BİYOLOJİK SAVAŞ ETKENLERİ- KORUNMA
description
Transcript of BİYOLOJİK SAVAŞ ETKENLERİ- KORUNMA
BİYOLOJİK SAVAŞ ETKENLERİ- KORUNMA
Prof Dr Neşe SaltoğluCerrahpaşa Tıp FakültesiEnfeksiyon Hast. ve Klinik Mikrobiyoloji AD
Biyolojik savaş nedir?
İnsan, hayvan, bitkilerde ölüm veya hastalık oluşturma amaçlı canlı mikroorganizmalar veya mikroorganizma toksinlerinin kullanılması ile yapılan savaş
Tarihçe
1347 Kırım savaşı (vebalı hastaları) 1960 Francisella tularensis
ABD 1960 Sovyetler Birliği 1990
1710 Rus- İsveç savaşı (veba) 2. dünya savaşında veba basilinin
kullanılması
İngiltere Hintlilere karşı çiçek virusu
Tarihçe
1925’te Cenevre protokolü ile biyolojik savaş etkenlerinin kullanımı yasaklanmış
1942-43 İskoçya’da Gruniard adası şarbon basili ile aerosol
Neden biyolojik savaş?
Çok büyük kayıp verdirebilir
Çok geniş alanı etkileyebilir
Keşfedilmeleri güçtür. Doğal bir epidemi ile karışabilir.
Üretilmeleri kolay ve ucuz ajanlardır.
Tedavileri güçtür.
Biyolojik savaş etkeni bir ajanın özellikleri
Çabuk etkili olmalı Çabuk yayılmalı Çabuk kaybolmalı Ortamdan temizlenebilme
yöntemleri bilinmeli
Hangi yolla kullanılırlar?
Aerosol Solunum yoluyla inhalasyon Beslenme yoluyla geçiş Cilt yolu ile temas Yiyecek –içeceklerin
kontaminasyonu Artropodlar aracılığı ile
Kategori A
Ulusal güvenliği tehdit edecek riske sahip mikroorganizmaları içerir.
Kolay yayılırlar,
Mortalitesi yüksek tablolara yol açarlar,
Sosyal panik ve çöküntüye neden olurlar.
Korunma için özel çaba gerektirirler.
Kategori A Ajanlar
Bacillus anthracis Yersinia pestis Clostridium botulinum Francisella tularensis Çiçek virüsü Filovirüsler (Ebola-Marburg hemorajik ateşi) Arenavirüsler (Lassa, Arjantin hemorajik ateşi)
Kategori B
Bu ajanların yayılımları orta derecededir,
ağır hastalık oluşturmazlar.
ölüm oranları düşüktür.
Kategori B
Coxiella burnetii
Brucella türleri
Burkholderia mallei
Alfavirüsler (Venezuella At Ensefaliti, Batı ve Doğu At ensefalomiyeliti)
Clostridium perfringens (e toksin)
Staphylococcus aureus (enterotoksin B)
Salmonella türleri Shigella dysenteriae Escherichia coli
(O157:H7, EHEC) V.cholerae Cryptosporidium
parvum
Kategori C
Kitleye yayılabilirler ve tedavilerinde güçlüklerle karşılaşılır.
Mycobacterium tuberculosis Hantaan virüs Sarı humma virüsü
Şarbon
gram pozitif, hareketsiz, sporlu aerob basil
B antracis sporları 140C de 30
dakikada 180 Cde 2 dakikada inaktive olur
dezenfektanlara dirençli
yüksek kons form aldehid %5-10gluteraldehid %2-4
hidrojen peroksid ve perasetik asit etkili
Şarbon tehditler
1979 Sverdleskov/Ukrayna 1990-1991 Körfez Savaşı
(Irak biyolojik savaş için geliştirdi) 1992 ‘de Sovyetler Birliği
66 olgu inh. şarbonu nedeni ile ölüm
1995 Metro saldırısı/Tokyo 1997-98 Körfez tehditi,
2 milyon Amerikan askeri aşılandı 2001 Dünya Ticaret Merkezi saldırısı
Şarbon tehditler
1995 Tüm antibiyotiklere dirençli laboratuvar suşu/Rusya
1966, 1989, 1995, 1998,2001 Uluslararası Şarbon Konferansları
Biyolojik savaş etkeni olarak şarbonİngiltere, ABD, Irak, Sovyetler Birliği,Japonya
Biyolojik Savaşta Neden Şarbon?
Şarbon sporları solunum yolu ile alınabilir Solunum yolu ile alınmada yüksek ölüm oranı Sporlar önemli stabiliteye sahip
50 kg şarbon rüzgarla 500.000 yerleşimli bir merkeze gönderilirse
95.000 ölüm, 125.000 hastaneye yatış Herhangi bir yol ile insanlarda şarbon etkeninin infektif
dozu kesin bilinmiyor İnhalasyon için tahmini doz 8000-50.000 spor
Solunum yolu şarbonu İK:iyi bilinmiyor 1-43 gün periyod doza bağlı olabilir
Sovyetler Birliğinde 1979 epidemisi
İnhale sporlar alveoller içerisinde hemen germinasyona uğramazlar
Alveolar makrofajlar tarafından alınana dek potansiyel olarak beklerler
Sporlar makrofajlarda germine ve replike olurlar
Solunum yolu şarbonuBoğaz ağrısı- ateş-kas ağrısı, kuru öksürük,nefes darlığı, stridor, siyanoz, şok ve menenjit gelişebilir
Antibiyotikler sadece germinatif yada vegetatif formlara etkilidirÖlüm oranı %86-89
Şarbon laboratuvar tanısı
Doku veya diğer klinik örneklerden B. antracisin izolasyonu ve doğrulanması
kültür, gram boyama, kapsül için metilen mavisi boyama
Diğer laboratuvar testleri Örneklerde B. antracisin polimeraz zincir
reaksiyonu ile gösterilmesi B. antracisin klinik örneklerde immunohistokimyasal boyamalarla gösterilmesi Diğer laboratuvar testleri (seroloji)
Şüpheli materyalle temas
Temas durumunda erken tedavi önemlidir.
Akc. infeksiyonunun gelişebilmesi için çok küçük partiküllerinin inhalasyonu gereklidir Bunu yapmak için ileri
teknoloji ve özel ekipman gerekir.
Şüpheli materyalle temas halinde yaklaşım
Şüpheli zarf ya da paketi sallamayınız
Temas olmuşsa ellerinizi sabun ve su ile yıkayınız ve yüzünüze bulaşmayı önleyiniz
Evde iseniz polise haber veriniz
İşte iseniz polise ve işyeri güvenliği ve yönetime haber veriniz
Paket size ulaştığında odanızda ya da bu şüpheli materyalin olduğu alandaki kişileri saptayınız; bu listeyi hem sağlık yetkililerine hem de polis yetkililerine araştırma ve tavsiyeler için bildiriniz.
Şüpheli materyale yaklaşım-2
Şüpheli materyal yüzey dışında ise Tozu temizlemeye çalışmayınız, Kabından çıkarmaya çalışmayınız Odadan çıkınız,kapıyı kapayınız Diğer kişilerin bu alana girişini
engelleyiniz Ellerinizi sabun ve su ile yıkayınız
Sağlık personelinin şüpheli materyale yaklaşımı
Sağlık personeli için standart önlemler alınmalı
İnvazif prosedür sonrası veya otopsi yapılmasında aletler ve etraf sporisidal (Klorid) gibi ajanla dezenfekte edilmeli
ancak organik materyal varlığında kloridlerin etkisi sınırlı!
sporlar sıcak, gün ışığı, dezenfektanlara dirençli yıllarca toprakta ve suda canlı kalabilir
Biyolojik savaş etkeni şarbonla Temas sonrası profilaksi
Erişkinler Siprofloksasin oral 60gün Doksisiklin oral 60gün
Gebeler Amoksisilin oral 60 gün
Biyolojik savaş etkeni şarbonla Temas sonrası profilaksi
Çocuklar Amoksisilin oral 500mg x 3 60 gün
Siprofloksasin oral 10-15mg/kg 12 saattebir
60 gün
Doksisiklin>8 yaş oral 100mgx2 60 gün
Temas öncesi korunma
Aşılanma protektif antijenden hazırlanan
avirulan aşı kullanılır
B.antracis kültürü hücresiz filtrattan elde edilmiş V770-NP1-R suşu
Amphogel, Wyeth lab.
Biyolojik Savaşta Tanı
Biyolojik silah saldırısı aerosol formunda sessiz, kokusuz ve renksiz olduğu için saldırı anında tespit zordur.
Hastalığın tanısı ilk olgu ortaya çıktığı zaman olasıdır.
Saldırı bölgesinden alınan biyolojik örneklerin laboratuvar tetkiki sonucu tanı koyulabilir.
Aşı uygulaması
Uygulama şeması 3 subkütan injeksiyon, 0.-2.-4. haftalarda,
3 boster doz 6.-12.- 18. aylarda
Biyolojik silahlara karşı savunma
Hazırlık ve önlemlerin alınması Ajanları bilmek , buna hazırlıklı olmak
Saptamak ve gözetim Erken saptamak, antidot-aşı geliştirmek
Tanı ve etkenin özelliklerini belirleme Uygun lab. kurulması
Yöntemlerin oluşturulması İletişim
• İlk yardım • Tanı • Dekontaminasyon
• Koruyucu önlemler
Biyolojik Saldırıda Yapılacak İşlemler
Saldırılarda kişiye yapılacak ilk işlem
elbiselerinin çıkarılmasıdır.
Dekontaminasyon işlemi yapılmadan
hastaneye getirilmez.
Ağızdan ağıza resusitasyondan
kaçınılmalıdır.
Hastaya ait materyalle doğrudan temas
edilmemelidir.
İlk Yardım
Tanısal örneklerin toplanması
Rutin inceleme için Antrax C. perfringens
Özel tanısal incelemeler için Şarbon Botilinum toksini Stafilokok enterotoksini Clostridium perfringens
Laboratuvara örnek gönderme Örnekler vidalı, kapaklı plastik şişelere konulmalı Sızıntıyı önlemek için ikinci bir plastik şişe ya da çantaya
konulmalı Tüm örnekler metal bir nakil kutusuna konulmalı-sızma
engellenmeli
Etkene maruz kalmış kişilerden alınan örnekler rutin lab. nakledilmeli
Örnekler özel testler için açıkça işaretlenmeli
Muhafaza zinciri kurallarına uyulmalı Etiketlerde hastanın ad, ünitesi, tarih ve sonuçları alacak bölüm
işaretlenmeli
Kontaminasyon en aza indirilmeli.
Gaz maskesi ve güvenli sığınaklar sağlanmalı
Kolay dekontamine olmayacak malzeme seçilmeli
Tüm yiyecekler ağzı sıkıca kapalı kaplarda
saklanmalı
Koruyuculuk Önlemleri
ÇİÇEK (Smallpox, Variola)
Toksemi ve spesifik döküntü ile seyreden viral hastalık
Aerosol yolu ile bulaşır mortalitesi yüksek,
İS: 10-17 günHastalık süresi 1-2 hf
Çiçekte Korunma
Cilt döküntüleri tamamen geçene kadar izolasyon gerekir.
Solunum izolasyonu gerekir. Bunun için negatif basınçlı odalara, özel filtrelere gerek vardır.
Cilt teması da eldiven, elbise gibi koruyucu önlemlerle engellenmelidir.
İlk çiçek hastalığı tanısı koyulduğunda yakın temasta olan kişilerin 72 saat içinde aşılanması hastalığın hafif atlatılmasını sağlar.
Çiçekte Korunma
Çiçek korunma İMMUNOPROFİLAKSİ:
Wyett aşısı tek doz
Ig 0.6 ml/kg i.m
Kemoprofilaksi Hayvan deneylerinde Sidofovir adlı ilacın ilk
24 saat içinde verildiğinde etkili olabileceği görülmüştür.
Veba
Aerosol veya mikrobik taşıyıcılar İnsandan insan bulaşma yüksek İS : 2-3 gün Hastalık süresi 1-2 gün Ölüm oranı çok yüksek Hastaların izolasyonu, temas
önlemleri alınmalı
Veba
Veba
İmmunoprofilaksi uzun süreli korunma
sağlayamıyor. 1. doz başlangıçta
1ml 2. doz 3. ayda 0.2ml 3. doz 5. veya 6.
ayda 0.2 ml Her 6 ayda bir rapel
Kemoprofilaksi 7 gün süreli oral
yolla Doksisiklin
2x100mg/gün Veya
Siprofloksasin 2x500mg/gün
Brusella
Aerosol ya da yiyeceklere sabotaj yolu ile yayılabilir
Islak toprak ve yiyeceklerde uzun süre kalıcı
İnsandan insana bulaşmaz İnfeksiyoz gücü yüksek İS: 1 aya kadar Hastalık süresi 1 hf’dan 1 yıla kadar Ölüm oranı düşük Antimkrobiyal tedavi orta derece etkili
Bruselloz Korunma
İnsan aşısı yok
Kemoprofilaksi Doksisiklin+rifampisin 3 hafta süre ile
Tularemi
Yayılma yolu aerosol Pnömoni
İnsandan insana bulaşma yok Enfeksiyon gücü yüksek İS 2-10 gün Hastalık süresi 2 hf ve üzeri Tedavi edilmezse orta düzeyde
mortalite
Tularemi
Tularemi
İmmunoprofilaksi Canlı attenüe aşı, tek doz uygulanır
Kemoprofilaksi Doksisiklin veya tetrasiklin 14 gün süre
ile
Q ateşi
Q ateşi etkeni Kontamine hava izolasyonu Korunma
İmmunoprofilaksi IND 610 subkütan aşı, tek doz
Kemoprofilaksi Doksisiklin veya tetrasiklin 5 gün süre ile
Viral hemorajik ateş
Aerosol yolu ile bulaş Enfeksiyon gücü yüksek İmmunoprofilaksi
AHF Candid 1 aşısı ve RVF aşısı Koruyuculuk %50
Kolera
Yiyecek-içecek kaynaklarına sabotaj Aerosol yolu İnsandan insana bulaşma düşük
oranda İS: 1-8 gün Hastalık süresi 1hf ve üzerinde Mortal seyir orta –yüksek Aerosol ve saf suda kalıcı değildir.
Kolera
Wyett Ayert aşısı 0.5 ml 2 doz i.m veya sc uygulanır
0. gün ve 7-30 günlerde 6 ay sonra rapel Antimikrobiyal tedavi orta etkili
Ruam
Aerosol yolu ile yayılma 2. dünya savaşındA Çine karşı kullanılmış,
inhalasyon ruamı
İnsandan insana bulaş düşük Enfeksiyon gücü yüksek İS: 1 yıla kadar Hastalık süresi 4-20 gün Letalite değişken
Ruam
İmmunoprofilaksi yok
Kemoprofilaksi Temas sonrası trimetoprim-
sulfametaksazol kullanılır.
Botilusmus
İmmunoprofilaksi Pentavalan antitoksin (A-E) 0-2-12. haftalarda subkütan enjeksiyon 1 yıl sonra rapel
Kaynaklar
CDC www.bt.cdc.gov NBC www.nbc-med.org MDH www.health.state.mn.usindex.html HOPKİNS www.hopkins-biodefense.org APIC www.apic.org ACP www.acponline.org/bioterro/index.html Karayılanoğlu T. Kimyasal ve Biyolojik Terorizm Ankara, GATA Basımevi 2002 Pahsa A. Biyolojik Silah Yaralılarına İlk Yardım
GATA