bip.wsa.olsztyn.plbip.wsa.olsztyn.pl/download/attachment/326/informacja-o... · Web viewPrzy czym...
Transcript of bip.wsa.olsztyn.plbip.wsa.olsztyn.pl/download/attachment/326/informacja-o... · Web viewPrzy czym...
WOJEWÓDZKI SĄD ADMINISTRACYJNY
w OLSZTYNIE
INFORMACJA
o działalności Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie w 2017 r.
(do użytku wewnętrznego)
Olsztyn, styczeń 2018 r.
Spis treści
Uwagi wstępne ………………………………………….................................... 7
Część I. Działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie ………………………………………………….…………………….. 12
1. Wpływ spraw i wyniki postępowania sądowego …..….………..….
…. 12
2. Zagadnienia ogólne ………………………………….……………..
…… 17
1/ sprawność postępowania………………….…………………………………. 17
2/ funkcjonowanie instytucji postępowania mediacyjnego………................. 19
3/ skargi na bezczynność organu i przewlekłe prowadzenie postępowania; postępowanie uproszczone …………………………………………………….
20
4/ podmioty wnoszące skargi …………………..……………………………... 22
5/ udział pełnomocników stron ………….……………..………………………. 22
6/ prawo pomocy ………………………………………..………………………. 23
7/ stosowanie prawa unijnego i pytania prawne…………….………………... 26
Część II. Problemy wynikające z orzecznictwa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie ……………………………………………….. 29
1. Zagadnienia procesowe ……………………………………………………... 29
1/ właściwość wojewódzkiego sądu administracyjnego, zakres kontroli sądowej i wszczęcie postępowania sądowego ……..…………..……….. 29
2/ wyłączenie sędziego …………………………..……………......
………….. 34
3/ wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności ...………..
… 35
4/ doręczenia ……………………………….…………….…………….
……… 38
5/ uchybienia terminów i ich przywracanie ..…………..
……………………. 38
6/ koszty sądowe i zwrot kosztów postępowania między stronami ..….. 41
…
2. Zagadnienia dotyczące funkcjonowania Wydziału I orzekającego w sprawach finansowych i celnych ………………………………………...… 43
Uwagi ogólne dotyczące funkcjonowania Wydziału I ...………………...…… 43
1/ stosowanie Ordynacji podatkowej……………………………….
………… 44
2/ sprawy związane z nadzorem oraz skargi na uchwały i zarządzenia organów jednostek samorządu terytorialnego dotyczące finansów ….. 47
3/ podatek od towarów i usług ………………………………………………… 49
4/ podatek akcyzowy ………..…………….……….………………………..
… 53
5/ podatek od spadków i darowizn ………………….....
…………………….. 56
6/ podatek dochodowy od osób prawnych
…………………………………... 57
7/ podatek dochodowy od osób fizycznych …….
…………………………… 58
8/ podatki i opłaty lokalne, podatek rolny i leśny, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi ..……………..….… 63
9/ podatek od czynności cywilnoprawnych ..…………………...
……………. 65
10/podatek od gier
……………………………………………………………… 68
11/postępowanie egzekucyjne, egzekucja obowiązków o charakterze
pieniężnym…...……………………………………………….
……………….70
12/sprawy celne …………….……………………….
………………………….. 73
13/pomoc finansowa z Unii Europejskiej ………………...
…………………… 76
14/dofinansowanie programów operacyjnych ……………………………..… 78
15/ ulgi w spłacaniu należności pieniężnych do których nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej - art. 34 i 34a ustawy o finansach publicznych ..…………..…………………….………………………………. 80
3. Zagadnienia dotyczące funkcjonowania Wydziału II ……..…….……… 81
Spostrzeżenia ogólne dotyczące orzecznictwa w sprawach objętych właściwością wydziału ………………………………………………………...
81
4
1/ sprawy z zakresu budownictwa …………….………………………...… 81
2/ planowanie i zagospodarowanie przestrzenne …..…….
……………… 88
3/ gospodarka nieruchomościami, …………….…………………………… 99
4/ sprawy z zakresu gospodarki wodnej, w tym ochrony wód, budownictwa wodnego, melioracji i zaopatrzenia w wodę …………… 105
5/ rolnictwo i leśnictwo……………………………………………….
…….... 106
6/ sprawy z zakresu ochrony środowiska
…………………………………. 107
7/ sprawy z zakresu geodezji i kartografii ……………………….
………... 112
8/ geologia
………………………………………………………………......
..115
9/ sprawy z zakresu ewidencji ludności ……………….
………………….. 117
10/ pomoc społeczna ……………………………………….
………………… 118
11/ świadczenie wychowawcze
……………………………………………… 121
12/ sprawy mieszkaniowe, w tym dodatki mieszkaniowe …..…………..
… 124
13/ weterynaria i ochrona zwierząt ….....
…………………………………… 125
14/ zatrudnienie i bezrobocie ...…………………………….……..…….
…… 126
15/ choroby zawodowe i ochrona zdrowia ..………………...
……………... 130
16/ stosunki pracy, stosunki służbowe, zasiłki i inne prawy związane z zatrudnieniem służb mundurowych, sprawy z zakresu inspekcji pracy ………………………………………………………..…………...…. 133
17/ sprawy z zakresu obronności kraju, uprawnienia kombatanckie i wojskowe ………………………………………………..………………. 135
18/ sprawy z zakresu dostępu do informacji publicznej i prawa prasowego ……………………………..…….……………………….….... 135
19/ orzecznictwo w sprawach samorządowych, w tym dotyczące rozstrzygnięć nadzorczych, sprawy z zakresu ustroju samorządu
5
terytorialnego, w tym referendum gminnego ..……………….....……... 138
20/ edukacja i oświata, kultura fizyczna, sport i turystyka kultura i sztuka ...……………………………………………….….…..… 152
21/ sprawy z zakresu dróg publicznych i transportu drogowegoi przewozów …....……………………………………………………….… 157
22/ działalność gospodarcza ……………………………………………….... 166
23/ gry losowe i zakłady wzajemne
………………………………………….
24/ cudzoziemcy
……………………………………………………………….
25/ egzekucja administracyjna; egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym …………………………………………………………….
166
166
166
Część III. Pozaorzecznicza działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie ……………………………..………………… 167
1. Inicjatywy w zakresie ujednolicania orzecznictwa i praktyki sądowej .. 167
2. Funkcjonowanie Wydziału Informacji Sądowej ………………….…...… 169
3. Aktywność pozaorzecznicza sędziów. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników sądu .………………………….…… 172
Uwagi końcowe i wnioski ………………………………………………..…….. 175
Tabele …………………………………………………………………..………….. 179
6
UWAGI WSTĘPNE
Rok 2017 był już czternastym rokiem funkcjonowania Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie. Jak funkcjonował Sąd w tym czternastym roku swojej
działalności, przedstawia niniejsza informacja roczna. Przyjąć należy, że nie był to
rok zbyt pomyślny, w którym Sąd uzyskał w pełni zakładane wyniki. Chodzi
szczególnie o spadek wpływu spraw do Sądu.
Przy czym na wstępie należy podać, że działalność Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie w 2017 roku, podobnie jak w latach poprzednich, była
skoncentrowana na trosce o efektywne funkcjonowanie i ten cel został osiągnięty, co
wynika z treści przedstawionej informacji. Do osiągnięcia przedstawionych wyników
przyczynił się z pewnością duży wysiłek sędziów ale także całej kadry urzędniczej,
a w tym asystentów sędziego i osób zatrudnionych w sekretariatach Sądu.
W toku rozpoznawania spraw mieliśmy na uwadze podstawowe zasady
wynikające z art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności,
zasady wynikające z art. 45 w związku z art. 184 Konstytucji Rzeczypospolitej
Polskiej, jak też unormowania prawne zawarte w ustawie z dnia 25 lipca 2002 r.
Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Istotne znaczenie miały
przepisy ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, a w tym
wprowadzone ostatnio zmiany w tej ustawie pozwalające na sprawniejsze
załatwianie spraw i skrócenie oczekiwania na rozstrzygnięcie.
Podkreślić też należy, że stosowanie prokonstytucyjnej i prounijnej wykładni
przepisów prawa w toku dokonywanej kontroli zaskarżanych aktów organów
administracji pozwoliło na zapewnienie, w odpowiednim zakresie ochronę praw
jednostki z zachowaniem europejskich standardów. Przeprowadzona bowiem analiza
orzecznictwa w minionym roku wskazuje na kontynuację dotychczasowych
kierunków działalności orzeczniczej służącej poszerzeniu sfery ochrony praw
jednostki jak również respektowania zasady sprawiedliwości, zaufania do organów
państwa mając na względzie dobra chronione przepisami prawa.
Analiza ta wykazała, że w 2017 r. odnotowany został wpływ 2118 spraw, co
stanowi niestety spadek wpływu spraw o 17 % w stosunku do roku 2016 r., w którym
do tutejszego Sądu wpłynęły 2552 sprawy. Natomiast na przestrzeni 2017 r.
rozpoznanych w tutejszym Sądzie zostało 2200 spraw względem rozpoznanych
w 2016 roku 2735 spraw. Przy czym w 2017 roku rozpoznawane były również
sprawy, które wpłynęły w 2016 r. nie mniej załatwienie spraw w roku
sprawozdawczym było wyższe niż ich wpływ.
8
Wskazać należy, że w roku sprawozdawczym wpłynęło na orzeczenia Sądu
465 skarg kasacyjnych i 143 zażalenia. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał 513
skarg kasacyjnych. Przy czym jest to wskaźnik uwzględnienia skarg kasacyjnych
niższy niż w roku poprzednim, w którym uwzględniono ponad 25 %. Skarg głównie
dotyczących, podobnie jak w roku sprawozdawczym, kar za prowadzenie gier
hazardowych bez zezwolenia. Zauważyć też należy, że w okresie sprawozdawczym
średni okres oczekiwania na rozpoznanie sprawy, obliczony na dzień 31 grudnia
2017 r. wynosił 1,95 miesiąca, a więc jest to utrzymany wynik odnotowany w roku
2016, w którym wynosił 1,93 miesiąca. Stwierdzić więc należy, że sprawność
postępowania sądowego została utrzymana na dobrym poziomie. Przyjęto bowiem
praktykę kierowania na rozprawę każdej ze spraw bezpośrednio po jej wpływie do
Sądu, a gdy zachodziła konieczność wezwania do uiszczeniu wpisu lub uzupełnienia
braków formalnych skargi - po uiszczeniu wpisu lub uzupełnieniu tych braków. Przy
czym w 2017 r., podobnie jak w roku poprzednim, aż w 215 sprawach skarżący
wnieśli wnioski o wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu, a w 389 sprawach
o przyznanie prawa pomocy, co powodowało znaczne wydłużenie rozpoznania
wnoszonych spraw.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie od początku funkcjonowania
rozpoznaje sprawy w ramach dwóch wydziałów orzeczniczych, do orzekania
w których w latach poprzednich ustalono 19 stanowisk sędziowskich. Jednak
w 2017 r. było już tylko 16 etatów sędziowskich wystąpiły też poważne problemy
kadrowe w związku z długotrwałą chorobą 2 sędziów i w efekcie przyznania im
prawa do urlopu dla poratowania zdrowia. Oznacza to, że faktycznie na przestrzeni
całego 2017 r. w tutejszym Sądzie mogło orzekać tylko 14 sędziów, przy czym po
przejściu w stan spoczynku jednego z sędziów, etat tutejszemu Sądowi został
zabrany. Natomiast przyznane stanowisko asesora sądowego zostało obsadzone
dopiero od 22 listopada 2017 r. Dodać także należy, że dwóch sędziów tego Sądu
orzekało także w ramach delegacji w Naczelnym Sądzie Administracyjnym
w wymiarze jednej sesji w miesiącu. W Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym
w Olsztynie zatrudnionych jest też czterech referendarzy sądowych oraz na 46
etatach urzędnicy sądowi i pracownicy obsługi.
W Wydziale I, do którego należą głównie sprawy finansowe i celne orzekało
tylko 6 sędziów bowiem przyznany etat asesora, jak już podano, został obsadzony
dopiero z dniem 22 listopada 2017 r.
W Wydziale II, w którym rozpoznawane są wszystkie sprawy niepodlegające
9
załatwieniu w Wydziale I, dla którego przyznanych jest 10 etatów również nie
wszyscy sędziowie mogli wykonywać obowiązki orzecznicze, bowiem jedna
z sędziów najpierw w związku z chorobą i urlopem dla poratowania zdrowia odeszła
z dniem 16 maja 2017 r. W tym wydziale orzekają też prezes i wiceprezes Sądu,
a wiec w zmniejszonym zakresie. Czynności referendarskie w każdym z Wydziałów
wykonywało po 2 referendarzy.
Trzeba nadmienić, że mimo trudności kadrowych przed sędziami
i pracownikami Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie stało wiele
wyzwań o charakterze zarówno orzeczniczym, jak i organizacyjnym. Jednak mimo to,
udało się opanować wpływ bieżący spraw i rozpoznać sprawy, które wpłynęły w roku
poprzednim oczekujące na załatwienie, a jednocześnie uzyskać przeciętny wskaźnik
załatwienia spraw wynoszący 1,95 miesiąca. Wymagało to dobrej organizacji pracy
i zwiększonego wysiłku orzeczniczego każdego z sędziów.
Kolejne zmiany w procedurze sądowoadministracyjnej wprowadzone od
1 czerwca 2017 r., które w założeniu miały także usprawnić postępowanie przed
sądami administracyjnymi niestety spowodowały wręcz utrudnienia w rozpoznawaniu
spraw np. poprzez brak przepisów przejściowych oraz wprowadzenia rozdziału 3a -
sprzeciw od decyzji w ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi. Natomiast ważki problem dla niektórych skarżących stanowi brak
możliwości zastosowania środków komunikacji elektronicznej przy rozpatrywaniu
spraw. Skarżący ci, z różnych adresów najczęściej nie należących do nich,
przesyłają na skrzynkę podawczą Sądu liczne pisma procesowe, domagając się
nadania właściwego biegu bez stosowania formy papierowej. Nie odstępują od
swoich żądań nawet wtedy, gdy otrzymują wyjaśnienie, że taka droga komunikacji
będzie skuteczna dopiero w 2018 r. i na zasadach określonych przepisami.
Istotne problemy pojawiały się natomiast w sprawach dotyczących kar
pieniężnych za urządzanie gier na automatach poza kasynem gry, w których po
przyjęciu uchwały NSA z dnia 16 maja 2016 r. przyjęto linię orzeczniczą wyjątkowo
korzystną dla urządzających gry hazardowe bez zezwolenia i wobec przyjętej
interpretacji art. 89 ustawy o grach hazardowych, większość skarg kasacyjnych
z tego zakresu na wyroki tutejszego Sądu dotyczące wymierzania tych kar zostało
uwzględnionych i spowodowało wystąpienie niekorzystnego wskaźnika
uwzględnienia skarg, jaki nie był notowany w latach poprzednich.
Trudności w orzekaniu przysparzały także te sprawy, w których zastosowanie
znajdowały przepisy ustaw poddanych nowelizacji. Tytułem przykładu wskazać
10
można na gruntowne zmiany kodeksu postępowania administracyjnego.
Innym problemem jest problem występujący w sprawach z zakresu dostępu do
informacji publicznej. Zaobserwować można bowiem było nadużycie prawa dostępu
do tej informacji przez wnioskodawców do celów prywatnych. Niepokojącym
zjawiskiem były też powstające w ostatnim okresie przejawy niewłaściwego,
niegrzecznego i lekceważącego zachowywania się niektórych stron postępowania
przed tutejszym Sądem.
Wskazać także należy, że obok działalności orzeczniczej, w 2017 r.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie współpracował w zakresie
przygotowywaniem osób do zawodu prawnika, z Wydziałem Prawa i Administracji
Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie. Udostępniano także
zainteresowanym literaturę znajdującą się w Bibliotece Sądu, poszerzając
systematycznie niezbędne do funkcjonowania Sądu zbiory wydawnictw prawniczych.
Mając zaś na względzie obowiązek systematycznego podnoszenia poziomu
wiedzy i kwalifikacji osób zatrudnionych w Sądzie, sędziowie, referendarze sądowi,
asystenci sędziów, urzędnicy sądowi i pozostali pracownicy Sądu uczestniczyli
w licznych szkoleniach i naradach, organizowanych w siedzibie Sądu oraz
zorganizowanych warsztatach szkoleniowych dla sędziów, referendarzy i asystentów
sędziego Wojewódzkich Sądów Administracyjnych w Białymstoku i Olsztynie.
Sędziowie i pracownicy uczestniczyli również w konferencjach i szkoleniach
organizowanych przez Naczelny Sąd Administracyjny jak też inne wojewódzkie sądy
administracyjne.
Na przestrzeni 2017 r. odbyły się trzy Zgromadzenia Ogólne Sędziów
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, na których: wybrano skład
Kolegium Sądu na lata 2017-2020, przyjęto sprawozdanie Prezesa Sądu z rocznej
działalności Sądu w 2016 r., oraz podjęto uchwałę o przedstawieniu kandydatów
ubiegających się o stanowisko asesora w tutejszym Sądzie. W okresie
sprawozdawczym odbyło się także 12 posiedzeń Kolegium Sądu, których
przedmiotem były sprawy związane z oceną kandydatów na stanowisko asesora,
sprawy związane z przydziałem spraw sędziom oraz inne sprawy organizacyjne jak
też związane z przyjęciem i realizacją planu finansowego Sądu.
Jak wynika z powyższych uwag wstępnych, w 2017 r. działalność
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie realizowana była na wielu
obszarach związanych zarówno ze sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości, jak
również działalnością pozaorzeczniczą. Stąd niniejsze opracowanie zostało
11
podzielone na trzy części.
W części pierwszej przedstawiona została informacja dotycząca wpływu spraw
oraz sposobu i formy ich rozpatrzenia z uwzględnieniem sprawozdania
statystycznego obejmującego funkcjonowanie obu wydziałów orzeczniczych
w 2017 r. Omówiono także wskaźniki dotyczące udziału stron w postępowaniu
sądowym oraz ich pełnomocników w posiedzeniach Sądu.
Część druga opracowania poświęcona została wybranym problemom
wynikającym z praktyki orzeczniczej Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie. W ramach poszczególnych tematów przedstawiono istotniejsze
problemy dotyczące stosowania przepisów prawa stanowiących podstawę
podejmowania zaskarżonych rozstrzygnięć organów administracji publicznej ze
wskazaniem konkretnych orzeczeń Sądu wydanych w następstwie rozpatrzenia
skarg – szczególnie tych, względem których Naczelny Sąd Administracyjny
uwzględnił środki odwoławcze.
Trzecia część sprawozdania dotyczy działalności pozaorzeczniczej Sądu
związanej m.in. z działalnością organizacyjną, obsługą stron postępowania przez
Wydział Informacji Sądowej oraz realizacją inicjatyw w zakresie ujednolicenia
orzecznictwa i praktyki sądowej, doskonaleniem zawodowym kadry oraz
działalnością administracyjno - gospodarczą Sądu.
Uwagi końcowe zawierają wnioski dotyczące funkcjonowania Sądu w 2017 r.
oraz kierunki w zakresie doskonalenia działalności Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie.
Całość opracowania uzupełniona została tabelami graficznymi sporządzonymi
w oparciu o sprawozdanie statystyczne za 2017 r.
Olsztyn, 31 stycznia 2018 r.
12
Część I. Działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
1. Wpływ spraw i wyniki postępowania sądowego
Na przestrzeni 2017 r. w repertoriach WSA w Olsztynie zarejestrowano
łącznie 2118 spraw. Wpływ spraw do Sądu był zatem niższy niż w poprzednim
okresie sprawozdawczym, w którym wpłynęły ogółem 2552 sprawy.
Spośród ogólnej liczby 2118 spraw, 1968 spraw dotyczyło zaskarżenia aktów
i czynności z zakresu administracji publicznej, co stanowi 92,91 % zarejestrowanych
spraw, a 138 spraw - bezczynności i przewlekłości organów administracji publicznej,
co stanowi 6,51 % ogólnego wpływu. Postępowania sądowoadministracyjne zostały
ponadto wszczęte na skutek zgłoszenia przez strony 12 wniosków (0,56 % ogólnego
wpływu spraw).
Analizując strukturę wpływu w 2017 r. skarg na akty i czynności z zakresu
administracji publicznej stwierdzić przede wszystkim należy, że w repertoriach SA
zarejestrowano o 437 spraw tego typu mniej niż w 2016 r. W okresie
sprawozdawczym zmalał bowiem wpływ skarg na decyzje w przedmiocie
wymierzenia kary za urządzanie gier na automatach poza kasynem gry, a wpływ
takich skarg był znaczny w 2016 roku. Wymaga bowiem podkreślenia, że w 2016
roku największy wpływ odnotowano właśnie w sprawach z zakresu działalności
gospodarczej (symbol 604), których wpłynęło aż 564, co stanowiło 23,45 % ogółu
spraw zarejestrowanych w tutejszym Sądzie w repertorium SA. Tymczasem w 2017
roku wpływ spraw objętych symbolem 604 wyniósł tylko 138 spraw, co stanowi
zaledwie 7 % ogółu spraw zarejestrowanych w Sądzie w repertorium SA na
przestrzeni 2017 roku. Ponadto niższy wpływ odnotowano w sprawach z zakresu
podatków i innych świadczeń pieniężnych (symbol 611) - 587 skarg względem 618
skarg zarejestrowanych w repertorium SA w 2016 roku, z zakresu subwencji
unijnych, funduszy strukturalnych i regulacji rynków branżowych (symbol 655) - 99
spraw względem 152 spraw zarejestrowanych w 2016 r. Niższy wpływ odnotowano
również w sprawach z zakresu: dróg, kolei, lotnictwa i żeglugi (symbol 603) - 112
spraw względem 182 spraw w 2016 r., ochrony środowiska i ochrony przyrody
(symbol 613) - 45 spraw względem 62 spraw w 2016 r., zagospodarowania
przestrzennego (symbol 615) - 96 spraw względem 142 spraw w 2016 r. oraz
z zakresu ustroju samorządu terytorialnego (symbol 626), których odnotowano
w repertorium SA 14, podczas gdy w poprzednim okresie sprawozdawczym 43.
Na podobnym poziomie, jak w poprzednim okresie sprawozdawczym, utrzymywał
się, między innymi, wpływ spraw z zakresu budownictwa (symbol 601), gospodarki 13
mieniem (symbol 607), oświaty, szkolnictwa wyższego i nauki.
Wyższy w porównaniu z 2016 r. był natomiast wpływ skarg z zakresu obrotu
towarami z zagranicą, należności celne i ochrona przed nadmiernym przywozem
towaru na obszar celny Unii Europejskiej (symbol 630) - 204 sprawy względem 118
spraw w 2016 r., środków publicznych (symbol 653) - 53 sprawy względem 42 spraw
w 2016 r., z zakresu pomocy społecznej (symbol 632) - 173 sprawy względem 141
w 2016 r. Ponadto wyższy wpływ w porównaniu z poprzednim okresem
sprawozdawczym odnotowano w sprawach z zakresu: wywłaszczenia i zwrotu
nieruchomości (symbol 618) - 47 spraw względem 30 spraw w 2016 r., stosunków
pracy i stosunków służbowych (symbol 619) - 33 sprawy względem 19 spraw w 2016
roku, zatrudnienia i spraw bezrobocia (symbol 633) - 29 spraw względem 18 spraw
w 2016 r., informacji publicznej i prawa prasowego (symbol 648) - 17 spraw
względem 9 spraw w 2016 r.
Kategorie skarg na akty i czynności z zakresu administracji publicznej,
z uwzględnieniem ilości spraw zarejestrowanych w repertoriach SA w 2016 r.
i 2017 r. (według symbolu podstawowego) przedstawia poniższe zestawienie
statystyczne:
Lp. Przedmiot sprawySymbo
l spraw
y
Wpływ
2016 2017
1. Budownictwo 601 110 1162. Drogi, koleje, lotnictwo, żegluga 603 182 1123. Działalność gospodarcza 604 564 1384. Ewidencja ludności 605 8 125. Geologia i górnictwo 606 1 1
6. Gospodarka mieniem,(w tym gospodarka nieruchomościami) 607 21 31
7. Gospodarka wodna 609 5 9
8.
Podatki i inne świadczenia pieniężne,do których mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej oraz egzekucja tych świadczeń pieniężnych
611 618 587
9. Geodezja i kartografia 612 11 910. Ochrona środowiska i ochrona przyrody 613 62 4511. Oświata, szkolnictwo wyższe i nauka 614 27 3312. Zagospodarowanie przestrzenne 615 142 9613. Rolnictwo i leśnictwo 616 13 2614. Wywłaszczenia i zwrot nieruchomości 618 30 4715. Stosunki pracy i stosunki służbowe 619 19 3316. Ochrona zdrowia i choroba zawodowa 620 22 14
14
17. Sprawy mieszkaniowe(w tym dodatki mieszkaniowe) 621 6 11
18. Powszechny obowiązek obrony kraju 624 1 0
19. Ustrój samorządu terytorialnego, w tym referendum gminne 626 43 14
20. Cudzoziemcy, repatrianci, nabycie nieruchomości przez cudzoziemców 627 1 0
21. Przejęcie mienia 629 0 1
22.
Obrót towarami z zagranicą, należności celne i ochrona przed nadmiernym przywozem towaru na polski obszar celny
630 118 204
23. Wytwarzanie i obrót bronią i materiałami wybuchowymi 631 2 0
24. Pomoc społeczna 632 141 17325. Zatrudnienie i sprawy bezrobocia 633 18 29
26. Kombatanci, świadczenia z tytułu pracy przymusowej 634 3 5
27. Kultura fizyczna, sport i turystyka 635 3 228. Kultura i sztuka 636 0 3
29. Sprawy o innym przedmiocieniż wymienione 645 29 41
30. Sprawy z zakresu informacji publiczneji prawa prasowego 648 9 17
31. Sprawy ubezpieczeń zdrowotnych 652 0 3
32. Środki publiczne nie objęte innymi symbolami 653 42 53
33. Subwencje unijne, fundusze strukturalnei regulacja rynków branżowych 655 152 99
W repertorium SAB w 2017 r. zarejestrowano 138 skarg, co stanowi
nieznaczny wzrost wpływu skarg tego rodzaju w porównaniu z 2016 r., w którym
wpłynęło 128 takich skarg. Spośród tych 138 skarg, 130 skarg dotyczyło
bezczynności organów administracji publicznej a 8 przewlekłego prowadzenia
postępowania. Najwięcej skarg w omawianym zakresie, tak jak w poprzednim
okresie sprawozdawczym, dotyczyło spraw w przedmiocie informacji publicznej i
prawa prasowego (symbol 648) - 64.
W 2017 roku na podobnym poziomie utrzymywał się wpływ spraw
wszczynanych na wniosek uprawnionego podmiotu, których zarejestrowano 12,
podczas gdy w 2016 r. wpłynęło 19 takich spraw. Przedmiotem wniosków,
odnotowanych w repertorium SO w 2017 r. było, między innymi: wymierzenie
organowi grzywny w trybie art. 55 § 1 p.p.s.a. - 5 i przyznanie prawa pomocy przed
wpłynięciem skargi - 5.
W miesiącach styczeń - grudzień 2017 r. w tutejszym Sądzie odbyło się 186
sesji jawnych (rozprawy) i 871 posiedzeń niejawnych.15
Na dzień 31 grudnia 2017 r. do rozpoznania pozostało 358 spraw, w tym 11
spraw oczekuje na załatwienie powyżej 1 roku od wpływu do Sądu.
Szczegółowe dane liczbowe dotyczące wpływu oraz załatwienia skarg
i wniosków o wszczęcie postępowania sądowoadministracyjnego wniesionych
do Sądu w 2017 roku zawarte są w poniższej tabeli:
Pozostałoz poprzedniego
okresu
Wpływ
spraw
Załatwiono Pozostało na
następny okres
Ogółem
na rozprawi
e
na p. niejawnyc
hOgółe
mw tym:
440 2118 2200 1683 517 358
SA 426 1968 2070 1609 461 324SAB 13 138 117 69 48 34SO 1 12 13 5 8 0
Spośród 358 spraw oczekujących na rozpoznanie po zakończeniu okresu
sprawozdawczego, 263 sprawy oczekują na rozpoznanie od wpływu znacznie
poniżej 3 miesięcy. Wśród skarg oczekujących na rozpoznanie są skargi
funkcjonariuszy celnych dotyczące zaskarżenia bezczynności lub czynności oraz
aktów związanych z wprowadzeniem reformy służby celnej. Sprawy te wobec
wygaszenia dotychczasowego stosunku pracy są wyjątkowo skomplikowane. Będą
wyznaczane do rozpoznania w miesiącach luty, marzec 2018 r.
Dokonując rozróżnienia organów administracji publicznej, których akty lub
czynności zostały zaskarżone - na tle porównawczym z poprzednim okresem
sprawozdawczym - należy odnotować, że spośród 1968 spraw, zarejestrowanych
w repertorium SA w 2017 r.:
a) 74 skargi dotyczyły rozstrzygnięć centralnych i naczelnych organów
administracji publicznej (w 2016 r. - 113 skarg);
b) 582 skargi dotyczyły działalności samorządowych kolegiów odwoławczych
(w 2016 r. - 605 skarg), z tego:
195 - Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Elblągu (w 2016 r.
- 143 skargi),
387 - Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Olsztynie (w 2016 r.
- 462 skargi),
c) 251 skarg dotyczyło aktów i czynności terenowych organów administracji
rządowej (w 2016 r. - 388 skarg);
d) 711 skarg dotyczyło działalności Dyrektora Izby Administracji Skarbowej;
16
e) 205 skarg dotyczyło działalności innych organów i podmiotów
wykonujących zadania z zakresu administracji publicznej (w 2016 r. - 62
skargi).
Po rozpoznaniu 2187 spraw, zarejestrowanych w repertoriach SA i SAB
tutejszego Sądu, uwzględniono skargi w 476 sprawach, co stanowi 21,76 % ogółu
rozstrzygniętych spraw tego typu w Sądzie.
Na przestrzeni 2017 r. w tutejszym Sądzie w drodze skargi kasacyjnej strony
zakwestionowały 365 orzeczeń, z tego 102 skargi kasacyjne wniosły organy
administracji publicznej, 263 - skarżący i uczestnicy postępowania, w tym 2
organizacje i stowarzyszenia. Wśród organów administracji publicznej najwięcej
skarg kasacyjnych od tych orzeczeń wniósł Dyrektor Izby Administracji Skarbowej
w Olsztynie (35), Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (11), organy gmin (13),
Wojewoda Warmińsko-Mazurski (7). W okresie sprawozdawczym po wniesieniu tych
365 skarg kasacyjnych, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie odrzucił 19,
1 uwzględnił, a do Naczelnego Sądu Administracyjnego przekazał 279. Pozostałe
oczekują na nadanie biegu. Do 31 grudnia 2017 r. Naczelny Sąd Administracyjny
spośród przekazanych 279 skarg kasacyjnych w 2017 r. rozpoznał 20 w tym 14
oddalił a 6 uwzględnił.
W 2017 r. na wydane postanowienia tutejszego Sądu do końca okresu
sprawozdawczego wniesiono 149 zażaleń, spośród których Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Olsztynie odrzucił 33, 11 uwzględnił, a 78 przekazał do
Naczelnego Sądu Administracyjnego. Pozostałe oczekują na nadanie biegu.
Do 31 grudnia 2017 r. spośród przekazanych w roku sprawozdawczym zażaleń
Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał 60 zażaleń z czego 19 uwzględnił, 40
oddalił, jedno zażalenie zostało załatwione w inny sposób.
Wśród podanych wyżej zażaleń były także zażalenia na zarządzenia
Przewodniczącego Wydziału, przede wszystkim w przedmiocie wezwania
do uiszczenia wpisu. Na zarządzenia takie, wydane na przestrzeni 2017 r., do końca
okresu sprawozdawczego wpłynęło 20 zażaleń, z czego tutejszy Sąd 5 odrzucił,
2 uwzględnił, w 3 sprawach umorzył postępowanie zażaleniowe, a 6 przekazał
do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Pozostałe oczekują na nadanie biegu.
Zauważyć także należy, że w 2017 r. ogólny wpływ środków odwoławczych
od orzeczeń tutejszego Sądu był znacznie wyższy niż podany wyżej, gdyż w okresie
sprawozdawczym wnoszone były także środki odwoławcze od orzeczeń wydanych
pod koniec 2016 r.
17
Ogólny wpływ środków odwoławczych na przestrzeni 2017 r. od orzeczeń
tutejszego Sądu wydanych w latach 2016-2017 oraz sposób ich załatwienia przez
tutejszy Sąd – z uwzględnieniem poprzedniego okresu sprawozdawczego –
przedstawia poniższe zestawienie.
RokWpływ skarg
kasacyjnych
Skargi kasacyjne przekazane do NSA
Skargi kasacyjne odrzucon
e
Zażalenia na postanowieni
a o odrzuceniu
sk. kasacyjnej
Zażalenia na zarządzenia
Przewodniczącego Wydziału
Zażalenia na inne post. sądu
Zażalenia przekazane do NSA
2016 821 861 27 7 17 145 114
2017 465 459 29 10 21 143 104
Na przestrzeni 2017 r. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał łącznie 513
skarg kasacyjnych od orzeczeń tutejszego Sądu wydanych w latach 2013 - 2017,
w tym 331 - oddalił, 123 - uwzględnił, 4 - odrzucił, w 55 sprawach umorzył
postępowanie ze skargi kasacyjnej.
Ponadto, na przestrzeni 2017 r. Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznał 89
zażaleń na postanowienia tutejszego Sądu oraz zarządzenia Przewodniczącego
Wydziału wydane w latach 2016 – 2017, w tym 68 oddalił, 20 uwzględnił, 1 zażalenie
zostało załatwione w inny sposób.
W okresie sprawozdawczym odnotowano także wpływ do tut. Sądu 2 skarg
o wznowienie postępowania sądowego. Obydwie skargi zostały załatwione.
W 2017 r. do tut. Sądu nie wpłynęła natomiast żadna skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.
2. Zagadnienia ogólne
1/ sprawność postępowania
W Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie średni okres
oczekiwania na rozpoznanie sprawy - obliczony wg ilorazu liczby spraw
oczekujących na rozpoznanie do średniomiesięcznego wpływu spraw na dzień 31
grudnia 2017 r. - w zależności od sposobu liczenia 1,95 miesiąca lub 2,02 miesiąca
(w Wydziale I - 2,38, w Wydziale II - 1,73) i był nieco krótszy niż w poprzednim
okresie sprawozdawczym.
Stwierdzić zatem należy, że sprawność orzekania utrzymuje się na bardzo
dobrym poziomie, co możliwe jest dzięki kontynuowaniu praktyki kierowania do
rozpoznania każdej sprawy, bezpośrednio po jej wpływie lub w dniu uzupełnienia
18
przez strony braków formalnych, w tym uiszczeniu wpisu lub nadesłaniu niezbędnych
dokumentów. Tym bardziej, że przyjmując sposób liczenia sprawności postępowania
w oparciu o iloraz liczby spraw oczekujących na rozpoznanie do średniomiesięcznej
liczy spraw załatwionych średni czas oczekiwania wynosi dla Sądu 1,95 (w Wydziale
I - 2,25, w Wydziale II - 1,69).
Analizując terminowość załatwiania spraw w Sądzie, zarejestrowanych
w repertoriach SA i SAB, wskazać należy, że okres oczekiwania na rozstrzygnięcie
sprawy od daty jej wpływu do Sądu w analizowanym okresie sprawozdawczym na tle
porównawczym z 2016 r., kształtował się następująco:
Ilość spraw załatwianych w Sądzie od dnia wpływu
Rok do 2 m-cy od 2m-cy do 3m-cy
od 3m-cy do 4 m-cy
od 4 m-cy do 6 m-cy
od 6 do 12 m-cy
od 12 do 24 m-cy
powyżej 24 m-cy
2016
1005 470 412 513 279 33 2
2017
1198 541 224 105 102 16 1
Powyższe dane jednoznacznie wskazują, że nadal przeważająca ilość spraw
rozpatrywana jest niezwłocznie po ich wpływie do Sądu. W terminie do 2 miesięcy
załatwiono bowiem aż 54,77 % spraw, a w terminie do 3 miesięcy kolejne 24,73 %
spraw zarejestrowanych w repertoriach SA i SAB.
Nie sposób stwierdzić przewlekłości w rozpoznaniu także tych spraw, które
zostały zarejestrowane w repertoriach SA i SAB i pozostały do załatwienia na kolejny
okres sprawozdawczy. Spośród 358 takich spraw, tylko 11 oczekuje bowiem na
rozpoznanie powyżej 12 miesięcy od daty pierwszego wpływu do Sądu.
Szczegółowe dane na temat liczby spraw niezałatwionych od daty pierwszego
wpływu do sądu na tle porównawczym z poprzednim okresem sprawozdawczym
przedstawia poniższe zestawienie:
Liczba spraw niezałatwionych pozostających od daty pierwszego wpływu do sądu(repertorium SA i SAB)
Rok do 3 m-cy od 3 do 6 m-cy od 6 do 12 m-cy od 12 m-cy do 2 lat
powyżej 2 lat
2016 330 60 41 7 1
2017 263 62 22 9 2
W okresie sprawozdawczym do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie wpłynęła 1 skarga na przewlekłość postępowania sądowego, której
wniesienie przewiduje ustawa z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie
19
prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym
prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z 2016 r., poz. 1259). Skarga ta nie jest zasadna, ale
ostateczne orzeczenie w tej sprawie podejmie Naczelny Sąd Administracyjny.
Warto także odnotować, że w 2017 r. sędziowie orzekający w tutejszym
Sądzie sporządzili 1610 uzasadnień orzeczeń kończących postępowanie - w tym
niestety 24 z przekroczeniem ustawowego terminu ze względu na wykorzystywanie
urlopu przez sędziego oraz przebywanie na dłuższym zwolnieniu lekarskim.
W 4 sprawach ze względu na pobyt sędziego w szpitalu przedłużono termin do
sporządzenia uzasadnienia w trybie art. 141 § 2a p.p.s.a.
W 2017 r. do Sądu wpłynęło 5 wniosków, zgłoszonych w trybie art. 55 § 1
p.p.s.a., o ukaranie organu grzywną za uchybienie obowiązkowi przekazania skargi
wraz z aktami sprawy. Do 31 grudnia 2017 r. postępowania wszczęte na skutek tych
wniosków zakończyły się we wszystkich sprawach, w tym 4 wymierzeniem grzywny
na łączną kwotę 2650 zł.
Ponadto w 2016 r. sędziowie orzekający w tut. Sądzie - po rozpoznaniu
6 skarg o wymierzenie organowi grzywny w trybie art. 154 p.p.s.a. za niewykonanie
prawomocnego wyroku sądu administracyjnego - w 2 sprawach uwzględnili żądanie
strony w tym przedmiocie wymierzając grzywny w łącznej kwocie 1100 zł. Na
przestrzeni 2017 r. w tutejszym Sądzie załatwiono także 22 sprawy o wymierzenie
grzywny, o której mowa w art. 149 § 2 p.p.s.a., w tym w 3 z nich wymierzono grzywny
na łączną kwotę 6500 zł. Ponadto w dwóch sprawach na wniosek zasądzono sumy
pieniężne z art. 149 § 2 p.p.s.a. w kwocie 500 zł (1 sprawa) oraz z art. 154 § 7
p.p.s.a. w kwocie 100 zł (1 sprawa).
W okresie sprawozdawczym składy orzekające tutejszego Sądu nie dostrzegły
natomiast uchybień w działalności organów administracji publicznej wymagających
zastosowania instytucji przewidzianych w art. 55 § 3, art. 64c § 6, art. 112 , art. 145a
§ 2 i 3, art. 151a § 1 oraz art. 155 § 3 p.p.s.a.
Na przestrzeni 2017 r., w uzasadnionych przypadkach, zawieszono
postępowania w 25 sprawach.
2/ funkcjonowanie instytucji postępowania mediacyjnego
W okresie sprawozdawczym do tutejszego Sądu nie wpłynął żaden wniosek
o przeprowadzenie w sprawie postępowania mediacyjnego. Tryb ten nie był także
uruchamiany z urzędu.
20
21
3/ skargi na bezczynność organu i przewlekłe prowadzenie postępowania; postępowanie uproszczone.
W 2017 roku zwiększył się wpływ, wnoszonych do WSA w Olsztynie, skarg na
bezczynność organów. Skarg takich, zarejestrowano w Repertoriach SAB 138, co
stanowi wzrost wpływu tego rodzaju skarg w porównaniu z 2016 r., w którym
wniesiono 128 takich skarg. Nieznacznie natomiast zmniejszyła się ilość wniesionych
skarg na przewlekłe prowadzenie postępowania przez organy administracyjne;
przewlekłości dotyczyło bowiem tylko 8 skarg.
Większość wniesionych w 2017 roku skarg (131 spraw) dotyczyła
bezczynności organów w sprawach rozpoznawanych w Wydziale II tutejszego Sądu.
Najwięcej skarg (64 sprawy), tak jak w poprzednim okresie sprawozdawczym,
dotyczyło spraw w przedmiocie informacji publicznej i prawa prasowego (symbol
648) Drugą co do liczebności grupą skarg z tego zakresu były skargi, w których
zarzucano bezczynność w sprawach stosunków służbowych; takich skarg wniesiono
30, w tym 27 w sprawach o symbolu 6197, dotyczących służby celno-skarbowej.
Skargi te były wnoszone w związku z reorganizacją służby celnej, wprowadzoną na
mocy ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o
Krajowej Administracji Skarbowej. W dwóch przypadkach skargi zostały odrzucone z
uwagi na niedopuszczalność skargi. W sprawie o sygn. akt II SAB/Ol 68/17 Sąd
uznał, że przedmiotem skargi wniesionej w sprawie jest w istocie bezczynność
organu w nawiązaniu ze skarżącym stosunku pracy w drodze umowy o pracę.
Umowa o pracę nie jest zaś żadnym z aktów lub czynności, wymienionych w art. 3 §
2 pkt 1-4 p.p.s.a., które w razie ich niewydania lub niepodjęcia przez organ mogą być
objęte skargą na bezczynność tego organu, o której mowa w art. 3 § 2 pkt 8 p.p.s.a.
W trzech sprawach tego typu postępowanie zostało zawieszone a pozostałe jeszcze
nie zostały rozpoznane. Skargi dotyczyły też m.in.: bezczynności organów nadzoru
budowlanego w rozpoznaniu wniosku o wszczęcie postępowania administracyjnego
w sprawie stanu technicznego budynku; bezczynności organu celnego w doręczeniu
decyzji w przedmiocie kary z tytułu urządzania gier hazardowych; bezczynności
w rozpoznaniu wniosku o wznowienie postępowania w sprawie środowiskowych
uwarunkowań dla przedsięwzięcia; bezczynności wójta gminy w realizacji obowiązku
zapewnienia dowozu niepełnosprawnego ucznia do szkoły.
Zaledwie 7 skarg na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania
dotyczyła spraw rozpoznawanych w Wydziale I tutejszego Sądu. Skargi te dotyczyły
bezczynności w przedmiocie podatku od towarów i usług, podatku od czynności
22
cywilnoprawnych, egzekucji świadczeń pieniężnych oraz środków
publicznoprawnych. Organami zaś, którym stawiano zarzut bezczynności lub
przewlekłego prowadzenia postepowania były: Dyrektor Izby Kontroli Skarbowej,
Wójt Gminy, Naczelnik Urzędu Skarbowego, Dyrektor Oddziału Regionalnego
Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i Samorządowe Kolegium
Odwoławcze. Spośród skarg na bezczynność, rozpoznawanych w Wydziale I tylko
w jednej ze spraw zarzut bezczynności w przedmiocie rozpatrzenia odwołania od
decyzji okazał się zasadny.
W okresie objętym sprawozdaniem zarejestrowano wpływ 8 spraw o symbolu
659 ze skarg na przewlekłe prowadzenie postępowania przez organy administracji
publicznej. Zaledwie 3 z nich zostały uwzględnione.
W 2017 r. w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie niewielki
odsetek stanowiły sprawy rozpoznane w trybie uproszczonym. Do rozpoznania w tym
trybie, na podstawie art. 119 p.p.s.a., skierowano 104 sprawy.
W Wydziale I w trybie uproszczonym rozpoznano 79 spraw (wszystkie z repertorium
SA), a więc o 39 spraw mniej niż w roku poprzednim.
Przedmiotem zaskarżenia w omawianych sprawach były postanowienia
organów administracji publicznej wydane w przedmiocie: zawieszenia postępowania
odwoławczego lub postępowania przed organem I instancji, odmowy wszczęcia
postępowania, odmowy przywrócenia terminu, stwierdzenia uchybienia terminu do
wniesienia środków odwoławczych, pozostawienie odwołania bez rozpatrzenia,
nadania rygoru natychmiastowej wykonalności, stwierdzenia nieważności
postanowienia i odmowy stwierdzenia nieważności postanowienia oraz niektórych
postanowień wydawanych w toku postępowania egzekucyjnego, a także zaliczenia
wpłat, nadpłat, zwrotów i nadwyżki podatku na poczet zaległości podatkowych
zobowiązań.
Natomiast znacznie więcej spraw, w porównaniu z rokiem poprzednim,
rozpoznano w trybie uproszczonym w Wydziale II tutejszego Sądu. W roku 2016
w trybie uproszczonym nie została w tym Wydziale załatwiona żadna sprawa, zaś
w roku 2017 - rozpoznano 25 spraw. W większości były to sprawy zarejestrowane
w Repertorium SAB i dotyczyły bezczynności w udostępnieniu informacji publicznej,
bezczynności w sprawie przyznania zasiłków celowych z pomocy społecznej,
bezczynności w realizacji zapewnienia dowozu ucznia do szkoły. W trybie tym
rozpoznawane były także sprawy zarejestrowane w Repertorium SA, m.in.
w przedmiocie niedopuszczalności odwołania.
23
4/ podmioty wnoszące skargi
W sprawach, które wpłynęły do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie w 2017 r. skargi zostały wniesione przez:
osoby fizyczne – 1530, tj. 72,23 % spraw (w 2016 r. - 1680, tj. w 65,83 %),
w tym w Wydziale I – 616, tj. 64,43 % spraw tego wydziału (w 2016 r. - 724,
tj. w 75,18 %), a w Wydziale II - 914, tj. 78,65 % spraw tego wydziału (w 2016 r.
- 956, tj. w 60,16 %);
osoby prawne – 614, tj. 28,98 % spraw (w 2016 r. - 872, tj. w 34,16 %), w tym
w Wydziale I – 338, tj. 35,35 % spraw tego wydziału (w 2016 r. - 229,
tj. w 23,77 %), a w Wydziale II – 276, tj. 23,75 % spraw tego wydziału
(w 2016 r. - 643, tj. w 40,46 %);
organizacje społeczne – 23, tj. w 1,0,8 % spraw (w 2016 r. - 30, tj. w 1,17 %).
Ponadto w okresie sprawozdawczym w 20 sprawach skargi zostały wniesione
przez Prokuratora oraz 1 skarga przez Rzecznika Praw Obywatelskich.
Wskazać w tym miejscu należy, że liczba podmiotów wnoszących skargi
i wnioski jest wyższa niż odnotowany wpływ spraw, gdyż przy rejestracji spraw
nie uwzględnia się współuczestnictwa formalnego stron.
5/ udział pełnomocników stron
Udział w rozstrzygniętych w 2017 roku sprawach był następujący:
469 pełnomocników administracji państwowej, tj. w 21,31 % ogółu spraw
(w 2016 r. - 1009, tj. w 36,89 %), w tym w Wydziale I - 159, tj. w 15,75 % spraw
tego wydziału (w 2016 r. - 424, tj. w 47,74 %), a w Wydziale II - 310,
tj. w 26,02 % spraw tego wydziału (w 2016 r. - 585, tj. w 31,67 %);
340 - adwokatów jako pełnomocników skarżących i uczestników postępowania,
tj. w 15,45 % ogółu spraw (w 2016 r. - 271, tj. w 9,9 %), w tym w Wydziale I -
173, tj. w 17,14 % spraw tego wydziału (w 2016 r. - 72, tj. w 8,1 %),
a w Wydziale II - 167, tj. w 14,02 % spraw tego wydziału (w 2016 r. - 199,
tj. w 10,77 %);
963 - radców prawnych jako pełnomocników skarżących i uczestników
postępowania, tj. w 43,77 % ogółu spraw (w 2016 r. - 1177, tj. w 43,03 %),
w tym 578 w Wydziale I, tj. w 57,28 % spraw tego wydziału (w 2016 r. - 355,
tj. w 39,97 %), a 385 w Wydziale II, tj. w 32,32 % spraw tego wydziału
(w 2016 r. - 822, tj. w 44,5 %);
24
193 - doradców podatkowych, tj. w 8,77 % ogółu spraw (w 2016 r. - 158,
tj. w 5,77 %) wyłącznie w Wydziale I, tj. w 19,12 % spraw tego wydziału
(w 2016 r. w 17,79 %).
W 2017 r. w 10 sprawach odnotowano udział prokuratorów w postępowaniu.
6/ prawo pomocy
W 2017 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło
łącznie 389 (Wydział I - 237, Wydział II - 152) wniosków o przyznanie prawa pomocy.
Z tej liczby: 211 (Wydział I - 149, Wydział II - 62) dotyczyło zwolnienia od kosztów
sądowych w całości lub w części, 115 (Wydział I - 70, Wydział II - 45) przyznania
prawa pomocy w zakresie całkowitym, a 63 (Wydział I - 18, Wydział II - 45)
ustanowienia zawodowego pełnomocnika. W porównaniu do roku poprzedniego
nastąpił niewielki spadek wpływu wniosków (z 413 do 389). Pomimo pewnych wahań
ich liczba w ostatnich latach utrzymuje się na porównywalnym poziomie (w 2015 r. -
364, w 2016 r. - 413, w 2017 r. - 389).
W omawianym okresie sprawozdawczym łącznie rozpoznano 459 (Wydział I -
292, Wydział II - 167) wniosków, w tym 404 wnioski o przyznanie prawa pomocy
(Wydział I - 251, Wydział II - 153) oraz 55 (Wydział I - 41, Wydział II - 14) wniosków
w przedmiocie przyznania wynagrodzenia pełnomocnikowi za zastępstwo prawne
wykonane na zasadzie prawa pomocy oraz zwrotu niezbędnych udokumentowanych
wydatków.
Od wydanych postanowień i zarządzeń w przedmiocie prawa pomocy
wniesionych zostało 96 sprzeciwów (Wydział I - 57, Wydział II - 39). Po rozpoznaniu
w 2017 r. 93 sprzeciwów, w 21 sprawach (Wydział I - 12, Wydział II - 9)
uwzględniono ten środek zaskarżenia i zmieniono postanowienie/zarządzenie
referendarza sądowego, w 70 (Wydział I - 43, Wydział II - 27) - utrzymano w mocy
postanowienie/zarządzenie referendarza sądowego, a w 2 (Wydział II) - załatwiono
sprawę w inny sposób.
W okresie sprawozdawczym przeważały sprawy, w których odmawiano
przyznania prawa pomocy. Z porównania danych z lat ubiegłych wynika jednak, że
odsetek wniosków rozpoznanych w ten sposób z roku na rok maleje (w 2015 r. -
57,10 %, w 2016 r. - 48,90 %, w 2017 r. - 38,86 %). Najczęstszymi przyczynami
odmowy przyznania prawa pomocy, tak jak dotychczas, było zanegowanie istnienia
odpowiednich przesłanek natury materialnej oraz brak możliwości ustalenia
w sposób bezsprzeczny rzeczywistej sytuacji wnioskodawcy, głównie z uwagi na jej
25
przedstawienie w sposób wybiórczy i niepełny.
Podstawą negatywnego rozstrzygnięcia było również nadużywanie przez
wnioskodawcę instytucji prawa pomocy. W tym zakresie na uwagę zasługują sprawy
o sygn. akt I SA/Ol 501/16 (postanowienie z dnia 3 marca 2017 r.) i I SA/Ol 831/16
(postanowienie z dnia 11 kwietnia 2017 r.), w których za „nadużycie prawa” uznane
zostało wielokrotne składanie wniosku o przyznanie prawa pomocy. Przyjęto, że
posiadanie prawa do uzyskania w postępowaniu przed sądem administracyjnym
prawa pomocy nie oznacza, że można z niego korzystać w sposób całkowicie
dowolny. Zachowanie skarżącego, uniemożliwiające procedowanie w sprawie,
a polegające na wielokrotnym ponawianiu wniosków opartych na tych samych
okolicznościach, ocenione zostało jako nadużycie prawa pomocy. W tym zakresie
Sąd powołał się jednocześnie na poglądy doktryny, zgodnie z którymi do nadużycia
prawa dochodzi w sytuacjach, gdy strona podejmuje prawnie dozwolone działania,
lecz dla celów innych niż przewidziane przez ustawodawcę. W konsekwencji,
zachowanie formalnie zgodne z literą prawa, które sprzeciwia się jej sensowi, nie
może zasługiwać na ochronę.
W 2017 r. w praktyce orzeczniczej WSA w Olsztynie poszerzeniu uległ zakres
stosowania art. 249a p.p.s.a. Postępowanie w sprawie przyznania prawa pomocy
umarzano w sytuacjach dwojakiego rodzaju, tj.:
1) w przypadkach cofnięcia wniosku, przy czym w postanowieniu z dnia 11 lipca
2017 r., sygn. akt I SA/Ol 219/17, uznano, iż taki sam skutek powoduje cofnięcie
skargi,
2) w przypadkach, gdy rozpoznanie wniosku stało się zbędne. Tak potraktowane
zostały okoliczności:
a) zwolnienia od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych z mocy art. 239 § 1 pkt
1 p.p.s.a. (np. postanowienia: z dnia 3 sierpnia 2017 r., sygn. akt
II SA/Ol 605/17, i z dnia 6 września 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 287/17),
b) ponowienia wniosku w zakresie, w którym prawo pomocy zostało już
prawomocnie przyznane, czyli sytuacji przewidzianej w art. 239 § 1 pkt 4
p.p.s.a. (np. postanowienia: z dnia 20 lutego 2017 r., sygn. akt II SA/Ol 950/16
i z dnia 7 listopada 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 395/17),
c) złożenia kolejnego wniosku o przyznanie prawa pomocy opartego na takich
samych lub bardzo zbliżonych okolicznościach przedstawionych we wniosku już
prawomocnie rozpoznanym (np. postanowienie z dnia 9 maja 2017 r., sygn. akt
I SA/Ol 829/16),
26
d) śmierci wnioskodawcy - z uwagi na osobisty, niezbywalny i niedziedziczny
charakter prawa pomocy (postanowienie z dnia 18 maja 2017 r., sygn. akt
II SA/Ol 1263/15).
Dodać należy, że instytucja umorzenia postępowania znalazła zastosowanie
również w sprawie o sygn. akt II SAB/Ol 11/17 (postanowienie z dnia 31 maja
2017 r.), w której za zbędne uznano rozpoznanie wniosku o zwrot uiszczonego wpisu
od skargi. Stwierdzono w niej, że na skutek wniosku o zwolnienie od kosztów
sądowych, złożonego po wydaniu wyroku, nie jest możliwe uzyskanie - w ramach
instytucji prawa pomocy - zwrotu uiszczonego wpisu od skargi. Wyjaśniono
jednocześnie, że celem instytucji prawa pomocy jest zapewnienie dostępu do sądu
podmiotom, którym sytuacja materialna uniemożliwia pokrycie wymaganych kosztów
postępowania. Zwolnienie od kosztów sądowych w ramach prawa pomocy oznacza
zwolnienie od obowiązku uiszczenia tych kosztów. Nie działa zatem wstecz, lecz „na
przyszłość” - dotyczy bowiem kosztów wymaganych na danym etapie postępowania
i potencjalnych kosztów przyszłych.
Odnosząc się do postanowień w przedmiocie przyznania wynagrodzenia
pełnomocnikowi stwierdzić należy, że regułą było przyznawanie kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu we właściwej stawce bazowej
przewidzianej w stosownym rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości. Przyjmowano
bowiem, że brak jest podstaw do przyznania pełnomocnikowi wynagrodzenia
w wyższej wysokości, w sytuacji gdy czynności podjęte przez ustanowionego
z urzędu pełnomocnika ograniczały się do standardowych czynności polegających
m.in. na zapoznaniu z aktami sprawy, orzecznictwem sądowym, a następnie do
ewentualnego wywiedzenia środka zaskarżenia uznając, że taka potrzeba istnieje
praktycznie w każdej sprawie i stanowi zwykłą czynność zawodowego pełnomocnika,
za którą wynagrodzenie zawarte jest w stawce podstawowej. Niemniej jednak
w sprawach o sygn. akt I SA/Ol 360/17 (postanowienie z dnia 11 lipca 2017 r.),
II SA/Ol 352/16 (postanowienie z dnia 7 lipca 2017 r.), II SA/Ol 506/17
(postanowienie z dnia 12 lipca 2017 r.) przyjęto, że pozytywny dla strony rezultat
wywiedzionej przez ustanowionego z urzędu pełnomocnika skargi kasacyjnej,
stanowił jego wkład pracy w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia
sprawy. Powyższe skutkowało przyznaniem wynagrodzenia w kwocie wyższej niż
stawka podstawowa. Podobnie w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 734/16 (postanowienie
z dnia 16 maja 2017 r.), uznano, że wkład pracy profesjonalnego pełnomocnika
włożony w konkretnej sprawie m.in. w złożone pisma procesowe i przedstawione
27
w nich zarzuty, jak i fakt stawiennictwa na rozprawie stanowił wystarczającą
podstawę do podwyższenia wynagrodzenia.
Należy wskazać, że w badanym okresie sprawozdawczym odnotowano
również przypadki odmowy zasądzenia wynagrodzenia pełnomocnikowi
ustanowionemu z urzędu w sytuacjach, gdy stwierdzono, że była ona świadczona
z uchybieniem podstawowych zasad staranności i profesjonalizmu, uznając, że nie
jest to wówczas wykonywanie pomocy prawnej (np. postanowienie z dnia 1 grudnia
2017 r., sygn. akt I SA/Ol 844/16). Podstawą do odmowy przyznania wynagrodzenia
pełnomocnikowi było także stwierdzenie, że czynności kolejnego wyznaczonego do
sprawy pełnomocnika stanowiły de facto powielenie istoty działań podjętych przez
poprzedniego pełnomocnika, któremu to z tego tytułu przyznano już stosowne
wynagrodzenie (postanowienia z dnia 12 grudnia 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 415/14 -
I SA/Ol 418/14).
Końcowo należy zwrócić uwagę na sprawę o sygn. akt II SA/Ol 824/17
(postanowienie z dnia 17 listopada 2017 r.). W sprawie tej, w reakcji na zawarte we
wniosku o przyznanie prawa pomocy stwierdzenie skarżącej, że jako kurator strony
nie ma obowiązku ponoszenia kosztów sądowych na podstawie art. 239 § 1 pkt 3
p.p.s.a., wyjaśniono, że w sytuacji, gdy przedmiotem sprawy jest przyznanie
kuratorowi wynagrodzenia oraz zwrotu poniesionych wydatków, działa on we
własnym imieniu, a nie jako przedstawiciel strony. W konsekwencji nie korzysta
z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych. Wniosek skarżącej został zatem
rozpoznany merytorycznie.
7/ stosowanie prawa unijnego i pytania prawne
Stosowanie szeroko rozumianego prawa unijnego jest stałym elementem
orzecznictwa. Szczególnie często występuje to w sprawach dotyczących podatku od
towarów i usług oraz podatku akcyzowego, gdzie sądy odwołują się do norm
dyrektyw oraz w sprawach celnych i dotyczących płatności unijnych dla rolników,
w których przepisy unijne mają bezpośrednie zastosowanie. Ważniejsze
rozstrzygnięcia, odwołujące się do prawa europejskiego, przedstawione zostały
w dalszej części informacji, przy omawianiu zagadnień materialnoprawnych
w poszczególnych rodzajach spraw.
Podobnie jak w latach poprzednich, z grupy spraw, w których bezpośrednio
stosowne były przepisy unijne wskazać należy na orzeczenia dotyczące określenia
zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym, VAT i innych należności od
28
paliwa importowanego na obszar Unii Europejskiej z Rosji. W roku 2017 spraw takich
wpłynęło 117. Zastosowanie miały w nich przepisy art. 41 i 107-111 Rozporządzenia
Rady UE 1186/2009 z dnia 16 listopada 2009 r. ustanawiającego wspólnotowy
system zwolnień celnych (D. Urz. UE L nr 324, s. 23). W powyższym zakresie nie
wystąpiły nowe zagadnienia w stosunku do tych, które były przedmiotem
rozstrzygnięć w roku poprzednim. W tego rodzaju sprawach sąd odwoływał się też
bezpośrednio do art.126 ww. rozporządzenia unijnego, z którego wynika, że ciężar
dowodu, iż warunki do zastosowania zwolnienia od należności przywozowych zostały
spełnione obciąża osobę wprowadzającą towar na obszar celny Unii Europejskiej.
Ponadto w roku 2017 wpłynęło 87 spraw dotyczących weryfikacji zgłoszeń
celnych i zwrotu cła, w związku z wyrokiem TSUE z dnia 26 maja 2016 r. w sprawie
C-286/15, w których zastosowanie miały przepisy Rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r.
ustanawiającego Unijny Kodeks Celny ((Dz.U. UE L 269), Rozporządzenia
Wykonawczego Komisji (UE) 2015/2447 z dnia 24 listopada 2015 r. ustanawiającego
szczegółowe zasady wykonania niektórych przepisów (…) Unijnego Kodeksu
Celnego (Dz.U. UE L 343); a także Nomenklatura Scalona w brzmieniu ustalonym
w załączniku I do rozporządzenia Komisji (WE) nr 1001/2013 z dnia 4 października
2013 r. zmieniającym załącznik I do rozporządzenia Rady (EWG) nr 2658/87
w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy
Celnej (Dz. U.UE L 290 z dnia 31.10.2013 r. ze zm.).
W większości spraw dotyczących podatku od towarów i usług sąd dokonywał
oceny prawa do odliczenia podatku naliczonego zawartego w fakturach
dokumentujących zakup towarów i usług w aspekcie tzw. dobrej wiary, należytej
staranności rzetelności i nadużycia prawa. Przywoływano liczne orzeczenia TSUE,
wskazujące na warunki i przesłanki skorzystania z prawa do odliczenia w sytuacji,
gdy faktura dokumentowała czynność fikcyjną. W sprawach ze skarg gmin na
interpretacje podatkowe a także na decyzje wymiarowe, w kontekście
skonsolidowanych rozliczeń, powoływane było orzeczenie TSUE z dnia 29 września
2015 r., C-276/14 jako wpływające na ocenę uprawnienia gminy do otrzymania
zwrotu nadpłaty podatku wraz odsetkami.
W sprawach podatku akcyzowego nałożonego na sprzedawców paliw do
celów opałowych z uwagi na niezłożenie organom podatkowym w terminie
stosownych miesięcznych zestawień sprzedaży, a także nie pobranie oświadczeń lub
oświadczeń wadliwych o przeznaczeniu paliwa do celów opalowych sąd odwoływał
29
się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 2 czerwca 2016 r. w sprawie C-
418/14 dotyczącego wykładni art. 2 ust. 3, art. 5 i art. 21 ust. 4 dyrektywy Rady
2003//96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji
wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów
energetycznych i energii elektrycznej (Dz.U. z 2003, L 283, s. 51 ze zm.) a także
zasady proporcjonalności.
W sprawach dotyczących płatności dla rolników, w zakresie przyznawania
płatności jak też obowiązku zwrotu, w orzeczeniach sąd odwoływał się do przepisów:
- Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1306/2013 z dnia 17
grudnia 2013 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej, zarzadzania nią
i monitorowania jej (…) (Dz. U .UE.L 2013.347.549 ze zm.);
- Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1305 /2013 w sprawie
wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz
Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) i uchylającego rozporządzenie Rady (WE)
(Dz.U. U.E L 2013 347.487 ze zm.);
- Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1307/2013 z dnia 17
grudnia 2013 r. ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla
rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej (…)
(Dz.U. U.E. L. 2013.347.608 ze zm.);
- Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) Nr 640 z dnia 11 marca 2014 r.
uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) nr
1306/2013 w odniesieniu do zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli oraz
warunków odmowy lub wycofania płatności oraz do kar administracyjnych mających
zastosowanie do płatności bezpośrednich, wsparcia rozwoju obszarów wiejskich
oraz zasady wzajemnej zgodności (Dz.U. UE 2014.181.48);
- Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) Nr 639/2014 z dnia 11 marca 2014 r
w sprawie uzupełnienia rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr
1307/2013 ustanawiającego przepisy dotyczące płatności bezpośrednich dla
rolników na podstawie systemów wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej oraz
zmiany załącznika X do tego rozporządzenia (Dz. U.UE.L. 2014.181.1. ze zm.);
- Rozporządzenia Wykonawczego Komisji (UE) Nr 809/2014 ustanawiającego
zasady stosowania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego I Rady (UE) nr
1306/2013 w odniesieniu do zintegrowanego systemu zarządzania i kontroli, środków
rozwoju obszarów wiejskich oraz zasady wzajemnej zgodności (Dz.U.UE.L.
2014.227.69. ze zm.).
30
W 2017 roku w Wydziale I nie zapadło żadne orzeczenie o wystąpieniu
z pytaniem prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości UE lub o przedstawieniu
pytania prawnego Trybunałowi Konstytucyjnemu.
W 2017 r. w Wydziale II Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
prawo unijne było przedmiotem analizy przede wszystkim w sprawach dotyczących
urządzania gier na automatach poza kasynem gry, w których skarżący podnosili
zarzut braku notyfikacji projektu ustawy o grach hazardowych (dalej jako u.g.h.)
powodujący nieskuteczność norm prawnych stanowiących podstawę wymierzania
kar pieniężnych.
Poprawność stosowania przez organy administracji publicznej przepisów
prawa unijnego badana była przez tutejszy Sąd także w sprawach dotyczących
transportu drogowego. W tych sprawach zastosowanie znajdują bowiem m.in.
przepisy rozporządzenia (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych
odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniającego rozporządzenia Rady
(EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady
(EWG) nr 3820/85 (Dz. U. UE. L. 2006, nr 102, s. 1).
W okresie sprawozdawczym składy orzekające w Wydziale II Wojewódzkiego
Sądu Administracyjnego w Olsztynie nie wystąpiły z żadnym pytaniem
prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskich. Nie przedstawiały
także pytań prawnych Trybunałowi Konstytucyjnemu.
Część II. Problemy wynikające z orzecznictwa Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
1. Zagadnienia procesowe
1/ właściwość wojewódzkiego sądu administracyjnego, zakres kontroli sądowej i wszczęcie postępowania sądowego
W 2017 roku, jak w poprzednich latach, najczęstszą przyczyną odrzucenia
skargi było ustalenie, że strona nie dopełniła wszystkich wymogów skutecznego
wniesienia skargi. W szczególności chodzi o przypadki, gdy strona wnosi skargę po
terminie lub bez uprzedniego wyczerpania dostępnych w postępowaniu
administracyjnym środków zaskarżenia zgodnie z art. 52 § 3 p.p.s.a. i art. 53
(w szczególności według stanu prawnego obowiązującego przed 1 czerwca 2017 r.),
bądź po wezwaniu przez sąd nie uzupełniła braków formalnych skargi lub nie uiściła
wpisu sądowego. 31
Kwestia kognicji sądu administracyjnego pojawiała się w sprawach, w których
skarżący zaskarżali różne czynności organów, co do których sąd przyjmował, że nie
były to akty lub czynności z zakresu administracji publicznej, o którym mowa w art. 3
§ 2 p.p.s.a., lub też były to czynności podjęte w ramach postępowania
administracyjnego na podstawie k.p.a. i Ordynacji podatkowej oraz inne czynności na
podstawie tej ustawy, nie podlegające zaskarżeniu do sądu administracyjnego.
W sprawach o sygn. akt I SA/Ol 15/17, I SA/Ol 466/17, I SA/Ol 712/17 sąd
odrzucił skargi na postanowienia zawierające stanowisko w przedmiocie zarzutów
w postępowaniu egzekucyjnym, jako akty wyraźnie wyłączone z katalogu aktów, na
które przysługuje skarga do sądu administracyjnego. W sprawie o sygn. akt
I SA/Ol 759/1 upomnienie doręczone stronie przed wszczęciem postępowania
egzekucyjnego, sąd uznał za czynność nie mieszczącą się w katalogu czynności
wymienionych w art. 3 § 2 p.p.s.a. Z tego samego powodu zostały odrzucone skargi:
w sprawie o sygn. akt I SAB/Ol 2/17 - na przewlekłe prowadzenie postępowania
przez ZUS, (jako organu egzekucyjnego) w przedmiocie zwrotu depozytu; w sprawie
o sygn. akt I SA/Ol 82/17 - na postanowienie wydane na podstawie art. 141
Ordynacji podatkowej, uznające za nieuzasadnione ponaglenie; w sprawie o sygn.
akt I SA/Ol 574/17 - na postanowienie w przedmiocie uznania za bezskuteczne
korekt deklaracji dotyczących podatku od towarów i usług. W sprawie o sygn. akt.
I SAB/Ol 5/17 sąd odrzucił skargę na przewlekłe prowadzenie postępowania przez
Naczelnika Urzędu Skarbowego, w sprawie karnej skarbowej. W sprawach o sygn.
akt I SA/Ol 459/17, I SA/Ol 649/17 skargi zostały odrzucone z powodu ich wniesienia
na czynności inne niż te, na które, w danym postępowaniu co do zasady
przysługiwała skarga do sądu administracyjnego (odpowiednio: w przedmiocie
rozpatrzenia protestu, odmowy prawa do dotacji oświatowych). Z kolei w sprawie
o sygn. akt I SA/Ol 549/17 strona nie miała legitymacji do wniesienia skargi.
Podobnie w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 38/17 sąd stwierdził, że burmistrz, jako
organ podatkowy, który wydał decyzję w pierwszej instancji, nie ma prawa do
wniesienia skargi do sądu na decyzję SKO wydaną na skutek odwołania strony od tej
decyzji.
Z dniem 1 czerwca 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 7 kwietnia 2017 r.
o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz niektórych innych
ustaw (Dz. U. z 2017 r., poz. 935 ze zm.). Mocą tej ustawy, dokonano nowelizacji
także przepisów p.p.s.a., która obejmowała m.in. zmiany we właściwości rzeczowej
wojewódzkich sądów administracyjnej i zakresie kontroli sądowej przeprowadzanej
32
w niektórych sprawach. W art. 3 p.p.s.a. dodany został § 2a uprawniający sądy
administracyjne do orzekania także w sprawach sprzeciwów od decyzji wydanych na
podstawie art. 138 § 2 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania
administracyjnego. Natomiast do Działu III p.p.s.a., zatytułowanego „Postępowanie
przed wojewódzkim sądem administracyjnym”, został dodany Rozdział 3a
zatytułowany „Sprzeciw od decyzji”, zawierający artykuły od 64a do 64e.
Z mocy art. 17 ustawy nowelizującej z dnia 7 kwietnia 2017 r., do postępowań
przed sądami administracyjnymi, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia
w życie niniejszej ustawy (tj. 1 czerwca 2017 r.), stosuje się przepisy ustawy
zmienianej, w brzmieniu dotychczasowym. Taka treść przepisu przejściowego
oznacza, że do postępowań przed sądami administracyjnymi wszczętych już po
dacie wejścia w życie wskazanej nowelizacji, tj. gdy skarga została wniesiona
najwcześniej w dniu 1 czerwca 2017 r., zastosowanie miały przepisy p.p.s.a.
w brzmieniu znowelizowanym. Pomimo tego, w kolejnych miesiącach od dnia wejścia
w życie ustawy nowelizującej z dnia 7 kwietnia 2017 r., do tutejszego Sądu
kierowane były nadal skargi na decyzje organu odwoławczego wydane na podstawie
art. 138 § 2 k.p.a., a nie sprzeciwy od tych decyzji. Wynikało to z faktu, że
w decyzjach tego rodzaju organy odwoławcze zawierały pouczenia o możliwości
wniesienia skargi a nie sprzeciwu od decyzji. Nie sposób było jednak zarzucić przy
tym organom odwoławczym błędu co do pouczenia o przysługującym środku
zaskarżenia. Zgodnie bowiem z art. 16 ustawy nowelizującej z dnia 7 kwietnia
2017 r., do postępowań administracyjnych wszczętych i niezakończonych przed
dniem wejścia w życie niniejszej ustawy ostateczną decyzją lub postanowieniem
stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. Przed
nowelizacją, przepisy k.p.a. statuowały zaś w art. 107 § 1 k.p.a. obowiązek
pouczenia w decyzji organu odwoławczego o dopuszczalności wniesienia do sądu
administracyjnego jedynie skargi.
W tych okolicznościach tutejszy Sąd podjął próbę zakwalifikowania
wniesionych skarg jako sprzeciwów od decyzji. Taka kwalifikacja nie doprowadziła
jednak do merytorycznego rozpoznania wszystkich skarg, wniesionych po 1 czerwca
2017 r., których przedmiotem była decyzja organu odwoławczego wydana na
podstawie art. 138 § 2 k.p.a. Wymaga bowiem zaznaczenia, że zgodnie z art. 64c §
1 p.p.s.a., termin do wniesienia sprzeciwu od decyzji wynosi tylko 14 dni od dnia
doręczenia skarżącemu decyzji. Termin ten jest zatem znacznie krótszy niż termin do
wniesienia skargi, który w przypadku skargi na decyzję wynosi 30 dni od dnia
33
doręczenia decyzji (art. 53 § 1 p.p.s.a.). Skargi na decyzje organu odwoławczego
wydane na podstawie art. 138 § 2 k.p.a., które po 1 czerwca 2017 r. zostały
wniesione z uchybieniem 14-dniowego, o którym mowa w art. 64c § 1 p.p.s.a.,
podlegały więc odrzuceniu przez tutejszy Sąd. W uzasadnieniach wydanych w tej
kwestii postanowień, tutejszy Sąd zwracał skarżącym uwagę na możliwość złożenia
wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia sprzeciwu od decyzji i szczegółowo
wyjaśniał przyczynę zmiany kwalifikacji prawnej wniesionego środka zaskarżenia
(zob. postanowienia WSA w Olsztynie: z dnia 1 września 2017 r. sygn. akt
II SA/Ol 658/17, z dnia 13 września 2017 r. sygn. akt II SA/Ol 639/17, z dnia 23
października 2017 r. sygn. akt II SA/Ol 754/17).
Powyższy pogląd nie znalazł jednak akceptacji w postanowieniu Naczelnego
Sądu Administracyjnego, który postanowieniem z dnia 29 listopada 2017 r. sygn. akt
II OZ 1463/17, uwzględnił zażalenie organu odwoławczego na postanowienie
tutejszego Sądu z dnia 13 września 2017 r. sygn. akt II SA/Ol 639/17 o odrzuceniu
sprzeciwu z powodu uchybienia terminu do jego wniesienia, w którym tutejszy Sąd
pouczył o możliwości złożenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia
sprzeciwu. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego, „w zaskarżonej decyzji
(wydanej 5 czerwca 2017 r. na podstawie art. 138 § 2 k.p.a.) organ błędnie pouczył
stronę o trybie i terminie jej zaskarżenia, tj. o prawie do wniesienia skargi do sądu
administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji. Zgodnie z art. 112
k.p.a., błędne pouczenie w decyzji co do prawa odwołania albo wniesienia
powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego nie może
szkodzić stronie, która zastosowała się do tego pouczenia. (…) Skutki prawne
błędnego pouczenia o środkach zaskarżenia powinny być jednolite zarówno na
drodze postępowania administracyjnego, jak i postępowania sądowego - odmienna
wykładnia prowadzi bowiem do zbędnego formalizmu i przedłużania postępowania,
albowiem sąd administracyjny w sytuacji złożenia wniosku o przywrócenie terminu
z powodu błędnego pouczenia obowiązany jest przywrócić go stronie. Skutkiem
prawnym ochrony wynikającej z art. 112 k.p.a. w przypadku wniesienia spóźnionego
środka zaskarżenia do sądu, który wpłynął z zachowaniem terminu błędnie
podanego w pouczeniu, jest zatem obowiązek rozpatrzenia go przez ten sąd bez
potrzeby wnoszenia wniosku o przywrócenie terminu. Podkreślenia przy tym
wymaga, że wprawdzie w art. 112 k.p.a. ustawodawca nie wskazał sprzeciwu, jednak
zgodnie art. 64b § 1 p.p.s.a. do sprzeciwu od decyzji stosuje się odpowiednio
przepisy o skardze”.
34
Na przestrzeni 2017 r. istotne problemy prawne związane z zakresem kontroli
sądowoadministracyjnej wyłoniły się także na tle dokonanych w tym okresie
przekształceń ustrojowych w organach administracji publicznej. Z dniem 1 marca
2017 r. powołana została bowiem Krajowa Administracja Skarbowa, która powstała
z połączenia administracji podatkowej, kontroli skarbowej i Służby Celnej. Z tym też
dniem, na mocy art. 165 ust. 3 ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. Przepisy
wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. poz. 1948 ze
zm.); dalej jako „P.w.u.K.A.S.”, pracownicy zatrudnieni w izbach celnych oraz
urzędach kontroli skarbowej oraz funkcjonariusze celni pełniący służbę w izbach
celnych albo w komórkach urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw
finansów publicznych stali się odpowiednio pracownikami zatrudnionymi
w jednostkach organizacyjnych Krajowej Administracji Skarbowej albo
funkcjonariuszami Służby Celno-Skarbowej, pełniącymi służbę w jednostkach KAS
i zachowali ciągłość pracy i służby.
Przepis art. 165 ust. 3 P.w.u.K.A.S. nie nadawał jednak docelowo danej
osobie statusu pracownika lub funkcjonariusza. Zgodnie bowiem z art. art. 165 ust. 7
P.w.u.K.A.S., „Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, dyrektor izby administracji
skarbowej oraz dyrektor Krajowej Szkoły Skarbowości składają odpowiednio
pracownikom oraz funkcjonariuszom, w terminie do dnia 31 maja 2017 r., pisemną
propozycję określającą nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby, która
uwzględnia posiadane kwalifikacje i przebieg dotychczasowej pracy lub służby,
a także dotychczasowe miejsce zamieszkania". Na tle tej regulacji prawnej wyłoniło
się zagadnienie prawne związane z dopuszczalnością wniesienia skargi do sądu
administracyjnego na działanie organu związane ze złożeniem dotychczasowemu
funkcjonariuszowi Służby Celnej, który z dniem 1 marca 2017 r. stał się z mocy
prawa funkcjonariuszem Służby Celno-Skarbowej, propozycji pracy w jednostce
organizacyjnej KAS. Zagadnienie to było przedmiotem rozważań tutejszego Sądu
m.in. w wyroku z dnia 19 października 2017 r. sygn. akt II SA/Ol 672/17.
W uzasadnieniu tego wyroku tutejszy Sąd ocenił, że złożenie skarżącemu
(będącemu dotychczas funkcjonariuszem) przez organ pisemnej propozycji
określającej warunki zatrudnienia (a więc wydanie aktu) było jedynie skutkiem
podjętej uprzednio przez organ czynności, która w sposób władczy i jednostronny
kształtowała sytuację prawną skarżącego. Sąd wywiódł przy tym, że pomimo
wyposażenia właściwych organów w kompetencje do władczego rozstrzygania
o sytuacji prawnej między innymi funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej,
35
ustawodawca w przepisach P.w.u.K.A.S. nie wskazał formy prawnej działania organu
w tym obszarze. Zdaniem Sądu, analiza przepisów P.w.u.K.A.S. nie pozwala przy
tym na przyjęcie domniemania formy decyzji administracyjnej dla takiego działania,
gdyż taką formę (decyzji) ustawodawca przewidział wprost w art. 169 ust. 4
P.w.u.K.A.S. jedynie dla propozycji pełnienia służby w Służbie Celno-Skarbowej.
W tych okolicznościach Sąd uznał, że działanie organu, poprzedzające złożenie
funkcjonariuszowi Służby Celno-Skarbowej pisemnej propozycji określającej warunki
zatrudnienia, było czynnością z zakresu administracji publicznej, o której mowa w art.
3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. Podniósł bowiem, że czynność ta dotyczy uprawnień skarżącego
wynikających z przepisów prawa, skoro w art. 165 ust. 7 P.w.u.K.A.S. ustawodawca
wprowadził szczególną, nadzwyczajną podstawę ustawową o charakterze
przejściowym, umożliwiającą zwolnienie funkcjonariusza ze służby na skutek
przekształcenia stosunku służbowego w stosunek pracy. Stwierdził, że źródłem
uprawnień skarżącego są przepisy art. 2, art. 7 i art. 60 Konstytucji RP, które
stanowiły także wzorzec kontroli sądowoadministracyjnej przeprowadzonej w tej
sprawie.
2/ wyłączenie sędziego
W Wydziale I w roku 2017 nie wystąpiły problemy orzecznicze na tle
stosowania przepisów o wyłączeniu sędziego. W tym przedmiocie sąd wydał w ciągu
roku 2 postanowienia. W sprawach o sygn. akt I SA/Ol 377/17 i I SA/Ol 378/17 sąd
na podstawie art. 22 § 1 i 2 p.p.s.a. oddalił wnioski o wyłączenie wskazanych
imiennie sędziów oraz umorzył postępowanie w zakresie żądania wyłączenia
sędziego, który już nie pełnił służby w związku z przejściem w stan spoczynku. Sąd,
powołując się na utrwalone w orzecznictwie stanowisko oraz okoliczności sprawy
stwierdził, że subiektywne przekonanie strony o możliwym braku obiektywizmu
sędziego w związku z tym, że był on członkiem składu orzekającego w innej sprawie,
w której zapadło niekorzystne dla strony orzeczenie nie stanowi podstawy
wyłączenia sędziego.
W okresie sprawozdawczym do Wydziału II tutejszego Sądu wpłynęło kilka
wniosków tego samego skarżącego o wyłączenie Sądu od orzekania w jego
sprawach zarejestrowanych pod sygn. akt od II SA/Ol 365/17 do II SA/Ol 371/17.
Wszystkie te wnioski zostały odrzucone na podstawie art. 20 § 4 p.p.s.a. W świetle
bowiem tego przepisu, wniosek o wyłączenie sądu jest niedopuszczalny i podlega
odrzuceniu na posiedzeniu niejawnym.
36
Natomiast postanowieniem z dnia 11 stycznia 2017 r. sygn. akt
II SA/Ol 394/14 tutejszy Sąd, powołując art. 22 § 4 p.p.s.a., odrzucił ponowny
wniosek złożony w tej sprawie o wyłączenie referendarza sądowego.
W uzasadnieniu tego postanowienia Sąd podał, że z mocy art. 24 § 1 p.p.s.a., do
wyłączenia referendarza sądowego stosuje się odpowiednio przepisy o wyłączeniu
sędziego. Wskazał, że rozpatrywany wniosek o wyłączenie referendarza sądowego
jest kolejnym wnioskiem w tej sprawie i został już rozpoznany prawomocnym
postanowieniem tut. Sądu z dnia 18 listopada 2015 r. Skonstatował, że skoro
przedmiotowy wniosek nie zawiera żadnych podstaw wyłączenia, gdyż nie wskazuje
na żadne okoliczności, o których mowa w art. 18 lub 19 p.p.s.a., to podlega
odrzuceniu na podstawie art. 22 § 4 p.p.s.a.
3/ wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu lub czynności
W 2017 roku w Wydziale I wraz ze skargami złożono 112 wniosków
o wstrzymanie zaskarżonych aktów, w tym 104 wnioski dotyczyły decyzji a 8
wniosków wstrzymania postanowienia. Uwzględniono 23 wnioski, w 54 sprawach
odmówiono wstrzymania zaskarżonej decyzji. W 7 sprawach odmówiono
wstrzymania zaskarżonych postanowień.
Przy rozpatrywaniu wniosków o wstrzymanie zaskarżonych aktów nie
występowały nowe istotne kwestie prawne. Rozstrzygnięcie ich wymagało przede
wszystkich oceny okoliczności faktycznych powoływanych przez stronę. Aktualność
zachowuje uwaga z lat poprzednich, że w większości wnioski o wstrzymanie
wykonania decyzji zawarte są w skargach niejako rutynowo, bez wskazania
i wykazania okoliczności uzasadniających wstrzymanie zaskarżonej decyzji, często
z powołaniem jako uzasadnienie tylko treści art. 61 § 3 p.p.s.a. Jest to najczęstszą
przyczyną oddalania wniosków.
W 2017 r. sąd wstrzymywał wykonanie zaskarżonych decyzji zasadniczo we
wszystkich przypadkach, gdy zaistnienie przynajmniej jednej z dwu przesłanek
pozytywnego rozpatrzenia wniosku zostało uprawdopodobnione.
Na przestrzeni 2017 r., w wielu postanowieniach wydanych na skutek wniosku
o wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu, tutejszy Sąd zwracał uwagę na
konieczność należytego uzasadnienia przez stronę tego wniosku. Wskazywał
bowiem, że jest to warunek konieczny, aby możliwe było dokonanie przez Sąd oceny
wystąpienia w danej sprawie przesłanek, o których mowa w art. 61 § 3 p.p.s.a.
Podnosił, że uzasadnienie wniosku o wstrzymanie wykonania decyzji powinno
37
odnosić się do konkretnych okoliczności pozwalających wywieść, że wstrzymanie
zaskarżonego aktu jest w danej sprawie obiektywnie zasadne. Twierdzenia zaś
wnioskodawcy powinny zostać poparte dokumentami źródłowymi. Podawał także, że
co prawda Sąd mógłby udzielić tymczasowej ochrony nawet wtedy, gdy strona nie
udowodni, że niebezpieczeństwo takie zachodzi, jednak nie oznacza to, że sąd
w odniesieniu do wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonego aktu miałby się
domyślać lub przewidywać, jakie zajdzie realne niebezpieczeństwo wyrządzenia
znacznej szkody lub trudnych do odwrócenia skutków. Wyjaśniał przy tym, że
argumenty wnioskodawcy, mające w jego ocenie wskazywać na wadliwość
zaskarżonej decyzji, nie stanowią okoliczności wypełniających przesłanki udzielenia
tymczasowej ochrony w zakresie wykonalności decyzji. Podawał bowiem, że ocena
legalności zaskarżonej decyzji, w tym i zasadności podnoszonych w skardze
zarzutów względem tej decyzji, dokonywana jest przez Sąd w wyroku, a nie
w postanowieniu wydanym na skutek wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej
decyzji (tak m.in. w postanowieniach WSA w Olsztynie z dnia 4 maja 2017 r. sygn.
akt II SA/Ol 327/17 oraz z dnia 24 kwietnia 2017 r. sygn. akt II SA/Ol 253/17).
Konieczność należytego uzasadnienia przez stronę wniosku o wstrzymanie
wykonania zaskarżonego aktu akcentowana była przez tutejszy Sąd także
w kontekście ochrony interesu prawnego pozostałych uczestników postępowania.
Tytułem przykładu wskazać można na postanowienie z dnia 23 czerwca 2017 r.
sygn. akt II SA/Ol 270/17, w którym tutejszy Sąd wywiódł, że aby możliwe było
stwierdzenie, czy w sprawie zaistniały przesłanki wstrzymania wykonania decyzji
udzielającej pozwolenia na budowę, wnioskodawca musi wskazać na istnienie
konkretnych okoliczności pozwalających na wniosek, że wstrzymanie wykonania
tego aktu jest zasadne oraz wykazać dlaczego osoba uprawniona do prowadzenia
robót budowlanych, na podstawie zaskarżonej decyzji, ma ponosić ujemne skutki
związane ze wstrzymaniem jej wykonania. Wskazał bowiem, że to inwestor ponosi
ryzyko prowadzenia robót przed rozpoznaniem skargi przez Sąd i to na nim
spoczywać będzie obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego, w razie gdyby
okazało się, że w wyniku rozpoznania skargi decyzja zostanie uchylona.
Na szczególny charakter instytucji wstrzymania wykonania decyzji
o pozwoleniu na budowę tutejszy Sąd wskazywał także w postanowieniu z dnia 14
marca 2017 r. sygn. akt II SA/Ol 1459/16. W orzeczeniu tym Sąd podkreślił, że
wykonanie takiej decyzji stanowi realizację określonego w art. 4 ustawy z dnia 7 lipca
1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r., poz. 290 ze zm.) prawa zabudowy.
38
Ocenił więc, że wstrzymanie wykonania takiej decyzji musi być zawsze traktowane
jako rozwiązanie wyjątkowe i może dotyczyć tylko tych przypadków, w których
rzeczywiście zachodzi prawdopodobieństwo wyrządzenia znacznej szkody lub
trudnych do odwrócenia skutków. Wywiódł, że specjalny charakter wstrzymania
wykonania takiej decyzji został podkreślony przez ustawodawcę w art. 35a Prawa
budowlanego, zgodnie z którym, sąd może uzależnić wstrzymanie wykonania decyzji
od złożenia przez skarżącego kaucji na zabezpieczenie roszczeń inwestora. Uznał,
że z treści tego przepisu wynika, że postanowienie wstrzymujące wykonanie decyzji
o pozwoleniu na budowę stanowić może dużą dolegliwość przede wszystkim dla
inwestora, a jedynie w niektórych przypadkach może odnieść się także do innych
podmiotów. Skonstatował, że inwestor, który prowadzi proces budowlany na
podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę, narażony jest na
niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody nie tylko w przypadku
uwzględnienia skargi, ale również w razie wstrzymania wykonania decyzji.
Zdarzały się jednak i takie sprawy, w których pomimo braku należytego
uzasadnienia wniosku o wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji, uwzględnienie
zgłoszonego wniosku było konieczne z uwagi na stwierdzone przez Sąd zaniedbanie
organu co do realizacji ustawowego obowiązku udzielenia stronie tymczasowej
ochrony po wniesieniu skargi. W postanowieniu z dnia 15 grudnia 2017 r. sygn. akt
II SA/Ol 939/17, tutejszy Sąd podał bowiem, że zgodnie z art. 9 ustawy z dnia 21
sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2147 ze
zm.), „w sprawach, o których mowa w przepisach działu III, z wyłączeniem art. 97
ust. 3 pkt 1, art. 122, art. 124 ust. 1a, art. 124b ust. 1, art. 126 i art. 132 ust. 1a,
wykonanie decyzji następuje po upływie 14 dni od dnia, w którym upłynął
bezskutecznie trzydziestodniowy termin do wniesienia skargi na decyzję do sądu
administracyjnego. W przypadku wniesienia skargi do sądu administracyjnego w tych
sprawach organ, który wydał decyzję, wstrzymuje z urzędu jej wykonanie, w drodze
postanowienia, na które nie przysługuje zażalenie”. Uwzględniając tą regulację
prawną Sąd wskazał, że w sytuacji, gdy organ administracyjny nie wykonał
ustawowego obowiązku nałożonego przez powołany przepis, to niezależnie od
argumentacji powołanej we wniosku o wstrzymanie, czy też jej braku, uzasadnione
jest wstrzymanie wykonania zaskarżonej decyzji przez sąd pierwszej instancji. Taki
pogląd wyrażono także w postanowieniach tutejszego Sądu z dnia 31 sierpnia
2017 r. sygn. akt II SA/Ol 667/17 oraz z dnia 29 maja 2017 r. sygn. akt
II SA/Ol 341/17).
39
40
4/ doręczenia
W roku 2017 wystąpił problem związany z doręczaniem pism w sprawie
o sygn. akt I SA/Ol 75/17, uczestnikowi postępowania zamieszkałemu na terytorium
Federacji Rosyjskiej. Wobec nie podejmowania korespondencji, sąd nie mógł uznać
skuteczności pierwszego doręczenia, dokonanego w trybie art. 299 § 4 p.p.s.a
i załatwić sprawy w ciągu całego roku. Pismo - zawiadomienia o rozprawie wraz ze
stosownym pouczeniem było wysyłane kilkakrotnie i zwracane przez pocztę po
okresie przechowywania przewidzianym przepisami Konwencji pocztowej. Pojawiło
się zatem zagadnienie przyjęcia prawidłowego trybu postępowania w związku
z doręczaniem pism stronom lub uczestnikom postępowania nie mającym miejsca
zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej.
Nadal zauważalny jest problem przypadków uchybień w wypełnianiu
urzędowych potwierdzeń doręczenia pism przez pocztę, co powoduje konieczność
składania reklamacji i wpływa na terminy podejmowania czynności w sprawie.
Podobnie, jak w roku poprzednim wystąpiły przypadki składania skarg drogą
elektroniczną. Skarżący, stosujący tzw. podpis elektroniczny w postępowaniu
administracyjnym, przenoszą dopuszczalność takiego podpisu na postępowanie
sądowoadministracyjne. W takich przypadkach zachodzi potrzeba wzywania
skarżących do uzupełnienia braków formalnych pisma i stosowanego pouczania
o skutkach nieusunięcia braku, co przedłuża postępowanie.
W okresie sprawozdawczym nie odnotowano w Wydziale II tutejszego Sądu
poważniejszych problemów z doręczaniem pism procesowych stronom.
5/ uchybienia terminów i ich przywracanie
W roku 2017 w Wydziale I wpłynęły łącznie 22 wnioski o przywrócenie
terminów procesowych. Uwzględniono 2 wnioski, odmówiono przywrócenia terminu
co do 13 wniosków, 5 wniosków odrzucono, a co do 1 umorzono postępowanie.
Przy rozpatrywaniu wniosków o przywrócenie terminu istota rozstrzygnięć
sprowadzała się do oceny, czy podawane przez stronę okoliczności uzasadniają
przyjęcie braku winy w uchybieniu terminu.
Przykładowo w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 77/17 w postanowieniu
odmawiającym przywrócenia terminu do uzupełnienia braków formalnych i wpisu od
skargi kasacyjnej Sąd uznał, że „relacje i organizacja sposobu kontaktowania się
między stroną skarżącą a jej pełnomocnikiem nie mogą stanowić podstawy uznania
braku winy w wykonaniu wezwania Sądu”.
41
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 141/17, w postanowieniu odmawiającym
przywrócenia terminu do wniesienia skargi Sąd stwierdził, że „lakoniczne
uzasadnienie wniosku przez pełnomocnika strony, przedłożenie jedynie wyciągu
z KRS wg stanu na dzień 27 marca 2017 r. i nie wykazanie, stosownymi
dokumentami, że w okresie od doręczenia decyzji, tj. od 28 listopada do dnia
4 stycznia 2017 r. występował brak organu, uniemożliwiający działanie Spółki
oznacza, że strona nie uprawdopodobniła braku winy w uchybieniu terminu”.
Podobnie jak w poprzednich okresach sprawozdawczych, także w 2017 r.
tutejszy Sąd, przy rozpatrywaniu wniosków o przywrócenie terminu do dokonania
określonych czynności procesowych, podzielał poglądy prezentowane w doktrynie
i orzecznictwie sądowym zarówno co do charakteru tej instytucji procesowej, jak
i przesłanek warunkujących uwzględnienie wniosku w tym przedmiocie. Tytułem
przykładu wskazać można na postanowienie tutejszego Sądu z dnia 28 grudnia
2017 r. sygn. akt II SA/Ol 463/17. W orzeczeniu tym Sąd wyjaśnił bowiem, że
intencją ustawodawcy, przy tworzeniu przepisów regulujących instytucję
przywrócenia terminu, było umożliwienie stronie obrony swoich praw, czy interesów
w sytuacji, gdy upływ terminów procesowych wywołał dla niej negatywne skutki
prawne, przy jednoczesnym założeniu, że strona dołożyła wszelkich możliwych
starań, aby takich negatywnych konsekwencji uniknąć. Przyjął, że pierwszorzędne
znaczenie dla rozpoznania wniosku o przywrócenie terminu do dokonania czynności
w postępowaniu sądowym ma zatem ustalenie, że fakt uchybienia przez stronę
terminowi nie nastąpił z jej winy. Ocenił, że kryterium braku winy, o jakim mowa w art.
87 § 2 p.p.s.a., stanowiące przesłankę zasadności wniosku o przywrócenie terminu,
polega na dopełnieniu przez stronę obowiązku dołożenia szczególnej staranności
przy dokonywaniu czynności procesowej. Podkreślił, iż zarówno w doktrynie, jak
i w orzecznictwie przyjmuje się bardzo rygorystyczne kryteria oceny postawy osoby,
która dokonała czynności procesowej po terminie. Zauważył bowiem, że oceny w tym
zakresie dokonuje się poprzez przyjęcie kryteriów idealnego wzorca osoby należycie
dbającej o swoje interesy. Skonstatował, że przywrócenie terminu nie jest
dopuszczalne, gdy strona dopuściła się choćby lekkiego niedbalstwa w prowadzeniu
swoich spraw.
W postanowieniu z dnia 19 października 2017 r. sygn. akt II SA/Ol 718/17,
tutejszy Sąd, za okoliczność wyłączającą winę w uchybieniu terminu do wniesienia
sprzeciwu od decyzji wydanej po 1 czerwca 2017 r. na podstawie art. 138 § 2 k.p.a.,
uznał zastosowanie się przez skarżącego do pouczenia zawartego w decyzji
42
o prawie wniesienia od niej skargi. Sąd, za niedopuszczalną uznał bowiem sytuację,
w której strona, mimo prawidłowego zastosowania się do pouczenia zawartego
w decyzji, miałaby ponieść negatywne konsekwencje wynikające ze zmiany stanu
prawnego. Zdaniem Sądu, byłoby to nie do zaakceptowania z punktu widzenia
ogólnych zasad prawa.
Także w postanowieniu z dnia 15 maja 2017 r. sygn. akt II SA/Ol 351/17
tutejszy Sąd akcentował, że strona nie może ponosić negatywnych skutków
błędnego pouczenia, które jest integralną częścią decyzji administracyjnej. Podał
bowiem, że przepis art. 112 k.p.a. stanowi przykład konkretyzacji, sformułowanej
w art. 9 k.p.a. zasady, według której „organy administracji publicznej są obowiązane
do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych
i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących
przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony
i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu
nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek”.
Biorąc pod uwagę tę zasadę oraz art. 112 k.p.a. Sąd przyjął, że niedopuszczalne jest
przerzucanie na stronę negatywnych konsekwencji zastosowania się do pouczenia
zawartego w decyzji (postanowieniu) odnośnie do terminu złożenia środka
zaskarżenia. Ocenił, że osoba, która działa w zaufaniu do organu administracji,
uznaje, że zamieszczone w decyzji pouczenie jest prawidłowe, zatem stosując się do
niego w przypadku jego wadliwości (błędnego pouczenia), nie może być obciążana
negatywnymi skutkami błędnego pouczenia.
Konieczność zapewnienia stronom skutecznej realizacji należnych im praw
podnoszona była przez tutejszy Sąd także w uzasadnieniach postanowień
o przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowych wydanych na skutek
wniosków złożonych przez pełnomocników ustanowionych w ramach prawa pomocy.
Tytułem przykładu wskazać można na postanowienie tutejszego Sądu z dnia
20 lutego 2017 r. sygn. akt II SA/Ol 1184/16, w którym Sąd ten podał, że
wywiedzenie skargi kasacyjnej nie jest możliwe bez uprzedniego sporządzenia
uzasadnienia wyroku. Ocenił, że w przypadku późniejszego ustanowienia dla strony
pełnomocnika z urzędu, przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku umożliwi stronie skorzystanie z przyznanego jej prawa pomocy.
Uznał więc, że skoro pełnomocnik strony został zawiadomiony o wyznaczeniu go
pełnomocnikiem w sprawie po upływie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie
uzasadnienia wyroku, a następnie z zachowaniem 7-dniowego terminu, o którym
43
mowa w art. 87 § 1 p.p.s.a., złożył wniosek o przywrócenie terminu do złożenia
wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, to wniosek ten należało uwzględnić.
6/ koszty sądowe i zwrot kosztów postępowania między stronami
Orzecznictwo i przyjęta na jego podstawie praktyka pobierania wpisów
sądowych nie wywoływały w 2017 r. istotnych wątpliwości co do rodzaju i wysokości
wpisu. W zakresie zwrotu kosztów między stronami sąd stosował między innymi art.
206 p.p.s.a. W sprawach o sygn. akt I SA/Ol 101/17 i I SA/Ol 111/17 Sąd uznał za
uzasadnione miarkowanie kosztów z uwagi na połączenie spraw do wspólnego
rozpoznania, w których wystąpiły te same zagadnienia i jednakowa była treść skarg.
W postanowieniu z dnia 28 lipca 2017 r. w sprawie o sygn. akt I GZ 181/17 Naczelny
Sąd Administracyjny zaakceptował stanowisko Sądu I instancji, oddalając zażalenie
pełnomocnika strony na rozstrzygnięcie o kosztach zawarte w wyroku.
W tej grupie zagadnień zwrócić należy uwagą na orzeczenia tutejszego Sądu
wydane z uwzględnieniem regulacji art. 206 p.p.s.a., w świetle którego, sąd może
w uzasadnionych przypadkach odstąpić od zasądzenia zwrotu kosztów
postępowania w całości lub w części, w szczególności jeżeli skarga została
uwzględniona w części niewspółmiernej w stosunku do wartości przedmiotu sporu
ustalonej w celu pobrania wpisu. Przykładowo w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 741/17,
tutejszy Sąd, korzystając z tego przepisu przy ustalaniu wynagrodzenia
pełnomocnika skarżącego będącego adwokatem, wywiódł, że wprawdzie
w sprawach ze stosunku służbowego wpis nie jest pobierany, ale oceniając nakład
pracy pełnomocnika skarżącego Sąd wziął pod uwagę, że aktywność adwokata
sprowadzała się w istocie do napisania skargi, której zakres został następnie przez
tego pełnomocnika ograniczony na rozprawie. Sąd podkreślił, że uwzględnienie
skargi wniesionej w tej sprawie nastąpiło w znacznej mierze na skutek dostrzeżenia
przez Sąd z urzędu naruszeń prawa, a takie działanie Sądu umożliwia art. 134 § 1
p.p.s.a. Skonstatował, że skoro nakład pracy pełnomocnika jedynie w niewielkim
zakresie przyczynił się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy, to uprawnione było
miarkowanie wynagrodzenia pełnomocnika przez dostosowanie tego wynagrodzenia
do stopnia zawiłości sprawy i koniecznego nakładu pracy pełnomocnika na
podstawie art. 206 p.p.s.a.
Przepis art. 206 p.p.s.a. stanowił także podstawę prawną do oddaleniu
wniosku skarżącej o zasądzenie kosztów postępowania w sprawie o sygn. akt
II SAB/Ol 70/17, która była jedną z wielu spraw sądowoadministracyjnych 44
wywiedzionych przez tą samą skarżącą związanych z bezczynnością organów
w udostępnieniu informacji publicznej. W uzasadnieniu wydanego w tej sprawie
wyroku z dnia 14 grudnia 2017 r. tutejszy Sąd ocenił, że w rozpoznawanej sprawie
zaistniał uzasadniony przypadek, o którym mowa w art. 206 p.p.s.a. W pierwszej
kolejności Sąd wskazał, że - jak wynika z urządzeń ewidencyjnych - skarżąca,
począwszy od 31 sierpnia 2017 r., wniosła do tutejszego Sądu ponad 10 skarg na
bezczynność organów w udostępnieniu informacji publicznej (np. sygn. akt II SAB/Ol:
61-64/17, 70/17, 72/17, 82-84/17 i 94/17). We wszystkich sprawach skarżąca była
reprezentowana przez adwokata, który dołączał do skarg spis kosztów, obejmujący
m.in. koszty zastępstwa prawnego w kwocie 480 zł. W żadnej ze spraw nie zostało
wykazane, że koszty zastępstwa prawnego rzeczywiście zostały przez skarżącą
poniesione. Poza pełnomocnictwem ogólnym do reprezentowania we wszystkich
sprawach przed sądami administracyjnymi i spisem kosztów, nie dołączono bowiem
ani umów pomiędzy udzielającą pełnomocnictwa a adwokatem, ani faktur
dokumentujących opłacenie usługi prawnej. Ponadto Sąd wskazał na
nieskomplikowany charakter rozpoznawanej sprawy i znikomy wręcz nakład pracy
adwokata. Sąd wziął bowiem pod uwagę znany mu z urzędu fakt, że wniesione do
tutejszego Sądu sprawy nie tylko są jednorodzajowe (dotyczą udostępnienia
informacji publicznej o umowach dotyczących obsługi prawnej organu), ale też
analogiczne w swojej treści. Sąd zauważył, że skargi te w zasadzie różnią się tylko
w zakresie dat złożenia wniosków o udostępnienie informacji publicznej i organu, do
którego wnioski zostały złożone. Wszystkie zarzuty skarg i ich argumentacja są zaś
takie same.
W dalszej części uzasadnienia wyroku z dnia 14 grudnia 2017 r., wydanego
w sprawie o sygn. akt II SAB/Ol 70/17, Sąd podał, że w sprawie o sygn. akt
II SAB/Ol 61/17, rozpoznawanej jako pierwsza spośród skarg wniesionych przez
skarżącą, tutejszy Sąd zasądził koszty zastępstwa prawnego w kwocie 480 zł.
Zdaniem Sądu, kwota ta powinna zrekompensować koszty, które skarżąca
ewentualnie poniosła w związku z wnoszeniem kolejnych spraw, w tym
ustanowieniem pełnomocnika, choć celowość takiego działania jest dalece wątpliwa
w aspekcie niezbędności, o jakiej mowa w art. 200 p.p.s.a. Sąd wyjaśnił, że
wątpliwość ta uzasadniona jest, z urzędu wiadomym Sądowi faktem, powziętym
z bazy orzeczeń na stronie https://cbois.nsa.gov.pl/, iż skarżąca tylko w 2017 r.
wnosiła do organów na terenie całej Polski liczne, podobne skargi na bezczynność
organów w przedmiocie udostępnienia informacji publicznej dotyczącej tego samego
45
przedmiotu (m.in. w sprawach sygn. akt II SAB/Op 126/17, II SAB/Kr 191/17,
II SAB/Ke 55/17, II SAB/Rz 80/17). Podmiotami zaś, od których wnioskodawczyni
domagała się tej samej rodzajowo informacji, zawsze były jednostki budżetowe, takie
jak szkoły, ośrodki pomocy społecznej, publiczne zakłady opieki zdrowotnej.
W ocenie Sądu, jednorodzajowość wnoszonych skarg nie wymagała ustanawiania
w każdej z nich pełnomocnika, gdyż skargi te strona mogła zmodyfikować bez
potrzeby angażowania fachowego pełnomocnika, tym bardziej, że jak wynika
z informacji zamieszczonej na stronie
http://www.lodz.adwokatura.pl/dla-adwokata/lista-adwokat/k, sama jest adwokatem.
Sąd nie zasądził również zwrotu uiszczonego wpisu, który został uiszczony na
wezwanie Sądu ponad miesiąc od udzielenia informacji przez szpital. W tej sytuacji
Sąd uznał, że prowadzenie sprawy przed Sądem nie miało na celu uzyskanie
informacji publicznej, a inny cel, a zatem nie można uznać, aby były to wydatki
niezbędne do celowego dochodzenia praw w rozumieniu art. 200 p.p.s.a.
2. Zagadnienia dotyczące funkcjonowania Wydziału I orzekającego w sprawach finansowych i celnych
Uwagi ogólne dotyczące funkcjonowania Wydziału I
W 2017 roku przedmiotowy zakres spraw rozpoznawanych w Wydziale I nie
uległ zmianie w stosunku do roku poprzedniego.
Działalność w 2017 r. Wydział I rozpoczął z zaległością 243 spraw
niezałatwionych w roku poprzednim.
W 2017 roku do Wydziału wpłynęło ogółem 956 spraw, to jest o 7 spraw mniej
niż w roku 2016, w którym wpłynęły 963 sprawy. Spadek wyniósł ok 0,72 %, przy
czym wpływ do Wydziału I stanowił 45,13 % ogółu wpływu spraw do WSA
w Olsztynie.
Największy udział miały we wpływie sprawy celno-podatkowe, których
wpłynęło 204, co stanowiło 21,33 % ogółu spraw z repertorium SA. Znaczny wzrost
wpływu nastąpił w zakresie spraw dotyczących podatku od nieruchomości. Wpłynęło
147 spraw, (15,37 %). Podobnie, jak w latach ubiegłych znaczący udział miały we
wpływie sprawy dotyczące podatku od towarów i usług (VAT), których wpłynęło 127,
(13,28 %). 99 spraw dotyczyło subwencji unijnych i płatności rolniczych. 54 sprawy
dotyczyły interpretacji podatkowych, w tym 18 interpretacji wydanych przez
samorządowe organy podatkowe.
46
W 2017 r. załatwiono w Wydziale 1009 spraw, to jest o 119 więcej niż w roku
poprzednim. Na rozprawie załatwiono 717 spraw, to jest 72,34 % ogólnej liczby
załatwionych spraw w Wydziale I. Na posiedzeniach niejawnych załatwiono 292 (ok.
28,9 %) spraw, w tym wyrokami wydanymi w trybie uproszczonym 79 spraw (11 %
ogólnej liczby wyroków). Załatwienie spraw w Wydziale I stanowiło 45,86 % z ogółu
spraw załatwionych w Sądzie.
Do załatwienia w następnym roku pozostało 190 spraw (wszystkie z rep. SA).
Jest to o 53 sprawy mniej niż na koniec 2016 r., w którym pozostały do załatwienia
243 sprawy. Pozostałość (zaległość) ta stanowiła 53 % ogólnej zaległości w WSA
w Olsztynie.
Szybkość postępowania mierzona stosunkiem zaległości do średniego
miesięcznego wpływu wyniosła 2,38 (2016 r. - 3,02).
Podane dane liczbowe wskazują na utrzymanie dobrej sprawności
postępowania. Podkreślenia wymaga, że do 22 listopada 2017 r. Wydział pracował
w składzie 6 sędziów, łącznie z sędzią pełniącą obowiązki przewodniczącego. Od
dnia 22 listopada 2017 r. stan osobowy został powiększony, gdyż rozpoczęła
pełnienie obowiązków nowo powołana asesor sądowy.
W 2017 r. NSA zwrócił po rozpoznaniu skarg kasacyjnych 236 spraw, spośród
nich skargi kasacyjne od orzeczeń wydanych w Wydziale I uwzględniono w 63
sprawach tj. 26,69 %. Skargi kasacyjne oddalono w 154 sprawach, tj. 65,25 %. Co
do 16 (7,7 %) spraw postępowanie kasacyjne zostało umorzone z powodu cofnięcia
skargi kasacyjnej.
Natomiast po rozpoznaniu zażaleń od orzeczeń zapadłych w Wydziale I,
w roku 2017 zwróconych zostało przez NSA 38 spraw. W 5 (ok. 13,15 %) zażalenia
uwzględniono, a co do 32 (84,21 %) zażalenia oddalono.
1/ stosowanie Ordynacji podatkowej, interpretacje podatkowe
W analizowanej kategorii spraw uwagę należy skierować na orzeczenia,
w których Sąd rozstrzygał w przedmiocie oprocentowania nadpłaty w podatku od
towarów i usług. Spór w tych sprawach dotyczył stwierdzenia, czy nadpłata
i nadwyżka podatku naliczonego nad należnych, wykazane przez gminy w złożonych
korektach VAT-7 za poszczególne miesiące, które powstały w związku z dokonaną
konsolidacją rozliczeń gminy i jej jednostek, powstały w wyniku orzeczenia TSUE
w sprawie C-276/14. W przypadku podzielenia stanowiska gmin i stwierdzenia, że
nadpłata oraz nadwyżka powstały w wyniku ww. orzeczenia TSUE, gminom
47
przysługuje prawo do ich oprocentowania zgodnie z art. 78 § 5 pkt 2 Ordynacji
podatkowej. Według organów podatkowych natomiast nadpłata podlega zwrotowi na
podstawie art. 77 § 1 pkt 6 lit. a Ordynacji i tym samym podlega oprocentowaniu
stosownie do art. 78 § 3 pkt 3 lit. c Ordynacji. W wyroku z dnia 25 stycznia 2017 r.,
sygn. akt I SA/Ol 861/16, Sąd podzielił stanowisko organów podatkowych,
stwierdzając, że nie można uznać, iż z powołanego wyroku TSUE wynika możliwość
konsolidacji rozliczeń gminy i jej jednostek, gdyż Trybunał wypowiedział się w nim
wyłącznie w kwestii statusu prawnopodatkowego gminnych jednostek budżetowych.
Dopiero w uchwale NSA z dnia 26 października 2015 r., sygn. akt I FPS 4/15,
stwierdzono, że gmina ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur
związanych z realizacją inwestycji przekazanych następnie do gminnego zakładu
budżetowego. Ta uchwała zatem, a nie wyrok TSUE, stanowiła podstawę złożenia
korekt przez gminy, które scentralizowały rozliczenia ze swoimi jednostkami
organizacyjnymi, w tym zakładami budżetowymi. Skoro zaś nadpłata nie powstała
wskutek orzeczenia TSUE, to gminie nie przysługiwało oprocentowanie liczone na
podstawie art. 78 § 5 pkt 2 Ordynacji podatkowej. Opisany wyrok został uchylony
przez Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z dnia 12 września 2017 r., sygn. akt
I FSK 668/17. Z kolei w wyrokach: z dnia 8 czerwca 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 305/17
oraz z dnia 8 listopada 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 705/17, Sąd podzielił stanowisko
skarżących gmin, wskazując, że powołany wyrok TSUE przesądził, że nieprawidłowe
są zarówno dotychczasowa wykładnia, jak i powszechna praktyka stosowania
przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, w szczególności art. 15 ust. 1 i 2,
w odniesieniu do gmin i ich jednostek budżetowych. Tym samym stwierdził, że
nadpłata powstała w wyniku wymienionego orzeczenia Trybunału, a zatem jej
oprocentowanie winno nastąpić zgodnie z art. 78 § 5 pkt 2 Ordynacji.
Zwrócić ponadto należy uwagę na wyrok z dnia 23 marca 2017 r., sygn. akt
I SA/Ol 76/17, którym Sąd oddalił skargę na decyzję w przedmiocie odmowy
stwierdzenia nieważności decyzji w sprawie zryczałtowanego podatku dochodowego
od osób fizycznych za 2011 r. Sąd zajął w nim stanowisko, że nie doszło do
rażącego naruszenia prawa - art. 20 ust. 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku
dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym w 2011 r. Podniósł, że
Trybunał Konstytucyjny w dniu 29 lipca 2014 r. wydał wyrok o sygn. akt P 49/13,
w którym orzekł, że powołany przepis jest niezgodny z art. 2 w związku z art. 84 i art.
217 Konstytucji RP i jednocześnie postanowił, że traci on moc obowiązującą
z upływem osiemnastu miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Urzędowym
48
RP. Trybunał wskazał, że możliwe będzie w dalszym ciągu prowadzenie postępowań
w sprawach podatku od dochodów nieujawnionych na podstawie tego przepisu, gdyż
pozostaje on nadal elementem systemu prawa. Sąd stwierdził, że to właśnie
kontrowersje i wątpliwości dotyczące tej normy prawnej skutkowały skierowaniem do
Trybunału Konstytucyjnego pytań w zakresie jego zgodności z Konstytucją, tym
samym nie doszło do rażącego naruszenia prawa.
W kilku sprawach Sąd oddalił skargi na postanowienia w przedmiocie nadania
decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności wskazując, że przesłanki
uzasadniające nałożenie rygoru określone w art. 239b § 1 pkt 1 - 4 Ordynacji
podatkowej dzielą się na dwie kategorie: związane z sytuacją majątkową podatnika
oraz z upływem terminu przedawnienia. Sąd uznał, że jeżeli okres pozostały do
upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego jest krótszy niż 3
miesiące, to uprawdopodobnienie przesłanki przewidzianej w art. 239b § 2 Ordynacji
podatkowej polega na wykazaniu, że zachodzą takie okoliczności faktyczne, które
potwierdzają, że z tego powodu zobowiązanie podatkowe wskazane w decyzji nie
zostanie wykonane. W tym zakresie bez znaczenia są wszystkie te okoliczności,
które odnoszą się do sytuacji majątkowej, czy też działań podatnika w stosunku do
jego majątku. Okoliczności te mogłyby mieć bowiem znaczenie wyłącznie
w przypadku pozostałych przesłanek z art. 239b § 1 pkt 1-3 Ordynacji podatkowej
(wyroki: z dnia 12 lipca 2017 r. sygn. akt I SA/Ol 191/17 i I SA/Ol 228/17, z dnia
9 sierpnia 2017 r. sygn. akt I SA/Ol 404/17).
Wyrokiem z dnia 11 maja 2017 r. sygn. akt I SA/Ol 227/17 Sąd uwzględnił
skargę na decyzję w przedmiocie odsetek od nieuregulowanej w terminie zaliczki na
podatek dochodowy od osób fizycznych za grudzień 2015 r. Spór w sprawie dotyczył
interpretacji m.in. art. 53a Ordynacji podatkowej. Sąd stwierdził, że powołany przepis
mógłby mieć zastosowanie w różnych stanach faktycznych, w których wysokość
zobowiązania rocznego byłaby mniejsza niż suma zaliczek zapłaconych w ciągu
ustawowo określonego okresu rozliczeniowego. W ocenie Sądu należy przyjąć, że
upływ terminu wskazanego w art. 44 ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych, a zakreślonego do wpłaty zaliczki za ostatni miesiąc roku podatkowego,
tak jak i za pozostałe miesiące roku, nie kończy bytu prawnego zaliczek na podatek
dochodowy od osób fizycznych. Po upływie tego terminu istnieje obowiązek zapłaty
zaliczek, aż do dnia, w którym w ich miejsce powstaje obowiązek zapłacenia podatku
za cały rok podatkowy.
49
Interpretacje podatkowe
W analizowanym zakresie spraw należy zwrócić uwagę na wyrok z dnia
7 listopada 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 737/17. Przedmiotem sporu była ocena, czy
brak wskazania przez stronę we wniosku o udzielenie indywidualnej interpretacji
symbolu PKWiU świadczonej usługi, uzasadniał pozostawienie wniosku bez
rozpoznania, a w praktyce czy kwestia ta może i powinna być przedmiotem
indywidualnej interpretacji organu podatkowego wydawanej w trybie art. 14b § 3
Ordynacji podatkowej. Złożony przez skarżącą wniosek o wydanie interpretacji
indywidualnej przepisów prawa podatkowego dotyczył możliwości zastosowania
procedury odwrotnego obciążenia podatkiem od towarów i usług przewidzianej w art.
17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT do usług świadczonych przez skarżącą. W złożonym
wniosku oraz w odpowiedzi na wezwanie Spółka, w ocenie Sądu, szczegółowo
opisała zakres, rodzaj i specyfikę świadczonych usług. Nadto wskazała przepisy
prawa podatkowego mające być przedmiotem interpretacji indywidualnej, zadała
precyzyjne pytanie i przedstawiła swoje stanowisko w tej kwestii. W tych warunkach
Sąd stwierdził, że uzależnienie odpowiedzi przez organ od wskazania przez
wnioskodawcę symbolu PKWiU, biorąc pod uwagę treść art. 17 ust. 1 pkt 8
w związku z art. 5a ustawy o VAT, z których jasno wynika, że tylko ściśle określone
usługi wymienione w załączniku nr 14 do ustawy o VAT objęte są procedurą
odwrotnego obciążenia, stanowiło w praktyce przerzucenie ciężaru dokonania
interpretacji przepisów prawa na wnioskodawcę, co też zaprzeczało celowi uzyskania
przez stronę interpretacji podatkowej. Zdaniem Sądu, jeżeli konkretny przepis
podatkowy odwołuje się do klasyfikacji statystycznej jako warunku zastosowania
określonego sposobu opodatkowania, to organ nie może się uchylić od oceny
stanowiska wnioskodawcy co do prawidłowości zaklasyfikowania statystycznego (np.
w PKWiU) konkretnego towaru (produktu) lub świadczonej usługi, o ile we wniosku
zostaną przedstawione informacje o rodzaju świadczonych usług, ich specyfice itp.,
czyli okoliczności faktyczne mające znaczenie dla przyporządkowania towarów lub
usług do konkretnych ugrupowań statystycznych.
2/ sprawy związane z nadzorem oraz skargi na uchwały i zarządzenia organów jednostek samorządu terytorialnego dotyczące finansów
W 2017 r. wpłynęło 8 skarg na skargi dotyczących nadzoru Regionalnej Izby
Obrachunkowej. Wszystkie z nich zostały rozpoznane.
50
W wyrokach z dnia 23 maja 2017 r. o sygn. akt I SA/Ol 291/17
i I SA/Ol 292/17, Sąd uznał, że Regionalna Izba Obrachunkowa prawidłowo
stwierdziła, że radny, który złożył jedynie ustną rezygnację z mandatu, powinien
zostać powiadomiony o terminie i miejscu sesji rady gminy, na której procedowano
nad badaną przez organ nadzoru uchwałą, jak również powinien otrzymać materiały
będące przedmiotem obrad. Sąd wskazał, że art. 383 § 1 ustawy z dnia 5 stycznia
2011 r. - Kodeks wyborczy (t.j. Dz. U. z 2017 r., poz. 15) wymienia przesłanki
wygaśnięcia mandatu radnego, pośród których brak jest możliwości złożenia ustnej
rezygnacji. Ustawodawca przewidział wyłącznie pisemną formę zrzeczenia się
mandatu radnego, przy czym podmiotem uprawnionym do stwierdzenia wygaśnięcia
mandatu radnego z ww. przyczyny, jest komisarz wyborczy, który w myśl art. 383 §
2a Kodeksu wyborczego czyni to w drodze postanowienia w terminie 14 dni od dnia
wystąpienia tej przyczyny. Pisemne zrzeczenie się mandatu radnego powinno zostać
złożone bezpośrednio organowi właściwemu do stwierdzenia wygaśnięcia mandatu
tj. komisarzowi wyborczemu. W przypadku zaś złożenia oświadczenia
przewodniczącemu rady, jak w sprawie rozpoznawanej przez Sąd, powinien on
niezwłocznie przekazać je komisarzowi wyborczemu. W takiej sytuacji termin do
stwierdzenia wygaśnięcia mandatu biegnie od dnia otrzymania oświadczenia przez
komisarza wyborczego. Sąd stwierdził zatem, że na gruncie rozpoznawanej sprawy,
stwierdzenie wygaśnięcia mandatu przez komisarza wyborczego nastąpiło w dacie
późniejszej niż data sesji rady gminy. Tym samym, Sąd zgodził się ze stanowiskiem
organu nadzoru, że procedura uchwalenia uchwały rady gminy obarczona została
istotnymi wadami, polegającymi na naruszeniu art. 20 ust. 1 i 3 ustawy z dnia
8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 446 ze zm.),
postanowień Statutu Gminy oraz art. 383 § 1 pkt 4 ustawy - Kodeks wyborczy.
DotacjeW sprawach z zakresu dotacji do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie wpłynęło w 2017 r. 13 skarg. Spośród spraw które wpłynęły w 2017 r.
załatwiono 11 skarg. Ponadto w 2017 r. załatwiono 7 skarg, które pozostały do
rozpatrzenia z 2016 r. Łącznie załatwiono 18 spraw.
Tytułem przykładu w tej grupie spraw można przywołać orzeczenie z dnia 9
lutego 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 868/16, w którym Sąd nie podzielił prezentowanej
przez organy administracji publicznej wykładni art. 90 ust. 3d w związku z art. 5 ust. 7
ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r. poz.
2156 ze zm.), zwanej dalej „u.s.o.”, w świetle której zadania organu prowadzącego
51
szkołę lub placówkę takie jak zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków
nauki, wychowania i opieki; zapewnienie obsługi administracyjnej, finansowej, w tym
w zakresie wykonywania czynności, o których mowa w art. 4 ust. 3 pkt 2 - 6 ustawy
z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości i organizacyjnej szkoły i placówki;
wyposażenie szkoły lub placówki w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do
pełnej realizacji programów nauczania programów wychowawczych, (…) oraz innych
zadań statutowych traktuje się jako przeciwstawne „realizacji zadań szkoły lub
placówki w zakresie kształcenia wychowania i opieki”, a zatem finansowo
obciążające wyłącznie organ prowadzący.
Zdaniem Sądu, zadania wymienione w art. 5 ust. 7 u.s.o. wyznaczają ogólnie
obowiązki wszystkich organów prowadzących szkoły lub placówki. Skoro dotacje dla
przedszkoli niepublicznych przysługują w wysokości 75 % wydatków na jednego
ucznia ponoszonych w przedszkolach publicznych, to przy kontroli wykorzystania
dotacji punktem odniesienia powinna być ocena, jakie wydatki bieżące są ponoszone
w przedszkolach publicznych, a nie to, jakie zadania ciążą na organie prowadzącym
przedszkole. Zatem należałoby rozważyć, czy do wydatków bieżących przedszkola
publicznego nie zalicza się wydatków na utrzymanie budynku przedszkola
i otoczenia, konserwacji i przeglądów technicznych, drobnych napraw i remontów, na
zakup materiałów biurowych, środków b.h.p., obsługi księgowej i administracyjnej,
opłat telefonicznych, itp. Tylko stwierdzenie, że w przedszkolu publicznym określone
wydatki nie są zaliczane do wydatków bieżących zapisanych w planie finansowym,
nie są ponoszone, bądź są niedopuszczalne może skutkować uznaniem, że wydatek
na funkcjonowanie przedszkola niepublicznego finansowany z dotacji został
poniesiony niezgodnie z dyspozycją art. 90 ust. 3d u.s.o. W ocenie Sądu, dotyczy to
oczywiście także wydatków na wynagrodzenia, pochodne od wynagrodzeń i innych
świadczeń na rzecz zatrudnionych pracowników.
3/ podatek od towarów i usług
W 2017 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło
127 skarg na decyzje i indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego
z zakresu podatku od towarów i usług oraz 1 skarga na bezczynność bądź
przewlekłe prowadzenie postępowania w sprawach dotyczących podatku VAT.
W 2017 r. rozpoznano 144 sprawy z zakresu podatku VAT, w tym 42, które
pozostały do rozpatrzenia z 2016 r.
W 2017 r. WSA orzekał w sprawach ze skarg na decyzje organów
52
podatkowych, jak też na indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego,
w których materialną podstawę zaskarżonych aktów administracyjnych stanowiły
przepisy ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U.
z 2016 r. poz. 710 ze zm.) zwanej dalej ustawą o VAT.
W przypadku skarg na decyzje dotyczące rozliczeń w podatku VAT,
w zasadzie nie pojawiły się zagadnienia prawne, które nie byłyby już wcześniej
przedmiotem analiz w orzecznictwie sądów administracyjnych, wyrokach TSUE czy
uchwałach Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Znaczna grupa spraw rozstrzyganych przez Sąd w 2017 r. dotyczyła
stwierdzonych przez organy podatkowe nieprawidłowości rozliczeń podatku VAT,
polegających na przyjmowaniu przez podatników do odliczenia od podatku
należnego podatku naliczonego z faktur potwierdzających czynności, które nie
zostały dokonane. Chodziło zatem o stosowanie art. 86 ust. 1 i art. 88 ust. 3a pkt. 4
lit. a) ustawy o VAT. W powyższym zakresie Sąd kierował się utrwalonym
w orzecznictwie stanowiskiem, że prawo do odliczenia nie znajduje zastosowania do
podatku, który jest należny wyłącznie z tego powodu, że został wykazany na
fakturze. Część skarg dotyczyła także decyzji organów podatkowych określających
zobowiązania na podstawie art. 108 ust. 1 ustawy o VAT. W powyższym zakresie
Sąd w rozpoznawanych sprawach stwierdzał, że niezależnie od tego czy
w sprawie zaistniał obrót będący podstawą opodatkowania podatkiem od towarów
i usług, jak również niezależnie od rozmiarów i konsekwencji podatkowych tego
obrotu, każdy wystawca faktur niedokumentujących rzeczywistych zdarzeń
gospodarczych powinien liczyć się z koniecznością zapłaty wykazanego podatku.
W przypadku skarg na indywidualne interpretacje przepisów prawa
podatkowego rozstrzyganych przez Sąd w 2017 r. wystąpiły różne zagadnienia
związane ze stosowaniem przepisów ustawy o VAT.
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 727/17 Sąd rozstrzygał spór w zakresie
opodatkowania podatkiem VAT czynności zarządzania spółką. Strona skarżąca
dowodziła, że usługi świadczone w oparciu o kontrakt managerski nie podlegają
opodatkowaniu podatkiem VAT. Wnioskodawca nie zachowuje samodzielności
w ramach świadczonych usług, których sposób wykonywania przypomina
w znaczącym stopniu świadczenie pracy. Spółka zapewnia warunki organizacyjne
i infrastrukturę niezbędną do wykonywania umowy, włączając w to służbowy
samochód, telefon i komputer oraz pomieszczenie biurowe. Umowa ustanawia
szczegółowe zasady podejmowania współpracy z podmiotami trzecimi, wyraźnie
53
rozgraniczając działalność konkurencyjną i niekonkurencyjną, a także kompleksowo
reguluje warunki przerwy w wykonywaniu czynności. Wynagrodzenie w zasadniczej
części nie jest uzależnione od ryzyka ekonomicznego, lecz ma charakter stały i jest
należne po upływie każdego miesiąca kalendarzowego. Umowa nie stanowi dla
wnioskodawcy samodzielnego tytułu do ponoszenia odpowiedzialności wobec osób
trzecich i nie zobowiązuje do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności
wobec osób trzecich. Zakres odpowiedzialności członka zarządu określony
w przepisach Kodeksu spółek handlowych i Kodeksu cywilnego jest niezależny od
rodzaju zawartej umowy, dotyczy on bowiem pełnienia funkcji członka zarządu, a nie
wykonywania umowy o świadczenie usług zarządzania. Nie bez znaczenia pozostaje
również intencja Spółki i Wnioskodawcy, którzy w sytuacji, gdyby nie zachodziła
konieczność dostosowania podstawy stosunku prawnego do przepisów ustawy
o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami, nie
zdecydowaliby o nawiązaniu współpracy w oparciu o umowę o świadczenie usług
zarządzania, lecz zawarliby umowę o pracę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia
26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1666). Dyrektor
Krajowej Informacji Skarbowej nie podzielił stanowiska wyrażonego we wniosku
o wydanie interpretacji. W wyroku z dnia 16 listopada 2017 r. Sąd nie podzielił
poglądu organu interpretacyjnego stwierdzając, że działalności strony, nie można
przypisać przesłanki samodzielności, która stanowi immanentną cechę działalności
gospodarczej na gruncie podatku VAT. Realizując czynności na rzecz Spółki, strona
nie występuje zatem w charakterze podatników podatku od towarów i usług. Wręcz
przeciwnie, funkcjonuje on w ramach organizacji Spółki, która zapewnia mu warunki
organizacyjne niezbędne do wykonywania usług objętych umową i ponosi związane
z tym koszty. Zdaniem Sądu nie sposób zatem mówić o mobilizowaniu przez
skarżącego środków na takich samych zasadach, jak przedsiębiorca wykonujący
samodzielnie działalność gospodarczą. Działa on w imieniu i na rzecz zarządzanej
Spółki, która ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niego osobom
trzecim. Bezspornie nie działa w warunkach ryzyka, niepewności co do ostatecznego
rezultatu przedsięwzięcia. Działalności tej nie wykonuje w swoim imieniu i na własny
rachunek, lecz w imieniu zarządzanej Spółki. W ocenie Sądu z przedstawionego
przez stronę stanu faktycznego jasno wynika, że stosunek prawny łączący
Wnioskodawcę ze Spółką, zawarty na podstawie przepisów ustawy z dnia 9 czerwca
2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórym
i spółkami (Dz. U. z 2016 r. poz. 1202), ma cechy właściwe dla stosunku zbliżonego
54
do stosunku pracy, a nie samodzielnej działalności gospodarczej.
W innej sprawie o sygn. akt I SA/Ol 804/17 kwestią sporną było
opodatkowanie podatkiem VAT przez gminę usług odpłatnej rezerwacji stoisk
handlowych i dzierżawy pawilonów handlowych, jak również w zakresie prawa do
pełnego odliczenia podatku naliczonego wykazanego w fakturach dokumentujących
wydatki inwestycyjne poniesione na budowę targowiska oraz wydatki bieżące na
utrzymanie targowiska. W stanie faktycznym wskazano, że gmina jest czynnym
podatnikiem VAT i składa deklaracje VAT-7 za miesięczne okresy rozliczeniowe.
gmina była odpowiedzialna za realizację projektu inwestycyjnego, którego przedmiot
stanowiła budowa nowego targowiska. W ramach inwestycji wybudowane zostały
środki trwałe, takie jak: ciągi piesze i parkingi, wiaty handlowe, sieci sanitarne,
oświetlenie budynki handlowe oraz budynek administracyjno-socjalny. Wartość
początkowa każdego z ww. środków trwałych przekracza 15.000 zł. Inwestycja
została oddana do użytkowania. Także w przyszłości gmina ponosić będzie
związane z targowiskiem wydatki zarówno inwestycyjne, jak i bieżące. W drodze
uchwały Rady Gminy wprowadzono w regulaminie targowiska dodatkowe opłaty,
tj. rezerwacyjną stoisk handlowych oraz za dzierżawę pawilonów handlowych.
Powyższe opłaty są i będą pobierane na podstawie indywidualnych umów
cywilnoprawnych zawieranych przez gminę z osobami prowadzącymi działalność
handlową na targowisku. Usługi związane z pobieraniem opłaty rezerwacyjnej za
stoiska handlowe oraz opłaty z tytułu dzierżawy pawilonów handlowych są
dokumentowane fakturami VAT, a obrót z tytułu ww. usług jest ujmowany rejestrach
sprzedaży VAT. Obok tych opłat pobierana jest również opłata targowa, która ma
charakter daniny publicznoprawnej, stanowiącej dochód publiczny i pobierana jest na
podstawie i w wysokości określonej odrębnymi przepisami prawa (art. 15 ust. 1
ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych). W zakresie
poboru tej opłaty Gmina nie działa jako podatnik VAT. Gmina dotychczas nie
odliczała podatku naliczonego od wydatków związanych z budową targowiska.
Zdaniem wnioskodawczyni odpłatne usługi polegające na rezerwacji stoisk
handlowych oraz dzierżawy pawilonów handlowych stanowią czynności podlegające
opodatkowaniu VAT, które nie korzystają ze zwolnienia od tego podatku. Ma ona
przy tym prawo do pełnego odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktur
dokumentujących zakupy związane z budową targowiska, jak również podatku
naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących jego wydatki bieżące. Dyrektor
Krajowej Informacji Skarbowej nie podzielił stanowiska wyrażonego we wniosku
55
o wydanie interpretacji. W wyroku z dnia 7 grudnia 2017 r. Sąd nie podzielił poglądu
organu interpretacyjnego stwierdzając, że okoliczność, iż od sprzedaży na
targowiskach należne jest zobowiązanie podatkowe nie oznacza, że targowisko
wykorzystywane jest zarówno do celów prowadzonej przez tego podatnika
działalności gospodarczej (wynajmu powierzchni targowej), jak i do celów innych, nie
mających charakteru działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT. Opłata
targowa nie jest bowiem należna z tytułu wykorzystywania przez gminę targowiska,
skoro jest nieekwiwalentnym zobowiązaniem podatkowym należnym gminie
powstającym z mocy prawa w następstwie prowadzenia sprzedaży na targowisku.
Decydujące przy tym jest faktyczne wykonywanie przez te osoby czynności
sprzedaży, w miejscu wskazanym przez gminę do prowadzenia takiej sprzedaży.
Obowiązek ponoszenia opłaty targowej przez podmioty prowadzące sprzedaż
w miejscu wskazanym przez gminę jako targowisko, nie stanowi zatem
wykorzystywania przez gminę targowiska na inne cele niż prowadzenie działalności
gospodarczej, w ujęciu ustawy o VAT. Należące do gminy targowisko (rozumiane
jako element majątku przedsiębiorstwa) jest wykorzystywane wyłącznie do celów
działalności gospodarczej, tj. osiągania dochodów z wynajmu jego powierzchni.
W rezultacie gmina ma pełne prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur VAT
dotyczących targowiska obejmujących zarówno wydatki inwestycyjne, jak i wydatki
bieżące związane z eksploatacją. Zasada ta wynika z art. 86 ust. 1 ustawy o VAT.
4/ podatek akcyzowy
W 2017 r. do Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
wpłynęły 84 skargi w sprawach dotyczących podatku akcyzowego.
Z omawianego zakresu spraw rozpoznano łącznie w 2017 r. 92 sprawy. Do
rozpoznania w 2018 r. pozostało 9 spraw.
W omawianych sprawach dominowała problematyka związana ze
stosowaniem ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 29,
poz. 257 ze zm.) i ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (tekst
jednolity Dz. U. z 2014 r., poz. 752 ze zm.), zwane dalej u.p.a.
Odnotować należy sprawy z zakresu zobowiązania podatkowego w podatku
akcyzowym oraz opłaty paliwowej, w których dla poszczególnych rodzajów paliw
(benzyna, benzyna lotnicza, olej napędowy, olej opałowy, pozostałe paliwa silnikowe)
przyjęto stawkę akcyzy w wysokości 1.822 zł/1.000 Iitrów, a nie 1.196 zł/1000 litrów.
Podstawą materialną decyzji określających stronie podatek akcyzowy były przepisy
56
art. 8 ust. 2 pkt 4 i ust. 6, art. 13 ust. 1 pkt 1 oraz art. 89 ust. 1 pkt 6 ustawy
o podatku akcyzowym. Są to sprawy o sygn. akt I SA/Ol 665/16, I SA/Ol 163/17,
I SA/Ol 186/17, I SA/Ol 349/17, I SA/Ol 537/17, I SA/Ol 750/17, w których Sąd
uchylał zaskarżone decyzje.
W jednej z nich Sąd w wyroku z 26 kwietnia 2017 r. sygn. akt I SA/Ol 163/17,
uchylił zaskarżoną decyzję, a w uzasadnieniu wskazał, że skarżący nabył i zużył na
potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, zgodnie z przedłożonymi fakturami
- olej napędowy a nie inne produkty akcyzowe, o których mowa w art. 89 ust. 1 pkt 9,
10 i pkt 15 lit. a) ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym. W ocenie
Sądu, dla określenia zobowiązania należało zastosować stawkę ustanowioną w art.
89 ust. 1 pkt 6 u.p.a. Sąd wyjaśnił, że zróżnicowanie stawek wynika zasadniczo
z przeznaczenia paliwa, zatem kryterium decydującym o wysokości stawki akcyzy
dla oleju napędowego niewątpliwie także jest to, że tego rodzaju paliwo z reguły
służy do napędu silników pojazdów wykorzystywanych w działalności gospodarczej
oraz do napędu silników maszyn. Natomiast połączenie z kryterium jakościowym
oznacza, że aby zastosować stawkę jak dla „pozostałych paliw silnikowych”, w
przypadku opodatkowania oleju napędowego nabytego do celów działalności
gospodarczej należy udowodnić, że olej napędowy nie spełniał wymagań
jakościowych. Nabycie paliwa przez posiadacza, który jest jego konsumentem, który
w dobrej wierze nabywa paliwo od podmiotu profesjonalnie zajmującego się obrotem
paliwami, nie jest przedmiotem opodatkowania w rozumieniu art. 8 ust. pkt 4 u.p.a.
Taki posiadacz paliwa nie jest bowiem zobowiązany do sprawdzenia, że podatek
akcyzowy został zapłacony. Taki posiadacz nie jest również zobowiązany do
dysponowania dowodami jakości nabywanego paliwa.
W dokumentach sprzedaży, którymi są faktury, nie nałożono bowiem
obowiązku odrębnego wykazania w cenie sprzedaży, kwoty podatku akcyzowego.
Ponadto nie ma w nich danych dotyczących kodu CN danego paliwa (art. 89 ust. 1
pkt 6 u.p.a.).
Dla olejów napędowych o kodzie CN 2710 19 41 oraz wyrobów powstałych ze
zmieszania tych olejów z biokomponentami stawka ta wynosi 1.196,00 zł/1000 litrów,
ale jest tak tylko w odniesieniu do paliw spełniających wymagania jakościowe
określone w odrębnych przepisach. Te wymogi określone w odrębnych przepisach
są obowiązane spełnić podmioty zajmujące się profesjonalnie obrotem paliwami
płynnymi.
Skarżący został zobowiązany do uiszczenia opłaty paliwowej, określonej przy
57
zastosowaniu odpowiedniej stawki, właściwej dla oleju napędowego.
Sąd zalecił, aby przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ podatkowy określił
wysokość zobowiązania podatkowego w podatku akcyzowym przy zastosowaniu
stawki określonej w art. 89 ust.1 pkt 6 u.p.a., według stawki dla oleju napędowego.
Podał, że przyjęcie wyższej stawki akcyzy w przedmiotowej sprawie jest
nieuzasadnione.
Szereg skarg dotyczących nabycia wewnątrzwspólnotowego samochodu
osobowego zostało oddalonych. Natomiast wyrokiem z dnia 16 listopada 2016 r.
sygn. akt I SA/Ol 351/16 Sąd uchylił zaskarżoną decyzję w tym przedmiocie.
W uzasadnieniu wyroku z 17 maja 2017 r. sygn. akt I SA/Ol 201/17 Sąd podał, że
w rozpoznawanej sprawie organ odwoławczy, w sprzeczności z dowodami,
znajdującymi się w aktach sprawy przyjął, że skarżąca dokonała nabycia pojazdu
w Niemczech i przemieściła go do Polski. Jednak w rzeczywistości nabycia pojazdu
w Niemczech dokonał M. N. i fizycznie przywiózł go do Polski na jego zlecenie B.
Sąd powołał się na art. 101 ust. 2 u.p.a. i podał, że organ odwoławczy
w sprzeczności z dowodami, które znajdują się w aktach podatkowych, określił osobę
podatnika i moment powstania obowiązku podatkowego. Skarżąca nie dokonała
nabycia wewnątrzwspólnotowego samochodu osobowego. Jej rola ograniczyła się do
rejestracji samochodu, którego właścicielem i dysponentem była inna osoba.
W rozpoznawanej sprawie moment powstania obowiązku podatkowego wynika
zatem z treści art. 101 ust. 2 pkt 1 u.p.a., a nie z treści art. 101 ust. 2 pkt 3.
Z powyższych przyczyn ten przepis w rozpoznawanej sprawie nie miał zastosowania.
Sąd stwierdził, że zastosowanie wymienionych przepisów prawa materialnego jako
podstawy ustalenia powstania obowiązku podatkowego i uznania, że skarżąca była
podatnikiem, nie było prawidłowe.
Wyrokiem z dnia 12 stycznia 2017 r. sygn. akt I SA/Ol 705/16 Sąd uchylił
zaskarżoną decyzję wydaną w zakresie zobowiązania podatkowego z tytułu
posiadania suszu tytoniowego bez zapłaconego podatku akcyzowego. Prowadząca
działalność gospodarczą skarżąca na początku 2014 r. posiadała 208 kg suszu
tytoniowego oraz zakupiła na początku marca 2014 r. susz tytoniowy o wadze 98 kg.
Następnie 28 marca 2014 r. orzeczono o utracie ważności wydanego podatniczce
pisemnego potwierdzenia przyjęcia powiadomienia o zamiarze rozpoczęcia
działalności gospodarczej jako pośredniczący podmiot tytoniowy oraz o skreśleniu
z listy pośredniczących podmiotów tytoniowych (PPT). Sąd powołał się na zasady
praworządności oraz zaufania do Państwa i stanowionego przez nie prawa (art. 2
58
Konstytucji RP), zasady wyłączności ustawy w określaniu danin publicznych,
powszechności obowiązku ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym
podatków (art. 84 Konstytucji RP) oraz unormowaną w art. 32 ust. 1 Konstytucji RP
zasadę równości i jednakowego traktowania przez władze publiczne. Sąd stwierdził,
że rozumienie spornych przepisów art. 99a i art. 9b ust. 1 pkt 6) ustawy z dnia 6
grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym, przyjęte przez organ w zaskarżonym akcie,
stanowiło w istocie wykładnię contra legem, bowiem organ założył istnienie
w analizowanych przepisach dodatkowych przesłanek, wpływających na kształt
podstawy opodatkowania. Przy czym w niniejszej sprawie rację ma autor skargi, że
zastosowanie ma art. 2a O.p. Istnieją bowiem wątpliwości co do prawa - odnosi się to
do rozumienia ww. art. 99a i art. 9b ust. 1 pkt 6) ustawy o podatku akcyzowym. Nie
sposób odrywać stawki opodatkowania podatkiem akcyzowym w niniejszej sprawie
od podstawy opodatkowania i zastosowania przez organ maksymalnej stawki
podatku akcyzowego. Sąd podał, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ
ustali wpływ utraty statusu PPT skarżącej na zastosowanie stawki podatku
akcyzowego po 1 kwietnia 2014 r., zajmie stanowisko czy doszło do zdarzeń, które
mogłyby rodzić konsekwencje na gruncie obowiązującego prawa podatkowego
wymienione w ww. art. 9b ust. 1 pkt 6) ustawy o podatku akcyzowym,
w szczególności ponownie oceni czy wystąpiły wszystkie trzy warunki opodatkowania
akcyzą posiadanego wyrobu akcyzowego.
5/ podatek od spadków i darowizn
W sprawach z zakresu podatku od spadków i darowizn do Wydziału I
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło w 2017 r. 5 skarg.
Łącznie w 2017 r. rozpoznano 3 sprawy (wszystkie załatwione skargi wpłynęły
w 2017 r) .
Orzekając w tym zakresie, w wyroku z dnia 6 kwietnia 2017 r. o sygn. akt
I SA/Ol 139/17, Sąd uznał, że wskazany w art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca
1983 r. o podatku od spadków darowizn (Dz. U. z 2016 r. poz. 205), dalej jako:
„u.p.s.d.”, 6 - miesięczny termin zgłoszenia nabycia własności rzeczy lub praw
majątkowych jest terminem materialnym i nie podlega przywróceniu. Konsekwencją
uchybienia temu terminowi jest utrata prawa do zwolnienia od podatku i obowiązek
uiszczenia podatku według zasad przewidzianych dla nabywców zaliczonych do
I grupy podatkowej (art. 4a ust. 3 u.p.s.d.). Sąd wskazał, że przepis art. 4a ust. 2
u.p.s.d. (zgodnie z którym, jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy
59
lub praw majątkowych po upływie terminów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lub ust.
1a, zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy
lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6
miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt
późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu), ma zastosowanie do takich
przypadków, gdy obdarowany (czy spadkobierca) z przyczyn od siebie niezależnych
nie wie o nabyciu darowizny (spadku) albo nie wie jaki faktycznie majątek był
przedmiotem darowizny (dziedziczenia). Znajdzie on zatem zastosowanie tylko
wówczas, gdy z istoty danego stanu faktycznego wynika, że nabywca dowiedział się
o fakcie nabycia później niż w przypadkach określonych w ust. 1 pkt 1. Przepis ten
reguluje sytuacje o charakterze wyjątkowym i nie może być interpretowany
rozszerzająco, a więc obejmować takich przypadków, w których to nabywca - przez
swe zaniedbania - uchybił terminowi, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. W
rozpoznanej przez Sąd sprawie, środki pieniężne uzyskane przez skarżącą tytułem
darowizny od rodziców zostały zaksięgowane na jej rachunku bankowym w dniu 11
marca 2016 r., o czym dowiedziała się 2-3 tygodnie później. Zatem termin 6 -
miesięczny, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d., nie upłynął i strona mogła
złożyć w tym terminie zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych.
Oddalając skargę strony, Sąd ocenił, że dopiero w sytuacji, gdy strona dowiedziałaby
się o nabyciu środków pieniężnych po upływie 6 miesięcy od dnia ich wpłaty na jej
rachunek bankowy zastosowanie mógłby znaleźć przepis art. 4a ust. 2 u.p.s.d.
6/ podatek dochodowy od osób prawnych
W 2017 r. do Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
wpłynęło 5 skarg w sprawach z zakresu stosowania przepisów ustawy z dnia 15
lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz.
1888 ze zm., dalej jako: „u.p.d.o.p.”). Z omawianego zakresu spraw rozpoznano
łącznie w 2017 r. 7 spraw (w tym 2 sprawy, w których skargi wpłynęły w 2016 r.). Do
rozpoznania w 2018 r. nie pozostała żadna sprawa.
W przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych, analogicznie do lat
poprzednich, przedmiot sporu pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi
zasadniczo dotyczył kwalifikowania wydatków do kosztów uzyskania przychodów.
Przykładowo w wyroku z dnia 25 października 2017 r. o sygn. akt I SA/Ol 524/17,
Sąd nie przychylił się do stanowiska organu interpretacyjnego, że na przeszkodzie
zaliczeniu przez szpital do kosztów uzyskania przychodów wydatków na zapłatę
60
zadośćuczynienia na podstawie art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego oraz comiesięcznej
renty na podstawie § 1 Kodeksu cywilnego, będących konsekwencją błędów
popełnionych przy wykonywaniu świadczeń medycznych, stoi brak związku
przyczynowo - skutkowego pomiędzy zapłatą tych kwot a uzyskanym przez szpital
przychodem, czy też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodu.
W ocenie Sądu, skoro celem zapłaty zadośćuczynienia oraz renty na rzecz
pacjentów jest zwolnienie się szpitala ze zobowiązań będących następstwem szkody
wyrządzonej poszkodowanym pacjentom, nie sposób racjonalnie wywodzić, w jaki
sposób ta zapłata miałaby przyczynić się do wzrostu poziomu przychodów szpitala
lub do zwiększenia szans na ich uzyskiwanie bądź na zachowanie lub
zabezpieczenie przychodu.
W uzasadnieniu powołanego wyroku Sąd nie podzielił również argumentacji
skargi co do istnienia związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy zapłatą odsetek
za zwłokę oraz kosztów postępowania sądowego, a uzyskanym przez skarżący
szpital przychodem. Zdaniem Sądu, nie można utożsamiać odsetek za zwłokę ze
świadczeniem odszkodowawczym, czy też innym świadczeniem (naprawieniem
szkody). Wierzyciel może ich żądać dopiero, jeżeli dłużnik opóźni się ze spełnieniem
świadczenia pieniężnego. Stanowią one świadczenie uboczne (akcesoryjne),
realizowane z reguły w takich samych przedmiotach co świadczenie główne
i wysokości obliczonej według stopy procentowej i czasu potencjalnego korzystania
z przedmiotów objętych świadczeniem głównym. Unormowanie art. 481 Kodeksu
cywilnego jest przejawem swoistej „sankcji cywilnej” za sam fakt niespełnienia
świadczenia pieniężnego w terminie. Jest to zarazem sankcja ustawowa
i bezwzględnie obowiązująca, wobec czego strony stosunku zobowiązaniowego nie
mogą jej umownie wyłączyć z uwagi na ograniczenia w zakresie swobody
kontraktowania. Zdaniem Sądu, prawidłowo zatem organ interpretacyjny uznał, że
stanowią one sankcję i pozostają bez wpływu na przychód, czy też zachowanie albo
zabezpieczenie jego źródeł. Ponadto, związku z przychodem nie wykazują też koszty
postępowania sądowego, które są ściśle związane z dochodzeniem roszczeń przez
pacjenta, a nie z przedmiotem działalności szpitala.
7/ podatek dochodowy od osób fizycznych
W 2017 r. w sprawach z zakresu stosowania przepisów ustawy z dnia 26 lipca
1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 2032 ze
zm., dalej jako: „u.p.d.o.f.”) do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
61
wpłynęło 94 skarg. Łącznie w 2017 r. rozpoznano z omawianego zakresu 100 spraw,
w tym 25 spraw, w których skargi wpłynęły w 2016 r.
Wydane przez Sąd orzeczenia dotyczące zagadnień prawnych objętych
unormowaniami podatku dochodowego od osób fizycznych dotyczyły w znacznej
części problematyki kwalifikacji prawnopodatkowej przychodów, ale również innych
kwestii pojawiających się także w poprzednich latach, tj. zwolnień podatkowych,
prawa do tzw. ulgi prorodzinnej oraz zagadnień wyłaniających się na gruncie umów
o unikaniu podwójnego opodatkowania.
W wyroku z dnia 5 kwietnia 2017 r. o sygn. akt I SA/Ol 124/17 Sąd, na gruncie
stanu faktycznego, w którym strona w ramach prowadzonej działalności
gospodarczej uwzględniła wydatki na utrzymanie i eksploatację części jej domu
mieszkalnego, wyraził stanowisko, że to powinnością podatnika jest przedstawienie
konkretnych, niebudzących wątpliwości dowodów potwierdzających celowość, jak
i potencjalną możliwość przyczynienia się wydatku do osiągnięcia przychodu.
W sytuacji, gdy na tle zakwalifikowania konkretnego wydatku powstałych wątpliwości
strona dostatecznie nie wyjaśnia, organ jest uprawniony do nieuwzględnienia tej
pozycji po stronie kosztów. Sąd zgodził się z argumentacją badanej decyzji, iż samo
wyposażenie pomieszczeń na piętrze budynku w meble oraz sprzęt mogące służyć
do pracy biurowej, czy też znaczna ilość godzin, jakie strona poświęca obowiązkom
zawodowym wykonywanym w domu, wobec braku innych dowodów rzeczywistego
wykorzystania pomieszczeń na cele działalności gospodarczej, są niewystarczające
do stwierdzenia, iż doszło do zmiany przeznaczenia tej części domu mieszkalnego
na cele prowadzonej działalności. Jak podkreślił Sąd, do kosztów uzyskania
przychodów zaliczyć można wydatki związane z utrzymaniem i eksploatacją lokalu,
czy części budynku mieszkalnego jedynie wówczas, gdy jako całość (lub
przynajmniej wyodrębnione w tym budynku pomieszczenie) służą one tylko
i wyłącznie do celów prowadzonej działalności gospodarczej i jednocześnie nie służą
celom osobistym. Natomiast, gdy pomieszczenia domu są wykorzystywane przede
wszystkim na cele prywatne, a jedynie dodatkowo w ramach prowadzonej
działalności gospodarczej, to również wydatki związane z posiadaniem takich
pomieszczeń mają zasadniczo charakter osobisty.
Wyprowadzając z treści przepisów art. 44 ust. 1 i ust. 2 u.p.d.o.f. oraz art. 53a
§ 1 Ordynacji podatkowej, stanowisko o braku podstaw do naliczania odsetek za
zwłokę od nieuregulowanej w terminie zaliczki na podatek dochodowy od osób
fizycznych, w wyroku z dnia 5 kwietnia 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 121/17 Sąd podzielił
62
pogląd wyrażony we wcześniejszych wyrokach, z dnia 10 kwietnia 2014 r. - sygn. akt
I SA/Ol 207/14 oraz z 30 marca 2016 r. - sygn. akt I SA/Ol 115/16. Zdaniem Sądu,
nie można zgodzić się z oceną organów podatkowych, że po dniu 20 stycznia
następnego roku podatkowego, organ nie może domagać się od podatnika zapłaty
zaliczek na podatek, lecz samego zobowiązania podatkowego. Zobowiązanie
podatkowe w podatku dochodowym od osób fizycznych za dany rok podatkowy, nie
powstaje bowiem 21 stycznia następnego roku, lecz z dniem rozliczenia go
w rocznym zeznaniu podatkowym, a dopiero z dniem 30 kwietnia następnego roku
ustawodawca wiąże skutki prawne powstania zobowiązania podatkowego. Wobec
powyższego upływ terminu z art. 44 ust. 6 u.p.d.o.f. do wpłaty zaliczki za ostatni
miesiąc roku podatkowego nie kończy bytu prawnego zaliczek na podatek
dochodowy od osób fizycznych. Po upływie tego terminu istnieje nadal obowiązek
zapłaty zaliczek aż do dnia, w którym w ich miejsce powstaje obowiązek zapłacenia
podatku za rok podatkowy.
Uwzględniając powyższe, dokonaną w rozpoznawanej sprawie wpłatę
podatnika w dniu 21 stycznia 2016 r., Sąd zakwalifikował zgodnie z jednoznaczną
i niebudzącą wątpliwości wolą wpłacającego na dokumencie zapłaty, jako zaliczkę na
podatek dochodowy za grudzień 2015 r. wraz z odsetkami za zwłokę za 1 dzień
opóźnienia. W ocenie Sądu, zaliczka ta nie utraciła bytu prawnego w dniu 21
stycznia 2016 r., gdyż wówczas nie przekształciła się jeszcze w zobowiązanie
podatkowe. Tym samym wygasła wskutek zapłaty na podstawie art. 59 § 1 Ordynacji
podatkowej.
W uzasadnieniu tego stanowiska Sąd wywiódł, że odsetki rozumiane są jako
wszelkiego rodzaju należności za korzystanie z cudzego kapitału, wynagrodzenie za
używanie cudzych pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych, które określane jest
z reguły w stosunku do wysokości długu i czasu trwania używania. Z powyższego
względu Sąd nie znalazł podstaw do zaakceptowania interpretacji organów
podatkowych, która w rzeczywistości prowadzi do tego, że organ nalicza odsetki od
środków pieniężnych, którymi od 21 stycznia już dysponował. Zdaniem Sądu,
postrzeganie odsetek jako świadczenia ubocznego ściśle związanego ze
świadczeniem głównym, będącego konsekwencją zaistnienia zaległości podatkowej,
prowadzi do stanowiska, że wykładnia prawa zaprezentowana przez organy
podatkowe nie znajduje uzasadnienia w obowiązujących regulacjach prawnych. Nie
było bowiem podstaw prawnych, aby naliczać odsetki od zobowiązania, które
wygasło na skutek zapłaty w dniu 21 stycznia 2016 r. Sąd stwierdził, że przyjęta
63
przez organy podatkowe interpretacja przepisów prawa narusza przepisy Konstytucji
RP, w tym wyrażoną w art. 2 zasadę demokratycznego państwa prawnego, w której
mieści się również zasada ochrony zaufania obywateli do państwa i stanowionego
przez nie prawa.
W kwestii tzw. ulgi prorodzinnej tut. Sąd wypowiedział się m.in. w wyroku
z dnia 13 kwietnia 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 114/17, uznając, że wykładnia językowa,
uzupełniona celowościową i systemową zewnętrzną, przepisu art. 27f ust. 1 pkt 1
u.p.d.o.f. prowadzi do wniosku, iż dla nabycia prawa do odliczenia ulgi prorodzinnej,
konieczne jest łączne spełnienie dwóch przesłanek, tj. posiadanie władzy
rodzicielskiej (nawet ograniczonej na podstawie wyroku sądowego) i jej faktyczne
wykonywanie w danym roku podatkowym. Sąd rozróżnił posiadanie władzy
rodzicielskiej od jej wykonywania, stwierdzając, że utożsamianie tych pojęć na
gruncie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie znajduje
uzasadnienia. W celu nabycia prawa do przedmiotowej ulgi podatnik powinien
wykazać, że w danym roku podatkowym wykonywał, a nie tylko posiadał, władzę
rodzicielską, odróżniając treść władzy rodzicielskiej, stosownie do przepisów art. 95 §
1 w zw. z art. 96 § 1 oraz art. 97 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Kontynuując analizę problemów orzeczniczych powstałych na tle tzw. ulgi
prorodzinnej, należy też wskazać na wyrok Sądu z dnia 8 lutego 2017 r. o sygn. akt I
SA/Ol 881/16. W jego uzasadnieniu Sąd wyraził stanowisko, że w przypadku sporu
co do sposobu rozliczenia tzw. ulgi prorodzinnej przypadającej na obojga rodziców
wykonujących władzę rodzicielską nad dzieckiem, jednostronna zmiana proporcji,
w jakiej podatnik chce skorzystać ze swojego prawa do ulgi rodzinnej, dokonana po
upływie ustawowego terminu do złożenia zeznania podatkowego, nie upoważnia
organów podatkowych do przyjęcia równego podziału ulgi. W stanie faktycznym
rozpoznawanej przez Sąd sprawy, w złożonych przez matkę i ojca dziecka
w ustawowym terminie zeznaniach podatkowych, wykazali oni odpowiednio: matka -
pełną kwotę odliczenia z tytułu ulgi na 1 dziecko, zaś ojciec - nie wykazał odliczenia z
tego tytułu. Pierwotnie złożone oświadczenia obu rodziców były zgodne i zostały
zaakceptowane przez organ podatkowy. W korekcie zeznania podatkowego ojciec
dokonał jednak odliczenia z tytułu ulgi prorodzinnej. W takiej sytuacji, zdaniem Sądu,
skoro przewidziana przez ustawodawcę w art. 27f ust. 4 u.p.d.o.f. możliwość
ustalenia przez rodziców dowolnej proporcji kwoty ulgi na dziecko, przypadającej na
każdego z nich, wymaga zgodnego ich działania, to także zmiana tej proporcji, czyli
oświadczenia o sposobie jej rozliczenia, również musi być dokonana zgodnie przez
64
nich oboje. Jedynie zgodne ustalenie przez podatników w późniejszym okresie innej
proporcji mogłoby wpłynąć na zmianę wcześniejszej wykazanej przez nich samych
proporcji ulgi.
Sąd przyznał, że ustawodawca nie zagwarantował żadnego skutecznego
rozwiązania pozwalającego w sytuacjach spornych pomiędzy rodzicami dziecka na
weryfikację przez organy podatkowe, czy doszło do skutecznego (wiążącego)
skorzystania przez nich z podziału ulgi. Dlatego też, jedyną formą nieskorzystania
z prawa do ulgi przez jednego z rodziców, z równoczesnym wyrażeniem zgody na
pełne odliczenie jej przez drugiego z nich, jest niewykazanie kwoty odliczenia. Taka
sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie, w której nie budziło wątpliwości
organów, że wykazana przez skarżącą w zeznaniu ulga na dziecko nie przekraczała
ustawowego limitu, a zatem, że doszło do zgodnego ustalenia proporcji innej niż
w częściach równych. W sytuacji zatem, gdy nie doszło do zgodnej zmiany przez
oboje podatników uprzednio wykazanej proporcji ulgi rodzinnej przysługującej
każdemu z nich, organy podatkowe nie miały podstaw do weryfikacji zeznania
podatkowego matki dziecka i obniżenia w jej rozliczeniu do połowy, ustawowego
limitu ulgi na dziecko.
Natomiast w wyroku z dnia 16 lutego 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 866/16, Sąd
dokonał oceny stanowiska organu interpretacyjnego w kwestii możliwości
uwzględnienia podwyższonych kosztów uzyskania przychodów w wysokości 50 %
w odniesieniu do pracowników artystycznych orkiestry kameralnej. W ocenie Sądu,
wykonywanie przez muzyków tej orkiestry, na próbach, utworów znanych klasyków
muzyki orkiestrowej, które później prezentowane są na wydarzeniach koncertowych,
spełnia wymogi ustawowe „wykonania artystycznego” określone w art. 85 i 86 ust. 2
ustawy o prawie autorskim. Nie sposób bowiem muzyki rozbrzmiewającej na próbach
profesjonalnej orkiestry kameralnej zakwalifikować wyłącznie jako „ćwiczenia
technicznego” grupy osób, które nie podlegają jakiejkolwiek ochronie prawa
autorskiego. Działalność artystyczną można bowiem interpretować jako każdą
działalność wykonawczą (w odróżnieniu od wytwórczej) o charakterze twórczym,
indywidualnym, w zakresie której mieści się zarówno artystyczne interpretowanie
utworów, jak i wykonywanie dzieł niepodlegających ochronie prawnoautorskiej.
Działalność taka musi się jednak w sposób oczywisty odróżniać od działalności
mechanicznej, tzn. produkcyjnej czy technicznej, której nie znamionuje cecha
twórczości. Zdaniem Sądu, orkiestra kameralna, wywiązując się z obowiązków
płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych, może stosować koszty
65
uzyskania przychodów w wysokości 50 % kosztów uzyskanego przychodu za udział
w próbach, próbach sekcyjnych oraz w koncertach. Jednak możliwość skorzystania
z tego przywileju jest uzależniona od tego, czy z treści umowy o pracę jednoznacznie
wynika, że obowiązki ze stosunku pracy obejmują także działalność jako artysty
wykonawcy, a wyodrębniona część wynagrodzenia stanowi honorarium za
przeniesienie praw pokrewnych z tytułu artystycznego wykonania utworów na
próbach i koncertach. Do pozostałych bowiem części wynagrodzenia uzyskanego
przez muzyków instrumentalistów z tytułu zwykłych obowiązków pracowniczych
zastosowanie znajdą zryczałtowane koszty uzyskania przychodu wynikające z art. 22
ust. 2 u.p.d.o.f.
8/ podatki i opłaty lokalne, podatek rolny i leśny, opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi
W 2017 r. wpłynęło ogółem 181 skarg na akty dotyczące omawianych
podatków i opłat.
Podatku od nieruchomości dotyczyło 147 spraw, łącznego zobowiązania
pieniężnego 17 spraw, podatku od środków transportowych 2 sprawy, opłat za
gospodarowanie odpadami komunalnymi 10 spraw, podatku rolnego 5 spraw.
Załatwiono łącznie spraw 167 spraw w tym 46 spraw z wpływu z roku 2016
i 1 z wpływu z roku 2015.
W 2017 roku, jak w latach poprzednich, najwięcej orzeczeń z zakresu
podatku od nieruchomości rozstrzygało kwestie przedmiotu opodatkowania
podatkiem od nieruchomości. Często przedmiot sporu stanowiła podstawa
opodatkowania, w związku z kwestionowaniem rodzaju budynków i budowli
znajdujących się na gruncie oraz ich wartości, w szczególności zaś pojęcia budowli,
związania lub braku związania danych obiektów z działalnością gospodarczą a także
stosowanie ulg i zwolnień przedmiotowych.
Istotnym i nowym problemem w zakresie stosowania przepisów regulujących
podatek od nieruchomości w 2017 r. było zagadnienie opodatkowania „elektrowni
wiatrowych”. W powyższej kwestii sąd się wypowiadał rozstrzygając szereg spraw ze
skarg na indywidualne interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane przez
samorządowe organy podatkowe. W sprawach o sygn. akt I SA/Ol: 17/17, 272/17,
275/17, 290/17, 312/17, 325/17, 363/17, 410/17, 489/17, 541/17, 558/17, 646/17,
754/17 WSA zaakceptował stanowisko organów interpretujących, że w stanie
prawnym obowiązującym od 1 stycznia 2017 r. za budowlę w rozumieniu art. 1a ust.
66
1 pkt 2 u.p.o.l. należy uznać całą elektrownię wiatrową, na którą składają się
fundament i wieża wraz z elementami technicznymi (tj. wirnik z zespołem łopat,
zespół przeniesienia napędu, generator prądotwórczy, układy sterowania i zespół
gondoli wraz z mocowaniem i mechanizmem obrotu), zgodnie z definicją legalną
elektrowni wiatrowych z art. 2 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o inwestycjach
w zakresie elektrowni wiatrowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 961). W sprawie o sygn. akt.
I SA/Ol 540/17 Sąd odnosząc się do będącej przedmiotem interpretacji kwestii
podstawy opodatkowania takiej budowli stwierdził, że dopuszczalne jest ustalenie
podstawy opodatkowania podatkiem od nieruchomości w 2017 r. elektrowni
wiatrowej obejmującej: fundament, wieżę, wirnik z zespołem łopat, zespół
przeniesienia napędu, generator prądotwórczy, układy sterowania i zespół gondoli
wraz z mocowaniem i mechanizmem obrotu - w wysokości wartości rynkowej,
zgodnie z art. 4 ust. 5 u.p.o.l. Szczególna sytuacja polega na tym, że do 31 grudnia
2016 r. budowlą w rozumieniu art.1a ust. 1 pkt 2 u.p.o.l. w związku z art. 3 pkt 3
prawa budowlanego były: wieża i fundament elektrowni wiatrowej. Dla takiej budowli
należało przyjmować za podstawę opodatkowania wartość o której mowa
w przepisach o podatkach dochodowych, ustaloną na dzień 1 stycznia roku
podatkowego, stanowiącą podstawę obliczenia amortyzacji w tym roku. Ponieważ
elementy techniczne elektrowni wiatrowej nie były budowlą ani częścią budowli
w rozumieniu przepisów u.p.o.l., to nie można przyjąć, że od elektrowni wiatrowej
rozumianej jako budowla składająca się z fundamentów, wieży i elementów
technicznych wymienionych w art. 2 pkt 2 ustawy o inwestycjach w zakresie
elektrowni wiatrowych, dokonuje się (dokonywało się) odpisów amortyzacyjnych.
Poprzez regulacje prawne doszło do „wytworzenia nowej budowli”, z elementów,
które na ogół już dawno zostały przez podatników nabyte i we właściwy sposób
zaewidencjonowane, jako składniki majątku, przy uwzględnieniu przepisów wówczas
obowiązujących. Wartość takiej budowli nie może być ustalona jako suma wartości
elementów „wyciągniętych” z amortyzowanych środków trwałych i dodania ich do
wartości dotychczasowej budowli (wieży i fundamentów) gdy strona nie dysponuje
danymi odnośnie samoistnej wartości elementów technicznych wymienionych w art.
2. pkt 2) ustawy o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych. W tej szczególnej
sytuacji uzasadnione jest odejście od stosowania art. 4 ust. 1 pkt. 3 u.p.o.l., mimo, że
strona dokonywała odpisów amortyzacyjnych od środków trwałych. Ze stanu
faktycznego wynikało, że rodzaj i zakres środków trwałych nie pokrywa się
z pojęciem „elektrowni wiatrowej” w rozumieniu art. 2 ustawy o inwestycjach (..)
67
tj. budowli stanowiącej przedmiot opodatkowania od 1 stycznia 2017 r.
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 413/17 sąd podzielił stanowisko strony
skarżącej, że nie była ona zobowiązana do zapłaty podatku od nieruchomości za
dany rok, według stawek ustanowionych w Uchwale Rady Miasta, która nie weszła
w życie przed 1 stycznia danego roku.
W przedmiocie podatku od środków transportowych w 2017 r. nie wystąpiły
problemy interpretacyjne. Skargi dotyczyły kwestii zwolnienia od podatku pojazdów
używanych do nauki jazdy i były rozstrzygane zgodnie z utrwaloną już linią
orzecznictwa.
Opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi
W 2017 r., podobnie jak w roku poprzednim, problematyką występującą na
gruncie stosowania przepisów ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu
czystości i porządku w gminach w skrócie: „u.c.p.g.” Sąd zajmował się w dwóch
aspektach: rozpoznając skargi na uchwały Rad Gmin bądź Związku Gmin
w przedmiocie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami
komunalnymi oraz ustalenia wysokości stawek oraz rozpoznając skargi na decyzje
w przedmiocie określenia zobowiązania z tytułu gospodarowania opłatami
komunalnymi. W sprawach o sygn. akt I SA/Ol: 836/16, 860/16, 892/16 sąd
uwzględnił skargi Prokuratora Rejonowego, stwierdzając nieważność zaskarżonych
w całości lub w części uchwał, natomiast w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 849/16 sąd
oddalił skargę dwóch osób na uchwałę Związku Gmin, nie podzielając zarzutów
o braku kompetencji Związku Gmin do stanowienia aktu prawa miejscowego
dotyczącego ustalania stawek opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.
W zakresie podatku rolnego nie wystąpiły istotne problemy. Zagadnienie
stosowania zwolnienia przewidzianego w art. 12 ust. 4 ustawy o podatku rolnym
wystąpiło w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 715/17.
9/ podatek od czynności cywilnoprawnych
Z zakresu podatku od czynności cywilnoprawnych do Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie w 2017 r. wpłynęły 3 skargi. Łącznie w 2017 r.
załatwiono 3 sprawy z zakresu podatku od czynności cywilnoprawnych, w tym żadnej
skargi, która pozostała do rozpatrzenia z 2016 r.
W sprawach z zakresu podatku od czynności cywilnoprawnych wystąpiły
typowe kwestie sporne na tle stosowania przepisów ustawy z dnia 9 września 2000 r.
68
o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2016 r. poz. 223 ze zm.),
przewidujących wyłączenie od obowiązku podatkowego, zwolnienie od podatku,
a także ponowne powstanie obowiązku podatkowego, w przypadku powołania się
przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt dokonania
czynności cywilnoprawnej.
Wśród spraw z tego zakresu pojawiły się sprawy, w których spór dotyczył
opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych nabycia w postępowaniu
egzekucyjnym, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego (sygn.
akt I SA/Ol 234/17).
W przedmiotowej sprawie Spółdzielnia Mieszkaniowa skierowała do organu
egzekucyjnego wniosek o wszczęcie egzekucji z przysługującego osobie fizycznej
ograniczonego prawa rzeczowego, jakim było spółdzielcze własnościowe prawo do
lokalu mieszkalnego, w związku z dużym zadłużeniem z tytułu opłat. W wyniku tego
postępowania Spółdzielnia, działając w oparciu o art. 984 Kodeksu postępowania
cywilnego, skierowała wniosek do Sądu o przejęcie prawa rzeczowego. Sąd
postanowieniem udzielił przybicia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu,
a następnie postanowieniem przysądził Spółdzielni spółdzielcze własnościowe prawo
do lokalu mieszkalnego. Strona skarżąca dowodziła, że przejście spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu na właściciela nie wywołuje obowiązku zapłaty
podatku od czynności cywilnoprawnych, ponieważ powoduje ono wygaśnięcie
ograniczonego prawa rzeczowego z powodu konfuzji (art. 247 Kodeksu cywilnego).
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej nie podzielił stanowiska wyrażonego
we wniosku o wydanie interpretacji i uznał, że organu nabycie spółdzielczego
własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego w postępowaniu egzekucyjnym, na
gruncie ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych wywołuje takie skutki
prawne jak nabycie tego prawa na podstawie umowy sprzedaży i z tej przyczyny
podlega opodatkowaniu na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) w związku z art. 1 ust.
1 pkt 3 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Obowiązek podatkowy
powstaje z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu i ciąży na nabywcy tego
prawa. W wyroku z dnia 31 maja 2017 r. sąd podzielił pogląd organu
interpretacyjnego stwierdzając, że nabywca prawa jest właścicielem nieruchomości,
w której znajduje się lokal mieszkalny, dla którego ustanowiono spółdzielcze prawo
własnościowe, pozostaje bez znaczenia dla celów podatku od czynności
cywilnoprawnych. Zasadnicze znaczenie ma bowiem fakt nabycia prawa
majątkowego na podstawie czynności wywołującej takie same skutki prawne jak
69
sprzedaż. Przy czym odwołując się do art. 247 k.c. w powołanych okolicznościach
najpierw dochodzi do przejścia ograniczonego prawa rzeczowego, a dopiero po
nabyciu tego prawa, do jego wygaśnięcia.
W 2017 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie nie
wpłynęła żadna skarga z zakresu opłaty skarbowej. Rozpoznano jedną sprawę
z 2016 r. (sygn. akt I SA/Ol 927/16), w której Sąd rozstrzygał spór dotyczący
obowiązku zapłaty opłaty skarbowej od składanego komornikowi przy Sądzie
Rejonowym pełnomocnictwa w postępowaniu egzekucyjnym. W uzasadnieniu
wniosku o interpretację indywidualną wskazano, że wnioskodawca jest adwokatem i
działając jako profesjonalny pełnomocnik będzie reprezentował podmioty
gospodarcze w sprawach związanych z windykacją wierzytelności. Na podstawie
udzielonego pełnomocnictwa ogólnego do reprezentowania klienta we wszystkich
sprawach sądowych oraz egzekucyjnych będzie składał pozew przeciwko dłużnikom
klienta za pośrednictwem platformy Elektronicznego Postępowania Upominawczego.
W takiej sytuacji nie będzie składał pełnomocnictwa do akt postępowania, a jedynie
będzie się na nie powoływał w pozwie, dlatego nie będzie uiszczał opłaty skarbowej
od pełnomocnictwa. Po otrzymaniu wydanego przez Sąd nakazu zapłaty
opatrzonego klauzulą wykonalności, złoży do komornika, poprzez platformę
Elektronicznego Postępowania Upominawczego, wniosek o wszczęcie egzekucji. Po
złożeniu wniosku o wszczęcie egzekucji wnioskodawca złoży do komornika
dokument udzielonego mu pełnomocnictwa i będzie to pierwszy moment, gdy
pełnomocnictwo będzie złożone przed jakimkolwiek organem. Zdaniem strony
skarżącej złożenie dokumentu stwierdzającego udzielenie pełnomocnictwa
w postępowaniu sądowym nie jest wystarczającą przesłanką do powstania
obowiązku zapłaty opłaty sądowej (art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o opłacie skarbowej).
Organ interpretacyjny uznał, że pomimo tego, że w art. 6 ust.1 pkt 6 ustawy
o opłacie skarbowej nie wymieniono komornika, to należy w takim wypadku
zastosować pogląd opierający się na rozumieniu pojęcia postępowania sądowego,
które zawiera pojęcie postępowania egzekucyjnego, a to z kolei prowadzi do
wniosku, że złożenie komornikowi w postępowaniu egzekucyjnym pełnomocnictwo
podlega opłacie skarbowej. Sąd nie podzielił pogląd organu interpretacyjnego
stwierdzając, że w przedstawionym stanie faktycznym nie można mówić by zostały
spełnione przesłanki art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o opłacie skarbowej, gdyż
pełnomocnictwo nie zostało złożone w postępowaniu sądowym. Sąd wskazał, że
zgodnie z treścią art. 1 k.p.c. i art. 758 k.p.c. postępowanie egzekucyjne nie mieści
70
się w zakresie pojęcia „postępowanie sądowe”, a raczej są to pojęcia o wspólnym
zakresie w sytuacjach gdy sąd jest sądem egzekucyjnym i w tym zakresie prowadzi
postępowanie sądowe. Komornik jako organ egzekucyjny nie prowadzi postępowania
sądowego. Zdaniem Sądu organ błędnie argumentuje, że pełnomocnictwo
w postępowaniu egzekucyjnym złożone do akt komorniczych jest skuteczne także
w postępowaniu przed sądami, a tym samym podlega opłacie jako złożone
w postępowaniu sądowym. Jest wręcz odwrotnie, zgodnie z treścią art. 91 pkt 2
k.p.c. pełnomocnictwo procesowe obejmuje z samego prawa umocowanie do
wszelkich czynności dotyczących zabezpieczenia i egzekucji; tak więc
pełnomocnictwo procesowe złożone w postępowaniu sądowym jest skuteczne
w postępowaniu egzekucyjnym.
10/ podatek od gier
W 2017 r. wpłynęły 4 skargi (wyłącznie rep. SA) na rozstrzygnięcia organów
w sprawach dotyczących podatku od gier losowych.
Z omawianego zakresu spraw rozpoznano łącznie w 2017 r. 19 spraw. Do
rozpoznania w 2018 r. pozostała 1 sprawa.
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 363/16 Sąd oddalił skargę, w której Spółka
podniosła, że art. 139 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych
(t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 612 ze zm., dalej zwanej u.g.h.) nie powinien stanowić
podstawy nałożenia na nią obowiązku zapłaty podatku od gier w działalności
polegającej na urządzaniu gier na automatach o niskich wygranych w 2010 r., gdyż:
art. 139 ust. 1 w związku z art. 129 ust. 3 ustawy o grach hazardowych
stanowią przepisy techniczne, a zatem brak notyfikacji tych przepisów Komisji
Europejskiej powoduje ich bezskuteczność w krajowym porządku prawnym,
ww. przepisy naruszają art. 56 Traktatu wspólnotowego.
Sąd natomiast ocenił, że przepisy art. 139 ust. 1 i art. 129 u.g.h. nie naruszają
standardu konstytucyjnego. Skarżąca nie utraciła żadnego prawa podmiotowego
i nadal mogła prowadzić działalność w ramach posiadanych zezwoleń. Fakt
otrzymania zezwolenia na urządzanie i prowadzenie gier nie gwarantował jej, że
stawka podatku od automatów do gier o niskich wygranych nie zostanie zmieniona.
I choć każde nałożenie podatków lub ciężarów publicznych jest ingerencją w prawo
majątkowe (prawo własności), to sam ten fakt nie przesądza o naruszeniu
konstytucyjnych praw lub wolności. NSA w wyroku z dnia 15 lipca 2016 r. sygn. akt
II FSK 1140/14 wskazał na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 marca
71
2015 r. (sygn. akt P 4/14), w którym Trybunał m.in. stwierdził, że ograniczenie
możliwości organizowania gier na automatach wyłącznie do kasyn jest niezbędne dla
ochrony społeczeństwa przed negatywnymi skutkami hazardu oraz dla zwiększenia
kontroli państwa nad tą sferą, stwarzającą liczne zagrożenia. Wolność działalności
gospodarczej w dziedzinie hazardu może podlegać dalej idącym ograniczeniom
z uwagi na konieczność zagwarantowania niezbędnego poziomu ochrony
konsumentów i porządku publicznego. Trybunał uznał, że kara pieniężna określona
w art. 89 ust. 1 pkt 2 u.g.h. jest środkiem służącym szczególnie istotnemu i ważkiemu
interesowi publicznemu, spełnia postulat adekwatności i nie jest nadmiernie
dolegliwa, zwłaszcza zważywszy na zyski, jakie można osiągnąć z każdego
automatu do gier. Stwierdził, że kwestionowane przepisy art. 14 ust. 1 i art. 89 ust. 1
pkt 2 u.g.h. przechodzą pomyślnie test proporcjonalności wynikający z art. 31 ust. 3
Konstytucji. Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podzielił stanowisko NSA,
że ww. argumentację Trybunału należy w pełni odnieść do regulacji art. 139 ust. 1
u.g.h. jako spełniającej test proporcjonalności w zakresie obciążenia daniną
określonego rodzaju działalności. Sąd podał, że w rozpoznawanej sprawie nie
wystąpiła taka sytuacja prawna jak w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii
Europejskiej z dnia 11 czerwca 2015 r., sygn. C-98/14 (pkt 36, 42). Nie wystąpiło
ograniczenie swobody świadczenia usług, zagwarantowanej w art. 56 TFUE.
W wyroku z dnia 21 września 2017 r. sygn. akt I SA/Ol 463/17 Sąd uznał, że nie było
podstaw do uwzględnienia żądania stwierdzenia nadpłaty podatku od gier, opartego
na zarzutach niezgodności art. 139 ust. 1 u.g.h. z prawem Unii. Nie można
kwestionowanych przepisów postrzegać jako ograniczających swobodę
przedsiębiorczości czy swobodę w świadczeniu usług społeczeństwa informacyjnego
(art. 49 i art. 56 TFUE), czy też jako środek o skutku równoważnym do ograniczeń
ilościowych, w rozumieniu art. 34 TFUE. WSA w Olsztynie powołał się na uchwałę
NSA z 16 maja 2016 r. sygn. akt II GPS 1/16, w której NSA orzekł, że „art. 139 ust. 1
u.g.h., stanowiąc o ryczałtowym opodatkowaniu gier na automatach o niskich
wygranych, ze względu na cel ustanowienia regulacji zawartej w tym przepisie
realizuje funkcje, które należy ocenić jako samoistne. Pełniąc funkcje fiskalne, nie
może być on uznany za przepis techniczny w rozumieniu dyrektywy transparentnej,
którego projekt powinien być przekazany Komisji Europejskiej zgodnie z art. 8 ust. 1
akapit pierwszy tej dyrektywy”. WSA w Olsztynie uznał, że powyższej oceny nie
zmienia fakt, iż skarżąca Spółka wywodzi techniczny charakter art. 139 ust. 1 w zw.
z art. 129 ust. 3 u.g.h. Sąd zauważył, że w kwestii charakteru art. 129 ust. 3 u.g.h.
72
wypowiedział się TSUE w wyroku z dnia 19 lipca 2012 r. w sprawach połączonych C-
213/11, C-214/11, C-217/11 (pkt 29 i 30). Ponadto stosowaniu art. 139 ust. 1 u.g.h.
nie stoją na przeszkodzie zasady wynikające z art. 2 Konstytucji RP, albowiem
swoboda prowadzenia działalności gospodarczej, jak i prawo własności, nie stanowią
praw absolutnych.
11/ postępowanie egzekucyjne, egzekucja obowiązków o charakterze pieniężnym
W 2017 r. do Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
wpłynęło 70 skarg w sprawach dotyczących egzekucji świadczeń pieniężnych.
Z omawianego zakresu spraw rozpoznano łącznie w 2017 r. 65 spraw. Do
rozpoznania w 2018 r. pozostało 10 spraw.
Przedmiotem rozstrzygnięć były sprawy związane ze stosowaniem ustawy
o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r. poz.
599), zwaną dalej u.p.e.a. dotyczące: zwrotu tytułu wykonawczego, odmowy
umorzenia postępowania egzekucyjnego; zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym;
kosztów postępowania egzekucyjnego.
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 604/17 Sąd uchylił postanowienie Dyrektora
Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie odmowy zwolnienia z egzekucji
nieruchomości - domu wolnostojącego o powierzchni 87 m2. Podstawą rozważań był
art. 13 § 1 u.p.e.a., stanowiący, że organ egzekucyjny na wniosek zobowiązanego
i ze względu na jego ważny interes, może zwolnić, na czas oznaczony lub
nieoznaczony, z egzekucji w całości lub w części określone składniki majątkowe
zobowiązanego. Organ przedstawił analizę sytuacji materialnej dłużnika, z której
wynika, że zobowiązana uzyskuje comiesięczną emeryturę w wysokości ok. 1.800 zł,
nie ma innego majątku aby zaspokoić należności pieniężne w zryczałtowanym
podatku dochodowym od przychodów z nieujawnionych źródeł za 2007 rok, w kwocie
należności głównej 252.822 zł. Sąd stwierdził, że z uzasadnienia zaskarżonej decyzji
nie wynika, aby w związku z prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym zostały
dostatecznie rozważone przez organy wszelkie warianty i możliwości zabezpieczenia
interesu Skarbu Państwa, bez stosowania tak drastycznych form zagrażających
podstawom egzystencji skarżącej, jak pozbawienie jej miejsca zamieszkania,
(z eksmisją i bez wskazania dalszego sposobu rozwiązania problemu) - mając
w szczególności na uwadze wynikającą z treści art. 13 § 1 u.p.e.a., możliwość
zwolnienia danego składnika z egzekucji, na czas oznaczony. Z akt nie wynika, aby
w związku z dokonanym zajęciem podjęto stosowne działania w tym kierunku, 73
z uwzględnieniem nie tylko interesu Skarbu Państwa, ale również określonego
powyższym przepisem ważnego interesu zobowiązanej. Nie rozważono
w szczególności z udziałem zobowiązanej, możliwości wstrzymania egzekucji z tego
składnika do czasu uzyskania przez nią innego lokalu mieszkalnego. Brak w sprawie
odniesienia jaki wpływ może mieć zbycie nieruchomości lokalowej, w której mieszka
skarżąca i jakie skutki to działanie wywoła w zakresie jej sytuacji życiowej
i zdrowotnej. Zagwarantowanie egzystencjalnej potrzeby, jaką jest bez wątpienia
ochrona mieszkania, jest zaś w ustalonych w sprawie okolicznościach szczególnie
ważne, skoro wnosząc o zwolnienie z egzekucji nieruchomości zobowiązana
wskazała na jedyne źródło utrzymania w postaci emerytury, a ponadto przedstawiła
dokumentację medyczną potwierdzającą jej problemy zdrowotne. Sąd podał, że
jakkolwiek z istoty art. 13 § 1 u.p.e.a. nie wynika kompetencja sądu
administracyjnego do zobowiązania organu do wydania decyzji o uwzględnieniu
wniosku skarżącej, to jednak poza zakresem sprawowanej kontroli administracji
publicznej nie mogą pozostawać przypadki korzystania przez organy z przyznanej im
kompetencji w sposób dowolny. Można zatem mówić, że są pewne granice uznania
administracyjnego, w obrębie których może poruszać się organ, podejmując decyzję
w następstwie wystąpienia przesłanki „ważnego interesu zobowiązanego”.
Przekroczenie tych granic ma m.in. miejsce wówczas, gdy dochodzi do rażącego
naruszenia ekonomicznych i socjalnych praw konstytucyjnych obywatela (art. 75
Konstytucji RP) oraz zasady sprawiedliwości (art. 2 Konstytucji).
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 286/17 Sąd uchylił postanowienie Dyrektora
Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie określenia wysokości kosztów
postępowania egzekucyjnego. Koszty wyliczono na kwotę 3.788,23 zł na którą
złożyły się: opłata manipulacyjna w kwocie 630,53 zł, opłata za zajęcie rachunku
bankowego w kwocie 3.153,20 zł, wydatki egzekucyjne w kwocie 4,50 zł stanowiące
koszty korespondencji. Sąd stwierdził, że zaskarżone postanowienie wydane zostało
w czasie, gdy przepisy art. 64 § 1 pkt 4, art. 64 § 8 u.p.e.a. nie korzystały już
z domniemania konstytucyjności, gdyż wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia
28 czerwca 2016 r. sygn. akt SK 745/13 (Dz. U. z 2016 r., poz. 1244) orzeczono
o ich niekonstytucyjności. Przepisy będące podstawą wydania zaskarżonego
postanowienia były przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego
w wyroku SK 31/14. Trybunał w wyroku sygn. akt SK 745/13 orzekł, że art. 64 § 1 pkt
4 u.p.e.a. w zakresie w jakim nie określa maksymalnej wysokości opłaty za
dokonane czynności egzekucyjne jest niezgodny z wynikającą z art. 2 Konstytucji RP
74
zasadą zakazu nadmiernej ingerencji w związku z art. 64 ust. 1 i art. 84 Konstytucji
RP oraz nie jest niezgodny z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, a nadto, że art. 64 § 6
u.p.e.a. w zakresie, w jakim nie określa maksymalnej wysokości opłaty
manipulacyjnej, jest niezgodny z wynikającą z art. 2 Konstytucji RP zasadą zakazu
nadmiernej ingerencji w związku z art. 64 ust. 1 i art. 84 Konstytucji RP oraz nie jest
niezgodny z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP. Sąd podał, że stwierdzenie
niekonstytucyjności przepisów skutkuje niemożliwością zastosowania takiego
przepisu zarówno przez Sąd jak i przez organ w postępowaniu administracyjnym i
sądowoadministracyjnym. Orzeczenie Trybunału powoduje bowiem trwałą eliminację
przepisu z systemu prawnego. W tej sytuacji za nieskuteczne Sąd uznał argumenty
organu, że pomimo stwierdzenia niekonstytucyjności przepisu należy go nadal
stosować gdyż ustawodawca nie wprowadził nowego uregulowania. Bierna postawa
ustawodawcy nie usprawiedliwia stosowania przez organy egzekucyjne
niekonstytucyjnej normy prawnej. Wskazał, że z orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego wynika wprost, że kwestionowany przepis art. 64 § 1 pkt 4 z
systemu prawnego został wyeliminowany (nie kwestionuje tego również zdanie
odrębne złożone do uzasadnienia wyroku Trybunału) w zakresie w jakim nie określa
maksymalnej opłaty za dokonane czynności egzekucyjne. Sąd podał, że w tej
sytuacji organ winien rozważyć czy przepisy art. 64 § 1 pkt 4 mogą być stosowane
jedynie co do minimalnej wysokości czy też w oparciu o wyrok Trybunału
Konstytucyjnego ustalone na podstawie współmierności poniesionych kosztów
organu egzekucyjnego, nakładu pracy w związku z wyegzekwowaniem należności do
kosztów egzekucyjnych jakimi faktycznie zostaje obciążona strona. Dlatego
zasadnym jest zarzut skarżącej, że organ nie wskazał jakie konkretnie koszty i
wydatki egzekucyjne miały wpływ na powstanie kosztów w wysokości 3.788,23 zł.
W sprawie o sygn. akt I SA/Ol 800/17 Sąd oddalił skargę na postanowienie
Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w przedmiocie umorzenia postępowania
egzekucyjnego, prowadzonego na podstawie tytułu wykonawczego wystawionego
przez Komendanta Wojewódzkiego Policji. Egzekwowano opłatę za pobyt w izbie
wytrzeźwień i kwestią sporną stała się ocena przedawnienia tej należności.
Sąd wskazał, że zasadnie organ powołał się na art. 422 ust. 12 ww. ustawy z dnia 26
października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi.
Ust. 13 tego przepisu stanowi, iż obowiązek uiszczenia opłaty za pobyt w izbie
wytrzeźwień, placówce lub jednostce Policji nie powstaje, jeżeli wezwanie, o którym
mowa w ust. 11 (tj. wezwanie do uiszczenia tej opłaty), zostało doręczone po upływie
75
3 lat od dnia zwolnienia z izby wytrzeźwień, placówki lub jednostki Policji. Zgodnie
z art. 422 ust. 12 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 487)
roszczenie o uiszczenie opłaty za pobyt w izbie wytrzeźwień, placówce lub jednostce
Policji przedawnia się z upływem 3 lat od dnia, w którym upłynął termin płatności.
Skoro termin płatności przedmiotowej należności upłynął w dniu 24 lutego 2014 r., to
dochodzona należność przedawniła się z dniem 24 lutego 2017 r. W konsekwencji
Sąd nie podzielił zarzutu skargi naruszenia art. 422 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu
alkoholizmowi w zw. z art. 60 pkt 7 w zw. z art. 66 i 67 ustawy o finansach
publicznych. Opłata za pobyt do wytrzeźwienia jest należnością stanowiącą dochód
budżetu Skarbu Państwa. Nie stosuje się do tej konkretnej opłaty przepisów
Ordynacji podatkowej o przedawnieniu, w tym o przerwaniu terminu biegu
przedawnienia poprzez zastosowanie środka egzekucyjnego. Kwestia przedawnienia
została uregulowana bowiem w ustawie o wychowaniu w trzeźwości
i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Obowiązuje zasada prawna: lex specialis derogat
legi generali oznaczająca, że prawo o większym stopniu szczegółowości
(pochodzące z aktów prawnych o tej samej mocy, w tym przypadku z dwóch ustaw,
obowiązujące w tym samym czasie) należy stosować przed prawem ogólniejszym.
12/ sprawy celne
W 2017 r. do Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
wpłynęło 204 skargi w sprawach zakresu obrotu towarami z zagranicą, należności
celnych i ochrony przed nadmiernym przywozem towaru na obszar celny Unii
Europejskiej.
Z omawianego zakresu spraw rozpoznano łącznie w 2017 r. 212 spraw. Do
rozpoznania w 2018 r. pozostało 10 spraw.
Wiele z rozpoznawanych spraw z omawianego zakresu dotyczyło kwestii
zastosowania zwolnienia od należności celnych wielokrotnie wwożonego w 2017 r.
z Rosji na obszar Polski (a w konsekwencji na obszar Unii Europejskiej), paliwa
silnikowego do napędu pojazdu prywatnego (por. wyrok WSA z dnia 24 lipca 2017 r.,
sygn. akt I SA/Ol 506/17). Oddalając skargę Sąd wskazał na okoliczności faktyczne
i prawne, które były powoływane w pozostałych sprawach.
Generalną zasadą ustanowioną w przepisach prawa celnego jest zasada
powszechności należności przywozowych, zgodnie z którą, od każdego towaru
przywożonego z terytorium państwa trzeciego na obszar celny Unii, wymagane są
76
należności przywozowe. Zwolnienie z tych należności stanowi wyjątek, który musi
wprost wynikać z przepisów prawa. Podstawowym aktem prawnym ustanawiającym
zwolnienia celne jest rozporządzenie Rady (EWG) nr 1186/2009 z dnia 16 listopada
2009 r. ustanawiające wspólnotowy system zwolnień celnych (Dz. Urz. WE L 324
z dnia 10 grudnia 2009 r.). Możliwość skorzystania ze zwolnień celnych w przypadku
importu paliwa została zaś uregulowana w art. 41 i art. 107-110 tego rozporządzenia.
Przepisy art. 41, art. 107 i art. 110 rozporządzenia Rady (WE) nr 1186/2009
ustalają zasady i warunki zwolnienia od należności publicznoprawnych paliw
importowanych w standardowych zbiornikach pojazdów silnikowych, przy ich
rozróżnieniu, jako używanych do celów transportu (działalności) oraz prywatnych.
Przez towary pozbawione charakteru handlowego, przeznaczone dla celów
prywatnych należy rozumieć towary, gdy objęcie ich daną procedurą celną ma
charakter sporadyczny i których rodzaj i ilość wskazują, że są przeznaczone do
użytku prywatnego, osobistego lub rodzinnego osób je przewożących bądź też, które
są wyraźnie przeznaczone na upominki (art. 1 pkt 6 rozporządzenia Komisji (EWG)
nr 2454/1993 z dnia 2 lipca 1993 r. ustanawiającego przepisy w celu wykonania
rozporządzenia Rady (EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r.
ustanawiającego Wspólnotowy Kodeks Celny).
W przypadku pojazdów prywatnych zwolnienie obwarowane jest przesłanką
okazjonalnego charakteru przywozu paliwa, a poza tym ustalone są takie same
warunki określone w art. 110 ust. 1 rozporządzenia nr 1186/2009. Na mocy tego
przepisu paliwo zwolnione z należności celnych nie może być wykorzystywane
w pojazdach innych niż te, w których zostało przywiezione, ani nie może zostać
usunięte z tych pojazdów i przechowywane, z wyjątkiem okresu niezbędnych napraw
tych pojazdów, nie może też zostać odpłatnie lub nieodpłatnie odstąpione przez
osobę korzystającą ze zwolnienia.
Pojawiła się grupa spraw, która związana jest z wyrokiem TSUE z dnia 26
maja 2016 r. w sprawie C-286/15.
Wyrokiem z dnia 26 października 2017 r. w sprawie o sygn. akt I SA/Ol 622/17
Sąd w połączonych sprawach oddalił skargi w przedmiocie weryfikacji zgłoszeń
celnych oraz odmowy zwrotu cła. Sąd podzielił stanowisko Dyrektora Izby
Administracji Skarbowej, że brak jest podstaw prawnych do zwrotu cła prawidłowo
zadeklarowanego w zgłoszeniach celnych i zapłaconego od sprowadzonego przez
skarżącą Spółkę z Rosji propan-butanu w styczniu i lutym 2014 r., a wyrok Trybunału
Sprawiedliwości z dnia 26 maja 2016 r. w sprawie C-286/15 nie może mieć w tej
77
sprawie zastosowania. Propan-butan był sprowadzany do celów napędowych
i opałowych. Strona deklarowała w zgłoszeniach celnych kod towaru 2711 12 97,
opisując go „skroplona mieszanina propan-butan - jako pozostałe” o podawanej
zawartości propanu. Sąd przytaczając sentencję ww. wyroku TSUE, ocenił, że
analiza treści Tabeli Stawek Celnych, Działu 27 Nomenklatury Scalonej wskazuje, że
w ogóle nie wyodrębniono w niej takich gazów jak metan i etan. Odrębny kod nadano
takim gazom jak etylen, propylen, butylen i butadien. Natomiast ze wskazania w CN
pod kodem 2711 12 11 - Propanu, o czystości nie mniejszej niż 99 %, jako
stosowanego jako paliwo napędowe lub do ogrzewania - ze stawką cła 8 %, i braku
takiego wskazania przy innych gazach można wnioskować, że ten gaz z pewnością
nadaje mieszaninie m.in. charakter opałowy i sprężalność. W ocenie Sądu
rozpoznającego omawianą sprawę, oczywistym naruszeniem przepisów
Nomenklatury Scalonej, w której do wskazanych pod odpowiednimi kodami gazów
skroplonych przypisano określone stawki cła, byłaby taka klasyfikacja mieszaniny
gazów, która prowadziłaby do stosowania stawki 0 do mieszaniny składającej się
w ponad 90 % z gazów: propan i butan, dla których (dla każdego z osobna)
przewidziano stawkę 0,7 % zarówno w sytuacji ich czystości przekraczającej 90 %,
jak i niższej. Jak stwierdzono w uzasadnieniu, np. w dniu 28 stycznia 2014 r.
zgłoszony został gaz o składzie 61,63 % propanu oraz 34,12 % butanu, czyli łącznie
te gazy stanowiły 95,75 % całej mieszaniny. Brak jakichkolwiek przesłanek do
zakwalifikowania takiego produktu do kodu 2711 19 00 - Pozostałe (bez cła)
i uznania, że zapłacone cło wg stawki 0,7 % było nienależne. Zatem w ocenie Sądu
stanowisko TSUE nie może być rozciągane na produkty takie, jak w omawianej
sprawie tj. mieszaniny propanu-butanu niezawierające w swoim składzie etylenu,
propylenu, butylenu, butadienu i w każdym wypadku zawierające przewagę
procentową propanu nad butanem oraz śladowe ilości metanu i etanu.
Podobnie wyrokami z dnia 14 grudnia 2017 r. w sprawach o sygn. akt
I SA/Ol 828/17, I SA/Ol 840/17 i I SA/Ol 845/17 Sąd oddalił skargi w przedmiocie
weryfikacji zgłoszeń celnych oraz odmowy zwrotu cła, gdzie przedmiotem sporu była
kwestia prawidłowości zakwalifikowania mieszanki propan-butan sprowadzonego do
celów napędowych i opałowych. Stanowisko strony skarżącej sprowadzało się do
konkluzji, co zostało wyartykułowane na rozprawie, że w przypadku mieszaniny
gazów, nie jest możliwe ustalenie składnika, który mieszaninie tej nadaje jej
zasadniczy charakter. Takie stanowisko pozostaje w sprzeczności z treścią
powołanego wyroku TSUE. W konsekwencji pełnomocnik skarżącej zwrócił do Sądu
78
o wystąpienie do TSUE z pytaniem prejudycjalnym, celem potwierdzenia swej tezy.
Ponadto zwrócił się on o uchylenie zaskarżonych decyzji, aby organ dopuścił dowód
z opinii biegłego, celem potwierdzenia jego stanowiska w zakresie oceny stanu
faktycznego. Oba wnioski, jako bezzasadne, zostały oddalone przez Sąd. W kwestii
prawnej wypowiedział się TSUE w wyroku z dnia 26 maja 2016 r. w sprawie C-
286/15. Natomiast stan faktyczny Organ ustalił na podstawie dokumentacji, która
została przedstawiona przez Spółkę organom celnym, w trakcie zgłoszenia celnego.
Brak było podstaw do prowadzenia przez Organ dalszego postępowania
dowodowego. Ciężar dowodu spoczywał bowiem na stronie skarżącej. Stan
faktyczny, a wynika to z treści skargi, nie był sporny. Organ celny w zaskarżonych
decyzjach odniósł się do wszystkich okoliczności faktycznych. Te przesłanki nie
zostały skutecznie podważone w zaskarżonych decyzjach. W konsekwencji strona
skarżąca nie wykazała, że w trakcie zgłoszenia celnego stosowała błędną
klasyfikację taryfową sprowadzonego gazu LPG. Przesłanką żądania przez
skarżącego sprostowania zgłoszenia celnego oraz zwrotu cła, nie może być sama
okoliczność wydania wyroku TSUE z dnia 26 maja 2016 r., C-286/15, lecz błędna
klasyfikacja taryfowa sprowadzonego gazu LPG.
13/ pomoc finansowa z Unii Europejskiej
W 2017 r. do Wydziału I Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
wpłynęło 48 skarg w sprawach z zakresu subwencji unijnych i funduszy
strukturalnych. Z omawianego zakresu rozpoznano łącznie w 2017 r. 67 spraw. Do
rozpoznania w 2018 r. pozostało 5 spraw.
W tej kategorii spraw, podobnie jak w latach ubiegłych, najwięcej uwagi Sąd
poświęcił zagadnieniu ciężaru dowodu w toku postępowania administracyjnego.
Przykładowo w wyrokach z dnia 19 października 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 559-
561/17, wskazał, że z art. 21 ust. 1 pkt 1-4 oraz ust. 2 ustawy z dnia 7 marca 2007 r.
o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego
Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu
Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. z 2013 r. poz. 173 ze zm.)
wynika, że w postępowaniu dotyczącym pomocy na zalesianie obowiązki organu
w zakresie prowadzenia postępowania administracyjnego zostały w istotny sposób
zmodyfikowane w stosunku do regulacji Kodeksu postępowania administracyjnego.
Obowiązki te zostały ograniczone do wyczerpującego rozpatrzenia materiału
dowodowego. Organ nie ma natomiast obowiązku aktywnego poszukiwania
79
dowodów na poparcie żądania wnioskodawcy. Ciężar dowodu co do faktów,
z których strona wywodzi skutki prawne, spoczywa bowiem na stronie. Modyfikacji
w tym postępowaniu ulegają również obowiązki organów w zakresie zasady
informowania wyrażonej w art. 9 Kodeksu postępowania administracyjnego oraz
zasady zapewniania stronom czynny udział w każdym stadium postępowania
wyrażonej w art. 10 Kodeksu postępowania administracyjnego. W postępowaniu
o przyznanie pomocy finansowej ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na
rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich, obowiązki organów w zakresie udzielania
stronom niezbędnych pouczeń co do okoliczności faktycznych i prawnych, które
mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem
postępowania oraz zapewnianie stronom czynnego udziału w każdym stadium
postępowania, uzależnione zostały bowiem od zgłoszenia przez stronę żądania
w tym zakresie.
Rozpoznawane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie
zagadnienia prawne w tej kategorii spraw dotyczyły także w szczególności
konsekwencji zmian podmiotowych w toku trwania zobowiązania
rolnośrodowiskowego. W uzasadnieniu wyroku z dnia 11 października 2017 r., sygn.
akt I SA/Ol 511/17, Sąd zwrócił uwagę, że w świetle przepisów § 32 ust. 1
rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 marca 2013 r. w sprawie
szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach
działania „Program rolnośrodowiskowy” objętego Programem Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2007-2013 (Dz. U. z 2013 r. poz. 361 ze zm.), zostały określone
następujące przesłanki przejęcia zobowiązania rolnośrodowiskowego:
przejście posiadania gruntów na nowego posiadacza nastąpiło w wyniku
umowy sprzedaży, dzierżawy lub innej umowy;
grunty objęte były zobowiązaniem rolnośrodowiskowym;
przejście to nastąpiło po doręczeniu pierwszej decyzji o przyznaniu płatności
rolnośrodowiskowej;
kolejne płatności mogą być przyznane nowemu posiadaczowi, jeżeli spełnia
on warunki (wskazane powyżej w art. 25 ust. 2 ustawy).
Z kolei w wyrokach z dnia 22 lutego 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 16/17, i z dnia
15 marca 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 12/17, Sąd zajął stanowisko, że utworzenie
w stanie faktycznym rozpoznawanej sprawy czterech spółek z ograniczoną
odpowiedzialnością, celem „przydzielenia” każdej z nich, poprzez umowy
poddzierżawy części gruntów, które uprzednio tworzyły jedno gospodarstwo, należy
80
traktować na równi z sytuacją, w której jeden podmiot posiada gospodarstwo
o dużym areale. Istotne jest, że zyski z takiego działania czerpie ten sam podmiot
(ci sami wspólnicy). Nie ulega przy tym wątpliwości, że przy ocenie, czy widoczny
jest zamiar osiągnięcia korzyści z takiego działania, należy brać pod uwagę przepisy
obowiązujące w zakresie wszystkich systemów wsparcia rolników. O ile bowiem
obowiązujące w dacie powstania spółek w 2009 r. przepisy regulujące zasady
przyznawania płatności bezpośrednich nie przewidywały modulacji, to w przepisach
dotyczących płatności rolnośrodowiskowych już od 2004 r. obowiązywała zasada
stosowania degresywnych stawek w odniesieniu do powierzchni przekraczających
100ha m.in. dla pakietu rolnictwa ekologicznego. Skoro systemy płatności dla
rolników są tak skonstruowane, że do tych samych gruntów (działek) można
otrzymać płatności na postawie różnych tytułów prawnych, to oceniając działania
polegające na utworzeniu przez te same osoby kilka odrębnych podmiotów, należy
mieć na uwadze całokształt możliwych płatności do gruntów rolnych, a nie każdą
z nich odrębnie.
14/ dofinansowanie programów operacyjnych
W 2017 r. w sprawach z zakresu stosowania przepisów ustawy z dnia 11 lipca
2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych
w perspektywie finansowej 2014-2020 (tekst jedn.: Dz. U. z 2016 r., poz. 217 ze
zm.), dalej jako: „ustawa wdrożeniowa”, do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie wpłynęły 52 skargi. Łącznie w 2017 r. rozpoznano z omawianego
zakresu 43 sprawy, w tym 2 sprawy, w których skargi wpłynęły w 2016 r.
Wydane przez Sąd orzeczenia w przedmiocie zagadnień prawnych objętych
ustawą wdrożeniową dotyczyły m.in. zakresu kontroli sądowej. W wyroku z dnia 23
listopada 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 755/17, Sąd wskazał, że stosownie do treści art.
61 ust. 8 pkt 1 ustawy wdrożeniowej, zakres kontroli sądów administracyjnych
w sprawach dotyczących wniosków o dofinansowanie projektów w ramach
określonych tą ustawą ogranicza się do zbadania zgodności z prawem zaskarżonych
aktów wydanych w postępowaniu toczącym się przed właściwą instytucją. Możliwości
sądu administracyjnego w analizowanej kategorii spraw są ograniczone. Jego rolą
jest w szczególności zbadanie, czy zaskarżona ocena organu została sformułowana
w postępowaniu wolnym od naruszeń prawa i odpowiadającym zasadom
wynikającym z art. 37 ust. 1 ustawy wdrożeniowej. Sąd administracyjny nie został
natomiast wyposażony w kompetencje, aby ocenić i podważyć wiedzę fachową
81
ekspertów dokonujących merytorycznej oceny projektu. Nie ma bowiem wiedzy
specjalistycznej, przy czym w postępowaniu przed sądem administracyjnym
wyłączono możliwość przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego. Tym samym sąd
administracyjny nie ma kompetencji ani też odpowiednich narzędzi procesowych, aby
dokonać merytorycznej oceny projektu, co byłoby równoznaczne z niedozwolonym
na gruncie Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (z nielicznymi
wyjątkami), zastępowaniem organu w orzekaniu.
Z kolei w wyroku z dnia 9 listopada 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 672/17, Sąd
stwierdził, że informacja o negatywnej ocenie projektu nie jest decyzją
administracyjną i nieuprawniony byłby wniosek, iż uzasadnienie takiej informacji
powinno odpowiadać wymogom przewidzianym dla decyzji administracyjnej
w Kodeksie postępowania administracyjnego. Ustawa wdrożeniowa nie określa
niezbędnych treści uzasadnienia negatywnej oceny projektu. Uwzględniając to, Sąd
przyjął, że uzasadnienie takiej informacji musi zawierać taką treść, która pozwoli jej
spełnić ustawową rolę tzn. umożliwić stronie wniesienie umotywowanego protestu od
oceny, która jej nie satysfakcjonuje. Uzasadnienie musi zatem być zrozumiałe dla
strony oraz wyraźnie i jednoznacznie wskazywać na przyczyny negatywnej oceny,
a więc wymieniać uchybienia wraz z ich wyjaśnieniem. Strona powinna bowiem
wiedzieć dokładnie dlaczego jej projekt został oceniony negatywnie. Jedynie gdy
uzasadnienie zawiera taką treść, która umożliwia stronie podjęcie polemiki
z dokonaną oceną, można uznać je za odpowiadające prawu. Zdaniem Sądu, pogląd
ten zaprezentowany w wyroku NSA z dnia 4 lipca 2013 r., sygn. akt II GSK 1051/13,
na gruncie analogicznego rozwiązania prawnego przyjętego w ustawie z dnia
6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2009 r. Nr 84,
poz. 712 ze zm.), pozostaje w pełni aktualny na gruncie rozwiązania wynikającego
z ustawy wdrożeniowej.
Natomiast w wyroku z dnia 13 września 2017 r., sygn. akt I SA/Ol 353/17, Sąd
wyraził stanowisko, że zwrotowi na podstawie art. 207 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 9 pkt 1
ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 1870
ze zm., dalej jako: „u.f.p.”) podlegają środki przeznaczone na realizację programów
finansowanych ze środków unijnych, jeżeli środki takie są wykorzystywane
z naruszeniem procedur określonych w art. 184 u.f.p. W ocenie Sądu, rozwiązanie
umowy z beneficjentem przez Instytucję Zarządzającą ze względu na
niezrealizowanie jej treści, prowadzi do stanu, w którym środki podlegają zwrotowi
jako wykorzystane z naruszeniem procedur. W umowie beneficjent zobowiązuje się
82
do określonego działania, zatem przyjmuje zobowiązanie do realizacji przewidzianej
w umowie procedury. Naruszenie tych zasad jest naruszeniem procedury, o której
mowa w art. 207 ust. 1 pkt 2 u.f.p., a które to naruszenie może skutkować
wypowiedzeniem umowy. W rozpoznanej sprawie, w chwili wydania decyzji o
zwrocie środków, umowa, na podstawie której przyznano skarżącej środki, nie
wiązała stron, a zatem zgodnie z § 19 ust. 3 umowy o dofinansowanie strona
zobowiązana była do ich zwrotu. Zdaniem Sądu, już samo ziszczenie się przesłanki
rozwiązania umowy o dofinansowanie stanowi wystarczającą podstawę do
zobowiązania strony skarżącej do zwrotu przekazanych jej na realizację projektu
środków.
15/ ulgi w spłacaniu należności pieniężnych do których nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej - art. 34 i 34 a ustawy o finansach publicznych
W 2017 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego wpłynęły 24 skargi
w sprawach dotyczących ulg w spłacie należności pieniężnych do których nie stosuje
się przepisów Ordynacji podatkowej.
W 2017 r. rozpoznano 23 skargi, w tym 7 skarg, które pozostały do
rozpoznania z 2016 r.
Sprawy dotyczące omawianej kategorii dotyczyły działania ZUS oraz Prezesa
KRUS. Podstawą prawną skarżonych decyzji był art. 28 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963
ze zm.) i § 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia
31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu
składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 141, poz. 1365), oraz art. 36 ust. 1
pkt. 10 i art. 41a ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników (Dz. U. z 2008 r. Nr 50, poz. 291 ze zm.).
Analizowane sprawy należy uznać za typowe, dotyczące decyzji
odmawiających umorzenia zaległych składek na ubezpieczenia społeczne, w których
nie wystąpiły nowe problemy interpretacyjne w orzecznictwie. Rozstrzygnięcia
zapadały zgodnie z wypracowaną już linią orzecznictwa w zakresie decyzji
o charakterze uznaniowym, gdzie Sąd kontrolując zgodność z prawem zaskarżonego
aktu, dokonuje oceny prawidłowości ustalenia i oceny stanu faktycznego nie wnikając
w celowość rozstrzygnięcia organu administracji.
W sprawach o sygn. akt I SA/Ol 538/17 oraz I SA/Ol 267/17 Sąd stwierdził
nieważność zaskarżonych decyzji. Organ rentowy w obu sprawach dopuścił się
83
naruszenia prawa, gdyż w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy utrzymał w mocy
decyzje, uchylone na podstawie prawomocnych wyroków Sądu.
3. Zagadnienia dotyczące funkcjonowania Wydziału II
Spostrzeżenia ogólne dotyczące orzecznictwa w sprawach objętych właściwością wydziału
W Wydziale II WSA w Olsztynie rozpatrywane są wszystkie sprawy
z wyjątkiem: zobowiązań podatkowych, ceł, cen, ubezpieczeń majątkowych, spraw
kapitałowych i bankowości, finansów publicznych, subwencji unijnych, funduszy
strukturalnych i regulacji rynków branżowych.
Pozostały, bardzo szeroki zakres tematyczny spraw rozpatrywanych w Wydziale II
nie pozwala opisać wszystkich interesujących przypadków. W związku z tym,
w niniejszym opracowaniu, możliwe było przedstawienie w sposób ogólny tez tylko
tych orzeczeń, które zasługują na szczególną uwagę. Podnieść w tym miejscu
należy, że różnorodność tematyczna tych spraw stanowi istotną przeszkodę
w specjalizacji kadry orzekającej Wydziału i zobowiązuje sędziów, referendarzy
sądowych oraz asystentów sędziów do ciągłego śledzenia zmian w przepisach
regulujących poszczególne dziedziny życia społecznego.
1/ sprawy z zakresu budownictwa Podstawę rozstrzygnięć w sprawach z zakresu budownictwa stanowiły
przepisy ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2016 r., poz. 290
ze zm.), zwanej dalej w skrócie: Prawo budowlane oraz przepisy rozporządzenia
z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny
odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1422).
W 2017 r. do Sądu wpłynęło 126 skarg z zakresu budownictwa. Z tego
zakresu pozostało do rozpoznania z poprzedniego okresu 27 spraw. W 2017 r.
załatwiono 132 sprawy z zakresu budownictwa. W porównaniu z ubiegłym rokiem
wpływ spraw z zakresu budownictwa utrzymał się na podobnym poziomie.
Największa liczba rozstrzygnięć z zakresu budownictwa dotyczyła spraw
w przedmiocie pozwoleń na budowę oraz innych spraw objętych symbolem 6010.
W wyroku z dnia 23 listopada 2017 r. w sprawie o sygnaturze akt
II SA/Ol 809/17, Sąd wyjaśnił, że negatywne oddziaływanie pola
elektromagnetycznego występujące w przestrzeni nad gruntem, nie może naruszać
granic cudzej nieruchomości. Pionowy zasięg własności gruntowej ograniczać może
84
jedynie porządek prawny, w tym przepisy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym i dotyczące ochrony środowiska. Sąd wskazał, że pamiętać należy, iż
społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości nie wyznacza sposób,
w jaki z gruntu dotychczas korzystano, lecz wyznacza sposób, w jaki właściciel
faktycznie i potencjalnie może zgodnie ze swoją wolą z gruntu korzystać. Aktywne
wykorzystanie przez właściciela gruntu przestrzeni powietrznej następuje najczęściej
w toku inwestycyjnej działalności budowlanej i późniejszej eksploatacji obiektów
budowlanych. Skoro według wskazań art. 143 k.c. własność gruntu rozciąga się
również na przestrzeń nad powierzchnią gruntu, to wyłącznie właściciel
nieruchomości gruntowej jest uprawniony do korzystania z przestrzeni powietrznej
nad jego gruntem. Wobec wyłączności uprawnień właściciela należy wykluczyć
ingerencję sąsiadów oraz innych osób trzecich, jak chodzi o korzystanie z przestrzeni
powietrznej nad cudzym gruntem. Sąd argumentował dalej, że negatywne
oddziaływanie pola elektromagnetycznego występującego w przestrzeni nad gruntem
nie może naruszać granic nieruchomości innej niż ta, na terenie której jest
wytwarzane i do której inwestor posiada tytuł prawny. Inwestor zaś przez realizację
zamierzeń inwestycyjnych na własnej nieruchomości nie może ograniczać bądź
pozbawiać właścicieli nieruchomości sąsiednich możliwości korzystania
z przysługującej im własności gruntu. Zdaniem Sądu, w każdym wypadku organ
administracji obowiązany jest do badania i uwzględniania ewentualnej
wysokościowej zabudowy działek leżących w pobliżu projektowanej stacji bazowej.
Z punktu widzenia istnienia miejsc dostępnych dla ludności istotna jest bowiem
okoliczność do jakiej wysokości na terenie będącym w zakresie oddziaływania
planowanej stacji bazowej mogą sięgać budynki.
Natomiast w wyroku z dnia 4 stycznia 2017 r. w sprawie o sygnaturze akt
II SA/Ol 1247/16 Sąd wskazał, że rozpoczęcie albo wznowienie budowy w przypadku
wygaśnięcia pozwolenia na budowę (pozwolenia na wznowienie robót budowlanych)
z powodu upływu trzyletniego terminu lub uchylenia pozwolenia na budowę, a także
stwierdzenia jego nieważności jest możliwe wyłącznie na podstawie decyzji
o pozwoleniu na budowę (art. 28 ust. 1 Prawa budowlanego). Według Sądu,
wskazany przepis należy rozumieć w ten sposób, że inwestor, który z powyższych
przyczyn utracił pozwolenie na budowę, aby móc legalnie ją rozpocząć lub
kontynuować, musi wystąpić do organu architektoniczno-budowlanego o nową
decyzję o pozwoleniu na budowę. W przypadku gdy budowa była już prowadzona,
podstawę wydania tej decyzji będzie stanowiła inwentaryzacja wykonanych robót
85
oraz projekt budowlany. W przypadku jednak, gdy inwestor zobowiązany w myśl art.
37 ust. 2 do uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę, pomimo utraty
dotychczasowego pozwolenia na budowę, będzie prowadził roboty budowlane (nie
powstrzyma się od prowadzenia robót), należy przyjąć, że zastosowanie będzie miał
art. 50 ust. 1 pkt 1 Prawa budowlanego, a w konsekwencji naprawienie sytuacji
z tego wynikłej będzie należało do kompetencji organu nadzoru budowlanego.
Podobnie, w wyroku z dnia 29 listopada 2017 r., w sprawie o sygnaturze akt
II SA/Ol 823/17 Sąd wskazał, że niemożliwe jest wydanie nowego pozwolenia na
budowę na obiekty budowlane, które - tak jak w opisywanej sprawie - zrealizowane
zostały w całości na podstawie ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę, która
następnie została wyeliminowana z obrotu prawnego na skutek stwierdzenia jej
nieważności i to bez względu na przyczynę takiego stanu rzeczy. Nie jest bowiem
celem decyzji o pozwoleniu na budowę legalizowanie już zrealizowanej inwestycji,
ani też dokonanie oceny wykonanych robót. Sąd wyjaśnił, że należy to do
kompetencji organów nadzoru budowlanego, a nie organów administracji
architektoniczno-budowlanej, które wydały decyzje w kontrolowanej sprawie.
Natomiast w wyroku z dnia 29 listopada 2017 r. w sprawie o sygnaturze akt
II SA/Ol 760/17 Sąd odniósł się do problematyki związanej z możliwością lokalizacji
budynku w granicy działki budowlanej. W wyroku wskazano, że organy w sprawie
w sposób zgodny z prawem przyjęły, że sporna inwestycja zgodna jest z ustaleniami
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Z grafiki planu w opisywanej
sprawie wynikało, że plan przewiduje zabudowę całej działki pod budynek usługowy,
tym samym przewiduje zabudowę bezpośrednio przy granicach działki. Przeszkody
do wydania decyzji pozytywnej dla inwestora nie mogła stanowić także okoliczność,
że w budynku należącym do skarżącego będącego sąsiadem inwestora znajdowało
się okno na pierwszym piętrze budynku. Uznano w wyroku, że w budynku
skarżącego brak było pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi, a inwestor nie
zamierzał zamurować tego okna z uwagi na kształt projektowanego budynku.
Ponadto w opisywanej sprawie Sąd uznał, że otwór okienny na parterze budynku
skarżącego został wcześniej zamurowany na podstawie ostatecznej decyzji organów
nadzoru budowlanego. Nie może więc on stanowić przeszkody do zrealizowania
spornej inwestycji w granicy działki.
Z kolei w wyroku z dnia 14 listopada 2017 r., sygnatura akt II SA/Ol 757/17
podniesiono, że w kontrolowanym przez Sąd postępowaniu, organy obu instancji
niezasadnie przyjęły, że zachodzi związek przyczynowy między wynikiem
86
postępowania nadzwyczajnego w sprawie stwierdzenia nieważności decyzji
o pozwoleniu na budowę, a rozstrzygnięciem w przedmiocie pozwolenia na
użytkowanie obiektu budowlanego skarżącej. Nie można bowiem uznać, że organ
nadzoru budowlanego jest zobowiązany czekać (zawiesić postępowanie w sprawie
udzielenia pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego) do czasu zakończenia
postępowania nadzwyczajnego, gdyż nie znając nawet jego wyniku, organ ten jest
w stanie prowadzić to postępowanie i zakończyć je, wydając rozstrzygnięcie w jednej
z przewidzianych prawem form. W rozstrzyganiu kwestii wstępnej chodzi bowiem
o uzupełnienie okoliczności sprawy elementem, którego przed zawieszeniem
postępowania jeszcze w ogóle nie było. Wstrzymanie wykonania decyzji
o pozwoleniu na budowę nie stanowiło - zdaniem Sądu - przeszkody w działaniu
organu nadzoru budowlanego w opisywanej sprawie. Sąd wskazał, że decyzja
o pozwoleniu na użytkowanie w trybie art. 59 Prawa budowlanego może być wydana
wyłącznie w stosunku do obiektu, który ma cechę legalności. Skoro zaś
w opisywanej sprawie bezsporne było, że skarżąca nadal posiada ostateczną
decyzję o pozwoleniu na budowę (nie stwierdzono bowiem nieważności tej decyzji),
to decyzja taka korzysta z domniemania prawidłowości i mocy obowiązującej.
A skoro ustawodawca w ten sposób kształtuje byt prawny decyzji administracyjnych,
to należy uznać, że dopóki decyzja uchylająca daną decyzję administracyjną, nie
stanie się decyzją ostateczną, to pierwotna decyzja korzysta z przymiotu
ostateczności, a co za tym idzie jest wiążąca, także dla organów nadzoru
budowlanego.
W sprawie zaś zakończonej wyrokiem dnia 23 sierpnia 2017 r., sygnatura akt
II SA/Ol 379/17 organy nadzoru budowlanego obu instancji uznały, że wniosek
skarżącego, którym zawiadamiał o braku respektowania przez inwestora obowiązku
wstrzymania robót budowlanych na skutek wyroku sądu uchylającego decyzję
zatwierdzającą projekt budowlany zamienny i zezwalającą na wznowienie robót
budowlanych, nie może podlegać merytorycznemu rozpatrzeniu. Wbrew przekonaniu
organu II instancji - zdaniem Sądu wyrażonym w wydanym wyroku - roboty
budowlane realizowane po wydaniu wyroku kasacyjnego muszą być uznane za
bezprawne. Tym samym, wbrew stanowisku organów orzekających, nie było
podstaw do odmowy wszczęcia postępowania w sprawie wykonywania robót
budowlanych.
W 2017 r. Sąd rozpoznawał także skargi z zakresu budownictwa związane z
postępowaniami administracyjnymi dotyczącymi nakazu rozbiórki oraz innymi
87
sprawami objętymi symbolem 6014. W 2017 r. była to druga pod względem wielkości
wpływu grupa spraw dotyczących budownictwa.
Na gruncie sprawy zakończonej wyrokiem z dnia 12 grudnia 2017 r.,
w sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 912/17 Sąd wskazał, że nałożenie obowiązku
uzyskania pozwolenia na budowę, na podstawie art. 30 ust. 7 Prawa budowlanego,
nie jest obligatoryjne. Jak wynika z treści tego przepisu, organ może mieć
wątpliwości, czy w rzeczywistości dane zagrożenia istnieją. Jeżeli organ poweźmie
takie wątpliwości to - zdaniem Sądu wyrażonym w wyroku - jest uprawniony do
wydania decyzji, o której mowa w art. 30 ust. 7, która nie rozstrzyga o tym, czy
zagrożenia wymienione w art. 30 ust. 7 Prawa budowlanego rzeczywiście istnieją
i w jakim zakresie. Te kwestie rozstrzygane są w odrębnym postępowaniu. W ocenie
Sądu przedstawionej w wyroku, trzeba mieć na względzie, że postępowanie w trybie
zgłoszenia jest swego rodzaju postępowaniem uproszczonym. W krótkim czasie do
wniesienia sprzeciwu nie zawsze jest możliwe wyjaśnienie wątpliwości związanych
z wymienionymi zagrożeniami. Ustawodawca w treści art. 30 ust. 7 Prawa
budowlanego wyraźnie użył sformułowania „...jeżeli ich realizacja może...”.
W wyrażonej ocenie Sądu, takie brzmienie przepisu nie wymaga, aby wymienione
zagrożenia były stwierdzone. Już sama możliwość wystąpienia tych zagrożeń
uprawnia organ do wniesienia sprzeciwu. Słusznie zatem zdaniem Sądu organ
stwierdził, że wątpliwości te mogą zostać usunięte w toku postępowania
o pozwolenie na budowę. Jak zauważył Sąd w opisywanej sprawie miało to istotne
znaczenie o tyle, że w projekcie dołączonym do zgłoszenia stwierdzono, że
rozpatrywana stacja bazowa telefonii komórkowej nie zalicza się do przedsięwzięć
mogących zawsze lub mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko.
Sąd wyjaśnił, że twierdzenie to niewątpliwie wymagało weryfikacji, tym bardziej, że
autor opracowania wskazywał, iż równoważną moc promieniowaną izotropowo
wyznacza się dla pojedynczej anteny, a - w jego ocenie - nieuprawnione jest
twierdzenie, że należy sumować moc anten.
W sprawie zaś zakończonej wyrokiem z dnia 9 listopada 2017 r., sygnatura
akt II SA/Ol 705/17 Sąd zauważył, że odmawiając wydania stosownego
zaświadczenia właściwe organy przesądziły, że budowa przedmiotowego budynku
naruszała przepisy ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Na
terenie objętym sporną inwestycją obowiązują (zarówno w dacie posadowienia
inwestycji jak i obecnie) zapisy miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego, które nie dopuszczają jakiejkolwiek zabudowy. Plan nie ustanawia
88
również żadnych wyjątków co do możliwości legalizacji samowoli powstałych po jego
uchwaleniu. Sąd przyjął zatem, że prawidłowo organ odwoławczy uznał, że budowa
budynku garażowo-gospodarczego zlokalizowanego na działce, nie jest zgodna
z przepisami obowiązującego na terenie spornej inwestycji planu miejscowego.
Organ odwoławczy zaś, działając w trybie legalizacyjnym związany był
postanowieniami planu miejscowego i nie miał innej możliwości niż wydanie decyzji
o nakazie rozbiórki, skoro sporna inwestycja okazała się być sprzeczna z tym
planem.
Z kolei w wyrokach z 24 stycznia 2017 r. (sprawy o sygnaturach akt II SA/Ol:
1353/16, 1354/16, 1355/16) w sprawach dotyczących rozbiórki obiektów
kontenerowych pełniących funkcję domków letniskowych Sąd zaznaczył, że na
postanowienie organu nadzoru budowlanego, wydane na podstawie art. 48 ust. 2 i 3
Prawa budowlanego, nie przysługuje zażalenie. W ocenie Sądu, wyrażonej
w wydanych wyrokach, stwierdzić należy, że organ odwoławczy na skutek
zaskarżenia postanowienia w trybie art. 142 k.p.a., którego wniesienie uzależnione
jest od jednoczesnego wniesienia odwołania od decyzji organu I instancji,
uprawniony jest do wydania tylko rozstrzygnięć enumeratywnie wymienionych w art.
138 k.p.a. Żadne z rozstrzygnięć przewidzianych w art. 138 k.p.a. nie odnosi się
jednak wprost do postanowień, które mogą być zaskarżane w trybie art. 142 k.p.a.
Tym samym Sąd wyjaśnił w opisywanych sprawach, że nieuprawnione jest stawianie
organowi odwoławczemu przez skarżącego zarzutu niekompletności rozstrzygnięć
zawartych w zaskarżonych decyzjach i w konsekwencji naruszenia art. 107 § 1 k.p.a.
w zw. z art. 104 § 1 k.p.a. oraz art. 111 § 1 k.p.a. Decyzje te wydane zostały bowiem
na podstawie art. 138 § 2 k.p.a. Uwzględniając brzmienie tego przepisu stwierdzono
w wyrokach, że zaskarżone decyzje organu odwoławczego w swym rozstrzygnięciu
były kompletne. Zdaniem Sądu wyrażonym w wyrokach, w przypadku postanowienia
wydanego na podstawie art. 48 ust. 2 i 3 Prawa budowlanego, to organowi I instancji
przysługuje uprawnienie do jego uchylenia. Zgodnie bowiem z art. 77 § 2 k.p.a.,
organ może w każdym stadium postępowania zmienić, uzupełnić lub uchylić swoje
postanowienie dotyczące przeprowadzenia dowodu. Zdaniem Sądu nie może zaś
budzić wątpliwości, że rzeczone postanowienie jest postanowieniem dowodowym,
skoro wydawane jest w celu zgromadzenia niezbędnej dokumentacji umożliwiającej
następnie organowi nadzoru budowlanego zajęcie stanowiska w kwestii możliwości
legalizacji wykonanej samowoli budowlanej. W takim też przypadku, wykonanie tego
zalecenia będzie wymagało wyeliminowania z obrotu prawnego przez organ
89
I instancji własnego postanowienia.
W 2017 r. Sąd rozpoznawał także sprawy, które zgodnie z zasadami
biurowości w sądach administracyjnych zostały zaliczone do innych spraw z zakresu
budownictwa (większość z tych spraw zarejestrowano pod symbolem 6019).
W wyroku z dnia 9 maja 2017 r. w sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 280/17
Sąd powołując się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia
5 października 2016 r., sygnatura akt II OSK 665/16 wyjaśnił dlaczego i kiedy
zarządca nieruchomości gruntowej Skarbu Państwa pokrytej wodami jeziora może
być adresatem decyzji o nakazie rozbiórki obiektu budowlanego znajdującego się na
terenie jeziora, będącego jednocześnie urządzeniem wodnym (art. 48 i art. 49b w zw.
z art. 52 Prawa budowlanego). Według Sądu, w stosunku do urządzeń wodnych,
zdefiniowanych w art. 9 ust. 1 pkt 19 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (t.j.
Dz. U. z 2015 r. poz. 469), stosuje się łącznie przepisy Prawa budowlanego i Prawa
wodnego. Zgodnie bowiem z art. 2 ust. 2 Prawa budowlanego przepisy tej ustawy nie
naruszają przepisów odrębnych, a w szczególności Prawa wodnego - w odniesieniu
do urządzeń wodnych. Z przepisu art. 62 ust. 2 Prawa wodnego wynika natomiast,
że przepisy art. 63-66 (dotyczące budownictwa wodnego) nie naruszają przepisów
ustawy - Prawo budowlane. Oznacza to, że, przy braku szczególnych zwolnień,
wykonanie urządzenia wodnego będzie wymagało uzyskania pozwolenia
wodnoprawnego, a następnie uzyskania pozwolenia na budowę (albo dokonania
zgłoszenia). Tym samym, wszczynając postępowanie legalizacyjne organ nadzoru
budowlanego obowiązany jest kierować się ogólnymi zasadami postępowania
administracyjnego. Nie jest dla niego wiążąca decyzja starosty umarzająca
postępowanie legalizacyjne w trybie art. 64a Prawa wodnego, wobec braku ustalenia
sprawcy. Sąd argumentował dalej w uzasadnieniu cytowanego wyroku, że
właścicielem urządzenia wodnego postawionego na nurcie wody płynącej, która
stanowi wraz z gruntem znajdującym się pod nią własność Skarbu Państwa nie musi
być właściciel wody ani właściciel gruntu, na którym zostało ono posadowione. Sąd
skonkludował, że dopiero wykluczenie możliwości ustalenia sprawcy samowoli
budowlanej, czyli inwestora spornego pomostu, poprzez wyczerpanie możliwości
dowodowych przez organy orzekające w sprawie, uzasadni wdrożenie procedury
legalizacyjnej, a następnie nałożenie ewentualnego obowiązku rozbiórki w stosunku
do skarżącego będącego właścicielem wody, lecz nie będącego właścicielem
urządzenia wodnego.
90
Natomiast w wyroku z dnia 27 kwietnia 2017 r., sygnatura akt II SA/Ol 194/17,
Sąd uchylając decyzje w sprawie zawiadomienia o zakończeniu budowy obiektu
podniósł, że z uwagi na szeroki zakres znaczeniowy przesłanek określonych w art.
36a ust. 5 Prawa budowlanego oraz związane z tym różne możliwości
interpretacyjne, ustalenie, czy w danej sytuacji planowane przez inwestora
odstąpienie zostanie uznane za istotne, czy nieistotne, będzie wymagać wnikliwej
i wszechstronnej oceny organu, przy uwzględnieniu charakteru inwestycji oraz
wartości wyrażonych w art. 4, art. 5 i art. 9 Prawa budowlanego. Sąd zauważył, że
stwierdzenie czy nastąpiło istotne odstępstwo wymaga porównania, funkcji, formy
i konstrukcji obiektu budowlanego, rozwiązań technicznych i przede wszystkim
zamierzonego sposobu użytkowania zawartych w projekcie budowlanym
z rzeczywistym stanem wykonywanych robót budowlanych. Zdaniem Sądu, nie
każde naruszenie przepisów w toku procesu inwestycyjnego musi skutkować
wniesieniem sprzeciwu w trybie art. 54. Zgłaszając bowiem taki sprzeciw, organ
powinien mieć na uwadze cel, jakiemu ma służyć zawiadomienie o zakończeniu
budowy. Jest ono bowiem składane w celu potwierdzenia zgodności wybudowanego
obiektu z projektem i przepisami prawa oraz potwierdzenia zdatności do jego
bezpiecznego użytkowania. Sąd zaznaczył, że samo wyliczenie stwierdzonych
uchybień, w tym w zatwierdzonej przez właściwy organ dokumentacji projektowej,
bez jakiejkolwiek ich oceny, w świetle całokształtu okoliczności faktycznych sprawy
i zasad projektowania, budowy i utrzymania obiektów budowlanych, w tym zdatności
do ich bezpiecznego użytkowania, nie może być uznane za wystąpienie podstawy do
zgłoszenia sprzeciwu. Orzekając w przedmiocie istnienia istotnych odstępstw, organ
nie może poprzestać na ustaleniu jednej z okoliczności wskazanych w art. 36a ust. 5
Prawa budowlanego. Obowiązkiem organu jest przeprowadzenie dodatkowych
rozważań celem ustalenia, czy stwierdzone odstępstwa mają w realiach
rozpoznawanego przypadku charakter istotny.
2/ planowanie i zagospodarowanie przestrzenne
W tej kategorii spraw w 2017 r. do Sądu wpłynęło 96 skarg. Rozpoznano
łącznie 95 skarg. Największą grupę skarg w sprawach z zakresu zagospodarowania
przestrzennego stanowiły skargi na decyzje o warunkach zabudowy (wpłynęło 48
skarg, rozpatrzono 44 skargi). Kolejną liczną grupę stanowiły skargi dotyczące
uchwał w przedmiocie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
(wpłynęło 17 skarg, rozpatrzono 21 skarg). Ponadto skarżono decyzje o lokalizacji
91
inwestycji celu publicznego (wpłynęło 17 skarg, rozpoznano 18 skarg), decyzje
dotyczące lokalizacji dróg i autostrad (wpłynęły 4 skargi, rozpatrzono 3 skargi),
dotyczące uzgodnień z zakresu zagospodarowania przestrzennego (wpłynęły 2
skargi, rozpoznano 2 skargi) oraz dotyczące opłat z tytułu wzrostu wartości
nieruchomości na skutek uchwalenia lub zmiany miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego (wpłynęła 1 skarga, rozpoznano 1 skargę).
W sprawach, w których przedmiotem skargi były decyzje o warunkach
zabudowy oraz decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego Sąd zajmował się
różnorodną problematyką.
W wyroku z dnia 7 marca 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 16/17) Sąd stwierdził, że
w zakresie kontynuacji funkcji mieści się taka zabudowa, która nie godzi w zastany
stan rzeczy. Spełnienie warunku kontynuacji istniejącej już zabudowy w zakresie jej
funkcji, cech architektonicznych i urbanistycznych polega na ocenie, przez wykonaną
w sprawie analizę architektoniczno-urbanistyczną, czy projektowana inwestycja nie
będzie stanowić wyłomu w istniejącej zabudowie i da się z nią pogodzić. Ważne jest,
by planowana inwestycja wpisywała się w istniejącą na obszarze analizowanym
zabudowę, w jej funkcję i parametry architektoniczne. W związku z tym Sąd uznał, że
na terenie zabudowanym budynkami mieszkalnymi i zabudową zagrodową możliwe
jest wprowadzenie funkcji domu weselnego. Kontynuacja funkcji oznacza bowiem, że
nowa zabudowa musi mieścić się w granicach zastanego w danym miejscu sposobu
zagospodarowania terenu, ale nie musi być identyczna istniejącym sposobem
zagospodarowania nieruchomości sąsiednich. Natomiast kwestia wpływu planowanej
inwestycji na sąsiednie nieruchomości, a więc możliwość ewentualnego pogorszenia
się warunków komunikacji, czy też zwiększenia hałasu, może być rozważana dopiero
na etapie ubiegania się inwestora o pozwolenie na budowę, w którym to
postępowaniu następuje konkretyzacja ustaleń wynikających z decyzji o warunkach
zabudowy.
Z kolei w wyroku z 4 kwietnia 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 61/17) Sąd stwierdził,
że skoro organy ochrony środowiska uzgodniły projekt decyzji odmawiającej
ustalenia warunków zabudowy dla przedmiotowej inwestycji ze względu na zapisy
rozporządzenia dotyczącego obszaru chronionego krajobrazu, a postanowienie
organu ochrony środowiska jest ostateczne i prawomocne, to organ nie może wydać
decyzji innej niż została uzgodniona. W związku z tym nawet ewentualne uchybienia
w sporządzonej analizie i brak aktualnych ustaleń co do kwestii legalności zabudowy
na działkach sąsiednich nie mają znaczenia dla podjętego rozstrzygnięcia. Sąd
92
stanął także na stanowisku, że skoro wniosek o ustalenie warunków zabudowy
dotyczy już istniejących budynków, a wymóg uzyskania decyzji o warunkach został
nałożony przez organ nadzoru budowlanego w ramach procedury legalizacyjnej, to
w tej sytuacji to organ nadzoru budowlanego, a nie organ właściwy w sprawie
warunków zabudowy, określa tryb legalizacji obiektu, rozstrzygając przy tym, czy
obiekt wymagał pozwolenia na budowę, czy też zgłoszenia. Przy czym nawet jeśli
procedura legalizacyjna została wszczęta z inicjatywy skarżącego, to nie oznacza że
organ jest zobowiązany ustalić warunki zabudowy zgodnie z wnioskiem strony.
Konstytucyjna ochrona prawa własności nie ma bowiem charakteru prawa
absolutnego i może być ograniczona przez przepisy ustawy, w tym u.p.z.p. Art. 6
u.p.z.p. wyraźnie stanowi, że każdy ma prawo do zagospodarowania terenu, do
którego ma tytuł prawny jeżeli nie narusza to chronionego prawem interesu
publicznego oraz osób trzecich, ale w granicach określonych ustawą i zgodnie
z warunkami ustalonymi w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego
albo decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Zatem pozytywna
decyzja o warunkach zabudowy może być wydana tylko wtedy, kiedy spełnione są
wymogi określone przepisami prawa, a nie wyłącznie w przypadku, gdy nie narusza
ona interesu publicznego lub interesu osób trzecich.
W wyroku z dnia 21 marca 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 74/17) Sąd wskazał, że
celem zasady tzw. „dobrego sąsiedztwa”, jest zagwarantowanie ładu
przestrzennego, określonego w art. 2 pkt 1 u.p.z.p. Możliwe jest w konkretnym
przypadku rozstrzygnięcie specyficzne, uwzględniające uwarunkowania zaistniałe na
terenie obszaru urbanistycznego w kontekście zamierzenia przedstawionego we
wniosku, ale wymaga to szczegółowego uzasadnienia, które musi być zamieszczone
w decyzji rozstrzygającej sprawę, a wnioski do takiego rozstrzygnięcia powinny przy
tym wynikać z analizy urbanistycznej. Odstępstwo należy zatem umotywować,
powołując się na konkretne okoliczności zawarte w analizie, z których obiektywnie
wynika konieczność odstąpienia od ustalenia danego parametru na podstawie
średniej wartości ustalonej na obszarze analizowanym.
W wyroku z dnia 6 kwietnia 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 192/17) Sąd wyjaśnił,
że, warunek dobrego sąsiedztwa, o którym mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p.,
winien być realizowany przy zachowaniu podstawowej zasady planowania
przestrzennego jaką jest zgodność z wymogami ładu przestrzennego. Skoro działka
inwestora, choć położona jest w obrębie miejscowości, nie tworzy z istniejącą zwartą
zabudową tej miejscowości harmonijnej całości, nie jest zatem częścią oddalonego
93
znacznie kompleksu urbanistycznego. W tych okolicznościach wyznaczenie obszaru
analizowanego, obejmującego choć jedną działkę wchodzącą w skład tej zabudowy
byłoby sprzeczne z wymogami ładu przestrzennego. Wiązałoby się ponadto
z koniecznością rozciągnięcia minimalnie ustalonej wartości 50m lub 3-krotności
szerokości frontowej działki do jej co najmniej 5-krotności, co wypaczałoby sens
użytego w art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. terminu „działka sąsiednia” i prowadziłoby do
sprzecznego z celem ustawy rozpraszania zabudowy. Zwiększenie granic obszaru
analizowanego bez dowolności i z uwzględnieniem kryteriów obiektywnych, ma
zasadnicze znaczenie dla rzetelności samej analizy i jej wyników, a tym samym
rozstrzygnięcia sprawy zgodnie z wymogami dobrego sąsiedztwa oraz kontynuacji
funkcji zabudowy.
W wyroku z dnia 27 czerwca 2017 r. (sygn. akt. II SA/Ol 251/17) Sąd wskazał,
że do ustalenia warunków zabudowy konieczne jest istnienie działki sąsiedniej, która
dodatkowo jest zabudowana w sposób określony w art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. Przy
czym wzorcem dla nowej zabudowy może być tylko zabudowa legalna, tzn.
zabudowa posadowiona na mocy ważnych decyzji właściwych organów wydanych
w sprawie warunków zabudowy i pozwolenia na budowę. Dla potrzeb ustalenia
warunków zabudowy, należy traktować działkę, na której jest rozpoczęta budowa na
podstawie ważnych decyzji lokalizacyjnych i pozwolenia na budowę. Jeżeli
w bezpośrednim sąsiedztwie działki, dla której warunki zabudowy mają być ustalone
nie ma żadnej innej zabudowy, to „ład przestrzenny” nie może być kształtowany
w sposób dowolny, gdyż z oczywistych względów nie można mówić o kontynuacji
istniejącej zabudowy. Nowa zabudowa w przypadku braku miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego może być realizowana jedynie na warunkach
określonych w art. 61 ust. 1 u.p.z.p., co oznacza, że zamierzenie inwestycyjne musi
być zgodne z zastaną zabudową, a jej brak wyklucza możliwość lokalizowania nowej
zabudowy.
W wyroku z dnia 18 maja 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 252/17) Sąd stwierdził, że
przez „front działki”, stosownie do § 2 pkt 5 rozporządzenia z 2003 r. należy rozumieć
część działki budowlanej, która przylega do drogi, z której odbywa się główny wjazd
lub wejście na działkę. Przez „teren” o którym mowa art. 59 ust. 1, a także w art. 61
ust. 1 pkt 4 u.p.z.p. należy rozumieć obszar jednej lub kilku konkretnie określonych
działek ewidencyjnych. Stąd też jeżeli teren inwestycji obejmuje więcej niż jedną
działkę ewidencyjną, to powinny być one traktowane jako pewna całość, a przez
szerokość frontu działki należy rozumieć łączną szerokość frontu działek,
94
przylegających do drogi publicznej, stanowiących teren inwestycji. Na etapie
ustalania warunków zabudowy inwestor nie musi wykazywać się tytułem prawnym do
działek, na których planuje inwestycję. Skoro zatem swoim wnioskiem objął także
działkę, na której znajduje się zjazd z drogi publicznej, to organ musiał okoliczność te
uwzględnić przy ustalaniu granic obszaru analizowanego. Wskazano, że w ustawie
z dnia 21 marca 1985 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 1440 ze zm.) oprócz definicji pasa
drogowego jest także definicja zjazdu jako połączenia drogi publicznej
z nieruchomością położoną przy drodze, stanowiącego bezpośrednie miejsce
dostępu do drogi publicznej w rozumieniu przepisów o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym (art. 4 pkt 8). Zatem nie sposób uznać, że zjazd
jest częścią pasa drogowego. Ponadto nawet w pasie drogowym mogą być
lokalizowane obiekty budowlane, a w związku z tym w rozumieniu przepisów u.p.z.p.
działka taka może stanowić działkę budowlaną.
W wyroku z dnia 27 czerwca 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 381/17) Sąd stwierdził,
że w sposób dalej idący niż to ma miejsce w przypadku elektrowni wiatrowych,
realizacja zespołu paneli fotowoltaicznych, powoduje zmianę dotychczasowego
sposobu zagospodarowania terenu. Systemy fotowoltaiczne, kwalifikowane jako
instalacje produkcyjne, nie są zwolnione z obowiązku spełnienia warunków, o których
jest mowa w art. 61 ust. 1 pkt 1 i 2 u.p.z.p. Powstanie takiej instalacji może bowiem
naruszyć zasady ładu przestrzennego na danym terenie i kolidować z sąsiadującą
zabudową. Zespół paneli fotowoltaicznych wraz z układami połączeń pomiędzy nimi
stanowi instalację produkcyjną, w skład której wchodzą urządzenia techniczne
przetwarzające energię słoneczną na energię elektryczną. Zatem warunkiem
wydania pozytywnej decyzji jest spełnienie wszystkich wymogów określonych w art.
61 ust. 1 u.p.z.p.
W wyroku z dnia 17 października 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 442/17)
podniesiono, że stronami w postępowaniu o ustalenie warunków zabudowy
i zagospodarowania terenu mogą być właściciele lub użytkownicy wieczyści działek
sąsiednich. Właściciele nieruchomości niepozostających w bezpośredniej styczności
z terenem planowanej inwestycji mogą być stroną takiego postępowania po
wykazaniu w konkretnej sprawie i w konkretnych okolicznościach sprawy, przesłanek
z art. 28 k.p.a., a więc wpływu wyniku postępowania na własny interes prawny lub
obowiązek, oparty na przepisach prawa materialnego. O interesie prawnym tych
osób przesądza zasięg oddziaływania danej inwestycji na nieruchomości sąsiednie
i stopień jej uciążliwości dla tych nieruchomości. Jednakże przymiotu strony w tym
95
postępowaniu nie określa się przez odniesienie do obszaru oddziaływania obiektu
zdefiniowanego w art. 3 pkt 20 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz.
U. z 2017 r., poz. 1332, z późn. zm.), gdyż przepis ten nie znajduje zastosowania
w tym postępowaniu. Oddziaływanie planowanej inwestycji należy ustalać biorąc pod
uwagę przede wszystkim przepisy ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu
i zagospodarowaniu przestrzennym. O istnieniu przymiotu strony spornego
postępowania nie decyduje również znajdowanie się danej nieruchomości
w obszarze analizowanym. Obszar analizy wyznaczony w oparciu o wytyczne
rozporządzenia nie służy ustaleniu kręgu stron postępowania. Nie przeczy to jednak
tezie o możliwości poszukiwania podmiotów mających przymiot strony wśród
podmiotów posiadających tytuł prawny do nieruchomości znajdujących się
w obszarze analizowanym. Rozważając, kto ma przymiot strony w postępowaniu
dotyczącym wydania decyzji ustalającej warunki zabudowy, należy mieć na
względzie treść art. 6 ust. 2 u.p.z.p. O istnieniu interesu prawnego w postępowaniu
w sprawie ustalenia warunków zabudowy nie przesądza nawet niewielka odległość
pomiędzy terenem inwestycji a nieruchomością podmiotu domagającego się
uczestnictwa w postępowaniu. Przy ustalaniu warunków zabudowy danej działki nie
chodzi bowiem jedynie o ocenę odległości pomiędzy nieruchomością objętą
wnioskiem o warunki zabudowy a nieruchomością, której właściciel domaga się
uczestnictwa w tym postępowaniu, lecz o faktyczne oddziaływanie nieruchomości,
która ma być zainwestowana, na nieruchomości sąsiednie. W świetle
obowiązujących przepisów prawa nie stanowi przesłanki umożliwiającej uznanie za
stronę postępowania w postępowaniu w sprawie ustalenia warunków zabudowy
potencjalne utrudnienie związane z dojazdem do budynków posadowionych przy
drodze dojazdowej do nieruchomości, której dotyczą warunki zabudowy. Także fakt,
iż nieruchomość skarżącego została zabudowana wcześniej, nie daje mu żadnych
dodatkowych uprawnień w korzystaniu z dróg publicznych.
W wyroku z dnia 12 grudnia 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 841/17) stwierdzono,
że na etapie wydawania decyzji o warunkach zabudowy organ związany jest
wnioskiem inwestora i nie ma uprawnienia do jego weryfikowania, czy tez
podważania jego wiarygodności. Zabudowa zagrodowa nie wymaga
przeprowadzenia analizy pod kątem zachowania wymogów określonych w art. 61
ust. 1 pkt 1 u.p.z.p. Skoro zaś organ nie ma obowiązku prowadzenia takiej analizy, to
nie powinien także nakładać na inwestora obowiązków w tym zakresie. Z treści
bowiem art. 61 ust. 1 oraz ust. 6 i 7 u.p.z.p. oraz przepisów rozporządzenia Ministra
96
Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie sposobu ustalania wymagań
dotyczących nowej zabudowy i zagospodarowania terenu w przypadku braku
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 164 poz. 1588)
wynika bowiem jednoznacznie, że wymogi określone w decyzji o warunkach winny
być ustalone w oparciu o przeprowadzoną analizę. Ponadto organ nie może zaś
nakładać na inwestora obowiązków, które nie wynikają z przepisów prawa. Przy
czym to inwestor określa, jaki rodzaj zamierzenia inwestycyjnego planuje zrealizować
i to on ponosi ewentualną odpowiedzialność za jego realizację zgodnie z uzyskaną
decyzją o warunkach zabudowy, a następnie z pozwoleniem na budowę.
W wyroku z dnia 17 października 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 133/17)
wskazano, że w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym brak jest
przepisów, które pozwalają oceniać inwestycję pod kątem jej celowości, tzn. oceny,
czy zamierzenie inwestycyjne konieczne jest do pokrycia obszaru sygnałem telefonii
komórkowej, czy też wskazywania inwestorowi, że skoro na osiedlu już znajdują się
stacje bazowe, to planowana inwestycja nie ma racji bytu, czy też nie może zostać
lokowana. Taka argumentacja organu jest argumentacją dowolną, nie znajdującą
oparcia w obowiązujących przepisach prawa. Podobnie podstawą odmowy wydania
decyzji w przedmiocie lokalizacji inwestycji celu publicznego nie może być sprzeciw
grupy mieszkańców osiedla. Decyzja ta stanowi prawnie określoną formę oceny
dopuszczalności lokalizacji inwestycji w danym miejscu, w świetle powszechnie
obowiązującego prawa. Organ ustalający lokalizację projektowanej inwestycji, aby
odmówić jej lokalizacji w sposób wnioskowany przez inwestora, musi wykazać
niezgodność wnioskowanej lokalizacji z przepisami prawa.
W wyroku z 11 lipca 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 450/17) Sąd stwierdził, że
ustawowa definicja „inwestycji celu publicznego” zawiera dwa podstawowe kryteria
odróżniające. Pierwszą cechą charakteryzującą inwestycję celu publicznego jest jej
zakres tj. określenie czy dane przedsięwzięcie można zaliczyć do działań
o znaczeniu lokalnym, ponadlokalnym czy krajowym. Drugą cechą charakterystyczną
tego pojęcia jest cel danego zamierzenia, tj. czy stanowi on realizację celów,
o których mowa w art. 6 u.g.n. Tylko łączne spełnienie tych dwóch przesłanek może
przesądzać, że dane przedsięwzięcie spełnia wymogi by można je zaliczyć do
inwestycji celu publicznego, w stosunku do którego zastosowanie mają przepisy art.
50-58 u.p.z.p. Inwestycja ma znaczenie ponadlokalne lub krajowe, gdy ma
realizować potrzeby wspólnoty tworzącej związek publicznoprawny. Natomiast
okoliczność, że finansowanie inwestycji możliwe jest przy wykorzystaniu środków
97
pochodzących z Unii Europejskiej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa jest nieadekwatne do celu. Powyższe upoważnia do tezy, że kwestia
(właściwie sposób) finansowania inwestycji celu publicznego jest indyferentna dla jej
prawnego bytu.
Z kolei w wyroku z dnia 23 listopada 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 525/17) Sąd
podkreślił, że realizacja inwestycji, polegającej na budowie gazociągu wysokiego
ciśnienia, mieści się w zakresie celów publicznych objętych art. 6 pkt 2 u.g.n.
Okoliczność, że dostarczanie gazu należy do zadań własnych gminy ma wpływ na
ocenę znaczenia określonej we wniosku inwestycji jako inwestycji celu publicznego.
Jeżeli zatem planowana inwestycja ma na celu dostarczenie odbiorcom na terytorium
gminy gazu - co mieści się w zadaniach własnych gminy - to okoliczność, że
inwestycja ta w swym przebiegu obejmie wycinek terytorium gminy, a nie wszystkie
lub większość położonych na jej terytorium nieruchomości, nie może stać na
przeszkodzie uznania tej inwestycji za inwestycję celu publicznego w rozumieniu art.
2 pkt 5 u.p.z.p. Inwestycja lokalna to nie tylko inwestycja służąca całej gminie jako
podmiotowi władzy lokalnej. Może to być także inwestycja, która swoim zasięgiem
służy węższemu kręgowi mieszkańców gminy, ale pośrednio ma znaczenie dla całej
gminy.
Natomiast w wyroku z dnia 20 grudnia 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 897/17)
podniesiono, że koniecznym elementem inwestycji w zakresie łączności publicznej,
oprócz budowy wieży antenowej jest montaż anten nadawczo-odbiorczych
zapewniających łączność. Tylko inwestycja w takim kształcie stanowi o realizacji celu
publicznego, ponieważ dopiero wtedy może służyć zapewnieniu publicznie
dostępnych usług telekomunikacyjnych. Łączność publiczna to zgodnie z art. 4 pkt
18 ustawy o gospodarce nieruchomościami „infrastruktura telekomunikacyjna
służąca zapewnieniu publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych w rozumieniu
przepisów prawa telekomunikacyjnego”. Zgodnie zaś z art. 2 pkt 31 ustawy z dnia 16
lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. Nr 171, poz. 1800 ze zm.)
publicznie dostępna usługa telekomunikacyjna to usługa telekomunikacyjna
dostępna dla ogółu użytkowników. Cel publiczny w tym zakresie związany jest z
kwestią dostępności usług telekomunikacyjnych dla ogółu użytkowników - nie zaś
stricte z pojęciem infrastruktury telekomunikacyjnej, do której niewątpliwie zalicza się
sam maszt lub wieżę antenową (patrz: art. 2 pkt 8 Prawa telekomunikacyjnego).
Sąd zajmował się także skargami na uchwały w sprawie miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowań i kierunków
98
zagospodarowania przestrzennego gminy.
W wyroku z dnia 28 lutego 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 15/17) Sąd wskazał, że
zgodnie z art. 94 Konstytucji RP organy samorządu terytorialnego wydają akty prawa
miejscowego obowiązujące na obszarze działania tych organów, na podstawie
i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Art. 1 ust. 2 pkt 4 u.p.z.p. nakazuje
w planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym uwzględniać wymagania ochrony
dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. W planie
miejscowym określa się obowiązkowo zasady ochrony dziedzictwa kulturowego
i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. Ustalenia dotyczące zasad ochrony
dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej powinny
zawierać określenie obiektów i terenów chronionych ustaleniami miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego, w tym określenie nakazów, zakazów,
dopuszczeń i ograniczeń w zagospodarowaniu terenów. Zakres kompetencji organu
nadzoru konserwatorskiego oraz wymogi, które powinien spełnić inwestor
prowadzący roboty budowlane przy zabytku lub też w otoczeniu zabytku,
szczegółowo określone zostały w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane
(art. 2 ust. 2 pkt 3 oraz art. 39) jak też w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad
zabytkami - zwłaszcza w art. 36 tego aktu. Przedmiotowa materia kompleksowo
uregulowana została w przepisach rangi ustawowej zarówno co do konieczności
uzyskania przez inwestora zgody organu nadzoru konserwatorskiego na
podejmowanie określonych działań inwestycyjnych w odpowiedniej formie, jak też co
do obowiązku współdziałania organów w procesie budowlanym. Skoro zatem
ustawodawca w przepisach rangi ustawowej określił zamknięty katalog działań
wymagających uzyskania pozwolenia konserwatorskiego, a nadto określił, że zakres
i rodzaj niezbędnych badań archeologicznych określa wojewódzki konserwator
zabytków w drodze decyzji, to ani z przepisów ustawy o ochronie zabytków, ani też
w szczególności z art. 15 ust. 2 pkt 4 u.p.z.p. nie można domniemywać kompetencji
rady gminy do określania dodatkowych sytuacji, w których wymagane jest
pozwolenie lub współdziałanie z organem nadzoru konserwatorskiego.
W wyroku z dnia 21 marca 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 118/17) Sąd podniósł,
że ratio legis instytucji „uzgodnienia” w procedurze planistycznej, polega na
przesądzającym (relewantnym) wpływie pozytywnego stanowiska organu
uzgadniającego, na kształt normatywny postanowień planu. Ustawodawca,
nakazując organowi wykonawczemu gminy uzgodnienie projektu planu ze
wskazanymi organami, określił konsekwencje prawne takiego uzgodnienia. Art. 21
99
ust. 2 pkt 28 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. Prawo lotnicze (Dz. U. z 2016 r., poz. 605),
według którego do zadań i kompetencji Prezesa Urzędu należy wykonywanie funkcji
organu administracji lotniczej i nadzoru lotniczego, określonych w ustawie, oraz
funkcji władzy lotniczej w rozumieniu umów i przepisów międzynarodowych, w tym
związanych z regulacją rynku usług lotniczych, a w szczególności uzgadnianie
miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w gminach, na terenie
których przewiduje się lokalizację nowego lub modernizację istniejącego lotniska
oraz lotniczych urządzeń naziemnych. Zatem brak takiego uzgodnienia jest istotnym
naruszeniem trybu sporządzania planu miejscowego. W tej sytuacji bez znaczenia
jest, iż na terenie objętym planem nie przewiduje się budowli o wysokości powyżej
15m, czy też to, że w ocenie organu postanowienia planu nie będą kolidowały
z ewentualną rozbudową lotniska. Przywołany przepis jest bowiem w swej treści
jasny. W tej sytuacji to do organu uzgadniającego nie zaś do gminy należy ocena czy
postanowienia planu nie kolidują z modernizacją lotniska.
W wyroku z dnia 22 czerwca 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 393/17) podano, że
uregulowania Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego,
zakazujące prowadzenia działalności związanej z hodowlą, uśmiercaniem (ubojem)
i przetwórstwem zwierząt futerkowych w sposób definitywny ustalają przeznaczenie
terenów, a ściślej ograniczenia w ich użytkowaniu, w tym zakaz zabudowy, co jest
właściwe dla miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Jednoznaczne
przesądzenie o możliwości i sposobie zagospodarowania terenu wykracza poza art.
10 ust. 2 pkt 1 lit. a u.p.z.p.
W wyroku z dnia 7 listopada 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 716/17) podano, że
zaskarżona uchwała w sprawie zmiany planu zagospodarowania przestrzennego
o została uchwalona jeszcze pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy z dnia
7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 1994 r., Nr 89, poz.
415). Stosownie zaś do przepisu art. 10 ust. 1 pkt 7 tej ustawy z dnia 7 lipca 1994 r.
o zagospodarowaniu przestrzennym, w miejscowym planie zagospodarowania
przestrzennego ustala się zasady i warunki podziału terenów na działki budowlane.
Stosownie natomiast do przepisu art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r.
o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 1997 r., Nr 115, poz. 741), w brzmieniu
obowiązującym w momencie uchwalania zaskarżonego planu miejscowego, podział
nieruchomości może nastąpić, jeżeli jest zgodny z miejscowym planem
zagospodarowania przestrzennego. Opracowując zatem projekt planu, rada gminy
była uprawniona do określenia liczby i wielkości działek budowlanych, ich
100
przeznaczenia, warunków ich tworzenia, (np. łączenie istniejących działek) oraz do
rozstrzygania innych kwestii związanych z podziałem terenu objętego planem.
Jednakże ani powołane przepisy, ani inne postanowienia ustawy
o zagospodarowaniu przestrzennym, nie upoważniają rady gminy do zamieszczania
w projekcie planu ustaleń prowadzących do wyłączenia możliwości podziału działek
budowlanych. Zawarcie zatem w projekcie miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego „zakazu wtórnych podziałów działek” wykracza poza kompetencje
rady gminy określone w art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o zagospodarowaniu
przestrzennym. Jeżeli projektowany podział nieruchomości jest zgodny
z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (decyzją o warunkach
zabudowy i zagospodarowania terenu), nikt poza właścicielem nieruchomości nie
może decydować o sposobie przebiegu granic działek na jego nieruchomości.
Uprawnienia właściciela w tym zakresie mogą być ograniczone tylko w przypadkach,
kiedy z mocy wyraźnego przepisu podział nieruchomości może być dokonany
z urzędu lub na wniosek osoby, która nie jest właścicielem nieruchomości. Podano
przy tym, że w aktualnym stanie prawnym ograniczenia co do podziału
nieruchomości uregulowane zostały w przepisie art. 93 ustawy z dnia 21 sierpnia
1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 2147). Obecnie
dopuszczalny jest tylko taki podział nieruchomości, który gwarantuje, że działki
gruntu powstałe w jego wyniku będą mogły być zagospodarowane zgodnie z celem
przewidzianym dla tych gruntów w planie zagospodarowania przestrzennego.
Z innych spraw z zakresu zagospodarowania przestrzennego Sąd rozpatrywał
m.in. skargę w sprawie dotyczącej zaświadczenia dotyczącego miejscowego planu
zagospodarowania przestrzennego. W wyroku z dnia 9 listopada 2017 r. (sygn. akt
II SA/Ol 682/17) Sąd wskazał, że co do zasady organ może zatem zaświadczyć tylko
o tym, co w bezpośredni sposób wynika z dokumentów pozostających w jego
dyspozycji, które wiążą się z zakresem wykonywanych przez niego ustawowych
kompetencji. Organ powinien zatem wydać zaświadczenie poprzez przytoczenie
konkretnych zapisów obowiązującego planu. Natomiast ocena, czy wybudowanie
konkretnego obiektu jest zgodne z obowiązującym tam miejscowym planem
zagospodarowania przestrzennego nie należy do kompetencji organu wydającego
zaświadczenie, lecz do organu prowadzącego postępowanie legalizacyjne.
Podsumowując stwierdzić należy, iż w roku sprawozdawczym większość
zagadnień wymagających rozstrzygnięcia pojawiała się już w sprawach zawisłych
przez Sądem w latach ubiegłych.
101
102
3/ gospodarka nieruchomościami, w tym sprawy dotyczące użytkowania wieczystego oraz zezwoleń wejścia na nieruchomość
W powyższej kategorii w 2017 r. do Sądu zostało wniesionych 31 skarg. Sąd
rozstrzygnął 32 sprawy, przy czym liczba spraw załatwionych na rozprawie i na
posiedzeniu niejawnym była prawie równa, gdyż na rozprawach rozpoznano 18
spraw, a na posiedzeniach niejawnych o 4 sprawy mniej. W dziesięciu przypadkach
skargi oddalono, w sześciu sprawach skargi zostały uwzględnione, trzynaście skarg
odrzucono, natomiast trzy załatwiono w inny sposób. W powyższej kategorii spraw,
bez włączenia wejścia na nieruchomość, (gdzie wpłynęły również 34 sprawy) można
zauważyć wzrost ilości spraw kierowanych do sądu. W roku poprzednim w tej
dziedzinie wpłynęły do sądu jedynie 22 skargi.
W sprawie o sygnaturze II SA/Ol 626/17 została stwierdzona w części
nieważność zarządzenia burmistrza dotyczącego opłat za usługi na terenie
cmentarzy komunalnych. W obrocie prawnym w dniu wydania zarządzenia
pozostawała uchwała rady miasta ustalająca stawki opłat za usługi na terenie
cmentarzy, uchwała ta upoważniała również burmistrza miasta do zmiany stawek
opłat w przyszłości. Upoważnienie to nie dawało jednak burmistrzowi uprawnienia do
wprowadzenia nowych opłat, które nie zostały wyszczególnione w uchwale, a jedynie
do zmiany wysokości opłat wyszczególnionych w uchwale. Dlatego też postępowanie
burmistrza wprowadzającego nowe opłaty nie miało podstaw prawnych.
Natomiast w sprawie o sygnaturze II SA/Ol 177/17 sąd oddalił skargę
w sprawie dotyczącej ustalenia wysokości opłaty adiacenckiej. Z przepisu art. 98a
u.g.n. wynika, że ustawodawca nie nałożył na organy samorządu terytorialnego
obowiązku ustalenia opłaty adiacenckiej, lecz jedynie zezwolił na ustalenie tej opłaty
w sytuacji, gdy w skutek podziału nieruchomości wzrośnie jej wartość. Organ
ustalający przedmiotową opłatę, jest zatem zobowiązany wykazać, na podstawie
zebranego materiału dowodowego, że w wyniku podziału konkretnej nieruchomości
nastąpił wzrost jej wartości. Określenia wartości nieruchomości dokonuje się na
podstawie sporządzonego przez rzeczoznawcę majątkowego operatu
szacunkowego. Organ prowadzący postępowanie nie może wkraczać
w merytoryczną zasadność opinii rzeczoznawcy majątkowego, gdyż nie dysponuje
wiadomościami specjalnymi, które posiada biegły, niemniej jednak powinien on
dokonać oceny tego dowodu według norm jakimi się rządzi postępowanie
dowodowe. To, że nabywcy nieruchomości przed zmianą planu nabyli ją za kwotę
wyższą niż ustalona przez biegłego, nie może stanowić o braku podstaw do ustalenia
103
opłaty, biegły bowiem określa wartość nieruchomości, a nie zasadność uiszczonej
ceny zakupu.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 1320/16 sąd oddalił skargę, w której skarżący
domagali się podziału nieruchomości w trybie art. 95 pkt 7 ustawy o gospodarce
nieruchomościami, tj. niezależnie od ustaleń planu miejscowego. Podział taki jest
możliwy jedynie w celu wydzielenia działki budowlanej niezbędnej do korzystania
z budynku mieszkalnego. Tak więc może on mieć zastosowanie, gdy istnieje
konieczność wydzielenia działki dla posadowionego budynku mieszkalnego
z nieruchomości, której dotychczasowe przeznaczenie lub sposób
zagospodarowania terenu uniemożliwiał właścicielowi, czy właścicielom budynku
mieszkalnego korzystanie z niego w tym realizację uprawnień budowlanych
związanych z tym budynkiem mieszkalnym. Chodzi tu o wyodrębnienie
nieruchomości gruntowej niezbędnej w znaczeniu „koniecznej” do obsługi budynku
mieszkalnego, a nie w znaczeniu „wystarczającej”, co prowadzić mogłoby do
mnożenia podziałów, a tym samym zwiększenia zagęszczenia zabudowy wbrew
ustaleniom miejscowego planu. Interpretacja art. 95 u.g.n. nie może prowadzić do
obejścia zasady, że podział powinien być zgodny z planem miejscowym.
W rozpoznawanej sprawie wnioskowana do podziału działka jest już działką
budowlaną przeznaczoną pod zabudowę wolno stojącą jednorodzinną o powierzchni,
która zapewnia konieczną obsługę posadowionego na niej budynku.
Sprawa o sygnaturze akt II SA/Ol 197/17 rozpatrywana była w ramach
postępowania wznowieniowego i również dotyczyła podziału nieruchomości.
W postępowaniu podziałowym właścicielom działek sąsiadujących z działką
podlegającą podziałowi przysługują prawa strony, choć tylko w takim zakresie,
w jakim organ dokonujący podziału ingeruje swoimi działaniami w wykonywanie
przez nich prawa własności. W sprawie tej podział nieruchomości nie wiązał się
z oddziaływaniem na nieruchomości sąsiednie, jego skutki nie wykroczyły bowiem
poza zewnętrzne granice nieruchomości podlegającej podziałowi. Okoliczność
dotycząca kwestii możliwości udziału w postępowaniu o pozwoleniu na budowę nie
świadczy o istnieniu interesu prawnego w postępowaniu podziałowym. Nie rodzi
także interesu prawnego kwestia ewentualnej niezgodności powierzchni działek
przed podziałem i po podziale, gdyż w postępowaniu podziałowym nie następuje
przesunięcie granic zewnętrznych działek.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 268/17 dotyczącej zwrotu udzielonej bonifikaty
za przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności sąd uchylił
104
decyzje organów obu instancji. Organy słusznie uznały, że zastosowanie ulgi
w spłacie należności, czy też umorzenie należności musi wynikać z ważnego
interesu skarżącej lub interesu publicznego. Ważny interes skarżącej został jednak
oceniony w sposób teoretyczny, bez odniesienia się do konkretnych okoliczności
przez nią powoływanych.
Sprawy dotyczące zajęcia nieruchomości i wejścia na nieruchomość związane
były z przystąpieniem do prac związanych z inwestycjami z dziedziny gazownictwa
i energetyki lub naprawą i modernizacją urządzeń przesyłowych. Rzeczą
charakterystyczną jest to, że na 33 rozpoznane sprawy w 32 przypadkach skargi
zostały oddalone.
Jedynie w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 1389/16 została uchylona decyzja
organu II instancji, sprawa ta jednak dotyczyła wysokości odszkodowania,
a przyczyną uchylenia zaskarżonej decyzji, była mało dogłębna ocena materiału
dowodowego.
Sprawa o sygn. akt II SA/Ol 340/17 dotyczyła ograniczenia korzystania
z nieruchomości. Sąd oddalając skargę wskazał, że inwestor prawidłowo
sprecyzował zakres koniecznego ograniczenia, które ma mu jedynie zapewnić prawo
do dysponowania nieruchomością skarżącego w zakresie niezbędnym do wykonania
prac budowlanych służących realizacji ściśle określonej inwestycji celu publicznego.
Rozstrzygnięcie organu zawiera określenie podmiotu, któremu udziela się
zezwolenia, rodzaj inwestycji, która ma być realizowana, przedmiot zajęcia i zakres
ograniczenia, czyli przebieg inwestycji przez nieruchomość oraz powierzchnię
gruntu, co do której konieczne jest uszczuplenie władztwa właściciela. Nadto nowy
gazociąg będzie znajdował się w strefie oddziaływania dotychczasowego gazociągu.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 504/17 sąd stwierdził, że dokonując wykładni
art. 124 ust. 1 u.g.n. należy uwzględnić, że możliwość ograniczenia prawa własności
skarżącego stwarza decyzja o realizacji inwestycji celu publicznego. Tryb
przewidziany w art. 124 ust. 1 u.g.n. ma na celu jedynie umożliwienie sprawnej
realizacji inwestycji, ponieważ przepisy ustawy Prawo budowlane warunkują
udzielenia pozwolenia na budowę od prawa dysponowania nieruchomością na cele
budowlane. Dlatego art. 124 ust. 3 u.g.n. stanowi o tym, że udzielenie zezwolenia,
o którym mowa w ust. 1 powinno być poprzedzone rokowaniami z właścicielem lub
użytkownikiem wieczystym nieruchomości o uzyskanie zgody na wykonanie prac.
Inwestor ma obowiązek wystąpić o zgodę na piśmie, w celu udowodnienia, że o nią
występował, gdyż tylko brak zgody uzasadnia ingerencję władczą organów
105
administracji. Nie należy natomiast do organów w tym postępowaniu ocena, czy
warunki zaproponowane przez inwestora były do zaakceptowania. Powyższa
okoliczność może być dochodzona w odrębnym postępowaniu.
Wywłaszczanie i zwrot nieruchomości
W 2017 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło
47 spraw z zakresu wywłaszczania i zwrotu nieruchomości, a z poprzedniego okresu
do załatwienia pozostało 5 spraw. Wśród spraw nowych 12 dotyczyło wywłaszczenia
nieruchomości i odszkodowania, 34 - zajęcia nieruchomości i wejścia na
nieruchomość i 1 - zwrotu wywłaszczonej nieruchomości i rozliczeń z tym
związanych. Nie było skarg na bezczynność organów lub przewlekłe prowadzenie
postępowania z tego zakresu. W analizowanym okresie zakończonych zostało 45
spraw z omawianej kategorii. Skargi kasacyjne wniesione zostały w 8 sprawach.
W tej kategorii spraw na uwagę zasługują sprawy o sygnaturach
II SA/Ol 108/17, II SA/Ol 475/ 17 i II SA/Ol 937/17, w których Sąd zajmował się m.in.
kwestią wypłaty zwiększonego o 5 % odszkodowania wypłacanego na podstawie art.
18 ust. 1e ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach
przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2015 r.
poz. 2031 ze zm.). W dwóch pierwszych sprawach Sąd wskazał, że kwestia ta nie
może podlegać merytorycznej ocenie, gdyż organ II instancji nie zawarł w tym
przedmiocie rozstrzygnięcia w sentencji decyzji, a na temat ten wypowiedział się
tylko w jej uzasadnieniu, które nie ma mocy wiążącej. Tym samym rozważania
organu II instancji o braku wydania nieruchomości pozbawione są znaczenia dla
wydanej decyzji. Organ II instancji utrzymał w mocy decyzję organu I instancji,
jednak organ I instancji w ogóle nie rozstrzygał w tym zakresie. Sąd wskazał,
podzielając stanowisko Naczelnego Sądu Administracyjnego, że zastosowanie art.
18 ust. 1e specustawy drogowej stanowi dodatkowy i odrębny element, który może
być przedmiotem odrębnego rozstrzygnięcia. Zatem organ odwoławczy wadliwie
zajął się tą kwestią, z naruszeniem zasady dwuinstancyjności postępowania.
Natomiast w trzeciej ze wskazanych wyżej spraw Sąd, uchylając w części
decyzję organu drugiej instancji w zakresie odmowy wypłaty powiększonego
odszkodowania, wskazał że doszło do naruszenia art. 18 ust. 1e specustawy
drogowej, poprzez błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu, że były właściciel musi
udowodnić wydanie nieruchomości poprzez podjęcie jakiejkolwiek czynności
komunikującej to wydanie podmiotowi, na którego rzecz wywłaszczenie nastąpiło.
106
Sąd wyjaśnił, że przesłanki uzyskania podwyższonego o 5% odszkodowania, o jakim
mowa w art. 18 ust. 1e, są spełnione także wtedy, gdy bez czynienia przez byłego
właściciela nieruchomości przeszkód, dochodzi do faktycznego objęcia
340nieruchomości w posiadanie przez zarządcę drogi, zanim dotychczasowy
właściciel zostanie zawiadomiony o wydaniu decyzji rodzącej obowiązek wydania
nieruchomości. Obowiązujące przepisy nie przewidują żadnej szczególnej formy
wydania nieruchomości - w szczególności nie jest wymagane sporządzenie protokołu
zdawczo-odbiorczego, ani złożenia jednostronnego oświadczenia woli o przekazaniu
nieruchomości. Również bierne zachowanie polegające na zaprzestaniu
wykonywania uprawnień właścicielskich oznaczać może przekazanie władztwa
faktycznego. Postępowanie dowodowe w postępowaniu o ustalenie odszkodowania
odbywa się na zasadach ogólnych. Na tle ustawodawstwa regulującego
postępowania administracyjne utrwalony jest pogląd, że niedopuszczalne jest
stosowanie formalnej (legalnej) teorii dowodów przez twierdzenie, że daną
okoliczność można udowodnić wyłącznie określonymi środkami dowodowymi. Jedną
z naczelnych zasad postępowania administracyjnego jest zasada prawdy
obiektywnej - udowodnienie każdego faktu mającego znaczenie prawne może
nastąpić za pomocą wszelkich legalnych środków. W związku z powyższym, aby
prawidłowo ocenić, czy w sprawie zaistniały (bądź nie) przesłanki do zastosowania
art. 18 ust. 1e specustawy drogowej organ musi w sposób niebudzący wątpliwości
ustalić, kiedy doszło do faktycznego wydania nieruchomości i objęcia nad nią
władztwa przez nowego właściciela, nawet jeśli ze swych uprawnień właścicielskich
w pełni nie korzystał. Wyjaśnienia zatem wymaga, czy nowy właściciel we
wskazanym w powołanym przepisie okresie mógł i korzystał z nieruchomości (objął
ją w faktyczne posiadanie) w sposób niezakłócony przez poprzedniego właściciela.
W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 198/17, której przedmiotem było
umorzenia postępowania w sprawie zwrotu nieruchomości, Sąd oddalając skargę
wskazał, że nieruchomość skarżącej została podzielona na skutek jej wniosku, a nie
dokonanego wywłaszczenia, co wynika jednoznacznie z wcześniejszej decyzji
administracyjnej. Nieracjonalne było domaganie się zwrotu nieruchomości
(przeznaczonej pod drogi) z tego powodu, że nieruchomość ta przeszła na własność
gminy z mocy samego prawa. O podział nieruchomości do organu zwracała się
skarżąca i to z jej inicjatywy nastąpił podział nieruchomości będącej jej własnością.
To, że obecnie skarżąca uważa, iż taki podział nie powinien nastąpić, może
dowodzić tylko tego, że zmieniła ona swoje zdanie co do przydatności posiadanych
107
przez nią gruntów, jednak nie mogło to na etapie postępowania o zwrot
nieruchomości podważyć podjętych przez nią wcześniej kroków. Zwrotu
nieruchomości nie można było dokonać z tego powodu, iż z mocy prawa przeszła
ona na własność gminy i nigdy nie była objęta procedurą wywłaszczeniową. Sąd
powołując się na orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego wyjaśnił, że
w pojęciu nieruchomości rozumianym w ramach art. 216 ust. 2 pkt 3 ustawy
o gospodarce nieruchomościami nie mieści się nabycie prawa własności w trybie art.
10 ust. 5 ustawy o gospodarce nieruchomościami i wywłaszczaniu nieruchomości i to
z dwóch powodów. Sposób nabycia nieruchomości w myśl art. 10 ust. 5 ustawy
o gospodarce nieruchomościami i wywłaszczaniu nieruchomości następował z mocy
samego prawa, a nie czynności cywilnoprawnych. Nadto nabycie tych nieruchomości
nie następowało na rzecz Skarbu Państwa lecz na własność gminy. W przypadku
gdy nieruchomość wydzielona została w wyniku podziału na wniosek jej właściciela
pod budowę ulic, nie wydawano orzeczenia o przejściu prawa własności na rzecz
gminy, przy czym przejście prawa własności z mocy prawa następowało w dacie, gdy
decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna. Dlatego też w sytuacji
wydzielenia gruntu pod budowę ulic na wniosek właściciela, nie dochodziło do
przymusowego odjęcia prawa własności na rzecz Skarbu Państwa.
Scalanie i podział nieruchomości
Wśród spraw z omawianego zakresu na uwagę zasługuje sprawa
o sygnaturze II SA/Ol 197/17, której przedmiotem była odmowa uchylenia decyzji
o zatwierdzeniu podziału nieruchomości we wznowionym postępowaniu. Sąd
oddalając skargę wskazał, że organy obu instancji słusznie uznały, iż skarżący nie
spełnia przesłanek, które pozwalałyby na przyznanie mu statusu strony
w postępowaniu w sprawie zatwierdzenia podziału działek. Wobec powyższego
zasadne było wydanie rozstrzygnięcia o odmowie uchylenia ostatecznej decyzji
administracyjnej objętej wnioskiem o wznowienie postępowania. Skarżący nie
posiadał żadnych praw rzeczowych do nieruchomości objętych postępowaniem
podziałowym, a co do zasady nie są stronami postępowania o podział nieruchomości
osoby, które nie mają do niej żadnego tytułu prawnego Podział ewidencyjny
nieruchomości nie oddziałuje bowiem na sytuację prawną właścicieli (użytkowników
wieczystych) nieruchomości sąsiednich, gdyż polega na wydzieleniu działek
granicami przebiegającymi wewnątrz nieruchomości, a więc podział taki nie wpływa
na zewnętrzne granice nieruchomości. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy brak tytułu
108
prawnorzeczowego do działki podlegającej podziałowi nie wyłącza możliwości
uznania właściciela działki sąsiedniej za stronę postępowania podziałowego.
Warunkiem przyznania statusu strony w postępowaniu dotyczącym podziału
nieruchomości właścicielowi nieruchomości sąsiedniej jest wykazanie, iż decyzja
podziałowa ingerować będzie w zespół jego uprawnień, bądź obowiązków prawem
chronionych. Jeżeli natomiast podział nieruchomości nie niesie za sobą takich
konsekwencji, to nie oddziałuje na sytuację prawną nieruchomości sąsiednich, zatem
nie ma podstaw do rozszerzania katalogu stron takiego postępowania podziałowego.
Ponadto Sąd odniósł się do zawartych w skardze uwag dotyczących subiektywnej
i obiektywnej koncepcji interesu prawnego, jak również czynnej i biernej legitymacji
procesowej i wyjaśnił, że pojęcia te mają odmienne znaczenie od przyjętej przez
skarżącego. O ile bowiem według koncepcji obiektywnej obiektywne istnienie
interesu prawnego decyduje o statusie strony, o tyle według koncepcji subiektywnej
obiektywne istnienie interesu prawnego decyduje jedynie o sposobie załatwienia
sprawy. Przyjęcie subiektywnej, bądź obiektywnej koncepcji strony wpływa zatem na
możliwość wszczęcia lub prowadzenia postępowania, nie zaś na samo
rozstrzygnięcie. W świetle subiektywnej koncepcji strony samo przeświadczenie
o posiadaniu interesu pozwala na wszczęcie postępowania. Natomiast zwolennicy
koncepcji obiektywnej uważają, że trzeba zbadać treść żądania załatwienia sprawy
jeszcze przed podjęciem czynności postępowania, aby sprawdzić, czy istnieje
przepis prawa materialnego pozwalający zakwalifikować dany interes jako prawny.
Organ przeprowadził postępowanie wznowieniowe i w jego toku wykazał, że
skarżący nie legitymuje się statusem strony postępowania podziałowego. Przy czym
skarżący był stroną postępowania wznowieniowego, a więc w tym zakresie posiadał
interes prawny. Nie jest to jednak równoznaczne z uznaniem go za stronę
postępowania podziałowego. To bowiem uwarunkowane jest potwierdzeniem
istnienia jego interesu prawnego w sprawie o podział, a tych cech skarżący nie
posiadał.
4/ sprawy z zakresu gospodarki wodnej, w tym ochrony wód, budownictwa wodnego, melioracji i zaopatrzenia w wodę
Nieliczną kategorię spraw kierowanych do Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie stanowiły sprawy dotyczące problematyki gospodarki
wodnej. W omawianym okresie zarejestrowano w repertorium SA 7 spraw z tej
kategorii, 1 sprawę zarejestrowano w repertorium SAB. W analizowanym okresie
zakończono postępowania w 7 sprawach (wszystkie zarejestrowane w rep. SA). W 2 109
sprawach skargi oddalono, w 2 sprawach skargi uwzględniono, w 1 sprawie
stwierdzono nieważność zakwestionowanego aktu, w 2 sprawach skargi odrzucono.
W żadnej sprawie nie wniesiono środka odwoławczego.
Nie odnotowano problemów orzeczniczych.
5/ rolnictwo i leśnictwo
W 2017 r. do Sądu wpłynęło 15 spraw z zakresu rolnictwa i leśnictwa, w tym:
z zakresu lasów oraz zalesiania gruntów rolnych 3 sprawy, 7 spraw z zakresu
łowiectwa (w tym 1 skarga na bezczynności organu) i 5 spraw innych o symbolu
podstawowym 616. Sąd rozpoznał 13 spraw z powyższego zakresu, a 2 sprawy
pozostały do rozpoznania na następny okres sprawozdawczy. W sprawach
z omawianego zakresu nie wniesiono skarg kasacyjnych.
Analiza orzeczeń wydanych przez Sąd w sprawach z zakresu rolnictwa
i leśnictwa prowadzi do wniosku, że właściwa interpretacja przepisów prawa
materialnego regulującego omawianą problematykę nie budzi większych wątpliwości.
Sąd oddalił bowiem 7 skarg, odrzucił 3 skargi, zaś tylko w 3 sprawach, o sygn. akt
II SA/Ol 373/17, II SA/Ol 471/17 i II SA/Ol 547/17, dotyczących podziału
województwa na obwody łowieckie, uwzględniając skargi, Sąd stwierdził nieważność
zaskarżonej uchwały w zakresie dotyczącym obwodów łowieckich, obejmujących
nieruchomości stanowiące własność stron skarżących. W sprawach tych Sąd wziął
pod uwagę wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2014 r., sygn. akt
P 19/13, który orzekł o niezgodności art. 27 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października
1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U. z 2005 r. Nr 127, poz. 1066, z późn. zm.) z ustawą
zasadniczą oraz argumenty Trybunału Konstytucyjnego, które legły u podstaw tego
wyroku. Sąd stwierdził, że skoro Trybunał pozbawił te przepisy domniemania
konstytucyjności, to skutek ten należy rozważać od początku ich obowiązywania.
Podkreślał, że właścicielom nieruchomości objętych granicami obwodu łowieckiego
nie przysługują żadne szczególne środki prawne pozwalające na wyłączenie
nieruchomości stanowiących przedmiot ich własności spod reżimu obwodu
łowieckiego, np. nie może on złożyć sprzeciwu wobec włączenia przedmiotu jego
własności do obwodu łowieckiego, zarówno na etapie stanowienia uchwały przez
sejmik województwa, jak i po jej wejściu w życie. Poza tym, właścicielowi nie
przysługują żadne instrumenty prawne umożliwiające wyłączenie jedynie niektórych
ograniczeń, wprowadzonych w związku z objęciem jego nieruchomości granicami
obwodu łowieckiego, w szczególności nie może on stanowczo sprzeciwić się
wykonywaniu na swoim gruncie polowania przez uprawnione do tego osoby trzecie. 110
Sąd wskazał również, że Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia
3 grudnia 2014 r., sygn. akt II OSK 2311/14, zwrócił uwagę, że ograniczenia prawa
własności związane z prowadzeniem gospodarki łowieckiej, w szczególności
z wykonywaniem polowania, były przedmiotem licznych rozważań Europejskiego
Trybunału Praw Człowieka (dalej: ETPC), w tym w wyrokach: z 29 kwietnia 1999 r.
w sprawie Chassagnou i inni przeciwko Francji (nr skarg 25088/94, 28331/95
i 28443/95), z 10 lipca 2007 r. w sprawie Schneider przeciwko Luksemburgowi
(nr skargi 2113/04) i z 26 czerwca 2012 r. w sprawie Hermann przeciwko Niemcom
(nr skargi 9300/07). Sąd podzielił prezentowany we wskazanych wyrokach pogląd,
że brak jakichkolwiek mechanizmów prawnych umożliwiających właścicielom
nieruchomości wyrażenie woli w przedmiocie włączenia ich gruntów do obwodów
łowieckich i w konsekwencji nałożenia na nich określonych obowiązków, stanowi
nieproporcjonalne naruszenie gwarantowanego konstytucyjnie i konwencyjnie prawa
własności.
6/ sprawy z zakresu ochrony środowiska
W 2017 r. wpłynęło 49 spraw z zakresu ochrony środowiska, a z poprzedniego
okresu pozostało do załatwienia 10 spraw. Wśród spraw nowych 3 dotyczyły opłat za
korzystanie ze środowiska, 6 - odpadów, 8 - ochrony przyrody, 3 - utrzymania
czystości i porządku na terenie gminy, a 25 zarejestrowano jako inne sprawy
z zakresu ochrony środowiska. Skargi na bezczynność organów i przewlekłe
prowadzenie postępowania w omawianej materii wniesione zostały w 4 sprawach.
W analizowanym okresie zakończono 47 spraw z tej kategorii. Skargi kasacyjne
wywiedzione zostały w 7 sprawach.
Spośród spraw związanych z opłatami za korzystanie ze środowiska zwrócić
należy uwagę na sprawę o sygnaturze akt II SA/Ol 37/17, w której Sąd oddalając
skargę wskazał, że zgodnie ze stosownymi regulacjami ustawy - Prawo ochrony
środowiska, to podmiot korzystający ze środowiska sam sporządza wykaz
zawierający informacje i dane niezbędne do ustalenia wysokości opłaty za
korzystanie środowiska, który przedkłada właściwemu marszałkowi województwa,
ustala wysokość tej opłaty i wnosi ją na rachunek właściwego urzędu
marszałkowskiego. Natomiast decyzję ustalającą różnicę między opłatą należną
a wynikającą z wykazu marszałek województwa wydaje m.in. wtedy, gdy podmiot
korzystając ze środowiska zamieścił w wykazie informacje lub dane nasuwające
zastrzeżenia. Organ zakwestionował sposób ustalenia opłaty za wprowadzanie
111
gazów i pyłów do powietrza z procesów spalania węgla kamiennego ponieważ
skarżąca przyjęła metodę wyliczenia poprzez ustalenie wielkości emisji
poszczególnych zanieczyszczeń takich substancji jak: dwutlenek węgla, tlenki azotu,
tlenek węgla, dwutlenek siarki, benzo(a)piren, pyły z ze spalania paliw, nie naliczając
opłaty za emisję sadzy. Organ uznał jednak, że podczas spalania węgla w kotłach
emitowana jest sadza. W związku z tym ustalił opłatę z uwzględniając powyżej
wskazane substancje oraz sadzę, a pominął pyły ze spalania paliw. Sąd stwierdził,
że stanowisko organu co do sposobu ustalenia rodzaju substancji emitowanych do
powietrza podczas spalania węgla kamiennego oparte zostało na opinii biegłego
powołanego w sprawie. W ocenie Sądu opinia taka mieściła się w zakresie pojęcia
innych danych technicznych i technologicznych, o których mowa w art. 288 ust. 2
P.o.ś., na podstawie których organ może dokonywać własnych ustaleń. Biegły
wypowiedział się co do rodzaju substancji emitowanych z kotłów i wyjaśnił, z jakich
względów przyjął, że należy uwzględnić emisję sadzy.
W sprawach dotyczących odpadów na uwagę zasługuje rozstrzygnięcie
wydane w sprawach o sygnaturach akt II SA/Ol 185-187/17, połączonych do
wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, w której ocenie legalności poddana została
decyzja reformatoryjna dotycząca składowania odpadów. Sąd, rozważał w tych
sprawach kwestie związane ze składowaniem odpadów na potrzeby własne. Sąd
podzielił prezentowane przez organ stanowisko, że w okolicznościach sprawy nie
sposób twierdzić, że odpady były wykorzystywane przez jedną ze stron na jej własne
potrzeby. Za stanowiskiem tym przemawiała przede wszystkim skala
przedsięwziętego działania (rozmiar odpadów) oraz cel ich wykorzystania
(składowania), którym niewątpliwie miał stricte merkantylny (zarobkowy) charakter,
jakim było budowa przez obiektów budowlanych o typowym usługowym charakterze.
Niekwestionowany, gospodarczy charakter celu wykorzystania odpadów z założenia
wyklucza wykorzystanie ich na własne potrzeby. Przesądzenie, że w okolicznościach
sprawy składowane odpady nie zostały wykorzystane na własne potrzeby
uaktualniało potrzebę weryfikacji posiadacza tych odpadów. Kolegium tejże
identyfikacji dokonało przez pryzmat procesu budowlanego uznając za posiadaczy
odpadów inwestorów. Ta ocena w ocenie Sądu była - co do zasady - uprawniona,
jednak z uwagi na niedostatki postępowania wyjaśniającego, mogła się okazać
przedwczesna, gdyż konsekwencją powyższego jest przyjęcie, że inwestor może być
posiadaczem odpadów składowanych na terenie budowy, ale tylko w czasie
prowadzenia robót budowlanych. Na potrzebę określenia okresu składowania
112
odpadów wskazywał także wcześniejszy wyrok Sądu, statuujący tezę, że
identyfikacja posiadacza odpadów winna nastąpić właśnie poprzez ustalenie okresu
składowania odpadów. Ponadto, w ocenie Sądu, przedwczesne było wykluczenie
jednej ze stron z grona posiadaczy odpadów, ponieważ brak skutecznego wskazania
przez tę stronę innego posiadacza odpadów zlokalizowanych na nieruchomości,
dopóki nie wyzbyła się jej własności, nie będzie skutkował obaleniem domniemania,
że to właśnie władający (właściciel) powierzchnią ziemi jest posiadaczem odpadów
składowanych na niej. Kolejnym powodem uwzględnienia skargi było nieprecyzyjne
określenie rozmiaru obowiązku (ilości nielegalnie składowanych odpadów)
nałożonego na posiadaczy odpadów. W tej mierze Kolegium ograniczyło się do
stwierdzenia, że usunięte powinny zostać wszystkie składowane bez zezwolenia
odpady. Sąd podkreślił, że jakkolwiek nie sposób kwestionować słuszność tego
poglądu, to jednak nie można nie dostrzec, że w przypadku braku dobrowolnego
usunięcia odpadów przez ich posiadaczy, egzekwowalność tego obowiązku byłaby
iluzoryczna. W takiej sytuacji doszłoby do trwałej niewykonalności decyzji
w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 5 k.p.a.
Wśród spraw z zakresu ochrony przyrody na uwagę zasługuje sprawa
o sygnaturze akt II SA/Ol 692/17, w której przedmiotem skargi była uchwała sejmiku
województwa wyznaczająca obszaru chronionego krajobrazu. Sąd stwierdzając
nieważność tej uchwały w części wskazał, że w wyznaczonym obszarze zostały
wprowadzone pewne zakazy, w szczególności w § 5 ust. 1 pkt 8 powyższej uchwały
wprowadzono zakaz zgodnie z którym, na obszarze chronionego krajobrazu,
wprowadza się ogólny zakaz lokalizowania obiektów budowlanych w pasie
szerokości 100m od linii brzegów rzek, jezior i innych zbiorników wodnych, ze
wskazanymi wyjątkami. Zakaz ten odpowiada ustawowemu zakazowi, jaki może być
wprowadzony na obszarze chronionego krajobrazu, przewidzianemu w art. 24 ust. 1
pkt 8 ustawy o ochronie przyrody. Oznacza to, że ustrojodawca uznał lokalizowanie
inwestycji budowlanych w pasie 100 m od brzegów wód za szkodliwe dla przyrody.
Uchwałą zmieniającą przyjęto w § 5 ust. 5 pkt 5, że zakaz, o którym mowa w § 5 ust.
1 pkt 8 (lokalizowania obiektów budowlanych), nie dotyczy budowy nowych oraz
odbudowy, nadbudowy i rozbudowy obiektów budowlanych w granicach
zabudowanej budynkiem działki budowlanej w rozumieniu ustawy z dnia 27 marca
2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, z pewnymi
ograniczeniami. Sąd podkreślił, że analizując unormowanie art. 24 ust. 1 pkt. 8
ustawy o ochronie przyrody należy przede wszystkim podkreślić, że ratio legis tego
113
przepisu dotyczy zakazu „lokalizowania” w odniesieniu do zakazu sytuowania
obiektów budowlanych. Przepis ten należy interpretować ściśle, co oznacza, że nie
można w ramach regulacji przyjmowanych w akcie prawa miejscowego modyfikować
treści przepisów powszechnie obowiązujących. Skoro prawodawca w regulacji
ustawowej wprowadził zakaz „lokalizowania” rozumiany jako zakaz wykonania
obiektu budowlanego w określonym miejscu, to postanowienia aktu prawa
miejscowego dopuszczające możliwość odbudowy, nadbudowy i rozbudowy
obiektów budowlanych, pozostają w oczywistej sprzeczności z regulacją ustawową,
zaś w zakresie budowy nowych obiektów w sposób nieuprawniony (abstrahując od
tego, czy desygnaty lokalizowania i budowy nowych obiektów są tożsame) dokonał
modyfikacji ustawowego zwrotu prawnego (art. 24 ust. 1 pkt 8 u.o.p.). Dlatego
uzasadnione było stwierdzenie nieważności § 5 ust. 1 pkt 5 uchwały.
Wśród spraw zakwalifikowanych jako inne z zakresu ochrony środowiska
zwrócić należy uwagę na sprawę o sygnaturze akt II SA/Ol 742/17, w której Sąd
rozpoznawał skargę województwa na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody, którym
stwierdzono nieważność części uchwały sejmiku województwa w sprawie nadania
nowego statutu wojewódzkiemu funduszowi ochrony środowiska i gospodarki
wodnej. Organ nadzoru zakwestionował regulacje statutu przewidujące ustalenie
przez radę nadzorczą regulaminu rady, określającego szczegółowy tryb
przygotowania i prowadzenia obrad; a także szczegóły głosowania
korespondencyjnego lub przy użyciu środków komunikacji elektronicznej, ponieważ
naruszały one art. 400p ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony
środowiska. W ocenie wojewody, sejmik w sposób nieuprawniony scedował swoje
uprawnienia do ustalenia szczegółowego trybu działania organów funduszu na radę
nadzorczą funduszu, upoważniając ją do ustalenia regulaminu rady. Również
wprowadzona zasada podejmowania uchwał w pełnym składzie rady, nawet jeśli
dotyczy ściśle określonych spraw, jest sprzeczna z istotą funkcjonowania organów
kolegialnych, gdzie do ważności obrad i podejmowania uchwał wymagane jest
określone kworum. Ponadto, zdaniem organu nadzoru postanowienie, że podjęcie
uchwały wymaga jednoczesnego głosowania za daną uchwałą Przewodniczącego
i Wiceprzewodniczącego Rady, pozostaje w sprzeczności z § 9 i § 14 statutu, gdyż
jest sprzeczne z rolą, jaką zgodnie z postanowieniami statutu pełnią te podmioty.
Sąd uchylając zaskarżone rozstrzygnięcie nadzorcze wskazał, że przywołany przepis
art. 400p stanowi delegację ustawową dla sejmików województw do określenia
w statutach wojewódzkich funduszy ochrony środowiska m.in. szczegółowego trybu
114
działania organów wojewódzkich funduszy. Niewątpliwie zatem w art. 400p P.o.ś.
zawarta została delegacja dla sejmików województw do nadania statutów
wojewódzkim funduszom ochrony środowiska, których zakres przedmiotowy
powinien odpowiadać wymaganiom wynikającym z tego przepisu. Ustawodawca nie
wskazał w art. 400p P.o.ś., jaki konkretny tryb działania zarządu województwa może
zostać uregulowany przez sejmik w statucie. Nie wskazano w sposób pozytywny
także tych spraw, które nie powinny zostać objęte treścią statutu. Prawidłowa
wykładnia tego przepisu pozwala sejmikowi województwa przy określeniu trybu
działania organów wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej
na uregulowanie takich kwestii jak: sposób kierowania pracami rady nadzorczej
wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej, częstotliwość
odbywania posiedzeń tej rady, sposób zwoływania posiedzeń rady, tryb
przyjmowania porządku obrad rady, minimalną liczbę obecnych członków rady
konieczną do uznania, że rada może podejmować prawnie skuteczne
rozstrzygnięcia, formę podejmowania rozstrzygnięć przez radę a także sposób
dokumentowania posiedzeń rady. Ponieważ w statucie wojewódzkiego funduszu
określono szczegółowy tryb działania rady nadzorczej, to zapisy § 18 należy
rozumieć jako unormowanie obligujące radę nadzorczą do określenia w drodze
regulaminu jedynie kwestii technicznych, dotyczących przygotowania i prowadzenia
obrad tego organu oraz sposobów głosowania korespondencyjnego lub przy użyciu
środków komunikacji elektronicznej. Sąd podkreślił także, że żaden z przepisów
ustawy Prawo ochrony środowiska nie określa wymaganego składu rad nadzorczych
wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, w których rada ta
może podejmować rozstrzygnięcia, jak również większości, którą organ ten
podejmuje uchwały. Wskazaną zaś podstawą wydania rozstrzygnięcia nadzorczego
w tej części nie była sprzeczność zakwestionowanego przepisu uchwały
z określonym przepisem prawa lecz stanowisko, iż regulacja ta jest „sprzeczna
z istotą funkcjonowania organów kolegialnych”, „może powodować obstrukcję
i w rezultacie niemożność podjęcia uchwał”, a także to, że unormowanie to jest
sprzeczne z rolą, jaką zgodnie z postanowieniami statutu pełnią Przewodniczący
i Wiceprzewodniczący Rady Nadzorczej. Wskazane przesłanki zdecydowanie nie
wypełniają kryterium legalności i nie wskazują konkretnego naruszenia prawa przez
kwestionowany zapis. Skoro organ nadzoru nie wskazał żadnego konkretnego
wzorca ustawowego, który miałby zostać naruszony przez wskazany przepis, to nie
można było uznać, że zachodzi sprzeczność z prawem, zwłaszcza, że
115
zakwestionowany zapis wskazuje tylko ściśle określone, najistotniejsze kategorie
spraw, co do których wprowadza się wymóg podejmowania uchwał w pełnym
składzie, tj. wniosków o powołanie i odwołanie członków zarządu. Sąd zaakcentował,
że zgodnie z przepisami ustawy Prawo ochrony środowiska przewodniczący rad
wojewódzkich funduszy są wyznaczani przez ministra właściwego do spraw
środowiska, zaś wiceprzewodniczący rad tych funduszy są wyznaczeni przez sejmik
województwa. Osoby te pełnią zatem niewątpliwie funkcje przedstawicieli
odpowiednio: Ministra Środowiska oraz samorządu województwa. Słuszny zatem jest
pogląd, że wymóg uzyskania głosów zarówno Przewodniczącego Rady Nadzorczej
jak i Wiceprzewodniczącego tej Rady przy podejmowaniu uchwał w sprawach
wniosków do zarządu województwa o powołanie lub odwołanie członków zarządu
wojewódzkiego funduszu, jest równoznaczny z uzyskaniem wymogu akceptacji dla
takiego wniosku zarówno przedstawiciela Ministra Środowiska jak i samorządu
województwa. Za uprawnione uznał również Sąd postanowienie, iż podjęcie uchwały
wymaga jednoczesnego głosowania za daną uchwałą przewodniczącego
i wiceprzewodniczącego rady, gdyż zapis taki nie zaprzecza ich roli wynikającej
z innych postanowień statutu, zwłaszcza, że obowiązek podejmowania uchwał
w pełnym składzie dotyczy tylko dwóch najistotniejszych kategorii spraw
i rzeczywiście w tym przypadku zarówno przewodniczący jak i zastępca są
zobligowani do uczestniczenia w głosowaniach, co w ocenie Sądu jest dopuszczalne.
7/ sprawy z zakresu geodezji i kartografii
W 2017 r. wpłynęło 10 spraw z zakresu geodezji i kartografii; 6 spraw
dotyczyło ewidencji gruntów i budynków, 2 - zasobu geodezyjnego
i kartograficznego, a 1 - innych spraw o symbolu podstawowym 612. Wniesiono
jedną skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w tej
kategorii. W analizowanym okresie zakończono 7 spraw z omawianego zakresu.
Wniesiono jedną skargę kasacyjną w tej kategorii spraw.
Spośród spraw dotyczących ewidencji gruntów i budynków na uwagę
zasługuje sprawa o sygnaturze akt II SA/Ol 438/17, w której kontroli legalności
poddano decyzję o aktualizacji operatu ewidencji gruntów i budynków dokonaną
w trybie - jak wskazano w jej podstawie prawnej - art. 24 ust. 2a pkt 1 i art. 24 ust. 2b
pkt 2 ustawy - Prawo geodezyjne i kartograficzne. Sąd uchylając decyzje organów
obu instancji wskazał, że postępowanie zostało wprawdzie wszczęte z urzędu, ale
zostało zainicjowane wnioskiem skarżących o wyjaśnienie kwestii dokonanej zmiany
116
klasyfikacji należącej do nich nieruchomości z „Bi” na „Ls” i „R” bez ich
powiadomienia. Sąd zwrócił uwagę, że skarżący nabyli nieruchomość jako
oznaczoną w ewidencji gruntów symbolem „Bi”, co wynika zarówno z zapisu w akcie
notarialnym, jak i ze znajdującego się w aktach sprawy wypisu z rejestru gruntów.
Z wykazu zmian ewidencyjnych wynika, że oznaczenie działki zostało zmienione
z „Bi” na „Ls” i „R”. Przy czym z wykazu tego nie wynika, na jakiej podstawie i w jakim
trybie nastąpiła zmiana. Z kolei w zawiadomieniu o zmianie wpisano jako rodzaj
zmiany: „aktualizacja użytków”, a jako opis zmiany: „poprawienie modernizacji
użytków”. Nie wiadomo zatem, czy wpis do ewidencji gruntów nastąpił w trybie
aktualizacji, czy też w trybie modernizacji ewidencji gruntów i budynków. Wprawdzie
w uzasadnieniu decyzji organu I instancji wskazano, że wpis ten został dokonany
w ramach aktualizacji, ale nie wyjaśniono, czy aktualizacja ta została dokonana
w drodze czynności materialno-technicznej czy też decyzji administracyjnej,
a w związku z tym nie można ocenić, czy zaistniały określone w powołanych wyżej
przepisach podstawy do dokonania zmiany oraz czy zmiana została dokona we
właściwym trybie. Ponadto powołano się na operat techniczny, którego nie ma
w aktach sprawy. Brak jest również potwierdzenia zawiadomienia skarżących
o dokonanej zmianie, a obowiązek taki wynika z § 49 ust. 1 rozporządzenia
w sprawie ewidencji gruntów i budynków, który obowiązywał także w dacie
dokonywanej zmiany. W związku z tym, nie była możliwa ocena, czy zmiana
w ewidencji gruntów została dokonana skutecznie, co ma także znaczenie dla
samych skarżących, gdyż dane z ewidencji stanowią m.in. podstawę do określenia
ich obowiązku podatkowego z tytułu posiadanej nieruchomości. Ponadto nie
wiadomo, czy w tej sytuacji w zaskarżonej decyzji zasadnie przyjęto, że działka
przed zmianą miała oznaczenie „Ls” i „R”. Braki w postępowaniu wyjaśniającym
uniemożliwiły Sądowi - na tym etapie postępowania - wypowiedzenie się co do
zarzutów skargi dotyczących ewentualnego naruszenia prawa materialnego.
Z kolei w sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 700/17 kontroli Sądu poddano
decyzję inspektora nadzoru geodezyjnego i kartograficznego odmawiającą
udostępnienia informacji dotyczącej wskazania numerów ksiąg wieczystych.
W sprawie tej skarżąca spółka domagała się udostępnienia numerów ksiąg
wieczystych nieruchomości objętych wnioskiem z rejestru cen i wartości
nieruchomości. Organy orzekające wydały decyzje odmowną, stając na stanowisku,
że objęty wnioskiem zbiór nie obejmuje informacji o numerach ksiąg wieczystych.
W toku postępowania administracyjnego spółka przekonywała, że rejestr cen
117
i wartości nieruchomości musi zawierać żądane dane z uwagi na treść § 74 ust. 2 pkt
6 rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków, zgodnie z którym
rejestracji podlegają w przedmiotowym rejestrze inne dostępne dane
o nieruchomości i ich częściach składowych. Natomiast w skardze skarżąca
dodatkowo powołała się na zasadę jawności ksiąg wieczystych. Wskazała także na
prezentowane w judykaturze stanowisko o przedmiotowym charakterze numeru
księgi wieczystej, akcentując, że podlega on ujawnieniu na wniosek w trybie art. 24
ust. 2 u.p.g.k., bez potrzeby wykazywania przez wnioskodawcę interesu prawnego.
Sąd, oddalając skargę, przede wszystkim wskazał, że skarżąca domagała się
ujawnienia numerów ksiąg wieczystych z rejestru cen i wartości nieruchomości, a nie
z jakiejkolwiek bazy danych. Słusznie zatem organy orzekające ograniczyły analizę
co do zakresu rejestru cen i wartości nieruchomości, dochodząc do prawidłowego
wniosku, że rejestr ten nie obejmuje w ogóle numerów ksiąg wieczystych
nieruchomości. Czym innym jest operat ewidencyjny określony w art. 24 ust. 1
u.p.g.k., a czym innym - rejestr cen i wartości nieruchomości określony w § 74
rozporządzenia w sprawie ewidencji gruntów i budynków. Zbiory te tworzone są dla
różnych celów i mają różny zakres. Na podstawie art. 7d pkt 1 lit. b) u.p.g.k. starosta
ma obowiązek tworzyć, prowadzić i udostępniać bazy danych, o których mowa m.in.
w art. 4 ust. 1a pkt 7, czyli zbiory danych dotyczące rejestru cen i wartości
nieruchomości. Przepisy te wyszczególniają także inne zbiory danych zakładane
i prowadzone przez starostę jako organ administracji geodezyjnej i kartograficznej na
szczeblu powiatowym. Odrębny zbiór danych tworzony jest w ramach ewidencji
gruntów i budynków. Wynika to jednoznacznie z treści art. 4 ust. 1a, art. 7 d pkt 1 lit.
a) i b), art. 20 oraz art. 26 ust. 2 u.p.g.k. Ten ostatni przepis stanowi delegację do
określenia w drodze rozporządzenia sposobu zakładania i prowadzenia ewidencji
gruntów i budynków oraz szczegółowego zakresu informacji objętych tą ewidencją,
a także zakresu informacji objętych rejestrem cen i wartości nieruchomości. Przepisy
wykonawcze w tym zakresie zawiera rozporządzenie w sprawie ewidencji gruntów
i budynków. Analiza tego rozporządzenia wskazuje, że w przypadku ewidencji
gruntów i budynków, prawodawca wprost wskazał w § 60 ust. 1 pkt 7, § 64 pkt 1 i §
70 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia, że danymi ewidencyjnymi jest oznaczenie księgi
wieczystej działki, budynku, czy lokalu stanowiącego odrębną nieruchomość.
Wskazania takiego brak w § 74 ust. 2 tego rozporządzenia, ustalającego zakres
danych podlegających rejestracji w rejestrze cen i wartości nieruchomości. Zgodnie
z § 74 ust. 2a specyfikę pojęciowego modelu danych rejestru cen i wartości
118
nieruchomości zawiera załącznik nr 7 do rozporządzenia. Treść tego załącznika
tłumaczy, co należy rozumieć pod pojęciem innych dostępnych danych
o nieruchomości i ich częściach składowych, podlegających rejestracji z mocy § 74
ust. 2 pkt 6 rozporządzenia. W załączniku tym jest mowa o potrzebie
uzupełniającego opisu nieruchomości, poprzez wskazywanie np.: rodzaju transakcji,
czy nieruchomość nabyta została na cel publiczny; przeznaczenia nieruchomości
w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego; informacji o budowlach,
urządzeniach i innych elementach wpływających na wartość nieruchomości. Tym
samym, słusznie organ II instancji dostrzegł, że rejestr cen i wartości nieruchomości,
jak sama nazwa wskazuje, służy do gromadzenia informacji stanowiących o cenie
i wartości nieruchomości. Numer księgi wieczystej w takim zakresie nie ma żadnego
znaczenia, gdyż nie tłumaczy w ogóle wartości nieruchomości, ani nie wpływa na
wysokość ceny, nie jest więc wymagana jego ewidencja w tym rejestrze.
8/ geologia
W 2017 r. wpłynęła i została załatwiona 1 sprawa z zakresu geologii
i górnictwa. Nie wniesiono żadnej skargi na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie
postępowania. Wywiedziono 2 skargi kasacyjne w sprawach z tego zakresu.
Rozpoznana sprawa, w której Sąd oddalił skargę (sygn. akt II SA/Ol 515/17),
dotyczyła decyzji zobowiązującej skarżącego do uiszczenia opłaty eksploatacyjnej
w kwocie 881.848 zł za wydobycie 20.042 ton piasku i żwiru ze złoża z rażącym
naruszeniem koncesji. Skarżący zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego,
tj. art. 68 § 1 w zw. z art. 21 § 1 pkt 2 Ordynacji podatkowej oraz art. 87 ust. 1 i art.
85a ust. 1ustawy - Prawo geologiczne i górnicze z 1994 r. w zw. z art. 138 § 1 pkt 1
k.p.a., poprzez błędne zastosowanie przepisów, polegające na ustaleniu, iż do
nałożonej opłaty stosuje się 5-letni termin przedawnienia, podczas gdy wydana
w sprawie decyzja ma charakter konstytutywny, wobec czego przedawnienie
orzekania nastąpiło z upływem 3-letniego terminu, co tym samym powoduje brak
podstawy do wydania decyzji w sprawie ustalenia opłaty. Podniósł także zarzuty
procesowe. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że skoro koncesja była wydana na okres
do 31 grudnia 2011 r., to na mocy art. 84 ust. 8 i 9 u.p.g.g. z 1994 r. w terminie
miesiąca skarżący powinien dokonać samoobliczenia należnej opłaty eksploatacyjnej
za ostatni kwartał, a także udokumentować zakres wydobycia. Istotne znaczenie ma
tu obowiązek udokumentowania zakresu wydobycia, gdyż to pozwoliłoby organowi
na ocenę, czy wydobycie prowadzone było zgodnie z koncesją, czy też z jej
119
naruszeniem. Skarżący przez cały okres trwania koncesji nie wywiązywał się
z obowiązku przedkładania kwartalnych informacji i uiszczania opłaty
eksploatacyjnej. Sąd podniósł, że skarżący bezpodstawnie wywodził, iż brak
orzekania przez organ I instancji, na podstawie art. 84 ust. 10 u.p.g.g. z 1994 r.,
uniemożliwia rozstrzygnięcie kiedy, kto i w jakim zakresie dokonał wydobycia kopalin.
Skoro wskazany przepis art. 84 ust. 9 u.p.g.g. z 1994 r. zakreśla przedsiębiorcy
jednomiesięczny termin na udokumentowanie ilości wydobytej kopaliny, a nadto
z mocy § 6 ust. 3 obowiązującego ówcześnie rozporządzenia Ministra Środowiska
z dnia 6 lipca 2005 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny
odpowiadać dokumentacje geologiczne złóż kopalin (Dz. U. z 2005 r., Nr 136, poz.
1151), przedsiębiorca miał obowiązek rozliczenia zasobów złoża w przypadku
zaniechania lub zakończenia eksploatacji złoża, poprzez przedłożenie dodatku do
dokumentacji geologicznej, to zaniedbanie powyższych obowiązków działa na
niekorzyść strony, która jest zobowiązana do udokumentowania zakresu eksploatacji
złoża. Dopiero przedłożenie wymaganej dokumentacji zwalnia koncesjonariusza
z odpowiedzialności za ewentualne późniejsze wydobycie bez jego wiedzy.
W interesie więc koncesjonariusza jest niezwłoczne po zaprzestaniu wydobycia,
udokumentowanie złoża. Bez takiej dokumentacji nie jest możliwe w ogóle orzekanie
o opłacie eksploatacyjnej, na podstawie art. 84 ust. 10 u.p.g.g. z 1994 r., wobec
braku danych niezbędnych do ustalenia wysokości opłaty. W sytuacji, gdy istniały
dowody wskazujące, że skarżący prowadził wydobycie kruszywa z kopalni na
podstawie posiadanej koncesji i ewidentnie zaniedbał dokumentacji eksploatacji
złoża, to bezpodstawnie domagał się on ustalenia odpowiedzialności za wydobycie
osób trzecich. Prawidłowo organy określiły okres wydobycia, jego zakres, a także
zasadnie przyjęły, że to skarżący jest odpowiedzialny za przypisane naruszenie. Nie
budziło wątpliwości Sądu, że prowadzenie przez skarżącego wydobycia kopalin
nastąpiło z rażącym naruszeniem warunków koncesji. Wynikało to jednoznacznie
z dokumentów sporządzonych przez uprawnionego geologa, zatwierdzonych decyzją
starosty, która uzyskała przymiot ostateczności z dniem 23 listopada 2013 r. Dopiero
z tym dniem możliwe było rozliczenie złoża i ustalenie opłaty, gdyż organ
niepodważalnie powziął z niego wiedzę o wydobyciu kruszywa z rażącym
naruszeniem koncesji. Przyjęcie tej daty jako daty, od której biegnie termin
przedawnienia jest uzasadnione również tym, że przepisy obowiązującego prawa nie
określają terminu rozliczenia złoża, a dopiero rozliczenie złoża implikuje konieczność
pobierania opłaty w przypadku stwierdzenia, że wydobycie nastąpiło z rażącym
120
naruszeniem warunków koncesji. Nie zasługiwał zatem na uwzględnienie,
podniesiony zarzut przedawnienia. Sąd podzielił pogląd organu II instancji, że
w sprawie miał zastosowanie 5-letni, a nie 3-letni, termin na doręczenie decyzji
ustalającej wysokość opłaty. Na potwierdzenie przywołał aktualnie obowiązujące
przepisy Prawa geologicznego i górniczego, precyzujące w art. 143 ust. 1, że
decyzja w sprawie opłaty nie może być wydana po upływie 5 lat od końca roku,
w którym nastąpiło zdarzenie uzasadniające jej wydanie i ocenił, że przepis ten ma
charakter porządkujący w celu uniknięcia jakichkolwiek wątpliwości co do rozumienia
„odpowiedniego stosowania” art. 68 § 2 Ordynacji podatkowej.
9/ sprawy z zakresu ewidencji ludności
W tej kategorii spraw do Sądu wpłynęło 12 skarg. Rozpoznano łącznie
6 skarg. Wszystkie skargi dotyczyły decyzji z zakresu obowiązku meldunkowego.
W wyroku z dnia 11 maja 2017 r (sygn. akt II SA/Ol 112/17) Sąd stwierdził, że
przepisy meldunkowe nie mogą bowiem służyć utrzymaniu fikcji pobytu w lokalu
osoby, która rzeczywiście w nim nie przebywa. W sytuacjach typowych konieczne
jest wiążące ustalenie, że opuszczenie miejsca pobytu nosiło cechy trwałości
i dobrowolności oraz połączone zostało z założeniem w nowym miejscu ośrodka
osobistych i majątkowych interesów danej osoby. W niektórych sprawach, z uwagi na
okoliczności nietypowe, cecha dobrowolności zastępowana jest przez stwierdzenie
przymusowego opuszczenia lokalu, gdy przymus ten oparty jest na prawie,
a jednocześnie wyłączone są legalne możliwości powrotu do lokalu (wykonanie
wyroku eksmisyjnego, pobyt w zakładzie karnym, konkretne nakazy lub zakazy
orzeczone wyrokami sądowymi, brak prawnych możliwości powrotu lub podjęcie
bezskutecznych środków prawnych celem powrotu do lokalu). Odbywanie kary
pozbawienia wolności co do zasady wiąże się z opuszczeniem miejsca stałego
pobytu i potwierdza wystąpienie przesłanki związanej z ustaniem pobytu, a brak
dowolności w takiej sytuacji opuszczenia miejsca pobytu stałego, nie stanowi
przeszkody do wymeldowania. W tym przypadku opuszczenie lokalu jest bowiem
zdarzeniem spowodowanym i zawinionym przez osobę pozbawioną wolności.
Warunku dobrowolności nie należy więc ograniczać wyłącznie do subiektywnego
przekonania strony, ale również odnosić do zobiektywizowanych okoliczności
faktycznych sprawy i uwarunkowań prawnych.
Z kolei w wyroku z dnia 22 czerwca 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 350/17)
stwierdzono, że przez zamiar opuszczenia miejsca pobytu należy pojmować nie tylko
121
wolę wewnętrzną, ale także wolę dającą się określić na podstawie obiektywnych,
możliwych do stwierdzenia okoliczności. Dlatego też przy ustalaniu zamiaru nie
można poprzestać tylko na oświadczeniach zainteresowanej osoby, lecz należy
zbadać czy okoliczności istniejące w sprawie, które potwierdzają wolę wewnętrzną
osoby zainteresowanej, czy też pozostają z nią w sprzeczności.
Reasumując stwierdzić należy, że ta kategoria spraw jest niewielka
w stosunku do liczby wszystkich spraw załatwianych przez WSA w Olsztynie i ulega
zmniejszeniu z roku na rok. Dominują skargi na decyzje dotyczące wymeldowania
z miejsca pobytu stałego, w których to sprawach stanowisko orzecznictwa dotyczące
kluczowych problemów prawnych i interpretacyjnych jest już utrwalone.
10/ pomoc społeczna
Analiza spraw z zakresu pomocy społecznej, ponownie pozwala stwierdzić, że
również w roku 2017 zdecydowana większość skarg rozpoznawanych z tej dziedziny
była wynikiem niezadowolenia osób z odmowy udzielenia pomocy lub przyznania jej,
w ich odczuciu, w zbyt niskiej wysokości. W sprawach dotyczących zasiłków
celowych i okresowych dominują osoby ubiegające się o udzielenie pomocy
systematycznie, często od wielu lat. Wystarczy wskazać, że z 64 spraw
skierowanych do sądu i dotyczących tych zasiłków aż 37 skarg wywiodły trzy osoby,
przy czym jeden ze skarżących wniósł 19 skarg.
Po roku 2016, w którym nastąpił znaczący spadek spraw, w roku 2017
ponownie nastąpił wzrost wpływu spraw dotyczących pomocy społecznej. Do sądu
wpłynęły w tej kategorii 184, w roku poprzednim były to 143 sprawy. Zauważyć
należy jednak, że w trzech poprzednich latach skierowano do sądu odpowiednio 200,
339 i 412 skarg. W ciągu roku rozstrzygnięto 178 spraw, do załatwienia w roku
następnym pozostało jedynie 29 spraw. Skargi nadal najczęściej były oddalane bo
w 121 przypadkach, natomiast w 37 sprawach skargi zostały uwzględnione.
Jedną ze spraw skierowanych do sądu przez osobę, która wniosła ich
najwięcej była sprawa o sygnaturze akt II SA/Ol 652/17, w której sąd oddalił skargę
na decyzję przyznającą kwotę 150 zł na zakup leków i jednocześnie odmawiającą
przyznania zasiłku celowego w kwocie kolejnych 150 zł, których domagała się osoba
skarżąca. Sąd podzielił motywy organu administracji, że nie jest to jedyne
świadczenie jakie skarżący otrzymuje z ośrodka pomocy społecznej. Skarżący
w dwóch poprzednich miesiącach otrzymał wsparcie odpowiednio w kwotach ponad
800 zł i prawie 1500 zł. Są to kwoty wykraczające poza minimum socjalne i przy
122
racjonalnym gospodarowaniu oraz współdziałaniu z organem pomocy społecznej
skarżący powinien zabezpieczyć podstawowe potrzeby swojego jednoosobowego
gospodarstwa, zwłaszcza, że znajduje się on już w wieku emerytalnym i mógłby
otrzymywać emeryturę, o którą jednak się nie ubiega.
W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 698/17 sąd uchylił decyzje organów obu
instancji odmawiające skarżącemu przyznania specjalnego zasiłku celowego na
pokrycie opłat za wynajęcie pokoju. W czasie poprzedzającym złożenie wniosku
skarżący przebywał w schronisku dla bezdomnych, a gmina z tego tytułu ponosiła
opłaty w wysokości ponad 1.000 zł. Organ rozpoznając wniosek powinien wziąć pod
uwagę próbę usamodzielnienia się skarżącego, pierwszym krokiem w tej próbie było
wynajęcie pokoju za kwotę 400 zł. Pokrycie pełnych kosztów najmu przekroczyłoby
jednak możliwości finansowe skarżącego, biorąc pod uwagę wysokość jego renty,
wydatki i liczne schorzenia wymagające zakupu leków oraz częstych wizyt u lekarzy.
Bez wątpienia na uwagę zasługuje to, że skarżący nie przebywa w schronisku dla
bezdomnych, co wiązałoby się dla gminy z dużo większym wydatkiem, niż pomoc
w pokryciu kosztów wynajęcia pokoju.
W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 681/17 dotyczącej umorzenia nienależnie
pobranego świadczenia przyczyną uchylenia decyzji organów obu instancji przez sąd
był brak uwzględnienia we właściwym stopniu okoliczności podnoszonych przez
skarżącą i ich ocena. Skarżąca posiadająca jeden pokój, wychowuje bez pomocy
innych osób pięcioro dzieci, w tym dwoje chorych, nie jest to normalną codziennością
każdej rodziny, w skład której wchodzą dzieci. Także stabilny miesięczny dochód
danej rodziny nie może z założenia wykluczać skorzystania z instytucji umorzenia
nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, o ile tylko szczególnie uzasadnione
sytuacją rodziny będzie przeznaczenie tego dochodu w całości lub w znacznej części
na inne usprawiedliwione potrzeby tej rodziny.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 628/17 sąd uchylił decyzje organów obu
instancji wskazując, że art. 3a ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów
warunkuje uznanie dłużnika alimentacyjnego za uchylającego się od zobowiązań od
niewywiązywania się z tych zobowiązań w okresie 6 miesięcy. Skarżący nie
wywiązywał się z obowiązku alimentacyjnego, a w tym czasie przez okres ponad
dwóch miesięcy przebywał za granicą. Jednak proste zestawienie tych dwóch
okoliczności nie pozwala jeszcze na wyprowadzenie jednoznacznego stwierdzenia,
że skarżący nie uiszczał alimentów bez uzasadnionej przyczyny. Wyjazd do pracy za
granicę, co do zasady, wiąże się z uzyskaniem środków finansowych, jednak nie jest
123
to reguła, a organy w rozpoznawanej sprawie nie uczyniły niczego aby to ustalić.
Sprawy o sygn. akt II SA/Ol 419/17 i II SA/Ol 420/17 dotyczyły umorzenia
świadczeń z funduszu alimentacyjnego, sąd uchylił decyzje organów obu instancji
odmawiające umorzenia. W sprawach tych wskazano, że umorzenie takich
należności dopuszczalne jest wyjątkowo i tylko wtedy, gdy zachodzą szczególnie
uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji dochodowej i rodzinnej zobowiązanego.
Organy jednak niezasadnie pominęły okoliczności powstania zobowiązania, skarżący
celowo nie uchylał się od obowiązku alimentacyjnego, sam pozostawał bez pracy
i korzystał z pomocy społecznej. Następnie skarżący podjął się sprawowania opieki
nad 13-letnim synem, zamieszkał z nim, dbał o jego zdrowie, utrzymanie
i wykształcenie, a świadczenie alimentacyjne w tym czasie było wypłacane matce.
Obecnie skarżący pracuje, jednak nie jest w stanie spłacić zadłużenia
z otrzymywanego wynagrodzenia za pracę bez uszczerbku dla koniecznego
utrzymania siebie i syna. Zajęcie komornicze może doprowadzić skarżącego i jego
syna do ubóstwa oraz może zmusić do ponownego korzystania z pomocy
społecznej. Ponadto Sąd zwrócił uwagę na to, że znaczną część żądanej aktualnie
kwoty stanowiły odsetki, które narosły wobec opieszałego działania organu.
Kwestia skierowania do domu pomocy społecznej była przedmiotem sprawy
o sygn. akt II SA/Ol 713/17, na gruncie której sąd podkreślił, że z przepisy ustawy
o pomocy społecznej dokonały podziału świadczeń na pieniężne i niepieniężne.
Ustawodawca uzależnił od wysokości uzyskiwanego przez wnioskodawcę dochodu
przyznanie wyłącznie świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej. Organy
orzekające w sprawie wadliwie więc przyjęły, że jedną z przesłanek skierowania do
domu pomocy społecznej jest spełnienie przez skarżącego kryterium dochodowego.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 719/17 sąd uznał, że zgodnie z wykładnią
zewnętrzną, a więc wykraczającą poza ustawę o pomocy społecznej należy przyjąć
definicję dochodu wynikającą z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W związku z tym, że skarżący uzyskaną jednorazowo kwotę ze sprzedaży
mieszkania przeznaczył na zakup innego lokalu mieszkalnego, to otrzymana przez
skarżącego kwota korzysta, na mocy art. 21 ust. 1 pkt 131 ustawy o podatku
dochodowym ze zwolnienia od opodatkowania. Tym samym nie jest spełniona jedna
z przesłanek konstytuujących pojęcie dochodu z art. 8 ust. 3 u.p.s. jako sumę
miesięcznych przychodów pomniejszoną o miesięczne obciążenie podatkiem
dochodowym. W tej sytuacji zakup przez skarżącego lokalu mieszkalnego za środki
uzyskane ze sprzedaży dotychczas zajmowanego lokalu bez uzyskania
124
jakiegokolwiek faktycznego dochodu w związku z tymi czynnościami prawnymi,
pozostaje bez wpływu na wielkość dochodu, od którego zależy wysokość opłaty za
pobyt w domu pomocy społecznej.
Podobnie, w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 523/17 zapadł wyrok uchylający
decyzje organów obu instancji. Jedną z przyczyn takiego rozstrzygnięcia było to, że
organ odmówił skarżącemu całkowitego zwolnienia od odpłatności za pobyt jego
matki w domu pomocy społecznej, nie rozważył natomiast kwestii zwolnienia go z tej
odpłatności częściowo. Sąd nie zgodził się ze stanowiskiem organu II instancji, że
wymaga to odrębnego wniosku. Organ nie może bowiem jedynie rozszerzyć zakresu
wniosku, orzekając np. o całkowitym zwolnieniu z odpłatności wówczas gdy wniosek
dotyczył zwolnienia częściowego. Skoro jednak skarżący wniósł o całkowite
zwolnienie go z odpłatności, to nie było przeszkód, aby rozważyć możliwość także
zwolnienia częściowego, zwłaszcza, że na okoliczność tę wskazywał on
w odwołaniu.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 483/17 sąd stwierdził, że pobieranie zasiłku
macierzyńskiego po ustaniu zatrudnienia nie jest wymienione w art. 17 ust. 5 ustawy
o świadczeniach rodzinnych określającym negatywne przesłanki przyznania
świadczenia pielęgnacyjnego. Zauważyć należy, że wśród tych okoliczności
wyszczególniono m.in. uprawnienie do emerytury lub renty, nie wymieniono
natomiast pobierania zasiłku macierzyńskiego. Zgodnie zaś z zasadą domniemania
racjonalnego prawodawcy, jeżeli wśród przesłanek uniemożliwiających korzystanie
ze świadczenia wymieniono niektóre świadczenia ekwiwalentne wobec dochodów
z pracy, a pominięto w tym wyliczeniu zasiłek macierzyński otrzymywany po ustaniu
zatrudnienia, to powyższe uznać należy za celowe działanie prawodawcy.
11/ świadczenia wychowawcze
Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło w 2017 r.
15 spraw z zakresu ustawy z dnia 11 lutego 2016 r. o pomocy państwa
w wychowywaniu dzieci (Dz. U. z 2016 r., poz. 195 z późn. zm.), zwanej dalej:
u.p.p.w.d. Sąd rozpoznał 17 takich spraw.
Część rozpoznanych skarg stanowiły sprawy dotyczące sposobu ustalania
dochodu rodziny, o którym mowa w art. 5 u.p.p.w.d., od którego zależy przyznanie
świadczenia wychowawczego.
Sąd rozstrzygał też między innymi sprawy dotyczące tzw. opieki
naprzemiennej obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub
125
żyjących w rozłączeniu - sprawy o sygn. akt II SA/Ol 1127/16 i II SA/Ol 1326/16.
W sprawach tych Sąd wskazał, że organ w toku ponownego rozpoznania
sprawy powinien przeprowadzić postępowanie wyjaśniające, mające na celu
ostateczne ustalenie i rozstrzygnięcie sposobu sprawowania opieki. W tym celu
może również rozważyć, jeśli uzna to za stosowane i konieczne, przeprowadzenie,
w myśl przepisu art. 15 ust. 1 ustawy, wywiadu środowiskowego u obojga rodziców.
Przy ostatecznym rozstrzyganiu tego, czy nad pierwszym i drugim dzieckiem
sprawowana jest przez ich rodziców opieka naprzemienna, organ musi mieć na
uwadze, że zgodnie z przepisem art. 113 § 2 k.r.o., kontakty z dzieckiem obejmują
w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie
dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się,
utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na
odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Z pewnością jednak
naprzemienny pobyt dziecka u obojga rodziców nie może zostać uznany jedynie za
formę kontaktów rozumieniu tego przepisu, gdyż jest po prostu sprawowaniem opieki
na przemian przez oboje rodziców.
Interesujący problem pojawił się w wyroku Sądu z dnia 16 maja 2017 r.,
uchylającym zaskarżoną decyzję w punkcie 2 oraz decyzję organu I instancji,
w części odmawiającej świadczenia wychowawczego na dziecko.
Sąd, wskazał w uzasadnieniu wyroku, że organy odmówiły przyznania
świadczenia wychowawczego na córkę tylko z tego powodu, że w obrocie prawnym
znajduje się ostateczna decyzja przyznająca to świadczenie ojcu, który wystąpił
wcześniej z wnioskiem i prawo to przyznano mu bez ustalenia sprawowania
faktycznej opieki nad dzieckiem. Domniemywa się, że rodzic sprawuje faktyczną
opiekę nad swoim dzieckiem. Przeprowadzenie rodzinnego wywiadu
środowiskowego, w myśl art. 15 ust. 1 ustawy, uzasadnione jest powstaniem
wątpliwości dotyczących sprawowania opieki. Takie wątpliwości bezsprzecznie
wywołuje wniosek innego podmiotu uprawnionego, na to samo dziecko. W takiej
sytuacji ustawodawca nakazuje ustalić organowi właściwemu, kto faktycznie
sprawuje opiekę nad tym dzieckiem. W przepisach mowa jest o „organie właściwym”,
który ma „zwrócić się”, który ma „ustalić kto sprawuje opiekę”. Należy przez to
rozumieć organ właściwy do rozpatrzenia wniosku złożonego na to samo dziecko,
który ma obowiązek z urzędu dochodzić, kto faktycznie sprawuje opiekę nad
dzieckiem. W rozpoznawanej sprawie będą to dwa różne organy ze względu na
właściwość miejscową, z uwagi na różne miejsca zamieszkania wnioskodawców.
126
Oznacza to, że zarówno organ, który już wydał decyzję, jak i organ właściwy do
rozpoznania wniosku, który wpłynął jako drugi (na to samo dziecko), musi
przeprowadzić postępowanie wyjaśniające i rozstrzygnąć, kto faktycznie sprawuje
opiekę nad dzieckiem. Tym samym, organ orzekający nie może się ograniczyć tylko
do zebrania informacji w tym zakresie, ale musi rozstrzygnąć, komu rzeczywiście
przedmiotowe świadczenie przysługuje i w razie konieczności, podjąć kroki
niezbędne do zmiany bądź uchylenia wcześniejszej decyzji stojącej na przeszkodzie
w uwzględnieniu roszczenia wnioskodawcy spełniającego przesłanki do przyznania
świadczenia wychowawczego. Świadczenie wychowawcze nie jest zależne od
posiadania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem, czy ustalonych kontaktów, ani
zasądzonych alimentów, ale liczy się tylko sprawowanie faktycznej opieki nad
dzieckiem, czyli dbanie na co dzień o jego zdrowie, rozwój i wychowanie.
Świadczenie wychowawcze wypłaca się temu z rodziców, który faktycznie sprawuje
opiekę nad dzieckiem. Dopóki organy nie zbiorą informacji na temat realizowanych
obowiązków wobec dzieci przez każdego z rodziców, nie ustalą, czy współpracowali
w zaspokajaniu potrzeb dzieci i procesie ich wychowania, nie można ocenić, czy
przyznane ojcu świadczenie wychowawcze na córkę rzeczywiście przysługiwało,
bądź nie przysługiwało.
Skoro organ właściwy do rozpatrzenia drugiego wniosku na to samo dziecko
ma obowiązek ustalić, kto sprawuje faktycznie opiekę nad dzieckiem we
wnioskowanym okresie, to organ ten musi przeprowadzić postępowanie wyjaśniające
na tę okoliczność i w sytuacji potwierdzenia uprawnienia drugiego wnioskodawcy
w danym okresie do świadczenia wychowawczego powinien wystąpić o wzruszenie
uprzedniej decyzji przyznającej to świadczenie innej osobie, jeżeli, tak jak w tej
sprawie, jest to odrębny organ - w trybie art. 27 ust. 1 omawianej ustawy, jeżeli
podmiot, któremu przyznano świadczenie przestał spełniać przesłanki do pobierania
świadczenia w trakcie obowiązywania decyzji albo w trybie art. 145 § 1 pkt 5 k.p.a.,
jeśli wyszły na jaw nowe okoliczności, istniejące w dacie wydania decyzji. Oba
organy powinny ze sobą współpracować w celu niezwłocznego rozstrzygnięcia,
komu przysługuje świadczenie, dla dobra dziecka. Rozstrzygnięcie tego zagadnienia
przez organ zobowiązany do weryfikacji własnej decyzji, może stanowić zagadnienie
wstępne, będące, na mocy art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a., podstawą do zawieszenia
postępowania administracyjnego. W ocenie Sądu, nie byłoby także przeszkód do
pozytywnego załatwienia wniosku skarżącej w przypadku ustalenia, że to ona
sprawowała faktyczną opiekę nad dziećmi we wskazanym okresie. Nie stanowiłaby
127
takiej przeszkody pozostająca w obrocie prawnym decyzja przyznająca świadczenie
ojcu dziecka, skoro jedyną przesłanką przewidzianą w art. 22 ustawy jest
sprawowanie faktycznej opieki nad dzieckiem. Zwłaszcza, że ustawodawca w art. 27
ust. 1 ustawy przewidział możliwość zmiany decyzji bez zgody strony, a w art. 25
uregulował kwestię nienależnie pobranych świadczeń.
12/ sprawy mieszkaniowe, w tym dodatki mieszkaniowe
W roku 2017 do sądu wpłynęło jedynie 12 spraw w tej kategorii. Tak mała
ilość wniesionych skarg jest utrwaleniem się tendencji z lat poprzednich kiedy do
sądu kierowano najwyżej kilkanaście spraw w tej kategorii, w ubiegłym roku było to 7
spraw, a przed dwoma laty 9. Dominowały sprawy dotyczące dodatków
mieszkaniowych, w których wywiedziono 8 skarg.
Sąd rozstrzygnął 10 spraw, na rok następny pozostały do rozstrzygnięcia
tylko 2 sprawy.
Dwie skargi dotyczące dodatków mieszkaniowych (II SA/Ol 421/17
i II SA/Ol 1239/16) zostały wniesione przez tę samą osobę, która od kilku lat
prezentuje pogląd, że odmowa podpisania umowy najmu przez osobę ubiegającą się
o przyznanie dodatku mieszkaniowego nie przesądza, o tym, iż nie jest to najemca
ani podnajemca lokalu mieszkalnego, w związku z tym, że nie posiada on tytułu
prawnego do zajmowanego lokalu. Sąd w rozpoznanych sprawach zajął odmienne
stanowisko i skargi oddalił.
Z kolei w sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 779/17 kwestią sporną
pozostawała jedynie wysokość przyznanego dodatku mieszkaniowego, który
w ocenie sądu obliczony został prawidłowo.
W niniejszej kategorii spraw uzasadnienie wyroku zostało sporządzone
jeszcze w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 506/17, w której sąd stwierdził wydanie
z naruszeniem prawa aktu dotyczącego zamiany lokalu komunalnego. Wniosek
strony skarżącej rozpoznany został przez prezydenta miasta, natomiast w tym czasie
obowiązywała uchwała rady miasta dotycząca zasad wynajmowania lokali
stwierdzająca, że w przypadku osób niepełnosprawnych lub ciężko i przewlekle
chorych, gdy warunki mieszkaniowe w znacznym stopniu utrudniają ich
funkcjonowanie wnioski społeczna komisja. Dlatego też w sytuacji, gdy strona
w ponownym wniosku podała nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia u niej
poważnej i ciężkiej choroby wniosek ten powinien być rozpoznany przez komisję.
13/ weterynaria i ochrona zwierząt128
W 2017 r. w repertoriach zarejestrowano 12 spraw z powyższej kategorii -
(5 spraw zarejestrowano w 2016 r.). Zakończono wszystkie sprawy zarejestrowane
pod symbolem 6168. W sprawach z omawianego zakresu nie wniesiono skarg
kasacyjnych.
W sprawie, sygn. akt II SA/Ol 434/17, ze skargi prokuratora na uchwałę rady
miejskiej w przedmiocie wprowadzenia programu opieki nad zwierzętami
bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt na terenie miasta i gminy,
Sąd stwierdził nieważność zaskarżonej uchwały. Sąd podzielił stanowisko wyrażone
przez Prokuratora wnoszącego skargę, że zaskarżona uchwała - Program opieki nad
zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt, uchwalony na
podstawie art. 11a ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2013 r.,
poz. 856 ze zm.) jest aktem prawa miejscowego. Zaznaczył, że akt ten ma
zróżnicowany charakter normatywny, gdyż zawiera normy o mieszanym
abstrakcyjno-konkretnym charakterze. W orzecznictwie sądów administracyjnych
ugruntowało się stanowisko, że wystarczy, aby chociaż jedna norma uchwały miała
charakter generalno-abstrakcyjny, by cały akt miał przymiot aktu prawa miejscowego.
Z woli ustawodawcy program ma regulacyjny charakter. Biorąc pod uwagę
materię Programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi, skierowaną do
nieokreślonego kręgu odbiorców realizujących zadania w zakresie opieki nad
bezdomnymi zwierzętami oraz zapobiegania bezdomności zwierząt, jak również
powszechność jego obowiązywania, nie ulega wątpliwości, że uchwała ta stanowi akt
prawa miejscowego. Natomiast warunkiem wejścia w życie aktu prawa miejscowego,
podobnie jak wszystkich aktów prawa powszechnie obowiązującego, jest jego
ogłoszenie, co wynika wprost z art. 88 ust. 1 Konstytucji RP. Jeżeli zatem uchwała
zawiera przepisy powszechnie obowiązujące, to powinna być zgodnie z art. 42
ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r., poz. 446),
ogłoszona na zasadach i w trybie określonym w ustawie z dnia 20 lipca 2000 r.
o ogłaszaniu aktów normatywnych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1523). Przepisy powołanej
ustawy stanowią, że ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest
obowiązkowe (art. 2 ust. 1), zaś akty normatywne zawierające przepisy powszechnie
obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych, wchodzą w życie po upływie
14 dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że akt normatywny określi termin dłuższy (art. 4
ust. 1). Niewykonanie tego obowiązku jest równoznaczne z istotnym naruszeniem
prawa, w rozumieniu art. 91 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, skoro skutkuje
nieuzyskaniem mocy obowiązującej przez przedmiotową uchwałę. W takiej sytuacji 129
uchwała w całości jest nieważna.
14/ zatrudnienie i bezrobocie
W 2017 r. do tut. Sądu wpłynęło 29 spraw z zakresu zatrudnienia i spraw
bezrobocia. Dotyczyły one: statusu bezrobotnego - 11 spraw, zasiłku dla
bezrobotnych - 11 spraw, stypendiów - 2 sprawy, zwrotu nienależnego świadczenia -
4 sprawy, innych spraw o symbolu podstawowym 633 - 1 sprawa. Z poprzedniego
okres pozostały 2 sprawy. Sąd rozpoznał 30 spraw z powyższego zakresu. Na
następny okres sprawozdawczy pozostała 1 sprawa.
Sąd oddalił skargi w 18 sprawach, uwzględnił 9 skarg i uchylił zaskarżone
decyzje oraz poprzedzające je decyzje organów pierwszej instancji, w 1 sprawie Sąd
umorzył postępowanie, a 2 skargi odrzucił. W sprawach z omawianego zakresu
wniesiono 6 skarg kasacyjnych, które przekazano Naczelnemu Sądowi
Administracyjnemu.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 431/17 Sąd nie podzielił stanowiska organu
odwoławczego, że skoro ustawa z dnia 6 października 2016 r. o zmianie ustawy
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawy o świadczeniach
przedemerytalnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1940), nie zawiera przepisów
przejściowych, regulujących sytuację opiekunów osób niepełnosprawnych,
rejestrujących się w urzędzie pracy do dnia 31 grudnia 2016 r., to wprowadzone tą
ustawą przepisy mają zastosowanie tylko do osób rejestrujących się w urzędzie
pracy już po jej wejściu w życie, tj. po 1 stycznia 2017 r. Sąd stwierdził, że ustawa
zmieniająca nie zawiera przepisów przejściowych, które regulowałyby sytuację osób,
będących opiekunami osób niepełnosprawnych, rejestrujących się w urzędzie pracy
do dnia 31 grudnia 2016 r. Ocenił jednocześnie, że brak takich regulacji nie może
automatycznie skutkować tym, że osoby takie będą ponosić z tego tytułu negatywne
konsekwencje prawne. Takie założenie organu godzi w podstawowe zasady państwa
prawnego, przede wszystkim w konstytucyjną zasadę równości wobec prawa,
wynikającą z art. 32 ustawy zasadniczej, z której wynika nakaz równego traktowania
wszystkich adresatów norm prawnych charakteryzujących się w takim samym
stopniu tą samą, relewantną cechą. Sąd zaznaczył, że takie ujęcie zasady równości
dopuszcza odmienne traktowanie podmiotów, które takiej cechy nie mają. Ustalenie,
czy zasada równości została w konkretnym przypadku rzeczywiście naruszona,
wymaga zatem ustalenia kręgu adresatów, do których odnosi się budząca
wątpliwości norma prawna, oraz wskazania tych elementów, które są prawnie
130
relewantne (zob. wyroki Trybunału Konstytucyjnego z 17 marca 2015 r., K 31/13,
z 29 czerwca 2001 r., K 23/00, OTK ZU nr 5/2001, poz. 124; 14 lipca 2004 r., SK
8/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 65; 5 września 2005 r., P 18/04, OTK ZU nr
8/A/2005, poz. 88). Sąd podniósł, że jeżeli prawodawca różnicuje podmioty prawa,
które charakteryzują się wspólną cechą istotną, to wprowadza odstępstwo od zasady
równości. Zaznaczył, że różnicowanie podmiotów prawa charakteryzujących się
wspólną cechą istotną jest dopuszczalne, ale warunkiem sine qua non jest jasno
sformułowane kryterium, na podstawie którego owo zróżnicowanie jest dokonywane.
Kryterium to musi mieć charakter relewantny, czyli pozostawać w bezpośrednim
związku z celem i zasadniczą treścią przepisów, w których zawarta jest kontrolowana
norma oraz ma służyć realizacji tego celu i treści. Kryterium zróżnicowania musi
pozostawać w odpowiedniej proporcji do wagi interesów, które zostają naruszone
w wyniku nierównego traktowania podmiotów podobnych. Musi ponadto pozostawać
w związku z zasadami, wartościami i normami konstytucyjnymi uzasadniającymi
odmienne traktowanie podmiotów podobnych. Wszelkie odstępstwa od nakazu
równego traktowania podmiotów podobnych muszą zawsze znajdować podstawę
w odpowiednio przekonywujących argumentach (zob. wyroki TK z 23 listopada
2010 r. sygn. K 5/10; z 19 kwietnia 2011 r., sygn. P 41/09, OTK ZU nr 3/A/2011, poz.
25; z 18 czerwca 2013 r., sygn. K 37/12, OTK ZU, nr 5/A/2013, poz. 60; z 5 listopada
2013 r., sygn. K 40/12, OTK ZU nr 8/A/2013, poz. 120; z 17 czerwca 2014 r., P 6/12,
niepubl.).
W ocenie Sądu, zróżnicowanie jest uzasadnione, jeśli pozostaje
w bezpośrednim związku z ratio legis ustawy, jakim jest uzyskanie określonego,
zamierzonego efektu. Celem zaś nowelizacji art. 71 ust. 2 pkt 9 ustawy z dnia 20
kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy było objęcie
ochroną zasiłkową osób sprawujących opiekę nad najbliższymi. Zaproponowana
przez organy interpretacja znowelizowanych przepisów prowadziła natomiast do
sytuacji, że mają one zastosowanie tylko do osób rejestrujących się w urzędzie pracy
już po jej wejściu w życie, tj. po 1 stycznia 2017 r. Pozostałe zaś osoby, czyli
pobierające zasiłek dla opiekuna z tytułu opieki nad osobą najbliższą do 31 grudnia
2016 r., nie mogą skorzystać z dobrodziejstwa tego przepisu. W ocenie Sądu była to
interpretacja dyskryminująca te osoby. W takiej sytuacji jedynym elementem
przesądzającym o tym, czy dana osoba skorzysta z rzeczonego uprawnienia miałaby
być sztywno określona data 1 stycznia 2017 r., co nie jest kryterium obiektywnym
i sprawiedliwym, podczas gdy wprowadzone różnicowanie musi mieć charakter
131
racjonalnie uzasadniony. Rzeczą oczywistą jest, że nową regulacją prawną
wprowadzoną od dnia 1 stycznia 2017 r. nie można obejmować wszystkich osób,
które kiedykolwiek pobierały świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek
opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna. Brak jednak przepisów przejściowych we
wprowadzeniu tej bardzo korzystnej regulacji dla osób opiekującymi się swoimi
bliskimi nie powinno oznaczać, że dotyczy ona tylko opiekunów osób, którzy po ich
śmierci zarejestrowali się w biurze pracy dopiero w 2017 r. W ocenie Sądu, w tego
typu sytuacjach nie powinna być rozstrzygająca data pierwszej rejestracji. Organy
administracji powinny uwzględnić również drugą z dat, kiedy to ponownie, po zmianie
unormowania prawnego, skarżący zwrócił się o przyznanie mu zasiłku dla
bezrobotnych.
Jeżeli więc po zmianie normy prawnej decydującej o możliwości przyznania
zasiłku dla bezrobotnych, na dzień złożenia wniosku, to jest na dzień 26 stycznia
2017 r., skarżący od powyższego dnia miałby mieć co najmniej 365 dni zaliczonych
jako okresy równorzędne w ciągu 18 miesięcy od dnia 26 stycznia 2017 r., to zasiłek
dla bezrobotnych powinien mu być przyznany z racji pobierania wcześniej zasiłku dla
opiekuna w związku z opieką nad zmarłą matką. Sąd zobligował organ przy
ponownym rozpatrywaniu sprawy do zastosowania przepisów obowiązujących
w dniu złożenia wniosku o ponowne ustalenie prawa do zasiłku dla bezrobotnych,
a z nie z dnia rejestracji skarżącego w Powiatowym Urzędzie Pracy.
Interesujący problem prawny pojawił się również w wyroku Sądu z dnia
26 stycznia 2017 r. sygn. akt II SA/Ol 1347/16, uchylającym zaskarżoną decyzję oraz
utrzymaną nią w mocy decyzję organu I instancji w przedmiocie uznania za osobę
bezrobotną i prawa do zasiłku dla bezrobotnych. Organ pierwszej instancji uznał
skarżącą za osobę bezrobotną oraz odmówił przyznania jej prawa do zasiłku dla
bezrobotnych. W uzasadnieniu podniósł, iż przyczyną odmowy przyznania prawa do
zasiłku jest to, że strona nie udokumentowała 365 dni okresów uprawniających do
zasiłku, o których mowa w art. 71 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2016 r., poz. 645),
przypadających w okresie 18 miesięcy poprzedzających dzień rejestracji.
W odwołaniu skarżąca podniosła, że w okresie ostatnich 365 dni w ciągu 18 miesięcy
prowadziła działalność gospodarczą i opłacała składki na ubezpieczenie społeczne
od podstawy wymiaru składek równych lub wyższych niż kwota minimalnego
wynagrodzenia z wyłączeniem okresu, w którym była na urlopie macierzyńskim - 1
sierpnia 2015 r. do 29 lipca 2016 r. Wtedy opłacała składkę zdrowotną, a składki
132
społeczne były finansowane z budżetu państwa. Organ drugiej instancji, utrzymując
w mocy zaskarżoną decyzję stwierdził, że nie może zostać zaliczony do okresu
uprawniającego do zasiłku wskazywany przez stronę okres pobierania zasiłku
macierzyńskiego. Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego, o ile podstawę wymiaru
tego zasiłku stanowiła kwota co najmniej minimalnego wynagrodzenia za pracę,
wlicza się do okresu uprawniającego do zasiłku pod warunkiem, że przypada po
zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej. Tymczasem, strona pobierała
zasiłek macierzyński nie po zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej,
lecz w jego trakcie.
Sąd uznał, że skarga zasługuje na uwzględnienie. Wskazał, że dokonując
wykładni przepisów prawa, Sąd winien zmierzać do rezultatu wynikającego z takiego
rozumienia prawa, które zapewnia jego spójność oraz konstytucyjność. Sąd jest
zobowiązany wybrać taką interpretację normy ustawowej, która umożliwia
najpełniejsze urzeczywistnienie norm, zasad i wartości zawartych w Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej. Sąd stwierdził, że art. 71 ust. 1 pkt 2 lit. d) ustawy
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, o ile interpretować go literalnie,
narusza zasady wyrażone przepisach art. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji RP.W ocenie
Sądu - za równorzędny z okresem „opłacania składek na ubezpieczenie społeczne”
w rozumieniu ww. przepisu art. 71 ust. 1 pkt 2 lit. d) ustawy o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy, powinien być uznany okres, w którym osoba prowadząca
działalność gospodarczą była zwolniona z obowiązku opłacania tych składek
w związku z pobieraniem zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego. W świetle
art. 16 ust. 8 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 963 z późn. zm.), w okresie pobierania zasiłku
macierzyńskiego odprowadzane są jedynie składki emerytalne i rentowe, które
finansuje w całości budżet państwa. Natomiast zgodnie z art. 7 pkt 1 lit. b) ustawy
z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 887), okres pobierania zasiłku chorobowego jest
okresem nieskładkowym (Dz. U. z 2016 r., poz. 887). W demokratycznym państwie
prawnym nie do zaakceptowania jest natomiast rozwiązanie, które z jednej strony
zwalnia osobę, która w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej pobiera
zasiłek chorobowy i zasiłek macierzyński, z obowiązku uiszczania składek na
ubezpieczenie społeczne, pozbawiając ją równocześnie w ten sposób prawa do
uzyskania zasiłku dla bezrobotnych. Literalna wykładnia art. 71 ust. 1 pkt 2 lit. d)
ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy prowadzi zatem do
133
naruszenia zasad wyrażonych we wskazanych przepisach Konstytucji RP.
Przesądza również o niezgodności tak ukształtowanego rozwiązania z wynikającym
z art. 67 ust. 2 Konstytucji RP prawem bezrobotnego do zabezpieczenia
społecznego i kłóci się z ratio legis instytucji zasiłku dla bezrobotnych. Uzyskanie
zasiłku uzależnione jest wprawdzie od spełnienia przez osobę bezrobotną
określonych w ustawie warunków, lecz w spójnym systemie prawnym przepisy ustaw
nie powinny wywoływać skutku w postaci niemożności spełnienia tych warunków
i wprowadzać z tego tytułu sankcji w postaci odmowy przyznania prawa do zasiłku.
15/ choroby zawodowe i ochrona zdrowia
W 2017 r. w repertorium SA zarejestrowano 5 spraw z kategorii choroby
zawodowe (17 spraw zarejestrowano w 2014 r., 6 spraw w 2015 r. i 2016 r.), co
stanowi zaledwie 0,24 % ogółu spraw, które wpłynęły do tut. Sądu w omawianym
okresie sprawozdawczym. W sprawach z omawianego zakresu nie wniesiono skarg
kasacyjnych.
W sprawie, sygn. akt II SA/Ol 522/17, oddalając skargę w przedmiocie
choroby zawodowej Sąd wskazał, że organy inspekcji sanitarnej nie mają uprawnień
do kwestionowania orzeczeń lekarskich w zakresie wymagającym wiedzy
medycznej, gdyż takiej wiedzy nie posiadają. Nie może zaś budzić wątpliwości, że
rozpoznanie konkretnej jednostki chorobowej wymaga wiedzy medycznej.
Orzeczenia jednostek organizacyjnych służby zdrowia w tym zakresie mają zatem
charakter opinii biegłego, o której mowa w art. 84 § 1 Kodeksu postępowania
administracyjnego.
Sąd podkreślił, że omawiane orzeczenia nie stanowią jedynych dowodów
w oparciu o które wydawana jest decyzja w sprawie choroby zawodowej. Zgodnie
bowiem z § 8 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r.
w sprawie chorób zawodowych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 1666 ze zm.),
decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo decyzję o braku podstaw do
stwierdzenia choroby zawodowej wydaje się na podstawie materiału dowodowego,
a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim oraz formularzu oceny
narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika. W świetle zaś art. 80
Kodeksu postępowania administracyjnego, organ administracji publicznej ocenia na
podstawie całokształtu materiału dowodowego, czy dana okoliczność została
udowodniona. Warunkiem dokonania takiej oceny jest kompletność materiału
dowodowego i należyte uzasadnienie w orzeczeniu lekarskim postawionej diagnozy
134
z ustosunkowaniem się do zebranej w sprawie dokumentacji.
Z kolei w sprawie, sygn. akt II SA/Ol 717/17, uchylając zaskarżoną decyzję
i utrzymaną nią w mocy decyzję organu pierwszej instancji w przedmiocie choroby
zawodowej, Sąd wskazał na różnice w definicji „choroby zawodowej” i „rolniczej
choroby zawodowej.”
Sąd dokonał porównania definicji „choroby zawodowej” w art. 235¹ ustawy
z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 2016 r. poz. 1666, ze zm.) oraz
„rolniczej choroby zawodowej” zawartej w art. 12 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r.
o ubezpieczeniu rolniczym rolników (Dz. U. z 2008 r., Nr 50, poz. 291, ze zm.)
stwierdzając, że zawartość normatywna tych przepisów nie jest identyczna, bowiem
regulacja Kodeksu pracy jest bardziej szczegółowa i precyzyjna. O ile bowiem
w przypadku choroby zawodowej określonej w K.p. uważa się chorobę, jeżeli
w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim
prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników
szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze
sposobem wykonywania pracy, o tyle pod pojęciem rolniczej choroby zawodowej
uważa się chorobę, która powstała w związku z wykonywaną pracą w gospodarstwie
rolnym, oczywiście o ile choroba ta jest objęta wykazem chorób zawodowych
określonych w przepisach wydanych na podstawie Kodeksu pracy. Różnica
sprowadza się zatem do braku wskazania bezspornie lub z wysokim
prawdopodobieństwem, że choroba ta została spowodowana działaniem czynników
szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze
sposobem wykonywania pracy.
Poza tym Sąd wskazał, że wykaz chorób zawodowych do których odsyła art.
12 ustawy o ubezpieczeniu rolniczym rolników, sposób i tryb postępowania
dotyczący zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób
zawodowych, a także podmioty właściwe w sprawie rozpoznawania chorób
zawodowych określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2009 r.
Ilość spraw z zakresu chorób zawodowych była niewielka, a w toku ich
rozpoznawania nie pojawiły się istotniejsze kwestie prawne.
Nadzór sanitarny
Ogółem zarejestrowano 7 spraw z powyższej kategorii. W analizowanym
okresie zakończono postępowania w sprawach z tego zakresu (w 4 sprawach skargi
oddalono, w 3 sprawach skargi odrzucono). W sprawach z omawianego zakresu
135
wniesiono 2 skargi kasacyjne, z których Naczelny Sąd Administracyjny oddalił jedną
skargę kasacyjną.
W sprawie, sygn. akt II SA/Ol 788/17, oddalając skargę w przedmiocie
odmowy wszczęcia postępowania w przedmiocie ustalenia obowiązkowych
szczepień ochronnych, Sąd podkreślił, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy
o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U.
z 2016 r., poz. 1866), osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są
obowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddawania się obowiązkowym
szczepieniom ochronnym. Analiza powyższego przepisu wskazuje, że obowiązek
poddania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym wynika z mocy przepisu
prawa, nie ma zatem podstawy prawnej do jej konkretyzacji w formie decyzji
administracyjnej. Tak też stanowi art. 17 ust. 1 tej ustawy wskazując, że osoby,
określone na podstawie ust. 10 pkt 2, są obowiązane do poddawania się
szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym określonym na podstawie
ust. 10 pkt 1. Brak jest więc podstaw do władczego rozstrzygnięcia organu inspekcji
sanitarnej (powiatowego inspektora sanitarnego), w formie decyzji administracyjnej,
które nakazywałoby poddać małoletnie dziecko szczepieniu ochronnemu.
W sprawie, sygn. akt II SA/Ol 434/17, oddalając skargę w przedmiocie
niedopuszczalności zażalenia w sprawie opinii sanitarnej, Sąd wskazał, że organy
administracji publicznej, zgodnie z art. 6 Kodeksu postępowania administracyjnego,
tj. zasadą praworządności administracyjnej (stanowiącą również zasadę
konstytucyjną wyrażoną w art. 7 ustawy zasadniczej), działać mogą tylko na
podstawie i w granicach określonych przepisami powszechnie obowiązującego
prawa. Z powyższego wynika, że organ, może podejmować działania władcze
jedynie, gdy istnieje wyraźna wynikająca z przepisów powszechnie obowiązującego
prawa norma uprawniająca go do tego.
Sąd wskazał, że wobec zmian, jakie wprowadzone zostały w brzmieniu art.
100 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2016 r., poz.
1638), nowelą z 10 czerwca 2016 r., tj. uchyleniu ustępów 4 i 5 tego artykułu,
przestała istnieć podstawa prawna dla wydania przez organy inspekcji sanitarnej
decyzji dotyczącej spełnienia przez określony podmiot warunków z art. 22 ustawy
o działalności leczniczej. Organ pierwszej instancji nie miał zatem podstaw
prawnych, by we władczej i prawnie wiążącej formie wydać tego rodzaju opinię.
Nadto, Sąd wskazał, że w postanowieniu wydanym w trybie art. 61a § 1
Kodeksu postępowania administracyjnego, organ nie może formułować wniosków
136
i ocen dotyczących meritum żądania. Instytucja odmowy wszczęcia postępowania
kończy się aktem formalnym, a nie merytorycznym.
16/ stosunki pracy, stosunki służbowe, zasiłki i inne prawy związane z zatrudnieniem służb mundurowych, sprawy z zakresu inspekcji pracy
W tej kategorii zarejestrowano w 2017 r. w repertorium SA 33 sprawy.
W analizowanym okresie zakończono postępowania w 33 sprawach. W 15 sprawach
skargi oddalono, w 9 sprawach skargi uwzględniono, w 2 sprawach stwierdzono
nieważność zakwestionowanego aktu, w 3 sprawach skargi odrzucono, w 1 sprawie
oddalono wniosek o wymierzenie grzywny organowi, w 1 sprawie stwierdzono
przewlekłe prowadzenie postępowania. W 1 sprawie postępowanie zawieszono.
W 8 sprawach wniesiono skargę kasacyjną, w tym w 3 sprawach skargę kasacyjną
wniosła strona skarżąca.
Godna uwagi jest sprawa o sygn. akt II SA/Ol 489/17, w której Sąd
kontrolował rozkaz personalny Komendanta Wojewódzkiego Policji utrzymujący
w mocy rozkaz personalny Komendanta Powiatowego Policji, którym KPP zwolnił
funkcjonariusza Policji z zajmowanego stanowiska i mianował go na niższe
stanowisko służbowe z jednoczesnym zachowaniem prawa do stawki uposażenia
pobieranego na poprzednio zajmowanym stanowisku, do czasu uzyskania wyższej
stawki. Skarżone rozkazy wydane zostały w oparciu o art. art. 38 ust. 2 pkt 4 ustawy
o Policji, w związku ze zmianą organizacyjną w której nie występuje stanowisko,
zajmowane dotychczas przez skarżącego. W związku z likwidacją stanowiska oraz
brakiem możliwości przeniesienia na równorzędne stanowisko zaistniała konieczność
mianowania funkcjonariusza na niższe stanowisko występujące w nowej
zreorganizowanej strukturze jednostki.
Wyrokiem z dnia 28 września 2017 r. uwzględniając skargę, Sąd wyraził
pogląd, że adekwatną cezurą czasową dla ustalenia możliwości - w kontekście art.
38 ust. 2 pkt 4 ustawy o Policji - przeniesienia policjanta na niższe stanowisko
służbowe jest data likwidacji jego stanowiska, względnie inne przyczyny uzasadnione
potrzebami organizacyjnymi w związku z którymi następuje rzeczone przeniesienie
policjanta. Za powyższym rozumieniem przemawia wewnętrzna spójność czasowa
przyczyny przeniesienia skorelowanej z jednoczesnym brakiem możliwości
mianowania na inne równorzędne stanowisko służbowe. W ocenie Sądu, weryfikacja ewentualnego braku możliwości mianowania na inne stanowisko w czasookresie dalece wykraczającym poza datę zlikwidowania stanowiska służbowego, niewątpliwie czyniłoby zagwarantowane art. 38
137
ust. 2 pkt 4 ustawy o Policji uprawnienie policjanta. Konkludując Sąd uznał, że brak wskazania istniejących (ewentualnie) stanowisk równorzędnych w dacie likwidacji zajmowanego stanowiska i merytorycznych kryteriów ich obsadzania z założenia uniemożliwia ocenę co do istoty przeniesienia policjanta na niższe stanowisku służbowe w trybie art. 38 ust. 2 pkt 4 ustawy o Policji. W takowej sytuacji polityka kadrowa w Policji na kanwie przywołanego przepisu, acz mająca w pełni charakter uznaniowy, byłaby całkiem nietransparentna, co z kolei byłoby zaprzeczeniem celu i sensu art. 38 ust. 2 pkt 4 ustawy o Policji.
Największa ilość skarg z tego zakresu była wnoszona w związku z wejściem w życie ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej. Skarg tych wpłynęło 45 (27 w Repertorium SAB i 18 w Rep. SA).
Jedną z wielu spraw, które wpłynęły do tutejszego Sądu była sprawa o
sygn. akt II SA/Ol 672/17. Przedmiotem skargi była w niej złożona celnikowi przez
Dyrektora Izby Administracji Skarbowej, w trybie art. 165 ust. 7 ww. ustawy Przepisy
wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej, propozycja określającą
warunki zatrudnienia w ramach korpusu służby cywilnej w Izbie Administracji
Skarbowej.
Uwzględniając skargę Sąd stwierdził bezskuteczność zaskarżonej czynności
i uznał uprawnienie skarżącego do złożenia mu propozycji służby.
Oceniając dopuszczalność skargi Sąd uznał, że złożenie skarżącemu
pisemnej propozycji, określającej warunki zatrudnienia jest czynnością, o której
mowa w art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a.
Sąd stwierdził, że skoro organ nie wykazał żadnych obiektywnych przesłanek
uzasadniających złożenie skarżącemu propozycji zatrudnienia a nie propozycji
służby, to należało opowiedzieć się za trwałością stosunku służby skarżącego i obok
stwierdzenia bezskuteczności zaskarżonej czynności, na podstawie art. 146 § 2
p.p.s.a., uznać uprawnienie skarżącego do złożenia mu propozycji służby.
Skargi z tego zakresu dotyczyły nie tylko złożenia celnikowi propozycji
zatrudnienia, ale także zaskarżenia decyzji zmieniającej warunki służby,
bezczynności organu w złożeniu propozycji służby, bezczynności w rozpoznaniu
odwołania od propozycji zatrudnienia.
138
17/ sprawy z zakresu obronności kraju, uprawnienia kombatanckie i wojskowe
W kategorii tych spraw w 2017 r. nie zarejestrowano żadnej sprawy.
Sprawy dotyczące problematyki obronności niezmiennie stanowią nieliczną
grupę spraw kierowanych do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
(w 2011 r. zarejestrowano cztery sprawy, w latach 2012-2014 po dwie sprawy,
a w 2016 r. zarejestrowano jedną sprawę).
Uprawnienia kombatanckie i wojskowe
W tej kategorii spraw zarejestrowano w 2017 r., w repertorium SA, tylko
1 sprawę. W analizowanym okresie zakończono postępowanie w 2 sprawach
(w 1 sprawie skargę oddalono, w 1 sprawie skargę uwzględniono).
18/ sprawy z zakresu dostępu do informacji publicznej i prawa prasowego
W 2017 roku, w porównaniu z rokiem poprzednim, nieznacznie zwiększył się
wpływ do tutejszego Sąd spraw z zakresu dostępu do informacji publicznej i prawa
prasowego. W repertorium SA i SAB zarejestrowano łącznie 81 skarg. Łącznie ze
sprawami z poprzedniego okresu, do rozpoznania w 2017 r. było 91 spraw
oznaczonych symbolem 648. Z tego załatwiono na rozprawach i posiedzeniach
niejawnych łącznie 85 spraw, w tym 69 spraw zarejestrowanych w repertorium SAB
i 16 w repertorium SA. Duży odsetek stanowiły sprawy, w których skargi zostały
uwzględnione (43 sprawy, co stanowi 53 % spraw załatwionych z tego zakresu).
Podmiotami, do których najczęściej zgłaszano wnioski o udostępnienie
informacji publicznej były organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego
oraz dyrektorzy ich jednostek organizacyjnych, np. dyrektorzy szkół publicznych,
dyrektorzy publicznych zakładów opieki zdrowotnej. Odnotowano także skargi na
bezczynność w udostępnieniu informacji publicznej przez inne organy wykonujące
zadania publiczne np. Dyrektora Izby Administracji Skarbowej, Dyrektora
Nieruchomości Rolnych, Dziekana Wydziału Uniwersytetu, Polski Związek
Działkowców, schronisko dla bezdomnych zwierząt, Prezesów spółek prawa
handlowego wykonujących zadania publiczne.
Jeśli chodzi o przedmiot żądanych informacji, to podobnie jak w latach
poprzednich, stosunkowo dużo skarg zostało wniesionych na bezczynność
w udostępnieniu umów cywilnoprawnych zawieranych przez podmioty publiczne.
139
W szczególności dużo skarg dotyczyło bezczynności w udostępnieniu umów
w przedmiocie obsługi prawnej urzędów. Podobnie jak w roku ubiegłym, skargi
dotyczące informacji publicznej o obsłudze prawnej były wielokrotnie wnoszone
przez tą samą osobę, a jak wynika z bazy CBOIS, ta sama osoba wnosiła tożsame
skargi również do innych sądów administracyjnych. Sprawy te zostały omówione
w części informacji dotyczącej kosztów postępowania sądowego. W sprawach tych
nie występowały bowiem istotne dla praktyki orzeczniczej problemy prawne, za
wyjątkiem kwestii kosztów postępowania.
W sprawach z omawianego zakresu skargi były wnoszone m.in.
w przedmiocie udostępnienia raportu z audytu, nagrania z zebrania wiejskiego,
uzasadnienia przyznania nagród pracownikom podmiotu zobowiązanego, kosztów
udostępnienia informacji publicznej.
W sprawie sygn. akt II SA/Ol 183/17, w której przedmiotem kontroli była
decyzja Dyrektora Oddziału NFZ, odmawiająca udostępnienia informacji publicznej,
dotyczącej dokumentów z zakończonych kontroli w okresie wskazanego jednego
miesiąca. W sprawie kwestią sporną, wymagającą rozstrzygnięcia przez Sąd, była
ocena zasadności zakwalifikowania przez organ żądanej informacji, jako
przetworzonej. Sąd oddalając skargę, nie podzielił argumentacji skarżącego,
iż przygotowanie żądanej informacji nie wymaga intelektualnego zaangażowania,
czynności merytorycznych, a jedynie wyszukania i przekształcenia posiadanych
dokumentów z formy papierowej na elektroniczną. Sąd wziął pod uwagę, że wniosek
dotyczył ok. 6000 dokumentów, zawierających różne dane wrażliwe, chronione mocą
różnych ustaw. Zatem przed udostępnieniem skanów tych dokumentów, o co
wnioskowało Stowarzyszenie, niezbędne było, po ich wyszukaniu, a przed ich
przekształceniem, przeprowadzenie analizy treści dokumentów, w celu
zanonimizowania danych wrażliwych, do czego obliguje organ art. 5 ust. 1 i 2 u.d.i.p.
Działania takie wymagają podjęcia czynności analitycznych, a nie tylko prostych
technicznych. Przed przygotowaniem informacji w formie gotowej do udostępnienia
potrzebne było bowiem przeanalizowanie treści wielu dokumentów pod kątem
ewentualnej konieczności ich anonimizacji.
Z kolei w sprawie o sygn. akt II SAB/Ol 11/17 tutejszy Sąd uwzględnił skargę
na bezczynność w udostępnieniu raportu z audytu przeprowadzonego
w stowarzyszeniu korzystającym ze środków publicznych. Organ w tej sprawie
udostępnił wnioskodawcy żądaną umowę zawartą z podmiotem zewnętrznym
o przeprowadzenie audytu informując, że raport z audytu nie stanowi informacji
140
publicznej i nie może być udostępniany. WSA w Olsztynie zakwestionował takie
działanie organu. Stwierdził, że żądany raport z audytu może zawierać dane mające
charakter informacji publicznej. Jest to dokument sporządzony na potrzeby organu
administracji publicznej i sfinansowany ze środków publicznych. Jest on również
związany z oceną wydatkowania środków publicznych, które przekazywane były
audytowanemu stowarzyszeniu oraz realizacji części powierzonych zadań.
Dokument ten zawiera także informacje wykorzystane przez organ do podjęcia
decyzji dotyczącej dalszego dotowania placówki. Ponadto dokument ten został
przekazany audytowanemu stowarzyszeniu co przesądza o tym, iż nie można
zakwalifikować go jako wytworzony wyłącznie na użytek wewnętrzny. Sąd nie
przesądził, że wszystkie dane zawarte w przedmiotowym dokumencie mają
charakter informacji publicznej lub też że wszystkie informacje podlegają
udostępnieniu, gdyż tej oceny winien w pierwszej kolejności dokonać organ. W
obrębie jednego dokumentu mogą się bowiem znajdować dane o różnym
charakterze.
Natomiast w sprawie sygn. akt II SAB/Ol 39/17 przedmiotem rozpoznania była
skarga na bezczynność organu wykonawczego gminy w udostępnieniu nagrania
z zebrania wiejskiego. Sąd w sprawie tej stwierdził, że utrwalone za pomocą środków
technicznych nagranie audio z zebrania wiejskiego dotyczy sfery faktów i stanowi
informację publiczną. Udostępnienie wnioskodawcy protokołu z zebrania wiejskiego
nie zwalniało organu od obowiązku udostępnienia żądanego nagrania. Sąd wskazał
jednak, że udostępnieniu podlega jedynie informacja publiczna, w której posiadaniu
jest organ. Jeżeli więc nagranie audio z zebrania wiejskiego nie zostało zachowane,
to oczywistym jest, że organ tych nagrań nie posiada i nie jest w stanie udostępnić
ich skarżącemu w opisanym wyżej trybie. Niewątpliwie jednak przekazanie
wnioskodawcy informacji publicznej w formie kserokopii sporządzonego z tego
zebrania protokołu nie było prawidłowym rozpoznaniem jego wniosku, który dotyczył
udostępnienia nagrania z zebrania wiejskiego.
W 2017 roku nie odnotowano w tutejszym Sądzie wpływu spraw dotyczących
udostępnienia informacji prasowej oraz informacji z zakresu ponownego
wykorzystywania informacji sektora publicznego.
W Repertorium SO natomiast odnotowano 3 sprawy o symbolu 648
o wymierzenie organowi grzywny w trybie art. 55 § 1 ustawy - Prawo o postępowaniu
przed sądami administracyjnymi. We wszystkich sprawach Sąd wymierzył grzywnę,
z tym że w dwóch sprawach grzywna ta miała wysokość symboliczną (50 zł i 100 zł),
141
a w jednej z nich wyniosła 500 zł, ponieważ organ nie wykonał obowiązku
przekazania skargi Sądowi do dnia orzekania w sprawie wymierzenia grzywny. Sąd
wskazał, że fakt uwzględnienia skargi nie zwalnia organu z wykonywania
obowiązków przewidzianych w p.p.s.a., w tym przekazania skargi wraz
z kompletnymi aktami sprawy i odpowiedzią na skargę.
19/ orzecznictwo w sprawach samorządowych, w tym dotyczące rozstrzygnięć nadzorczych, sprawy z zakresu ustroju samorządu terytorialnego, w tym referendum gminnego
W 2017 r. w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie odnotowano
126 skarg w przedmiocie spraw dotyczących działalności samorządu terytorialnego
(repertorium SA i SAB). Z poprzedniego okresu sprawozdawczego pozostały do
rozpoznania 43 skargi, co stanowiło łącznie do załatwienia 169 spraw. Na
rozprawach i posiedzeniach niejawnych rozpoznano 157 spraw. Na kolejny okres
pozostało do rozpoznania 12 skarg.
Na podjęte rozstrzygnięcia strony wniosły 13 skarg kasacyjnych. W okresie
sprawozdawczym rozpoznane zostały przez Naczelny Sąd Administracyjny 2
sprawy, w których oddalone zostały skargi kasacyjne.
Omawiając sprawy związane z działalnością samorządu terytorialnego należy
odnotować ich podział na:
sprawy dotyczące skarg na uchwały podejmowane przez organy
samorządu terytorialnego (symbol 639),
sprawy ze skarg organów nadzoru na uchwały organów jednostek
samorządu terytorialnego (symbol 640),
sprawy ze skarg jednostek samorządu terytorialnego na rozstrzygnięcia
nadzorcze (symbol 641).
Pierwszą grupę stanowiły sprawy ze skarg na uchwały podejmowane przez
organy jednostek samorządu terytorialnego.
W tej kategorii spraw na uwagę zasługuje wyrok Sądu z dnia 3 października
2017 r., sygn. akt II SA/Ol 461/17 w sprawie, w której była badana zgodność
z prawem uchwały dotyczącej ustalenia strefy płatnego parkowania na terenie Gminy
Miejskiej B., zasad jej funkcjonowania oraz wysokości stawek opłat i sposobu ich
pobierania. Załącznik do wskazanej uchwały stanowił Regulamin Strefy Płatnego
Parkowania, zaś podstawę prawną stanowił art. 40 ust. 1 ustawy o samorządzie
gminnym i art 13 b ust. 3 i 4 oraz art. 13 f ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach
publicznych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1440 ze zm., dalej jako: „u.d.p.”). Skarżący
142
uchwałę Prokurator wniósł o stwierdzenie nieważności uchwały w zaskarżonej części
zarzucając przepisom uchwały istotne naruszenie prawa materialnego, tj. art. 40 ust.
1 i 2 pkt 4 u.s.g., art. 13 b ust. 3 i 4 u.d.p. oraz art. 7 i 94 Konstytucji, polegające na
przekroczeniu granic upoważnienia ustawowego, a nadto: istotne naruszenie § 146
i § 149 Załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca
2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (Dz. U. z 2002 r. Nr 100, poz. 908
ze zm., dalej jako: „rozporządzenie”), poprzez sformułowanie zbędnej i wadliwej
definicji „czasu postoju (parkowania)”; istotne naruszenie art. 2 i 32 Konstytucji RP
oraz art. 75 k.p.a., poprzez ograniczenie osobom zameldowanym na stałe lub
czasowo w obszarze strefy płatnego parkowania oraz właścicielom lokali użytkowych
położonych w tej strefie możliwości zakupu abonamentu tylko do pojazdów własnych,
leasingowanych lub użyczonych z wykluczeniem pojazdów użytkowanych na
podstawie innych umów cywilnoprawnych, a nadto poprzez nałożenie wymogu
przedłożenia umowy użyczenia pojazdu potwierdzonej notarialnie, podczas gdy
organy władzy mogą działać tylko na podstawie i w zakresie przewidzianym przez
prawo, a uprawnienie organu do żądania potwierdzenia umowy w określonej formie
nie wynika z przepisów powszechnie obowiązującego prawa, zaś jako dowód należy
dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy; istotne
naruszenie § 137 w zw. z § 143 rozporządzenia poprzez zbędne i niedopuszczalne
powtórzenie przez organ gminy treści przepisu § 58 ust. 4 rozporządzenia Ministra
Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 31 lipca 2002 r.
w sprawie znaków i sygnałów drogowych (Dz. U. z 2002 r. Nr 170, poz. 1393 ze zm.)
w zakresie oznakowania strefy parkowania, jak również poprzez zbędne
i niedopuszczalne powtórzenie przez organ gminy treści art. 2 pkt 30 ustawy z dnia
20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 128 ze zm.)
w zakresie definicji parkowania (postoju), poprzez zbędne i niedopuszczalne
powtórzenie przez organ gminy treści art. 13 ust. 3 u.d.p. w zakresie zwolnień od
uiszczania opłaty za parkowanie; istotne naruszenie art. 18 ust. 2 pkt 8 u.s.g. w zw.
z art. 13 b ust. 1 u.d.p. poprzez wadliwe wskazanie, że opłata za parkowanie pojazdu
obowiązuje w każdym miejscu strefy płatnego parkowania, podczas gdy zgodnie
z przepisami ustawy opłatę pobiera się za postój pojazdów samochodowych w strefie
płatnego parkowania w wyznaczonym miejscu, w określone dni robocze,
w określonych godzinach lub całodobowo; istotne naruszenie art. 13 b ust. 4 pkt 3
u.d.p. poprzez przekroczenie granic delegacji ustawowej i wprowadzenie do uchwały
postanowień o charakterze wewnętrznym, organizacyjnym, dotyczącym pracowników
143
strefy parkowania.
Uwzględniając skargę Sąd podzielił konieczność stwierdzenia nieważności
zakwestionowanych przez Prokuratora przepisów, bowiem stosownie do art. 40 ust.
1 u.s.g., na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo
stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy, przy
czym przepis ten upoważnia radę gminy do wydawania aktów prawa miejscowego
o charakterze wykonawczym, których zadaniem jest wykonanie upoważnienia
zawartego w ustawie szczególnej w granicach i zakresie przedmiotowym w nim
określonym, z uwzględnieniem specyfiki i potrzeb danej gminy. Zaś odstąpienie od
tej zasady narusza związek formalny i materialny pomiędzy aktem wykonawczym
a ustawą, co z reguły stanowi istotne naruszenie prawa. Oznacza to, że rada gminy
nie ma prawa do samoistnego, czyli nieznajdującego podstawy w normie ustawowej,
kształtowania prawa na obszarze gminy. Wykonawczy charakter aktu prawa
miejscowego oraz zasada prymatu nad nim ustawy w hierarchii źródeł prawa,
obligują organ realizujący ustawową normę kompetencyjną w zakresie tworzenia
aktu prawa miejscowego do wydawania tych aktów wyłącznie w granicach
upoważnienia ustawowego, celem uszczegółowienia zapisów ustawowych.
W niniejszej sprawie organ wykonawczy gminy zgodził się w całości z zarzutami
skargi, uznając je za słuszne i dlatego Rada Miasta podjęła uchwałę, którą uchyliła
w całości zaskarżoną uchwałę, eliminując w ten sposób z obrotu prawnego
zaskarżone przepisy Regulaminu. Okoliczność ta jednak nie mogła skutkować
umorzeniem postępowania sądowoadministracyjnego z powodu odmiennych
skutków prawnych wywołanych uchyleniem aktu a stwierdzeniem jego nieważności.
Z kolei w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 42/17 Sąd badał zgodność z prawem
zarządzenia wójta gminy dotyczącego powierzenia stanowiska dyrektora gimnazjum.
Skarżąca osobiście odebrała powyższe zarządzenie z rąk wójta, który ustnie
uzasadnił skrócenie kadencji z 5-letniej na 3-letnią planowaną reformą oświaty
i stopniowym wygaszaniem gimnazjów. Skarżąca dwukrotnie złożyła wniosek
o doręczenie jej uzasadnienia na piśmie. Po rozpatrzeniu skargi na powyższą
uchwałę, Sąd stwierdził, że jakkolwiek art. 36a ust. 13 ustawy z dnia 7 września
1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 2156 ze zm.), nie formułuje
w sposób literalny obligatoryjności wyartykułowania powodów zaproponowania
nauczycielowi powierzenia stanowiska dyrektora na okres krótszy niż 5-letni, to
jednak istnienie takiego obowiązku wynika z wykładni celowościowej i systemowej
wskazanego przepisu. Ustalenie znaczenia użytego w przepisie art. 36a ust. 13
144
zdanie drugie wskazanej ustawy pojęcia niedookreślonego, jakim jest zwrot
„uzasadniony przypadek”, nie może być dokonane w sposób abstrakcyjny, lecz
winno uwzględniać okoliczności faktyczne, w którym to pojęcie funkcjonuje. Akty
administracyjne wydane na podstawie przepisów zawierających pojęcia
niedookreślone, jak również wydane w warunkach uznania, wymagają starannego
i wyczerpującego uzasadnienia stanowiska zajętego przez organ, w szczególności,
że podlegają kontroli organu nadzoru i sądów administracyjnych pod kątem ich
zgodności z prawem. Organ działający w ramach uprawnienia wynikającego z art.
36a ust. 13 zdanie drugie powołanej ustawy powinien zatem wykazać należytą
argumentacją, czy ziściła się przesłanka „uzasadnionego przypadku”. Polega to na
precyzyjnym i wyczerpującym uzasadnieniu wydanego zarządzenia. Uzasadnienie
takie winno przybrać formę pisemną i zostać doręczone uprawnionemu wraz
z władczym rozstrzygnięciem. Brak sporządzenia pisemnego uzasadnienia
zarządzenia stanowi istotne naruszenie art. 36a ust. 13 ustawy o systemie oświaty.
Drugą kategorię spraw samorządowych stanowią sprawy ze skarg organów
nadzoru na uchwały organów jednostek samorządowych.
W tej grupie skarg należy zwrócić uwagę na skargę Wojewody (sygn. akt
II SA/Ol 40/17) na uchwałę rady gminy w sprawie uchwalenia statutu gminy,
w którym uregulowano zasady tworzenia i funkcjonowania klubów radnych.
Oceniając zaskarżoną uchwałę Sąd zwrócił uwagę, że uchwalając zasady zrzeszania
się w kluby radnych, rada powinna była mieć na uwadze nie tylko przepisy u.s.g., ale
również art. 58 ust. 1 Konstytucji RP, który zapewnia każdemu wolność zrzeszania
się. Sąd podzielił stanowisko organu nadzoru, że wskazanie w kontrolowanej
uchwale pięciu osób jako minimalnej liczby radnych tworzących klub, przy
ustawowym składzie rady wynoszącym 15 radnych, w istotny sposób ogranicza
możliwość zrzeszania się (w formie klubów) wszystkich radnych wchodzących
w skład rady. Przepis art. 23 ust. 2 u.s.g. niewątpliwie przyznaje radzie każdej gminy
kompetencje do określania zasad działania klubów radnych, co w istocie powinno
prowadzić do podporządkowania ich radzie. Zasady te z pewnością obejmują
również określenie minimalnych limitów osobowych uprawniających do utworzenia
klubu. Organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego, korzystając
z przyznanych im - we wspomnianym zakresie - kompetencji, nie mogą jednak
naruszać przepisów Konstytucji, ani ustaw. W ocenie Sądu, wskazaną regulacją rada
gminy naruszyła art. 58 ust. 1 Konstytucji RP. Określając zasady działania klubów,
rada nie może stwarzać przeszkód w korzystaniu przez radnych z prawa zrzeszania
145
się w klubach według określonych kryteriów, najczęściej politycznych lub
społecznych. Ustalając progi liczbowe uprawniające do utworzenia klubu, rada
powinna więc mieć, co prawda, na uwadze występujące realia, w tym liczebność
rady oraz wytworzony w niej układ społeczno-polityczny. Nie można przecież
wykluczyć wystąpienia ewentualnych zmian w układzie społeczno-politycznym
gminy, dokonanych nawet w najbliższych wyborach do rady, w którym nowy, wyższy
limit (5 osób), którego osiągnięcie uprawni dopiero do założenia klubu radnych, w
istotny sposób ograniczy (lub wręcz wyłączy) możliwość utworzenia takiego klubu
przez nowo wybranych radnych.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 1063/16 Sąd badał zgodność z prawem
uchwały rady gminy w sprawie zasad udzielania i rozmiaru obniżek tygodniowego
obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycielom, którym powierzono stanowiska
kierownicze oraz określenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dla
nauczycieli realizujących w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla
stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin. W skardze
organ nadzoru stwierdził, że uchwała istotnie narusza przepis art. 19 ustawy z dnia
23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, gdyż zaskarżona uchwała dotyczy materii
objętej zadaniami związków zawodowych (t.j. Dz. U. z 2014 r., poz. 167 ze zm.).
Podniósł, że ani wójt gminy, ani rada gminy nie poinformowali związków
zawodowych, w formie pisemnej, o nieuwzględnieniu ich stanowiska. Brak
pisemnego poinformowania związków zawodowych o nieuwzględnieniu ich opinii
oraz wskazania przyczyn, stanowi istotne naruszenie procedury przy podejmowaniu
zaskarżonej uchwały. Rozpatrując wniesioną skargę Sąd podzielił stanowisko organu
nadzoru, że organ samorządu terytorialnego naruszył ciążący na nim obowiązek
ustawowy polegający na zapewnieniu udziału organizacji związkowej w procesie
legislacyjnym. Wprawdzie rada gminy zwróciła się do odpowiednich władz dwóch
związków zawodowych o zaopiniowanie projektu uchwały w sprawie zasad
udzielania i rozmiaru obniżek tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć
nauczycielom, którym powierzono stanowiska kierownicze oraz określenia
tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dla nauczycieli realizujących w
ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym
obowiązkowym wymiarze godzin, lecz związki zawodowe wyraziły opinię negatywną.
Rada gminy nie uwzględniła stanowiska związków, jednakże nie poinformowała o
tym związków w formie pisemnej i tym samym nie zapewniła możliwości obrony
stanowiska związku. Nie zostało także podane uzasadnienie ani motywy odrzucenia
146
stanowiska związków. Tymczasem przedstawiony w art. 19 powołanej ustawy tryb
opiniowania projektów aktów normatywnych ma charakter obligatoryjny. W tej
sytuacji Sąd uznał, że zaskarżona uchwała została podjęta z naruszeniem
ustawowego trybu opiniowania projektów uchwał przez związki zawodowe, a w
szczególności z naruszeniem art. 19 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych.
Trzecią grupę spraw samorządowych stanowią sprawy ze skarg jednostek
samorządu terytorialnego na rozstrzygnięcia nadzorcze - zarządzenia zastępcze.
W tej kategorii spraw na uwagę zasługuje wyrok Sądu z dnia 30 listopada
2017 r., sygn. II SA/Ol 819/17 wydany po rozpoznaniu skargi gminy na
rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody dotyczące przekształcenia zespołu szkół
w ośmioletnią szkołę podstawową. Zaskarżonym rozstrzygnięciem nadzorczym
stwierdzono nieważność uchwały rady gminy w części dotyczącej § 4, w którym
przyjęto, że uchwała wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia
w Dzienniku Urzędowym Województwa. Organ nadzoru uznał, że niniejsza uchwała
nie jest aktem normatywnym w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r.
o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (t.j. Dz.U.
z 2017 r. poz. 1523). Wojewoda wskazał, że przedmiotowa uchwała nie jest aktem
prawa miejscowego wymienionym w art. 40 ust. 1 i 2 u.s.g., nie zawiera norm
o charakterze abstrakcyjnym i generalnym. Nie podlega również publikacji na mocy
przepisu szczególnego, co powoduje, iż brak jest prawnej możliwości do jej
ogłaszania w Dzienniku Urzędowym Województwa. Uchwała ta stanowi akt
kierownictwa wewnętrznego, zaś tego typu akty nie wymagają publikacji w organie
promulgacyjnym i co do zasady wchodzą w życie z dniem podjęcia przez radę gminy.
Sąd oddalając skargę na rozstrzygnięcie nadzorcze wskazał, że istota sporu
dotyczyła charakteru prawnego uchwały stwierdzającej przekształcenie zespołu
publicznych szkół w ośmioletnią szkołę podstawową, wydanej na podstawie art. 191
ust. 1-3 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo
oświatowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 60). Skład orzekający w tej sprawie podzielił
wypracowany w orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym akt założycielski szkoły nie
jest aktem prawa miejscowego, ale generalnym aktem normatywnym, nie zawiera
jednak przepisów o charakterze abstrakcyjnym, który to warunek musiałby zostać
spełniony kumulatywnie, aby można było uznać przedmiotową uchwałę za akt
normatywny, zawierający przepisy powszechnie obowiązujące. Z tego powodu nie
podlega publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym i nie jest od tego
uzależnione jego wejście w życie.
147
Natomiast w sprawie o sygn. II SA/Ol 742/17 Sąd badał zgodność z prawem
rozstrzygnięcia nadzorczego wojewody stwierdzającego nieważność uchwały
sejmiku województwa w sprawie nadania nowego statutu Wojewódzkiemu
Funduszowi Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w części dotyczącej § 12 ust.
2 zdanie drugie, § 15 ust. 2 i § 18 załącznika do powołanej uchwały. Wojewoda
wskazał, że regulacje zawarte w § 12 ust. 2 i § 18 statutu przewidujące ustalenie
przez Radę Nadzorczą Regulaminu Rady, określającego szczegółowy tryb
przygotowania i prowadzenia obrad; a także szczegóły głosowania
korespondencyjnego lub przy użyciu środków komunikacji elektronicznej, naruszają
art. 400p ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz. U.
z 2017 r. poz. 519 ze zm.). W ocenie Wojewody, sejmik województwa w sposób
nieuprawniony scedował swoje uprawnienia do ustalenia szczegółowego trybu
działania organów Funduszu na Radę Nadzorczą Funduszu, upoważniając ją do
ustalenia Regulaminu Rady. Z kolei wprowadzona w § 15 ust. 2 zasada
podejmowania uchwał w pełnym składzie Rady, nawet jeśli dotyczy ściśle
określonych spraw, jest sprzeczna z istotą funkcjonowania organów kolegialnych,
gdzie do ważności obrad i podejmowania uchwał wymagane jest określone kworum.
Zasada podejmowania uchwał w pełnym składzie Rady może powodować obstrukcję
i w rezultacie niemożność podjęcia uchwał. Ponadto zawarte w § 15 ust. 2 pkt 1 i 2
postanowienie, że podjęcie uchwały wymaga jednoczesnego głosowania za daną
uchwałą Przewodniczącego i Wiceprzewodniczącego Rady, pozostaje
w sprzeczności z § 9 i § 14 statutu, gdyż jest sprzeczne z rolą, jaką zgodnie
z postanowieniami statutu pełnią Przewodniczący i Wiceprzewodniczący Rady
Nadzorczej. Sąd uchylił zaskarżone rozstrzygnięcie nadzorcze przyjmując, że
prawidłowa wykładnia przepisu art. 400p powołanej ustawy pozwala sejmikowi
województwa przy określeniu trybu działania organów wojewódzkiego funduszu
ochrony środowiska i gospodarki wodnej na uregulowaniu takich kwestii jak: sposób
kierowania pracami rady nadzorczej wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska
i gospodarki wodnej, częstotliwość odbywania posiedzeń tej rady, sposób
zwoływania posiedzeń rady, tryb przyjmowania porządku obrad rady, minimalną
liczbę obecnych członków rady konieczną do uznania, że rada może podejmować
prawnie skuteczne rozstrzygnięcia, formę podejmowania rozstrzygnięć przez radę,
a także sposób dokumentowania posiedzeń rady. Zatem § 18 załącznika
zakwestionowanego przez organ nadzoru, zgodnie z którym „w sprawach
nieuregulowanych niniejszym Statutem, Rada przyjmuje Regulamin Rady, ustalający
148
szczegółowy tryb przygotowania i prowadzenia obrad”, a także zawarte w § 12 ust. 2
zdanie drugie uregulowanie, w myśl którego „szczegóły tych sposobów głosowania
określa Regulamin Rady, o którym mowa w § 18” należy rozumieć jako unormowanie
obligujące Radę Nadzorczą Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska
i Gospodarki Wodnej do określenia w drodze regulaminu jedynie kwestii
technicznych dotyczących przygotowania i prowadzenia obrad tego organu oraz
sposobów głosowania korespondencyjnego lub przy użyciu środków komunikacji
elektronicznej. Odnośnie regulacji zawartych w § 15 ust. 2 pkt 1 i 2 uchwały Sąd
zauważył, że organ nadzoru nie wskazał żadnego konkretnego wzorca ustawowego,
który miałby zostać naruszony przez wskazany przepis, takiego naruszenia nie
dostrzegł również Sąd orzekający w sprawie. Poza tym przepis § 15 ust. 2 pkt 1 i 2
uchwały wskazuje tylko ściśle określone, najistotniejsze kategorie spraw, co do
których wprowadza się wymóg podejmowania uchwał w pełnym składzie. Odnoszą
się one bowiem do wniosków o powołanie i odwołanie członków zarządu. Sąd nie
zgodził się również ze stwierdzeniem, że zawarte w § 15 ust. 2 pkt 1 i 2
postanowienie, iż podjęcie uchwały wymaga jednoczesnego głosowania za daną
uchwałą Przewodniczącego i Wiceprzewodniczącego Rady, pozostaje
w sprzeczności z § 9 i § 14 statutu. Zgodnie z treścią ww. regulacji statutowych
Przewodniczący Rady kieruje pracami Rady i przewodniczy posiedzeniom Rady.
W razie zaś jego nieobecności zadania te wykonuje Wiceprzewodniczący. To, że
w jednej określonej i wyjątkowej kategorii spraw wprowadzono obowiązek
podejmowania uchwał w pełnym składzie, czyli z udziałem Przewodniczącego
i Wiceprzewodniczącego Rady Nadzorczej, nie oznacza zaprzeczenia ich roli
wynikającej z § 9 i § 14 statutu. Jak już bowiem wspomniano obowiązek
podejmowania uchwał w pełnym składzie dotyczy tylko dwóch najistotniejszych
kategorii spraw i rzeczywiście w tym przypadku zarówno Przewodniczący jak
i Zastępca są zobligowani do uczestniczenia w głosowaniach, co w ocenie Sądu jest
dopuszczalne. Natomiast już we wszystkich innych przypadkach nie ma takiego
wymogu i funkcjonują reguły wynikającej z § 9 i § 14 statutu.
Orzecznictwo w sprawach ustroju samorządu terytorialnego, w tym referendum gminne
W 2017 r. w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie odnotowano
14 skarg w przedmiocie spraw dotyczących ustroju samorządu terytorialnego
(repertorium SA i SAB). Z poprzedniego okresu sprawozdawczego pozostało do
rozpoznania 30 skarg, co stanowiło łącznie do załatwienia 44 sprawy i wszystkie te 149
sprawy zostały rozpoznane.
Statut (6260)
W zdecydowanej większości spraw tej kategorii dotyczyły one statutu gminy
w zakresie zapisów ustanawiających statuty sołectw gminy. W 30 sprawach, które
pozostały do rozpatrzenia z roku poprzedniego, skargi zostały wniesione przez
Prokuratora Rejonowego, który zakwestionował zapisy statutów poszczególnych
sołectw, jako zawierające uregulowania wykraczające poza regulację ustawową. I tak
w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 1449/16 zarzucono uchwale Rady Gminy naruszenie
art. 36 ust. 1 i 2 u.s.g. poprzez nadanie w poszczególnych zapisach Statutu -
organowi uchwałodawczemu, jakim jest zebranie wiejskie, kompetencji do wyboru
Sołtysa i członków Rady Sołeckiej, a także przez wprowadzenie w treści § Statutu,
dla zachowania ważności wyboru Sołtysa i Rady Sołeckiej, wymogu obecności na
zebraniu wyborczym co najmniej 1/5 mieszkańców uprawnionych do głosowania.
Uwzględniając te zarzuty, Sąd stwierdził nieważność § 22 ust. 3 i § 25 Statutu.
Podzielono stanowisko Prokuratora, że upoważnienie do stanowienia przez radę
gminy statutu sołectwa wynikające z przepisu art. 35 ust. 1 u.s.g., zgodnie z którym,
organizację i zakres działania jednostki pomocniczej określa rada gminy odrębnym
statutem, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami oraz art. 35 ust. 3 u.s.g.,
w którym ustawodawca określił zakres przedmiotowy unormowań, jakie
bezwzględnie powinien zawierać statut jednostki pomocniczej, doznaje ograniczeń
wynikających z innych ustaw. Samorząd terytorialny nie stoi bowiem ponad
Państwem i stanowionym przez nie prawem. Stwierdzono sprzeczność z prawem
zapisu, który przewidywał, że „Zebranie Wiejskie może odwołać Sołtysa i Radę
Sołecką przed upływem kadencji, jeżeli nie wykonują swoich obowiązków, naruszają
postanowienia niniejszego Statutu i uchwał zebrania”. Wskazano, że z redakcji tej
normy prawnej wynika wprost, iż organowi uchwałodawczemu, jakim zgodnie z art.
36 ust. 1 u.g.n., w sołectwie jest zebranie wiejskie, przyznano kompetencje do
odwołania sołtysa i rady sołeckiej przed upływem kadencji. Jednakże z konstrukcji
tego przepisu nie wynika wcale aby prawo do odwołania sołtysa i członków rady
sołeckiej przysługiwało „zebraniu wiejskiemu” rozumianemu jako zgromadzenie
mieszkańców sołectwa, zamieszkujących stale na jego terenie, zwołane przez
uprawnione podmioty w celu podjęcia rozstrzygnięcia, wyrażenia stanowiska czy
opinii w określonej sprawie. W treści tego przepisu, nie określono bowiem, że to „na
zebraniu wiejskim” lub „podczas zebrania wiejskiego” rozstrzygana będzie kwestia
odwołania sołtysa lub rady sołeckiej. Natomiast zwrócono uwagę, że pojęcie
150
zebrania wiejskiego w ramach uchwalonego Statutu pojawia się w dwóch odrębnych
rolach, po pierwsze jako organ uchwałodawczy, gdzie poprzez zapis art. 35 ust. 3 pkt
3 u.s.g. organ stanowiący gminy posiada kompetencję do uregulowania
i wprowadzenia w ramach organizacji i zadań organów jednostki pomocniczej pojęcia
frekwencji przy podejmowaniu uchwał w zakresie kompetencji uchwałodawczych
takiego zebrania wiejskiego oraz występuje w drugiej roli jako ogół mieszkańców
uprawnionych do głosowania przy wyborze organów jednostki pomocniczej z uwagi
na zapis art. 36 ust. 2 u.s.g. W przypadku tej drugiej roli brak jest upoważnienia dla
organu stanowiącego gminy do wprowadzenia pojęcia kworum dla dokonania
wyborów organów jednostki pomocniczej skoro art. 36 ust. 2 u.s.g. jest regulacją
kompletną i nie przewiduje żadnego kworum dla ważności wyboru sołtysa oraz
członków rady sołeckiej. Poza tym w kwestionowanym Statucie rozstrzyga się
o uprawnieniu do odwołania sołtysa i rady sołeckiej przed upływem kadencji, a nie
budziło wątpliwości Sądu, że odwołanie tych organów winno odbywać się w takim
samym trybie jak ich powołanie, a to oznacza, że stosownie do treści art. 36 ust. 2
u.s.g. winno nastąpić w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, przez stałych
mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania.
Radni (6262)
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 382/17 Sąd badał zgodność z prawem uchwały
rady gminy, którą odmówiono wyrażenia zgody na rozwiązanie stosunku pracy
z radną przez Spółkę. Po rozpatrzeniu skargi Spółki, Sąd stwierdził nieważność
zaskarżonej uchwały uznając, że nie zawiera ona żadnego uzasadnienia. Brak
uzasadnienia zaskarżonej uchwały czyni ją niezrozumiałą, nie można odczytać
intencji rady miasta wskazujących na to, dlaczego nie zezwoliła ona na rozwiązanie
stosunku pracy z radną. Sąd podkreślił, że celem regulacji art. 25 ust. 2 u.s.g. jest
zapewnienie radnemu swobodnego sprawowania mandatu, a nie zabezpieczenie go
przed utratą pracy, rada gminy podejmując uchwałę w przedmiocie wyrażenia zgody
na zwolnienie pracownika będącego radnym nie powinna ingerować w prawo
pracodawcy do rozwiązania stosunku pracy, gdy ma to uzasadnienie
w obowiązującym porządku prawnym i nie jest związane z wykonywaniem przez
radnego mandatu. Sąd wskazał, że uzasadnienie uchwały w sprawie wyrażenia
zgody na rozwiązanie stosunku pracy z radnym powinno obejmować elementy
prawa, faktu i wnioskowanie. W przypadku gdy rozwiązanie stosunku pracy nie ma
żadnego związku z działalnością pracownika jako radnego, to odmowa wyrażenia
zgody na rozwiązanie stosunku pracy, zwłaszcza, że jest ona fakultatywna, musi być
151
szczególnie zrozumiała i przekonująco uzasadniona.
Jednostki pomocnicze (6266)
Z kolei w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 529/17 Sąd badał zgodność z prawem
czynności przewodniczącej rady osiedla odmawiającej zainteresowanemu
uczestnikowi wstępu na posiedzenie rady osiedla. Po rozpatrzeniu skargi Rzecznika
Praw Obywatelskich, Sąd stwierdził bezskuteczność czynności odmawiającej wstępu
na posiedzenie rady osiedla i jednocześnie uznał uprawnienie uczestnika do
uczestniczenia w objętym skargą posiedzeniu. Sąd stwierdził, że nie było podstaw do
ograniczenia prawa wstępu na posiedzenie rady osiedla z uwagi na przedmiot obrad.
Tematem posiedzenia nie były zagadnienia, których udostępnienie podlega ochronie
na zasadzie art. 5 ust. 1-2a ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji
publicznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1764). Usprawiedliwienia dla odmowy wstępu na
posiedzenie nie mogła stanowić także akcentowana przez organ okoliczność
wzburzenia uczestnika, któremu przypisano zamiar zakłócenia obrad. Sąd zauważył
również, że statut osiedla nie musi regulować wszystkich dopuszczalnych form
udostępniania informacji publicznych, w tym prawa wstępu na posiedzenia, które
wynika wprost z treści powołanej ustawy i którą organy jednostek pomocniczych
gminy, jako organy władzy publicznej są związane bezpośrednio. Wprowadzenie
zapisu o organizacji dyżuru jako jednego ze sposobów zapewnienia stałej łączności
rady osiedla z mieszkańcami, także nie może być w żaden sposób rozumiane jako
wykluczenie przez lokalnego prawodawcę prawa wstępu na posiedzenia rady osiedla
w charakterze widza i słuchacza, do czego uprawnia art. 7 ust. 1 pkt 3 ustawy
o dostępie do informacji publicznej.
Inne o symbolu podstawowym (6269)
Z kolei w sprawie o sygn. akt II SA/Ol 418/17, w której Wojewoda wniósł
skargę kasacyjną, Sąd badał legalność rozstrzygnięcia nadzorczego uznając, że
podjęto je z naruszeniem prawa, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Skarżonym rozstrzygnięciem nadzorczym z dnia 21 marca 2017 r. Wojewoda
stwierdził nieważność uchwały Rady Gminy K. z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie
zmiany nazwy ulicy ,,22 lipca" na ulicę „22 lipca”. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia
organ wskazał, iż w myśl oficjalnego stanowiska Instytutu Pamięci Narodowej -
Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (dalej: IPN), nazwa ,,22
lipca” symbolizuje komunizm i jako taka podlega zmianie, zgodnie z dyspozycją art. 1
ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego
ustroju totalitarnego przez nazwy budowli, obiektów i urządzeń użyteczności
152
publicznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 744) dalej: ustawa o zakazie propagowania
komunizmu. W związku z powyższym zawiadomiono Radę Gminy o wszczęciu
postępowania nadzorczego względem tej uchwały, wnosząc jednocześnie
o ewentualne przedstawienie wyjaśnień oraz dokumentów, które w ocenie organu
winny być uwzględnione w toku prowadzonego postępowania nadzorczego, jak
również o wskazanie, czy przy podejmowaniu uchwały analizowano i brano pod
uwagę ww. stanowisko IPN. W odpowiedzi na zapytanie, Przewodniczący Rady
wyjaśnił, że kwestionowane rozwiązanie dotyczące zmiany nazwy ulicy, przyjęto
w związku z tym, że nie można jednoznacznie stwierdzić skąd pochodziła nazwa 22
lipca, gdyż ani w urzędzie gminy, ani w archiwach państwowych nie udało się
odnaleźć pierwotnej uchwały nadającej tę nazwę. Zaznaczono, że do 1989 r. w dniu
22 lipca obchodzono Narodowe Święto Odrodzenia Polski na pamiątkę ogłoszenia
Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego w 1944 r., lecz od tamtego
czasu, zostało zniesione ustawą polskiego parlamentu i w żaden sposób nie jest
czczone. Jest to zatem wyłącznie data w kalendarzu. Nazwa ulicy nie kojarzy się ze
świętem komunistycznym, ponieważ ulica nie nosi nazwy Narodowego Święta
Odrodzenia Polski. Stwierdzono także, iż radni kierowali się zasadą oszczędności
i celowości, aby nie narażać mieszkańców i administrację na koszty związane ze
zmianą. Natomiast w piśmie delegatury IPN wskazano, że pomimo braku pierwotnej
uchwały o nadaniu ulicy nazwy 22 lipca z uzasadnieniem, Rada uzasadniając
aktualną uchwałę słusznie wskazała, iż nie ma wątpliwości, że miała ona na celu
upamiętnienie ogłoszenia Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego.
Przyjęto tym samym, że istnieje przesłanka do zobowiązująca do zmiany tej nazwy
na podstawie art. 6 ust. 1ustawy o zakazie propagowania komunizmu. W opinii IPN
interpretacja ta jest zasadna, a decyzja o powtórnym nadaniu ulicy nazwy 22 lipca,
czyni uzasadnienie sporządzone do uchwały wewnętrznie sprzecznym. Zdaniem IPN
wydźwięk przedmiotowej nazwy nie jest neutralny i nieodmiennie budzi całkowicie
jednoznaczne skojarzenia. Co więcej, uchwałę pozostawiono bez przejrzystego
uzasadnienia, w związku z czym nie sposób dostrzec podstaw do
przewartościowania ładunku znaczeniowego nazwy. Wskazanie, że od 22 lipca
2016 r. dzień ten został ustanowiony w kościele katolickim świętem Św. Marii
Magdaleny i dlatego ta data w żaden sposób nie kojarzy się z ustrojem totalitarnym,
nie zostało powiązane logicznie z treścią uchwały i samą nazwą ulicy (ulica nie nosi
nazwy „22 lipca, święta św. Marii Magdaleny”), nie sposób się więc z tym
argumentem zgodzić. Zwrócono również uwagę na okoliczność, że podnoszony
153
w uzasadnieniu uchwały argument, zgodnie z którym „nazwa ulicy jest wyłącznie
datą w kalendarzu”, można interpretować jako założenie, że patronat ulicy jest nic
nieznaczącą kwestią, a tym samym bez znaczenia jest, jakie postacie i wydarzenia
historyczne upamiętnia. Jednocześnie IPN zauważył, iż stosownie do art. 5 ustawy
o zakazie propagowania komunizmu pisma oraz postępowania sądowe
i administracyjne w sprawach dotyczących ujawnienia w księgach wieczystych oraz
uwzględnienia w rejestrach, ewidencjach i dokumentach urzędowych zmiany nazwy
dokonanej na podstawie ustawy są wolne od opłat. Nadto, zmiana nazwy dokonana
na podstawie ustawy, nie ma wpływu na ważność dokumentów zawierających nazwę
dotychczasową, a zatem dokumenty takie jak np. dowód osobisty, prawo jazdy, etc.
zachowują swoją ważność.
Sąd kontrolując legalność rozstrzygnięcia nadzorczego Wojewody wskazał, że
podjęto je z naruszeniem prawa, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Wskazano, iż przedmiotem kontroli była ocena, czy nazwa ulicy 22 Lipca nadana
uchwałą Rady jest datą symbolizującą komunizm w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy,
bowiem Wojewoda w pełni podzielił i przyjął wnioski płynące z opinii Delegatury IPN
w Olsztynie sprowadzające się do uznania, że nie ma wątpliwości, że uchwała Rady
o zmianie ulicy na 22 Lipca miała na celu upamiętnienie ogłoszenia Manifestu
Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego. Tym samym wydźwięk przedmiotowej
nazwy nie jest neutralny, więcej nazwa ta nie ma żądnych pozytywnych konotacji
i w konsekwencji nieodmiennie budzi całkowicie jednoznaczne skojarzenia.
Jednocześnie nazwa ta nie zalicza się do ogólnonarodowego i ogólnoludzkiego
systemu wartości zagarniętego przez komunistów, jest tylko i wyłącznie symbolem
manifestu PKWN i w tym sensie - jak ujęła to Delegatura IPN - nie jest symbolem
niczego, co warto by było „odzyskiwać”. W rezultacie stanowisko Rady Gminy
zawarte w uzasadnieniu uchwały wskazujące, że nazwa 22 Lipca od daty zmiany ma
upamiętniać święto Św. Marii Magdaleny i że w konsekwencji data ta w żaden
sposób nie kojarzy się z ustrojem totalitarnym jest całkowicie nieuprawnione, gdyż
nie zostało powiązane logicznie z treścią uchwały i samą nazwą ulicy (ulica nie nosi
nazwy „22 lipca, święta św. Marii Magdaleny”). W rezultacie Wojewoda uznał, że
skoro de facto nazwa ulicy pozostała taka sama, to zmiana nie została w ogóle
dokonana pomimo formalnego podjęcia uchwały w tej sprawie. Powyższe pozwala
odczytywać w działaniu Rady prawdziwą intencję, jaką było obejście obowiązującego
porządku prawnego i niezastosowanie się do dyspozycji art. 6 ust. 1 ustawy. Sąd nie
podzielił poglądu Wojewody, że sama świadomość społeczeństwa (tj. brak
154
pozytywnych konotacji, jednoznaczne skojarzenia), z założenia, jest adekwatnym
dowodem mogącym stwierdzić, że data mierzalna dniem i miesiącem (a zatem nie
data kalendarzowa) symbolizuje komunizm w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy. Sąd
stwierdził, że świadomość społeczeństwa z natury rzeczy nie jest odpowiednim
dowodem na symbolikę dat. W konsekwencji ów „dowód” nie może zostać uznany za
jednoznacznie przesądzający, że nazwa ulicy 22 Lipca symbolizuje komunizm
w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy, tj., że upamiętnia tylko i wyłącznie datę ogłoszenia
manifestu PKWN. W tym też kontekście stwierdzenie, że data „22 Lipca” ma
oczywiste konotacje z komunistyczną rocznicą, jest tak samo „wiarygodne”, jak
twierdzenie Wójta Gminy, że na skutek zmiany pokoleniowej świadomość tej daty się
zatarła i mieszkańcy nie kojarzą jej z manifestem PKWN w tym właśnie znaczeniu, że
pierwsze ani drugie stwierdzenie z założenia nie jest adekwatnym dowodem na
okoliczności dowodzone. Oznacza to, że Wojewoda stwierdzając nieważność
uchwały Rady Gminy o zmianie nazwy ulicy 22 Lipca na 22 Lipca winien przestawić
niepodważalny dowód, że nazwa ta upamiętnia manifest PKWN, a zatem
symbolizuje komunizm. Sąd uznał, że aby data symbolizowała (upamiętniała)
komunizm w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy, to musi wynikać z jej brzmienia,
względnie nazwy własnej opatrzonej dodatkowym kwantyfikatorem, bądź wreszcie
z intencji, jakie przyświecały jej twórcom. Odnosząc powyższe do stanu faktycznego
niniejszej sprawy Sąd stwierdził, że przedmiotowa uchwała zmieniająca nazwę ulicy
nie spełnia powyższych kryteriów. Po pierwsze, rzeczona nazwa ulicy odnosi się
tylko do daty dobowej i miesięcznej, z pominięciem roku, a zatem nie jest to data
kalendarzowa w tym sensie, iż nie cechuje się niepowtarzalnością. Zatem z jej
brzmienia nie wynika, aby symbolizowała ona komunizm, rozumiany w realiach
niniejszej sprawy, jako upamiętnienie ogłoszenia w dniu 22 lipca 1944 r. manifestu
PKWN. Nadto nawiązanie do komunistycznego święta związanego z ogłoszeniem
przez PKWN manifestu byłoby niepodważalne, gdyby nazwa ulicy opatrzona została
dodatkowym kwantyfikatorem łączącym ją z owym wydarzeniem, tytułem przykładu
można wskazać nazwę „Manifestu 22 Lipca”, „22 Lipca - PRL-u”, czy „22 Lipca -
Święto Odrodzenia”, jako, że dzień 22 lipca ustanowiono świętem narodowym
ustawą Krajowej Rady Narodowej w dniu 22 lipca 1945 r. (Dz.U. z 1945 r., Nr 32,
poz. 194), następnie zniesione ustawą Sejmu RP z dnia 6 kwietnia 1990 r. (Dz.U.
z 1990 r., Nr 28, poz. 159).
155
20/ edukacja i oświata, kultura fizyczna, sport i turystyka, kultura i sztuka
W 2017 roku odnotowano niewielki wzrost wpływu skarg z zakresu edukacji
i oświaty. Do sądu wpłynęło 35 spraw w tym przedmiocie. Zauważyć należy, że
w dwóch poprzednich latach liczba skarg wynosiła odpowiednio 30 i 24 skargi.
Liczba spraw rozpoznanych przewyższała liczbę spraw skierowanych do sądu, gdyż
rozpoznano łącznie 37 spraw. Do rozpoznania w roku następnym pozostała tylko
jedna sprawa w tej kategorii. Najwięcej, bo w 16 przypadkach skargi sąd oddalał,
8 skarg zostało uwzględnionych, w pozostałych przypadkach skargi zostały
odrzucone lub załatwione w inny sposób.
Przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie II SA/Ol 818/17 była kwestia
unieważnienia przeprowadzonego postępowania konkursowego na stanowisko
dyrektora szkoły. Sąd stwierdził, że w toku postępowania konkursowego mogą
zaistnieć różnego rodzaju uchybienia, w tym odnośnie do kompletności dokumentów
zawartych w złożonej ofercie, uchybienia te mogą być istotne lub nieistotne, tj. takie
które podlegają uzupełnieniu w ramach prowadzonego postępowania. Do uchybień
nieistotnych należy zaliczyć brak podpisu kandydata na takich dokumentach, jak
życiorys oraz koncepcja funkcjonowania i rozwoju szkoły publicznej, w sytuacji gdy
z okoliczności sprawy wynika, że dokumenty te niewątpliwie pochodzą od danego
kandydata. Podjęcie zatem przez komisję konkursową uchwały w przedmiocie
niedopuszczenia kandydatki do konkursu w przypadku stwierdzenia wyłącznie braku
własnoręcznego podpisu pod wskazanymi dokumentami, bez uprzedniego wezwania
jej do uzupełnienia powyższego nieistotnego uchybienia, należy uznać za
pozbawione podstaw prawnych.
W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 42/17 sąd stwierdził nieważność
zaskarżonego zarządzenia wójta gminy w części dotyczącej daty końcowej
powierzenia stanowiska dyrektora, stwierdzając, że brak sporządzenia pisemnego
uzasadnienia zarządzenia stanowi istotne naruszenie ustawy o systemie oświaty.
Sporządzenie uzasadnienia zarządzenia dopiero na skutek ponawianych żądań
skarżącej i żądania wojewody było spóźnione i nie mogło konwalidować wskazanego
uchybienia.
Podobnie, w sprawie o sygnaturze II SA/Ol 223/17 sąd stwierdził nieważność
zarządzenia burmistrza w przedmiocie odwołania ze stanowiska dyrektora szkoły.
Możliwość odwołania dyrektora szkoły w trybie art. 38 ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie
oświaty wymaga zaistnienia szczególnie uzasadnionego przypadku. Organ nie
wykazał, że zaistniała sytuacja wyjątkowa, nagła, powodująca u niego przekonanie,
156
że dalsze kierowanie gimnazjum przez skarżącą stanowi istotne zagrożenie dla
funkcjonowania szkoły. Zarzuty dotyczące negatywnej oceny wykonywanych przez
skarżącą zadań, nawet jeżeli są zgodne z rzeczywistością, nie uzasadniają
odwołania z zajmowanego stanowiska bez wypowiedzenia w trybie art. 38 ust. 1 pkt
1 ustawy. Podnoszone zarzuty nie mają charakteru nagłego, ponieważ nawet
w ocenie organu trwają od dłuższego czasu.
W sprawie o sygnaturze II SA/Ol 675/17 zaaprobowany został pogląd
wojewody zaprezentowany w zaskarżonym rozstrzygnięciu nadzorczym, że na
dyrektora szkoły publicznej nie może być powołana osoba, wobec której toczy się
postępowanie dyscyplinarne. Sąd nie podzielił poglądu zaprezentowanego
w skardze, że sprzeczny z konstytucyjną zasadą domniemania niewinności
wynikającą z art. 42 ust. 3 Konstytucji i tym samym jedną z podstawowych wolności
i praw człowieka jest zawarcie w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia
27 października 2009 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba
zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w poszczególnych
typach szkół i rodzajach publicznych placówek jest zakaz powoływania osoby wobec,
której prowadzone jest postępowanie dyscyplinarne na stanowisko dyrektora.
W sprawie o sygnaturze II SA/Ol 664/17 rozpatrywana była zgodność
z prawem uchwały w przedmiocie dostosowania sieci szkół podstawowych
i gimnazjów do nowego ustroju szkolnego. Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r.
Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo oświatowe zobowiązała rady gmin do
określenia w uchwałach m.in. planu sieci publicznych ośmioletnich szkół
podstawowych prowadzonych przez gminy i granice obwodów tych szkół na okres od
dnia 1 września 2017 r. do dnia 31 sierpnia 2019 r. Z brzmienia przepisów ustawy nie
wynika, aby w uchwale nie mogły zostać ujęte szkoły publiczne prowadzone przez
inne podmioty. Jednak szkole publicznej prowadzonej przez osobę fizyczną lub
osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego nie ustala się obwodu,
chyba, że osoba prowadząca szkołę wystąpi z takim wnioskiem. Warunkiem
ustalenia obwodu dla szkoły publicznej prowadzonej przez inny podmiot jest zatem
zgłoszenie stosownego wniosku.
W sprawach o sygnaturach akt II SA/Ol 822/17 i II SA/Ol 819/17 składy
orzekające przychyliły się do poglądu, że akt założycielski szkoły nie jest aktem
prawa miejscowego, ale jest generalnym aktem normatywnym. Nie zawiera on
jednak przepisów o charakterze abstrakcyjnym, który to warunek musiałby zostać
spełniony kumulatywnie, aby można było uznać przedmiotową uchwałę za akt
157
normatywny, zawierający przepisy powszechnie obowiązujące. Z tego powodu akt
ten nie podlega publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym i nie jest od tego
uzależnione jego wejście w życie.
Sprawa o sygnaturze akt II SA/Ol 1410/16, w której skarga została oddalona
dotyczyła przyjęcia na studia doktoranckie. W ocenie sądu dziekan wydziału
uniwersytetu w ramach zagwarantowanej prawnie i konstytucyjnie samodzielności
władny był do powołania komisji egzaminacyjnej celem przeprowadzenia procesu
egzaminacyjnego, zadaniem tej komisji była jedynie weryfikacja wiedzy
merytorycznej kandydatów. Taki poziom wiedzy nie musi cechować członków komisji
rekrutacyjnej, która zajmuje się głównie kwestiami natury technicznej
i organizacyjnej.
Sprawy z zakresu kultury fizycznej, sportu i turystyki
W tej kategorii spraw do Sądu wpłynęły 2 skargi. Rozpoznano łącznie 5 skarg.
W sprawie o sygn. akt II SA/Ol 82/17 Sąd rozpoznawał kwestie związane
z przyznawaniem stypendiów sportowych. Z powołaniem się na art. art. 31 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 25 czerwca 2010 r. o sporcie (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 176, ze zm.)
Sąd stwierdził, że organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego nie posiada
umocowania do doprecyzowania tego katalogu przesłanek uprawniających do
przyznawania stypendium. W związku z tym zamieszczone w uchwale zapisy
warunkujące, bądź ograniczające możliwość przyznania stypendium sportowego,
takie jak: wymóg bycia zawodnikiem klubu sportowego działającego na terenie
gminy, osiągnięcia wyniku w barwach tego klubu, posiadania licencji wydanej przez
właściwy związek sportowy oraz uprawiania dyscypliny objętej sportem
młodzieżowym lub w kategorii senior do 25 roku życia, nie mają żadnego
umocowania ustawowego. Są to bowiem dodatkowe, nieprzewidziane
w upoważnieniu ustawowym warunki, jakie winien spełniać sportowiec, by mógł
uzyskać okresowe stypendium sportowe. Ponadto Sąd wskazał, że tylko organ
stanowiący jednostki samorządu terytorialnego ma możliwość stanowienia
o wysokości stypendiów i nagród, które są przyznawane na podstawie art. 31 ustawy
o sporcie. Przyjęcie w uchwale kwoty bazowej, a następnie zastosowanie zapisów
procentowych (w procentach od… - do…) pozwala na stwierdzenie, że Rada
określiła dolną i górną granicę takiego stypendium, ale o jego wysokości w każdym
przypadku decyduje organ wykonawczy, co jest sprzeczne z treścią art. 31 ust. 3
ustawy o sporcie. Stanowi to naruszenie kompetencji organu. Z tych samych
158
powodów Sąd uznał za nieodpuszczalne scedowanie na organ wykonawczy
możliwości przyznania stypendium w szczególnie uzasadnionych przypadkach za
inne osiągnięcia sportowe niż wymienione w uchwale i wyższe niż określone
w uchwale. Orzekając w podobnej sprawie w wyroku z dnia 28 luty 2017 r. (sygn. akt
II SA/Ol 20/17) Sąd dodatkowo stwierdził, że kryterium mogącym być branym pod
uwagę jest znaczenie danego sportu dla jednostki samorządu terytorialnego oraz
osiągnięty wynik sportowy. Nawet gdyby przyjąć, że wskazanie przez Radę
dyscypliny sportowej ważnej dla danej gminy nastąpiło poprzez wskazanie, że są to
dyscypliny, które są prowadzone w klubach sportowych działających na terenie
gminy, to jeszcze nie oznacza, że prawidłowym wskazaniem znaczenia danego
sportu dla jednostki jest określenie, że sport taki może być uprawiany jedynie
w ramach klubu sportowego działającego na terenie gminy. Dyscyplina sportu ważna
dla gminy może bowiem być uprawiana przez osoby fizyczne zarówno w ramach
klubu sportowego działającego na terenie gminy, jak również osoba uprawiająca
określoną dyscyplinę sportową może nie być związana z żadnym klubem
działającym na terenie gminy, lecz uprawiać dyscyplinę sportową ważną dla niej i
osiągać we współzawodnictwie określone wyniki sportowe, przy czym być jej
mieszkańcem. Wskazano także, że przepis art. 31 ustawy o sporcie nie zawiera
upoważnienia dla rady gminy do określania szczegółowych zasad wstrzymywania
stypendiów sportowych przyznawanych ze środków gminy.
Kategoria spraw jest niewielka w stosunku do liczby wszystkich spraw
załatwianych przez WSA w Olsztynie.
Sprawy z zakresu kultury i sztuki
W tej kategorii spraw do Sądu wpłynęły 2 skargi. Rozpoznano łącznie 2 skargi.
W wyroku z dnia 19 września 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 516/17) Sąd
stwierdził, że art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 18 marca 2010 r. o zmianie ustawy
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami oraz o zmianie niektórych innych ustaw
(Dz. U. Nr 75 poz. 474) nałożył na wójtów (burmistrzów, prezydentów miast)
obowiązek założenia gminnej ewidencji zabytków, po przekazaniu przez
wojewódzkiego konserwatora zabytków wykazu zabytków, określonego w art. 7 tej
ustawy, w terminie dwuletnim od dnia przekazania przez wojewódzkiego
konserwatora zabytków wykazu zabytków. Samo zatem przekazanie przez
wojewódzkiego konserwatora zabytków wykazu zabytków nie wywołuje skutku
w postaci założenia gminnej ewidencji zabytków, a jej założenie wymaga aktu organu
159
wykonawczego gminy, z którym jednoznacznie można będzie wiązać skutek
w postaci założenia gminnej ewidencji zabytków. W związku z tym założenie
ewidencji następuje w drodze zarządzenia, które stanowi władcze oświadczenie woli
właściwego organu, skierowane bezpośrednio na wywołanie określonego skutku
prawnego. Objęcie nieruchomości zabytkowej ochroną w świetle przepisów ustawy
o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wynika nie tyle z czynności materialno-
technicznych polegających na opracowaniu dla obiektu zabytkowego karty
ewidencyjnej i dołączeniu jej do prowadzonego zbioru, ale ze stwierdzenia, że dany
obiekt spełnia warunki do ujęcia go w gminnej ewidencji zabytków. Umieszczając
zabytek w gminnej ewidencji zabytków organ gminy stwierdza, że obiekt ten
charakteryzuje się cechami, które uzasadniają objęcie go szczególną formą ochrony
nieruchomości ze względu na posiadaną przez niego wartość historyczną,
artystyczną lub naukową. Tego rodzaju akt kwalifikujący stwarza wymóg określenia
przez organ podstaw sformułowania oceny o wartości zabytkowej obiektu, której
poprawność stanowi przedmiot kontroli sądu administracyjnego.
Podobnie, w wyroku z dnia 26 września 2017 r. (sygn. akt II SA/Ol 616/17)
Sąd stwierdził, że organ prowadzący ewidencję zabytków nie jest zobowiązany do
przeprowadzenia jurysdykcyjnego postępowania administracyjnego w przedmiocie
włączenia karty danego obiektu do ewidencji i w związku z tym nie wydaje żadnej
decyzji administracyjnej. Działanie organu stanowi czynność (o charakterze
materialno-technicznym) z zakresu administracji publicznej dotyczącą uprawnień lub
obowiązków wynikających z przepisów prawa, zaskarżalną do sądu
administracyjnego na mocy art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. Nie ma zatem powodów, aby
czynność ta przybierała postać zarządzenia. Ani art. 22 pkt 2 u.o.z., ani § 14 ust. 1
rozporządzenia Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 26 maja 2011 r.
w sprawie prowadzenia rejestru zabytków, krajowej, wojewódzkiej i gminnej
ewidencji zabytków oraz krajowego wykazu zabytków skradzionych lub
wywiezionych za granicę niezgodnie z prawem (Dz. U. Nr 113, poz. 661) nie
nakładają na organ obowiązku takiej formy działania. Tym bardziej obowiązek ten nie
wynika regulaminu organizacyjnego Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków,
nadanego zarządzeniem Wojewody, gdyż przepis ten dotyczy wyłącznie wydawania
aktów kierownictwa wewnętrznego. Nie jest także konieczne, aby na okoliczność
potwierdzenia walorów zabytkowych organ zlecał sporządzenie opinii przez
właściwego biegłego, czy opinii technicznych, gdyż wojewódzki konserwator
zabytków jest wyspecjalizowanym organem dysponującym wykwalifikowaną kadrą
160
kompetentną do badania wartości zabytkowych obiektów na obszarze województwa.
Okoliczność, że organ posiada wiedzę na temat zabytków, nie zwalnia go
z obowiązku umotywowania dokonanej czynności w sposób pozwalający na ocenę
zasadności zajętego stanowiska. Skoro sporna czynność podlega zaskarżeniu do
sądu administracyjnego i wywołuje ona tak znaczne obciążenia po stronie właścicieli
obiektu uznanego za zabytek, to powinna zostać poprzedzona pogłębioną analizą
i badaniami. Brak sformalizowania reguł postępowania wiążącego się z włączeniem
karty zabytku do ewidencji nie oznacza, że dokonanie tej czynności może nastąpić
w sposób dowolny, na podstawie pobieżnych obserwacji i samego przekonania
organu.
21/ Sprawy z zakresu dróg publicznych, transportu drogowego i przewozów
Sprawy z zakresu dróg publicznych
W 2017 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło
112 spraw z zakresu dróg publicznych, a z poprzedniego okresu do załatwienia
pozostały 24 sprawy. Wśród spraw nowych 4 dotyczyły dopuszczenia pojazdu do
ruchu, 26 - uprawnień do kierowania pojazdami, 10 - innych z zakresu prawa o ruchu
drogowym, 29 - zajęcia pasa drogowego, 2 - zjazdu z dróg publicznych, 4 - opłat i kar
za przejazd pojazdem nienormatywnym, 3 - innych spraw dotyczących dróg
publicznych oraz 34 - dotyczące transportu drogowego i przewozów. Nie było skarg
na bezczynność organów lub przewlekłe prowadzenie postępowania z zakresu dróg
publicznych. W analizowanym okresie zakończone zostały 122 sprawy z omawianej
kategorii. Skargi kasacyjne wniesione zostały w 25 sprawach.
Wśród spraw związanych z dopuszczeniem pojazdu do ruchu na uwagę
zasługuje rozstrzygnięcie wydane w sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 535/17,
w której Sądu oceniał zasadność wydania przez organ odwoławczy decyzji
kasatoryjnej w odniesieniu do decyzji odmawiającej zarejestrowania pojazdu. Sąd
oddalając skargę wskazał, że prawidłowo SKO oceniło, iż organ pierwszej instancji
nie przeprowadził postępowania wyjaśniającego i zgromadzony w toku postępowania
materiał dowodowy nie pozwalał na rozstrzygnięcie sprawy, gdyż brak jest dowodów
przesądzających o tym, czy pojazd jest autobusem, czy samochodem osobowym.
Organ pierwszej instancji ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że istnieją
rozbieżności w przedłożonych przez skarżącego dokumentach, uniemożliwiające
zarejestrowanie pojazdu jako samochodu osobowego. Ustalenie rodzaju pojazdu jest
istotne dla sprawy, gdyż przesądza albo o obowiązku zarejestrowania pojazdu przez
161
uprawniony organ, albo o odmowie jego rejestracji. Organ odwoławczy
w szczególności, zwrócił uwagę na konieczność ustalenia, czy w miejscu poprzedniej
rejestracji nastąpiło błędne oznaczenie rodzaju pojazdu i liczby miejsc, czy też liczba
miejsc i rodzaj pojazdu zostały oznaczone prawidłowo, a w celu wyjaśnienia tych
okoliczności organ pierwszej instancji powinien wystąpić do właściwego organu na
terenie Niemiec, w którym pojazd był poprzednio zarejestrowany i nie musi to być
czynność wystarczająca dla rozstrzygnięcia sprawy.
Wśród spraw związanych z uprawnieniami do kierowania pojazdami wskazać
należy na pogląd prawny zaprezentowany w uzasadnieniu wyroku wydanego
w sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 746/17, której przedmiotem była odmowa zwrotu
prawa jazdy z uprawnieniami kategorii C1, C, C1E, CE. Organy obu instancji
w oparciu o normę zawartą w art. 12 ust. 1 pkt 2 i 3, ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy z dnia
5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 978), uznały, że
osobie, wobec której orzeczony został środek karny w postaci zakazu prowadzenia
pojazdów kategorii B, nie może zostać zwrócone prawo jazdy obejmujące
uprawnienia w zakresie kategorii C1, C, C1E, CE. Skarżący, powołując się na
argumentację przedstawioną przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu
w wyroku z dnia 8 marca 2017 r., sygn. akt II SA/Po 1034/16, zarzucił, że przywołany
przez organy przepis w brzmieniu ukształtowanym ustawą nowelizującą z dnia z dnia
26 czerwca 2014 r., w zakresie w jakim pozbawia on osoby uprzednio posiadające
uprawnienia do kierowania pojazdami mechanicznymi określonych kategorii prawa
do odzyskania dokumentu potwierdzającego posiadanie tego rodzaju uprawnień
odnośnie do pojazdów mechanicznych, co do których nie orzeczono wobec nich
środka karnego w postaci zakazu ich prowadzenia, jest oczywiście niezgodny
z przepisami art. 2, art. 10 ust. 1, art. 45 ust. 1 i art. 175 ust. 1 Konstytucji RP.
Skarżący argumentował, że chociaż art. 12 ust. 2 pkt 2 i 3 ustawy o kierujących
pojazdami wprost stanowi jedynie o odmowie wydania (zwrotu) danej osobie
dokumentu potwierdzającego posiadanie przez nią uprawnień do kierowania
pojazdami, dla kierowania którymi wymagana jest określona kategoria prawa jazdy,
to faktycznie ustanawia swoistą sankcję administracyjną polegającą na
uniemożliwieniu osobie, co do której sąd powszechny orzekł zakaz kierowania
pojazdami mechanicznymi określonej kategorii, kierowania także pojazdami
mechanicznymi innymi niż te, które objęte były orzeczonym przez sąd środkiem
karnym. Ustanowienie tej sankcji narusza zasadę zakazu ponownego karania za to
samo zdarzenie, a zasada ta wynika jednoznacznie z art. 2 Konstytucji, jako jeden
z elementów demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady
sprawiedliwości społecznej. Sąd, oddalając skargę, przedstawił stanowiska prawne
prezentowane w orzecznictwie sądów administracyjnych i wskazał, że pogląd
162
zawarty w powołanym w skardze wyroku jest odosobniony i pomija ważne wartości
konstytucyjne chronione przepisami ustawy stanowiącej podstawę orzekania
w sprawie. Podniósł, że regulacja zawarta w art. 12 ust. 2 ustawy o kierujących
pojazdami ma bardzo istotne uzasadnienie celowościowe. Jej celem jest (czasowe)
wykluczenie z ruchu drogowego tych kierowców, którzy swoim zachowaniem
wykazali, że zagrażają bezpieczeństwu w komunikacji, zwłaszcza jeżeli uczynili to
znajdując się w stanie nietrzeźwości. Z punktu widzenia racjonalności ustawodawcy,
jak również chronionej konstytucyjnie wartości bezpieczeństwa publicznego, nie da
się bowiem zaakceptować sytuacji, w której osoba naruszająca w bardzo poważnym
stopniu zasady ruchu drogowego, mogłaby nadal być użytkownikiem tego ruchu
prowadząc bez ograniczeń pojazdy wymagające wyższej kategorii uprawnień, niż te,
których czasowo została pozbawiona. Sąd podkreślił, że w orzecznictwie Naczelnego
Sądu Administracyjnego ukształtowane zostało stanowisko, w myśl którego treść art.
12 ust. 2 pkt 2 i 3 omawianej ustawy nie prowadzi do nieuprawnionego rozszerzenia
zakazu orzeczonego prawomocnym wyrokiem sądowym, gdyż skutek zdarzenia
prawnego, jakim jest skazanie prawomocnym wyrokiem, w którym orzeczono wobec
danej osoby zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w zakresie danej
kategorii, może (zależy od danej sytuacji faktycznej) być rozciągnięty na inne jej
uprawnienia do prowadzania pojazdów, przy czym skutki te dotyczą zarówno
ubiegającego się o wydanie prawa jazdy określonej kategorii, jak i dysponującego już
takim dokumentem. Sam jednak fakt skazania strony i orzeczenie wobec niej środka
karnego może wywoływać różne, niezależne od siebie skutki prawne na gruncie
innych, niż prawo karne, gałęzi prawa. Przepis art. 12 ust. 2 ustawy o kierujących
pojazdami nie pozostawia zaś wątpliwości, że wolą ustawodawcy było wywołanie
w tym wypadku dodatkowej, niezależnej od sankcji karnej, sankcji administracyjnej,
poprzez uniemożliwienie osobie z orzeczonym zakazem prowadzenia pojazdów
podstawowych kategorii, odzyskania dokumentu umożliwiającego kierowanie
pojazdami innych kategorii i to nawet wówczas, gdy sąd karny nie pozbawił
skazanego uprawnień do kierowania nimi. Za takim rozumieniem kwestionowanych
przepisów przemawia także art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, dopuszczający
ustanowienie w ustawie ograniczeń w zakresie korzystania z konstytucyjnych
wolności i praw w sytuacji, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego
bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia
i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Organ działający na
podstawie wskazanych wyżej przepisów nie ingeruje w prawomocny wyrok sądu
karnego. To właśnie prawomocny wyrok sądu karnego, orzekający zakaz
prowadzenia pojazdów danej kategorii, leży bowiem u podstaw możliwości
zastosowania przez organ art. 12 ust. 2 ustawy o kierujących pojazdami.
163
Zastosowanie tego przepisu opiera się na zupełnie innych przesłankach, gdyż chodzi
tu nie o sankcję, lecz o ochronę bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Decyzja organu
administracji konkretyzuje jedynie obowiązujące (również wobec skarżącego)
zakazy, wynikające z przepisów ustawy o kierujących pojazdami, a które to
dolegliwości są wyłącznie dalszym skutkiem orzeczonego wobec strony przez sąd
powszechny środka karnego.
Wśród spraw dotyczących zajęcia pasa drogowego 19 zostało wniesionych
przez jednego skarżącego. We wszystkich zapadły wyroki uchylające decyzje
organów obu instancji. W uzasadnieniach Sąd wskazał, że przyczyną uchylenia
decyzji zezwalających na zajęcie pasa drogi gminnej w celu umieszczenia w pasie
drogowym urządzenia infrastruktury technicznej w postaci sieci światłowodowej
i ustalających opłaty za zajęcie pasa drogowego były uchybienia organów związane
z nieprawidłowym ustaleniem wysokości tych opłat. Organy orzekające określiły
wysokość opłat w oparciu o stawki wynikające z uchwały rady gminy, która nie
obowiązywała w początkowym okresie zajęcia pasa. Sąd wskazał, że
niedopuszczalne było zastosowanie stawek opłaty określonych w nowej uchwale
także za okres poprzedzający jej wejście w życie, ponieważ postępowanie takie
godzi w podstawowe zasady państwa prawnego, naruszając elementarną zasadę
niedziałania prawa wstecz. W zaskarżonym rozstrzygnięciu Sąd nie dopatrzył się
wartości konstytucyjnej, która uzasadniałaby stosowanie przepisów nowej uchwały
z mocą wsteczną. Dodatkowo Sąd podkreślił, że organy obu instancji nie odniosły się
do przepisów ustawy z 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci
teleinformatycznych (t.j. Dz. U. 2016 r. poz. 1537 ze zm.) i ich ewentualnego
zastosowania (bądź nie) w rozpoznawanej sprawie. Tymczasem w złożonym
wniosku strona wyraźnie wskazała, że prace związane z instalacją sieci
światłowodowej związane są z realizacją Programu Operacyjnego Rozwój Polski
Wschodniej 2007-2013 Osi priorytetowej II Infrastruktura społeczeństwa
informacyjnego, działania II.1 Sieć Szerokopasmowa Polski Wschodniej. Zgodnie
z postanowieniami art. 54 ust. 8 tej ustawy w przypadku, gdy lokalizacja regionalnej
sieci szerokopasmowej wymaga przejścia przez tereny dróg publicznych, linii
kolejowych bądź grunty pokryte wodami płynącymi, inwestor jest uprawniony do
nieodpłatnego zajęcia tego terenu na czas realizacji tej inwestycji. Przedstawione
przez stronę informacje nie były wystarczające dla dokonania jednoznacznej oceny,
czy w stanie faktycznym spraw będą mieć zastosowanie wskazane wyżej przepisy,
jednak organ, biorąc po uwagę treść art. 7 k.p.a., powinien dokonać w tym obszarze
niezbędnych ustaleń, tak dotyczących zebrania materiału dowodowego, jak
164
i przeprowadzenia analizy prawnej zebranych informacji.
W tej samej kategorii spraw złożonych zostało 5 skarg przez Województwo
Warmińsko-Mazurskie na uchwały rad powiatów ustalające wysokość stawek opłaty
za zajęcie pasa drogowego na drogach powiatowych. Po oddaleniu skargi przez Sąd
w jednej z tych spraw skarżący cofnął pozostałe skargi, co skutkowało umorzeniem
postępowania. Powodem oddalenia przez Sąd skargi w sprawie o sygnaturze akt
II SA/Ol 707/17 było ustalenie, że zaskarżona uchwała nie narusza prawa. Skarżący
zarzucił m.in., że doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 40 ust.
9 w zw. z art. 40 ust. 8 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U.
z 2016 r., poz. 1440 ze zm., dalej jako: „u.d.p.”), poprzez brak zróżnicowania
w zaskarżonej uchwale stawek za umieszczanie w pasie drogowym urządzeń
i obiektów infrastruktury technicznej niezwiązanych z potrzebami zarządzania
drogami lub potrzebami ruchu drogowego ze względu na rodzaj elementu zajętego
pasa drogowego i procentową wielkość zajmowanej szerokości jezdni. Skarżący
wskazał, że posiada interes prawny umożliwiający mu wniesienie skargi, gdyż
uchwała ta wpływa negatywnie na jego sferę materialnoprawną, ponieważ
Województwo jest właścicielem Regionalnej Sieci Szerokopasmowej, a jest to
związane z wykonywaniem zadania własnego samorządu województwa -
działalności telekomunikacyjnej, zgodnie z art. 14 ust. 1 pkt 15a ustawy z dnia
5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2016 r. poz. 486).
Województwo jest właścicielem obiektów umieszczonych w pasie drogowym na
terenie powiatu i ponosić będzie z tego tytułu stosowne opłaty. Sytuacja prawna
skarżącego jest zatem niewątpliwie powiązana z zaskarżoną uchwałą. Sąd uznał, że
skarżący z racji wybudowania w pasie dróg powiatowych urządzeń infrastruktury
technicznej jest adresatem uchwały i podlega rygorom załącznika 1 lp. II do uchwały,
zobowiązującego skarżącego do ponoszenia z podanego tytułu opłaty w wysokości
200 zł na rok, za zajęcie 1m2 pasa drogowego. Skarżący wykazał też, że przepisy
ustrojowe nakładają na województwo obowiązek utrzymania i rozbudowy
infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim, a z drugiej strony
przepisy u.d.p. wymagają od każdego podmiotu uiszczania opłaty za zajęcie pasa
drogowego (art. 40 ust. 3 u.d.p.), której wysokość ustala organ stanowiący jednostki
samorządu terytorialnego. Wysokość ustalonej opłaty w oczywisty sposób wpływa
zatem na realizację ustawowego obowiązku skarżącego. W związku z tym należało
uznać, że zaskarżona uchwała „narusza” interes prawny skarżącego w rozumieniu
art. 87 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym, gdyż na jej podstawie skarżący
165
zobowiązany jest do ponoszenia opłat za zajęcie pasa drogowego w określonej
wysokości. Nie oznacza to jednak, że tym samym uchwała jest sprzeczne z prawem.
Sąd wskazał, że zgodnie z art. 54 ust. 8 ustawy z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu
rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1537)
w przypadku, gdy lokalizacja regionalnej sieci szerokopasmowej wymaga przejścia
przez tereny dróg publicznych, linii kolejowych bądź grunty pokryte wodami
płynącymi, inwestor jest uprawniony do nieodpłatnego zajęcia tego terenu na czas
realizacji tej inwestycji. Zatem z woli ustawodawcy Województwo mogło liczyć na
zwolnienie z opłat tylko na czas realizacji inwestycji. W pozostałym zakresie musi
ponosić koszty za zajęcie pasa drogowego na zasadach ogólnych. Te zaś wynikają
przede wszystkim z ustaleń lokalnego prawodawcy, czyli uchwał organów
stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, uprawnionych do określenia
stawek opłat. Jedynymi kryteriami, którymi organ uchwałodawczy mógł się kierować
przy określaniu stawek opłat za zajęcie pasa drogowego, są te wymienione w art. 40
ust. 9 u.d.p. Zobowiązany był także do przestrzegania art. 40 ust. 8 u.d.p.,
ustalającego maksymalne wartości stawek, których organ stanowiący powiatu nie
mógł przekroczyć. Nie budziło wątpliwości Sądu, że art. 40 ust. 9 u.d.p. zakreśla
jedynie kryteria, według których rada powiatu może różnicować stawki opłat, jeżeli
uzna, że takie zróżnicowanie jest konieczne. Art. 40 ust. 8 u.d.p. wyraźnie upoważnia
organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego do ustalenia stawek opłat,
dopuszczając ich maksymalne wartości. Zatem skarga okazała się niezasadna.
Sprawy z zakresu transportu drogowego i przewozów
Sprawy z zakresu transportu drogowego i przewozów objęte symbolem 6037
dotyczyły w znacznej mierze kar pieniężnych za naruszenie przepisów o transporcie
drogowym.
W wyroku z dnia 14 listopada 2017 r., sygnatura akt II SA/Ol 758/17 Sąd
uchylając decyzje organów obydwu instancji o nałożeniu kary pieniężnej za
naruszenie przepisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym
(Dz. U. z 2016 r., poz. 1907 ze zm. - dalej jako u.t.d.) zauważył, że organ
odwoławczy przedmiotem rozpatrzenia uczynił całość rozstrzygnięcia organu
pierwszej instancji, mimo, że odwołujący się (identycznie, jak w skardze)
kwestionował tylko jeden z komponentów rozstrzygnięcia, tj. naruszenie warunku
przewozu drogowego sankcjonowane sankcją z lp. 6.3.7 załącznika nr 3 do u.t.d.
W tej mierze skład orzekający Sądu w opisywanej sprawie w pełni podzielił i przyjął
166
za własny pogląd Naczelnego Sądu Administracyjnego zawarty w wyroku z dnia
11 kwietnia 2017 r. (sygnatura akt II GSK 1516/15), że kwestionowanie w odwołaniu
tylko niektórych składników kary, ani nie powoduje uprawomocnienia się decyzji co
do pozostałych naruszeń, ani nie ogranicza zakresu kontroli organu II instancji.
Kontrola ta przy decyzji niepodzielnej, obejmuje całość sprawy administracyjnej
i całość orzeczenia o karze. Wniesienie odwołania od decyzji o nałożeniu kary,
niezależnie od treści odwołania, powoduje kontrolę instancyjną całej sprawy
i konieczność orzeczenia o całej decyzji organu I instancji, zgodnie z art. 138 § 1 pkt
1 albo art. 138 § 1 pkt 2 k.p.a. Jeżeli decyzja jest zgodna z prawem organ utrzymuje
ją w mocy w całości, jeżeli natomiast uznaje, że niektóre składniki kary (kary
jednostkowe) są przy obliczeniu kary uwzględnione nieprawidłowo, uchyla całą
decyzję i orzeka na nowo o karze z uwzględnieniem koniecznych zmian
wpływających na wysokość orzeczonej kary. Może to prowadzić, po uchyleniu całej
decyzji, do wydania decyzji zmieniającej po korekcie obliczeń lub po umorzeniu
postępowania I instancji w zakresie niektórych uchybień. Zdaniem Sądu, wyrażonym
w wyroku, powyższe jest skutkiem uznania, że niezależnie od ilości uchybień oraz
wysokości kar pieniężnych za naruszenie przepisów o transporcie drogowym za
poszczególne uchybienia, kara orzeczona w wyniku jednej kontroli ma określoną
górną granicę i nie może przekroczyć kwoty określonej w ustawie. Nie chodzi więc
o wiele spraw i wiele pojedynczych kar, tylko o jedną sprawę, spowodowaną
niekorzystnym dla strony wynikiem kontroli oraz jedną karę za wszystkie stwierdzone
uchybienia. Sąd zaznaczył, że sposób obliczenia wysokości tej kary ustawodawca
określa w ustawie: stanowi ona sumę kar za poszczególne naruszenia, ale nie może
przekraczać wysokości granicznych dla danego rodzaju kontroli.
Z kolei w wyroku z dnia 24 października 2017 r. w sprawie o sygnaturze akt
II SA/Ol 631/17, Sąd oddalając skargę na decyzje organu w przedmiocie nałożenia
kary pieniężnej za naruszenie przepisów ustawy o transporcie drogowym wskazał, że
nie można zgodzić się z podniesioną w skardze argumentacją, że skarżący zachował
prawidłową organizację pracy w prowadzonym przedsiębiorstwie i właściwy system
motywacyjny kierowców, w tym przez stosowanie upomnień, czy pisemne pouczanie
o obowiązujących przepisach w zakresie czasu pracy kierowców. Sąd wskazał, że
właściwa organizacja i dyscyplina pracy, o której mowa w art. 92b ust. 1 u.t.d.,
obejmuje nie tylko przeprowadzanie szkoleń pracowników czy niezachęcanie ich, np.
w systemie wynagradzania, do naruszania obowiązującego czasu pracy. By móc
uchylić się od odpowiedzialności, przewoźnik winien wykazać, że do naruszeń doszło
167
pomimo sprawowania stałego i wnikliwego nadzoru nad zatrudnionymi przez siebie
pracownikami, a ich wykrywanie wiąże się ze stosowaniem środków
dyscyplinujących przewidzianych w przepisach prawa pracy. Zdaniem Sądu
przedstawionym w opisywanej sprawie, chodzi miedzy innymi o takie dowody,
z których wynikałoby, że przedsiębiorca dokonuje analizy tras do klienta (odległość,
topografia, rozkład parkingów), analizy danych zawartych na kartach kierowców,
stosuje system nagród oraz kar - w przypadku stwierdzenia naruszeń. Sąd zauważył,
że rolą przedsiębiorcy przewozowego jest również właściwy dobór osób i firm
współpracujących, tak aby nie dochodziło do naruszeń ustawy o transporcie
drogowym. Przedsiębiorca, jako profesjonalny podmiot, powinien brać tę okoliczność
pod uwagę przy planowaniu pracy kierowców. Sąd argumentował, że wpływ
przedsiębiorcy na pracę zatrudnionych przez niego kierowców polega nie tylko na
przeprowadzaniu okresowych szkoleń kierowców, czy odbieraniu od nich
oświadczeń o zobowiązaniu do przestrzegania przepisów, lecz przede wszystkim na
doborze kadry w taki sposób, aby do naruszeń nie dochodziło. Zdaniem Sądu, nie
ulega wątpliwości, że przedsiębiorca korzysta z pełnej swobody w wyborze osób,
które na jego rzecz wykonują przewozy oraz takiej formy ich zatrudnienia, która
umożliwi mu zabezpieczenie swoich interesów i należyte wykonanie ciążących na
pracownikach obowiązków. Ponadto Sąd zaznaczył, że to na przedsiębiorcy ciąży
obowiązek regularnego ustalania, czy zatrudniani przez niego kierowcy przestrzegają
stosownych regulacji i nie dopuszczają się w trakcie przewozów naruszeń, gdyż to
jego obciążają negatywne konsekwencje zaniedbań, zaniechań lub działań
świadomych tych osób, konsekwencją których jest poniesienie odpowiedzialności
finansowej.
Natomiast wyrokiem z dnia 12 października 2017 r., sygnatura akt
II SA/Ol 609/17 Sąd uchylił decyzje organów obydwu instancji w przedmiocie
cofnięcia licencji na wykonanie transportu drogowego taksówką. W wyroku tym
podniesiono, że przedsiębiorca posiadający licencję na wykonywanie przewozów ma
obowiązek przedkładania na żądanie organu udzielającego licencji stosownej
dokumentacji, a uchylanie się od tego obowiązku może skutkować cofnięciem
wydanej licencji. Jednakże w powołanym art. 15 ust. 3 u.t.d. ustawodawca posłużył
się zwrotem „licencja może być cofnięta”, a nie zwrotem „licencję cofa się”, tak jak
w treści art. 15 ust. 1 u.t.d. Przepis art. 15 ust. 3 ustawy, w przeciwieństwie do ust. 1
tegoż artykułu nie formułuje bezwzględnego obowiązku organu cofnięcia licencji, lecz
kwestię tę pozostawia uznaniu administracyjnemu. W związku z tym wskazano
168
w opisywanej sprawie, że okoliczności przewidziane w pkt 1 art. 15 ust. 3 u.t.d.
(nieprzedstawienie określonych informacji i dokumentów) nie są wystarczającą
i jedyną przesłanką do zastosowania przewidzianej w tym przepisie sankcji. Gdyby
bowiem intencją ustawodawcy było zastosowanie sankcji (cofnięcie licencji)
w każdym przypadku, gdy zaistnieją okoliczności wymienione w tym przepisie, to
ukształtowałby go w formie obligującej organ do cofnięcia licencji. Tymczasem
ustawodawca kwestię tę pozostawił uznaniu organu. Sąd wskazał w uzasadnieniu
wyroku, że wydanie decyzji uznaniowej winno być poprzedzone przeprowadzeniem
wszechstronnego postępowania wyjaśniającego, a w jej uzasadnieniu organ winien
wskazać z jakich przyczyn zdecydował się na określone rozstrzygnięcie - w tym
przypadku cofnięcie licencji - w sposób pozwalający prześledzić tok rozumowania
organu i poznać kryteria podjęcia danej decyzji. Tymczasem w opisywanej sprawie
organ uznał, że brak przedłożenia dokumentów uniemożliwił kontrolę, której
obowiązek przeprowadzenia nakłada ustawa i zdaniem organów to uzasadniało
cofnięcie decyzji. Tym samym de facto organ ograniczył się wyłącznie do
stwierdzenia, że skarżący nie przedłożył żądanych dokumentów. Sąd stwierdził dalej,
że rozstrzygnięcie organu jest dowolne, a nie mieszczące się w granicach uznania
administracyjnego.
W wyroku zaś z dnia 22 czerwca 2017 r., sygnatura akt II SA/Ol 435/17 Sąd
uchylając decyzje organów obydwu instancji w przedmiocie kary pieniężnej za
naruszenie przepisów ustawy o transporcie drogowym stwierdził, że nie zasługuje na
uwzględnienie stanowisko organów, zgodnie z którym pominięcie pierwszego
przystanku linii regularnej i rozpoczęcie kursu od następnego planowo przystanku
zgodnie z rozkładem jazdy, stanowi naruszenie warunków zezwolenia dotyczących
ustalonej trasy przejazdu lub wyznaczonych przystanków. Zdaniem Sądu wyrażonym
w wyroku, organy dokonały błędnej wykładni lp. 2.2.3 załącznika nr 3 do u.t.d.
Powoływany przez organ II instancji w opisywanej sprawie art. 24 ust. 4 pkt 3 u.t.d.
stanowi, że zezwolenie cofa się w razie niewykonywania przez przedsiębiorcę, na
skutek okoliczności zależnych od niego, przewozów regularnych co najmniej przez 3
miesiące. Z przepisu tego - zdaniem Sądu zajętym w sprawie - wynika, że
niewykonywanie przewozów regularnych, objętych zezwoleniem może być podstawą
do cofnięcia zezwolenia, a nie ukarania. Sąd wyraził stanowisko, że jeżeli przewoźnik
nie realizuje prawa przewozu, nie może być za to ukarany, tylko pozbawiony tego
prawa poprzez cofnięcie zezwolenia. Naruszenie z lp. 2.2.3 należy odnosić do takich
sytuacji, jak: przejazd trasą lub przystawanie w miejscach nie objętych rozkładem
169
jazdy. W opisywanym przypadku taka sytuacja nie zaistniała, dlatego nie można było
przypisać skarżącemu tego naruszenia.
22/ działalność gospodarcza
W 2017 r. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie wpłynęło
139 spraw z zakresu działalności gospodarczej, to jest: 134 sprawy z zakresu gier
losowych i zakładów wzajemnych (w tym 1 skarga na bezczynność organu
administracji), 3 sprawy dotyczące profilaktyki i rozwiązywania problemów
alkoholowych, ustalenia liczby punktów sprzedaży, zasad usytuowania miejsc
sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych oraz 2 - inne o symbolu
podstawowym 604. Z poprzedniego okresu sprawozdawczego pozostały do
rozpoznania 23 sprawy. Z omawianego zakresu Sąd rozpoznał 160 spraw, 2 sprawy
pozostały na następny okres sprawozdawczy. Sąd oddalił 144 skargi, uwzględnił 8
skarg i odrzucił 8 skarg. W sprawach z omawianego zakresu wniesiono 21 skarg
kasacyjnych, które przekazano Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.
W sprawach z omawianego zakresu nie wystąpiły problemy prawne, które
wymagałyby omówienia.
23/ gry losowe i zakłady wzajemne
W kategorii tych spraw zarejestrowano w 2017 r. w repertoriach 134 sprawy.
W analizowanym okresie zakończono postępowania we wszystkich sprawach.
Ustabilizowane orzecznictwo w tej kategorii spraw nie nastręczało większych
problemów orzeczniczych.
24/ cudzoziemcy
W kategorii tych spraw w 2017 r. nie zarejestrowano żadnej sprawy.
Podkreślić należy, że sprawy z tego zakresu niezmiennie stanowią nieliczną grupę
spraw kierowanych do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
(w 2011 r. zarejestrowano cztery sprawy, a w latach 2012 - 2016 po dwie sprawy).
25/ egzekucja administracyjna; egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym
W tej kategorii do sądu wniesiono 13 spraw, 10 spraw zostało rozpoznanych.
W 8 przypadkach skargi oddalono, jedna sprawa została załatwiona w inny sposób,
również jedna skarga została odrzucona. Jedynie w dwóch sprawach sporządzone
zostały uzasadnienia wyroków.170
W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 533/17 sąd nie podzielił zarzutu, że
zaistniał błąd co osoby zobowiązanej. Zachodzi bowiem tożsamość podmiotowa
między adresatem ostatecznej decyzji o nakazie rozbiórki, a adresatem
wystawionego przez organ egzekucyjny tytułu wykonawczego. Na tym etapie
postępowania nie jest rzeczą organu egzekucyjnego badanie prawidłowości
określenia adresata decyzji rozbiórkowej, ani tym bardziej poszukiwanie innego
podmiotu zobowiązanego do wykonania decyzji, czy też gromadzenie w tym zakresie
materiału dowodowego i czynienie własnych ustaleń, skoro skarżący w dalszym
ciągu jest właścicielem działki, której częścią składową zgodnie z art. 48 k.c. jest
usytuowany na niej budynek rekreacyjny i to na niego został nałożony obowiązek
rozbiórki.
W sprawie o sygnaturze akt II SA/Ol 445/17 sąd nie podzielił zarzutu spółki,
dotyczącego błędnego odstępowania od dokonania pomiarów hałasu na skutek
wniosku właścicieli sąsiedniego bloku. W ocenie sądu zachowanie organu było
racjonalne, bo skoro mieszkańcy stwierdzili zgodnie, że w danym czasie nie słychać
muzyki, to trudno takie badanie uznać za miarodajne. Pomiar taki nie wniósłby
niczego do sprawy, a wręcz zafałszowałby jej obraz. Dokonywanie pomiarów hałasu
w czasie kiedy imprezy muzyczne się nie odbywają, mają ograniczony zakres lub
zostały celowo wyciszone byłoby pozbawione podstaw.
Część III. Pozaorzecznicza działalność Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
1. Inicjatywy w zakresie ujednolicania orzecznictwa i praktyki sądowej.
W 2017 r. w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie podjęto
szereg czynności zmierzających do zapewnienia jednolitości orzecznictwa,
sprawnego postępowania sądowego oraz poprawności w zakresie zarządzania
i organizacji Sądu.
Podobnie jak w poprzednich okresach sprawozdawczych, w zakresie
ujednolicenia orzecznictwa w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie
przeprowadzono w 2017 r. szereg wewnętrznych - comiesięcznych narad
szkoleniowych z udziałem wszystkich sędziów orzekających w tut. Sądzie oraz -
cotygodniowych narad wydziałowych. Tematyką narad było omówienie bieżącego
orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego, przede wszystkim
opublikowanego w zbiorach urzędowych oraz wydanego po rozpoznaniu środków
odwoławczych od orzeczeń Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, 171
zarządzeń Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego, aktów Krajowej Rady
Sądownictwa, komunikatów Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz poglądów
sformułowanych w literaturze prawniczej. Analizowano także orzeczenia Trybunału
Konstytucyjnego, Trybunału Sprawiedliwości UE oraz Europejskiego Trybunału Praw
Człowieka wydane w sprawach mających znaczenie dla sądownictwa
administracyjnego. Celem uniknięcia ewentualnych rozbieżności w orzecznictwie
Sądu, pod dyskusję poddawano kwestie sporne.
Ponadto, na naradach w pełnym składzie sędziowskim omawiana
i dyskutowana była problematyka dotycząca między innymi:
zasad techniki prawodawczej;
stosowania prawa unijnego przez sądy administracyjne;
zdolności sądowej gminy i prawa do jej reprezentacji;
wdrożenia ustaw dotyczących reorganizacji administracji skarbowej i celnej;
utrzymania czystości i porządku w gminach w kontekście ustawy
o odpadach;
przesłanek wyłączenia sędziego;
zmian w przepisach p.p.s.a. wprowadzonych ustawą z dnia 7 kwietnia
2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 935);
sprawności postępowania sądowoadministracyjnego;
sprzeciwu od decyzji organu odwoławczego wydanej na podstawie art. 138
§ 2 k.p.a.;
braków formalnych skargi kasacyjnej;
swobody wypowiedzi sędziego w kontekście zasady bezstronności wymiaru
sprawiedliwości;
ulgi meldunkowej;
płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego w świetle nowej
perspektywy finansowej UE;
udziału organizacji społecznych w postępowaniu administracyjnym
i sądowoadministracyjnym dotyczącym innej osoby;
uczestników na prawach strony w postępowaniu sądowoadministracyjnym
o tematyce i wynikach narad odbywających się w Wojewódzkim Sądzie
Administracyjnym w Olsztynie informowani byli Prezesi Izb oraz Biuro
Orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Ponadto, w 2017 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie przekazał do
172
Naczelnego Sądu Administracyjnego - z zachowaniem wymaganych terminów -
szereg dokumentów związanych z czynnościami podjętymi w celu zapewnienia
sprawnego postępowania sądowego oraz poprawnego zarządzania Sądem, w tym
przede wszystkim:
1) sprawozdanie z realizacji planu zadań nadzorczych w przedmiocie
zapewnienia sprawności postępowania w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym
w Olsztynie za 2016 r. oraz stosowny plan w tym zakresie przeznaczony do realizacji
w 2017 r.;
2) informację o działalności Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie w 2016 r., która w części opisowej zawierała m.in. przegląd tematyczny
orzecznictwa tut. Sądu, sporządzony przez sędziów i referendarzy sądowych;
3) miesięczne zestawienia statystyczne dotyczące wpływu i sposobu
załatwienia spraw w 2017 r. oraz statystykę półroczną w tym przedmiocie;
4) kwartalne sprawozdania dotyczące wpływu i sposobu załatwienia spraw
w 2017 r. z wybranego zakresu.
W okresie sprawozdawczym podejmowano także liczne działania wewnętrzne,
wynikające m.in. z realizacji planu zadań nadzorczych, które miały na celu
zapewnienie sprawności postępowania i jednolitość praktyki sądowej.
Przewodniczący wydziałów orzeczniczych Wojewódzkiego Sądu
Administracyjnego w Olsztynie przeprowadzali systematyczną - co najmniej raz
w miesiącu - kontrolę biurowości i urządzeń ewidencyjnych oraz terminowości
wykonywania zarządzeń i sporządzania uzasadnień orzeczeń. Wskazane czynności
były przedmiotem lustracji dokonywanej przez Prezesa Sądu.
Sprawność postępowania i jednolitość praktyki sądowej była także - obok
zagadnień merytorycznych - tematyką cotygodniowych narad wydziałowych oraz
comiesięcznych narad sądowych.
2. Funkcjonowanie Wydziału Informacji Sądowej.
W ramach realizacji zadań przewidzianych dla wydziałów informacji sądowej
w § 5 ust. 1 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 5 sierpnia
2015 r. Regulamin wewnętrznego urzędowania wojewódzkich sądów
administracyjnych w 2017 roku pracownicy Wydziału Informacji Sądowej tut. Sądu
informowali strony oraz osoby zainteresowane o właściwości sądu, a także o stanie
spraw załatwianych w Sądzie. Do Wydziału Informacji Sądowej w roku 2017 r.
skierowane zostały 1562 wnioski o udzielenie takich informacji. Informacje były
173
udzielane niezwłocznie, zarówno telefonicznie jak i w siedzibie Sądu. Dotyczyły,
między innymi, stanu spraw zawisłych przed tutejszym Sądem, trybu wnoszenia
skargi do sądu administracyjnego czy też środków prawnych przewidzianych
przepisami ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Ponadto stronom i uczestnikom postępowania udostępniano do wglądu akta
spraw. W roku objętym sprawozdaniem Wydział Informacji Sądowej udostępnił 197
akt spraw stronom oraz pełnomocnikom stron.
W Wydziale Informacji Sądowej tut. Sądu realizowane były również zadania
związane z trybem publicznego udostępniania wyroków wydanych na posiedzeniu
niejawnym.
W zakresie udostępniania informacji publicznej o działalności Sądu do
Wydziału Informacji Sądowej w 2017 roku wpłynęło 38 wniosków o udostępnienie
informacji publicznej, w tym 9 wniosków zostało wniesionych ustnie. Żaden wniosek
nie dotyczył wydania kopii orzeczenia w trybie dostępu do informacji publicznej
w formie tradycyjnej.
Pozyskiwanie informacji o rozstrzygnięciu w oparciu o bazę orzeczeń sądów
administracyjnych spowodowało ograniczenie wpływu wniosków w tym przedmiocie.
Podobnie jak w latach ubiegłych, po utworzeniu bazy orzeczeń, zaznaczył się ich
spadek w porównaniu do początkowych lat funkcjonowania tutejszego Sądu, kiedy to
wnioski o wydanie kopii orzeczenia w trybie dostępu do informacji publicznej
stanowiły znaczną część wszystkich wniosków o udostępnienie informacji publicznej.
Wnioski, jakie zostały skierowane do Wydziału Informacji Sądowej w trybie
dostępu do informacji publicznej dotyczyły głównie działalności orzeczniczej
Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, związanej z konkretnymi
postępowaniami toczącymi się przed tutejszym Sądem oraz informacji
statystycznych. Kierowane były także do tutejszego Wydziału wnioski obejmujące
pozaorzeczniczą działalność Sądu. W tym zakresie wnioski o udostępnienie
informacji publicznej dotyczyły, między innymi, udostępnienia faktur za dystrybucję
energii elektrycznej, wydatków i dochodów WSA w Olsztynie, wynagrodzeń
asystentów sędziego, pytań konkursowych na stanowisko asystenta sędziego.
Odnośnie do wniosków o udostępnienie informacji publicznej, pochodzących
od organizacji społecznych, w tym stowarzyszeń, do Wydziału Informacji Sądowej
WSA w Olsztynie w roku objętym sprawozdaniem wpłynęły 2 takie wnioski.
Przedmiotem wniosków było udostępnienie treści zawiadomień złożonych
do Prezesa WSA w Olsztynie przez sędziów o zamiarze podjęcia dodatkowego
174
zatrudnienia oraz o treści ewentualnej decyzji o sprzeciwie wobec zamiaru podjęcia
takiego zatrudnienia, a także przesłania skanów skargi i odpowiedzi na skargę
w sprawie ze skargi Prokuratora Okręgowego na uchwałę Rady Miasta
w przedmiocie ustalenia strefy płatnego parkowania.
Wszystkie wnioski o udostępnienie informacji publicznej, jakie wpłynęły
do Wydziału Informacji Sądowej WSA w Olsztynie w 2017 roku zostały
uwzględnione, nie było zatem potrzeby wydawania decyzji administracyjnych
o odmowie udzielenia informacji. Nie były wydawane również decyzje o warunkach
ponownego wykorzystywania informacji publicznej ani akty ustalające wysokość
opłat określonych w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie
do informacji publicznej (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1764).
Ponadto Wydział kontynuował realizację zadań z zakresu sprawozdawczości
statystycznej Sądu. Przygotowywane były informacje statystyczne obejmujące
okresy miesięczne, kwartalne jak również sporządzona była statystyka za pierwsze
półrocze 2017 roku i rok 2016. Wydział prowadził także sprawy petycji, skarg i
wniosków oraz wykonywał pozostałe zadania wynikające ze wskazanego wyżej
rozporządzenia.
Realizowane były także zadania związane z utworzeniem Centralnej Bazy
Orzeczeń. Pracownicy Wydziału Informacji Sądowej WSA w Olsztynie, po uprzedniej
anonimizacji, udostępniali orzeczenia w bazie orzeczeń sądów administracyjnych
w przypadku trwającej ponad 2 dni usprawiedliwionej nieobecności asystentów
sędziego wyznaczonych do tych zadań.
Uwzględniając działania Przewodniczącego Wydziału Informacji Sądowej, jako
rzecznika prasowego sądu, należy wskazać na kilkakrotne wystąpienia dla
przedstawicieli prasy, radia i telewizji po wydaniu orzeczeń przez Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Olsztynie w sprawach wywołujących powszechne zainteresowanie
publiczne. Informacje udzielane przedstawicielom mediów dotyczyły także terminów
rozpraw oraz stanu poszczególnych spraw.
W okresie objętym informacją nie było potrzeby występowania do wydawnictw
prasowych, radia i telewizji o opublikowanie wyjaśnień bądź sprostowań w związku
z zamieszczonymi w nich artykułami prasowymi oraz relacjami radiowymi
i telewizyjnymi, ponieważ ukazujące się relacje nie budziły większych zastrzeżeń
merytorycznych, jak również nie pojawiały się artykuły i reportaże wymagające
przedstawienia stanowiska Sądu.
175
3. Aktywność pozaorzecznicza sędziów. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracowników sądu.
W okresie sprawozdawczym jak już podano odbywały się comiesięczne
narady wszystkich sędziów orzekających w obydwu wydziałach orzeczniczych
tutejszego Sądu oraz narady wydziałowe.
Na naradach omawiano problemy wynikające z bieżącego orzecznictwa oraz
sprawy, w których zostały uwzględnione skargi kasacyjne od wyroków tutejszego
Sądu. Poświęcono również uwagę bieżącym zmianom przepisów oraz
wypracowywano jednolitość linii orzeczniczej Sądu.
Ponadto celem podnoszenia kwalifikacji zawodowych i poziomu orzecznictwa
sędziowie brali udział w konferencjach i szkoleniach organizowanych przez Naczelny
Sąd Administracyjny lub wojewódzkie sądy administracyjne oraz w konferencjach
naukowych, w tym międzynarodowych:
1/ sędzia Wydziału II wzięła udział w konferencji z zakresu prawa administracyjnego
w Lizbonie w dniach 23-24 marca 2017 r. zorganizowanej przez EJTN, jak również
w seminarium w siedzibie Naczelnego Sądu Administracyjnego w dniach 5-7
kwietnia 2017 r. zorganizowanym przez Akademię Prawa Europejskiego
w Trewirze,
2/ sędziowie, referendarze i asystenci sędziego wzięli udział w warsztatach w dniach
24-26 maja 2017 r. zorganizowanych przez Wojewódzki Sąd Administracyjny
w Białymstoku,
3/ sędzia - Zastępca Przewodniczącej Wydziału I wzięła udział w konferencji
w Jachrance w dniach 5-7 czerwca 2017 r. zorganizowanej przez Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Warszawie,
4/ dwóch sędziów uczestniczyło w konferencji w Warszawie w dniach 26-27
września 2017 r. zorganizowanej przez Izbę Finansową Naczelnego Sądu
Administracyjnego,
5/ Prezes Sądu wzięła udział w konferencji w Warszawie w dniu 28 września 2017 r.
zorganizowanej przez Krajową Radę Sądownictwa,
6/ sędziowie, referendarze, asystenci sędziego oraz urzędnicy sądowi wzięli udział
w naradzie szkoleniowej w dniach 12-13 października 2017 r. zorganizowanej przez
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie,
7/ Prezes Sądu uczestniczyła w konferencji Kierownictwa Naczelnego Sądu
Administracyjnego z Prezesami Wojewódzkich Sądów Administracyjnych
176
w Józefowie, która odbyła się w dniach 23-25 października 2017 r.
8/ sędzia Wydziału II wzięła udział konferencji z zakresu prawa administracyjnego
odbywającej się w Sztokholmie w dniach 2-3 listopada 2017 r. zorganizowanej przez
EJTN,
9/ dwóch asystentów sędziego brało udział w szkoleniu w dniu 27 listopada 2017 r.
zorganizowanym przez Naczelny Sąd Administracyjny,
10/ Wiceprezes Sądu uczestniczyła w konferencji w Warszawie w dniu 4 grudnia
2017 r. zorganizowanej przez Naczelny Sąd Administracyjny.
Dyrektor Sądu brała udział w naradach organizowanych w Warszawie przez
Naczelny Sąd Administracyjny w dniach 29 maja i 14 grudnia 2017 r., które dotyczyły
założeń planów finansowych sądownictwa administracyjnego, jak również ich
realizacji oraz innych problemów z zakresu działalności sądów administracyjnych.
Natomiast Główna Księgowa uczestniczyła w naradzie poświęconej
planowaniu i wykonaniu budżetu sądownictwa administracyjnego oraz w szkoleniu
na temat „Zarządzania ryzykiem w komórce finansowo-budżetowej w ramach kontroli
zarządczej” zorganizowanych przez Naczelny Sąd Administracyjny w dniu
17 listopada 2017 r.
Ponadto urzędnicy sądowi Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie brali udział w szkoleniach oraz konferencjach dotyczących:
1/ zmian w zakresie dokumentacji pracowniczej,
2/ archiwów instytucji wymiaru sprawiedliwości,
3/ inwentaryzacji w jednostkach sektora finansów publicznych,
4/ przetwarzania danych osobowych w świetle RODO i ABI.
Działalność z zakresu administrowania i gospodarowania składnikami mienia sądowego.
W 2017 r. działania Oddziału Spraw Ogólnych i Osobowych oraz
Administracyjno-Gospodarczego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie ukierunkowane były przede wszystkim na usprawnienie funkcjonowania
pracy Sądu.
Przeprowadzono postępowania przetargowe w trybie ustawy Prawo zamówień
publicznych, w wyniku których dokonano zawarcia umów na zakup energii
elektrycznej, konserwację systemów zabezpieczenia technicznego, usługę
utrzymania serwisu Biuletynu Informacji Publicznej, serwis konserwacyjny urządzeń
wentylacyjno-klimatyzacyjnych, dostawę czasopism i prasy, a także usługi pocztowe.
W celu zapewnienia właściwego stanu technicznego siedziby Sądu dokonano 177
dwóch okresowych, kompleksowych przeglądów budynku.
Prowadzono prace związane z polepszeniem bazy materiałowo-technicznej
oraz transportowej Sądu.
W zakresie pozostałych potrzeb technicznych dokonano niezbędnych
uzupełnień sprzętu komputerowego oraz zawarto umowę na sukcesywne dostawy
materiałów eksploatacyjnych do urządzeń biurowych zainstalowanych w Sądzie.
Biblioteka sądowa systematycznie gromadziła zbiory zawierające przepisy
prawa krajowego i europejskiego oraz komentarze i publikacje naukowe. W 2017 r.
zwiększyła swoje zasoby o nowości wydawnicze z tego okresu.
W Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie została
przeprowadzona kontrola w zakresie gospodarki finansowej przez specjalistę ds.
gospodarowania środkami publicznymi NSA. Kontrolą objęto m. in. realizację
wydatków budżetowych, terminowość sprawozdawczości budżetowej, prawidłowość
stosowania ustaleń ustawy Prawo zamówień publicznych, przestrzegania zasad
gospodarki kasowej, celowości i oszczędności ponoszonych wydatków,
gospodarowanie składnikami rzeczowymi majątku. Działania kontrolne ze strony
NSA realizowane były wraz z audytorem wewnętrznym i nie wykazały
nieprawidłowości.
178
UWAGI KOŃCOWE I WNIOSKI
Przedstawione w niniejszej informacji zagadnienia wskazują, że rok 2017
jako 14 rok funkcjonowania Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie
przyniósł nowe problemy orzecznicze i organizacyjne. Zatem, mimo różnych
problemów, a w tym kadrowych dotyczących sędziów jak też orzekania w ramach
delegacji w NSA, udało się utrzymać bardzo dobrą sprawność postępowania przed
tutejszym Sądem. Jeszcze raz podkreślić bowiem należy, że na przestrzeni 2017 r.
do tego Sądu wpłynęło 2118 spraw, a załatwiono 2200 spraw, przy czym średni
okres oczekiwania na rozpoznanie sprawy obliczony na dzień 31 grudnia 2017 r.
wynosił w zależności od przyjętej metody liczenia 1,95 lub 2,02 miesiąca. W 2017 r.
podobnie jak w latach poprzednich nie stwierdzono przewlekłości w postępowaniu
sądowoadministracyjnym w żadnej ze spraw skierowanych do tutejszego Sądu. Zaś
nieliczne skargi powszechne, które zostały złożone nie były zasadne, bowiem
stanowiły o braku znajomości przez skarżących procedur sądowoadministracyjnych,
a także o właściwości sądu administracyjnego i zasadach kontroli zaskarżonych
aktów, czynności lub bezczynności. Potwierdzają to wyniki kontroli przeprowadzonej
w dniach 18 - 20 października 2017 r. przez Wydział Informacji Sądowej NSA.
W 2017 r. strony postępowania wniosły 465 skarg na orzeczenia tutejszego
Sądu, a więc zaskarżyły około 20% wydanych orzeczeń. Natomiast Naczelny Sąd
Administracyjny zwrócił akta w 513 sprawach, po rozpoznaniu skarg kasacyjnych na
wyroki wydane przed naszym Sądem w latach poprzednich.
W stosunku do roku 2016 nastąpiła, chociaż niezbyt istotna, ale poprawa
w zakresie uwzględniania skarg kasacyjnych, bowiem w 2017 r. Naczelny Sąd
Administracyjny uchylił około 23% orzeczeń tutejszego Sądu z czego ponad połowa
dotyczyła spraw związanych z wymierzaniem kar za urządzanie gier hazardowych
bez zezwolenia.
Niestety problem ten wystąpił w związku z brakiem jednolitego stanowiska
w Izbie Gospodarczej Naczelnego Sądu Administracyjnego, przed podjęciem
Uchwały w dniu 16 maja 2016 r. dotyczącej wymierzenia kar za urządzanie gier na
automatach poza kasynem gry. Wcześniejsze rozbieżne interpretacje spowodowały
wzrost skarg i zażaleń, a w związku z jedną z przyjętych interpretacji której nie
podtrzymano we wskazanej Uchwale znaczna część zaskarżanych wyroków
tutejszego Sądu jest uwzględniana w toku rozpatrywania skarg kasacyjnych przed
Naczelnym Sądem Administracyjnym.
Podkreślić też należy, że wdrożenie zmienionych z dniem 1 czerwca 2017 r. 179
zasad postępowania administracyjnego oraz sądowoadministracyjnego ustawą
z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania administracyjnego
oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 935) wymagało zarówno od sędziów,
referendarzy, asystentów sędziego jak i urzędników sądowych zwiększonego wysiłku
i uwagi w wykonywaniu obowiązków orzeczniczych jak i obsługi w zakresie realizacji
zadań wynikających z przyjętych nowych regulacji. Pojawił się też w 2017 roku
istotny problem dotyczący rozpoznawania skarg i wniosków w związku z głęboką
reformą administracji skarbowej i celnej, dotyczący między innymi wprowadzenia
zmian w zakresie kształtowania na nowo stosunku pracy osób dotychczas
zatrudnionych w Służbie Celnej.
Zwrócić też należy uwagę, że orzekanie w takim Sądzie jak Wojewódzki Sąd
Administracyjny w Olsztynie, w którym sprawy rozpoznawane są w dwóch
wydziałach orzeczniczych jest trudne do porównania z sądami administracyjnymi,
w których jest znacznie większa ilość wydziałów orzeczniczych. W sądach z większą
ilością wydziałów orzeczniczych jest możliwe wyspecjalizowanie się sędziów
w konkretnej problematyce orzeczniczej. Natomiast w sądzie, w którym zostały
utworzone tylko dwa wydziały orzecznicze: podatkowy i ogólny, znacznie trudniejsze
jest orzekanie, a w tym przygotowywanie bardzo różnorodnych tematycznie spraw do
rozpoznania, szczególnie gdy w danej dziedzinie zastosowanie ma wiele aktów
prawnych i unormowań często zawierających luki prawne lub rozbieżności
szczególnie w związku z częstymi zmianami przepisów. Ponadto przy tak krótkim
terminie rozpoznawania skarg jak w tutejszym Sądzie (poniżej 2 miesięcy od wpływu
sprawy), gdy jeszcze nie została wypracowana żadna linia orzecznicza konieczne
jest przeznaczenie znacznie dłuższego czasu na przygotowanie spraw do ich
rozpoznania. Przykładowo do Wydziału II tutejszego Sądu należą sprawy z zakresu;
prawa budowlanego. planowania i zagospodarowania przestrzennego (w tym
decyzje o warunkach zabudowy, lokalizacji inwestycji, studiów zagospodarowania
przestrzennego, planowania przestrzennego), gospodarki nieruchomościami,
gospodarki wodnej, ochrony środowiska, ochrony przyrody, komunikacji, transportu
drogowego, pomocy społecznej, dodatków mieszkaniowych, świadczeń rodzinnych,
stosunków służbowych, rolnictwa i leśnictwa, geodezji, geologii, weterynarii,
ewidencji ludności, zatrudnienia i bezrobocia, edukacji, oświaty i kultury, chorób
zawodowych i ochrony zdrowia, gier hazardowych, cudzoziemców, dostępu do
informacji publicznych, działalności gospodarczej, uprawnień kombatanckich, spraw
sanitarnych, odpadów, spraw samorządu terytorialnego, rozstrzygnięć nadzorczych
180
i przepisów stanowionych przez organy rządowe i samorządowe oraz wszystkich
innych spraw należących do właściwości sądownictwa administracyjnego za
wyjątkiem spraw podatkowych, celnych, dopłat unijnych oraz programów
operacyjnych, które rozpoznawane są w Wydziale I tutejszego Sądu.
Zatem tak ważne jest organizowanie narad i szkoleń oraz wymiany
doświadczeń z sędziami innych sądów administracyjnych, co w ostatnim okresie
zostało odgórnie znacznie ograniczone.
Niemniej w kolejnym okresie sprawozdawczym konieczne jest
kontynuowanie dotychczas stosowanych wewnętrznych szkoleń, podnoszenia
kwalifikacji i działań zmierzających do doskonalenia kadry orzekającej oraz
podejmowania inicjatyw w zakresie ujednolicenia orzecznictwa i praktyki sądowej.
Pożądane jest przede wszystkim kontynuowanie praktyki szczegółowej analizy na
naradach wydziałowych spraw rozpoznanych przed NSA w wyniku skarg
kasacyjnych od wyroków tutejszego Sądu. Sprawy te nadal winny być przedstawiane
przez sędziego sprawozdawcę, a pozostali sędziowie (którzy otrzymują kopię wyroku
WSA i NSA) winni rozważać istotne w danej sprawie kwestie prawne. W ten sposób
czynione winny być starania, aby nie powtórzyły się interpretacje prawne przyjęte
przez sędziów WSA, których nie podzieliły składy orzekające w wyrokach NSA.
Niezbędne jest także wspólne wypracowywanie jak dotychczas stanowisk
w sprawach, w których zaskarżane są akty administracyjne wydawane po częstych
zmianach przepisów i wprowadzeniu niejasnych - czasami bez przepisów
przejściowych - unormowań prawnych.
Konieczne jest także kontynuowanie, przyjętych w poprzednich okresach
sprawozdawczych, zasad obsługi administracyjnej orzekania. Dzięki bowiem
wielkiemu wysiłkowi i zaangażowaniu ze strony sędziów, jak i pracowników
zatrudnionych w sekretariatach, w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym
w Olsztynie wszystkie sprawy, po ich niezbędnym uzupełnieniu przez strony,
natychmiast są wyznaczane na rozprawy. Szczególna rola w tym obszarze przypada
także asystentom sędziów, bez których pomocy niemożliwe byłoby przygotowanie
aż tylu spraw do rozpoznania w tak krótkim okresie czasu. Podkreślić należy,
że w okresie sprawozdawczym sędziowie sporządzili łącznie 1610 uzasadnień
orzeczeń kończących postępowanie, od których przysługiwały środki odwoławcze,
w tym kilka z powodów usprawiedliwionych (przewlekła choroba lub wykorzystywanie
dłuższego urlopu wypoczynkowego) z przekroczeniem 14-dniowego terminu na ich
sporządzenie.
181
Żadnych zastrzeżeń nie budzi także organizacja i funkcjonowanie Wydziału
Informacji Sądowej oraz pozostałych jednostek organizacyjnych Wojewódzkiego
Sądu Administracyjnego w Olsztynie.
Na szczególne podkreślenie i podziękowanie wymaga też pomoc i wsparcie
jakie uzyskiwał tutejszy Sąd ze strony Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,
Prezesa Izby Finansowej, a szczególnie oraz Biura Orzecznictwa Naczelnego Sądu
Administracyjnego i Szefa Kancelarii Prezesa NSA. Niezwykle zaś cenne
i oczekiwane są przesyłane opracowania dotyczące analizy orzecznictwa NSA i WSA
w różnych kategoriach spraw objętych właściwością sądów administracyjnych, które
po analizie i omówieniu na naradach sędziów są wykorzystywane w praktyce
orzeczniczej.
Olsztyn, styczeń 2018 r.
PrezesWojewódzkiego Sądu Administracyjnego
w Olsztynie
sędzia NSA Janina Kosowska
182
Lp.
Symbol
sprawy
Opis symbolu, przedmioty spraw w ramach symbolu
Pozostało z
poprzedniego
okresu *)
Wpłynęło Z A Ł A T W I O N O
Pozostało na następ
ny okres
Łącznie /suma rubryk
7 i 12/
N a r o z p r a w i e Na posiedzeniu niejawnym
razem
w tym ponow
nie wpisan
e
Ogółem /suma rubry
k 8 - 11/
Uwzględniono
skargę/sprzeciw
Oddalono skargę/sprz
eciw
Odrzucono skargę/sprz
eciw
W inny sposób
Ogółem
***) ****)
w tym
Uwzględniono skargę/sprzec
iw
Oddalono skargę/sprzec
iw
Odrzucono skargę/sprzec
iw
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
1 601
Budownictwo, nadzór architektoniczno-budowlany i specjalistyczny, ochrona przecipożarowa
26 116 3 124 96 27 62 7 28 1 4 20 18
2 6010
Pozwolenie na budowę, użytkowanie obiektu lub jego części, wykonywanie robót budowlanych innych niż budowa obiektu, przeniesienie pozwolenia na budowę, zatwierdzenie projektu budowlanego
11 52 2 56 44 14 24 6 12 1 2 7 7
3 6012
Wstrzymanie robót budowlanych, wznowienie tych robót, zaniechanie dalszych robót budowlanych
3 3 1 1 2 2
4 6014
Rozbiórka budowli lub innego obiektu budowlanego, dokonanie oceny stanu technicznego obiektu, doprowadzenie obieku do stanu pierwotnego, opróżnienie obiektu lub jego części, wykonanie określonych robót budowlanych
9 44 44 36 8 27 1 8 2 6 9
5 6016 Ochrona przeciwpożarowa 1 2 3 3 1 2
183
6 6019 Inne, o symbolu podstawowym 601 5 15 1 18 12 4 8 6 5 2
7 602Ceny, opłaty, stawki taryfowe, nie objęte symbolem 611
3 2 1 1 1 1 1
8 603
Utrzymanie i ochrona dróg publicznych i innych dróg ogólnodostępnych, ruch na tych drogach, koleje, lotnictwo cywilne, przewozy, żegluga morska i śródlądowa
24 112 3 122 105 42 55 1 7 17 1 14 14
9 6030 Dopuszczenie pojazdu do ruchu 2 4 5 4 4 1 1 1
10 6031Uprawnienia do kierowania pojazdami
6 26 26 19 1 15 3 7 1 6 6
11 6032Inne z zakresu prawa o ruchu drogowym
2 10 11 8 5 3 3 2 1
12 6033
Zajęcie pasa drogowego (zezwolenia, opłaty, kary z tym związane)
2 29 29 28 21 4 3 1 2
13 6034 Zjazdy z dróg publicznych 2 2 2 2
14 6035Opłaty i kary za przejazd pojazdem nienormatywnym
4 4 4 2 2
15 6036Inne sprawy dotyczące dróg publicznych
3 1 3 3 1 1 1
16 6037 Transport drogowy i przewozy 12 34 2 42 39 12 26 1 3 3 4
17 604
Działalność gospodarcza, w tym z udziałem podmiotów zagranicznych
23 138 159 151 8 143 8 8 2
184
18 6041
Profilaktyka i rozwiązywanie problemów alkoholowych, ustalanie liczby punktów sprzedaży, zasad usytuowania miejsc sprzedaży, podawania i spożywania napojów alkoholowych
1 3 4 2 2 2 2
19 6042 Gry losowe i zakłady wzajemne 22 133 155 149 6 143 6 6
20 6049 Inne o symbolu podstawowym 604 2 2
21 605
Ewidencja ludności, dowody tożsamości, akty stanu cywilnego, imiona i nazwisko, obywatelstwo, paszporty
2 12 3 6 3 3 3 1 2 8
22 6050 Obowiązek meldunkowy 2 12 3 6 3 3 3 1 2 8
23 606Sprawy z zakresu geologii i górnictwa
1 1 1 1
24 6063 Opłaty eksploatacyjne 1 1 1 1
25 607
Gospodarka mieniem państwowym i komunalnym, w tym gospodarka nieruchomościami nierolnymi
2 31 7 32 18 6 9 3 14 1 13 1
26 6071 Trwały zarząd nieruchomościami 1 1 1 1
27 6072Scalenie oraz podział nieruchomości
1 4 5 4 4 1 1
28 6073
Opłaty adiacenckie oraz opłaty za niezagospodarowanie nieruchomości w zakreślonym terminie
3 3 3 2 1
29 6074Przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności
3 1 3 2 1 1 1 1
185
30 6079 Inne o symbolu podstawowym 607 1 20 6 20 8 5 2 1 12 1 11 1
31 609
Gospodarka wodna, w tym ochrona wód, budownictwo wodne, melioracje, zaopatrzenie w wodę
1 9 8 6 5 1 2 2 2
32 6091
Przywrócenie stosunków wodnych na gruncie lub wykonanie urządzeń zapobiegających szkodom
2 2 1 1 1 1
33 6092 Melioracje wodne, opłaty melioracyjne
1 1 1 1
34 6099 Inne o symbolu podstawowym 609 1 6 5 5 4 1 2
35 611
Podatki i inne świadczenia pieniężne, do których mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej, oraz egzekucja tych świadczeń pieniężnych
163 587 25 617 439 99 242 98 178 12 57 95 133
36 6110 Podatek od towarów i usług 43 127 5 143 111 21 83 7 32 1 7 20 27
37 6111 Podatek akcyzowy 17 84 4 92 76 23 26 27 16 2 13 9
38 6112
Podatek dochodowy od osób fizycznych, w tym zryczałtowane formy opodatkowania
25 94 6 100 83 20 45 18 17 2 7 6 19
39 6113Podatek dochodowy od osób prawnych
2 5 7 6 6 1 1
40 6114Podatek od spadków i darowizn
5 3 3 1 1 1 2
41 6115 Podatek od nieruchomości 35 147 7 131 89 23 40 26 42 3 6 27 51
42 6116
Podatek od czynności cywilnoprawnych, opłata skarbowa oraz inne podatki i opłaty
30 41 3 59 45 6 22 17 14 2 11 12
186
43 6117
Ulgi płatnicze ( umorzenie, odroczenie, rozłożenie na raty itp.)
5 11 13 11 2 9 2 2 3
44 6118Egzekucja świadczeń pienieżnych
5 69 64 13 3 8 2 51 4 32 15 10
45 6119 Inne o symbolu podstawowym 611 1 4 5 2 2 3 2 1
46 612 Sprawy geodezji i kartografii 9 7 6 2 3 1 1 1 2
47 6120Ewidencja gruntów i budynków
6 4 3 2 1 1 1 2
48 6123 Zasób geodezyjny i kartograficzny 2 2 2 2
49 6129 Inne o symbolu podstawowym 612 1 1 1 1
50 613Ochrona środowiska i ochrona przyrody
9 45 1 42 28 12 14 2 14 2 9 12
51 6131Opłaty za korzystanie ze środowiska
3 3 3 3
52 6135 Odpady 1 6 5 5 2 1 2 253 6136 Ochrona przyrody 5 8 11 7 4 3 4 3 2
54 6138Utrzymanie czystości i porządku na terenie gminy
3 3 2 2 1 1
55 6139 Inne o symbolu podstawowym 613 3 25 1 20 11 4 7 9 2 5 8
56 614
Oświata, szkolnictwo wyższe, nauka, działalność badawczorozwojowa i archiwa
3 33 35 30 6 16 1 7 5 3 1
57 6143Sprawy kandydatów na studia i studentów
1 6 7 5 1 3 1 2 1
58 6144Szkoły i placówki oświatowo-wychowawcze
15 15 14 2 7 5 1
59 6145 Sprawy dyrektorów szkół 1 8 8 6 2 3 1 2 2 1
60 6146 Sprawy uczniów 1 3 4 4 1 2 1
61 6149 Inne o symbolu podstawowym 614 1 1 1 1
62 615Sprawy zagospodarowania przestrzennego
18 96 2 95 67 20 39 1 7 28 1 3 20 19
187
63 6150Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego
6 17 1 21 17 10 6 1 4 2 2
64 6151 Lokalizacja dróg i autostrad 4 3 1 1 2 2 1
65 6152Lokalizacja innej inwestycji celu publicznego
4 17 18 8 4 3 1 10 1 8 3
66 6153 Warunki zabudowy terenu 8 48 1 44 33 5 27 1 11 1 2 7 12
67 6155
Uzgodnienia w sprawach z zakresu zagospodarwowania przestrzennego
2 2 2 2
68 6157Opłaty związane ze wzrostem wartości nieruchomości
1 1 1 1
69 6159 Inne o symbolu podstawowym 615 7 6 5 1 4 1 1 1
70 616
Rolnictwo i leśnictwo, w tym gospodarowanie nieruchomościami rolnymi i leśnymi, ochrona gruntów rolnych i leśnych, gospodarka łowiecka, rybołówstwo oraz weterynaria, ochrona zwierząt
26 22 18 12 6 4 3 4
71 6161Lasy oraz zalesianie gruntów rolnych
3 3 2 2 1 1
72 6166 Łowiectwo 6 5 3 3 2 2 1
73 6168 Weterynaria i ochrona zwierząt 12 10 9 9 1 2
74 6169 Inne o symbolu podstawowym 616 5 4 4 4 1
75 617Uprawnienia do wykonywania określonych czynności i zajęć
1 1 1 1
76 6179 Inne o symbolu podstawowym 617 1 1 1 1
77 618Wywłaszczanie i zwrot nieruchomości
5 47 45 45 7 38 7
188
78 6180
Wywłaszczenie nieruchomości i odszkodowanie, w tym wywłaszczenie gruntów pod autostradę
12 10 10 6 4 2
79 6181
Zajęcie nieruchomości i wejście na nieruchomość, w tym pod autostradę
4 34 33 33 1 32 5
80 6182
Zwrot wywłaszczonej nieruchomości i rozliczenia z tym związane
1 1 2 2 2
81 619
Stosunki pracy i stosunki służbowe, sprawy z zakresu inspekcji pracy
2 33 27 25 18 7 2 1 8
82 6190Służba Cywilna, pracownicy mianowani, nauczyciele
1 1 1 1
83 6191 Żołnierze zawodowi 5 5 5 1 4
84 6192 Funkcjonariusze Policji 8 7 6 5 1 1 1 1
85 6195 Funkcjonariusze Straży Pożarnej 2 2 2 1 1
86 6197 Służba Celno - Skarbowa 1 18 12 11 10 1 1 7
87 620
Ochrona zdrowia, w tym sprawy dotyczące chorób zawodowych, zakładów opieki zdrowotnej, uzdrowisk, zawodu lekarza, pielęgniarstwa, położnictwa, aptekarstwa i nadzoru sanitarnego
1 14 13 8 1 7 5 1 1 3 2
88 6200 Choroby zawodowe 1 5 5 4 4 1 1 1
89 6203Prowadzenie aptek i hurtowni farmaceutycznych
1 1 1 1
90 6205 Nadzór sanitarny 7 7 3 3 4 1 3
189
91 6209 Inne o symbolu podstawowym 620 1 1
92 621Sprawy mieszkaniowe, w tym dodatki mieszkaniowe
1 11 1 10 9 2 7 1 1 2
93 6210 Dodatek mieszkaniowy 1 8 7 7 7 2
94 6213
Inne świadczenia finansowe związane z lokalem mieszkalnym
1 1 1 1
95 6219 Inne o symbolu podstawowym 621 2 1 2 1 1 1 1
96 626
Ustrój samorządu terytorialnego, w tym referendum gminne
30 14 1 44 42 40 1 1 2 1
97 6260 Statut 30 5 35 34 34 1 198 6262 Radni 1 1 1 1
99 6264Zarząd gminy (powiatu, województwa)
1 1 1 1 1
100 6266 Jednostki
pomocnicze 1 1 1 1101 6269 Inne o symbolu
podstawowym 626 6 6 5 4 1 1
102 629
Sprawy mienia przejętego z naruszeniem prawa
1 1 1 1
103 6293
Przejęcie gospodarstw rolnych
1 1 1 1
104 630
Obrót towarami z zagranicą, należności celne i ochrona przed nadmiernym przywozem towaru na obszar celny Unii Europejskiej
37 204 212 125 35 90 87 87 29
105 6300
Weryfikacja zgłoszeń celnych co do wartości celnej towaru, pochodzenia, klasyfikacji taryfowej; wymiar należności celnych
37 204 212 125 35 90 87 87 29
190
106 631
Wytwarzanie i obrót bronią i materiałami wybuchowymi
1 1 1 1
107 6319 Inne o symbolu
podstawowym 631 1 1 1 1108 632 Pomoc
społeczna 25 173 1 171 156 37 117 2 15 2 11 27109 6320 Zasiłki celowe i
okresowe 8 62 57 53 4 49 4 3 13110 6321 Zasiłki stałe 2 10 10 8 8 2 1 2
111 6322
Usługi opiekuńcze, w tym skierowane do domu pomocy społecznej
4 15 17 14 6 8 3 3 2
112 6324
Rodzina zastępcza, pomoc na usamodzielnienie dla wychowanka rodziny zastępczej
8 8 8 2 5 1
113 6329 Inne o symbolu
podstawowym 632 11 78 1 79 73 25 47 1 6 1 5 10
114 633
Zatrudnienie i sprawy bezrobocia
2 29 30 25 7 18 5 2 2 1
115 6330 Status
bezrobotnego 1 11 12 11 2 9 1116 6331 Zasiłek dla
bezrobotnych 1 11 11 10 5 5 1 1 1117 6334 Stypendia 2 2 2 2
118 6335
Zwrot nienależnego świadczenia
4 4 3 3 1 1
119 6339 Inne o symbolu
podstawowym 633 1 1 1 1
120 634
Sprawy kombatantów, świadczenia z tytułu pracy przymusowej
1 5 6 5 1 4 1
121 6340 Potwierdzenie
represji 4 4 4 1 3
122 6342
Przyznanie uprawnień kombatanckich oraz przyznanie uprawnień dla wdów /wdowców/ po kombatantach
1 1 2 1 1 1
123 635 Kultura fizyczna,
sport i turystyka 3 2 5 5 4 1124 6359 Inne o symbolu
podstawowym 635 3 2 5 5 4 1
191
125 636
Kultura i sztuka, w tym sprawy działalności kultury i twórczości, biblioteki, ochrona zabytków i muzea, sprawy związane z ochroną praw autorskich i pokrewnych
3 3 3 2 1
126 6361 Rejestr zabytków 2 2 2 2
127 6369 Inne o symbolu
podstawowym 636 1 1 1 1
128 645
Sprawy nieobjęte symbolami podstawowymi 601 - 637 oraz od 646 - 655
2 41 41 26 4 10 3 9 15 1 1 12 2
129 648
Sprawy z zakresu informacji publicznej, prawa prasowego, ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego
2 17 1 16 12 7 5 4 4 3
130
6 480
Sprawy z zakresu informacji publicznej i prawa prasowego
2 17 1 16 12 7 5 4 4 3
131 652
Sprawy ubezpieczeń zdrowotnych
3 3 2 1 1 1
132 653
Środki publiczne nie objęte innymi symbolami
17 53 2 60 56 14 29 3 10 4 1 2 10
133 6531
Dotacje oraz subwencje z budżetu państwa, w tym dla jednostek samorządu terytorialnego
3 3 3 1 2
134 6532
Sprawy budżetowe jednostek samorządu terytorialnego
9 22 29 28 4 16 1 7 1 1 2
192
135 6534 Zamówienia
publiczne 1 1 1 1
136 6536
Ulgi w spłacaniu należności pieniężnych, do których nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej (art. 34 i 34 a ustawy o finansach publicznych)
7 24 2 23 22 10 12 1 1 8
137 6539 Inne o symbolu
podstawowym 653 1 3 4 2 1 1 2 1
138 655
Subwencje unijne, fundusze strukturalne i regulacja rynków branżowych
26 99 7 109 93 20 62 1 10 16 2 1 9 16
139 6550 Płatności
obszarowe 11 42 4 48 37 6 28 3 11 2 1 6 5140 6551 Renty strukturalne 1 1 1 1141 6552 Zalesianie
gruntów rolnych 8 3 11 11 3 3 5142 6559 Inne o symbolu
podstawowym 655 6 54 3 49 44 11 30 1 2 5 3 11
143
Ogółem główne symbole 601-637 i 645-655
426 1 968 57 2 070 1 609 405 939 11 254 461 20 76 323 324
z tego o symbolach głównych 638-642, 644, 656, 657
59 219 4 257 224 117 63 4 40 33 1 25 21
144 638
Sprawy egzekucji administracyjnej; egzekucja obowiązków o charakterze niepieniężnym
2 13 10 9 8 1 1 1 5
145 639
Skargi na uchwały organów jednostek samorządowych
42 62 3 97 82 65 8 3 6 15 13 7
146 6391
Skargi na uchwały rady gminy w przedmiocie … (art. 101 i 101a ustawy o samorządzie gminnym)
42 48 3 85 73 60 7 3 3 12 11 5
193
147 6392
Skargi na uchwały rady powiatu w przedmiocie ... (art. 87 i 88 ustawy o samorządzie powiatowym)
6 6 5 1 1 3 1
148 6393
Skargi na uchwały sejmiku województwa, zawierającej przepisy prawa miejscowego w przedmiocie ... (art. 90 i 91 ustawy o samorządzie województwa)
8 6 4 4 2 2 2
149 640
Skargi organów nadzoru na uchwały organów jednostek samorządowych
5 58 61 58 18 7 33 3 2
150 6401
Skargi organów nadzorczych na uchwały rady gminy w przedmiocie ... (art. 93 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym)
5 16 19 17 17 2 2
151 6402
Skargi organów nadzoru na uchwały rady powiatu w przedmiocie … ( art. 81 ust. 1 ustawy o samorządzie powiatowym)
42 42 41 1 7 33 1
152 641 Rozstrzygnięcia
nadzorcze 1 25 23 23 8 14 1 3
153 6411
Rozstrzygnięcia nadzorcze dotyczące gminy; skargi organów gminy na czynności nadzorcze
1 21 20 20 7 12 1 2
154 6412
Rozstrzygnięcia nadzorcze dotyczące powiatu; skargi organów powiatu na czynności nadzorcze
2 2 2 2
194
155 6413
Rozstrzygnięcia nadzorcze dotyczące województwa; skargi organów samorządu województwa na czynności nadzorcze
2 1 1 1 1
156 642
Skargi na akty prawa miejscowego wojewodów i organów administracji niezespolonej oraz na niewykonywanie przez nich czynności nakazanych prawem wnoszone w trybie art. 44 ust. 1 i art. 45 ust. 1 ustawy o adm. rządowej w województwie
1 1 1 1
157 644
Środki zapewniające wykonanie orzeczeń Sądu
7 7 4 2 2 3 3
158 656
Interpretacje podatkowe i opinie zabezpieczające
8 54 1 58 47 23 24 11 1 8 4
159 6560
Interpretacje indywidualne wydawane przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych
7 36 1 39 29 17 12 10 1 7 4
160 6561
Interpretacje indywidualne wydawane przez organy inne niż minister właściwy do spraw finansów publicznych
1 18 19 18 6 12 1 1
195
Skargi na bezczynność i przewlekłość organów
Lp.
Symbol
sprawy
Opis symbolu, przedmioty spraw w ramach symbolu
Pozostało z poprzedniego okresu
*)
Wpłynęło Z A Ł A T W I O N O
Pozostało na następny okres
Łącznie /suma rubryk 7 i 12/
N a r o z p r a w i e Na posiedzeniu niejawnym
razem
w tym ponown
ie wpisan
e
Ogółem
/suma rubry
k 8 - 11/
Uwzględniono skargę
Oddalono
skargę
Odrzucono
skargę
W inny
sposób
Ogółem
***) ****)
w tym
Uwzględniono skargę
Oddalono skargę
Odrzucono skargę
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
1 601
Budownictwo, nadzór architektoniczno-budowlany i specjalistyczny, ochrona przecipożarowa
1 10 1 8 7 4 1 2 1 1 3
2 6 010
Pozwolenie na budowę, użytkowanie obiektu lub jego części, wykonywanie robót budowlanych innych niż budowa obiektu, przeniesienie pozwolenia na budowę, zatwierdzenie projektu budowlanego
1 5 4 3 1 1 1 1 1 2
3 6 012
Wstrzymanie robót budowlanych, wznowienie tych robót, zaniechanie dalszych robót budowlanych
1 1 1 1
4 6 014
Rozbiórka budowli lub innego obiektu budowlanego, dokonanie oceny stanu technicznego obiektu, doprowadzenie obieku do stanu pierwotnego, opróżnienie obiektu lub jego części, wykonanie określonych robót budowlanych
2 2 2 1 1
5 6 019 Inne, o symbolu podstawowym 601 2 1 1 1 1 1
196
6 604
Działalność gospodarcza, w tym z udziałem podmiotów zagranicznych
1 1 1 1
7 6042 Gry losowe i zakłady wzajemne 1 1 1 1
8 609
Gospodarka wodna, w tym ochrona wód, budownictwo wodne, melioracje, zaopatrzenie w wodę
3 3 3 2 1
9 6 092 Melioracje wodne, opłaty melioracyjne 1 1 1 1
10 6 099 Inne o symbolu
podstawowym 609 2 2 2 1 1
11 611
Podatki i inne świadczenia pieniężne, do których mają zastosowanie przepisy Ordynacji podatkowej, oraz egzekucja tych świadczeń pieniężnych
3 1 2 2 2 1
12 6 110 Podatek od
towarów i usług 1 1 1 1 1
13 6 116
Podatek od czynności cywilnoprawnych, opłata skarbowa oraz inne podatki i opłaty
1 1
14 6 118
Egzekucja świadczeń pieniężnych
1 1 1 1
15 612 Sprawy geodezji i
kartografii 1 1 1 116 6 120 Ewidencja gruntów
i budynków 1 1 1 1
17 613
Ochrona środowiska i ochrona przyrody
1 4 5 4 3 1 1 1
18 6 135 Odpady 1 1 1 119 6 136 Ochrona przyrody 1 1 1 120 6 139 Inne o symbolu
podstawowym 613 3 3 3 3
197
21 614
Oświata, szkolnictwo wyższe, nauka, działalność badawczorozwojowa i archiwa
2 2 1 1 1 1
22 6 146 Sprawy uczniów 2 2 1 1 1 1
23 615
Sprawy zagospodarowania przestrzennego
1 1 1 1
24 6 153 Warunki zabudowy
terenu 1 1 1 1
25 616
Rolnictwo i leśnictwo, w tym gospodarowanie nieruchomościami rolnymi i leśnymi, ochrona gruntów rolnych i leśnych, gospodarka łowiecka, rybołówstwo oraz weterynaria, ochrona zwierząt
1 1 1 1
26 6 166 Łowiectwo 1 1 1 1
27 619
Stosunki pracy i stosunki służbowe, sprawy z zakresu inspekcji pracy
30 1 5 3 1 1 1 2 2 25
28 6 192 Funkcjonariusze
Policji 3 3 3 1 1 129 6 197 Służba Celno -
Skarbowa 27 1 2 2 2 25
30 620
Ochrona zdrowia, w tym sprawy dotyczące chorób zawodowych, zakładów opieki zdrowotnej, uzdrowisk, zawodu lekarza, pielęgniarstwa, położnictwa, aptekarstwa i nadzoru sanitarnego
1 2 1 3 2 1 1 1 1
31 6 203
Prowadzenie aptek i hurtowni farmaceutycznych
1 2 1 3 2 1 1 1 1
32 621
Sprawy mieszkaniowe, w tym dodatki mieszkaniowe
1 1 1 1
198
33 6 211
Przydział i opróżnienie lokalu mieszkalnego oraz kwatery tymczasowej w służbach mundurowych
1 1 1 1
34 632 Pomoc społeczna 9 7 1 1 6 1 5 235 6 320 Zasiłki celowe i
okresowe 2 2 1 1 1 136 6 321 Zasiłki stałe 2 2 2 2
37 6 323
Zezwolenie i cofnięcie zezwolenia na prowadzenie domu pomocy społecznej
1 1
38 6 329 Inne o symbolu
podstawowym 632 4 3 3 3 1
39 645
Sprawy nieobjęte symbolami podstawowymi 601 - 637 oraz od 646 - 655
5 5 2 1 1 3 2
40 648
Sprawy z zakresu informacji publicznej, prawa prasowego, ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego
8 64 3 69 38 29 8 1 31 7 3 18 3
41 6 480
Sprawy z zakresu informacji publicznej i prawa prasowego
8 64 3 69 38 29 8 1 31 7 3 18 3
42 653
Środki publiczne nie objęte innymi symbolami
2 2 1 1 1 1
43 6 532
Sprawy budżetowe jednostek samorządu terytorialnego
1 1 1 1
44 6 537
Egzekucja należności pieniężnych, do których nie stosuje się przepisów Ordynacji podatkowej (art. 34 ust. 3 ustawy o finansach publicznych)
1 1 1 1
199
45 655
Subwencje unijne, fundusze strukturalne i regulacja rynków branżowych
1 1 1 1
46 6550 Płatności
obszarowe 1 1 1 1
47 638
Ogółem główne symbole 601-637 i 645-655
13 138 7 117 69 42 20 5 2 48 9 4 31 34
48
Skargi na niewykonanie w określonym terminie czynności wynikających z przepisów odrębnych
12 130 6 108 63 39 18 4 2 45 9 4 28 34
49
Skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania przez organy administracji publicznej
1 8 1 9 6 3 2 1 3 3
Sprawy niezałatwione
Lp. Rodzaj sprawy
Liczba spraw niezałatwionych pozostających od daty pierwszego wpływu skargi do sądu
powyżej 3 do 6 miesięcy powyżej 6 do 12 miesięcy
powyżej 12 miesięcydo 2 lat
powyżej 2 do 3 lat powyżej 3 lat
1 2 3 4 5 61 SA 58 22 9 1 1
2 SAB 4
Terminowość załatwiania spraw przez WSA
L.p. Rodzaj sprawy
Od daty wpływu sprawy w danym lub poprzednim okresie sprawozdawczym do jej załatwienia upłynął okres
Ogółem (kolumny 3-9) do 2 miesięcy
powyżej 2 miesięcy
do 3 miesięcy
powyżej 3 miesięcy
do 4 miesięcy
powyżej 4 miesięcy do 6
miesięcy
powyżej 6 miesięcy do 12 miesięcy
powyżej 12 miesięcy do 24 miesięcy
powyżej 24 miesięcy
200
1 2 3 4 5 6 7 8 91 SA 2 070 1 129 508 213 102 101 16 1
2 SAB 117 69 33 11 3 1
Wpływ skarg kasacyjnych
Lp. Rodzaj sprawy
WpłynęłoOdrzucono
skargę kasacyjną
Umorzono postępowanie
kasacyjne w trybie art. 178a p.p.s.a.
Uchylono zaskarżony wyrok lub postanowienie
i rozpoznano sprawę w trybie art. 179a p.p.s.a.
Przekazanodo NSARazem
w tym od orzeczeń
wydanych w trybie art. 179a
p.p.s.a.1 2 3 4 5 6 7
1 SA 456 28 1 4492 SAB 9 1 103 SO
Prawo pomocy - wnioski zarejestrowane w repertorium SO oraz wnioski w toku postępowania
Lp.Wniosek o
przyznanie prawa pomocy
w postaci:Wpłynęło
Z A Ł A T W I O N O
Ogółem (kolumny 4-
8)
Przyznano prawo
pomocy co do całości
wniosku
Przyznano prawo
pomocy co do części
wniosku
Odmówiono przyznania
prawa pomocyPozostawiono bez
rozpoznaniaW inny sposób
1 2 3 4 5 6 7 8
1 zwolnienia od kosztów 211 203 28 40 90 26 19
2ustanowienia pełnomocnika procesowego
63 64 32 10 16 6
3 zwolnienia od kosztów
i ustanowienia pełnomocnika
115 137 48 19 57 4 9
201
procesowego
202