukupno 1,119.0 1,341.4 2,460.4 1,189.5 101.9 254.0 4,005.7 100.0% 50.4%Memo stavka: GDP 7,942.0

Feder-acija

Kantoni + Opcine

Ukupno budzetski

Socijalni fondovi

Van-budzetski fondovi

Vanjski projekti

Ukupni rashodi

% od ukupnog % GDPa

Kamate 59.8 6.5 66.3 1.7 68.0 1.7% 0.9%Ukupni troskovi placa 360.6 786.3 1,146.9 49.5 1,196.4 30.3% 15.1%

Bruto place 267.3 584.5 851.8 39.0 890.8 22.6% 11.2%Naknade 62.3 132.8 195.1 8.1 203.2 5.1% 2.6%Doprinosi 31.1 68.9 100.1 2.4 102.4 2.6% 1.3%

Otpremnine 0.0 0.4 0.4 0.0 0.4 0.0% 0.0%Materijalni troskovi ( funkcionisanje i odrzavanj 100.4 203.2 303.6 519.9 47.8 871.3 22.1% 11.0%Transferi (iskljucujuci one drugim nivoima vlast 379.3 324.0 703.3 699.3 1,402.5 35.5% 17.7%

Subvencije (kompanijama) 33.0 7.1 40.1 0.0 40.1 1.0% 0.5%Transferi pojedincima 317.8 65.4 383.2 688.2 1,071.3 27.1% 13.5%Ostali transferi 28.5 251.5 280.0 11.1 291.1 7.4% 3.7%

Tekuca rezerva 7.9 3.1 11.0 0.0 11.0 0.3% 0.1%Kapital 30.4 81.3 111.8 37.1 97.0 146.5 392.4 9.9% 4.9%Neto posudjivanje 0.0 5.6 5.6 0.0 5.6 0.1% 0.1%

Ukupno 938.5 1,410.4 2,348.9 1,307.4 144.8 146.5 3,947.6 100.0% 49.7%Memo stavka: GDP 8,339.0Note: (1) Iskljucujuci kamatu i isplatu domacih potrazivanja

(2) Rashodi izvan-budzetskih fondova (uglavnom vodoprivreda i putevi) - pretpostavka je da su podijeljeni kao 67% za investicije i 33% za operacione troskove.(3) Zbog razlicitih izvora podataka postoje manje razlike u poredjenju sa ukupnim iznosima iz prethodnih tabela

Prilog 1 Tabela 8

2003.Km miliona

Rashodi po ekonomskim kategorijama 2002.-03.

Km miliona2002.

Feder-acijaKantoni +

OpcineUkupno

budzetskiSocijalni fondovi

Van-budzetski fondovi

Vanjski projekti

Ukupni rashodi

% od ukupnog % GDPa

Opce vladine sluzbe 578.4 564.0 1,142.4 0.0 0.0 11.5 1,153.9 29.4% 14.5%Opce javne sluzbe 103.0 284.0 387.0 11.5 398.5 10.1% 5.0%Odbrana 385.8 0.0 385.8 0.0 385.8 9.8% 4.9%Javni red I sigurnost 89.6 280.1 369.7 0.0 369.7 9.4% 4.7%

Zajednica I drustvene usluge 369.0 686.8 1,055.8 1,183.9 19.9 142.3 2,401.9 61.1% 30.2%Obrazovanje 12.1 433.3 445.4 7.6 453.0 11.5% 5.7%Zdravstvo 7.4 8.0 15.4 477.7 10.5 503.5 12.8% 6.3%Socijalna zastita 347.8 156.7 504.5 706.3 102.4 1,313.2 33.4% 16.5%Stambeno-komunalni poslovi 0.0 50.6 50.6 19.9 13.5 84.0 2.1% 1.1%Kultura, religija i rekreacija 1.7 38.2 39.9 8.3 48.2 1.2% 0.6%

Ecomomic Services 65.7 102.3 168.0 0.0 76.7 93.7 338.5 8.6% 4.3%Energija 9.7 0.7 10.4 53.8 64.2 1.6% 0.8%Poljoprivreda, sumarstvo i ribarstvo 17.9 16.4 34.3 4.2 38.5 1.0% 0.5%Rudarstvo 0.0 8.4 8.4 0.0 8.4 0.2% 0.1%Transport i komunikacije 31.7 38.0 69.7 76.7 10.3 156.8 4.0% 2.0%Ostale ekonomske aktivnosti 6.4 38.8 45.2 25.4 70.6 1.8% 0.9%

Ne-klasificiano 8.0 16.7 24.6 0.0 5.2 6.5 36.3 0.9% 0.5%Ukupno 1,021.0 1,369.8 2,390.9 1,183.9 101.9 254.0 3,930.7 100.0% 49.5%

Memo stavka: GDP KM miliona 7,942.0

Feder-acijaKantoni +

OpcineUkupno

budzetskiSocijalni fondovi

Van-budzetski fondovi

Vanjski projekti

Ukupni rashodi

% od ukupnog % GDPa

Opce vladine sluzbe 456.9 559.6 1,016.5 0.0 0.0 21.5 1,038.0 26.4% 12.4%Opce javne sluzbe 105.6 265.5 371.1 18.8 389.9 9.9% 4.7%Odbrana 267.2 0.0 267.2 2.7 269.9 6.9% 3.2%Javni red I sigurnost 84.0 294.2 378.2 0.0 378.2 9.6% 4.5%

Zajednica I drustvene usluge 349.5 761.3 1,110.8 1,305.7 29.0 64.8 2,510.3 63.9% 30.1%Obrazovanje 5.8 462.4 468.2 15.7 483.9 12.3% 5.8%Zdravstvo 8.4 9.6 18.0 553.6 5.3 577.0 14.7% 6.9%Socijalna zastita 322.2 180.6 502.8 752.1 10.5 1,265.4 32.2% 15.2%Stambeno-komunalni poslovi 0.0 65.1 65.1 29.0 28.7 122.7 3.1% 1.5%Kultura, religija i rekreacija 13.1 43.6 56.7 4.6 61.3 1.6% 0.7%

Ecomomic Services 66.8 107.9 174.7 0.0 108.6 59.1 342.5 8.7% 4.1%Energija 8.4 0.8 9.2 40.4 49.6 1.3% 0.6%Poljoprivreda, sumarstvo i ribarstvo 15.8 21.6 37.4 2.2 39.6 1.0% 0.5%Rudarstvo 0.0 7.8 7.8 0.0 7.8 0.2% 0.1%Transport i komunikacije 35.7 31.2 66.9 108.6 2.9 178.4 4.5% 2.1%Ostale ekonomske aktivnosti 7.0 46.5 53.4 13.6 67.0 1.7% 0.8%

Ne-klasificiano 5.7 21.4 27.1 0.0 7.2 1.1 35.5 0.9% 0.4%Ukupno 878.9 1,450.3 2,329.2 1,305.7 144.8 146.5 3,926.3 100.0% 47.1%

Memo stavka: GDP KM miliona 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0% 8,339.0

Napomene (1) Iskljucujuci kamatu, otplatu duga i isplatu domacih potrazivanja(2) Zbog razlicitih izvora podataka postoje manje razlike u poredjenju sa ukupnim iznosima iz prethodnih tabela

Prilog 1 Tabela 9

Ukupni rashodi po funkciji

Km miliona

2003.

Km miliona

2002.

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 44

Prilog 2

Projekcije kantonalnih i opcinskih prihoda

(iskljucujuci transfere)

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 45

UNSKO-SANSKI KANTON

Izvršenje 2003.

Revidirana procjena

2004

Projekcija 2005

Projekcija 2006

Projekcija 2007

Poreski prihodi 119.5 127.4 127.3 134.1 144.7Porez na promet akciznih roba 35.6 39.1 34.3 36.1 39.2Porez na promet neakciznih roba 62.0 65.0 68.2 71.8 78.1Porez na dobit 1.8 2.0 2.1 2.2 2.3Porez na plaće 12.0 12.8 13.6 14.3 15.0Drugi porezi 8.0 8.5 9.1 9.6 10.0

Neporeski prihodi 27.0 30.0 28.2 29.7 31.1

Ukupni poreski i neporeski prihodi 146.5 157.4 155.5 163.7 175.8

Prihodi socijalnih fondova 41.8 51.2 54.3 57.3 60.3Izvanbudžetski fondovi (posebne naknade) 0.3 7.0 7.4 7.9 8.4Zavod za zaposljavanje 41.5 44.2 46.9 49.4 51.9

UKUPNI PRIHODI 188.3 208.7 209.9 221.1 236.1

POSAVSKI KANTON

Izvršenje 2003.

Revidirana procjena

2004

Projekcija 2005

Projekcija 2006

Projekcija 2007

Poreski prihodi 19.4 20.7 21.6 22.7 24.6Porez na promet akciznih roba 5.4 5.9 6.0 6.3 6.9Porez na promet neakciznih roba 10.6 11.1 11.7 12.3 13.4Porez na dobit 0.3 0.3 0.4 0.4 0.4Porez na plaće 2.1 2.2 2.4 2.5 2.6Drugi porezi 1.0 1.1 1.2 1.2 1.3

Neporeski prihodi 6.3 7.0 7.4 7.7 8.1

Ukupni poreski i neporeski prihodi 25.7 27.7 28.9 30.5 32.7

Prihodi socijalnih fondova 8.6 8.9 9.5 10.0 10.5Izvanbudžetski fondovi (posebne naknade) 1.4 1.3 1.4 1.5 1.6Zavod za zaposljavanje 7.2 7.6 8.1 8.5 8.9

UKUPNI PRIHODI 34.3 36.7 38.4 40.5 43.2

TUZLANSKI KANTON

Izvršenje 2003.

Revidirana procjena

2004

Projekcija 2005

Projekcija 2006

Projekcija 2007

Poreski prihodi 201.6 214.6 211.7 223.0 240.6Porez na promet akciznih roba 50.5 55.6 44.3 46.7 50.7Porez na promet neakciznih roba 110.8 116.0 121.9 128.4 139.4Porez na dobit 4.0 4.4 4.6 4.9 5.1Porez na plaće 23.3 24.8 26.3 27.8 29.1Drugi porezi 12.9 13.8 14.6 15.4 16.2

Neporeski prihodi 48.3 53.7 52.1 54.7 57.5

Ukupni poreski i neporeski prihodi 249.9 268.3 263.9 277.8 298.0

Prihodi socijalnih fondova 89.4 99.4 105.4 111.1 116.7Izvanbudžetski fondovi (posebne naknade) 0.0 4.2 4.4 4.7 5.0Zavod za zaposljavanje 89.4 95.2 101.0 106.4 111.7

UKUPNI PRIHODI 339.3 367.6 369.3 388.9 414.7

ZENIČKO-DOBOJSKI

Izvršenje 2003.

Revidirana procjena

2004

Projekcija 2005

Projekcija 2006

Projekcija 2007

Poreski prihodi 147.6 157.2 158.7 167.2 180.3Porez na promet akciznih roba 39.0 42.9 38.3 40.3 43.8Porez na promet neakciznih roba 77.2 80.8 84.9 89.4 97.1Porez na dobit 2.6 2.8 3.0 3.2 3.3Porez na plaće 19.0 20.3 21.5 22.7 23.8Drugi porezi 9.8 10.4 11.1 11.7 12.2

Neporeski prihodi 25.3 28.2 26.4 27.7 29.1

Ukupni poreski i neporeski prihodi 173.0 185.4 185.1 194.9 209.4

Prihodi socijalnih fondova 78.5 82.9 87.9 92.8 97.5Izvanbudžetski fondovi (posebne naknade) 10.5 10.6 11.2 11.9 12.6Zavod za zaposljavanje 67.9 72.3 76.7 80.9 84.9

UKUPNI PRIHODI 251.4 268.3 273.0 287.7 306.9

miliona KM

miliona KM

miliona KM

miliona KM

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 46

BOSANSKO-PODRINJSKI

Izvršenje 2003.

Revidirana procjena

2004

Projekcija 2005

Projekcija 2006

Projekcija 2007

Poreski prihodi 11.1 11.8 12.3 13.0 14.0Porez na promet akciznih roba 3.1 3.4 3.4 3.6 3.9Porez na promet neakciznih roba 5.2 5.5 5.7 6.0 6.6Porez na dobit 0.0 0.0 0.0 0.0 0.1Porez na plaće 2.0 2.1 2.2 2.4 2.5Drugi porezi 0.8 0.8 0.9 0.9 1.0

Neporeski prihodi 7.6 8.5 8.9 9.4 9.8

Ukupni poreski i neporeski prihodi 18.7 20.3 21.2 22.3 23.8

Prihodi socijalnih fondova 7.7 8.6 9.1 9.6 10.1Izvanbudžetski fondovi (posebne naknade) 0.7 1.2 1.3 1.4 1.4Zavod za zaposljavanje 7.0 7.4 7.9 8.3 8.7

UKUPNI PRIHODI 26.4 28.9 30.4 32.0 33.9

SREDNJOBOSANSKI KANTON

Izvršenje 2003.

Revidirana procjena

2004

Projekcija 2005

Projekcija 2006

Projekcija 2007

Poreski prihodi 95.9 102.1 105.7 111.4 120.1Porez na promet akciznih roba 22.7 24.9 24.5 25.8 28.0Porez na promet neakciznih roba 52.1 54.5 57.2 60.3 65.5Porez na dobit 3.3 3.5 3.7 3.9 4.1Porez na plaće 11.4 12.2 12.9 13.6 14.3Drugi porezi 6.5 7.0 7.4 7.8 8.2

Neporeski prihodi 15.0 16.6 17.5 18.4 19.3

Ukupni poreski i neporeski prihodi 110.9 118.7 123.2 129.7 139.3

Prihodi socijalnih fondova 39.0 41.4 44.0 46.4 48.7Izvanbudžetski fondovi (posebne naknade) 0.2 0.2 0.2 0.2 0.3Zavod za zaposljavanje 38.7 41.2 43.7 46.1 48.4

UKUPNI PRIHODI 149.9 160.2 167.2 176.1 188.0

HERCEGOVAČKO-NERETVANSKI

Izvršenje 2003.

Revidirana procjena

2004

Projekcija 2005

Projekcija 2006

Projekcija 2007

Poreski prihodi 118.0 125.6 124.2 130.8 140.8Porez na promet akciznih roba 26.6 29.3 22.7 23.9 26.0Porez na promet neakciznih roba 61.1 64.0 67.2 70.8 76.9Porez na dobit 3.7 4.0 4.2 4.4 4.6Porez na plaće 15.6 16.6 17.6 18.6 19.5Drugi porezi 11.1 11.8 12.5 13.2 13.8

Neporeski prihodi 16.2 18.1 11.2 11.8 12.4

Ukupni poreski i neporeski prihodi 134.3 143.7 135.5 142.7 153.2

Prihodi socijalnih fondova 59.2 60.8 64.5 68.1 71.5Izvanbudžetski fondovi (posebne naknade) 7.8 6.1 6.5 6.8 7.3Zavod za zaposljavanje 51.4 54.7 58.1 61.2 64.3

UKUPNI PRIHODI 193.5 204.5 200.0 210.7 224.7

ZAPADNOHERCEGOVAČKI

Izvršenje 2003.

Revidirana procjena

2004

Projekcija 2005

Projekcija 2006

Projekcija 2007

Poreski prihodi 44.0 46.9 48.0 50.6 54.6Porez na promet akciznih roba 10.7 11.8 11.0 11.6 12.6Porez na promet neakciznih roba 24.6 25.8 27.1 28.5 31.0Porez na dobit 2.9 3.1 3.3 3.5 3.7Porez na plaće 3.5 3.7 4.0 4.2 4.4Drugi porezi 2.3 2.5 2.6 2.8 2.9

Neporeski prihodi 9.8 10.9 11.4 12.0 12.6

Ukupni poreski i neporeski prihodi 53.8 57.7 59.4 62.5 67.1

Prihodi socijalnih fondova 16.9 17.5 18.5 19.5 20.5Izvanbudžetski fondovi (posebne naknade) 3.7 3.4 3.6 3.8 4.0Zavod za zaposljavanje 13.2 14.1 14.9 15.7 16.5

UKUPNI PRIHODI 70.7 75.2 77.9 82.1 87.7

miliona KM

miliona KM

miliona KM

miliona KM

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 47

SARAJEVSKI KANTON

Izvršenje 2003.

Revidirana procjena

2004

Projekcija 2005

Projekcija 2006

Projekcija 2007

Poreski prihodi 411.6 436.9 425.4 448.2 482.2Porez na promet akciznih roba 67.9 74.6 43.9 46.2 50.2Porez na promet neakciznih roba 233.6 244.6 256.9 270.6 294.0Porez na dobit 13.9 15.1 15.9 16.7 17.6Porez na plaće 54.8 58.3 61.9 65.2 68.5Drugi porezi 41.5 44.2 46.9 49.4 51.9

Neporeski prihodi 85.5 95.1 99.8 104.8 110.0

Ukupni poreski i neporeski prihodi 497.1 531.9 525.2 553.0 592.2

Prihodi socijalnih fondova 168.3 179.6 190.6 200.9 211.0Izvanbudžetski fondovi (posebne naknade) 7.0 7.8 8.2 8.7 9.3Zavod za zaposljavanje 161.4 171.8 182.3 192.2 201.7

UKUPNI PRIHODI 665.5 711.5 715.8 753.9 803.2

HERCEG-BOSANSKI KANTON

Izvršenje 2003.

Revidirana procjena

2004

Projekcija 2005

Projekcija 2006

Projekcija 2007

Poreski prihodi 31.5 33.7 35.0 36.8 39.6Porez na promet akciznih roba 9.3 10.2 10.3 10.8 1Porez na promet neakciznih roba 13.4 14.1 14.8 15.5 16.9Porez na dobit 0.4 0.4 0.5 0.5 0.5Porez na plaće 2.7 2.9 3.1 3.3 3.4Drugi porezi 5.7 6.0 6.4 6.7 7.1

Neporeski prihodi 5.7 6.4 6.7 7.0 7.4

Ukupni poreski i neporeski prihodi 37.2 40.0 41.7 43.9 47.0

Prihodi socijalnih fondova 12.9 13.5 14.3 15.1 15.8Izvanbudžetski fondovi (posebne naknade) 2.1 1.9 2.0 2.2 2.3Zavod za zaposljavanje 10.8 11.6 12.3 12.9 13.6

UKUPNI PRIHODI 50.2 53.5 55.9 58.9 62.9

ZBIRNA

Izvršenje 2003.

Revidirana procjena

2004

Projekcija 2005

Projekcija 2006

Projekcija 2007

Poreski prihodi 1,200.4 1,276.8 1,270.0 1,337.8 1,441.4Porez na promet akciznih roba 270.7 297.7 238.7 251.4 273.1Porez na promet neakciznih roba 650.7 681.4 715.6 753.7 818.9Porez na dobit 33.0 35.7 37.7 39.7 41.8Porez na plaće 146.5 156.0 165.5 174.4 183.1Drugi porezi 99.6 106.1 112.5 118.6 124.5

Neporeski prihodi 246.8 274.4 269.7 283.1 297.3

Ukupni poreski i neporeski prihodi 1,447.2 1,551.2 1,539.6 1,621.0 1,738.7

Prihodi socijalnih fondova 522.2 563.8 598.1 630.8 662.6Izvanbudžetski fondovi (posebne naknade) 33.7 43.7 46.3 49.1 52.0Zavod za zaposljavanje 488.5 520.2 551.9 581.7 610.6

UKUPNI PRIHODI 1,969.4 2,115.0 2,137.8 2,251.7 2,401.3

miliona KM

miliona KM

miliona KM

1.8

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 48

Prilog 3

Prioriteti sektorskih reformi i implikacije alokaciju

sredstava odredjenu SORom

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_bt Prilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 49

Funkcija Analiza postojećih alokacija resursa Identifikovane prioritetne reformske mjere Implikacije po alokacije resursa u SOR-u

A. Opšte Vladine službe

A1. Opšte javne službe

Potrošnja u 2003.: ◊ 401 miliona KM ◊ ◊

◊

◊

◊ ◊ ◊ ◊

◊ ◊ ◊ ◊

10.2% ukupne potrošnje. 4.8% GDP-a.

Fragmentirane administrativne strukture rezultuju vrlo visokim troškovima javne administracije i javnih službi (uključujući druge sektore). Efikasnost i kvalitet obavljanja poslova javnih službi je relativno slaba, mnogo osoblja nema odgovarajuću obuku i vještine, poteškoće kod privlačenja i zadržavanja ključnih profesionalnih vještina. Usprokos visokim nivoima potrošnje, kvalitet javnih službi je često nezadovoljavajući i vezan s nepotrebnom birokracijom.

Nepotpune i nepouzdane informacije otežavaju planiranje reformi javne administracije.

Cilj je da se kroz reformu državne uprave dobiju javne službe koje će se u većoj mjeri prilagođavati politikama, koje će biti zasnovane na rezultatima, koje će biti efikasne i transparentne. Uspostava osnove za planiranje i menadžment reforme javnih službi: ◊ Istraživanje ključnih oblasti funkcionisanja javnih službi i

razvoja informacionih sistema, Ocjena buduće veličine javnih službi s ciljem postepenog dovođenja u okvire evropskih normi; Razvoj legislative o državnoj upravi, koja bi pokrivala Federalnu i kantonalne uprave, kao i ažuriranje regulativa koje pokrivaju druge kadrove javnih službi.

Implementacija reformskih mjera u oblasti javnog finansiranja, uključujući: ◊ Formalne institucionalne aranzmane fiskalne

koordinacije izmedju federalnog i kantonalnih ministarstava finansija; Produbljivanje trezorskih reformi; Uvođenje PDV-a sa sakupljanjem na državnom nivou; Jačanje poreske uprave unutar Federacije; Uspostavu Državne službe za sakupljanje PDV-a i carina.

Reforma i jačanje menadžmenta javne uprave u svim javnim službama, koja pokriva: ◊ Funkcionalnu reviziju;

Procedure zapošljavanja i imenovanja; Uslove i rokove službe; Opis poslova i ocjenjivanje rada osoblja: Razvoj i implementaciju planova za ljudske resurse i obuku za sve osnovne javne službe.

Implementacija mjera za smanjivanje javne uprave, koja će se inicijalno fokusirati na one sektore u kojima je broj osoblja pretjeran po međunarodnim standardima.

U toku perioda 2004.-2007. neće se dozvoliti nikakvo povećanje ukupne potrošnje na plate (za sve sektore) u nominalnim iznosima. Projicira se da će ukupna potrošnja na plate pasti sa 15.8% GDP-a u 2002. na <<?>>% GDP-a u 2007.

Cijena mjera za reformu plata, vezanih za uvodjenje novog sistema platnih razreda moraće se pokriti uštedama koje će biti rezultat smanjenja broja radnika u javnim službama.

Projekcije SOR-a pretpostavljaju da je cilj smanjenje od bar 5% ukupnog broja radnika u javnim sužbama godišnje u toku perioda između 2004. i 2007. Troškovi isplata za višak radnika moraće se pokriti unutar godišnje gornje granice resursa za troškove plata.

Smanjivanje javnih službi rezultovaće povećanjem zahtjeva koji se postavljaju pred penzijski fond, fond za zapošljavanje i, u određenim slučajevima, potrošnje na socijalnu pomoć. Uspostava Državne službe za sakupljanje PDV-a i carina rezultovaće transferom funkcija i osoblja u državnu upravu, ali s određenim uštedama kod troškova kroz efikasnije strukture. Unutar Federalnog i kantonalnih budžeta, tražiće se dodatni resursi za podršku obuci osoblja i razvojnim aktivnostima.

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_btPrilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 50

Funkcija Analiza postojećih alokacija resursa Identifikovane prioritetne reformske mjere Implikacije po alokacije resursa u SOR-u

A2. Odbrana Potrošnja u 2003.: ◊ 270 miliona KM ◊ ◊

6.9% ukupne potrošnje. 3.2% GDP-a.

Potrošnja na odbranu je oko dva puta viša od prosjeka za zemlje centralne i istočne Evrope. Potrošnja je u prevelikoj mjeri koncentrisana na osoblje, i to predstavlja oko 80% ukupne potrošnje na odbranu. Program smanjenja broja osoblja se blizi izvrsenju, pri čemu je veličina armije smanjena sa <<?>> u 2002. na <<?>> u 2004. kada program smanjanja osoblja treba da bude okoncan.

Program za reformu odbrane BiH se implementira s ciljem učlanjenja u program NATO-a Partnerstvo za mir .

Zajednicka komanda odbrane je formirana na drzavnom nivou – finansira se iz transfera iz budzeta Federacije u godisnjem iznosu od 2 miliona KM.

Zakasnjenja u implementaciji racionalizacije vojnog osoblja u 2004. godini dovodi do rizika znacajnog prekoracenja budzeta – ministarstvo odbrane je zatrazilo dodatnih 28 miliona KM. Identifikacija i oslobađanje od nepotrebne imovine/sredstava radi smanjenje troškova održavanja i administracije i finansiranja programa za višak osoblja.

Projicira se da će potrošnja FBiH na odbranu pasti na 2.0% GDP-a do 2007. Uštede od troškova osoblja i s tim vezanih troškova funkcionianja i održavanja. Kratkoročni uticaj na troškove vezan za mjere za višak osoblja osjetiće se u toku 2004.

A3. Pravosuđe, zakon i red

Potrošnja u 2003.: ◊ 378 milion KM ◊ ◊

9.6% ukupne potrošnje. 4.5% GDP-a.

Potrošnja na javni red – oko dvostruko veća od prosjeka za zemlje centralne i istočne Evrope i 4 puta viša od prosjeka za zemlje EU. Broj zaposlenih je znatno viši od predratnih nivoa i još uvijek se povećava, pri čemu postoje dokazi da demobilizirani vojnici nalaze zaposljenje u službama javnog reda i mira.

Novije mjere za jačanje i uspostavu nezavisnog sudstva rezultovale su znatnim povećanjem potrošnje na pravosuđe.

Javni red (Policija): Razvoj plana za postepeno smanjenje/racionalizaciju javne potrošnje vezane za mjere za povećanje efikasnosti: ◊ neposredan prioritet predstavlja zaustavljanje povećanja

broja osoblja koje je zaposleno u službama javnog reda i mira;

◊ kako se situacija bude dalje normalizovala, biće potrebno dovesti broj zaposlenih u sektoru reda i mira u okvire koji su u skladu s onima u drugim zemljama srednje i istočne Evrope;

Pravosudje: Dalji razvoj pravosudnog sistema, kako bi se sto vise priblizio evropskim normama i standardima. Ove mjere ukljucuju: ◊ jacanje kapaciteta unutar Ministarstva pravde, kako bi se

pripremila i uvela nova legislativa; ◊ obezbijediti adekvatno obrazovanje i certificiranje za

osoblje koje radi na pravnim i za pravo vezanim poslovima ( kao sto je upravljanje stecajem);

Kazneni sistem: Reforma kaznenog sistematreba biti razradjena u srednjorocnom strateskom planu za period 2005.-07., koji je trenutno u pripremi. On ce naglasiti efikasniju upotrebu postojecih resursa. U sektoru pravosuđa očekuju se dodatne reforme (koje se konkretne dodatne mjere predlažu). Identifikovati i eliminisati nepotrebnu imovinu/sredstva radi smanjenja troškova održavanja i administracije.

Predviđa se da će do 2007. potrošnja na pravosuđe, zakon i red pasti na <<?>>% GDP-a. Prostor za uštede kod potrošnje na javni red vezan je za veličinu smanjenja broja osoblja i troškove programa za višak radnika.

Pojednostavljenje lokalnih sudskih sistema rezultovaće određenim uštedama kod troškova.

Reforma kaznenog sistema ce rezultirati u efektivnijoj i efikasnijoj upotrebi postojecih resursa, sto ce voditi i boljim rezultatima.

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_btPrilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 51

Funkcija Analiza postojećih alokacija resursa Identifikovane prioritetne reformske mjere Implikacije po alokacije resursa u SOR-u

B. . Službe zajednice i socijalne službe

B1. Obrazovanje Potrošnja u 2003.: ◊ 484 miliona KM ◊ ◊

◊

◊

◊ ◊

◊

◊

◊

◊

◊

◊

◊

12.5% ukupne potrošnje. 5.7% GDP-a.

Studija mjerenja životnog standarda otkrila je da je siromaštvo u pozitivnoj korelaciji s nedostatkom obrazovanja. Potrošnja na obrazovanje, izražena kao procent GDP-a, vrlo je visoka u poređenju s drugim zemljama. Fragmentiran obrazovni sistem rezultuje visokim jediničnim troškovima, neujednačenim obezbjeđenjem službi i lošim rezultatima. Jedinični troškovi u srednjem i visokom obrazovanju su posebno visoki. Znatne geografske varijacije kod potrošnje po studentu / učeniku doprinose znatnim varijacijama kod rezultata obrazovanja. Zastarjeli i nefleksibilni sistemi koji ne ispunjavaju zahtjeve moderne tržišne privrede: ◊ Niske stope upisa, posebno u srednjem obrazovanju,

ograničavaju mogućnosti za nastavak školovanja; Nastavni plan i program nisu prilagođeni zahtjevima tržišne privrede; Neodgovarajući aranžmani za obrazovanje i kontrolu kvliteta; Obrazovanje odraslih je posebno zanemareno; Nedostatak pouzdanih i sveobuhvatnih informacija o funkcionisanju obrazovnog sistema.

Sveobuhvatan pregled i revizija obrazovnog sistema s ciljem postizanja višeg nivoa efikasnosti i unapređenja rezultata: ◊ Reforma finansiranja obrazovanja na osnovu alokacija

finansiranja po broju učenika / studenata. Viši nivo nezavisnosti škola, uključujući i odgovornost za upravljanje sopstvenim finansijama; Vlada treba da postepeno preuzima odgovornost za finansiranje pretškolskog obrazovanja; Smanjenje dobi za polazak u osnovnu školu sa 7 godina na 6; Reforma srednjeg obrazovanja – povećanje broja gimnazija; Racionalizacija usmjerenog obrazovanja uz bolje povezivanje s zahtjevima na tržištu rada; Prenos visokog obrazovanja sa kantona na Federalnu vladu i konsolidacija akademskih fakulteta unutar objedinjenih univerziteta;

Kvalitet se treba unaprijediti kroz obuku nastavnika, unaprijeđene strukture za pomoć u karijeri, reformu planova i programa i testiranje studenata.

Implementacija reformi zahtijevaće unapređenja planiranja i menadžmenta u sektoru obrazovanja i povećane javne investicije. Istraživanja se trebaju podržati poreskim olakšicama.

Visoki nivoi potrošnje i neefikasnost ukazuju na to da se ne bi trebalo dozvoliti povećavanje potrošnje na obrazovanje u nominalnim iznosima i da bi se unapređenja trebala tražiti kroz bolje korištenje postojećih resursa. Projicira se da će potrošnja na obrazovanje pasti na 5.6% GDP-a do 2006. Racionalizirati obrazovni sistem u vezi s mjerama za unapređenje operativne efikasnosti i osiguranje višeg stepena ujednačenosti kod finansiranja obrazovanja. To će zahtijevati prelazak s praksi finansiranja zasnovanih na inputu koje pooštravaju neefikasnosti, na mehanizme finansiranja zasnovane na broju učenika/studenata koji se mogu povezati s postizanjem rezultata i ciljeva vezanih za ishode. Prenos visokog obrazovanja na nivo Federacije rezultovaće smanjenjem kantonalne potrošnje na obrazovanje od oko 60 miliona KM i zadrzavanje vlastitih prihoda visokoskolskih institucija u iznosu od 40 miliona KM, uz odgovarajuće povećanje potrošnje na Federalnom nivou. Ohrabrivanje većeg povrata troškova / dijeljenja troškova, uz podršku transparentnijih aranžmana za dijeljenje troškova. Reforme će uključivati smanjenja broja osoblja u toku srednjoročnog perioda.

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_btPrilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 52

Funkcija Analiza postojećih alokacija resursa Identifikovane prioritetne reformske mjere Implikacije po alokacije resursa u SOR-u

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_btPrilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 53

B2. Zdravstvo Potrošnja u 2003.: ◊ 577 miliona KM ◊ ◊

◊

◊

◊

◊

◊

◊

◊

◊

◊

◊

◊

◊

◊

14.7% ukupne potrošnje. 6.9% GDP-a.

Vladina potrošnja na zdravstvo, vrlo je visoka u poređenju s drugim zemljama srednje i istočne Evrope. Doprinosi za zdravstveno osiguranje u znatnoj mjeri doprinose poreskom opterećenju. Međutim, prihodi u sektoru zdravstva znatno su niži od zahtjeva za finansiranjem zakonom propisanih usluga, što rezultuje znatnom privatnom potrošnjom na zdravstvenu njegu – na nivou ekvivalentnom 5% GDP-a. Znatne neujednačenosti kod pristupa obezbjeđenju zdravstvene njege zbog: (i) velikih razlika u per capita prihodima fondova zdravstvenog osiguranja u različitim kantonima; (ii) političkih i administrativnih prepreka (posebno za povratnike); (iii) visokih troškova zdravstvenih usluga; (iv) nedostatka paketa osnovnih garantovanih prava i usluga; (v) nedostatka operativne kontrole i monitoringa obezbjeđenja zdravstvene njege. Znatan nivo viška osoblja u okviru zdravstvenog sistema. Broj profesionalnih medicinskih radnika koji se obučavaju znatno je viši od potražnje. Nema na odgovarajući način organizovanog sistema za nastavak medicinskog obrazovanja i obuke. Kliničke procedure su zastarjele, pri čemu se procjenjuje da je do 30% kliničkih procedura nedjelotvorno. Slaba koordinacija između obezbjeđivača zdravstvene njege doprinosi neefikasnosti.

Prioriteti reformi u zdravstvu trebaju se fokusirati na sljedeće: ◊ obezbijediti sistem zdravstvane zastite koji bi bio

pristupacan svim gradjanima i baziran na principu solidarnosti i pravde. obezbijediti efikasnog i transparentnog zdravstvenog sistema fokusiranog na promoviranje zdravlja i prevenciju bolesti; obezbjedjenje visoko-kvalitetnih zdravstvenih usluga;

To će se postići kroz: ◊ unapređenje primarne zdravstvene zaštite kroz razvoj

porodicne medicine i time smanjujuci pritisak na sekundarnu i tercijarnu zdravstvenu zastitu; povecanjem dijela stanovnistva obuhvacenog zdravstvenim osiguranjem; obezbjedjenje jadnake raspodjele sredstava jacanjem federalnog sistema solidarnosti i nadgledanjem potrosnje puteo transparentnih racuna u zdravstvu; uspostavljanjem zdravstvenog regulatornog tijela na nivou BiH; uspostavom “Agencije za akreditaciju i nadgledanje kvaliteta zdravstvenih usluga”; omoguciti kontinuiran razvoj ljudskih/kadrovskih kapaciteta u zdravstvenom sektoru i jacanjem rada Centra za upravljanje zdravstvom; racionalizaciju bolničke mreže i sistema finansiranja radi postizanja višeg stepena efikasnosti sekundarnih i tercijarnih zdravstvenih službi;

Projicira se da će potrošnja do 2007. pasti na <<?>>% GDP-a.

Reforma zdravstvenog sistema treba biti finansirana kroz bolje korištenje postojećih resursa. Prioritetni zahtjevi: ◊ povećanje investicija i potrošnje na

primarne sisteme zdravstvene zaštite (do 40% potrošnje u zdravstvu); fokusiranje resursa na prioritetne programe prevencije i tretmana za unapređenje rezultata u zdravstvu; razvoj porodicne medicine i primarne zdravstvene zastite kako bi se smanjilo koristenje skupih bolnickih objekata i specijalistickih medicinskih pregleda; racionalizacija izdavanja ljecnickih recepata i nabavke lijekova: uštede u sekundarnoj i tercijarnoj njezi kroz racionalizaciju objekata i oštrije obračunavanje troškova ugovora s obezbjeđivačima zdravstvenih usluga; implementacija strategija razvoja ljudskih resursa radi smanjenja viška osoblja, te racionalizacija obezbjeđenja obuke.

B3. Socijalna zaštita i skrb

Potrošnja u 2003.: ◊ 1265 miliona KM ◊ ◊

32.1% ukupne potrošnje. 15.2% GDP-a.

Široko postavljeni progami davanja osigurali su relativno nizak stepen nejednakosti, a siromaštvo nije na ozbiljnom stepenu. Međutim, programi socijalne pomoći nisu dobro koordinirani ni usmjereni. Ukupna javna potrošnja na socijalnu skrb i zaštitu znatno je viša od prosjeka za zemlje srednje i istočne Evrope: ◊ Potrošnja na penzije predstavlja oko 50% ukupne

potrošnje u sektoru. Nedavno izvršene reforme, uključujući gotovinsku racionalizaciju penzija,

Penzije: Dalje jacanje funkcionisanja penzionog sistema ukljucuje: ◊ obavezu promptnog placanja penzija i izmirenje

prenesenih tekucih obaveza; ◊ ◊

◊

osiguranje pravpvremenog placanja doprinosa; uspostava saradnje izmedju entitetskih penzionih sistema/fondova; vanjska revizija penzionih racuna.

Boracka davanja: Razvoj i implementacija nove objedinjene legislative koja bi obezbjedila finansijski dostupan i održiv nivo boračkih davanja. To će dovesti do smanjenja broja korisnika u nižim kategorijama, oštrijih pravila za prihvatljivost korisnika i stope rasta davanja koje

Održati nivo potrošnje na socijalnu skrb i zaštitu na nivou bliskom postojećem udjelu u potrošnji. Projicira se da će potrošnja do 2007. pasti na <<?>>% GDP-a.

Penzije: Potrošnja na penzije treba biti vezana s ostvarenim doprinosima. Projekcije SOR-a ne pretpostavljaju nikakve promjene kod stopa doprinosa, iako će se istražiti prostor za dalje smanjivanje stopa doprinosa.

Boracka davanja: Potrošnja na boračka davanja ce se, kao rezultat nove legislative u ovoj oblasti povecati za 13% do 2006

Funkcija Analiza postojećih alokacija resursa Identifikovane prioritetne reformske mjere Implikacije po alokacije resursa u SOR-u

unaprijedile su finansijsku održivost funkcionisanja penzionog fonda.

◊

◊

◊

◊

◊

◊

◊ ◊

◊

Isplate boračkih davanja iz Federalnog budžeta zauzimaju dodatnih 22% sektorske potrošnje (4% GDP-a), pri čemu se znatan dio kantonalne i opštinske potrošnje takođe koristi za finansiranje dodatnih boračkih davanja. Kako je ukupna potrošnja na boračke programe viša od 5% GDP-a, FBiH vodi najvelikodušniji borački program u cijeloj Evropi. Programi za zapošljavanje, koji se finansiraju iz fondova za zapošljavanje, predstavljaju 5% sektorske potrošnje. Postavljaju se pitanja u vezi s efikasnošću i djelotvornošću postojećih programa zapošljavanja koji se finansiraju iz zavoda za zapošljavanje i koji ne odražavaju najbolje prakse u regionu. Nedostatak jasnoće kod finansijskih aranžmana između različitih nivoa vlasti. Potrošnja na programe socijalne i dječije zaštite koji su usmjereni na siromaštvo i na socijalne službe najniža je u regionu, pri čemu u novijim godinama nisu isplaćivani dječiji dodaci, a isplate socijalne pomoći sa opštinskog nivoa bile su minimalne ili neredovne

Federalni Zakon o socijalnim službama postavio je dodatne odgovornosti na kantone, bez odgovarajućeg prilagođenja raspodjele prihoda. Nedostatak jasnoće kod raspodjele odgovornosti i resursa za izbjeglice i povratnike.

bi odgovarale stopi inflacije.

Socijalna pomoc i socijalna zastita: Reforma davanja za nezaposlene, socijalne pomoći, dječijih dodataka i davanja za civilne žrtve rata treba da obezbjedi konzistentnost i djelotvornost osnovne mreže socijalnog osiguranja: ◊ civilne žrtve rata trebaju imati ista prava kao i druge

hendikepirane osobe, a sredstva za njihovu zastitu bi se trebala osigurati iz federalnog budzeta za 2005. – procjenjeni broj korisnika = 8.746; uvodjenje od 2006. godine naknada za djeciju zastitu, finansiranih sa federalnog nivoa, koje bi obuhvatale: (i) djeciji doplatak, (ii) naknade za novorodjence, (iii) pomoc ishrani djeteta do 6 mjeseci starosti – procjenjeni broj korisnika = 150.000; uvodjenje osnovne socijalne pomoci za siromasne uspostavom Fonda solidarnosti, moguce izvore finansiranja jos treba iznaci; uspostava nove baze podataka radi smanjenja broja dvostrukih korisnika i unapređenja pristupa davanjima za raseljene osobe; lokalni menadžment socijalne pomoći treba biti ojačan; skrb unutar zajednice i učešće NVO-a u obezbjeđenju socijalih službi treba biti ohrabrivano; razvoj operativnih uputstava za promovisanje uniformnih tehničkih standarda i standarda usluga u sistemu socijalne skrbi.

Programi zaposljavanja Razvoj službi za zapošljavanje – podrška za pokretanje malih i srednjih preduzeća, prekvalifikaciju i šeme savjetovanja za karijeru, pooštravanje procedura izvještavanja vezanih za nezaposlene radi smanjenja zloupotreba.

ovoj oblasti, povecati za 13% do 2006. godine (za 35 miliona KM).

Socijalna pomoc i zastita: ◊ davanja za civilne zrtve rata ce se

finansirati iz federalnog budzeta od 2005. Dodatni troskovi iznose 10 miliona KM;

◊

◊

◊

predlozeni djeciji doplatak ce kostati 67 miliona KM godisnje od 2006. Ua postojecu raspodjelu prihoda nema izgleda za finansiranje ovih rashoda iz federalnog budzeta. Ministarstvo rada i socijalne politike smatra da bi se ova potrosnja trebala finansirati iz dodatnih doprinosa na plateMedjutim, to bi se protivilo politici vlade o nepovecavanju i onako previsokih obaveza na plate. kontinuirano visoka davanja za borce znace da je malo vjerovatno da ce biti raspolozivih resursa za nove programe socijalne zastite za siromasne. Programi zaposljavanja: Službe za zapošljavanje trebaju i dalje biti vezane za prihode fonda za zapošljavanje. Uvešće se reforme za osiguravanje djelotvornijeg korištenja tih resursa.

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_btPrilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 54

Funkcija Analiza postojećih alokacija resursa Identifikovane prioritetne reformske mjere Implikacije po alokacije resursa u SOR-u

B4. Stanovanje i komunalna pitanja

Potrošnja u 2003.: ◊ 123 miliona KM ◊ ◊

3.1% ukupne potrošnje. 1.5% GDP-a.

Ubrzan tempo migracije sa sela u grad postavio je povećan teret na infrastrukturu u najvažnijim gradskim centrima. Oko 50% domaćinstava povezano je na vodovodnu mrežu. Pogoršanje stanja vodovodne infrastrukture dovelo je do ozbiljnih problema vezanih za dostavu čiste vode za upotrebu u domaćinstvima. Samo sedam gradova ima postrojenja za prečišćavanje vode, od kojih samo pet još uvijek funkcioniše. Mnoga vodovodna komunalna preduzeća sada nisu finansijski isplativa – što dovodi do potencijalnih zahtjeva za budžetskim finansiranjem. Investicije u novijim godinama su bile finansirane uglavnom iz donatorskih izvora, a sada takvo finansiranje brzo opada. Nedostatak dobro koordiniranih i konzistentnih mehanizama za kanalisanje finansiranja do opština za investicije u infrastrukturu. Slabi kapaciteti za finansijski menadžment u opštinama.

Uspostava integrisanog vodovodnog sistema, podržanog efikasnom institucionalnom strukturom i jasnim pravilima za licenciranje.

Biće potrebne velike investicije u postrojenja za prečišćavanje vode i kanalizacione sisteme – inicijalni projekti trebaju se započeti u 2-3 gradske oblasti.

Velike kapitalne investicije potrebne su za rješavanje stambenog pitanja raseljenih lica – procjenjuju se na 500 miliona KM za BiH u cjelini. Jačanje menadžmenta i isplativosti vodovodnih komunalnih preduzeća.

Projicira se da će se potrošnja do 2007. povećati na <<?>>% GDP-a.

Uspostava unaprijeđenih mehanizama za pristup privatnom finansiranju stambenog sektora – radi izbjegavanja da to postavlja dodatne zahtjeve pred budžet.

Dodatno investiciono finansiranje vodovodnih i kanalizacionih komunalnih preduzeća vezano je za implementaciju reformi menadžmenta radi uspostavljanja komercijalne isplativosti. Investiciono finansiranje gradske infrastrukture vezano za uvođenje novih mehanizama finansiranja.

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_btPrilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 55

Funkcija Analiza postojećih alokacija resursa Identifikovane prioritetne reformske mjere Implikacije po alokacije resursa u SOR-u

C. Ekonomske službe

C1. Energija i gorivo

Potrošnja u 2003.: ◊ 50 miliona KM ◊ ◊

◊

◊

◊

◊

◊

1.3% ukupne potrošnje. 0.6% GDP-a.

Znatna podrška za rekonstrukciju energetskih mreža obezbjeđena je u okviru Prioritetnog programa rekonstrukcije - a sada to finansiranje brzo opada. Cijene energije su niske, po međunarodnim standardima, i ne pokrivaju sve troškove, uključujući troškove zaštite čovjekove okoline.

Nastavak restruktuiranja sektora kroz njegovo usklađivanje s nromama i standardima EU, unapređenje profitabilnosti, omogućavanje privatizacije i dozoljavanje direktnih stranih investicija. To će zahtjevati: ◊ Razvoj i implementaciju adekvatnog okvira politika za

energetski sektor; Jačanje institucionalnih kapaciteta, uključujući uspostavu regulatornih tijela, za pokretanje tržišnih reformi i osiguranje zdravog menadžmenta u energetskom sektoru; Ubrzavanje restruktuiranja javnih energetskih kompanija radi osiguranja transparentnosti, odgovornosti i unpaređenja industrijskih, socijalnih i ekoloških rezultata; Investicije u unapređenje bezbjednosti i efikasnosti energetskih mreža i izvora.

Može se očekivati da će reforme rezultovati povećanjem cijena energije.

Do najveće moguće mjere, tražiti privatne kapitalne investicije u energetski sektor, radi smanjivanja zahtjeva koji se postavljaju pred ogrničene javne resursa. Zahtjevi za budžetskim finansiranjem ostaće ograničeni, a prioritetne oblasti uključuju sljedeće: ◊ Ograničene privremene subvencije za

olakšavanje uticaja i omogućavanje prilagođavanja višim cijenama energije. Troškovi vezani za uspostavu i funkcionisanje regulatornih tijela. Određene dodatne javne investicije u energetske mreže još uvijek su potrebne (za koje ce se obezbijediti vanjski izvori finansiranja), u očekivanju privatizacije.

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_btPrilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 56

Funkcija Analiza postojećih alokacija resursa Identifikovane prioritetne reformske mjere Implikacije po alokacije resursa u SOR-u

C2. Poljoprivreda, šumarstvo i ribolov

Potrošnja u 2003.: ◊ KM 40 miliona KM ◊ ◊

◊

◊

◊ ◊

◊

1.0% ukupne potrošnje 0.5% GDP-a.

Poljoprivreda doprinosi GDP-u sa oko 7%. Znatan trgovinski deficit kod poljoprivrednih proizvoda. Znacajan je izvozni potencijal, ali je infrastruktura slaba, a kvalitet proizvoda los i marketinski kapaciteti ograniceni. Poljoprivreda predstavlja značajan izvor zaposlenja, ali pati od zastarjele i nepovezane strukture i nesigurnosti vezanih za vlasništvo nad zemljom. Javna potrošnja na poljoproivredu je niska po međunarodnim standardima. Poduzete su određene investicije za unapređenje zakonskog okvira, jačanje službi tehničke podrške i promociju izvoza. Subvencije za poljoprivrednu proizvodnju i motivaciona sredstva vrlo su ograničena i ad hoc. Njihov uticaj nije siguran. Veoma raširene šume predstavljaju glavni privredni resurs. Međutim, upravljanje je bilo neadekvatno, a pošumljavanje je zanemareno.

Razviti program sektorskog prilagodjavanja baziran na koherentnoj poljoprivrednoj politici koja daje prioritet provodjenju reformskih mjera. Kljucni elemento bi trebali obuhvatati: ◊ unapređenja kod obrazovanja u oblasti poljoprivrede;

obezbjeđenje motivacionih sredstava za naučna i primjenjena istraživanja; unapredjenje kvalitete proizvoda i marketinga kroz promociju zadruga i poljoprivrednih udruzenja; jačanje regulative – fitosanitarne, agrohemijske itd. unapređenja motivacione strukture i stimulativnih mjera u sektoru; promjene režima vanjske trgovine kako bi se odgovorilo na vanjske nivoe zaštite.

Jačanje šumarskih inspekcija, uspostava šumarskih udruženja, privatizacija nekada državnih šumarskih preduzeća. Razvoj inventara šuma i sistema monitoringa u šumarstvu.

Ograničen prostor za povećavanje finansiranja u sektoru – znatna povećanja poljoprivrednih subvencija neće biti moguća niti predstavljaju mjeru koja unapređuje ekonomsku efikasnost.

Određeni prostor za dodatnu međunarodnu podršku pri razvoju pomoćnih službi u sektoru poljoprivrede. Investicije u pošumljavanje goleti, šumske puteve, jačanje upravljanja šumama, te pormociju novih aktivnosti vezanih za šumske proizvode (20 miliona $ međunarodnog finansiranja za BiH u cjelini).

C3. Industrija i proizvodnja

Obim industrije i proizvodnje se povećava, ali sektor još uvijek prolazi kroz velike strukturalne reforme, s opadanjem udjela ekstraktivnih i teških industrijskih preduzeća. Poslovno okruženje i dalje je pod negativnim uticajem pretjerane birokratizacije, korupcije i visokog stepena oporezivanja.

Nastavak podrške preduzećima, koja bi pokrivala menadžment, marketing, dizajn i druge oblasti. Vladine agencije će nastaviti da traže strano znanje i kapital. Poreske i carinske olakšice za investicije. Stvaranje jedinstvenog ekonomskog prostora. Smanjenja socijalnih doprinosa. Tehnička pomoć malim i srednjim preduzećima. Odgovarajuća pomoć za istraživanje i razvoj. Motivaciona sredstva za uspostavu međunarodnih veza između kompanija

Ograničeno finansiranje potrebno za službe industrijske promocije. Poreske olakšice umanjuju fiskalnu stabilnost i imaju ograničen uticaj u poređenju s drugim mjerama za unapređenje poslovnog okruženja.

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_btPrilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 57

Funkcija Analiza postojećih alokacija resursa Identifikovane prioritetne reformske mjere Implikacije po alokacije resursa u SOR-u

C4. Transport i komunikacije

Potrošnja u 2003.: ◊ 178 miliona KM ◊ ◊

◊

◊

◊

4.5% ukupne potrošnje. 1.2% GDP-a.

Značajne investicije (preko 250 miliona €) sprovedene u rekonstrukciji puteva i komunikacionih mreža u okviru Prioritetnog programa rekonstrukcije – sada se to finansiranje privodi kraju. Putna mreža zahtjeva dalje znatne investicije u održavanje i unapređenje. Do sada je izvršena samo ograničena rehabilitacija željezničke mreže.

Fragmentirane odgovornosti za transportnu mrežu onemogućavaju djelotvoran razvoj, održavanje i funkcionisanje.

Nedostatak sveobuhvatnog plana i strategije koja bi obuhvatala prioritete buducih potreba investicioniranja u sektoru i njihovo finansiranje od strane vlade, vanjske pomoci ili iz privatnih izvora.

Javna korporacija za puteve BiH treba biti uspostavljena za koordinaciju investicija i održavanja putne mreže. Federacija je odgovorna za primarnu (magistralnu) putnu mrežu, a kantoni za regionalne puteve.

Buduće investicije u željezničku mrežu trebale bi biti vezane za master plan za uspostavu ekonomski održivog sistema željeznica. Odvajanje željezničke infrastrukture od prevozničkih usluga u skladu je s direktivama EU. Privatizacija telekomunikacionih mreža u srednjoročnom periodu.

Potrebe za investicijama procjenjuju se prema sljedećem (procjenjeno na oko dvije trećine ukupnog iznosa za BiH): ◊ Putna mreža – 150 miliona KM za auto-put

Sarajevo-Zenica i 470 miliona KM za ostalu mrezu do 2007.; Željeznička mreža – 340 miliona KM do 2020.; Infrastruktura civilne avijacije – 80 miliona KM do 2006.; Rječni putevi – 19 miliona KM do 2006.

Ograničenja kod finansiranja zahtjevaju prioritizaciju investicija prema tehničkoj i ekonomskoj izvodljivosti.

Investicije i održavanje putnih mreža trebaju biti finansirani iz naplata na gorivo i registraciju vozila, uz dodatne vanjske izvore.

Vanjska investiciona podrška treba se tražiti za željezničku mrežu (EIB i EBRD). BOT finansiranje se traži za unapređenje međunarodnih putnih koridora, radi smanjivanja zahtjeva koji se predstavljaju pred javne izvore finansiranja.

FBiH BFP 05 Main (Draft 1)_btPrilozi - 10. 09. 04 14:58 Strana 58