Boro Stjepanovic Gluma

8/10/2019 Boro Stjepanovic Gluma

1/11

GLUMA I; Rad na sebi i GLUMA II; Radnja

knjigama GLUMA I; Rad na sebi i GLUMA II; Radnaautora BoreStjepanovia koje su deo trilogije, iji e zavrni deo biti GLUMA III; Igra -valja to odmah rei, plod su kolovanja, bogatog i uspenog glumakogiskustva na sceni (Jugoslovensko dramsko pozorite i Atelje 212), filmu iteleviziji. Presudno za ovaj poduhvat dugogodinjeg rada i primerne akribijesvakako je autorovo pedagoko iskustvo na Fakultetu dramskih umetnosti uBeogradu, Akademiji scenskih umjetnosti u Sarajevu i Fakultetu dramskih

umjetnosti na Cetinju. U pedagokom radu profesor B. Stjepanovi proverio

je i klasifikovao ceo korpus vebi koje je preuzeo od Stanislavskog, ali i ceoniz modifikovanih i nadgraenih ili originalnih koje je u poslednjoj decenijisvog pedagokog rada uobliio i zapisao. Sve to u tenji da unaprediprouavanje glume i obuavanje glumi u kolama koje se time bave.

Ovaj rad Bore Stjepanovia je dragocen doprinos poznavanjuprirode glume, procesa glumakog rada i uslova njegova stvaralatva.

Nadati se da e ove knjige izazvati ive diskusije u krugovimastrunjaka, to bi bila najkorisnija funkcija, jer bi pobudile vema uspavano

interesovanje glumaca, pedagoga i glumaca in spe za samu sutinu glumakeumetnosti.

Rad ove vrste plod je pored akumuliranih raznovrsnih iskustava

dakako i linog stava, pa i metoda izlaganja, to celom pristupu materiji dajesamosvojnost jedne osobene umetnike i pedagoke linosti.

Delo Bore Stjepanovia je od one retke vrste ne samo u nas, kojetreba na svaki nain podrati.

Beograd, 9. april 1997.

Ognjenka Milievi

Glumci na sceni ne govore svoj tekst. Glumci nerado govore o svojoj

glumi, nerado otkrivaju svoje line recepte, patente, svoj nain, kao to slikar

ne otkriva kako mea boje i vajar kako mea glinu. Tako o glumi govore ilipiu oni koji na glumu gledaju spolja, a lino nisu nikada doiveli glumako


2/11

2

iskustvo. U mnogim zemljama, kao u Engleskoj na primer, veliki glumci

izbegavaju ponude da budu profesori glume u pozorinim kolama i tajposao preputaju drugima sa univerzitetskim obrazovanjem. Ali jedanglumac, autentini pozorini ovek upustio se, na poetku ovog veka u Rusiji,u govor o glumi: Stanislavaki nije govorio samo o svojim ulogama, o svom

pozoritu, ili o svojoj glumi, ve o svakoj glumi, napisao je Sistemkoji je, krozpraksu postao kamen temeljac glumake umetnosti.

Boro Stjepanovi je obrazovan glumac, profesor glume koji jenapisao dve knjige o glumi: GLUMA I; Rad na sebii GLUMA II; Radnja. Autor

se svojim predmetom bavi ozbiljno, studiozno, posveeno. Potpuno upuenu dostupnu teorijsku literaturu o glumi autor trai dublje filozofskoutemeljenje u estetikim stavovima Aristotela, Hegela, Kanta S druge

strane, u mnogim poglavljima (Panja i koncentracija, Miljenje, Mata iuobrazilja, Pamenje) ostvaruje izvanrednu sintezu relevantnih znanja izpsiholokih studija koje se tiu predmeta kojim se bavi.

Fascinantan je plan, terminoloka graevina koju autor gradi da biralanio na elementarne sastojke sam pojam Gluma. Koristei sopstvenoglumako i pedagoko iskustvo Boro Stjepanovi je napisao kapitalno djeloo glumakoj umetnosti.

Na prvom nivou imamo udbenik glume - najkompletniju antologiju

vebi za studiranje glume koja je ikad igde (koliko mi je dosad poznato)sastavljena. Kad se uzme u obzir da pedagozi glume mogu navedene vebeda koriste sa varijantama koje sami razviju, onda je jasno da je upotrebna

vrednost ovog Praktikuma ogromna.

Na drugom nivou pratimo, kroz objanjenja i komentare autorapokuaj da se, pred kraj ovoga veka, formulie Metod glume, zasnovan naSistemu Stanislavskog, ali razvijen relevantnim teorijskim stavovima drugih

autora. Paljivo i potpuno definisanje osnovnih pojmova neophodnih za

razumevanje fenomena glumake umetnosti, sigurnost u povezivanju tihpojmova u mreu koja pokriva sve aspekte glume, jasan i razumljiv jezikkojim su napisane - odlike su knjiga koje e studentima glume, ali i reije, bitiudbenicikakvi do sad kod nas nisu postojali.

Na treem nivou - Boro Stjepanovi je napisao teorijsku studiju kojae, verujem, izazvati interesovanje teatrologa koji se, kod nas, nedovoljnobave Glumom kao najbitnijom dimenzijom pozorita. Tako se moepretpostaviti da e delo, koje je pred nama, izazvati pojedinim stavovimapolemiku ili kritiku reakciju (naprimer o odnosu reditelja prema glumcima),


3/11

3

ali i neophodne argumente da bi se navedeni stavovi mogli dovesti u pitanje.

Ovu knjigu mogue je kritikovati samo sa nekog drugog stanovita. Jer, ekose uzmu osnovne pretpostavke autora onda je izvoenje zakljuaka loginoi jedino moguno. Poto e se, naravno, pojaviti teatrolozi sa svojimdrugaijim stanovitima, moemo oekivati da e knjiga GLUMA I i II izazvatidruge knjige o glumi, da e ona biti prva u nizu knjiga o glumi, kakvih kod nasnema. I to je moda glavni doprinos ove knjige: ona je prva u svojoj vrsti kodnas. Sve naredne knjige doi e (nadajmo se) - posle nje.

Boro Stjepanovi, i sam majstor glume,ostvario je podvig: njegoveknjige o glumi, profesiju glumaca uzdiu na vii nivo, pedagozima glume dajumono sredstvo - pomo u radu, studentima glume, koji opsednuti pozori-nom scenom nemaju naviku da se zadravaju u pranjavim bibliotekama,

poklanjaju "med" sainjen od najvanijih sastojaka miljenja, vebi, teorijao glumi - koje je on, neimarski strpljiv, uporan, pa i svojeglav, dve decenije

sakupljao na svim mestima gde je iveo. Ljubitelj pozorita,van struke, ovomknjigom dobija putokaz za razumevanje misterije - "kako se postaje glumac".

Dr Vladimir Jevtovi

GLUMA III; Igra

Treu knjigu Bore Stjepanovia, posveenu pedagogiji glume kojanosi naslov GLUMA III; Igra, preporuujem izdavaima: Sterijinom pozorju,Prometeju i Univerzitetu Grne Gore - ne samo kao zavrni deo jedinepedagoke trilogije u nas, koju je autor, budui iskusan a vrstan pedagog, aistovremeno aktivan i uspeni glumac, tako temeljno sainio, nego pre svegakao pripomo naem glumakom kolstvu, kako studentima tako i nastavni-cima.

Sistematinost i pregnantnost u izlaganju materije koju tretiraodlika je i ove Stjepanovieve knjige, a njenu posebnu vrednost i sadapredstavljaju vebe.

Ova knjiga e svakako biti vredan doprinos inae oskudnoj literaturiu nas ove vrste.

Ognjenka Milievi


4/11

4

U knjizi Gluma III; Igraprofesor glume Boro Stjepanovi dovravatrilogiju posveenu pedagogiji glume. Kao i u prve dve knjige autor imapraktinu nameru: da studentima i pedagozima glume pokloni udbenik,sastavljen iz jedinstvenog praktikuma - niza vebi i teorijsko-istorijskoguvoda za svako Poglavlje. Kao i prve dve knjige i ova ima iri znaaj od kolskeknjige: za sve pozorine profesionalce to je knjiga u kojoj je sabrano znanje -istorijsko, teorijsko i praktino - o glumi. Naravno da je trei krug moguihitalaca meu onima koji moraju ili samo ele da shvate sutinu glumakeumetnosti - od teatrologa do ljubitelja pozorita. Ova knjiga nema uzora niprethodnika, osim dve starije sestre: knjige Gluma I i II, od istog autora.

Boro Stjepanovi se u prvoj knjizi bavio Glumcem, u drugojRadnjom, a u treoj se bavi Igrom kao optim okvirom i ambijentom u kome

glumac deluje. Glumac se "oslanja na moralno injenje likova, ali ga iprevazilazi, i na nivou uloge, djela koje glumac stvara, razliitim postupcimagluma postaje igra kao vid umjetnikog stvaralatva" (20. str).

Igra se kao osnova glume iskazuje u vidu pravila u procesu

organizacije radnje. "Konstantna pravila glume sadrana su u defniciji: "ja-i-ti-kao linosti inimo igrajui ili djelatnost nekih osoba u igri" (20. str) Agluma kao dramska igra je "radnja kao razlona akcija u sukobljenom odnosu" (20. str)

Odreujui glumu kao igru, autor otkriva sloenu strukturu glumekoja se moe izraziti kroz niz dihotomija: stvarnost - fikcija, simulacija -konstrukcija, la - istina, sloboda - regulacija, rad (posao) - zabava,izdvojenost - integracija. Autor ubedljivo objanjava da je gluma i jedno idrugo. Princip ukljuujue alternacije (i-i) a ne iskljuujue alternacije (ili-ili),bie delotvoran za razjanjavanje fenomena glume kroz celo delo: gluma jei spoljna i unutranja radnja, i govor i telo, i re i pokret. Iskljuivanje jednogod ovih polova dihotomija gubi se istina o glumi. Glumac koji glumi Hamleta

je i Hamlet i glumac.

GLUMA III; Igra na 359 stranica sadri pet poglavlja: Lik, Uloga,Sistemi, Modeli i Tehnika. Svako poglavlje ima istorijsko-teoretski uvod i

vebe. Svaka veba ima odreen zadatak, opis, primer, ponekad varijante iuputstva. Sadraj Dodatka ine: ilustracije, primeri, indeksi, spiskovi ibeleke.

Lik je autor odredio u prethodnim knjigama kao "nivo na kome se

konstituie fiktivni moralni djelatnik prikladan prii" (30. str). Lik je i"sredstvo u funkciji individualizacije" (34. str). Lik nije isto to i linost, i zato


5/11

5

treba biti oprezan na poetku studija glume. Student prvo treba da savladai razume igru u svoje ime, u datim okolnostima, bez lika, da savlada radnju (i

spoljnu i unutranju).

Posle podseanja na stavove Aristotela i Hegela o liku BoroStjepanovi u odeljku Karakterizacija daje sistematizaciju crta (osobina) lika.U odeljku Transformacija autor govori o potpunoj transformaciji, odnosno

identifikaciji ili poistoveivanju, do koga se dolazi proivljvanjem, i onepotpunoj transformaciji, odnosno distanci glumca prema liku, to seostvaruje predstavljanjem. U scenskom ivotu glumac se, u oba sluaja,mora prilagoavati u odreenom stepenu.

Uloga je "partitura postupaka i radnji koje izvodi neki glumac kao

dio predstave " (93. str). Uloga se stvara kroz proces, u tri faze: izbor,

pripremu i izvoenje. Autor klasifikuje uloge po veliini, vanosti, sloenosti,teini, vrsti i kvalitetu. A svaki glumac eli dobru ulogu. Dobra ulogaodgovara sredstvima glumca, u odreenom trenutku i u odreenomansamblu.

Izvoenjem predstava stie svoj identitet pred publikom, a glumapostaje igra. Posebno je vana odgovornost glumca za usavravanje uloge ipredstave, kroz reprize. Gluma je kolektivno injenje, delovanje. Zato jevano razumeti, prihvatiti i potovati pravila glumake etike. Meu osnovne

etike vrednosti, sledei Stanislavskog, autor uvruje: hijerarhiju, rad,raspoloenje, toleranciju, znanje optih principa glume.

U procesu pripremanja uloge mogu se uoiti razliiti odnosi prematekstu: klasian, avangardan i postmoderan. U radu na tekstu bitan je prviutisak, posle koga utvrujemo injenice, analiziramo tekst (situaciju,dogaaj, okolnosti, likove). O procesu probanja Boro Stjepanovi iznosi nizdragocenih sugestija - rezultat dugogodinjeg uspenog rada u pozoritima,na filmu i televiziji. Naveu neke: "Ne objanjavajte sebe nikome i ne traite

da vam se objanjavaju drugi. Imajte svoja rjeenja i nudite ih bez rijei - kaoradnju..." (120. str) Kriterijum uspenosti probanja je precizno odreen:"Komunikacija na probi koja nije proizvela svijest o radnji i izbor adekvatne

radnje - neuspjena je..." (121. str) "Sporazumevanje je uslov za rad sapartnerom: pokuajte da razumijete druge i kad govore za vas udno i u prvimah nerazumljivo. ta god da kau, crno ili bijelo, ovako ili onako, pokuajteda shvatite kao sugestiju za radnju i prevedite to na jezik neposrednog

scenskog dejstva. " (120. str)


6/11

6

I poslednje, najvanije uputstvo studentima glume: "Mislite nazadatak, a ne na sebe. " (121. str)

Navedena jednostavna uputstva pruaju orijentir u haosu pitanja,

sumnji, nesporazuma, loih uticaja, kada studentu glume sve izgledaproizvoljno, promenljivo, nestabilno. Postoji temelj, uporina taka: "Buditesigurni da sve to se govori, misli i osjea moete prevesti na jezik radnje iizraziti radnjom. Budite sigurni da je svaki va odgovor radnja, ne mislite umatrici - osjeam e- nego: pijem vodu." (121. str)

U poglavlju Sistemi Boro Stjepanovi iznosi pregled stavova o glumiod Platona i Aristotela do danas. Studente glume e iznenaditi niz stavova oglumi iz prolih vekova koji su anticipirali kasnije teorije. Mnoge od stavovastudenti e sresti prvi put jer se oni ne pominju u istorijama svetskogpozorita.

Autor, s pravom, tvrdi da se sistem u glumi moe priznati samaoako je uspostavljen pun krug: praksa - teorija - pedagogija - praksa. Potrebno

je da odreeni teoretski stavovi budu provereni kroz praktinu realizaciju -kroz predstave, ali i kroz kolu glume zasnovanu na toj teoriji, kolu kojaobrazuje nove glumce za nove predstave. Po tom kriterijumu postojao je

samo jedan sistem - Stanislavskog. Kod Brehta nalazimo da nedostaje kolai uspena praksa drugih reditelja po Brehtovoj teoriji. Arto svoje ideje nije

realizovao kroz kolu i praksu, a Grotovski je, po autoru, stvorio jednu novupozorinu estetiku a ne i sistem.

Model u glumi Boro Stjepanovi odreuje kao "karakteristiantehniki postupak ili izbor i upotreba odreenih tehnikih sredstava kojimase postie svrha glume, njena komunikacija s publikom." (185. str) Utradicionalnom smislu model je uzor, nain igre glumaca. Autor razmatra tritipa odnosa:

1. prema vremenskom planu u koji je smetena radnja: dramski,

epski i lirski;

2. prema vriocima radnje (odnos glumca prema liku): identifikacija- distanca, figuralni - apstraktni, transformacioni - stabilni tip;

3. prema organizaciji radnje: improvizacija - fiksiranje, postepenost

- skokovitost i sukcesivnost - simultanost.

U poglavlju Modeli govori se o materijalu, psihotehnikimpokretaima, tehnikim ogranienjima, anrovima, stilovima i medijima.Objanjavanje svih osnovnih pojmova je uvod u vebe. Ovi pojmovi su


7/11

7

orijentiri u polju vebanja koji vode studente u eljenom smeru: kauspenom profesionalizmu.

U poglavlju Tehnika autor naglaava da je tehnika glume

neophodno sredstvo, ali samo sredstvo. Cilj je komunikacija glumaca sapublikom. Autor se bavi psihotehnikom Stanislavskog, i to spoljnom (glas,

govor, pokret) i unutranjom (miljenje, oseanje, volja). "Unutranjatehnika pokree stvaralatvo, spoljna tehnika ga artikulie" (265. str ).Oslanjajui se najvie na rad naeg profesora dr Branivoja orevia (komeje bio i asistent) autor u odeljku Glas i govor vrlo precizno a i sintetikiopisuje i definie sve elemente neophodne za razumevanje ovog vanogdela glumakog instrumenta.

U odeljku Pokret, pozivajui se na rad prof. En Denis Jankovi(knjiga "Artikulisano telo") autor koncizno i tano razmatra osnovnedimenzije scenskog pokreta. On zauzima, s pravom, kritini stav premanekim modernim tehnikama scenskog telesnog izraavanja na Zapadu, kojimogu vie tetiti nego koristiti studentima glume. Boro Stjepanovi istie daje neophodan sklad govora i pokreta, jer samo kao celina usavrenaglumaka tehnika postie svoje dejstvo.

Knjiga GLUMA III; Igraje jo jedan svetionik na velikom moru pokome plove budui i sadanji glumci: treba se snai u mnogim pravcima,

stilovima, anrovima, sa raznim rediteljima, gde nita nije unapredzagarantovano, gde je mogue vedro nebo i dobar vetar, ali i podvodnestruje koje vuku brod na sprudove. Kao svojevrstan instrument za navigaciju

ova knjiga e, uveren sam, pomagati glumcima da se bolje orijentiu i dastignu, tano na vreme, u eljenu luku: pred puno gledalite, zadovoljnopozorinom predstavom.

Ova knjiga je plod iskustva glumca koji je u trouglu Beograd -

Sarajevo - Cetinje, za trideset i nekoliko godina odigrao na pozornicama i

pred kamerama mnoge uloge koje se pamte: male, velike i glavne. BoroStjepanovi nije popularan glumac kome se prohtelo u nekim godinama dabude malo i profesor - on je uvek bio pedagog. ak i za vreme studija glumeon je nas, svoje kolege sa klase, poduavao kako analizirati scenu, podeliti jena parad i ta je predmet sukoba. Boro Stjepanovi je roeni profesorglume.

Ova knjiga nita ne izmilja, ali jasno i saeto belei sve to jeneophodno znati o pojmovima: lik, uloga, tekst, sistem, model, tehnika. Ona


8/11

8

vrlo sugestivno objanjava paradoksalne dihotomije o glumi, zalaui se zatoleranciju, koegzistenciju razliitih i suprotnih stavova - kroz rad, praksu.

Izbegavajui rigidna odreenja ova knjiga ostavlja slobodu svakom

itaocu da se opredeli, ona ne prosuuje i ne diskvalifikuje, ali otkriva putevei nagovetava posledice na kraju svakog od izabranog puta. Zato je predstudentima glume pravi izbor: oni e se opredeliti na raskrsnicama.

Ova knjiga se ne ita jednom. Ako se proita jednom, onda seproita dva i vie puta. Ona savetuje, upozorava, opominje, ali i ohrabruje."Prava profesionalnost nastaje onda kada se zavoli proba (a ne izgubi se

ljubav za igranjem predstave)" (119. str). U tom stavu vidim sadran odgovorna osnovno pitanje: ta je motiv glume? Ljubav prema igri!

Zavoleti probu a voleti predstavu, znai zavoleti partnere u igri, a tosu i glumci i publika. Svrha sve tri knjige GLUMA I, II i IIIje da bolje pripremistudente glume sa susret sa "svojom drugom polovinom" - gledaocima.

Boro Stjepanovi ovom knjigom zavrava svoju trilogiju. To jeznaajan dogaaj za visoke pozorine kole, za nau pozorinu praksu iteoriju, dogaaj koji je bacio novo svetlo na TAJNU GLUME.

Beograd, 24.7.2003.

Dr Vladimir Jevtovi


9/11

9

GLUMA IIII, hrvatsko izdanje

U dugogodinjem radu kao profesor glume i etike glume na

kazalinim akademijama u Beogradu, Sarajevu, Cetinju i Osijeku Stjepanovije uvidio da je knjigu o glumi potrebno koncipirati ne samo s teorijskog

aspekta, nego je ponuditi kao sistem vjebi koje potkrepljuju teorijskorazmiljanje i pomau glumcu da upozna irinu svojih izvoakihmogunosti.

Svrhovitost vjebi je oita: pomau da se razvije samosvijest,samoosjeanje i afirmiranje osobnosti, a istovremeno se stvara tehnikaosobnost glumca.

Osijek, 2013.

Robert Raponja

Rije je o teoretskom, povijesnom i praktinom promiljanjupozicije glumcaistovremeno iznutra i izvana. Nataloeno iskustvo kakoono osobno, umjetniko, tako i ono pedagoko uvijek nanovo propitkivanou interakciji s novim generacijama studenata, rezultiralo je iznimno

sistematinimi ozbiljnim djelom.

Osijek, 2013.

Maja urinovi


10/11

10

AUDICIJA; Sve o prijemnom ispitu

() Knjiga "Audicija", koja je pred nama, eli da nadomjesti jednuod nedostajui karika u profesionalnom osposobljavanju za umjetnikazanimanja i u tome je njena najvea vrijednost. Ona je rezultatviedecenijskog iskustva jednog od naih najboljih umjetnikih pedagogaBore Stjepanovia. Na neki nain ova knjiga predstavlja sintezu iskustava idrugih umjetnika i pedagoga napisana jednostavnim i razumljivim jezikom

autora. Postupnom metodom, fino psiholoki iznijansiranim pristupom,autor odgovara na bezbroj moguih pitanja od bitnog interesa za budue

kandidate.Ova knjiga je sigurno prvi korak za sve one koji namjeravaju da se

ukljue u proces organizovanog profesionalnog osposobljavanja umjetnika glumaca. Ona usmjerava i prua pomo svima onima koji ele da sepripreme i da pristupe prijemnom ispitu na nekom od fakulteta dramskih

umjetnosti ili akademija umjetnosti na ovim naim prostorima koje je autoru ovoj knjizi pomenuo i obradio. Ovo je sigurno jedna od stepenica, moda iosnovna, koju svaki kandidat treba da proe. Da e predstavljati ogromnoolakanje u pripremi za svakog ko to eli, to e kandidati i sami uvidjeti. ()

Moemo da istaknemo da knjiga "Audicija" ve u ovoj fazi ne tretirakandidate samo kao "radnu snagu", ve kao vrlo bitan budui kreativniumjetniki potencijal koji dobija mogunost za umjetniku afirmaciju.

Zbog svega navedenog, odnosno zbog sveobuhvatnosti autorovog

rada i ponuene literature, kao i zbog osjeaja da e ova knjiga olakati ikandidatima i pedagozima, prvima u pripremi, a drugima u okonanju cijelogprocesa prijema na kolovanju novih generacija glumaca, ova knjigazasluuje da bude objavljena.

Cetinje, 2000. god.

dr Darko Antovi, docent,

ef Katedre za teoriju i istoriju

Fakulteta dramskih umjetnosti

na Cetinju


11/11

11

() Svojstveno cijenjenom autor, u ovoj knjizi obavljen je procesdemistifikacije glume, kao i u njegovim ranijim djelima: GLUMA I; Rad na

sebi i GLUMA II; Radnja, te jednostavnom i jasno napravljenomsistematizacijom elemenata nunih kao preduslov za izlazak na Kvalifikacioniispit, djeluje na itaoca kao relaksativ, koji naravno ne uspavljuje, ve pozivana budnost, vjerno predstavlja nune elemente potrebne za pristupanjeispitu na ovakvim vrstama kole, te poziva kandidate na ono to je valjda usamoj sutini glume povratak sebi, otkrivanje svojih moi, i nemoi zatone?, poziva na spontanost u izboru zadataka i istinitost u iskazu svake vrste.

Knjiga sigurno korisna, slobodno je rei nuna, oslobodie budueglumce pomisli na "zamke" koje im spremaju "tamo neki lanovi Komisije",jednostavno e ih provesti kroz svijet do sada fantastino izmistifikovanogprijemnog ispita, poduiti ih osnovnim elementima nunim za uspjenopredstavljanje sebe kroz zadatak na ispitu i sigurno probuditi matu, dati imdozvolu da se zaigraju, prihvatljivo njihovom uzrastu pomoi im da otkrijuradnju, i nadam seprobuditi spontanost.

Sarajevo, 2000. god.

Admir Glamoak, red. prof. na predmetu Gluma,

dekan Akademije scenskih umjetnosti

u Sarajevu

Boro Stjepanovic Gluma

Documents

Transcript of Boro Stjepanovic Gluma