FAQE 1Janar 2016; Nr. 1(325)

Kryeredaktor: Halil RAMA ; Zv/Kryeredaktor: Sakip Cami Email: veterani.obvl@yahoo.com / website: WWW.VETERANIOBVL.ORG

Kryesia e OBVL deklaron se ata që kanë bërë krime të mos të fshihen pas luftës

Belishova: T'u hiqen dekoratat sigurimsavedhe bashkëpunëtorëve të diktatorit Hoxha

Një analizë erivlerësuar përKonferencën e

BujanitHOMAZH

FAQE TË LAVDISHME NGA LUFTA HEROIKE EUSHTRISË NACIONALÇLIRIMTARE

LIBRI

FAQE 3

ORGANIZATA E BASHKUAR E VETERANËVE TË LUFTËS ANTIFASHISTE NACIONALÇLIRIMTARE TË POPULLIT SHQIPTAR (OBVL)

Duhet të bëhet një dallim midis atyre që kanë luftuar dhe qënuk janë bërë pjesë e krimeve gjatë regjimit komunist, dhe aty-re që kanë bërë krime. Pra, t'u hiqen dekoratat vetëm atyre qëkanë bërë krime dhe bashkëpunëtorëve të fashizmit. Duhet tëbëhet një analizë se cilët kanë bërë krime. Ata që kanë bërëkrime, mos të fshihen pas luftës!

DOSSIER

Konferenca e Bujanit mbushi 72 vjete megjithatë diskutimet rreth saj nukkanë sosur. Studiues dhe pjesëmarrëstë asaj konference, publicistë etj., meprirje politike dhe me përkatësi etniketë ndryshme, sipas rastit, pohojnë, mo-hojnë, sulmojnë apo mbrojnë vlerat eBujanit. Për fat të mirë, prurjet e tyrepërmbajnë kujtime, dokumente të pa-publikuara që na mundësojnë koment-et dhe interpretimet.

Konferenca e Bujanit është një ng-jarje, për të cilën vlerësimet kanëardhur valë-valë. Herë-herë është folurdhe shkruar shumë, ashtu siç edheështë heshtur shumë. Historiografiashqiptare ka folur kur i është kërkuartë flasë dhe ka heshtur, kur i ështëkërkuar të heshtë. Ndërsa historiografia jugosllave këtë ngjarje e ka cilësuardhe pastaj arkivuar si përpjekje irre-dentiste kundër tërësisë federative.

Ajo çka e mendoj si të nevojshmeështë se mbledhja e mbajtur në Bujan,ashtu si e gjithë lufta antifashiste nëShqipëri dhe në Kosovë, kërkon shqyr-time larg pasioneve, pra mendje tëftohtë dhe, kuptohet, njohuri të mjaf-tueshme. Kjo do t’i shërbente shumëhistoriografi së sonë, ku, me të drejtë,opinioni mbetet ende pretendues. Nëkëto rrethana, e pashë të udhës t’i rik-thehem kësaj ngjarjeje, sidomos disamomenteve të diskutueshme.

Vlerat e letrares dhe historikesnë librin e ri të Halil Ramës

LAMTUMIRËENVER DAJÇI

FAQE 6

FAQE 11

PROFIL

ABAZ FEJZO,GJENERALI QE S`E

NDANTE LIBRIN NGADORA

FAQE 7

Prof. Dr. ANA LALAJ

GAZETË PERIODIKE. NR. 1 (325) Janar 2016 ÇMIMI: 30 LEKË

Cyan Magenta Yellow Black

FAQE 6

Si u rikrijua 51 vjetmë parë Baza Ushtarake

Detare e Durrësit

Nga SHPENDI TOPOLLAJ

Selman RAMA

Nga Andon ANDONI

Operacioni imadh armiki Dimrit‘1943-1944

BRIGADA QË PËRSHKOI DERI 1500 KM RRUGEE LA GJATË LUFTIMEVE 208 DËSHMORË

72- vjetori -Rruga elavdishme eBrigadës së6-të Sulmuese

“Memoria historike ekombit”, një libër qëtë shëtit nëpërvende dhe ngjarjeme histori tëlavdishme

(Vijon në faqen 4) KRYESIA E OBVL URON VETERANËT PËR 2016

Kryesia e OBVL dheKryesia e OBVL dheKryesia e OBVL dheKryesia e OBVL dheKryesia e OBVL dheredaksia e Gazetësredaksia e Gazetësredaksia e Gazetësredaksia e Gazetësredaksia e Gazetës

“VETERANI” ju urojnë“VETERANI” ju urojnë“VETERANI” ju urojnë“VETERANI” ju urojnë“VETERANI” ju urojnëgjithë veteranëve të LANÇlgjithë veteranëve të LANÇlgjithë veteranëve të LANÇlgjithë veteranëve të LANÇlgjithë veteranëve të LANÇl

dhe familjeve të tyre: Gëzuardhe familjeve të tyre: Gëzuardhe familjeve të tyre: Gëzuardhe familjeve të tyre: Gëzuardhe familjeve të tyre: GëzuarVITIN E RI 2016.VITIN E RI 2016.VITIN E RI 2016.VITIN E RI 2016.VITIN E RI 2016.

Mbarësi, harmoni dheMbarësi, harmoni dheMbarësi, harmoni dheMbarësi, harmoni dheMbarësi, harmoni dhelumturi në familjet tuaja!lumturi në familjet tuaja!lumturi në familjet tuaja!lumturi në familjet tuaja!lumturi në familjet tuaja!

FAQE 12

LEKË DUKAGJINI,BASHKËPUNËTOR I

SHQUAR I SKËNDERBEUT DHELIDHJET E KANUNIT ME

EMRIN E TIJNga Xhemal MEÇI

FAQE 8

Ing. Myfit GUXHOLLI FAQE 2

PËRVJETORIHISTORIA

FAQE 2 Janar 2016; Nr. 1(325)

HISTORIA

Në fundin e vitit 1943, Ush-tria Nacionalçlirimtare ishterritur e forcuar dhe godiste papushim armikun. Në këtëkohë, e favorizuar dhe ngakushtet e jashtme si fitoret eUshtrisë Sovjetike dhe të Ale-atëve, Ushtria Nacionalçlir-imtare kishte çliruar edhemjaftë qytete si Dibra, Peshko-pia, Kruja, Berati, Gjirokastradhe harta e teritoreve të çliru-ara po shtrihej deri në Vlorë. Porrezikoheshin rrugët e Lëvizjessë Ushtrisë Naziste. Kjo gjend-je e shqetësonte shumë ko-mandën gjermane. Në këtokushte, kryekomandanti iforcave naziste gjermane dek-laronte : "Deri tani ne i kemibesuar mikpritjes dhe besësshqiptare, por nuk mundemi tëdurojmë më gjatë sulmet; duhettë marrim masa për sigurinëtonë". Në të njejtën kohë,qeveria tradhtare e Tiranës, uvu drejtpërdrejt në shërbim tëokupatorit dhe mobilizoi forcate veta për të asgjësuar forcatpartizane. Gjermanët iu vunëpunës për përgatitjen e një op-eracioni ushtarak të përgjiths-hëm në Shqipëri. Qëllimi i këtijoperacioni synonte asgjësimine UNÇL dhe shkatërrimin ekëshillave Nacionalçlirimtare,për të vendosur pushtetin ebashkëpunëtorëve të tyre.

Forcat naziste gjermane qëvepronin në Shqipëri u për-forcuan me forca të tjera tëardhura nga Greqia e Jugoslla-via dhe që hynin në përbërjene katër divizioneve gjermane(297, 181, 21, 104.) Efektivi ikëtyre forcave armike arrinterreth 30.000 veta, përveç afro12.000 forca të Ballit Kombëtare Legalitetit. Komandanti iPërgjithshëm i Operacionit ish-te gjenerali nazist Fehm.

Ndërsa forcat e UNÇL arrin-in rreth 20.000 luftëtarë; shu-mica e tyre të inkuadruar nëbatalione, grupe e brigade tërregullta (4 brigada, 9 grupe dhe17 batalione). Armatimi i tyreishte i thjeshtë: pushkë au-tomatike, mitralozë të lehtë etë rëndë. Burimi kryesor ifurnizimit të forcave partizaneme veshmbathje, ushqim dhemunicion ishte populli ndërko-

Faqe të lavdishme nga lufta heroike e Ushtrisë Nacionalçlirimtare

Operacioni i madh armik i Dimrit '1943-1944Ing. Myfit GUXHOLLI* Përballimi me sukses i Operacionit të egër

Armik të Dimrit '1943-1944 ka qenë provamë e rëndë për UNÇL shqiptare dhe përpopullin shqiptar. Në luftime të ashpra nëkushte të pabarabarta, në një dimër jashtëza-konisht të vështirë humbjet e partizanëveishin mbi 1000 veta por radhët e UNÇLshqiptare u shtuan dhe u forcuan, ndërkohëu rrit besimi i popullit në fitoren mbi push-tuesin.

Gjermanët, kudo që shkuan dogjën, vranëdhe plaçkitën por nuk ia arritën qëllimit përtë shpartalluar Ushtrinë NacionalçlirimtareShqiptare

Veprimet luftarake të forcave partizane nëoperacionin e Shëngjergj-Martanesh-Çer-menikës, si rrjedhojë i një vlerësimi jo tëdrejtë të situatës nga Shtabi i Përgjithshëmme Enver Hoxhën në krye, u shoqëruan nganjë humbje e madhe e forcave partizane dhenga një imazh i keq

hë që llogaritej edhe furniziminga aleatët dhe kapja në luftë edepove dhe materialeve të ndry-shme të armikut. Ajo kishtemoral shumë ta lartë dhe disi-plinë të shëndoshë e tëndërgjegjëshme sepse partiza-nët luftonin për një gjë të shen-jtë, çlirimin e atdheut.

Komanda gjermane, pasikishte përpunuar planin e op-eracionit dhe kishte bërë për-gatitjet e nevojshme filloi ngazbatimi i tij qysh në Nëntor 1943duke sulmuar UNÇL në zonëne Pezës dhe pastaj me radhë nëzonat e Dibrës, Mallakastrës,Çermenikës, Shëngjergj-Mar-tanesh, Korçës, Beratit,Gjirokastrës dhe Kurvelesh-Sal-ari-Mesaplikut.

Pas disa goditjeve të vogla,komanda gjermane nazifash-iste, kolaboracionistët e arma-tosur deri në dhëmbë goditjenkryesore e dhanë kundërforcave të Brigadës së 3-të dheGrupit të Pezës. Forcat armikesulmuan nga drejtimet: Tirana,Ndroqi, Shijaku, Kavaja,Rrogozhina e Peqini me qëllimrrethimin dhe asgjësimin eforcave partizane. Këto të fun-dit, megjithëse të armatosurame armë të lehta, pa ushqimedhe veshmbathje, në konditadimri luftuan me trimëri tërrallë.

Shtabi i Përgjithshëm, dukevlerësuar rezistencën earmikut vendosi që Brigada e 3-të të kalonte në zonën e Çer-menikës duke manovruar përtë çarë rrethimin. Në të njejtënkohë, Grupi i Pezës u urdhëruatë luftonte me grupe të voglakundër forcave armike të dis-lokuara në zonën e Pezës. Ush-tria nazifashiste mundi të për-shkonte zonën e Pezës gjatë op-eracionit. Këtu ajo dogji, vrau eshkatërroi, por partizanët ePezës nuk mundi t'i asgjëson-te.

PARTIZANËT I ZBATUAN MEPËRPIKMËRI DETYRAT

Pas operacionit të Pezës, ok-upatorët nazistë kryen sulmekundër forcave partizane të Di-brës e Peshkopisë. Edhe këtupartizanët luftuan me trimëri,por në pamundësi manovriminë ato zona, detashmentet par-tizane në kondita të disfavor-shme karshi armikut marrinurdhër për tu tërhequr dhe tëkalonin në drejtim të Sh-qipërisë së Mesme e të Jugut.Njëkohësisht edhe zona eTropojës nuk shpëtoi nga oper-acioni duke u sulmuar ngaforcat gjermane dhe ato të Xha-ferr Devës të cilat pasi e sh-kelën, e dogjën, plaçkitën pop-ullin, arrestuan dhe rrahën nëgjithë zonën e Malësisë.

Operacioni në krahinën eMallakastrës u krye me forca tëmëdha. U pushtua Berati dhe uvazhdua për në drejtim të Mal-lakastrës ku ishte përqëndruarnjësia më e madhe luftarake eUNÇL për atë kohë, Brigada e I-rë. Forcat gjermane në bash-këpunim me ato kolaboracion-iste sulmuan në drejtim të Fi-erit e Beratit. Në Gllavë sul-muan forcat kolaboracionistesëbashku me ato naziste gjer-mane. Pra, forcat partizane ish-in të rrethuara nga të gjithaanët. Mjaftonte një gabim i vogëldhe forcat partizane të asgjëso-heshin.

Komanda e Brigadës së I-rë,nën drejtimin e shokut MehmetShehu e vlerësoi drejt situatëndhe mori vendimin për të dalënga rrethimi që po i përgatistearmiku. Partizanët zbatuan mepërpikmëri detyrat dhe duke

përdorur Lundrën e Vogël tëMemaliajt kaluan lumin Vjosëpër në krahinën e Mesaplikut.Në operacionin e krahinës sëMesaplikut e të Kurveleshit tëPoshtëm, forcat e Brigadës së I-rë dhe ato të Zonës së I-rë Op-erative Vlorë-Gjirokastër zhvil-luan luftime të përgjakshme,duke i shkaktuar humbje tëmëdha armikut në Vajzë, Gjorme Qafa e Shëngjergjit.

Forcat partizane, duke mosdashur të angazhoheshin nëluftime të gjata frontale përparanjë armiku superior në forca emjete, me një manovrim tëshpejtë u tërhoqën nga pozicio-net e para dhe zunë vijën Bo-lenë-Vranisht duke zhvilluarluftime të rrepta. Njëkohësishtato kaluan në zonën e Kurve-leshit të Sipërm. Më vonë, forcatkryesore të Brigadës manovru-an në zonën e Zagorisë e Lunx-hërisë. Një pjesë e tyre u bash-kuan me forcat partizane tëQarkut të Vlorës duke kaluarprapa krahëve të armikut përtu kthyer përsëri në Mesaplike Kurvelesh duke pastruar këtozona nga kolaboracionistët dhearmiku nazist.

ÇARJA E RRETHIMIT NËMALET E MARTANESHIT E

ÇERMENIKËS

Në 15 ditëshin e dytë të Dh-jetorit 1943, forca të shumtanaziste gjermane dhe kolabora-cioniste filluan operacioninkundër forcave partizane që ve-pronin në zonën Çermenikë-Shëngjergj-Martanesh. Para setë fillonin operacionin bënë disagoditje kundër partizanëve dhepërforcuan pozitat e tyre gjatërrugës automobilistike Qaf' eThanës-Elbasan-Tiranë. Qëlli-mi i armikut ishte që forcat par-tizane të Brigadës 2-të e 3-të, sidhe batalionet e Çermenikës eMartaneshit të mbeteshin tëizoluara dhe të asgjësoheshin.Me këto forca partizane ndodhejedhe Shtabi i Përgjithshëm. Ish-te rasti që Shtabi i Përgjithshëm

të tregonte më së miri organiz-imin e këtyre luftimeve kundërforcave të shumta armike të ar-matosura më së miri.. Ai duhejtë grumbullonte forcat e dybrigadave, asaj të 2-të e të 3-tësi dhe të batalioneve të Mar-taneshit e Çermenikës në njëkomandë të vetme dhe të lufto-nin duke sulmuar e mbrojtur qëtë mund të çanin rrethimin.Por Shtabi i Përgjithshëm, sido-mos Enver Hoxha vetë i katërtvendosi të largohesh në Jug tëvendit, në zonën e Polisit. Ndër-sa forcat partizane u lanë nëdorë të shtabeve të tyre dukerrezikuar edhe shpërbërjen.Këto forca partizane luftuan metrimëri dhe vetmohim për tëçarë rrethimin dhe me manovërtë shpejtë arritën të shkë-puteshin nga forcat gjermanedhe ato kolaboracioniste. Hum-bjet e këtyre forcave, sidomos tëBrigadës së 2-të ishin shumë tëmëdha. Forcat e Brigadës së 3-të kaluan në zonën e Matit eLurës dhe më vonë në atë tëPezës ndërsa forcat e Brigadëssë 2-të kaluan në zonën e Ti-ranës e Krujës. Veprimet luft-arake të forcave partizane në op-eracionin e Shëngjergj-Mar-tanesh-Çermenikës, si rrjed-hojë i një vlerësimi jo të drejtëtë situatës nga Shtabi iPërgjithshëm me Enver Hoxhënnë krye u shoqëruan nga njëhumbje e madhe e forcave par-tizane dhe nga një imazh i keq.

Pas këtyre goditjeve të voglanë të gjitha qarqet e vendit, më7 janar 1944 filloi OperacioniArmik i Dimrit, njëherësh nëzonën e Korçës, Elbasanit e Be-ratit. Armiku synonte ti shtynteforcat partizane sa më në Jug,ti rrethonte dhe ti asgjësonteato.

Brigada e 4-të luftoi metrimëri e herioizëm në vijën efrontit….- Voskopojë-Gjergjevicëdhe nuk i lejoi forcat gjermanetë përparonin. Ndërsa në zonëne Beratit, në drejtim të Tomor-

(Vijon ne faqen 3)

FAQE 3Janar 2016; Nr. 1(325)

AKTUALITET

ricës dhe nga Elbasani armikumundi të përparojë dhe arritinë Mazrekë të Oparit. Kjo daljevuri në rrezik forcat e Brigadëssë 4-të e cila me një manovërtë shpejtë çau rrethimin dukekaluar në Qafën e Beçit (MaliOstrovicë) dhe kaloi në Potom(Skrapar). Gjermanët pushtuanTomorricën, Sulovën, Nahijëne Beratit, Gorën dhe Oparinduke kryer një terror të paparënëpër fshatra me synimin përtë shkëputur nga lufta masat epopullit. Tentativa e armikutishte që të dilte nga Çorovodanë Tendën e Qypit për nëPërmet. Forcat partizane tëQarkut të Beratit dhe sidomosforcat e Brigadës së I-rë luftu-an heroikisht në Tendën e Qyp-it duke arritur që ti ndalojnëdhe ti detyrojnë të tërhiqen gjer-manët. Një ndihmë të madhedhanë dhe forcat partizane tëBrigadës së 6-të që sapo ishteformuar në Përmet.

Gjermanët kudo që shkuandogjën, vranë dhe plaçkitën pornuk ia arritën qëllimit për tëshpartalluar Ushtrinë Nacio-nalçlirimtare. Armiku po tënjejtin operacion bëri edhe nëQarkun e Vlorës kundërBrigadës së 5-të e cila u rrez-ikua seriozisht, por manovrimii saj dhe ndihma e popullsisëbëri që ajo, jo vetëm të çanterrethimin, por ta godistearmikun në befasi.

MËSYMJA E PËRGJITHS-HME E UNÇL

Kur nazistët gjermanë dhe

Anëtarja e Kryesisë sëOBVL, Liri Belishova - njëndër figurat kryesore të LANÇ,(ish-anëtare e Byrosë Politike,por që për shkak të mosdako-rtësisë me tezat e ish dikta-torit, u sulmua egërsisht prejtij dhe u detyrua të provojëbarrën e rëndë të genociditkomunist) kërkon t'u hiqendekoratat dhe titujt, jo vetëmbashkëpunëtorëve të fash-izmit, por edhe të gjithë bash-këpunëtorëve të gjakataritEnver Hoxha. Teksa ka vlerë-suar dhe nxjerrë në pahlavdinë dhe vlerat historike tëLANÇ, Belishova mbështetnismën për t'u hequr dekoratatbashkëpunëtorëve të Sigurim-it të Shtetit. Këtë akt, Belisho-va e sheh si reflektim të ak-torëve politikë në raport me tëkaluarën komuniste. "Unë jamdakord dhe mbështes nismën

Kryetari i Organizatës së Bashkuar të Veteranëvetë Luftës Antifashiste Nacional-Çlirimtare, RrahmanParllaku, ka qenë ndë r të parë t që i ka kë rkuarKuvendit të Shqipërisë të legjitimojë heqjen e titujvedhe dekoratave për ish-diktatorin Hoxha. Një ngaemrat më të njohur të Luftës Antifashiste, shprehetse Parlamenti duhet të miratojë një ligj për të hequrgjithë vlerësimet për diktatorin. Sipas z. Parllaku kydo të ishte hapi i parë dhe real i dekomunistizimit.Ai thotë se në listën e heqjes së dekoratave duhet tëjenë dhe persona të tjerë që kanë kryer krime. Porsimbolika e Enver Hoxhës është më e dukshme si-pas tij dhe një hap i tillë duhet të ishte bërë që mëparë. Në emër të shoqatës, që para një viti ai i kadërguar kreut të Kuvendit një shkresë zyrtare kushprehet se përveç urdhrave të shumtë që Presid-iumi i Kuvendit Popullor i ka akorduar Enver Hox-hës, zyrtarisht ai mban dekoratën "Hero i Popullit",dekoratën "Hero i Punës Socialiste", "Ylli Partizan"nga Jugosllavia, "Heroi i Popujve të Jugosllavisë" nëvitin 1946, si dhe "Suvorov", që u ishte dhënë gjithëudhëheqësve të vendeve të Aleancës Antifashiste tëLuftës së II Botërore. Sipas tij, është detyrë e Kuven-dit dhe partive për të mbajtur një qëndrim zyrtar.

Përse duhen hequr dekoratat?

Anëtarja e Kryesisë së OBVL shprehet se ata që kanë bërë krime, mos të fshihen pas luftës

Liri Belishova: T'u hiqen dekoratatsigurimsave dhe bashkëpunëtorëve të Enverit

Duhet të bëhet një dallim midis atyre që kanë luftuar dhe që nuk janë bërëpjesë e krimeve gjatë regjimit komunist, dhe atyre që kanë bërë krime. Pra, t'uhiqen dekoratat vetëm atyre që kanë bërë krime dhe bashkëpunëtorëve të fash-

izmit. Duhet të bëhet një analizë se cilët kanë bërë krime. Ata që kanë bërëkrime, mos të fshihen pas luftës!

për t'u hequr dekoratat bash-këpunëtorëve të Sigurimit tëShtetit. Këtë e shikoj si refle-ktim. Por, duhet të bëhet njëdallim midis atyre që kanëluftuar dhe që nuk janë bërëpjesë e krimeve gjatë regjimitkomunist, dhe atyre që kanëbërë krime. Pra, t'u hiqen de-koratat vetëm atyre që kanëbërë krime dhe bashkëpunë-torëve të fashizmit. Duhet tëbëhet një analizë se cilët kanëbërë krime. Ata që kanë bërëkrime, mos të fshihen pasluftës!", u shpreh Belishova, nënjë prononcim pë r gazetë n"SOT".

BELISHOVA PËRENVER HOXHËN

Liri Belishova, si një ngazërat e spikatur të politikë sshqiptare, e ka cilësuar Enver

Hoxhën si diktatorin më tëpërgjakshëm në Europë, i cilishfrytëzoi Luftën AntifashisteNacional Çlirimtare për të ven-dosur diktaturën. "Enver Hox-ha mori fund si diktatori ipërgjakshëm! Sa për LANÇ,ishte një luftë e drejtë, pjesë eLuftës së Dytë Botërore, që ubë kundër agresorëve fashistëdhe nazistë. Kjo luftë u shfrytë-zua nga Partia Komuniste përtë vendosur diktaturën e saj.Kjo është ana që duhet kri-tikuar dhe dënuar", u shprehBelishova. Liri Belishova dek-laron se PK bashkëpunoi me PKJugosllave dhe se Shqipërianuk ishte një vend i industri-alizuar për të krijuar një partitë tillë. "U themelua Parti Ko-muniste, por në të vërtetë nëShqipëri nuk kishte një bazësociale, se Shqipëria nuk ish-te një vend i industrializuar,

nuk kishte proletariat, nukkishte një të kaluar mesindikata, me lëvizje punëtoreetj.

Por, fatkeqësia ishte se kjoParti Komuniste që në theme-limin e saj u lidh me PartinëKomuniste Jugosllave, veproi

nën udhëheqjen e saj, dukekopjuar të gjitha format e or-ganizimit dhe të politikës. Kjoparti Komuniste Jugosllavepërfaqësohej në Shqipëri meanë të dy emisarëve të saj,Miladin Popoviçi dhe DushanMugosha", u shpreh Belishova.

GJENERALI QË LUFTOI FASHIZMIN DHE SFIDOI KOMUNIZMIN, KËRKESË ZYRTAREKUVENDIT PËR DËNIMIN E FIGURËS SË ISH-DIKTATORIT

Rrahman Parllaku: Pse duhen hequrdekoratat dhe titujt për Enver Hoxhën

"Sepse diktatura është përgjegjëse për krimet ebëra gjatë 45 viteve. Diktatura ka dënuar fëmijë tëpalindur, në barkun e nënës. Ka dënuar gjithë fëm-ijët e të dënuarve. Është dënuar një mori njerëzish tëpafajshëm pa pasur asnjë bazë ligjore. Kjo diktat-urë nuk mund të harrohet kështu. Janë gjithë atokrime që janë kryer në emër të një diktature dhe per-soni i parë përgjegjës është Enver Hoxha. Ka shumëtë tjerë që kanë faj. Edhe unë duhet t'i kërkojë faljepopullit, pasi në njëfarë mënyrë dhe unë ndihmovaqë të vinte kjo dikaturë, për kohën që ishte pjesë estrukturave shtetërore. Unë vetë nuk e pranova faljenqë u bë në vitin '91, por e kërkova të drejtën time megjyq. Gjyqi verifikoi se gjithë procesi ndaj meje dhe tëtjerëve ishte i inskenuar dhe kështu u morën shumënjerëz më qafë. U vranë dhe u ekzekutuan. A nukishin krime këto? Por nuk janë të vetmet, janë memijëra. E kam thënë edhe më parë, nëse do t'u refer-ohemi shifrave zyrtare që ruhen në Institutin e Inte-grimit të Përndjekurve Politikë rezultojnë këto të dhë-na: Të ekzekutuar 6.023 persona; të vdekur në burg1.065 persona; të burgosur 17.300 persona; të sëmurëmendorë 260 persona; të internuar deri në vitin 1954- 22.000 persona si dhe të vdekur në internim 9.000persona. Po t'i shtojmë kësaj shifre numrin e fëmijvetë internuar nën 14 vjeç, si edhe ata që janë internuarpas vitit 1954 dhe që nuk janë përfshirë në këto lista,atëherë rezulton se numri i përgjithshëm i atyre qëkanë pësuar direkt persekutimin, i kalon të 100.000personat.

Brenda këtij bilanci tragjik, është edhe eliminimi,burgosja e internimi i elitës politike, ku bëjnë pjesëedhe themelues e drejtues aktualë të organizatës sonë,si i figurave politike të respektuara që kishin qenëdrejtues të reparteve partizane e ministra, siç ishin:Kiço Ngjela, Manol Konomi, Fadil Paçami, Maqo Çomo,Sadik Bekteshi (gjeneral lejtnant-Hero i Popullit), Mu-hamet Prodani (gjeneral lejtnant-Hero i Popullit), gjen-eral-majorët Nexhip Vinçani dhe Ernest Jakova; luftët-aret e shquara, drejtuese në luftë e aktiviste të OBVL:Selfixhe Broja (Ciu), Zenepe Golemi (Ashiku), LiriBelishova, Vera Ngjela (Pojani) e disa të tjera, por fat-keqësisht të dënuara nga regjimi diktatorial i EnverHoxhës",-shprehet kryetari i OBVL-së , Parllaku.

Operacioni i madh armik i Dimrit'1943-1944

kolaboracionistët po i jepninfund operacionit në pamundësitë asgjësonin Ushtrinë Nacio-nalçlirimtare shqiptare, forcat eUNÇL u hodhën në mësymje:Brigada e 5-të në Qarkun eVlorës, Brigada e 4-të nëQarkun e Korçës, Brigada e I-rënë Qarkun e Beratit, Brigada e6-të në zonën e Lunxhërisë eZagorisë. Kështu ata i dhanëgoditje të fortë armikut dhe fil-luan të çlironin të gjitha zonatqë kishte pushtuar ai gjatë op-eracionit.

Përballimi me sukses i Op-eracionit të egër Armik të Dim-rit '1943-1944 ka qenë prova mëe rëndë për UNÇL shqiptare dhepër popullin shqiptar.

Në luftime të ashpra nëkushte të pabarabarta, në njëdimër jashtëzakonisht të vësh-tirë humbjet e partizanëve ish-in mbi 1000 veta por radhët eUNÇL shqiptare u shtuan dheu forcuan, ndërkohë u rrit be-simi i popullit në fitoren mbipushtuesin.

Gjatë Operacionit Armik tëDimrit u çimentua dashuriadhe besimi i patundur iluftëtarëve të lirisë për detyrëne lartë të çlirimit të Atdheut…,u rrit ndërgjegja dhe përkush-timi i partizanëve për një orga-nizim të përsosur, manovër tëshkëlqyer e displinë të lartë tëUNÇL. U rrit në shkallën më tëlartë besimi i popullit tek Ush-tria Nacionalçlirimtare si e vet-mja forcë që do ta çlironte ven-din nga pushtuesit gjermanë.

Ing.MYFIT GUXHOLLI

Veteran i LANÇ -Nënkryetar i OBVL

(Vijon nga faqja 2)

FAQE 4 Janar 2016; Nr. 1(325)

ANALIZË

(vijon nga fq.1)

Konferenca e Bujanit me ven-dimet e saj dëshmoi semegjithëse komunistët sh-qiptarë të Kosovës kishin pran-uar udhëheqjen e PKJ, ata nukishin bashkudhëtarë të harmo-nizuar. Në luftën kundër push-tuesve nazifashistë rruga e tyreishte e përbashkët, ndërsa përçështjen nacionale rrugët e tyrendaheshin. Udhëheqja e PKJsynonte ruajtjen e Jugosllavisëkurse komunistët shqiptarë tëKosovës, synonin shkëputjen eKosovës nga Jugosllavia. Në Kon-ferencën e Bujanit, delegatët sh-qiptarë e shfrytëzuan momentin.Për herë të parë ata u ndodhënshumicë në një forum drejtueskrahinor dhe morën vendime nëpajtim me aspiratat e tyre dhetë popullsisë shqiptare të Kos-ovës.

Kjo u sanksionua në Rezo-lutën e Bujanit: se rruga e vet-me e bashkimit me Shqipërinë"... asht lufta e përbashkët mepopujt e tjerë të Jugosllavisëkundër okupatorit nazist gjakë-sor e rrogëtarëve të tij", dhe se"... populli shqiptar do të ketëmundësi me vetëvendosë mbifatin e tij me të drejtën e vetëv-endosjes deri në shkëputje".

Kësisoj, Konferenca e Bujan-it me vendimet e saj i shkau ngaduart udhëheqjes së PKJ duke ukthyer në një aksident për të. Popërdor termin aksident, sepsevendimet e Bujanit nuk ishin nëpërputhje me vendimet e marranë Konferencën e Dytë tëAVNOJ-t, mbajtur një muaj mëparë, më 29 nëntor 1943, në Ja-jcë të Bosnjës. Gjithashtu faktiqë vendimet e Konferencës sëBujanit nuk u morën nga nacio-nalistët shqiptarë, siç mund tëpritej, dhe as nga Komanda gjer-mane e Luftës për demagogji, pornga komunistët; kjo e bënte ng-jarjen edhe më të papëlqyer përPKJ.

Pra, mënjanë kemi AVNOJ-in e fundit të nëntorit dhe nëanën tjetër Bujanin e pas njëmuaji. Por a ishin në dijeni or-ganizatorët komunistë të Konfer-encës së Bujanit për vendimet eMbledhjes së Dytë të KANCJ? Nëliteraturën historike shqiptareekziston mendimi se pjesëmar-rësit e Konferencës së Bujanitishin plotësisht të informuar përvendimet e Mbledhjes së Dytë tëAVNOJ-t. Personalisht e kam tëvështirë ta pranoj këtë tezë, dhepo aq të vlerësoj me saktësi senë ç'shkallë ishin të informuarpër vendimet e AVNOJ-t drej-tuesit krahinorë të Kosovës dhevetë pjesëmarrësit e Konfer-encës. Megjithatë do përpiqem tëndjek zhvillimin e ngjarjevenëpërmjet disa dokumenteve tëkohës:

Së pari, në Konferencën eDytë të AVNOJ-t nuk morënpjesë përfaqësues nga Kosova.Në raportin e Todor Vujasinoviçit

Konferenca e Bujanit me vendimet e saj i shkau

Një analizë e rivlerësuar përProf. Dr. ANA LALAJ

Konferenca e Bujanit me vendimet e saj i shkau nga

duart udhëheqjes së PKJ duke u kthyer në një aksi-

dent për të. Po përdor termin aksident, sepse ven-

dimet e Bujanit nuk ishin në përputhje me vendimet

e marra në Konferencën e Dytë të AVNOJ-t, mbajtur

një muaj më parë, më 29 nëntor 1943, në Jajcë të

Bosnjës. Gjithashtu fakti që vendimet e Konferencës

së Bujanit nuk u morën nga nacionalistët shqiptarë,

siç mund të pritej, dhe as nga Komanda gjermane e

Luftës për demagogji, por nga komunistët; kjo e

bënte ngjarjen edhe më të papëlqyer për PKJ

Koha tregoi se Konferenca e Bujanit dhe statusi iKosovës do të kishin një lidhje organike me njëritjetrin: Sa herë evoluonte statusi i Kosovës, Konfer-enca e Bujanit do të merrej si referenca kryesore emëvetësisë së saj, e sa herë minimizohej statusi iKosovës, do të goditej dhe Konferenca e Bujanit. NëKonferencën e Bujanit, vetëvendosja u shpreh nëformën e aspiratës dhe të së drejtës natyrore përbashkimin e Kosovës me Shqipërinë nëpërmjetluftës së armatosur kundër pushtuesit, por nuk urealizua. Në këtë vështrim, ajo ka qenë një ngjarjedjegëse për pushtetin e djeshëm serb, dhe delikatepër regjimin komunist në Shqipëri

(Todor Vujasinovi?), i paraqiturnë emër të Këshillit verifikues,flitet për praninë në mbledhje tëdelegatëve nga Kroacia, Bosnjë-Hercegovina, Vojvodina, Serbia,Mali i Zi e Boka, si dhe nga Sllo-venia. Sqarohet po ashtu se nukkishin mundur të mbërrinin del-egacioni nga Maqedonia dheSanxhaku, ndërsa për përfaqë-suesit e Kosovës nuk u tha asn-jë fjalë. Ekziston edhe një vari-ant tjetër se "përfaqësuesit ngaKosova nuk e ndoqën Konfer-encën e Dytë të AVNOJ, për sh-kak se nuk kishin komunikimtë rregullt me Komitetin Qendrordhe Komandën e Shtabit NÇ tëJugosllavisë. Sipas një intervistetë Mita Milkovic, atëherë Ko-misar politik i Brigadës sh-qiptare-maqedonase, emrat edelegatëve nga Maqedonia dheKosovë Metohija do të duhej tëjepeshin me anën e radios sëShtabit të Përgjithshëm përMaqedoninë. Por radio u prishgjatë transmetimit dhe vetëm 3emra u transmetuan (DimitarVlahov, Vlado Poptomov, MihajloApostolski)". Lidhur me praninë

e delegatëve nga Kosova nëAVNOJ, nga hulumtimet nëArkivin Nacional të Beograditmë rezulton se Tempo i ka pro-pozuar Titos që përfaqësues ngaKosova të vendosen si anëtarëtë Presidiumit të AVNOJ-t, poredhe si anëtarë të Ve?es (Këshil-lit) të AVNOJ. Në listë ishin vënëemrat e Fadil Hoxhës, QamilBrovinës, Milan Zeçarit, (PredragAjticit, Milutin Miljkovicit) etj.Përgjigja pëlqyese e Titos kaardhur më 17 dhjetor 1943,nëpërmjet një telegrami dërguarShtabit të Korpusit II të UNÇJ.

Së dyti, radiostacioni"Jugosllavia e Lirë", me qendërnë Moskë, në dhjetor 1943 ekishte dhënë lajmin për Konfer-encën e Dytë të AVNOJ-t, porvendimet për krijimin e Feder-atës Jugosllave dhe të Qeverisëjugosllave të Frontit Nacionalç-lirimtar u censuruan me porositë Stalinit. Në zemërim e sipër,Stalini i kishte konsideruar atovendime "një thikë në shpinë tëBS dhe vendimeve të Teheran-it", ku tre të Mëdhenjtë ishinshprehur në një zë kundër bash-

kimeve federative gjatë viteve tëLIIB. Ndërsa vetë Tito, vendimetpër përfshirjen brenda Jugosllav-isë federative të bregdetit sll-oven, të Sllovenisë beneshke, tëIstries dhe të ishujve kroatë tëAdriatikut, nuk ia bëri të njohurStalinit, pasi ato vendimembaheshin sekret si ndaj tij ash-tu dhe ndaj Aleatëve të tjerë tëMëdhenj. "Vendimet e sakta qëduhej të merrte AVNOJ, i fshih-nim nga rusët, i fshihnim ngaBota", është shprehur vite mëvonë Vladimir Bakariç, një ngadrejtuesit kryesorë të Luftës nëKroaci. Për përmbajtjen e plotëtë vendimeve të mbledhjes Dytëtë AVNOJ-t u mësua vetëm ngamesi i pranverës të vitit 1944.Edhe referati i plotë i J.B.Titos imbajtur në këtë mbledhje u bëpublik vetëm në vitin 1953.

Po kështu, në prag të Konfer-encës së Bujanit, vendimet eKonferencës së Dytë të AVNOJ-t nuk u ishin dërguar as Komi-tetit Krahinor dhe as ShtabitUshtarak të Kosovës. Nga doku-mentet del se, asnjë nga drej-tuesit krahinorë nuk ishte in-

formuar plotësisht mbi Konfer-encën e Dytë të AVNOJ-t, mad-je as Pavle Joviçeviçi, i cili ish-te i vetmi që mbante lidhjet eKomitetit Krahinor me KQ tëPKJ. Kështu, në një letër drej-tuar KQ të PKJ në fund të jan-arit 1944, Pavle Joviçeviçi shk-ruan: "Nuk i kishim materialetdhe nuk dinim për konferencatnë Sanxhak, Bosnje Herce-govinë dhe Mal të Zi. Po ashtunuk kishim as materialet ndi-hmëse ose materiale të tjera tëngjashme. Morëm parasyshmarrëveshjen kuadër tëKëshillit Nacional Çlirimtar tëJugosllavisë, sepse çështjen eKëshillit, KU e SI u formua nuke dinim".

Është kjo arsyeja që në dis-kutimet e delegatëve të Konfer-encës së Bujanit, në Rezolutëne miratuar prej saj dhe në Thir-rjen drejtuar popullit të Kosovësdhe të Rrafshit të Dukagjinit,kur përmendet Konferenca eDytë e AVNOJ-t nuk jepen de-taje për vendimet e AVNOJ-t.

REZOLUTËN E KONFER-ENCËS SË BUJANIT E FIR-MOSËN TË GJITHË PJESË-

MARRËSIT

Dihet se Rezolutën e Konfer-encës Themeluese të KëshillitNacional Çlirimtar të Kosovësdhe Rrafshit të Dukagjinit e fir-mosën të gjithë pjesëmarrësit,që në mbledhje ishin kthyer nëanëtarë të Këshillit të ri. Pra,me vullnet të lirë, të gjithë ipranuan të gjitha vendimet. Nënjë letër që Pavle Joviçeviç iadërgon Tempos më 12 janar1944, shkruan: "Pas për-gatitjeve dhe një pune të gjatëarritëm të organizojmë dhe tëmbajmë me sukses Konfer-encën [e Bujanit]. Punimet eKonferencës, vendimet dhe dis-kutimet ishin të mira, madjemë të mira se ne i prisnim. NëKonferencë është marrë ven-dim që të dërgojmë dy delegatënë Komitetin Nacional tëKëshillit Antifashist [tëJugosllavisë], si dhe një delegatnë Këshillin Nacionalçlirimtartë Shqipërisë. Këto vendime imorëm për efekt politik. Duhetpërpjekur që në Shqipëri të sh-kruhet sa më shumë për kon-ferencën tonë".

Por, pikërisht në janar diç-

FAQE 5Janar 2016; Nr. 1(325)

ANALIZË

ka ndryshoi te Pavle Joviçeviçi.Ai sapo ka marrë dy letra tëTempos, të shkruara më herët,njëra më 2 tetor dhe tjetra më25 nëntor 1943. Në to, Tempokritikon drejtuesit e KomitetitKrahinor të Kosovës se ata"kanë rënë nën ndikimin eklikës shqiptaromadhe lidhurme kufi jtë e ardhshëm ndërm-jet Jugosllavisë dhe Shqipërisë"dhe se "duket qartë se ju nëKosmet i trajtoni gjërat në lin-jën shqiptaromadhe". Nisur ngafakti se në hierarkinë komu-niste disiplina në zbatimin e ur-dhrave është shumë e rreptëdhe qëndrimi ndryshe penalizo-het rëndë, madje në kohën eluftës edhe më shumë, ka ar-sye të mendojmë se këto kriti-ka të Tempos kanë ndikuar tePavle Joviçeviç për të rivlerë-suar vendimet e Bujanit. Më 31janar 1944, ai i shkruan njëletër KQ PKJ, ku pasi informonpër situatën politike, ushtar-ake dhe organizative në Kosovë,lajmëron për krijimin e Këshil-lit Nacional Çlirimtar të Kos-ovës e Rrafshit të Dukagjinit,organizimin dhe vendimet e tij.Pavle Joviçeviç pohon se, në to"kanë kaluar disa lëshime dhetë meta, por në situatën në tëcilën ishim nuk mund të bëhejndryshe". Prandaj P. Joviçeviçe quan të nevojshme që"Këshilli Antifashist NÇ iJugosllavisë ose Komiteti Ko-mbëtar i Jugosllavisë t'i shkru-ajë Këshillit tonë e t'i tregojë tëgjitha gabimet, mungesat dhedobësitë". Pra kthesa kundërBujanit fi lloi pa u tharë endeboja mbi letrën ku kishin nën-shkruar me plot vullnet edheata që iu kundërvunë vendi-meve të tij. Pas Konferencëssë Dytë të AVNOJ-t, ku u ven-dosën kufi jtë e Jugosllavisëdhe Kosova mbetej në kuadërtë federatës jugosllave, Tito dheudhëheqësit e tjerë jugosllavënuk ishin më të shqetësuarpërse shqiptarët e Kosovës ish-in të ftohtë dhe hezitues për tëmarrë pjesë masivisht në luftë.Kjo alternativë tanimë ishtetejkaluar. Madje, Tito në këtomomente "mund të ishte i in-teresuar që të mos kishte kur-rfarë rezistence (kundër push-tuesit- A.L.) në Kosovë", meqëllim që shqiptarëve t'u mby-llej goja në fund të Luftës.Shqetësimi i tij më kryesor ish-te si të viheshin në zbatim ven-dimet e AVNOJ-t, të cilatkënaqnin nacionalistët e ko-munistët jugosllavë, dukedhunuar parimin e vetëven-dosjes që ai vetë kishte dek-laruar. Kartën e Atlantikut Titoe shfrytëzoi për aq sa patinevojë. Në fi llim të Luftës aibëri premtime për vetëven-dosjen edhe të shqiptarëve,kurse në nëntor 1943, nëmbledhjen e Jajcës, kur fi torjambi Boshtin dukej e sigurt, Titongriti pushtetin revolucionarkomunist, i ndaloi Mbretit Pav-le Karagjorgjeviç (PavelKara?or?evi?) kthimin nëJugosllavi dhe shpalli feder-

Konferencën e Bujanitnga duart udhëheqjes së PKJ

atën, veprime këto që ishin nëkundërshtim me vendimet e tëMëdhenjve të Aleancës Anti-fashiste në vitet e Luftës. Tito eparashikonte rebelimin e sh-qiptarëve të Kosovës kur ata dotë ndodheshin përpara faktit tëkryer, por për të, më mirë tëkishte kundër Prishtinën seBeogradin. Dhe për këtë ai bëripresion jo vetëm te komunistëte Kosovës, por edhe tek ata tëShqipërisë.

Nuk është e rastit që nga sh-tabi i Titos, në të njëjtën kohëu dërguan dy letra: njëra në Sh-qipëri, më 26 mars dhe tjetra nëKosovë, më 28 mars 1944. Letrae parë, e 26 marsit 1944, iu dër-gua Shtabit të Përgjithshëm tëUNÇSH nga Peko Dapçeviç(Peko Dap?evi?), komandantdhe Mitar Bakiç (Mitar Baki?),komisar i Korpusit II të Ushtrisëjugosllave. Që në krye letra bënme dije se kufi jtë e Jugosllav-isë nuk do të ndryshojnë pasluftës: "Ju e dini se ne mbeteminë qëndrimin se asnjë pëllam-bë e tokës sonë, për lirinë e sëcilës luftojmë qysh tre vjet dhejapim bijtë më të mirë të vendittonë nuk do t'ia lamë kurkujt,e aq më shumë atyne që kanëmujtë me grabitë krahinat tonanë mbështetje të grupeve tëokupatorit". Më tej, duke vënëtheksin te "reaksioni shqiptarnë Veri të Shqipërisë", ku një-sive të Korpusit të Dytë UNÇJ iështë dashur "gjysëm viti tëmbajnë front kundrejt kufi rit tëri [të Shqipërisë në Kosovë]",letërshkruesit kërkojnë që for-macionet e UNÇSH të kalojnënë Shqipërinë e Veriut dhe tëbashkëpunojnë me forcatjugosllave në frontin e Kosovës.Sipas tyre, "kjo do të kishte re-zultate politike si në luftë kun-dra okupatorit ashtu edhe kun-dra reaksionit, si sot ashtu edhenë të ardhmen". Këtë detyrë uftuan ta përballonin njësitet eushtrisë shqiptare dhe pas tyredo të vinin formacionetjugosllave. Duket se jugosllavëtndjeheshin mjaft të sigurt përta përdorur udhëheqjen sh-qiptare të luftës aty ku ata kish-in nevojë, pra për ta vënë për-ballë edhe kundër atij që ata equanin "reaksion shqiptar".Marrëveshja ishte bërë:jugosllavët ishin të vetmit qëkishin marrë përsipër sjelljene komunistëve shqiptarë nëpushtet. Kurse letra e dytë, ajoe 28 marsit 1944, i dërgohet Ko-mitetit Krahinor të Kosovës dheMetohisë nga KQ i PKJ, ku anu-lohen prerogativat legjislative tëKëshillit Nacionalçlirimtar tëKosovës dhe Rrafshit të Duk-agjinit dhe goditet Rezoluta eKonferencës së Bujanit nëpikën e saj më nevralgjike, siçshprehet profesor zakeria Cana,aspiratën kombëtare të popull-sisë shqiptare të Kosovës përbashkim me Shqipërinë, tëshprehur hapur dhe qartë sikurrë më parë në një dokumentpolitik të PKJ në Kosovë. Pas dymuajve, drejtuesit e KomitetitKrahinor të Kosovës ua bënë me

dije letrën e Gjilasit të 28 mar-sit 1944 komiteteve vartëse tërretheve.

ASNJË FJALË PËR VETËV-ENDOSJEN DHE ASPIRATËNKOMBËTARE TË POPULLITSHQIPTAR TË KOSOVËS!

Ishte pikërisht kjo atmosferëpolitike, kur më 24 mars 1944,Enver Hoxha i dërgonte letërFadil Hoxhës, ku e uronte përkrijimin e Këshillit NÇ të Kos-ovës dhe Rrafshit të Dukagjinitme këto fjalë: "Formimi iKëshillit NÇ për Kosovë e Duk-agjin është një hap i madh drejtvëllazërimit të popujve të Kos-ovës dhe zmadhimit të LuftësNacionalçlirimtare". Asnjë fjalëpër vetëvendosjen dhe aspi-ratën kombëtare të popullit sh-qiptar të Kosovës! Dhe nukmund të bëhej ndryshe kur vetëHoxha gjashtë muaj më parë, nëLabinot kishte hedhur poshtëKonferencën e Mukjes ku luftapër krijimin e Shqipërisë etni-ke, ishte një nga vendimet e saj.Pra, Tito kishte arritur që nëKosovë të heshtej për Bujanin,kurse në Shqipëri të heshtej përKosovën. Porosia e tij në letrëne 6 dhjetorit 1943 se "Nuk kanevojë me proklamue që midisnesh dhe Shqipërisë demokra-tike antimperialiste kjo çështje[Kosova] mund të jetë problem",ishte plotësuar.

Heshtja ndaj Konferencës sëBujanit ishte sinjali i parë i tron-ditjeve që do të përjetonte Koso-va pas Luftës. Në vitet që vijuan,pjesëmarrësit e Konferencës sëBujanit u akuzuan se "nuk ish-in mandatuar nga populli i Kos-ovës, por ishin caktuar nga Ko-miteti Krahinor i PKJ për Kos-ovë Metohinë, ata nuk ishinzgjedhur, nuk përfaqësonin zonatë caktuara, por ishin tëpërzgjedhur", se në të "nuk upërfaqësuan të gjitha shtresatdhe grupimet politike të Kos-ovës, por vetëm ithtarët e të ash-

tuquajturës Lëvizje NacionalÇlirimtare, gjegjësisht komu-niste" etj. Është e vërtetë qëvendimi për formimin e Këshil-lit Krahinor NÇ të Kosovës eRrafshit të Dukagjinit u mor nënjë forum komunist, KomitetiKrahinor i PKJ për Kosmetin.

Ky hap hynte në strategjinëe PKJ për krijimin e Frontit tëBashkuar Nacional Antifashist.Ata që u ftuan për të ardhur nëkonferencë ishin luftëtarë nëvijën e parë të zjarrit, vep-rimtarë të vendosur dhe simpa-tizantë të linjës së Luftës Anti-fashiste. Konferenca nuk ishtepluraliste në kuptimin e mirë-filltë të fjalës, por shtresëzimishoqëror dhe politik i pjesëmar-rësve të saj ishte i shumël-lojshëm: prefektë, partizanë,komunistë, mësues, punëtorë,fshatarë etj.

E përbashkëta ishte se, tëgjithë ata kundërshtonin push-timin e Kosovës nga Gjermanianaziste. Kjo ishte themelore.Pra, Këshilli NÇ i Kosovës dheRrafshit të Dukagjinit ishte njëfront antifashist. Si i tillë, ai dotë përfaqësonte një potencial tëfuqishëm në luftë. A mund të ve-prohej ndryshe në Kosovën epushtuar dhe ku nuk kishte ter-ritore të lira? Akoma më tej, aka ndonjë organizatë, lidhje, be-sëlidhje, qoftë edhe ato të shpal-lura nacionaliste, të krijuaragjatë viteve të pushtimit nazi-fashist në Shqipëri, ku anëtarëte tyre të kenë marrë mandatinpërfaqësues me anë tëzgjedhjeve të lira? Pa folur pastajpër qeveritë apo asambletë ko-mbëtare të krijuara në këtavite. Sigurisht, komunistët ipërdorën frontet nacionalçlir-imtare edhe për të kapur push-tetin, por në vitet e rezistencësantifashiste asnjë parti apo gruppolitik nuk mund të mbijeton-te, nëse nuk merrte pjesë ak-tive në këtë rezistencë, e aq mëpak nëse bashkëpunonte mepushtuesin.

Përndryshe, ata do të shu-heshin së bashku me pushtues-in, ashtu siç edhe ndodhi në fakt.

KONFERENCA E BUJANITDHE STATUSI I KOSOVËS,

NJË LIDHJE ORGANIKE MENJËRI TJETRIN

Koha tregoi se Konferenca eBujanit dhe statusi i Kosovës dotë kishin një lidhje organike menjëri tjetrin: Sa herë evoluontestatusi i Kosovës, Konferenca eBujanit do të merrej si referen-ca kryesore e mëvetësisë sësaj, e sa herë minimizohej sta-tusi i Kosovës, do të goditej dheKonferenca e Bujanit. Në Kon-ferencën e Bujanit, vetëvendos-ja u shpreh në formën e aspi-ratës dhe të së drejtës natyrorepër bashkimin e Kosovës me Sh-qipërinë nëpërmjet luftës së ar-matosur kundër pushtuesit, pornuk u realizua. Në këtë vësht-rim, ajo ka qenë një ngjarjedjegëse për pushtetin e djeshëmserb, dhe delikate për regjiminkomunist në Shqipëri. Prandaju preferua heshtja. Konferencae Bujanit dhe vendimet e sajnuk janë as vepër e Titos e as eEnver Hoxhës, siç aludohet jorrallë. Konferenca e Bujanit ësh-të vepër e komunistëve të Kos-ovës dhe mbështetësve të tyre,të cilët siç shkruan prof. ArshiPipa e "kishin shumë të hollëmembranën ideologjike nën tëcilën ndodhej një lëvozhgë efortë nacionaliste". Pavarësishtse ç'ndodhi më pas, shqiptarëtvazhduan të besojnë te vetëven-dosja dhe nuk i ndërprenë për-pjekjet për ta bërë atë realitetnë një kohë tjetër. Kësisoj, eparë në dy kohë, gjatë Luftës sëDytë Botërore dhe në Rendin eRi Botëror të vendosur pasLuftës së Ftohtë, Konferenca eBujanit mbetet referencë e pa-shmangshme, madje me impa-kt progresiv, në përpjekjet e pop-ullit të Kosovës për liri dhevetëvendosje.

FAQE 6 Janar 2016; Nr. 1(325)

HOMAZH

Në fund të dhjetorit kanderruar jetë në Nju Jork, vet-eran I LANÇ, Enver Dajçi. Indjeri Dajçi vinte nga një derëe njohur atdhetare, ishte nip iIsa Boletinit. Ai u bë një fig-urë e njohur gjatë Luftës sëDytë Botërore, por pas ardhjessë Enver Hoxhës dhe bandës sëtij në pushtet, përfundoi nëqelitë e errta të hetuesisëkomunsite.Ai nuk mund tëpajtohej me shitjen e Kosovëstek Jugosllavia, as mekthimin e Shqiperise ne njeshtet-burg, dhe shprehu pa-kënaqësitë hapur. Rreth trevite i kaloi në tortura të ska-jshme në qelitë e ftohta të He-tusisë së Enver Hoxhës, që iakalonte dhe atyre të Hitlerit.Pas gjyqit të inskenuar atë dota dërgonin në Ballsh në ka-mpin-burg, ku do të kryentedënimin pa bërë faje, madjeedhe do ta ridënonin.

ISH DELEGATI AKTIV IKONFERENCËS SË BUJANIT

Enver Mehmet Dajçi ka lin-dur në Mitrovicë, në një famil-je të lidhur me luftën e popul-lit kundër zaptuesve të huajturq dhe sllavoserbë. Shtëpiae tij ka qenë strehë eluftëtarëve të Kosovës qysh nëvitet 1908 e deri më 1924. Mëpas familjarisht erdhën nëShqipëri, në rrugë ilegale pasipjestarët e kësaj familje ishinnë listat e zeza për t'i zhdukurfi zikisht, ose për t'i internuarnë kampet e shfarosjes nëSerbi, si në Nish etj.

Me ardhjen në Tiranë, kjofamilje u lidh me Komitetinpër Mbrojtjen e Kosovës që drej-tohej nga patrioti dhe intelek-tuali kosovar Hoxha KadriPrishtina.

Pushtimin fashist të Sh-qipërisë, Enver Dajçi e kundër-shtoi me armë në dorë që me7 prill 1939, së bashku me her-onjtë e popullit Sadik Stavale-ci, Shyqyri Ishmi e Xhevat Hy-sen Bajraktari, të organizuarnë Njësitin Luftarak të drejtu-ar nga Heroi i Popullit Sabau-din Gabrani.

Në vitin 1941 ka punuar merininë kosovare në Mitrovicë,Pejë e Gjakovë, ndërsa më1942 radhitet si luftëtar nëÇetën e Pezës.

Pas Konferencës së Mukjes,transferohet në Kosovë si del-egat i Shtabit të Përgjithshëmtë Ushtrisë NacionalçlirimtareShqiptare. Si ish komisar poli-tik i Batalionit "Bajram Curri"merr pjesë në luftimet kundërçetnikëve të Drazhe Mihajllov-içit që kishin sulmuar Plavëne Gucinë më 1943.

Në Dhjetor 1943 dhe Janar1944 merr pjesë në Konfer-encën e Bujanit si delegat iMitrovicës ku zgjidhet anëtari Këshillit të PërgjithshëmAntifashist Nacionalçlirimtarpër Kosovën e Rrafshin e Duk-agjinit. Në luftimet e zhvillu-ara në Malësi të Gjakovës më14 shkurt 1944 ka nxjerrë ngarrethimi repartin që koman-donte dhe i ka shpëtuar jetënluftëtarit Pjetër Kosta ngaBatalioni I Shkodrës, që kish-te mbetur në mëshirë të fatitnë tërheqje e sipër të këtijbatalioni.

Në fillim të vitit 1944, Luf-ta Nacionalçlirimtare moripermasa te medha. PërballëOperacionit armik të Dimritishte e nevojshme të shtohejedhe forca goditese e paarti-

LAMTUMIRË ENVER DAJÇIPas Operacionit Armik të

Dimrit ka formuar Batalionine parë në zonën e Rakoshit sëbashku me ish komisarinYmer Pula. Më vonë ështëtransferuar në spitalin e Gja-kovës dhe me krijimin eBrigadës së 7-të S ështëemëruar komisar politik iPrishtinës.

Mbas luftës Enver Dajçikreu studimet 1 vjeçare nëAkademinë e Splitit për ofi certë marinës luftarake. I gradu-ar "major", transferohet përnevoja shërbimi pranë ush-trisë shqiptare, ku i ngarko-hen detyra të rëndësishme. Porngaqë nuk pajtohej me poli-tikën e mbrapshtë të EnverHoxhës për Kosovën, largohetnga radhët e Ushtrisë dhedetyrohet të kryejë punë tërëndomta. Për katër dekadasurvejohet nga strukturatfamëkeqe të ish Sigurimit tëShtetit deri sa më 1971 e bur-gosin për motive politike.

Si ish i burgosur politik dheme një familje të persekutuarpambarimisht, Enver Dajçi epriti me gëzim përmbysjen ediktaturës komuniste dhe ndi-hmoi në ecurinë e procesevedemokratike të pas ''90-tës. Aiështë ndër krijuesit dhembështetësit e paepur tëOBVL-së.

NUK QENKA E LEHTË TËTHUASH LAMTUMIRË!

Enver Dajçi jetonte pranëvajzës së tij Mimoza dhe mb-esës Merlin në Bronx, NY. Mi-

moza, aktiviste e njohur e ko-munitetit shqiptar në SHBA,presidente e Organizatës sëGruas Shqiptaro-AmerikaneThe Ë omen's Organization"Hope & Peace", e goditurrende nga kjo vdekje (para kat-er muajesh ajo humbi edhenenen), u shpreh në njëshënim të shkurtër: "Nuk qen-ka e lehtë të thuash Lam-tumirë!" "Zakonisht kemi lex-uar e shkruar për nënat, më-mat tona të dashura të mira,zë ëmblat, të fortat e trimëre-shat, kur i është dashur të tre-gohen të tilla e zemërbuta kuru është dashur të na përkëd-helin e të na thonë fjalë zemre.Pra duke qenë se edhe babaiështë pjesë e familjes edhedhimbja për atë qenka shumëe madhe. Jo pse unë sot hum-ba babanë tim, sigurisht tëmoshuar, por edhe ndarja meprindin të rëndon shumë enuk njihka moshë", ë shtëshprehur Znj. Mimoza Dajçi.

OBVL, MESAZH NGUSHËLLIMI FAMILJES DAJÇI

Të nderuar familjarë dhetë afë rm të bashkë luftetarittonë Enver Dajçi!

Në emë r të Organizatëstë Bashkuar të veteranëve tëLANÇ (OBVL) dhe në emrin timpersonal, ju shpreh ngushë lli-met më të thella pë r humb-jen e njeriut tuaj të dashur etë shtrenjtë .

Enver Dajçi ishte dhe do tëmbetet një nga bashkë luftëtarë t e bashkë punë torë t

tanë më të ngushtë .Ai i perket atij brezi luftë

tarë sh patriotë që sakri-fikuan gjithshka pë r atdheundhe kombin.

Enver Dajçi do të mbetet përjetë në analet e historisësonë kombë tare si burri ishquar që firmosi Marrëveshjen Historike të Bujanit,si luftë tari i vendosur kundër pushtuesit nazifashist dhe si

demokrati i shquar që përkrahu pa rezerva procesetdemokratike në Shqipëri.

Parajsa qoftë vendbanimi itij i pë rjetshëm.

I juaj

RRAHMAN PARLLAKUKryetar i OBVL

Gjeneral-lejtenant; Hero iPopullit dhe "Nderi i Kombit"

Brigada që përshkoi deri 1500 km rruge e la gjatë luftimeve 208 bijë e bija nënash si lapidarë të pëjetshëm

72- vjetori - Rruga e lavdishme eBrigadës së 6-të Sulmuese

zanëve kunder armikut. Neketo kushte midis formacion-eve te tjera, me 26 Janar1944, u formua Brigada e 6-të Sulmuese, ne qytetin enjohur per tradita kulturore

e atdhetare te Permetit. NëBrigade u rreshtuan kuadroe partizane te sprovuar neluftime te meparshme dheformacione ekzistuese si:batalioni "Hasim Zeneli",

"Abaz Shehu", "Naim Frash-eri" etj, me nje efektiv prej912 luftetaresh. Komandant isaj u emerua atdhetari ishquar Tahir Kadare, komis-ar Mustafa Matohiti, Zv/Ko-mandant Jaho Gjoliku dheZv/Komisar Haki Toska. Si

" Gjatë gjithë lufti-meve deri në mbarim tëluftës, kjo brigadë ishkaktoi armikut humb-je të rënda, si 3500 tëvrarë, rreth 5000 tëplagosur, 1957 robër sidhe iu kapi 400 mitral-ozë, 100 makina e tankee shumë teknike tjetër.Brigadës i është akordu-ar titulli i larte "Hero iPopullit" si dhe 10heronj, midis tyre dy tëgjallë. Shembull i asajbrigade do të ngeletpërjetë, simbol për sot ebrezat e ardhshëm, sihistori e shkruar megjak.

(Vijon ne faqen 7)

FAQE 7Janar 2016; Nr. 1(325)

PROFIL

N jerëzit e qytetit tëDurrësit që rrallëgabojnë në vlerë-

simin e kuadrove që kanëpunuar me ta, e kujtojnë meshumë respekt komandantine Brigadës së Mbrojtjes Breg-detare Abaz Fejzon.

Duke qenë i ri në moshë, ipashëm, i zgjuar si një lab ivërtretë, elokuent, energjik,punëtor, serioz, i rreptë nëdetyrë dhe përherë i nder-shëm, ai mbahet mend edhesot e kësaj dite, si një nga gjen-eralët më të kulturuar të ush-trisë shqiptare, ç`ka e bëntenjëkohësisht edhe shumënjerëzor. Për këtë anë të sh-këlqyer të këtij brilantishumëfaqesh, desha të themdiçka, nga takimi një ditor qëkam pasur me të, në vitin1973, kur ai si Drejtor në Min-istrinë e Mbrojtjes, qe caktuartë inspektonte batalionin eShënavlashit që e drejtojaunë.

Duke vizituar mjediset erepartit, në dhomën e kul-turës, takoi një ushtar që popunonte me penel në dorë mbinjë stendë. E pyeti se ç`shkollëkishte kryer dhe i ndritënsytë, kur mësoi se ai kishtestudiuar në Liceun Artistik nëTiranë për pikturë.

Pa u menduar gjatë i thaushtarit se po t`i përgjigjesh tripyetjeve që do të të bëj rrethartit, do të ndërhy tek RremKokomani (që më duket se ish-te atëhere Drejtor i Organizim-it të ushtrisë) që të liroheshpara kohe nga ushtria. Ushtariqë nuk e priste këtë, jo vetëmqë u gëzua, por dhe u emo-cionua e gati u hutua. Unë i

dhe ne batalione e kompani u emeru-an kuadro te sprovuar.

Karakteristike eshte se kjo Bri-gade ne formim e siper, u ballafaquame luftime, sepse u godit nga gjerma-net ne tre drejtime nga Janina, Be-rati dhe Gjirokastra, sulmi u sho-qerua me farsimin e lumit Vjosa,duke perdorur gomone e mjete te ras-tit. Nderkohe komanda e Brigadesmori masat e domosdoshme, dukezene pozita te rendesishme, per temos u futur ne gracken e armikut, siforcat e vete brigades, ashtu edhe pop-ulli i Permetit.

Batalioni "Hasim Zeneli" u hap nerajonin Kutal - Kosine, ai "Abaz She-hu" ne pjerresit e Dhembelit permbiPermet, batalioni "Naim Frasheri" nemalin e Bardhe - Petran, kurse ai i"Baba Abaz" ne Kuqar. Sulmit të par-tizanëve ju paraprinë masat e mar-ra, ndërkohë që dallohej vetmohimi iefektivit te Brigades.

Pas njezetekater ore luftimeshgjermanet u thyen, duke pesuar hum-bje te medha ne njerez dhe teknike.Kurse nga ana jone nuk pati asnjedemtim. Kjo, jo vetem rriti moralin epartizaneve, por dhe terheqjen vulln-etarisht ne Brigade te 40 vajzave e

Qytetarët e Durrësit e kujtojnë me shumë respekt komandantin e Brigadës së Mbrojtjes Bregdetare

ABAZ FEJZO, GJENERALI QES`E NDANTE LIBRIN NGA DORA

SHPENDI TOPOLLAJ

bërë kurioz, nga që s`kishadëgjuar më parë një histori tëtillë, u befasova kur ai pyeti:

- Në ç`manastir ndodhetafresku i Leonardo da Vinçit"Darka e fundit"?

Kur pashë se ushtari-piktorpo zgurdullonte sytë, ndërhyrasi për t`a lehtësuar, por dhe përt`u dukur para Drejtorit:

- Në punë politike, kemikohë që ushtarët po i mësojmëqë t`i harrojnë këto manas-tiret; por në më lejoni, popërgjigjem unë. Dhe pa priturmiratimin e tij vazhdova:- Ajotablo murale, me përmasat 8.8m. x 4.6 m. ndodhet në SantaMaria delle Grazie në Milano,në sallën e ngrënies sëmurgjëve dhe paraqet Krishtinduke u thënë apostujve: "Unëe di mirë: njeri prej jush do tëmë tradhtojë".

Flakë për flakë, i dituri AbazFejzo, m`a priti:

- Ai Krishti yt, nuk gaboi.Por gjatë historisë, të tjerë

"Krishtër", për tekat e tyre,kanë prerë shumë koka apos-tujsh të pa faj me këtë slloga-nin "më tradhtuan".

Nuk dua të marr kohë dukeshtjelluar dy pyetjet e tjera, qëtregonin qartë erudicionin eDrejtorit, por pas diskutimeverreth tyre, vura re se ai u bëshumë miqësor me mua dheçeli lloj-lloj temash që s`kishintë bënin fare me inspektiminpër të cilin ai kishte ardhur.Gjatë drekës, biseda u vërtittek beteja e vitit 48 p.e.s. prapas prishjes së triumviratit tëparë, midis Çezarit dhePompeut, betejë që siç ështëbërë zakon, quhet, thashëunë, Beteja e Shkëmbit tëKavajës. Ai duke u shkrirë itëri, më korrigjoi:

-Po të lexosh Zhorzh Vajtin,do të shohësh se kjo betejëquhet Beteja e Shkëmbit tëPetrës. Dhe kishte plotësishttë drejtë.

Gjatë drekës, kur unë me

atë "llafazanërinë" time, që atijpo i pëlqente aq shumë, i shpje-gova ngjarjet pas Farsalës, derinë vrasjen e Çezarit në Romë,teksa i flisja për Decim Brutini cili e bindi atë të shpërfillteparandjenjat e të paraqitej nësenat, ku e prisnin komplo-tistët, përmenda faktin se njëgrek i shkroi një pusullë, porqë ai s`e lexoi kurrë, ndërhyrie më tha:

- Greku quhej Artemidor.Kur u futëm në zyrën time

dhe pa aty disa libra artistikë,më mrekulloi me njohuritë ethella që kishte përletërsinë.Ai ishte në dijeni tëzhvillimeve letrare në venddhe në botë. Dukej se kishtelexuar pa dallim, në gjuhë tëhuaja, si letërsinë lindore ash-tu dhe atë perëndimore. Përmë tepër, ai ishte i azhornuaredhe me ata autorë të shquarqë ishin të ndaluar që të boto-heshin te ne.

Tek e dëgjoja, bindesha

përherë e më shumë, se sa tëdrejtë kishin ata që thonin segjeneral Abazi, njihte çuditër-isht mirë, tërë operat, ko-mpozitorët, këngëtarët,artistët e kinematografisë,regjizorët etj etj.

Para se të ndaheshim, simë porositi që sidoqë të ish,atë ushtarin ta shpërbleja menjë javë leje, pasi ai do tambante mend gjatë këtë, mëtha:

- Mos ju ndaj librit asn-jëherë. Edhe ushtarët bëjini qëta duan librin. Unë në qoftë sejam bërë dikush në jetë, ja dinë radhë të parë për ndervetëm librit, të cilin StefanCvajgu e ka quajtur "Porta ebotës".

Vite më pas, kur antikrish-ti ynë e degdisi këtë apostulltë dijes e të mendimit ushtar-ak, në mënyrën më të pash-pirt e të pa merituar, në qelitëe ftohta e të tmerrëshme tëburgut të Burrelit, ku dhe vdiqsi një martir i vërtetë që memënçurinë e tij e kishteparandier këtë martirizim, mëra në dorë libri i Cvajgut, kulexova ato fjalët e arta, për tëcilat më kish folur gjeneralidikur: "Sa më ngushtë të jeshi lidhur me librin, aq më ethellë të shpaloset jeta, sepsefalë ndihmës së mrekul-lueshme të librave, shikimi ytpër botën shkrihet në një mepamjen e përftuar nga mijra tëtjerë si ti; përvetëson dhe thel-lohesh në njohjen e botës, jepndihmesën tënde të vyer nëpërparimin e saj".

Dhe falë kësaj dashurie përlibrin, gjenerali i papërsërit-shëm Abaz Fejzo, kujtohet përato dy-tri vite punë në qytetine Durrësit, si një komandantqë të linte me gojë hapur si kurfliste për artin ushtarak (pasikishte marrë në sallën Gje-orgjevskaja në Moskë, memedalje ari, diplomat në për-fundim të dy akademive meemër), ashtu edhe kur bisedashkonte te letërsia, muzika,piktura, skulptura, arkitektu-ra, historia dhe shkenca.

72- vjetori - Rruga e lavdishme e Brigadës së 6-të Sulmuesedjemve te tjere. Armiku i acaruar ngaçka pesoi ne ato luftime, f i l loimasakrat ne drejtim te qytetit dukedjegur edhe disa shtepi.

Ishte koha e operacionit Gjermante Dimrit. Prandaj forcat e Brigadesu angazhuan menjehere ne luftime,kunder tyre, si ne krahinen e Per-metit e ne rrafshnalten e Zagorise,deri edhe Luginen e Vjoses , sepse neketo zona ata kishin perqendruarforcat e mbeshtetjes, per njësitë krye-sore Gjermane qe vinin, nga Konicane drejtim Permet - Berat.

Me tej me 29 Mars 1944, Brigadesi erdhi urdheri nga lart dhe me njebatalion sulmoi Patosin e kryesishtKalane e Margelliçit ku ishin te dis-llokuara rreth 2000 forca gjermano -balliste. Ne mengjez pa u gdhire perrreth nje ore rrethuam dhe moremkalane, duke kapur shume armatime materjale trofe, si edhe rober. Nekete luftim na ngelen te vrare "Her-onjte e Popullit", komisari i Brigades, Mustafa Matohiti; Zv/KomandantBatalioni Meleq Gostinishti, komis-ar i kompanise Lefter Talo.

Gjate operacionit te QershoritBrigada e 6-te ne bashkeveprim meBrigaden e 12 kreu detyra dhe luftimene zonen e Delvines, Sarandes, Bor-shit, Kuçit, Bolenes, Mavroves,

Mazharit e Gumenices e ne pergjith-esi gjate Lumit te Vlores etj, ku ish-in te perqendruara forcat me te shum-ta te armikut dhe me qe ato ishin tetilla, na erdhi urdheri qe ne veprimette mos i kryenim kompakte, por mete shperndara e ne grupe te vogla, same te manovrueshme, per ta goditurarmikun ne befasi e ne shume pika.

Ne muajin korrik, brigada moriurdher te marshonte drejt Shqiperisese Mesme.

Ne Salari prane Dukajt shpartal-luam nje bande mercenaresh, ku nau vra Heroi i Popullit Mitro Xhani ngaPiqerrasi qe bente pjese ne Batalion-in "Zaho Koka". Me tej ne muajingusht, vazhduam marshimin nedrejtim te Kercyres e Skraparit, ku uinkuadrua ne perberje te Divizionitte Dyte, duke goditur autokollonatgjermane ne Labinot, ku u vra edheZv/Komandanti i Batalionit Balil Peçi.Ne vazhdim kaluam ne zonen Mar-tanesh - Mat - Puke, te cilen pasluftimesh te aspra dhe e çliruam.Pastaj vazhduam marshimin nedrejtimin Iballe - Dukagjin te Male-sise se Madhe dhe nje dite paraçlirimit te Shkodres, brigades ju dhaurdheri te kalonte kufirin, per neMalin e Zi duke u angazhuar neluftime gjate rruges Podgorice - Ko-

lashin e ne zonen e Verushes derine Vishegrad.

Keto luftime beheshin neper ng-rica akulli e kushte atmosferike te-per te veshtira e megjithate çliruamKolosianin.

Ne ato luftime ra heroikisht Zv/Komisari i kompanise Loni Jani dhenje komisar kompanie, Muke IlmiTopi dhe komandanti i kompaniseGjeli Gogo.

Ndersa ne Drishtan te Vishegra-dit duke luftuar ne kushte teper teveshtira moti e terreni na u vra zv/komandanti i Batalionit "Baba Abaz"Lame Kamani.

Gjate gjithe luftimeve deri nembarim te luftes, kjo brigade i sh-kaktoi armikut humbje te renda, si3500 te vrare, rreth 5000 te plago-sur, 1957 rober si dhe iu kapi 400mitraloze, 100 makina e tanke eshume teknike tjeter.

Pershkoi deri 1500 km rruge e lagjate luftimeve 208 bije e bija nena-sh si lapidare te perjetshem ne nder-im te kombit. Brigades i eshte akor-duar titulli i larte "Hero i Popullit" sidhe 10 heronj, midis tyre dy te gialle.Shembull i asaj brigade do te ngeletperjete, simbol per sot e brezat eardhshem si histori e shkruar megjak.

(Vijon nga faqja 6)

FAQE 8 Janar 2016; Nr. 1(325)

DOSSIER

Xhemal MEÇI*

Këtu shënohen disa burimedhe prej autorëve me rëndësi,ku pasqyrohet figura e LekëDukagjinit. personalitetet irëndësishëm historik, bash-këluftëtar i shquar i Skënder-beut, princi, që ka lënë aqndikim prej qindra vjetësh: nëkujtesën historike, toponimi,folklor, etnografi etj. sidomosroli i tij për Kanunin, i cilivazhdon të quhet me emrin etij: Kanuni i Lekë Dukagjinitnë Shqipërinë Eperme, Kosovëe deri në Gjirokastër.

USHT -Instituti i Historisëdhe i Gjuhësisë -”GJERGJKASTRIOTI SKËNDERBEU dheLufta Shqiptaro - Osmane eshek. XVI,” (Tiranë, 1967, f. 68,82, 95, 96, 99), ku pasqyrohetroli i Lekë Dukagjinit nëluftërat antiosmane edhe 11vjet pas vdekjes së Skënder-beut, kur fisnikët e tjerë sh-qiptarë ose mërguan në Itali,ose kaluan nga ana e peran-dorëve osmanë për shpërblimenë ofiqe, prona etj.

Kasem BIÇOKU –”Sh-qipëria në pragun e kthesësvendimtare të vitit 1443",botuar në “SKËNDERBEU DHEEPOKA E TIJ”, (Tiranë, 1967, fq.13, 14), ku dokumentohetpjesëmarrja e malësorëve tëDukagjinit (Pukë-Mirditë) nënjë kryengritje të gjerë në vitin1430, i cili rrethoi Danjën dhesulmoi deri në Lezhë nëndrejtimin e Nikollë Duk-agjinit. Përkrahja e Venedikutpër osmanët kundër NikollëDukagjinit vazhdon deri nëvitin 1433 (f. 21 e 22).

Injac ZAMPUTI -”Biri iSkënderbeut, Gjon Kastriotidhe lëvizja e armatosur nëShqipëri më 1881", doku-mente dhe materiale në“SKËNDERBEU DHE EPOKA ETIJ”, (Tiranë, 1967, f. 87, 92),pasqyrojnë kryengritjen e mad-he shqiptare të vitit 1481, qëbëri të mundur kthimin e Ni-kollë dhe Lekë Dukagjinin nëkrye të zotërimeve të veta, poqë nuk zgjati për shkak të sul-meve të ushtrive të mëdhaosmane në krahinat kryeng-ritëse.

Marin BARLETI –”Rrethi-mi i Shkodrës” (përkthim i H.Lacajt, Tiranë, 1982, f. 120,149). Lekë Dukagjini përmen-det për kohën kur ka qenë nëarmiqësi me Venedikun dhesulmoi Shkodrën, si dheSkënderbeu për ta detyruarpër të mos cenuar Venediku in-teresat e Dukagjinëve.

Fan S. NOLI –”Historia eSkënderbeut”, (Boston, 1949,ribotim, Tiranë, 1962, f. 22, 32,33, 38, 43, 45, 46, 48, 49-51,53, 71, 76, 95, 96, 108, 112 -118). Noli i jep shumë vendPrincipatës së Dukagjinit, mesipërfaqe dhe popullsi mjaft tëmadhe, me interesa, që bininndesh me Venedikun dheherë-herë me Kastriotët, pornë tërësi ndihma për Lidhjendhe Skënderbeun ka qenëshumë e çmuar.

Frang BARDHI –Relacion,qershor, 1637, (përkthim i prof.

Onomastika shqiptare, një disiplinë tjetër shkencore, dëshmon me një realitet mjaft të dukshëm për rolin e madh të person-alitetit të Lekë Dukagjinit në jetën e malësive të Shqipërisë së Epërme, si një figurë historike e përmasave kombëtare:

1-Dajlani i Lekës (Lekë Dukagjinit), Koman, (Pukë) Shkodër;2-Shpella e Leks ( " " ), Mërtur, Pukë;3-Lisi i Leks ( " " ), Berishë, Pukë;4-Sofra e Leks ( " " ), Iballe, Pukë;5-Kalaje e Leks ( " " ), Kabash, Pukë;6-Guri Filxhanave t' Lekës " ), Kabash, Fushë-Blinisht, Pukë;7-Sarajet e Leks ( " " ), Kabash, " - " Pukë;8-Kroni Leks ( " " ), Kabash " - " Pukë;9-Barka Leks ( " " ), Kabash, Llukt e Eper, Pukë;10-Shtagat e Leks ( " " ), Arst, Pukë;11-Kalaja e Leks ( " " ), Dardhë, Pukë;12-Kalaja e Leks ( " " ), Flet, Pukë;13-Ura Leks, Kçirë ( Lekë Dukagjini), Plet. Uraxhi, Kçirë, Pukë;14-Kalaja e Leks ( " " ), Spas, (Pukë) Kukës;15-Fushë-Dukagjin " " ), Kolsh, (Pukë) Kukës;16-Kalaja Leks ( " " ), Mgullë (Pukë) Kukës;17-Suka Leks ( " " ), Mesul, Mirditë;18-Tryza Leks ( " " ), Fan, Mirditë;19-Guri Leks ( " " ), Konaj, Mirditë; 20-Guri Leks ( " " ), Kullaxhi, Mirditë; 21-Kalaja Leks ( " " ), Kullaxhi, Mirditë; 22-Ura Leks ( " " ), Kuzhnen, Mirditë 23- Kalaja Leks ( " " ), Shalë, Dukagjin, Shkodër; 24-Guri Leks ( " " ), Shosh - " - Shkodër (Nopça, fq.216); 25-Ponari Leks ( " " ). Dushaj, Tropojë. Këto janë disa prej toponimeve, që shtrihen brenda e jashtë ish-zotërimeve të princave të Dukagjinit Mesjetar, të mbledhu-

ra në vitet 1970-'80 gjatë ekspeditave që kam ndërmarrë për mbledhjen e traditës juridike popullore në Pukë dhe Mirditë.

LEKË DUKAGJINI, BASHKËPUNËTOR ISHQUAR I SKËNDERBEUT DHE

LIDHJET E KANUNIT ME EMRIN E TIJInjac ZAMPUTIT, botuar nëRELACIONE II... Tiranë, 1965,f. 85), ku theksohet se LekëDukagjini edhe pas 150vjetësh bëmat etij e Kanunipatë shumë ndikim në gjithëtrojet arbërore aq sa tregon seKanuni – E Drejta DokesoreShqiptare ishte e lashtë,shumëshekullore, e lidhur meshekujt e pushtimeve e sun-dimit të pushtuesve, me të cilëilirët e arbërit në vazhdim nuku pajtuan me këta sundimtarëpushtues. Sundimi i princitLekë Dukagjinit dhe vazhdimii udhëheqjes së Ushtrive tëLidhjes së Lezhëz edhe 11 vjetpas vdekjes së Skënderbeut, lanjë ndikim shumë të gjallë nëpopull sa (“Popujt e Pukës:“Kanë shumë zakone fisnike dhekështu, sipas zakonit të tëmoçmëve, ndër gostijet e veta, nërrugë e në punë këndojnë me zâtë naltë trimnitë e burrave të tyretë mëdhenj dhe sidomos të pa-thyeshmit zot z. Gjergj Kastri-otit, të thirrunit Skënderbe dhetë përndritshmit zot Lekë Duk-agjinit, princit dhe zotnisë sëtyre”.

Dilaver RADESHI –”Betejae Drinit dhe Oranikut,” (Ti-ranë, 1964, f. 11, 17, 31, 42-43).Këtu Dukagjinët dalin si forcëshumë e rëndësishme, që janënë të shumtën e rasteve krahSkënderbeut. Në këtë betejëNikollë Dukagjini ishte nëndihmë të Skënderbeut meforca luftëtarësh.

Milan ŠUFFLAY (Shuflai) –”Srbi i Arbanasi,” (Beograd,1925, f.13) ku dokumentohetse “Kujtimi i dinastive shqiptaretë vdekur ka qenë shumë i fort,sidomos për Skënderbeun dheLekë Dukagjinin”).

Syrja POPOVCI – “Par-athënie, “Kanuni i Lekë Duk-agjinit,” Gjeçov, (Prishtinë,1972, f. 12): “Duket se pinjollëtmë të përmendur të familjes sëDukagjinëve në shek. XV, kur

populli shqiptar zhvillonte luftëtë rreptë kundër pushtuesve os-manë, ishin Pal Dukagjini, vde-kja e të cilit e tronditi thellëSkënderbeun, por i biri, LekaIII Dukagjini, pas vdekjes sëSkënderbeut udhëhoqi me suk-ses luftën kundër osmanëve. Mesa dihet gjer më sot, duket sefamilja e Dukagjinëve është mëe vjetër se ajo e Kastriotëve.”

Edith DURHAM –”Brenga eBallkanit dhe vepra të tjerapër Shqipërinë dhe sh-qiptarët” (Tiranë, 1990, f. 116-117): “Për vetë Lekën dihen pakgjëra,. Por fama e tij midis fiseve,që ende ruajnë emrin e tij, ia kakaluar edhe famës së Skënder-beut.”

ASHSH, INSTITUTI I HIS-TORISË -”Historia e popullitshqiptar I”(Tiranë, 2002, f.310), arrin në një përgjithësimme shumë vlerë për Lekë Duk-agjinin, (Leka III): “Leka u bëpersonazh i rëndësishëm i jetëspolitike të Shqipërisë...Leka kapasë ndikim të madh te banorëte Shqipërisë së Epërme. Edrejtadokesore shqiptare (Kanuni) lid-het me emrin e tij.”

LEKË DUKAGJINI NËBURIME ETNOLOGJIKE

Edith DURHAM: “Leka kandikuar shumë te njerëzit, aq sashprehja “Kështu ka thanëLeka” ka më tepër forcëdetyruese se Dhjetë Porositë eBiblës, Mësimet e Islamit, tëKrishterimit, Ligji i Sheriatit dhei Kishës; të gjitha duhet t’i nën-shtrohen Kanunit të Lekës. (Sh-qipëria e Epërme, “Brenga eBallkanit dhe vepra të tjerapër Shqipërinë ...”. Tiranë,1990, f. 116.

Faik KONICA -”Kanuni iLekë Dukagjinit, një nga për-mendoret më të lashta të vendittonë në fushën e së drejtës...qenjë nga institutet më të vjetra tëShqipërisë...që arriu gjer në

ditët tona...” që lidhet me emrindhe personalitetin e Lekë Duk-agjinit. (Pro. dr. Jup Kastrati,-Faik Konica, Neë York, USA,1955, f. 403).

Syrja POPOVCI: “Nëpër fs-hatrat e Kosovës, gjithashtu, be-sojnë se Kanuni rrjedh prej LekëDukagjinit.” (Parathënie, KLD,Prishtinë, 1972, f. 35).

Ismet ELEZI: “Për të drejtënzakonore të shqiptarëve kanëtreguar interesim edhe mjaft au-torë të huaj, sidomos nga gjys-ma e dytë e shek. XIX...siç janëJ. G.HAN, F. B. NOPÇA, M.ŠUFFLAY, E. DURHAM, E.SHAINMECIT, TH. IPPEN, P.SHIBERG, H. GROTE, J. GO-DAR etj. (E drejta zakonorepenale e shqiptarëve. Tiranë,1985, f. 4). Në shkrimet e këtyreautorëve trajtohet veçan “Kanu-ni i Lekë Dukagjinit”, që dësh-

mon për dimensionet e figurëshistorike të Lekë Dukagjinit nëtraditën etnokulturore të popul-lit shqiptar.”

Kahreman ULQINI: “Bajra-ku në organizimin e vjetërshoqëror” (Tiranë, 1991, f. 3-163) dëshmon për ruajtjen e njëtradite të fortë vetëqeverisësevendase, e cila lidhet me emrine Lekë Dukagjinit në shumicëne rasteve”. Kjo shtrirje e tra-ditës juridike popullore meemrin e Lekë Dukagjinit ësh-të në përpjesëtime më tëmëdha se me vetë Skënderbe-un. Kuptohet se kjo nuk ështënjë rastësi, kur dihet se hapë-sira e zotërimeve të Lekë Duk-agjinit është shumë më e vogëlse treva e shtrirjes së KLD meemrin e këtij luftëtari të madhtë kohës së tij.

LEKË DUKAGJINI NË BURIMET ONOMASTIKE, TOPONIME(Vijon ne faqen 9)

FAQE 9Janar 2016; Nr. 1(325)

PROFIL

Në folklor mund të përmbledhësh njëvarg legjendash dhe tregimesh popullorepër Lekë Dukagjinin, gjë që ndihmon bash-kë me disiplinat e tjera shkencore përplotësimin e kuadrit të përmasave të per-sonalitetit të Lekë Dukagjinit në shkallëkombëtare. Le të pasqyrojmë disa sish:

1. Skënderbeu e Leka për ndarjen ekokës së dashit në sofër. Ishin në Lurë.Para se të shtrohej sofra për darkë, Leka ithotë Skënderbeut: -Ta caktojmë nga njigjysë koke dashi për njeri në sofër dhe jo kokëe njeri, se duhen therë shumë bagëti?Skënderbeu nuk ishte i një mendimi. Lekathotë: - Po t’ua lëmë të ulurve në sofër. Le tavendosin ata. Në sofër, për 12 vetë çuan 11koka dashi, gjoja se kishin harruar njërën.U ndanë kokat. Dy të fundit mbetën menjë. Si e panë se nuk po u sillnin tjetër, iparafundit i thotë shoqit përbri: -S’po ezgjasim, po e ndajmë përgjysmë këtë timen”.Ashtu bënë. Skënderbeu i thotë Lekës:“Pastë mbetë me e nda kokën përgjysmë”. Meatë ditë:-një kokë, dy vetëve.

2. Leka për prinë për vëllamë e madh.Pleqtë i thanë Lekës: “Si ta lam parinë?”.Leka u përgjigj: “Për vëlla të madh”. Popleqtë e Kanunit nuk u kënaqën me këtëpërgjigje. I thanë se “Vllai i madh mund tëmos jetë i zoti. Një vëlla tjetër mund të jetë mëi zoti se vëllai i madh.” Po Leka tha se “Po tëmos lihet për “vëlla t’madh”, do të ketëngatërresa mes vllazënve. Vllai kryekcyem efodull do të kërkonte me merrë parinë si ma izoti, por vetë vllaznit mund ta caktojnë se cilinvlla ta lanë për zot shtëpie, plak e stërplak,krenë e bajraktarë.”

3.Leka për ndarjen e tokës për vëllae jo për frymë. Kur ndaheshin vëllezërit,Leka prapë paska thënë se “Toka ndahetpër vëlla, barabar.” Pleqtë i thanë sendodh që njëri vëlla ka vetëm një djalë,kurse tjetri ka katër-pesë djem. Leka

FAMILJA IDRIZ MARGJEKAJ NËKËRKIM TË TRADITAVE ATDHETARENË MALËSI TË GJAKOVËS - KRAHINËGJITHMONË BAZË LUFTE E BUJARIJEPËR LIRINË E KOSOVËS E TË MBARËATDHEUT

Kisha dëgjuar se Hyra Kabash Mar-gjekaj prej fshatit Shumicë të Gashit,e martuar në fshatin Bujan me IdrizJahë Margjekaj, i cili ishte arsimtar idalluar me përkushtim gjatë shërbim-it mësues i suksesshëm në disa fsha-tra të Tropojës,si:Zogaj, Valbonë, Qer-em, Lekbibaj. Por kudo nuk ndahej prejtraditës të muzikës populloreishte edheinterpretues i veglave muzikore popu-llore, sidomos të fyellit, që e zotërontederi në atë nivel sa më 1960 merrëpjesë edhe në festivalin Folklorik Ko-mbëtar, në Gjirokastër, si interpretuesi këtij instrumenti muzikor popullor,ku qe pritur me brohoritje. Fylli ështëistrument muzikor i shenjtë i Barin-jve të Malësisë. Kur nëpër luginat eshpateve të Alpeve përhapej melodia efyjeve. Bjeshkatarët dëgjonin mekënaqësi ato tinguj, që e bënin edhemë të bukur natyrën madhshtore tëAlpeve Shqiptare. Prandaj malësori i riështë shtatlartë me pamje tëbukur,krenare, i shkollimit dhe liri-dashës. I tillë ishte edhe Idrizi dhe tërëvëllazëria e Margjekajve bashkë meMalësinë mbarë shekull mbas shek-ulli. 1886 Rexh Mehmet Margjekajvritet pabesisht prej xhandarëve tëshëbimit osman,që donin ta çarmatos-nin, për gjatë rezistencës iu gjetë krahi kushëriri Daut Ibish MARGJKKEKAJ:"A thue pat ndoj shoq me veti?/ IshDauti e Rexh Mehmeti/...S'ja napTurkut armët e babës. " Rexha u vrabashkë me nënën e vet. Daut Mar-gjekaj shpëtoi asaj here, por do të vritetgjatë kryengritjes së vitit 1909, siç patërënë Col Isuf Buçpapa më 1908, në Gja-kovë, duke iu hedhë topit si Mic Soko-

Idriz Margjekaj, arsimtar i përkushtuar dhe i suksesshëm në disa fshatra të Tropojës

PER ME MBAJTË EMNIN SHQIPTARI!

li. Gjatë kundërshtimit me armë tëpushtuesve malazez 1913 kanë rënëdëshmorë shumë malësorë tropojas,ndër ta edhe Kamber Bubrec Buçpapa.Kështu bie dëshmorë në Tropojë, më1916 Rexhep Abdullah Haluci. Më 1920bie trimërisht në Tropojë Elez HysenBuçpapaj në përleshje me mercenarëte Esat Pashës. (Ibrahim KadriMALAJ,Tropoja në Breza, Tiranë, 2008, f,86).Idrizi edukonte brezin e ri me ksi ak-tesh atdhetarie,ndërsae shoqja HyraKabashie ndiqte e brengosur për kaqshumë sakrifica e dëshmorë i kishtedhënë Adheut Malsiae e Gjakovës. Ebrengoste më shumë edhe meraku përtë vetët e bashkë me trimat e fshatitSumicë, që ende nuk ishin bërë të njo-hur e nuk kishte lapidar e buste apovend në Muze Historik për ta. Duke jet-uar me këto kujtime e ndjente më pakmungesën e Idrizit në shtëpi, i cili uemrua në detyra larg vatrës familjare,shto këtu edhe shkollimin e mesëm etë lartë në Elbasan e në Shkodër. Kësh-

tu, Idrizi edhe pse në moshë,vazhdoinë Elbasan 2 vjet shkollën e mesmepedagogjike. Më pas u caktua kujde-star konvikti në fshatin Valbonë, më-sues në fshatin Qerem,-1 vit tjetër,Lekbibaj,po 1 vit. Si mbaroi shërbiminushtarak dy vjet në Tiranë për 3 vjetshërbeu inspektor arsimi në Tropojë.Duke ndjerë nevojën për studime tëlarta vazhdoi në Shkodër,më 1963-'64Institutin e Lartë Pedagogjik.I martu-ar me Hyra Kabash Rexhep Rexha - njëfamilje me tradita patriotike e fshatitShumicë të Gashit. Tani familja HalilMargjekaj u shtua me 6 fëmijë, tredjem e tri vajza të cilët Idrizi me Hyrëni rritën, i edukuan dhe i shkolluan:Sokolin në shkollën e rendit Tiranë,Zarifja mbaroi të mesmen ekonomike,Lezhë; Suzana u diplomua për Bio-KimiShkodër, sot emigrante familjarisht nëKanada; Selvana, këngëtare në An-samblin "Dardania" emigrante në Zvic-er, martuar me emigrantin GazmendFerit Kabashin nga dera e dëshmorittë Kombit, Rrustë Kabashit prej Ka-bashit të Prizrenit. Hysnia, djali tjetëri kësaj familjeje detyrohet të emigrojënë Spanjë. Edhe Agimi i vëllai e ndoqipër 3 vjet emigrant po në Spanjë, pornuk u shkëput dot prej Malësisë dheiu kthye shtëpisë në fshat,historik,kudo të merrej kryesisht me bujqësibashkë me nënë Hyrën e kunatënMira Halil Margjekaj, e shoqja e Hys-nisë. Me 3-4 korrik 2014 më pritën aqbujarisht, kur shkova të plotësoja disaburime për një botim për traditat et-nokuturore të organizimit tradicionaltë kësaj Malësie në raport me Pukën.Hyra ishte në merak për gjysh Rexhep-in e hallë Rushën, vëlla e motër për tëcilët tregon:

Rexhep Rexha postier i Bajram Cur-rit. E spiunuan kur shoi në Gjakovëd-he serbët i qetën pritën në Babaj tëBokës. Rusha; halla vritet në Babajt'Boks e vdes aty. Gjyshin e morën prej

Zogajsh e në Shkodër.Në spital, nukarriti në kohën e duhur. I ishte infek-tuar plaga e thikës që ia kishin përsh-kuar fytin rojat serbe. Vdiq në spital.Për gjysh e hallën kujtonte edhekëngën , që e kishte hulumtuar eripërtërirë si një poeteshë e vërtetë:"RUSHE REXHEN KUSH MA KA PA, /N'QAF' T' VENS NË LUFTË ME SHKJA,/PO LUFTON ME TË VETMIN VLLA./REXHEP REXHA, NJI GASHNJAN,/BAJRAM CURRIT I KISH PASË THANË:/-POSTEN VET DU ME TA MARRË./ VLLAE MOTER NË GJAKOVË E NË QARSHI,/BAJNË PAZAR SI DY ZOTNI./ SHPEJTPAZARIN E KANË MBARUE,/ KANË MAR-RË POSTEN E NIS PER SHPI ME ÇUPOSTEN SA MA PARË. / POR ATA SER-BI I PASKA HETUE./ U KANË XAN RRU-GEN E I KANË RRETHUE, / U KANËTHIRRË Me EGËRSI/:"DORZONIPOSTËN N'DAÇI ME PSHTUE! /-NUKKEMI POSTË, O SHKJAU I ZI! / KEMIBLE PAK MALL E PO KTHEHNA N' SHPI/.ME TË SHPEJT LUFTA KA FILLUE,/FYT M' FYT DON ME I COPTUE!./ THR-RET REXHEPI: --RUSH ,MOJ MOTËR!,/E KE ALLTINË TE STRAJCA VOGËL ./RUSHE REXHEPJA N' ALLTI PO QET,//DY SHKIJE DEK PO NA I VRET!/ Ç'PONA I VRET,/ HE,HAJ MEDET,/ HAJMEDET SE DHE VET ATYPO JET! /RUSHA DEKË,/ REXHEPI VARRUE,/N'BABAJ T' BOKS FJALA KA SHKUE!/,/TE TANË BABAJT TE JANË BASH-KUE,/ RUSHE REXHEN E KANËNDERUE,/ N'VORRE T'VETA E PASKANVORRUE,/SHEHITLI E KANË EMNUE! /ATA ZOTI I PASTË BEKUE! / HYP TE IKA REXHEPI GJOKUT,/ TE KA MSYSHPINË e HOXHË ZOGUT:/ AJO PASTËBEKIM PREJ ZOTIT!/ MREND REXHEP-IN TE KANË ÇUE ,/ SHUMË SHPJEJTPLAGTË IA KANË MJEKUE,/ FJALËN N'GASH E PASKAN ÇUE./ GASH E ZOGAJJANË BASHKUE!,/ PER SPITAL E KANËFILLUE, /RRUGA LARG E BORA RANDË,/PREJ TROPOJE, N' SHKODËRN'KAMBË, / PEZEM PLAGA I PASKAMARRË,/S'PASKAN DOKTORAT ÇKA IBAJNË./ N' ITALI KANË THANË MEÇUE,/ POR REXHEP REXHA JETË PAS-KA NDRRUE./ PO MBAS VETI REXHALA DJALË KABASHIN, /PO KY,KABASHIKREJT ÇABRATIN E LAU ME GJAK!/ SEKY ISH KANË FATI I MALËSISË! /DERËPER DERË e SHPI PËR SHPI , /PËR KO-SOVË E ATDHE GJITHMONË ME U SH-KRI, /PER ME MBAJTË EMNIN SHQIP-TARI!/

Ajo thot se kanga ishte vue kur uvra gjyshi para 90 vjetësh. Kangën nuke gjetën të plotë as babë Kabashi. Ash-tu, nuk arriti t'i gjente as dëshmitë eplota për Rexhepin e Rushen. Edhe babëKabashi ndoqi shembullin e të atit, Rex-hep Rexhës,i cili u plagosë rëndë gjatëLuftës II Botërore. Prej asaj plage vdiq.Kur po luftonte me shokë për çlirimine Gjakovës prej një minareje gjuhej mesnajper. U vranë: Rrustem Avdyli i Bu-janit, Ali Brahimi i Breçanit, mbiMarkaj, plagosen: Isuf Cuja i Geghys-enit e Kabash Rexhepi e Zenel Ahmetii Mejdanit të Gashit.Hyra Kabash Rex-ha e nxitur edhe prej të shoqit, mësuesIdrizit, nuk iu nda pasqyrimit të atd-hetarizmit të shtëpisë së vet e rre-thinë. Në kudrin e 100-vjetorit të Pa-varëisë mblodhi copëzat e ngjarjeve dhetë këngës e si i plotësoi këngën mevargjet e veta poetike i përhapi nëpërMALËSI, por i vinte keq që nuk u muarkush me vlerësimet e duhura prejpushtetit vendor dhe Qarkut tëKukësit. M'u lut t'i publikoja me ndon-jë shkrim. Kërkova në botime të au-torëve Tropojas. Te botimi "TROPOJANË BREZA të autorit Ibrahim KadriMALAJ, Tiranë, 2003, f. 88, 288).

Xhemal Meçi" Mjeshtër i madh"

LEKË DUKAGJINI NË FOLKLOR DHE ETNOLOGJI NJËKOHËSISHTprapë këmbënguli: “Toka për vëlla, barabar.Sot ke djem shumë ti, nesër kam unë. Tokanjë herë ndahet”. Ashtu mbet në Kanu tëLekës.

4.Leka cakton kufirin mes pronavetë Dukagjinëve e Kastriotëve. Kufiri mespronave të Dukagjinit e Kasriotëve kishtembetur me fjalë. Leka ngulte këmbë seKastriotët kishin hyrë në kufirin (pjesën)e Dukagjinëve. Skënderbeu, më në fund itha Lekës t’i vinte kufijtë me bé. Leka ishtelakmitar, po bé rrejshëm nuk bënte. Hoqiopingat. Futi dhé brenda tyre dhe i mbathipërsëri. Kaloi kufijve të diskutueshëm dhebëri Be para pleqve të Skënderbeut: “Sh-etebeja e Zotit, si e bafsha më ndihmoftë. Gjith-kah shkela, mbi dhé tem shkela!”. Kufiri uvu si e kërkoi Leka dhe me kaq u mbyllgrindja për kufij, por më vonë u muar veshdredhia e Lekës.

PRINCI DUKAGJIN NË LEGJENDATSLLAVE SHEK. XIV-XV

“Ndër heronjtë shqiptarë të legjendavesllave, me subjekt nga shek. XIV-XV ësh-të edhe Djaloshi Dukagjinas (Dete Duk-agjinçe).

Heroi shqiptar na paraqitet me një emërtë përgjithshëm Dukagjinas gjë që lë tëkuptohet se ky duhet të jetë ndonjëri ngaluftëtarët në zë të principatës së Dukagjinit,që në shek. XIV-XV përfshinte gjithëpjesën verilindore të Shqipërisë, pra sh-trihej në ato krahina që ishin në kufi meprincat sllavë. Poeti popullor sllav, për tënxjerrë në pah madhështinë e heroit tëvet...si antagonist, zgjedh pikërisht hero-in shqiptar, dëshmon për njëfarë vlerësi-mi të madh e objektiv që i bëhet luftëtaritshqiptar në shek. XIV-XV, zulma e të ciliti kishte kaluar kufijtë e atdheut, si për fuqi etrimëri, ashtu edhe për mikpritje dhe bu-jari...

Fama e Djaloshit Dukagjinas ka mar-rë dhenë; për të flitet në “Shtatë Krajli”,

prandaj edhe Kraleviq Marku, vetëm passhumë hezitimesh dhe dyshimesh, vendosmë në fund t’i provojë fuqitë me te.

Ndonëse ende i ri, (Djaloshi Dukagji-nas), del fitues në të gjitha ndeshjet me Kra-leviq Markun...që mbetet i turpëruar e idëshpëruar...për shkak të dobësisë së vet,i bie tinëzisht me shpatë Djaloshit Dukagjinasdhe e mbyt duke e pre në besë. Triumfon eliga, tradhtia... dhe në këtë mënyrë e gjithëlegjenda merr një karakter tragjik: “Te sh-tat krajlat shkoi meiherë,/ kryet e djalit jaukallxoi... Të shtat krajlat atij i thanë:/ Zoti tëvraftë, o Marko Kraleviqi!/ Ç’ paske ba me ketdjalë të ri,/ Kurrkund varr ti mos paç!”. (S.Hoxha- Mendime rreth disa heronjve sh-qiptarë në poezinë popullore të sllavëve tëjugut.”Çështje të folklorit shqiptar”. I(Tiranë, 1982, f. 119-121).

Duke u nisur sa më sipër, del se fama eprincërve e luftëtarëve Dukagjinas ka qenë elavdishme. Asnjë forcë e zotësi nuk i mundveç pabesisë së kundërshtarit. I mundpabesia, sepse besa për ta, për shqiptarinështë virtyt i paparë në faqe të dheut,siç shprehet I.Kadare.

Të gjitha burimet historike, folklorike,etnografike, toponimet, si dhe në veçantime legjendat dëshmojnë se Dukagjinët,në veçanti Lekë Dukagjini la trashëgimnjë traditë të pasur ndikimi të rëndësishëmhistorik e kulturor në shkallë kombëtare.Sigurisht në figurën e Lekë Dukagjin janëpërmbledhë bëmat e të gjithë princave duk-agjin si një përgjithësim i një figure hyjnorekombëtare si Gjergj Elez Alia e Muja meHalilin. Tani lind pyetja: po ku e kishtevendlindjen e sundimin e tij Lekë Dukagji-ni dhe i vëllai, Nikollë Dukagjini?! Sigur-isht që e kishin në Pukë-Mirditë, Malet eDukagjinit. Leka III për sundim në Malete Dukagjinit kishte Flet-Vaspas; ndërsa, ivëllai, Nikolla kishte Kabashin (Pukën merrethinnë) mandej edhe Zadrimën.

*Studiues - “Mjeshtër i Madh”

(Vijon nga faqja 8)

FAQE 10 Janar 2016; Nr. 1(325)

LIBRI

SHPENDI TOPOLLAJ

Si e mbarova së lexuari librin "Pra-paskenat kobëzeza të Enver Hoxhës" tëgjeneralit të kulturuar dhe mjaft tëedukuar, Ernest Jakova, sepse më er-dhën ndër mend fjalët e shkruara gatinjë shekull e gjysmë më parë nga Ë .E. H. Lecky, i cili duke analizuarzvetënimin moral të perandorisë bizan-tine, pati thënë "... gjykimi i historisëështë i prerë: ajo përbën, pa asnjëmëdyshje, formën më të ulët e më tëneveritshme që ka njohur ndonjëherënjerëzimi... Historia e perandorisë ësh-të një rrëfim monoton intrigash...helmimesh, komplotesh, plotmosmirënjohje dhe vëllavrasje tëpafundta".

Dhe vetiu më erdhi pyetja: Vallëç`na mbetet të themi ne për periudhëne despotizmit komunist shqiptar, kuveç pabesive, komploteve, intrigave ekrimeve nga më monstruozet, të den-ja për penën e tragjikëve të mëdhenjgrekë, u pre në besë një popull i tërë, icili u varfërua materialisht deri nëkufijtë e mjerimit, kurse shpirtërishti u fut sherri e përçarja e paprerë, dukepësuar një zhgënjim e dëshpërim tëpashembullt, ç`ka e ka çuar në njëhumbje perspektive dhe besimi në ç`doformë qeverisjeje.

Eshtë e vërtetë se Enver Hoxha nuki vrau kundështarët e tij, shpesh dheimagjinarë, me dorën e vet, siç kishtebërë fjala vjen gjysmëbarbari Teodoriknë kohë të vjetra, që gjatë një banketiqë kishte shtruar në pallatin e tij, endau më dysh me shpatë rivalin,Odoakrin, duke thënë me gjakftohtësie cinizëm "I gjori, s`paska patur asnjëeshtër në trup". Ai madje nuk i tortur-oi si Stalini i kohëve të reja, ata qëgjykonte se nuk ishin në një mëndjeme të, duke i rrahur e torturuar vetëme kamxhik, në bodrumet e Lubjan-kës famëkeqe. Por ai, u a kaloi të gjithëdiktatorëve, pasi me një diabolizëm tëpaparë, arriti të ngrejë stuhi tëtmerrshme hakmarrjeje, nga turma tëtëra njerëzish të egërsuar, mbi kokate të pafajshëmve, shpesh dhe shokë tëtij, dhe familjeve të tyre të gjora. Kuj-toni larjen e duarve si Ponti Pilati,buzëqeshjen e tij të hidhur dhe mbur-rjen se armiqtë i zbuloi Partia, pra vetëai, i dërguari i Zotit në tokë.

Enver Hoxha ua kaloi të gjithë diktatorëve, pasi me një diabolizëm të paparë arriti të ngrejë stuhi të tmerrshme hakmarrjeje

GJENERALI E SHKROI AKTAKUZEN KUNDER DIKTATORIT

Gjithçka e bënte duke mbajturmaskën e marksizmit, por duke eshfrytëzuar atë sipas nevojave të kultittë urryer të tij. Nikolo Makiaveli do tëkishte qënë deri në fund i lumtur sikurtë mos kishte jetuar pesëqind vjet mëparë; vepra e tij e njohur në tërë botën"Sundimtari", do të dilte ku e ku mëinteresante, sikur ai të kishte përmodel, monstrën shqiptare.

Tani askush nuk çuditet, pseudhëheqësit komunistë u kthyen nëtiranë të pashpirt. Ajo që të çudit ësh-të fakti sesi një udhëheqës i pashkol-luar i një vendi kaq të vogël, morikurorën e kryetiranit më mizor.

Si arriti ky njeri, me prejardhje tëdyshimtë, të identifikohej me një pr-ijës të lavdishëm, dhe me një strategtë shquar ushtarak që guxonte t`i bëntevrejtje "serioze" edhe vetë NapoleonBonapartit, apo të ngrinte në rangun enjë udhëheqësi largpamës, një hajvanturkoshak si krimineli Haxhi Qamili?

Veç të jemi tërësisht të drejtë: nëskenën e politikës dhe historisë së tra-zuar të Shqipërisë, si aktor, Enver Hox-hës nuk i gjendet shoku. Në këtëfushë ai kishte një talent të veçantë.Duke pasur parasysh të tillë karagjozë,Nikolae Jorga thosh me të drejtë se"Bota kujton se është më trim aktori i

cili interpreton Napoleonin se sa ush-tari i thjeshtë që vdes duke luftuar".

Ja, çjerrjen e kësaj maske, prejburri të shquar shteti, udhëheqësi pa-rimor dhe komandanti legjendar, tëEnver Hoxhës, synon të arrijë me këtëlibër, gjenerali Ernest Jakova, luftëtari hershëm i rezistencës antifashiste,dhe një nga teoricinët më të spikaturushtarakë, i cili ashtu si romakët evjetër, tani që është në pension, zba-ton këshillën e Ciceronit: "Pushim jo indarë nga dinjiteti".

Para disa vjetësh, kur gjeneralErnesti më solli në dorëshkrim librine tij " Universi ", pasi e përgëzova qëinteresohet për të futur të rejat shken-core te brezi i ri, nuk m`u ndenjt pa isugjeruar, se do të qe akoma më mirëqë si dëshmitar i ngjarjeve të hidhuradhe goditjeve aq të padrejta në ushtri,por edhe si njeri që e kishte provuarvetë këtë padrejtësi, të shkruante kuj-timet e tij, se kështu do t`i bënte njëshërbim të madh të vërtetës dhe vetëhistorisë. M`u duk i pavendosur dhearsyen e gjeta te mosha e tij, tashmëe thyer. Pastaj, kisha vënë re dhe njëqëndrim ngurrues të thuajse shu-micës së gjeneraliatit shqiptar, të cilëtedhe pse qenë poshtëruar e ndëshkuarnga Enveri, përsëri e kishin ndofta tërëndë të gjykonin ish komandantin etyre, apo të bënin analiza, ku ta difer-enconin atë nga masa e madhe e bijvetë lavdishëm që shkruan faqe të ndrit-ura historie, me gjakun e tyre, në emërtë idealeve të larta. Prandaj u gëzova,kur ai më erdhi me dorëshkrimin ekëtyre kujtimeve, ku kishte dhe anal-iza e konkluzione të bazuara, duke unisur qysh nga ajo ditë kur rastësoriEnver Hoxha, u përfshi në drejtimin ePartisë Komuniste shqiptare, dukemarrë pas pak edhe kryesimin e saj.

Ernest Jakova, nuk pretendon se mekëtë libër ka bërë portretin e Enveritdhe të prapësive të tij. Me një figurë tëtillë do ta kishte të vështirë dhe vetëStefan Cvajgu që dikur gati sa nukthërriste "O pushtet me vështrimin eMeduzës, kush e ka parë një herë atëfytyrë, nuk i shqit dot sytë më prej saj,ai mbetet i magjepsur dhe i robëruar".

Ernest Jakova, duke qënë vetëdëshmitar okular i shumë ngjarjevedhe duke njohur nga afër shumë figu-ra kryesore të luftës dhe të punës, nukmerret me hamendësime. Ai, nga anatjetër, nuk ngatërron masën e madhetë luftëtarëve, nga frikacaku Enver

Hoxha. Ai jep fakte dhe sekush le tëmendojë si të dojë. Ama gjithashtu, ainuk e fsheh shqetësimin, se ende katë tillë që janë të prirur ta mbrojnë atë.

Në libër duket qartë se kyshqetësim, nuk vjen për fatin e Enver-it, pasi ai tani është përcaktuar, tëpaktën që nga 20 shkurti i vitit 1991,kur populli u kujtua se kishte një tëvdekur që duhej vrarë. Çështja qën-dron te mundësia e përsëritjes të këtijfenomeni. Dhe kjo do të qe e pafalshme,për të gjithë ne, që e pamë se ç`qe ko-munizmi i Enver Hoxhës, dhe nukishim në gjendje ta frenojmë atë përbrezat e tjerë.

Shumë ngatërresa ka sjellë nëpraktikë edhe vepra e shkruar e En-ver Hoxhës. Duke qënë e fallsifikuardhe e stisur sipas koniukturave që janëkrijuar, ajo shpesh i ka çoroditurnjerëzit. Kujtoni, fjala vjen Tablonë etij sinoptike, të 24 shtatorit të vitit1982, "Për veprimtarinë agjenturore tëarmikut Mehmet Shehu". A ka skenarhollivudian më të përkryer? Dhe çfarëvlere merr ajo, po të sjellim ndërmendse si i përsëriste në gjyq, ato konkluz-ione, fije për pe, gruaja e shpërfytyru-ar e "poliagjentit", me pseudoniminFisari.

Por a nuk ishte edhe për të qeshuredhe për të qarë, kur një gazetëjugosllave, me ironi shprehej se nëqoftë se Mehmet Shehu, spiuni iamerikanëve, jugosllavëve, rusëve,anglezëve, francezëve, italianëve, ki-nezëve dhe i dreqit me të birin, ishte ipari në listën e agjentëve, atëherë,Enver Hoxha, duhet të jetë i fundit nëlistën e vigjilentëve.

Sundimtarët, të mbetemi përsëritek Cvajgu, preferojnë të mbajnë largvetes njerëzit tmerrësisht të zgjuar,tmerrësisht të aftë, ata preferojnë tëlënë në hije këta njerëz kur shikojnëse ç`forca fshihen tek ta.

Prandaj, nuk ka përse të habiteminga vrasjet që nisën me Qemal Stafën,Mustafa Gjinishin, etj. etj. dhe vazh-duan me anëtarët e tjerë të ByrosëPolitike, të Komitetit Qëndror, minis-trat, Heronjtë e Popullit, komandantëttrima të njësive të mëdha partizane ederi pushkatimet, burgosjet dhe in-ternimet e gjeneralëve nga më të zotëte ushtrisë tonë. Sipas kësaj llogjike,Shqipërinë e ka dashur dhe e ka shpë-tuar nga të gjitha rreziqet, deri dhe tëjashtëtokësorëve, vetëm një njeri, qëe paskej lindur nëna, për një botë tëre.

Po ta shohësh me kujdes këtë libër,të bën përshtypje modestia e gjeneralErnestit. Ai thuajse asnjëherë nuk fletpër vete. Kjo ndofta e lartëson akomamë shumë atë dhe e bën edhe më tëbesueshëm, në ato që pohon. Gjithash-tu, ai u bën thirrje edhe të tjerëve qëta pasojnë duke shkruar kujtimet etyre, se të gjitha bashkë, marrin kup-timin e tyre të vërtetë, të gjitha sëbashku plotësojnë mozaikun e kri-meve.

Natyrisht që pjesët më interesantetë librit, mbeten ato të zhvillimeve nëushtri, ku gjeneral Ernesti, ka rolin evet si drejtues për një kohë të gjatë.Terrori psikologjik dhe antiligjor që uushtrua nga ai që mbahej si krijuesi isaj, ndaj "puçistëve", ka qënë aq imadh, sa mund të shkruhen volumetë tëra. Por kjo le të mbesë detyrë ejona. Gjenerali e kreu punën e tij. Dhee kreu si gjithmonë me mënçuri, nder-shmëri, burrëri, atdhedashuri dhe gux-im qytetar.

FAQE 11Janar 2016; Nr. 1(325)

DOSSIER

" Rreth orës 20.00 të datës4 janar 1965, fillon dalja eanijeve nga Sazani. Kymoment ishte shumëprekës. U ndamë me shokëte familjes e kuadrove, me tëcilët kishim vite që jetonimnë Ishullin e Sazanit. Daljae anijeve u shoqërua merënien e sirenave si për-shëndetje tradicionale eFLD. Lundrimi për në Dur-rës u bë natën, në forma-cion lundrimi dhe në kush-tet e një deti të trazuar. Nëmëngjesin e datës 05 Janar1965 anijet mbërritën nëRadin e Durrësit, e më pasu akostuan në KalatënLindore të Portit DetarDurrës. Kishin dalë për tëpërshëndetur e për të uru-ar mirëseardhjen kuadrovendorë, qytetarë durrsakëe familjarë të kuadrove qëishin nga Durrësi. Kështudata 5 Janar 1965 shënonditën e rikrijimit të BazësDetare Durrës

Nga fundi i vitit 1964 Këshilli iMbrojtjes të asaj kohe vendosi ristruk-turimin e FLD, e cila deri në atë kohëishte e centralizuar, me vendbazimIshulli Sazan. Kështu u vendos që ani-jet mbiujëse luftarake të ndahen e tëkrijohen Flotilja e Durrësit dhe Flotiljae Vlorës. Një nga kuadrot e asaj kohe,Polo Guga tregon se si kriter bazë i cak-timit të kuadrove do të merrej vendban-imi Durrës, dhe kjo për efekte strehi-mi. Po në ndonjë rast pati edhe subjek-tivizëm dhe qejfmbetje të ndonjë kuadri.Në përbërje të Flotiljes Durrës u caktu-an anije minaheqëse, gjuajtëse kundërND si dhe anije ndihmuese. Komandantishte caktuar Dashamir Ohri. Ai vinte

Ish kuadri i Detarisë: Ju rrëfej lundrimin e parë të anijeve luftarake nga Ishulli i Sazanit për në Bazën Detare të Durrësit

Si u rikrijua 51 vjet më parë BazaUshtarake Detare e Durrësit

Selman RAMA*

nga një përvojë e pasur siish-komandan-ti i bazës së nëndetëseve të Pashaliman-it, pikërisht në periudhën kur ishte kr-ijuar konflikti i madh me aleatin eatëhershëm, Bashkimin Sovjetik. Aiështë dhe një nga 17 oficerët e parë sh-qiptarë që ka mbaruar studimet në vitin1947 në ish-Jugosllavi. Është, ndërko-hë, edhe një nga specialistët e parë tëpërgatitur në ish-Bashkimin Sovjetikdhe më pas, një ndër personat e parë, ipërgatitur për nëndetëse po në ish-Bash-kimin Sovjetik. Dashamir Ohri ka qenëpikërisht komandanti i nëndetëses sëparë shqiptare, të ardhur me një katër-she nga Bashkimi Sovjetik.

Vitin e ri 1965 e festuam së bashkunë Sazan.

Në mesditën e 4 Janarit 1965, Kap.Rangut III-të D.Ohri i emëruar koman-dant i Flotiljes Durrës organizon njëtakim me kuadrot e Shtabit të Flotiljesdhe komandantët e anijeve; i njeh meplanin e lundrimit të Flotiljes nga Saza-ni në Durrës. Rreth orës 20:00 fillon dal-ja e anijeve nga Sazani. Ky moment ish-te shumë prekës. U ndamë me shokët efamiljes e kuadrove, me të cilët kishim

vite që jetonim në Ishullin e Sazanit.Dalja e anijeve u shoqërua me rënien esirenave si përshëndetje tradicionale eFLD. Lundrimi për në Durrës u bë natën,në formacion lundrimi dhe në kushtete një deti të trazuar.

Në mëngjesin e datës 05 Janar 1965anijet mbërritën në Radin e Durrësit, emë pas u akostuan në Kalatën Lindoretë Portit Detar Durrës. Kishin dalë përtë përshëndetur e për të uruarmirëseardhjen kuadro vendorë, qyteta-rë durrsakë e familjarë të kuadrove qëishin nga Durrësi. Kështu data 5 Janar1965 shënon ditën e rikrijimit të BazësDetare Durrës. Para komandës e shtabittë Flotiljes dilnin detyra për konsolidi-min e vendbazimit. Nisi gjithçka nga epara sepse mungonte infrastruktura, sibankinat, godina e komandës, kushtete përgatitjes speciale, depot, baza mate-riale për përgatitjen e efektivave etj.

Në saj të punës vetëmohuese tëkuadrove dhe efektivave u arrit që tëndërtohej bankina e silurë hedhësve,ofiçina e silurëve si domosdoshmëri përanijet që pritej të vinin në vitin 1965 ngaRP e Kinës. Ndihmesë të madhe për sig-urimin e kushteve të vendbazimit dhanëedhe ndërmarrjet e qytetit të Durrësitsi NN Porti, Porti Detar etj.

Rruga në të cilën ka ecur Baza De-tare e Durrësit gjatë këtyre 50 viteveështë e mbushur me sakrifica në kry-erjen e detyrave për mbrojtjen e ujëravetona territoriale nga veprimtaritë epaligjshme të anijeve të huaja, ndalimine tentativave për kontrabandë etj.

Në vite, Bazës iu shtuan anije të tjerasi silurë hedhëse, gjuajtës detar; u ndër-tuan vendbazimi në B. Pallë, ofiçina tëriparimit të anijeve, godinat e ko-mandës, shkolla e përgatitjes së efekti-vave etj. Janë të shumtë ish-detarët qëkanë kryer shërbimin ushtarak në Ba-zën e Durrësit që punojnë në profesionetë ndryshme në Flotën Tregtare, nëFlotën e Peshkimit etj. Në këtë 50-vje-tor të rikrijimit të Bazës Detare të Dur-rësit, për punën plot përkushtim nëshërbim të atdheut kujtojmë me nder-im e respekt kuadrot e para që hodhënthemelet e rikrijimit dhe konsolidimittë Bazës, të cilët janë ndarë nga jeta, si:komandantët e Bazës në vite Kap. Rang.III D. Ohri, Kap Rang I M.Plani, Shefi iShtabit të Bazës Kap Rang III M.Lulolli,

komandantët e skuadriljeve silurëhedhëse Kap Rang III Selam Qejvani, KapRang III Ali Canosinaj, komandantin egrupit të anijeve mbiujëse Petro Treni,Ing. mekanikët Piro Tushi, Ismet Belu-li, Sami Shyti, Mark Berdufi, M.Hysi;kuadrot me përvojë Xh.Bujari, VasilPetro, Spiro Kote, A.Sevrani, B.Demko,Mihallaq Papadhopulli, B.Shehu,T.Gërveni, Skënder Sulku, Halit Hima,Thoma Rubia, B.Këlmendi, S.Beluli,I.Rexha etj, si dhe Tasim Sinani, Hek-tor Meçe, A.Daja, D.Hoxha, që u larguannga jeta shumë para kohe. Le t'u shër-bejë përvoja e tyre brezave të kuadrovetë reja të Bazës Detare të Durrësit. Mendryshimin e sistemit politik në vitin1990, Baza detare e Durrësit pësoi ndry-shimet e veta në konceptin e detyrave,organizim dhe strukturë. Si rezultat ihapjes me botën, në ujërat tona u rritintensiteti i lëvizjeve të anijeve të hua-ja për qëllime ekonomike, turistike ekontrabande. Për rrjedhojë u rrit edhemundësia e shkeljeve të ujërave tona;u shtua veprimtaria për peshkim tëpaligjshëm, përpjekja për trafiqe tëklandestinëve, të drogës, të armëve etj.Mendoj se Baza Detare e Durrësit i kapërballuar të gjitha detyrat në ndalimine këtyre veprimtarive të paligjshme. Nëkëtë aspekt kontribut ka dhënë edhebashkëveprimi me anijet e Flotave Ush-tarake të NATO-s. Vlen të përmendenveprimtaritë e përbashkëta të mjetevetë Bazës Detare të Durrësit për embar-go ndaj ish Jugosllavisë duke ndaluarmisione kontrabande, anije naftëm-bajtëse etj. Në të gjitha stërvitjet e për-bashkëta, kuadrot tona kanë treguarpërgatitje profesionale, kanë qenë në tënjëjtin nivel me kuadrot e flotave të hua-ja partnere. Rol të rëndësishëm në zba-timin e detyrave kanë luajtur sistemi ivëzhgimit detar nëpërmjet PRT të ven-dosura në vendet e studiuara për këtëqëllim, të cilat janë pajisur me teknikëbashkëkohore. Tashmë anijet me tëcilat u rikrijua Baza Detare kanë dalëjashtë strukturës së Flotës dhe vendine tyre e kanë zënë anije të reja të ardhu-ra nga vendet aleate si SHBA, Holanda,Italia etj, të cilat i përgjigjen plotësishtkryerjes së detyrave të ruajtjes sëujërave tona territoriale.*Ish oficer marine dhe kuadër i Bazës De-tare Durrës

FAQE 12 Janar 2016; Nr. 1(325)

LIBRI

Cyan Magenta Yellow Black

KUSHTUARLEGJENDËS NË

KUFIRIN E DY KOHËVE

Gazetari dhe shkrimtari injohur, Halil Rama, librin e tijtë nëntë "Memoria historike ekombit", botim i ri ' "ClassicPrint", ja kushton simbolit tëqëndresës gjatë LANÇ e nëburgjet e diktaturës, RrahmanParllaku…

Ndonëse po mbush njëshekull jetë, ai ka një kujtesëfenomenale dhe erudicion tëjashtëzakonshëm, që do t'iakishin zili të gjithë. Kështu ekemi parë dhe ndjekur me in-teres të jashtëzakonshëm nëtakime e mjedise publike, sidhe në debatet, emisionet e do-kumentarët televizivë. Madje,siç është shprehur shkrimtarii mirënjohur Teodor Laço, "Aiështë një dëshmi për kohën qëkemi lënë pas, për një kohëtepër të gjatë, si dhe vetë jetae tij".

Gjeneral-Lejtënant Rrah-man Parllaku është midisnesh me barrën e 97 viteve tëtij, që si rrallëkush, i mbartme freskinë fizike, me mpre-htësinë e gjykimit, me fjalënqë nuk bie përdhè, megjallërinë dhe energjinë e njëburri shteti. Ai është memo-ria historike e kombit….

S a shumë emra, sashumë vende dhehistori, sa shumë

dashuri dhe mirënjohje përto, ka derdhur autori, gazetaridhe shkrimtari i mirënjohur,Halil Rama, brenda faqeve tëkëtij libri. Në një topografidhe gjeografi që nga Shkodra,Dibra, Tirana, Korça, Durrë-si, Përmeti, Këlcyra dhe Te-pelena, dhe pse jo, gjer nëLondër e Kanada (kur sjell nëvëmendje të lexuesit, çidh-nakun Lavdrim Krashi të ngji-tur me dinjitet në adminis-tratën britanike dhe poetinnga Okshtuni, Hasan Mogli-ca si frymëzues të kryeminis-trit kanadez) autori i këtij lib-ri "të merr prej dore" dhe tëshëtit nëpër vende dhe ngjar-je me histori të lavdishme.Aty janë: nëpër tymin e zjar-rin e luftërave dhe për-pjekjeve të personazheve-heronj të këtij libri, duke tëgrishur zemrën dhe shpirtinnë kujtime dhe ëndërrime tëkthjellëta plot respekt përlegjendën e qëndresës gjatëLANÇ e në burgun komunist,gjeneral Rrahman Parllaku,për fisin Ndreu, Hanku, Dau-ti, Ndregjoni të Dibrës, përShllakun e Metin e Shkodrës

Vlerësimepër librin:

DR.HAJRI MANDRI:

Halil Rama, tashmëka arritur një niveltë lartë në artin e të

shkruarit. Ai di tëpërveçojë me inteligjencë,fakte dhe ngjarje, si pjesësubstanciale e karakterittë personazheve realë. Kjoe bën librin e tij me vleranjohëse, edukuese, este-tike. Karakteret humanëshfaqen si shëmbëlltyra tëpër-zgjedhura nga dora enjë publicisti me përvojëdhe talent, duke të bërëpër vete me stilin e rrëfim-it.

Urime !

SAKIP CAMI:(POET-PUBLICIST)

Pas "Testamentit tëAtdhedashurisë" vjenjo rastësisht "Memo-

ria historike e kombit".Brezat duhet të njohinhistorinë, në të kundërthistoria do të harrohet.Kurrë nuk duhet të har-rojmë. Harresa është dëmimë i madh për ndërgjegjene një kombi. Kush njeh tëkaluarën, projekton edhetë ardhmen. Ky ështëmesazhi kryesor i këtijlibri me monografi, person-azhe, personalitete, kuj-time dhe recensione.

Kryeredaktori i gazetës"Veterani", Halil Rama, pasnjë hulumtimi 15- vjeçarnë historinë e popullittonë, pas librave të suk-sesshëm për 20- vjetorin eOrganizatës së Bashkuartë Veteranëve LuftësAntifashiste të PopullitShqiptar (OBVL) dhe për"Heroin e Popullit" dhe"Nderin e Kombit", Gjener-al Rrahman Parllaku, përpatriotin dhe filozofinpopullor dibran, DineHoxha e kompozitorin etangos shqiptare, Muhar-rem Xhediku, vjen sërishme një kontribut tjetër përhistorinë e lavdishme tëkombit tonë, aq shumë tëvuajtur e të lodhur ngaluftërat dhe grackat eFuqive të Mëdha.

"Memoria historike e kombit", një libër që të shëtit nëpër vende dhe ngjarje me histori të lavdishme

Vlerat e letrares dhe historikesnë librin e ri të Halil RamësAndon ANDONI

Shkrimtar

Pikërisht për këto merita,i vetmi "Hero i Popullit" i gjallë,që i mbijetoi Luftës së II-tëBotërore dhe terrorit komunistështë nderuar nga Presidentii Republikës, Bujar Nishanime dekoratën "Nderi i Ko-mbit".

Ai tashmë është në prag tëditëlindjes së tij të 97-të.

Nëntëdhjetë e shtatë vjet ësh-të një kuotë shumë e lartë. Porgjeneral Parllaku ka meritënse e ka rritur këtë kuotë tëlartë, megjithëse i ështëdashur të përballojë shumëfurtuna gjatë jetës. Ç'është mëkryesorja e ka arritur jo i dro-bitur, por në formë të shkëlqy-er fizike dhe mendore, një

formë që do ta kishin zili edhetë rinjtë.

Dhe duke perifrazuar sërishshkrimtarin e madhT.Laço:"Nga jeta e një Matuza-lemi si Ai, na ulet këmbëkryqhistoria. Nga lufta dhepërkushtimi i tij atdhetar navjen një model për t'u nd-jekur"….

FAKTE DHE NGJARJE HISTORIKE TËSHKRUARA ME DASHURI NJERËZORE

dhe Malindin e Skraparit,monumente të gjalla të his-torisë…. Janë shumë. Të rre-thuar me trimëri nga jehonae kohërave, por të thjeshtë,të thjeshtë deri në madhësh-ti vijnë e ulen pranë nesh,me fakte, me ngjarje, mejetët e tyre përmes faqeve tëkëtij libri.

Do ishte pak nëse libri dombetej vetëm në këto 70 viteluftë; - që nga ajo e Dibrës sëviteve 20 dhe deri sot në vitet90, pa përfshirë edhe disafaqe "të qeta dhe të paqta" siçjanë ato për veprat dhe em-rat e plot prej mëtonjësve tëvetë autorit në këtë libër, qëvijnë sa në formën e interv-istave, portreteve letrare, es-eve dhe që i japin librit njëdimension të veçantë.

Nuk është zor të ndjesh sedashuria është ai motiv që karrokullisur njëra pas tjetrësfaqe të tëra të këtij libri për…Teodor Laçon, ArianStarovën, Shaqir Rexhvelajn,Lutfi Hankun, Rrahman Par-llakun, Skënder Calën, NaimBerishën, ShefkiKaradakun…Dritan Jasharin…janë shumë dhe ndoshtamua si shkrues të këtyre dyradhëve, të pa përmendurit,

mund dhe të më zemërohen,por autorit të tij, Halil Ramës,jo. Ai i ka renditur në këtëlibër me kaq shumë mirën-johje dhe dashuri, sepse mësë pari i ka të renditur nëshpirtin e tij krijues, njerë-zor dhe falënderues. Ju kthe-hem faqeve të tij herë nëkrye e herë në fund duke qën-druar nëpër to dhe nuk gjejdot "as gjë të lajthitur" për ngavlerat e letrares dhe his-torikes të pasqyruara në këtëlibër.

Shumë do doja, përpara selibri të shtypej, të hidhja edheunë "pakëz kripë", duke bërëndonjë vërejtje a sugjerim,për autorin por s'mundem. Metë vërtetë libri është koncep-tuar si një koncert i madhmuzikor, ( i luftës dhe jetës)ku gjen nga të gjitha instru-mentet, që nga bateritë etam- tameve, (lufta e Dibrësnë vitet 20, Islam Dautin,Besim Ndregjonin e IsaTaren) pjanot dhe violinatqibare (rrëfimet për LutfiHankun dhe Hasan Metin)dhe deri tek ndonjë lahute afyell (shkrimet kritikë letrarepër librat e Shefki Karadakutdhe Naim Berishës), të gjithatë domosdoshme në një "kon-

cert të tillë".Ajo që këtë libër e bën të

veçantë në raport me krijim-tarinë e mëparshme të au-torit është se rrok brenda tijnjë periudhë gati një shek-ullore.

Autori provoi të jetë njëpublicist i sukseshshëm dhetejet kompetent, me shkrimenëpër gazetat e ndryshme tëvendit dhe tetë libra, një sh-krimtar, në kuptimin më tëplotë të kësaj fjale (unë kamlexuar në dorëshkrim mjafttregime të autorit), me librine ri, "Memoria historike e ko-mbit" ai, pa frikë ka veshurdhe mantelin e historianit.Vetë libri, në pjesën më tëmadhe të tij të sugjeron, data,ngjarje, personazhe dhe his-tori që do të jenë burim ref-erencash për të ardhmen.

E ç'është një libër në fundtë fundit, kur vjen në dorën elexuesit, me kujdesin epërkushtimin e shkruesit, qëtë sjellë të dhëna ngjarjeshhistorike, shesh beteja dhedashuri përmes tyre; data dhevende, fusha dhe male, rrugëe kodrina me plot dashurimbuluar, emra njerëzish, tënjohur dhe më pak të njohur,heronj të së shkuarës dhe të

ditës me mirënjohje dhedashuri mbështjellë; shpresëpër të ardhmen dhe përsëridashuri përmes saj.

Ky është l ibri i Hali lRamës "Memoria historike ekombit".