1

Beste Lezers

Wij wensen alle lezers van het D&A-museumnieuws en hun familieleden een vreugdevol 2013 toe in een uitstekende gezondheid.

In naam van het D.A.Museum

2

MUSEUMLEVEN

WCO – BrUSSEL

Het poortgebouw van de WDO te Brussel

In het kielzog van de IACM-conferentie 2012 werd een samenwerkings-project opgestart met de Wereld Douane Organisatie. Het gaat concreet om een tentoonstelling naar aanleiding van 20 jaar IACM in 2013. Dit zal uiteraard een goede gelegenheid zijn om deze internationale museumvereniging te promoten.

De De Wereld Douane Organisatie telt op dit ogenblik 174 douane-instanties uit alle hoeken van de wereld en heeft haar hoofdkwartier in Brussel.

Op vraag van IACM-president Henri Nimax werd Francis Huijbrechts aangesteld als coördinator van de werkgroep die deze manifestatie zal voorbereiden. De groep bestaat verder uit medewerkers van de Douane- en/of Belastingmusea in Hamburg, Bordeaux, Rotterdam en Luxemburg.

Het is niet de eerste keer dat onze conservator en zijn collega’s een internationale tentoonstelling op poten zetten, maar het gaat nu

3

potentieel wel over 25 deelnemende musea. Zelfs indien een aantal IACM-leden om een of andere reden afhaken, zal alleen al het logistieke luik een hele organisatie op zich vragen. Om dan nog maar te zwijgen over het uitwerken van een gemeenschappelijk concept en een uniforme opstelling.

Intussen is er een bezoek ter plaatse afgelegd en tegen dat u dit leest, zit de startvergadering van de werkgroep er eveneens op. De tentoonstelling gaat waarschijnlijk in juni 2013 van start. De doelgroep is in dit geval niet het brede publiek, maar de hogere kaderleden en experts van douaneadministraties die in de WCO deelnemen aan de vergaderingen. Er gaat zeker extra aandacht naar onze aanwezigheid op de jaarlijkse en grootschalige bijeenkomst van de WCO-raad eind juni 2013.

Een deel van de ruimte waar de tentoonstelling komt

Tekst: Francis Huijbrechts

Foto’s: Archief D&Amuseum

4

BrUikLEEN CiTES - ETTErBEEk

De collega’s van het Museum van de geïntegreerde politie in Brussel hebben in oktober opnieuw een beroep gedaan op onze vereniging. Deze keer werkten zij een tentoonstelling uit onder de noemer “Dieren onder de kepie”. Hierin schenken ze ondermeer aandacht aan dieren in dienst bij de politie, zoals paarden en honden, maar ook de dierenbescherming is een onderdeel van het concept. Ze vroegen dus een specifieke bruikleen voor een 25-tal objecten i.v.m. de Conventie van Washington. Naast enkele smokkeltrucs bezorgden we aan hen o.a. een luipaardvel, koraal, snijwerk in ivoor en traditionele Chinese medicijnen waarin ook muskus werd verwerkt, dat mogelijk afkomstig is van het met uitsterven bedreigde muskushert.

De tentoonstelling is te bekijken in de Luchtmachtlaan 33 te 1040 Etterbeek en loopt nog tot 30 juni 2013.

Zeker een bezoek waard

Tekst: Francis Huijbrechts

5

DOBBEL SHiFT - MOrTSEL

Een andere bruikleen heeft te maken met de succesvolle productie “Dobbel Shift” van Alex Van Haecke. Het stuk – oorspronkelijk in twee delen - wordt omschreven als een authentiek volks theaterepos en kende reeds meer dan 400 voorstellingen. Speciaal voor toneelgroep Streven uit Mortsel heeft de auteur de verhaallijnen van Dobbel Shift 1 en 2 tot één voorstelling gebundeld. De theaterproductie situeert zich aan de Antwerpse dokken in het midden van de jaren 1980 en daarbij kan een douanier uiteraard niet ontbreken.

Het is niet vanzelfsprekend om aan een origineel uniform uit die periode te geraken, maar het gezelschap kon daarvoor wel bij ons terecht. Het stuk werd in december zes keer opgevoerd.

6

GrOOT ONDErHOUD - BrUSSEL

Op 19 oktober 2012 was het verzamelen geblazen in Brussel voor het Groot Onderhoud, in essentie de Staten-Generaal van de culturele erfgoedsector in Vlaanderen. Enkele honderden medewerkers van erfgoedinstellingen (musea, archieven, bibliotheken,…) konden er van gedachten wisselen over uiteenlopende aspecten van hun werkterreinen, gelardeerd met de nodige praktijkvoorbeelden en ze konden tevens hun netwerk actualiseren of uitbreiden.

Dit jaar was het thema ‘Valoriseer uw collecties!’ en dat in de breedste zin van het woord. Een aantal deelthema’s passeerden de revue, van de ontwikkelingen i.v.m. collectievorming, over personeelsbeleid en expertisenetwerken naar crowdfunding en mogelijke samenwerkingsverbanden.

Vanuit het D&Amuseum namen de bestuurders Ann Van Puymbroeck en Francis Huijbrechts deel aan de debatten. Zij sloten zich respectievelijk aan bij de work shops rond marketing in de erfgoedsector en collectiebeleid.

Als slot reikte Vlaams minister van Cultuur Joke Schauvliege de “Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Cultureel Erfgoed” uit.

Tekst: Francis Huijbrechts

Foto:Faro / Jonathan Sommereyns

7

iACM

Een geslaagde 20ste IACM-conferentie

Het is een beetje een rare situatie natuurlijk dat je een koffertje pakt voor drie dagen IACM-conferentie bij de collega’s van het Belasting & Douane Museum te Rotterdam, met de wetenschap in het hoofd dat je ’s anderendaags al terug in Antwerpen staat om zelfs als gastvrouw op te treden. Maar, zo was het afgesproken. Van woensdag 26 september tot vrijdag 28 september zouden Francis Huijbrechts en ikzelf, samen met de vertegenwoordigers uit 12 andere douane- en/of belastingmusea te gast zijn bij onze Nederlandse collega’s. Donderdagmiddag, echter, zou het volledige gezelschap de unieke kans grijpen – het is tenslotte maar een uurtje rijden tot in Antwerpen – om ook ons nieuwe D&Amuseum te bezoeken.

8

Het ene museum is het andere niet

In de hal van het hotel, die bewuste woensdagmiddag, was het een fijn weerzien van oude bekenden, maar ook een nieuwsgierig benaderen van een aantal nieuwe gezichten. Zo werd voor het eerst Slovakije vertegenwoordigd door drie bijzonder enthousiaste heren. Ook de collega’s van Litouwen hadden na een eerste bezoek aan Antwerpen in 2007 dan toch de knoop doorgehakt om lid te worden en onze gepensioneerde Oostenrijkse vriend Ferdinand Hampl werd intussen opgevolgd door Helmut Gram.

De delegaties werden officieel verwelkomd in het gloednieuwe Belasting- en Douane Museum door directeur Frans Fox en door directeur-generaal Peter Veld van de Belastingsdienst Nederland, die tevens voorzitter van het museum is.

Dhr. Frans Fox Dhr. Peter Veld

Aansluitend werd er een geleid bezoek gebracht aan het grondig verbouwde en heringerichte museum. In de vaste presentatie met het thema ‘Vertrouwen en rechtvaardigheid’ wordt de bezoeker/belastingbetaler meegenomen langs verschillende thema’s die antwoord geven op de meest voorkomende vragen: Waarom

9

betaal ik belasting? Wanneer betaal ik belasting? Wat gebeurt er als ik geen belasting betaal?... Onze Nederlandse collega’s zijn erin geslaagd om de bezoekers op een zéér interactieve manier te betrekken bij het verhaal over de Nederlandse belastinggeschiedenis. De zorgvuldig gekozen woorden in de uitnodigingen zoals: “Beleef het tiende penning theater” en “Droom weg onder het toverplafond” geven de correcte sfeer weer van wat de bezoeker mag verwachten.

Zij bieden ook een educatief programma aan voor kinderen van 4 tot 15 jaar. In Nederland betaalt men blijkbaar belastingen vanaf 15-jarige leeftijd. Deze groep omvat de potentiële belastingbetalers van morgen en men neemt hier alvast de mogelijkheid te baat om deze jonge mensen te sensibiliseren. In het museum is dus veel te doen voor de jeugd! Misschien is het wel een uitstapideetje voor de kerstvakantie? In de Douane Doe Ruimte kunnen ze een echte douanier worden, in een douaneboot varen, koffers scannen op een luchthaven of zich verkleden met mini-uniformen.

Hier loodst onze Ierse gaste virtueel een douaneboot door de sluis

U begrijpt wellicht dat wij met een bang hartje de commentaar tegemoet zagen nadat de IACM’ers ons D&Amuseum hadden bezocht. Niet dat we twijfelen aan ons basisconcept, maar de vormgeving is tot stand gekomen met heel wat minder financiële middelen en professionele input. Maar…

10

onze buitenlandse collega’s wimpelden onze zorgelijke gedachten resoluut weg met uitspraken als: “Het Belasting & Douane Museum is echt een droom van ons allen die werkelijkheid is geworden, maar de invalshoek die jullie hebben gekozen met het gebruik van materialen die overal in de logistieke keten te vinden zijn, werkt bijzonder inspirerend». Volgens educatief medewerkster Rhea Bogaart is onze doe-groep er bijzonder goed in geslaagd om een sterke selectie te maken in het rijke aanbod van voorwerpen. Zo vond ze de krat waarin aandacht wordt besteed aan de pijlgifkikkertjes die in beslag werden genomen door onze Zaventemse collega’s vanwege een Cites-overtreding heel sterk.

Niet dat we nu op onze lauweren gaan rusten, maar het is toch een stimulans om de vaste collectie op die manier verder uit te bouwen. We zijn ons er terdege van bewust dat een museum nooit «af» kan zijn, dat er voortdurend kan gesleuteld worden aan onze presentaties.

IACM’ers bezoeken ons D&Amuseum

Het thema van deze IACM-conferentie was: “Wordt uw museum ingezet als PR-onderdeel in uw administratie of niet?” Het team van Frans Fox koos niet voor onderlinge discussie maar voor drie zeer gevarieerde presentaties gegeven door Christian Schaade uit Duitsland die PR belichtte vanuit een organigram van de administratie, (D)* Janne Nokki vertrok uit de douanegeschiedenis van Finland en de zonet vernoemde Nederlandse

11

Rhea Bogaart ging dieper in op de mogelijkheden die PR binnen een museum kan bieden.

Janne Nokki vertrok uit de douanegeschiedenis van Finland

Francis en ikzelf besloten dat het D&Amuseum veel gelijkenis vertoont met de aanpak bij de Duitse collega’s. Net zoals zij verwijzen we in onze vaste opstelling ook regelmatig naar de huidige manier van werken en waar we kunnen, werken we mee aan opendeurdagen, beurzen en andere publieke, tijdelijke tentoonstellingen om het positieve imago van onze administratie verder uit te dragen.

De fietsbelasting

In de marge van de conferentie kon er tevens aandacht besteed worden aan minder voor de hand liggende onderwerpen, met enkele zeer interessante sprekers die de IACM-delegaties warm probeerden te maken voor hun specifieke onderzoeken. Zo was er de uiteenzetting door professor Ruth Oldenziel van de Universiteit van Technologie te Eindhoven. Zij en haar team bestuderen de fietsbelasting in eigen land en de hen omringende landen sinds de opkomst van de het rijweil. Zij vroeg alle IACM-leden om haar informatie te bezorgen over de plaatselijke fietsbelasting, maar ook over de implicaties van grensoverschrijdend verkeer met de fiets rond 1900.

12

Fietsbelasting!? Zullen we ook een belasting heffen op de menselijke voet?

WCO

De heer Jochem Meyer van de Wereld Douane Organisatie nodigde IACM dan weer uit om in haar hoofdkwartier te Brussel een tijdelijke tentoonstelling op te bouwen naar aanleiding van het 20-jarig bestaan van IACM in 2013. Een werkgroep “WCO” samengesteld uit coördinator Francis Huijbrechts (B) en teamleden Roland Giroire (F), Susanne Mehrkuler (D), Win Van Es (NL) en Jean-Pierre Reuter (Lux) buigt zich inmiddels al over de realisatie van deze toch wel zeer belangrijke tentoonstelling. Over public relations gesproken!

Een woord van dank

Een dankwoord is hier zeker ook op zijn plaats voor:

Administrateur-generaal Noël Colpin, omdat hij er onmiddellijk mee instemde dat onze administratie het donderdagprogramma van deze IACM-conferentie voor haar rekening zou nemen.

13

Voorzitter Jan Moortgat en echtgenote omdat zij in de drukke agenda toch een plaatsje wilden reserveren om onze internationale gasten warm te verwelkomen.

Gewestelijk directeur J. Moortgat (rechts )met zijn Franse collega uit Bordeaux, de heer Jean Roald L’Hermitte

Herman Van Cauwenbergh, Albert Neukermans, Rita De Wolf en Martin Matthys voor de vlotte ondersteurning.

Fred Koops en Hendrik Van De Peer , resp. de voorzitters van de Nederlandse en de Belgische Harmonie van Financiën, maar zeker ook de leden van de combo o.l.v. collega Paul Van Laere voor het schitterend muzikaal opluisteren van onze gastenavond.

Het keukenteam van het OPF-dennenburg onder leiding van Arlette Rorive voor het smaakvolle koude buffet en die attente zorg voor al onze gasten;

U allen hebt er zeker toe bijgedragen dat de avond heel gemoedelijk verliep, wat de onderlinge samenwerking tussen de IACM-leden alleen maar ten goede kwam.

14

Last but not least willen wij ook een woord van dank richten tot directeur-generaal Peter Veld en onze Nederlandse collega’s Frans Fox, Wim van Es, Erna Tieman, Rhea Bogaart, Anne-Marieke van Schaik – en wellicht nog vele anderen achter de schermen- voor het gastvrije onthaal en de piekfijne organisatie van een meer dan een geslaagde 20ste IACM-bijeenkomst;

Ook de comboleden droegen enorm bij tot de gemoedelijkheid van de avond

Tekst: Ann Van Puymbroeck

Foto’s: Francis Huijbrechts

15

BUrENprAAT

De speurhond

De aanleiding tot dit verhaal is een tentoonstelling over hondenbelasting Deze diende als een voedingsbodem. Toen speurhonden van de douane een demonstratie op tv brachten, was het gevolg dat deze speurhonden een tijd later demonstraties gingen geven in het Belasting en Douane Museum aan schoolklassen en op speciale dagen aan het publiek. Er was een educatief medewerker specifiek betrokken bij dit project, dat later uitgroeide tot een film op dvd, met daarbij politie-en douane informatie over verdovende middelen en alles erom heen. Het was altijd volgeboekt, jaren lang en zeer succesvol. Maar het begin verliep iets anders.

Men klaagde steen en been elke keer als de “hasjhonden” hun werk moesten doen in of voor het museum. Men klaagde nog harder toen het contract met de speurhonden werd verlengd want de douaniers wilden betere zoekplekken in de voor- en achtertuin aan de Parklaan* in Rotterdam. De honden zochten meestal de aluminiumpijpjes met de diverse druggeuren in de achtertuin. Daarom plaatsten we bloembakken en vuurkorven, ook werd een oude slagboom gebruikt en de lage beplanting.

Op één dag voor mijn vakantie was de achtertuin niet beschikbaar. Toen er nergens plek was voor een demonstratie, zei ik: “Leg maar een geurpijpje in de kofferbak van mijn auto, die voor de deur staat.” In de passagiersruimte was geen optie omdat sommige honden “erg enthousiast” waren en aan alles rukten wat los of vast zat. De speurhond vond al snel het pijpje, werd bedaard door de begeleider en uit m’n kofferbak gehaald.

De volgende dag ging ik samen met mijn familie opgewekt op weg naar Cherbourg in Frankrijk om de overtocht te maken naar Rosslare in Ierland. De vakantie van vier weken was aangebroken. Aangekomen op de kade in Cherbourg werden door douane en de ambtenaren van Immigratie paspoorten en passagiers inclusief vervoermiddel gecontroleerd. Daarna kregen wij een plaats in de rij van wachtenden. Er onstond enige consternatie vanwege een groot aantal ‘bikers’. Die werden in een aparte rij geplaatst omdat ze er volgens sommigen gevaarlijk uitzagen. Groot was mijn verbazing toen enige tijd later een aantal douaniers met speurhonden verscheen die eerst de bikers controleerden en daarna tussen de auto’s

16

doorliepen. Opeens flitste het door me heen: “Oh sh… de geur van de pijpjes gisteren.” Ze naderden onze auto en ik kreeg het Spaans benauwd. “Ga dat maar eens uitleggen, als het misgaat”, dacht ik. Plotseling klonk er gefluit en alle begeleiders en honden verdwenen als sneeuw voor de zon en wij konden inschepen. De volgende dag, nadat mijn partner meerdere keren had gevraagd “Wat is er, want je zweet zo? Antwoordde ik kort: “Niets”.

We kwamen aan in Rosslare en het ritueel begon opnieuw. Honden aan alle kanten en van de ‘hairy bikers’ werd een aantal afgevoerd. Eén Mechelse herder had opvallend veel aandacht voor onze auto en de begeleidende douanier begon ineens allerhande vragen te stellen. De spanning was te snijden…

Maar de hond, die had gelukkig alleen oog voor de boterham met worst die ik in de hand hield. Ik vroeg opgelucht of hij/zij wat mocht maar de begeleider trok de hond weg en zei kort: “Doorrijden!!!”

Toen we onderweg waren, vertelde ik uitgebreid hoe de vork aan te steel zat aan mijn partner. Een ding was zeker: voorlopig geen “carbootje”** meer vanuit mijn kofferbak.

Tekst: Het Smokkelaartje

Foto: Archief De Schakel

*Parklaan: Het Belasting en Douane Museum is gelegen in de Parklaan 14-16 te Rotterdam

** Carbootje: refereert naar “the carboot sale” of tweedehandsspullen verkopen vanuit je kofferbak ipv op een marktkraampje. In Nederland is dit heel bekend.

17

18

EEN BLik Op

De densimeter

“Wat is een densimeter?”

Een densimeter of aerometer is een apparaat om de dichtheid van vloeistoffen te meten.

Het is een holle glazen staaf met aan de onderkant een verwijding. In die verwijding zit een gewicht, bijna altijd loden bolletjes. De schaalverdeling is aangebracht in het bovenste gedeelte van de staaf. De schaalverdeling steekt steeds omhoog door het gewicht in het onderste gedeelte.

Je leest de dichtheid af waar de schaalverdeling het vloeistofoppervlak raakt.

Je hebt verschillende soorten densimeters, telkens met een andere schaalverdeling: vb van 0.600 tot 0.700, van 0.700 tot 0.800, van 0.800 tot 0.900 enz.

19

Deze meters worden speciaal vervaardigd voor de Algemene Administratie van Douane en Accijnzen en dragen telkens een nummer.

De densimeter is een directe toepassing van de wet van Archimedes: de opwaartse kracht door een vloeistof is gelijk aan het gewicht van de verplaatste vloeistof. De massa van de densimeter ligt vast, hoe dieper de meter in de vloeistof zakt hoe meer volume verplaatst wordt. Uiteindelijk wordt evenwicht bereikt en drijft de densimeter.

“Hoe gebruikt men die?”

Je neemt een koperen pot met afsluitbare sluitdop (kurk) en je vult deze 3 keer met het product (een keer bovenaan, een keer in het midden en een keer onderaan). Om tijd te sparen, worden er meestal koperen potten met een vernauwde vulopening gebruikt. Wanneer je die tot de bodem van de opslagtank laat zinken en dan langzaam ophaalt, vullen deze zich geleidelijk met de brandstof en heb je ook een homogeen staal.

Na het opnemen van de vloeistoftemperatuur stop je de gepaste densimeter in de vloeistof en rond je af naar het dichtstbijzijnde duizendtal (dus 3 cijfers na de komma). Herhalen bij elk opgehaald staal en er een gemiddelde van maken.

Als je dan met het mengsel van deze 3 stalen 3 staalbusjes vult dan heb je een perfect staal van het product. Niet vergeten het nummer van de tank te noteren op het staalbusje!

“Waarvoor gebruikt de douane die?”

Voor het meten van de dichtheid van minerale oliën:

- ongelode benzine (densiteit: circa 750 gr/liter of 0.750) – diesel (densiteit: circa 850 gr/liter of 0.850)– lamppetroleum (densiteit circa 800 gr/liter of 0.800) – kerosine (circa 800 gr/liter of 0.800)– zware stookolie (densiteit circa 880 tot 1300 gr/liter of 0.880 tot

1.300) – – smeeroliën (densiteit van 800 tot 1200 gr/liter of 0.800 tot 1.200) –– plantaardige oliën ( densiteit circa 800 gr/liter of 0.800) –– huisbrandolie (circa 870 gr/liter of 0.870).

20

Het is heel belangrijk dat je steeds de gepaste densimeter gebruikt en rekening houdt met handelsbenamingen, zo vallen bijvoorbeeld:

euro 95-euro 98 –superplus - av gas – gasoline (Amerikaans) – mlv met loodvervanger onder de noemer ongelode benzine,en het Franse gazole ( i pl v gezole) en gasoil trading onder de noemer diesel,green petroleum, witte petroleum en kero onder lamppetroleum, aviation kerosine, jet fuel, JP1 en JP4 onder kerosine, heavy fuel of bright stock onder zware stookolie, Base oil, Solvent Neutral 40-80-10, Brahms en Beethoven (niet de muziek uiteraard) -zo zijn er soms honderden benamingen voor hetzelfde product - onder smeeroliën, Soja-, koolzaad- en kokosolie onder plantaardige oliën.

Je leest het: deze materie is bijzonder complex.Belangrijk voor Douane en Accijnzen is dat, tegelijkertijd met de densiteit, ook de temperatuur (tot op een halve graad) van de brandstof wordt gemeten. De densiteit en de temperatuur kan je in een tabel terugvinden, zodat je met een coëfficiënt de hoeveelheid aan 15°C kunt berekenen. Dit omdat de accijnzen op brandstoffen worden berekend op de liters aan 15°C en ook zo moeten worden gefactureerd.

In het verleden werd de densimeter ook gebruikt om de dichtheid van het wort (de vloeistof in de moutpap verkregen door het maischen* in het brouwproces van bier) te meten. Belangrijk, want toen werd de accijns nog berekend op de dichtheid van het wort en niet van het bier.

“Oei, de verkeerde densimeter!”

Een grap is bij de douane nooit uitgesloten. Een beginnende ambtenaar werd dikwijls op pad gestuurd met de verkeerde densimeter (te licht), waardoor deze natuurlijk in de vloeistof verdween. Hierop werd de nieuwe dan aangesproken: “Hela, dat kost veel geld zenne, ge moet zelf voor ne nieuwe zorgen…” Tja, … ☺

Marlies Van TichelenMet dank aan Pierre Bergmans

*Tijdens het maischen wordt de geschrote mout gemengd met warm water. Bronnen: Wikipedia – nota’s Pierre Bergmans dienst Opsporing PetroleumInventarisnrs: 10610 t/m 10618