biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos...

26
შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos nakrebi gundis wevrebis SesarCevi I turi xangrZlivoba: 120 wuTi testis raodenoba - 50

Transcript of biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos...

Page 1: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

შოთა რუსთაველის ეროვნული სამეცნიერო ფონდი

biologiis 24-e saerTaSoriso

olimpiadisTvis saqarTvelos nakrebi

gundis wevrebis SesarCevi

I turi

xangrZlivoba: 120 wuTi

testis raodenoba - 50

Page 2: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

I turis kiTxvebs mxolod erTi pasuxi aqvs swori!

pasuxebi SeitaneT mxolod pasuxebis furcelSi!

pasuxis furcelSi yoveli pasuxi moniSneT “X”-iT garkveviT,

rogorc es qvemoT aris naCvenebi

N# A B G D E

0 X

Tqven SegiZliaT gamoiyenoT kalkulatori da furclebi Savi

samuSaosaTvis.

pasuxebi dawereT pasuxebis furcelSi!

pasuxi, romelic SekiTxvebis furcelSi iqneba Setanili, ar

Sefasdeba!

qulaTa maqsimaluri raodenoba I turSi - 50

gisurvebT warmatebebs!

Page 3: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

1. qvemoT mocemul diagramaze naCvenebia qolesterinis ganlageba ujredis

membranis lipidur biSreSi.

qolesterini Sereulia ujredis membranis lipidur biSreSi imitom, rom:

A. amfipatiuria;

B. steroiduli warmonaqmnia;

C. mTlianad hidrofoburia;

D. fosfolipidebis warmoebulia;

E. dakavSirebulia glikoproteinebTan.

2. hormonis moqmedebis dros ra funqcia akisria “meorad mesenjers”?

A. ujreds aZlevs signals hormonis sekreciisaTvis;

B. jirkvals aZlevs informacias hormonis moqmedebis Sesaxeb;

C. gadascems hormonis signals samizne ujredis SigniT;

D. gadaaqvs hormoni, sanam imyofeba sisxlSi.

3. CamoTvlilTagan romeli aZlevs saSualebas ujredis membranas SeinarCunos

Txevadi mdgomareoba dabali temperaturisas?

A. aqtiuri transportis gamoyeneba

B. cilebis da glukozis kotransporti;

C. ujeri fosfolipidebis procentobis gazrda membranaSi;

D. hidrofoburi cilebis raodenobis Semcireba membranaSi;

Page 4: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

4. fosfolipidebi aris lipidebis klasi, romelnic ujreduli membranis

Semadgenlobis umetesobas warmoadgens da qmnis lipidur biSres.

aRniSneT WeSmariti mtkicebuleba

A. hidrofoburi kudebi mimarTTulia ujredis membranis SigniT

erTamneTisken.

B. membranis SemadgenlobaSi myofi cximovani mJavebi ar Seicavs ormag bmebs.

C. Tu fosofolipidi CaerTo membranis SemdgenlobaSi, is iq rCeba mudmivad.

D. biSreSi albuminebia uwesrigoda CaZiruli.

5. ZuZumwovrebis plazmuri memrana xasiTdeba sxvadasxva klasis

fosofolipidebis (SM, PC, PE, PS and PI) arsebobiT. grafiki gviCvenebs TiToeuli

fosofolipidis procentul ganawilebas adamianis eriTrocitis plazmur

membranaSi.

aRniSneT mcdari pasuxi.

A. SeiZleba davaskvnaT rom zogadad membrana asimetriulia;

B. membranuli fosoflipidis 22%Seicavs SM da 4% Seicavs Pl;

C. Sida membranuli fosoflipidis 80%Seicavs PE da 16% Seicavs PC;

D. umetesoba PC mdebareobs eriTrocitis gareTa zedapirze, maSin roca

umetesoba PE da PS mdebareobs SigniTa zedapirze.

ganaw

ileb

a %

ujredis SigniTa zedapiri

ujredis gareTa zedapiri

Page 5: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

6. qvemoT mocemuli cxrili gviCvenebs aminomJavebis genetikur kods.

zogierT viruss (magaliTad Tambaqos mozaikuri virusi (TMV)) aqvs rnm-s

Tanamimdevrobebi, romelic Seicavs aramdgrad stop kodons. TMV–Si 95%

SemTxvevaSi maspinZlis ribosoma daasrulebs polipeptidis sinTezs am kodonSi,

magram danarCen SemTxvevaSi agrZelebs am kodonis gavliT.

qvemoT mocemulia TMV–s matriculi rnm-s Tanamimdevrobebi. miuTiTeT

Tanamimdevroba, romelzec ar warmoiqmneba ori polipepdi.

A. 5’-AUG-UCU-UGU-CUU-UUC-ACC-CGG-GGG-UAG-UAU-UAC-CAU-GAU-GGU-UAA-3’

B. 5’-AUG-ACC-CGG-GGG-UUU-CUU-UUC-UAG-UAU-GAU-CAU-GAA-GGU-UGU-UAA-3’

C. 5’-AUG-CUU-UUC-UCU-UAU-UAG-CAU-GAU-GGU-UGU-ACC-CGG-GGG-CCC-UAA-3’

D. 5’-AUG-CAU-GUU-CUU-UUC-UCU-UAU-UGU-GGU-UGU-ACC-CGG-GGG-UUC-UAA-3’

E. 5’-AUG-CAU-GAU-GGU-UGU-ACC-CGG-GGG-UAG-CUU-UUC-UCU-UAU-UGC-UAA-3’

7. qvemoT CamoTvlilidan, ujreduli ciklis fazebis romeli Tanamimdevroba

aris damaxasiaTebeli eukariotuli ujredebisaTvis?

A. G1 – S – G2 – G0 – M

B. G1 – G0 – G2 – S – M

C. G1 – G0 – G1 – G2 – S – M

D. G1 – G0 – G1 – S – G2 – M

Page 6: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

8. ujredis populacia, SeRebili iqna fluorescentuli saRebaviT, romelic

ebmis dnm-s. TiToeuli ujredis dnm-s radenoba gazomili iqna gamdinare

citometriT. Sedegi mocemulia diagramis saxiT.

grafikidan gamomdinare ujredebis romeli jgufi (A – C) aris ujreduli

ciklis S fazaSi?

9. qvemoT mocemulia sami saxeobis baqteriis morfologia:

A (koki) B (Soltiani bacila) C (kafsuliani Cxiri)

Cveulebriv baqteriisaTvis damaxasiaTebelia daukavSirdes raime zedapirs da

warmoqmnas e.w. “biofilmebi”. baqteria dakavSirebis dros, sanam raime

zedapirTan Seva kontaqtSi, rac ufro uaxlovdeba zedapirs xedeba ukugdebis

zonaSi. romel baqterias aqvs upiratesoba gadalaxos es ukugdebis zona?

a. baqteria A;

b. baqteria B;

c. baqteria C;

Page 7: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

10. zogierT ujredSi Treoninidan izoleicinis sinTezi katalizirdeba xuTi

fermentis, a, b, c, d da e, Tanamimdevruli moqmedebiT. isini warmoqmnian Sualedur

produqtebs - A, B, C da D, xolo saboloo produqti izoleicinia, Sesabamisad.

savaraudod, yvelaze metad, ra SeiZleba moxdes, rodesac izoleicini

sinTezirdeba Warbad da Treoninis mowodeba ujredSi aris Warbi?

(A) izoleicini asocirdeba TreoninTan a fermentis aqtiurobis dasaTrgunad;

(B) izoleicini asocirdeba D Sualedur produqtTan e fermentis aqtiurobis

dasaTrgunad;

(C) izoleicini ukavSirdeba a ferments da Trgunavs mis aqtiurobas;

(D) izoleicini ukavSirdeba e ferments da Trgunavs mis aqtiurobas;

(E) Treonini uwyvetad gardaiqmneba izoleicinad 5 fermentis meSveobiT.

11. zogierTi prokariotuli organizmis ujredSi, sunTqvis dros, eleqtronebis

transportis jaWvis bolos, SO42- gamoiyeneba rogorc saboloo eleqtronuli

receptori. romeli momdevno mtkicebuleba, romelic exeba am prokariotul

organizmSi ujredis sunTqvas, ar aris swori?

(A) es aris anaerobuli sunTqva;

(B) eleqtronebis miRebas SO4 meSveobiT Tan axlavs H2O warmoqmna;

(C) eleqtronebis transportis jaWvi zrdis protonebis mamoZravebel Zalas;

(D) warmoiqmneba ATP;

(E) ATP warmoqmna korelirebs H+ ionis mobilobasTan.

12. histonebi aris mcire fuZe bunebis cilebi, romlebic dakavSirebulia dnm–

Tan da warmoqmnis qromosomas. eukariotul ujredebSi aris xuTi histoni - H1,

H2A, H2B, H3 da H4. qvemoT CamoTvlili qromosomis struqturebidan, romeli

asocirdeba H1 histonTan? CamoTvlilTagan qromosomis romeli struqturuli

Taviseburebis formireba xdeba H1 histonis meSveobiT?

(A) telomera;

(B) nukleosomuri fibrila (10 nanometriani Zafi);

(C) 30 nanometriani Zafi;

(D) maryuJovani domenebi;

(E) centromera.

Page 8: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

13. mecnierma adamianis mravali genis dnm-s, Sesabamisi rnm-s da cilis

Tanamimdevrobebi Seadara.

ra daskvnis gakeTeba SeiZleba am TanamimdevrobaTa Sedarebidan?

(A) egzonebis raodenoba yovelTvis Warbobs intronis raodenobas;

(B) translaciis start kodoni moTavsebulia pirvel egzonSi;

(C) translaciis stop kodoni moTavsebulia bolo egzonSi;

(D) kepirebuli rnm-s G nukleotidi aris pirveli nukleotidi romelic

dnm-dan transkribirdeba.

(E) poli-adenilirebuli bolo transkribirebulia poli-Timidinirebuli dnm-

dan.

14. nobelis premiiT, fiziologiasa da medicinaSi, 2009 wels erTdroulad

dajildovdnen blekburni, greideri da Sostaki. maT aRmoaCines, rom cxovelur

ujredebSi qromosomebi daculia telomerebiT da fermenti telomeraza Zlier

korelirebs asakTan da kibosTan. CamoTvlilTagan, romelic exeba telomeras

da telomerazas, aris swori?

(A) telomeraza aris dnm-egzonukleaza;

(B) telomeraza aris rnm-polimeraza;

(C) embrionuli ujredebs aqvT ufro grZeli telomeruli ubnebi da

telomerazas maRali aqtiuroba;

(D) kibos ujredebSi telomerebi ufro grZelia da telomeraza

inaqtivirebulia;

(E) somatur jredebSi telomerebi ufro grZelia da telomeraza metad

gaaqtiurebulia.

15. EcoRI restriqciis fermenti aris dnm-endonukleaza, romelic Seicnobs

GAATTC Tanamimdevrobas. es fermenti pirvelad aRmoCenili iyo Escherichia coli –

Si da SemdgomSi ewoda EcoRI. didi raodenobiT endonukleazas

gamomuSavebisaTvis, am genis makodirebeli dnm-s fragmenti klonirebuli iqna

eqspresirebul plazmidaSi. miRebuli rekombinantuli plazmida gadaitanes E. coli

–s ujredebSi, raTa mieRoT rekombinantuli fermenti SeswavlisaTvis. ratom ar

ixliCeba maspinZlis dnm rekombinantuli EcoRI fermentiT?

Page 9: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

(A) maspinZlis dnm ar Seicavs EcoRI fermentebiT daxleCvis saitebs;

(B) EcoRI gamoiyofa maspinZeli ujredidan gareT;

(C) garemo faqtorebi, rogoricaa temperatura da pH done, Trgunavs EcoRI

aqtiurobas;

(D) E. coli–s maspinZlis ujredebi asinTezireben fermentebs, romlebic

blokaven EcoRI aqtiurobas;

(E) maspinZlis ujredebis, dnm-Si EcoRI fermentis daxleCvis saitebi

modificirebulia.

16. hipersensitiuri reaqcia aris mcenareTa erT-erTi TavdacviTi reaqcia

paTogenebis winaaRmdeg. oTxi paTogenuri Stamidan a - d, TiToeuli warmoqmnis

efeqtorebis gansxvavebul/gansakuTrebul rigs. erT-erTi efeqtori, Avr,

amoicnoba specifikuri cila receptoriT, romelsac maspinZeli mcenaris

rezistentuli geni (R) kodirebs. Avr warmodgenilia b da c StamebSi. B da D

maspinZel mcenareebSi warmoiqmneba R cila. romel mcenareebs SuZliaT

ganaviTaron hipersensitiuri sapasuxo reaqcia, mas Semdeg rac A-dan D-mde

maspinZeli mcenareebis a-dan d-mde paTogenebiT inficireba moxdeba (a→A, b→B,

c→C, d→ D), Sesabamisad?

(A) mxolod A

(B) mxolod B

(C) mxolod C

(D) mxolod D

(E) B da C

(F) B da D

17. mcenareTaA moZraoba vlindeba rodesac mcenaris organoebi icvlian TavianT

sivrciT ganlagebas stimulis zegavleniT, rac ganpirobebulia ujredebis

diferencialuri zrdiT an organoebis ujredebSi turgoris gansxvavebuli

cvlilebiT. mcenaris CamoTvlili moZraobebidan romelia danarCenebisgan

gansxvavebuli meqanizmiT gamowveuli?

Page 10: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

(A) simindis fesvebis dadebiTi geotropizmi

(B) soios foTlebis dakecva Ramis periodSi

(C) kitris ulvaSebis moZraoba Robeebze

(D) lobios aRmonacenis fototrofuli moZraoba

(E) axali ylortebis zrda gazafxulze

kiTxvebi A 18 da 19 aris kiTxvaTa jgufi

18. samodelo mcenares arabidofsiss (Arabidopsis) fermentebi DXS, DXR, CMS,

CMK, MCS, HDS da HDR Sedis eriTriTol fosfaturi (MEP) gziT izopentenil

difosfatisa (IPP) da dimeTilalil difosfatis (DMAPP) biosinTezSi.

arabdiofsisis albinos mutants _ TeTr eSmaks darRveuli aqvs fermenti HDS

-sinTezi. warmoidgineT, rom arabiofsiss SeuZlia efeqturad STanTqos

nivTierebaTa cvlis Sualeduri produqtebi MEP-is nivTierebaTa cvlis gzaze.

Semdegi naerTebidan romeli maTganis Setanis Semdeg gaizrdeba TeTri eSmaki da

miiRebs mwvane Seferilobas?

(A) MEP;

(B) CDP-ME;

(C) CDP-MEP;

(D) ME-cPP;

(E) HMBPP.

Page 11: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

19. romel CamoTvlil organelaSia mcenaris MEP-is nivTierebaTa cvlis gza

lokalizebuli?

(A) birTvi;

(B) vakuoli;

(C) qloroplasti;

(D) mitoqondria;

(E) endoplazmuri bade.

20. mecnierma moamzada mcenaris foTlis Wrili da aRmoaCina didi raodenobiT

saxameblis granulebi gamtari konebis SemomsazRvreli garsis ujredebSi.

CamoTvlili niSnebidan/Tvisebebidan romelze dakvirvebaa SesaZlebeli mocemul

mcenareSi?

I. bageebi gaRebulia RamiT;

II. mezofilSi PEP karboqsilazas arseboba;

III. ribulozodifosfatkarboqsilazas arseboba gamtari konebis SemomsazRvrel

ujredebSi;

IV. fotorespiraciis maRali done zafxulis dReebSi;

V. naxSirbadis fiqsacia xdeba oriveSi _ mezofilisa da gamtari konebis

SemomsazRvrel ujredebSi;

VI. naxSirbadis asimilacis donis momateba adre diliT zafxulis dReebSi.

(A) mxolod I, IV

(B) mxolod II, IV, V

(C) mxolod II, IV, VI

(D) mxolod II, III, V

(E) mxolod II, III, V, VI

(F) mxolod II, IV, V, VI

21. eTileni aris hormoni, romelic gavlenas axdens mcenareebis zrdasa da

ganviTarebaze. cnobilia, rom 1-meTilciklopropenis (MCP) 10 ppm-iT (10 mg/1l)

damuSavebas SeuZlia dablokos eTilenis transduqciis signali. Tu Sesaswavli

(mcenare-nimuSi) mcenaris qsovilebs daamuSaveben MCP-is 10ppm-iT,

CamoTvlilTagan romeli tipis fenotipze iqneba SesaZlebeli dakvirveba?

Page 12: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

(A) hipokotilis (Canasaxvoani Rero) damokleba lobios eTilirebul

aRmonacenebSi;

(B) qlorofilis gaZlierebuli daSla zogierT foTolSi;

(C) eTilenis sinTezis gazrda bananis nayofSi;

(D) pomidvris nayofis damwifebis daTrgunva;

(E) mixakis moWrili yvavilis Wknobis dawyeba.

22. agrobaqteriiT (Agrobacterium tumefaciens) gamowveuli transformacia farTod

gamoiyeneba ucxo genis gadasatanad mcenaris genomSi. am meTodma ganapiroba

Tanamedrove warmatebebi mcenareebis bioteqnologiaSi. mag: geni, romelic

papaias wriuli laqianobis gamomwvev virusSi (PRSV) akodirebs kafsulis cilas

(CP), gamoiyenes virus reziztentuli transgenuri mcenaris papaia SunUp-is

gamosayvanad havaize. transformaciisTvis gamoyenebuli iyo konstruqcia,

romlic Seicavda CP gens da kanamicinis mimarT rezistentobis mimniWebel

markerul gens (nptII). orive genis CP da nptII marTva xdeba yvavilovani

kombostos mozaikis virusis (CaMV) 35S promotoriT. mocemul informaciaze

dayrdnobiT, romeli debulebebi ar aris marTebuli?

(A) papaia SunUp rezistentulia kanamicinis mimarT;

(B) papaia SunUp Seicavs dnm–is zogierT Tanmimdevrobas CaMV-dan;

(C) papaia SunUp Seicavs baqteria Agrobacterium tumefaciens -s

qromosomuli dnm-is garkveul nawils;

(D) papaia SunUp Seicavs Ti plazmidis nawils romelsac T-dnm ewodeba;

(E) papaia SunUp Seicavs nptII gens.

23. ZuZumwovrebis sisxlis moculobis gamosaTvlelad iyeneben iodis

raioaqtiur izotops (123I). es izotopi Cveulebriv miiReba siTezurad, aqvs

naxevardaSli periodi 13 saaTi. igi iSleba 123Te, romelic umravles SemTxvevaSi

stabiluria. sisxlis moculobis gamosaTvlelad cxovelis venaSi Seiyvanes

10ml iodis xsnari. Seyvanis momentSi xsnaris aqtivoba iyo 2mSv. Seyvanidan 13

saaTis Semdeg 10ml sisxlSi aqtivoba aris 0.0025mSv. cxivelis gamoTvlili

sisxlis moculoba aris:

Page 13: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

(A) 10.0 L

(B) 8.0 L

(C) 4.0 L

(D) 2.5 L

(E) 1.25 L

24. CamoTvliliTagan romeli movlena gamoiwvevs amagznebeli postsinapsuri

potencialis aRZvras?

a. natriumis Sesvlis gaZliereba;

b. kaliumis gamosvlis blokireba;

c. kalciumis Sesvlis gaZliereba;

d. qloris arxebis Caketva.

(A) mxolod a da b;

(B) mxolod b da c;

(C) mxolod a, c da d;

(D) mxolod b, c da d;

(E) a, b, c da d.

25. janmrTel adamianTan SedarebiT rogoria Semdegi homonebis: Tireotropin

rilizing hormoni (TRH), Tireotropuli hormoni (TSH) da Tiroiduli

hormonebi T4 da T3, done pirveladi hiperTireodizmis (farisebri jirkvlis

mier hormonis gaZlierebuli sekrecia) mqone adamianebSi

↑: gazrda ↓↓: Semcireba ━: ar icvleba

TRH TSH T3 T4

A ↑ ↑ ━ ↑

B ↑ ↑ ↑ ━

C ↓ ↓ ↑ ↑

D ↓ ↓ ↓ ↓

E ↓ ↑ ↑ ↑

26. romeli receptoria/molekulaa saWiro T helper ujredis aqtivaciisTvis,

romelsac xelmZRvanelobs antigen warmdgeni ujredebi?

Page 14: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

1. CD8

2. CD4

3. MHC I klasis molekula

4. MHC II klasis molekula

5. T ujredis receptori

(A) mxolod 1, 3 da 5;

(B) mxolod 2, 4 da 5;

(C) mxolod 3, 4 da 5;

(D) mxolod 2 da 4;

(E) mxolod 1 da 3.

27. roca adamianebi kargaven sisxls swrafad, rogorc es xdeba

avtokatastrofebis dros, da maTi fiziologiuri parametrebi iqna maSinve

Seswavlili, CamoTvlili situaciebidan romeli ar xdeba?

(A) SardSi mcirdeba natirumis koncentracia;

(B) sisxlis moculoba mcirdeba, magram qsovilSida siTxe izrdeba;

(C) izrdeba sisxlZarRvebis winaaRmdegoba;

(D) sistroluri moculoba izrdeba, gulis wuTmoculoba izrdeba;

(E) mcirdeba sisxlis wiTeli ujredebis Tanafardoba sisxlSi.

28. figurebi asaxaven membranuli potencialis cvlilebas, romelic gazomilia

mgrZnobiare neironis 3 sxvadasxva adgilas (A, B, C) da neironis daboloebidan

neiromediatoris gamoTavisuiflebas, romdesac depolarizaciis eleqtruli

stimuli sxvadasvx intensivobiT iqna miyenebuli dendritze. figurebze

arsebuli informaciiaze dayrdnobiT amoirCieT swori mtkicebuleba.

Page 15: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

1. membranuli potencialis cvlileba gamowveuli A saitSi proporciuli

iqneba dendritze miyenebuli eleqtruli stimulis intensiurobisa;

2. moqmedebis potencialis sixSire B saitSi aris damokidebeli A saitSi

modebuli denis stimulis xangrZlivobaze;

3. naklebsavaraudoa, rom aqsonis daboloebidan gamoyofili neiromediatoris

raodenoba damokidebulia C saitSi moqmedebis potencialis sixSirisa.

(A) mxolod 1

(B) mxolod 1 da 2

(C) mxolod 2

(D) mxolod 2 da 3

(E) 1, 2, da 3

29. ra mTavar funqcias asrulebs gastrulacia embrionis ganviTarebaSi?

A. embrionis dorso-lateralur RerZis warmoqmna;

B. uSualod aZlevs dasabams embrionis Canasaxovan furclebs;

C. dasabams aZlevs nervuli qedis ujredebs;

D. uSualod aZlevs dasabams endokrinul ujredebs;

E. uSualod aZlevs dasabams trofeqtodermas.

Page 16: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

30. ZiriTadi faqtori, romelic gavlenas axdens danawevrebaze.

A. kvercxujredis citoplazmis Sefardeba birTvTan;

B. kvercxujredis membranis sisqe;

C. yviTris raodenobis Semcveloba;

D. zigotaSi mikromilakebis orientacia;

E. zigotis mTliani moculoba.

31. hipoTalamusi:

A. agzavnis nervul impulsebs da warmoqmnis hormonebs;

B. uSualod astimulirebs Tirkmelzeda hormons glukokortikoidebis

warmosaqmnelad;

C. miekuTvneba rogorc nervul aseve sisxlZarRvovan sistemas;

D. aregulirebs cirkadul ritmebs xerxemlianebSi.

32. CamoTvlilTagan romeli ar aris marTali limfuri sistemis Sesaxeb?

A. cilis koncentraciis da moculobis SenarCuneba sisxlSi;

B. exmareba sxeuls dacvaSi infeqciebis sawinaaRmdegod;

C. axdens cximis transports momnelebeli traqtidan sisxlis mimoqcevaSi;

D. limfis Sedgeniloba msgavsia Sinagani arisa;

E. limfa Caedineba pirdapir eqskretorul sistemaSi.

33. cxovelTa namarxebis asaki SesaZlebelia dadgindes maT ZvlebSi 14C-is

SemcvelobiT. rogor xdeba 14C dagroveba ZvlebSi?

a. sunTqvis dros darCenili CO2-is akumulaciiT ZvlebSi;

b. ZvlebSi CO2-s organul nivTierebebad gardaqmniT;

c. Zvlebis mier organuli nivierebebis moxmarebis da asimilaciis Sedegad.

Page 17: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

34. garegani cvlilebebis aRqma xorcieldeba specialuri sensoruli

ujredebiT. maTi struqturuli kompozicia zustad Seesabameba maT funqcias. am

suraTebidan adamianis romeli receptori gaaqtiurdeba gaRizianebaze da

Sedegad daxuravs natriumis arxebs, rasac mivyavarT hiperpolarizaciasTan.

35. urTierTkavSiris orive wevris mier erTmaneTis mimarT uaryofiTi da

dadebiTi zegavlenidan gamomdinare biologiuri urTierTkavSiris mqone romeli

wyvili gavs erTmaneTs?

wyvilebi

A Tevzi klouni da marjnis polipebi

fiTri da vaSlis xe

B zRvis zRarbi da orsagdulianebi

kutkalia da kalia

C liqenebi da nekerCxali fiTri da muxa

D muxluxo da parazitoidi krazana

sakvebi mcenareebi da muxluxo

E HIV virusi da adamiani sokoebi da lpobadi xeebi

36. did Citebs (Parus major) romelebic binadroben tyeebsa (mWidro mcenareuli

safari) da WalaSi (laqobrivi mcenareuli safari) galobis sxvadasxva xasiaTi

aqvs. dadasturebulia, rom maRali sixSiris xma naklebad degradirebuli

xdeba gaSlil habitatSi, vidre mWidro mcenareuli safaris mqone

sacxovrebelSi. ganixileT Semdgi grafikebi, romlebic uCveneben 6

sacxovrebelidan didi Citebis WikWikis xasiaTs. romeli mtkicebulebaa swori?

Page 18: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

(A) galobis sixSiris naklebi variabelobaa damaxasiaTebeli dabali ganedis

regionebSi;

(B) tyis macxovreblebi ufro gansxvavdebian galobis sixSiriT, vidre

WalaSi macxovreblebi;

(C) tyis macxovreblebis galoba ufro mravalxmiania vidre Walis

macxovreblebis;

(D) galobis tipebis variacia ar aris dakavSirebuli sacxovrebelTan;

(E) Tu organizmi gadadis tyis sacxovreblidan Ria adgilebSi, galobis

variacia mis STamomavlebSi SesaZlebelia gaizardos.

37. hipoTezuri mwerebis saxeobebi xasiaTdebian poligineuri sistemiT,

romelSic mamrs SeuZlia Seejvaros ramdenime mdedrs, maSin roca mdedri

Sejvardeba mxolod erTxel. Sejvarebis sezonia Semodgoma. mTeli saxeobis

yvela zrdasruli individi iRupeba Sejvarebis sezonis damTavrebisTanave.

sqesTa Soris Tanafardobaa 1:1. Sejvarebis warmateba romelic ganisazRvreba,

mocemul sezonze Sejvarebis raodenobiT, Sedarebulia orivesTvis,

mdedrisTvis da mamrisTvis. romeli grafiki (A-E) aRwers yvelaze kargad

Sejvarebis warmatebis saSualo mniSvnelobas da gadaxrebs (variabelobas)

orivesTvis mdedrisTvis da mamrisTvis. muqi wertilebi gviCvenebs Sejvarebis

warmatebas, xolo xazebi ki gadaxris (variabelobis) farglebs.

Page 19: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

38. frankma gaakeTa cxovelis k-dnm-s fragmentis subklonireba eqspresirebul

plazmidaSi. rekombinantuli cilis misaRebad rekombinantuli plazmida

gadatanili iqna baqteriaSi. ra aris ZiriTadi mizezi imisa, rom eqspresirebuli

cila ar funqcionirebs.

(A) gansxvaveba kodonebis gamoyenebaSia, baqteriasa da cxovels Soris;

(B) gansxvaveba cilis procesingSi, baqteriasa da cxovels Soris;

(C) baqteriebis sakvebi ares komponentebi;

(D) genis transkripciis modulatorebi;

(E) cilis sekreciis signali.

Page 20: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

kiTxva A 39 da A 40 aris kiTxvaTa jgufi

39. Zlier daSorebul kunZulze, mecnierma aRmoaCina mcenaris axali saxeobebi,

romelic ikeTebs rogorc TeTr, ise lurj yvavilebs. es saxeobebi ZiriTadad

mwerebiT jvaredinmtveria mcenareebia. genetikuri analiziT naCvenebia, rom

TeTryvaviliani fenotipi aris recesiuli. statistikurma analizma aCvena, rom

kunZulze am mcenareebis 91 % aqvT lurji yvavili.

Tu SemTxveviTad SevarCevT or lurjyvavilian mcenares da SevajvarebT, ra

aris daaxloebiTi albaToba imisa, rom isini unarianni arian mogvcen

TeTryvaviliani F1 STamomavali?

(A) 0.09;

(B) 0.21;

(C) 0.42;

(D) 0.49;

(E) 0.91.

40. mecnierma, imisaTvis rom mieRo mutanturi populacia, zemoTnaxsenebi

homozigoturi lurjyvaviliani mcenaris Teslebi daamuSava qimiuri mutageniT.

SerCeuli iqna sami recesiul mutanti, wf1, wf2, da wf3, romelTac aqvT TeTri

yvavilebi. man Seajvara mutantebi da miiRo Semdegi: wf1 x wf3 miiReba F2 Taoba

mxolod TeTri yvavilebiT, da wf2 x wf3 miiReba F2 Taoba lurji da TeTri

yvavilebiT Semdegi TanafardobiT 9:7. am monacemebze dayrdnobiT romeli

mtkicebuleba ar aris swori?

(A) wf1 da wf3 ar arian erTmaneTis komplementurni;

(B) wf2 da wf3 arian erTmaneTis komplementurni;

(C) wf1 da wf3 aris erTi da igive lokusSi;

(D) wf2 da wf3 ar aris erTi da igive lokusSi;

(E) wf1 da wf2 SejvarebiT miRebul F1 TaobaSi yvelas yvavili iqneba TeTri.

41. biogeografiuli gamokvlevebiT dadginda, rom kontinentur kunZulebze

iseTive saxeobebis Semadgenlobaa - rogoric kontinentze, magram okeanur

kunZulebTan SedarebiT saxeobebis difenencirebis dabali xarisxia. Tu

Page 21: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

SevadarebT okeaniis bioms (X) kontinenturi kunZulis (Y) bioms, CavTvaloT, rom

orives aqvs erTnairi farTobi da ganlagebulni arian erTnair ganedze, romeli

mtkicebuleba iqneba swori?

endemuri

saxeobebis

Tanafardoba

saxeobebis saerTo

raodenoba

A X<Y X>Y

B X>Y X>Y

C X>Y X<Y

D X<Y X<Y

E X=Y X<Y

42. qvemoT mocemuli suraTi aRniSnavs 5 sxvadasxva saxeobas (A – E)

ekosistemaSi. romelia qvakuTxedi – ZiriTadi – saxeoba?

43. biogeografiulma gamokvlevebma daadgines, rom kunZulebze xmeleTis

biomebis arseboba xSirad aris dakavSirebuli sxvadasxva organizmis

gavrcelebis da kolonizaciis unarTan. gavrcelebis da kolonizaciis unarze

dayrdnobiT, CamoTvlilTagan yvelaze meti albaTobiT romeli Segvxvdeba

tropikul, okeanur, didi teritoriis, mravali mTis, mWidrod ganlagebuli

mcenaruli safaris da saxeobebis didi mravalferovnebis mqone kunZulze?

Page 22: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

(A) moluskebi;

(B) frinvelebi;

(C) gvimrebi;

(D) amfibia;

(E) qvewarmavlebi.

44. mamri gupia sxeulze didi naTeli laqiT SesaZloa ufro ipyrobs mdedrebis

yurdRebas, rac zrdis mis gamravlebis SesaZleblobas. amasTan erTad, igi ufro

advili dasanaxi iqneba misi mtrisaTvisac, rac zrdis misi monadirebis risks.

mocemulia mamri gupiebi sami sxvadasxva mdinaridan X, Y da Z. mamrebs X

mdinaridan aqvT yvelaze didi laqa, Y mdinaridan saSualo zomis laqebi da Z

mdinaridan ki yvelaze patara laqebi. romeli mtkicebulebaa swori?

(A) mamri gupiebis simkvrive X mdinareSi maRalia, vidre sxvebSi;

(B) mamri gupiebis simkvrive Z mdinareSi maRalia, vidre sxvebSi;

(C) X mdinareSi gupiebis bunebrivi mtaceblis simkvrive maRalia, vidre

sxvebSi;

(D) Z mdinareSi gupiebis bunebrivi mtaceblis simkvrive maRalia, vidre

sxvebSi;

(E) mdedri gupiebis simkvrive X mdinareSi maRalia.

45. saxeoba M mravaljer iqna Seyvanili (ramdenime individi an mcire populacia)

ekosistemaSi, romelic ar aris misi bunebrivi gavrcelebis arealSi. saxeoba M

ver daimkvidra TavisiT Tavi ekosistemaSi. miuxedavad imisa, rom ekosistemis

arcerTi parametri ar Secvlila, bolo Seyvanam rogorc iqna gamoiRo Sedegi

da gamoiwvia saxeobis swrafi gavrceleba da eqspansia ekosistemaSi.

mtkicebulebebidan romeli xsnis yvelaze metad Tu ratom ver vrceldeboda

ekosistemaSi saxeoba bunebrivi gziT?

(A) ekosistemaSi aris saxeoba M-is konkurentebis didi raodenoba;

(B) ekosistemaSi aris saxeoba M-is mtaceblebis didi raodenoba;

Page 23: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

(C) saxeoba M –s ar SeuZlia TavisiT gavrceldes ekositemaSi;

(D) abioturi garemo ekosistemaSi ar aris gamosadegi saxeoba M-is

zrdisTvis;

(E) ekosistema xSirad aris areuli, rac SeuZlebels xdis saxeoba M-is

SenarCunebas.

46. tyis didi masivi gaCexes. CamoTvlili saxeobidan romelis mier iqna maSinve

dakavebuli gaCexili adgili?

(1) mravalwliani, (2) swrafad gamravlebadi, (3) swrafad zrdadi, (4) kargi

gavrcelebis Tvisebis mqone, (5) mtaceblebisa da bunebrivi mtrisagan kargi

dacvis mqone.

(A) mxolod 1, 2, 3;

(B) mxolod 1, 2, 5;

(C) mxolod 1, 4, 5;

(D) mxolod 2, 3, 4;

(E) mxolod 3, 4, 5.

47. cxrili A warmoadgens oTxi cxovelis niSan-Tvisebebis matriqss. cxrilSi

Setanili sidideebi aRniSnavs cxovelebis saerTo niSnebs maSin, roca erTnairi

sidideebiT aris warmodgenili (mag. 0, 0 an 1, 1) da gansxvavebuli niSnebs, maSin

roca cxrilSi Setanilia gansxvavebuli sidideebi (mag. 0 da 1)

cxrili A

niSani 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

cxoveli A 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1

cxoveli B 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0

cxoveli C 0 0 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 1 1 0 0 0 0 0

cxoveli D 1 1 1 1 1 1 1 1 0 0 1 1 1 1 0 0 0 0 0

organizmebs Soris urTierTkavSiris dadgena SesaZloa msgavsebis xarisxis

safuZvelze, msgavsebis xarisxi ganizasRvreba koeficientiT S:

Page 24: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

S =საერთოთვისებებისრაოდენობა

(საერთოთვისებებისრაოდენობა + განსხვავებულითვისებებისრაოდენობა)

cxril A-Si warmodgenili matriqsis monacemebze dayrdnobiT romeli cxovels

aqvs yvelaze mWidro naTesauri kavSiri cxovel A-Tan, romels cxovel C-Tan?

pasuxi mogvawodeT qvemoT mocemuli formatiT: (cxoveli, romelsac yvelaze

mWidro naTesauri kavSiri aqvs cxovel A-Tan, cxoveli, romelsac yvelaze

mWidro naTesauri kavSiri aqvs cxovel C -Tan)

(A) (B,A)

(B) (B,B)

(C) (C,B)

(D) (C,A)

(E) (D,A)

48. mecnierma aRmoaCina oTxi saxeobis mcenaris namarxi (I-IV), romlebsac

dazianebis gareSe SenarCunebuli aqvT zogierTi mniSvnelovani struqtura,

romlebic Setanilia qvemoT mocemul cxrilSi:

struqtura

namarxi #

spora

naskvi

Canasaxi

mtvris

marcvali

qsilema

Teslkvirti

I √ √

II √ √ √ √

III √ √ √ √

IV √ √

cxrilis monacemebidan gamomdinare, romeli Tanmimdevroba asaxavs marTebulad

am mcenareebis evoluciis msvlelobas/ mimdinareobas? gzas?

Page 25: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

(A) I→II→III→IV

(B) II→III→IV→I

(C) III→IV→I→II

(D) IV→I→II→III

(E) II→I→IV→III

(F) IV→I→ III→II

49. fitoqromebi arseboben or izoformaSi, Pr da Pfr. sibneleSi isini

sinTezirdebian rogorc forma Pr, Semdeg wiTeli Suqis STanTqmisas (metad

efeqturia 660 nm) gadadis forma Pfr-Si. rodesac xdeba ganaTeba ufro grZeli

talRis mqone wiTeli sinaTliT, Pfr kvlav gadadis Pr-Si. aqedan gamomdinare,

qvemoT mocemuli grafikebidan romeli grafikebi gamosaxaven fitoqromis

STanTqmis speqtrs yvelaze zustad.

Page 26: biologiis 24-e saerTaSoriso olimpiadisTvis saqarTvelos ...old.rustaveli.org.ge/upload/editor/file/olimpiadebi 2013/BIOLOGIA... · შოთა რუსთაველის ეროვნული

50. suraTze mocemulia ori foTlis Wrili (1 da 2), romelic sxvadasxva muxis

xidan iqna mopovebuli. CamonaTvalidan romeli maTgani xsnis ukeTesad

foTlebis aseT gansxvavebas?

A. muxa 1 izrdeboda Waobian adgilas; muxa 2 izrdeboda qviSian niadagze;

B. muxa 1 axalgazrda xea; muxa 2 zrdasruli xea;

C. muxa 1 izrdeba gamdidrebul niadagze; muxa 2 izrdeba mwir niadagze;

D. muxa 1 umeteswilad imyofeba mzis qveS; muxa 2 izrdeba CrdilSi;

E. muxa 1 inficirebulia sokoTi, rac iwvevs ujredebis proliferacias; muxa 2

ar aris inficirebuli.