avrypa birliği

7/30/2019 avrypa birlii

1/216

T.C. ANADOLU NVERSTES YAYINI NO: 2684 AIKRETM FAKLTES YAYINI NO: 1650

AVRUPA BRL

Yazarlar

Prof.Dr. ar ERHAN (nite 1) Prof.Dr. Haluk GNUUR (nite 2)

Yrd.Do.Dr. Ozan TURHAN (nite 3) Prof.Dr. Beril DEDEOLU (nite 4) Do.Dr. Elif DADEMR (nite 5)

Prof.Dr. Ercment TEZCAN (nite 6, 7) Do.Dr. Sanem BAYKAL, Yrd.Do.Dr. lke GMEN (nite 8)

Editrler

Prof.Dr. S. Rdvan KARLUK Yrd.Do.Dr. Betl YCE DURAL

ANADOLU NVERSTES


2/216

indekiler nsz ............................................................................................................ ix

Avrupa Kmr ve elik Topluluu, Avrupa Ekonomik Topluluu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluu ................... 2

TARHTE AVRUPA BTNLEMES............................................................ 3KNC DNYA SAVAI SONRASI AVRUPA BTNLEMES................... 4kinci Dnya Sava Sonras Genel Durum................................................. 5

Almanya Sorunu............................................................................................ 6MARSHALL PLANI VE NATONUN KURULUU.......................................... 7Truman Doktrini............................................................................................ 8Marshall Plan ................................................................................................ 8BATI AVRUPADA LK BTNLEME......................................................... 9Schuman Bildirisi........................................................................................... 9

Avrupa Kmr ve elik Topluluu ............................................................. 10Siyasi Btnleme abalar: Avrupa Savunma Topluluu

ve Avrupa Siyasi Topluluu Giriimleri....................................................... 11 Avrupa Savunma Topluluu Giriimi..................................................... 11

ROMA ANTLAMALARI ................................................................................ 12 Avrupa Ekonomik Topluluu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluu ......... 13Btnlemenin Teorik Aklamas................................................................ 14zet................................................................................................................ 15Kendimizi Snayalm...................................................................................... 17Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 18Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 18

Yararlanlan Kaynaklar.................................................................................. 19

Avrupa Birlii Hukuku ............................................................ 20GR ............................................................................................................. 21

AVRUPA BRL HUKUKU - ULUSLARARASI HUKUK LKLER .......... 21II. AVRUPA BRL HUKUKUNUN AYIRICI ZELLKLER...................... 23

Avrupa Birlii Hukukunun Uluslarst (Supranasyonal) Nitelii .............. 23

Avrupa Birlii Hukukunun Dorudan Uygulanmas veEtkiler Dourmas ........................................................................................ 27

Avrupa Birlii Hukukunun ncelii ........................................................... 28 Avrupa Birlii Hukukunun Yrrle Konulmas ...................................... 29 AVRUPA BRL HUKUKUNUN KAYNAKLARI ....................................... 31 Antlamalar (Birincil Normlar) .................................................................... 31Trev Hukuk (kincil Normlar) .................................................................... 33

Tzkler ................................................................................................. 34 Ynergeler ............................................................................................... 35Kararlar ................................................................................................... 36

Balayc Olmayan Kaynaklar (neri ve Grler).............................. 36Dier Kaynaklar ..................................................................................... 37

zet ............................................................................................................... 38

indekiler iii

1. NTE

2. NTE


3/216

Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 39Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 40Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 40


Avrupa Birliinin Kurumlar .................................................. 44 AVRUPA BRLNN KURUMSAL YAPISI.................................................. 45 AVRUPA PARLAMENTOSU........................................................................... 45Oluumu ........................................................................................................ 46

Avrupa Parlamentosunun Sahip Olduu Yetkiler ...................................... 47 Yasama Srecine Katlma Ynnden Parlamentonun Yetkisi............. 47Denetim Ynnden Parlamentonun Yetkisi......................................... 49

Btenin Kabul Ynnden Parlamentonun Yetkisi ................................. 49

AVRUPA HKMET VE DEVLET BAKANLARI KONSEY (ZRVE)......... 50Oluumu ........................................................................................................ 50Grev ve Yetkileri......................................................................................... 51

AVRUPA BRL BAKANLAR KONSEY (KONSEY).................................. 53Oluumu ........................................................................................................ 53Grev ve Yetkileri......................................................................................... 55

AVRUPA KOMSYONU ................................................................................ 56Oluumu ........................................................................................................ 56Grev ve Yetkileri......................................................................................... 58

AVRUPA BRL ADALET DVANI............................................................. 60

Mahkemelerin Oluumu .............................................................................. 60Mahkemelerin Yarg Yetkisi ......................................................................... 62BRLKN DER KURUMLARI.................................................................... 64zet................................................................................................................ 66Kendimizi Snayalm...................................................................................... 67Okuma Paras .............................................................................................. 68Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 68Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 69


Avrupa Birliinin Btnleme Sreci .................................. 70GR .............................................................................................................. 71DNSEL VE DENEYSEL ARKA PLAN...................................................... 72

Antik a-Roma Dnemi.............................................................................. 72Orta a Dnemi.......................................................................................... 73Klasik Dnem ............................................................................................... 74Gerekleen Giriimler.................................................................................. 76KURAMSAL ARKA PLAN ............................................................................. 78levselci Yaklam ........................................................................................ 79letiim Yaklam ve Haberleme Kuram(Ya da Etkileimci lemselcilik, Transactionalism) .................................... 81Federalizm ..................................................................................................... 82Sosyal naclk (Yapmsalclk, Konstrktivizm) ....................................... 83

indekileriv

3. NTE

4. NTE


4/216

KURAMSAL ARKA PLAN IIINDA ABNNBENMSED BTNLEME ..................................................................... 84Btnleme Yntemi..................................................................................... 84

Btnlemenin Evreleri................................................................................. 84Btnlemenin Modeli.................................................................................. 87zet ............................................................................................................... 89Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 90Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 91Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 91


Avrupa Birliinin Genileme ve AvrupaKomuluk Politikas ................................................................. 94

AVRUPA BRLNN GENLEME POLTKASI......................................... 95 ABde Btnleme ve Genileme E Gdm: Gelecek Senaryolar ........ 96 ABnin Genileme Sreleri ve Genileme Potansiyeli............................... 97

ABnin lk Genileme Sreci .................................................................. 98 ABnin kinci ve nc Genileme Sreci .......................................... 98 ABnin Drdnc Genileme Sreci...................................................... 99 ABnin Beinci Genileme Sreci........................................................... 99 ABye Tam ye Aday lkeler ............................................................... 101 ABye Potansiyel Aday lkeler............................................................... 101

ABye Tam yelik Kriterleri.......................................................................... 102

ABye Tam yelik Sreci .............................................................................. 102Trkiyenin ABye Tam yelik Sreci ........................................................ 105 AVRUPA KOMULUK POLTKASI .............................................................. 108zet................................................................................................................ 110Kendimizi Snayalm...................................................................................... 113

Yaamn inden............................................................................................ 114Okuma Paras .............................................................................................. 114Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 115Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 116


Avrupa Birliinin Ekonomik ve Sosyal Politikalar .. .......... 118GR.............................................................................................................. 119EKONOMK VE SOSYAL POLTKALARIN TARHSEL GELM............... 119EKONOMK NTELKL POLTKALAR ....................................................... 121Tarihsel Geliim ........................................................................................... 121Ekonomik Nitelikli Politikalarn Ayrntl Analizi......................................... 123

Ekonomik ve Parasal Birlik Kapsamnda Yrtlen Politikalar........... 123 Yatay Politikalar ...................................................................................... 126Sektrel Politikalar .................................................................................. 129

ABnin Rekabet Etme Kapasitesini Ykseltmeye Ynelik Politikalar................................................................................... 132Sanayi Politikas ..................................................................................... 133

indekiler v

5. NTE

6. NTE


5/216

Byme ve stihdam Artrmaya Ynelik Stratejiler.............................. 134SOSYAL NTELKL POLTKALAR .............................................................. 135Tarihsel Geliim............................................................................................. 135

Sosyal Nitelikli Politikalarn Ayrntl Analizi ............................................... 136Toplumun Tm Kesimlerine Ynelik Sosyal Politikalar ..................... 136Toplumun Belirli Kesimlerine Ynelik Sosyal Politikalar ................... 141

zet ............................................................................................................... 144Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 145Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 146Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 146


Topluluklardan Avrupa Birliine Avrupa

Btnlemesinin Geirdii Deiim Sreci........................... 150GR .............................................................................................................. 151 PAZARIN TAMAMLANMASI, SCHENGEN DZENLEMELER VE

AVRUPA TEK SENEDNN HAZIRLANMASI............................................... 152 Pazarn Tamamlanmas............................................................................. 152Schengen Dzenlemeleri .............................................................................. 153

Avrupa Tek Senedinin Hazrlanmas ve Getirdii Kurumsal Yenilikler .. 153Tek Senedin Hazrlanmas...................................................................... 153Tek Senedin Getirdii Kurumsal Deiiklikler...................................... 155

EKONOMK VE PARASAL BRLKLE LGL GELMELER ........................ 155

Ekonomik ve Parasal Birlikle lgili Balangta Yaanan Gelimeler......... 155Ekonomik ve Parasal Birlik Konusunda Tek Senet Sonras YaananGelimeler ..................................................................................................... 156Ekonomik ve Parasal Birlikle lgili Gncel Tartmalar ............................. 157SYAS BRL VE KURUMSAL KONULARDA YAANANGELMELER.................................................................................................. 158Siyasi Birlii Konusunda lk Dnemlerde Yaanan Gelimeler ............. 158Siyasi Birlii Konusunda 1980li Yllarda Yaanan Gelimeler............... 158Siyasi Birliinin Kurumsal Yaps ............................................................. 159SOUK SAVAIN SONA ERMES VE AVRUPA BTNLEMES ............. 160Dou Blokunun kmesi ............................................................................ 160

Avrupa Gvenlik ve Birlii rgtnn Oluturulmas........................... 161 Almanyann Yeniden Birlemesi.................................................................. 162 AVRUPA BRL YAPILANMASINA GE................................................ 162Maastricht Antlamasna Giden Sre ......................................................... 162Maastricht Antlamasyla Getirilen Yap .................................................... 163Maastricht Antlamasnn Yrrle Girmesi ve O DnemdekiGelimeler...................................................................................................... 164MAASTRCHT ANTLAMASI SONRASI YAPILAN REVZYONLAR............. 16

Amsterdam Antlamas.................................................................................. 165Nice Antlamas ............................................................................................. 166

Anayasal Antlama ....................................................................................... 167Lizbon Antlamas ......................................................................................... 167

indekilervi

7. NTE


6/216

AET/ABNN GENLEMES ......................................................................... 168lk Genileme ............................................................................................... 168kinci Genileme ........................................................................................... 169

nc Genileme........................................................................................ 169Drdnc Genileme.................................................................................... 169Beinci Genileme......................................................................................... 169Genileme Konusundaki Perspektifler......................................................... 170zet ............................................................................................................... 171Kendimizi Snayalm ..................................................................................... 172Okuma Paras ........................................................................................... .. 173Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 175Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 175


Lizbon Antlamas Sonras Avrupa BirliininYeni Yaps ................................................................................ 178

GR.............................................................................................................. 179LZBON ANTLAMASINA GDEN SRE................................................... 179LZBON ANTLAMASI SONRASI GENEL OLARAK AVRUPA BRL ..... 183

Avrupa Birlii: Tek Tzel Kiilik.................................................................. 183 Avrupa Birliinin Stunlu Yapsnn Sona Ermesi...................................... 183GENEL HKMLERDEK DEKLKLER ................................................ 184Deerler ve Hedefler ................................................................................... 184

Yetki............................................................................................................... 185Glendirilmi Birlii ............................................................................... 187 Avrupa Birlii Karar Alma Usulleri ve Tasarruflar ..................................... 187Kurucu Antlamalarn Gzden Geirilme Usul ........................................ 188

Avrupa Birliinden Ayrlma ........................................................................ 190 AVRUPA BRLNN KURUMLARINDAK DEKLKLER..................... 190 Avrupa Parlamentosu ................................................................................... 190 Avrupa Birlii Zirvesi .................................................................................... 191Konsey ........................................................................................................... 191Komisyon....................................................................................................... 193

Avrupa Birlii Adalet Divan ........................................................................ 193 AVRUPA BRL VE DEMOKRAS ALANINDAK DEKLKLER.......... 194Ulusal Parlamentolar..................................................................................... 194

Vatanda Giriimi .......................................................................................... 195 AVRUPA BRL VE NSAN HAKLARI ALANINDAK DEKLKLER.... 196 Avrupa Birlii Temel Haklar art ................................................................ 196 Avrupa nsan Haklar Szlemesi................................................................. 197 AVRUPA BRLNE LKN DER YENLKLER .................................... 197zgrlk, Gvenlik ve Adalet Alan............................................................ 197

Avrupa Birliinin D likileri ..................................................................... 198SONU........................................................................................................... 200zet................................................................................................................ 201Kendimizi Snayalm...................................................................................... 203

indekiler vii

8. NTE


7/216

Yaamn inden............................................................................................ 204Kendimizi Snayalm Yant Anahtar ............................................................ 204Sra Sizde Yant Anahtar .............................................................................. 205


Szlk ................................................................................... 207

indekilerviii


8/216

nsz Anadolu niversitesi Ak retim Sisteminde 2012-2013 retim ylndan iti-

baren kredili sisteme geilecektir. Her eitim dnemi gz ve bahar eklinde ikidnem olacak, Bologna sreci ak ve uzaktan retime adapte edilecektir. Bukapsamda rencilere verilen tm ders kitaplar yenilenecek ve e-kitap hayata ge-irilecektir.

ki dnem olarak uygulanacak sistemde her dnemde 2 snav ve ylda 4 snavolacak, btnleme snavlar kalkacaktr. ktisat Fakltesi 4nc snfna 7nci yar-

ylda Avrupa Birlii, 8nci yarylda Avrupa Birlii ve Trkiye dersleri konmutur. Avrupa Birlii, Avrupa halklarn gemite olduu gibi silah zoruyla deil, ken-

di istekleriyle bir araya getirmeye, ekonomik refahlarn kurduklar ekonomik bir-

lik ile artrmaya, Avrupada insan haklarna ve ada deerlere saygl demokra-tik rejimleri yerletirmeye ynelik yzyln baarl bir projesidir.

Avrupa Birliinin kurulmasna fikir babal yapan Jean Monnetnin ifadesiyle Avrupa Birlii, bir devletler koalisyonu deil, bir insanlar birletirme projesidir.

Robert Schuman 9 Mays 1950de aklad bildirisinde, Dnya bar, kendi-sini tehdit eden tehlikelere orantl abalar olmakszn korunamaz demitir. Avru-pa Birlii bugn hem dnya barnn korunmasna ve hem de Avrupa ktasndarefahn artmasna byk katk salamaktadr.

Kitap, Avrupa Birliinin kuruluunu, geliimini, ileyiini, genilemesini, yeni-

den yaplanmasn, kurumlarn, izledii ekonomik ve sosyal politikalar, nemlizirveler ile zirve sonularn kapsamaktadr. Her nite kendi alannda uzmanla-m Trkiyenin nde gelen retim yelerince yazlmtr.

Bahar dneminde yer alan Avrupa Birlii ve Trkiye kitab ile birlikte ren-cilerin Avrupa Birliini ve Trkiye Avrupa Birlii ilikilerini doru analiz etmele-rine ve yorumlamalarna katk salayacaktr.

Kitap, sadece bu dersi alan renciler asndan deil Avrupa Birlii konusun-da bilgisini arttrma ve gelimeleri daha yakndan izleyebilme abasnda bulunan-lara kaynak, ayrca rgn retimde de ders kitab olabilecek niteliktedir.

Avrupa Birlii kitabnn ktisat Fakltesinde okuyan rencilere ve konu ile il-gilenen okurlara yararl olaca dncesindeyiz. Kitaba katk salayan yazarlara

ve yaynlanmasnda emei geen herkese teekkr ederiz. Tm katklara ramengzden kaan hata ve eksiklikler varsa, bunlarn sorumluluunu editrler olarakstlenir, Fakltemizde okuyan rencilerimize baarlar dileriz.

EditrlerProf.Dr. S. Rdvan KARLUK

Yrd.Do.Dr. Betl YCE DURAL

nsz ix


9/216

Bu niteyi tamamladktan sonra;Tarihte Avrupa btnlemesine ilikin ilk giriimleri aklayabilecek,

Avrupann kinci Dnya Sava sonrasnda btnleme asndan nasl birortam iinde bulunduunu ifade edebilecek,

Avrupa devletlerinin sava sonras ekonomik ve politik durumlarnn onlarneden i birliine ynelttiini aklayabilecek,

Avrupa btnleme giriimlerinde Amerika Birleik Devletlerinin rolnaklayabilecek,

Avrupa devletlerinin kurduu ilk kurulularn nasl bir gelime gsterdiiniaklayabilecek,

Avrupa btnlemesinin temelini oluturan Roma Antlamalarnn ieriinitanmlayabilecek,

Avrupa btnlemesinin ilk gelimelerinin teorik olarak nasl aklandninceleyebileceksiniz.

indekiler

Anahtar Kavramlar

Amalarmz

Avrupa Birlii

TARHTE AVRUPABTNLEMES

KNC DNYA SAVAI SONRASIAVRUPA BTNLEMES

MARSHALL PLANI VENATONUN KURULUU

BATI AVRUPADA LK

BTNLEME ROMA ANTLAMALARI

1AVRUPA BRL

Avrupa Kmr veelik Topluluu, AvrupaEkonomik Topluluu veAvrupa AtomEnerjisi Topluluu

Avrupa Btnlemesi Federalizm Avrupa Topluluklar Yeni levselcilik-

Neofonksiyonalizm Sektrel Btnleme

Ekonomik Btnleme Gmrk Birlii Derinleme Genileme Uluslarstlk (supranasyonalite)


10/216

TARHTE AVRUPA BTNLEMESEtimolojik kkenine bakldnda Avrupa (Europa) kelimesinin Akada aa git-me, batma anlamna gelen erebu veya Fenike dilinde akam, bat anlamna ge-len ereb szcklerinden trediine ilikin teoriler mevcuttur. Yunan mitolojisindePrenses Europa, Fenike Kral Phoeiniksin kzdr. Boa klna brnen Zeus,Europay Girit adasna karr. Zeustan ocuk sahibi olan Europa daha sonra GiritKral Asterion ile evlenir. M VII. yzylda Yunanllar kendi yaadklar topraklarnkuzeyinde kalan blge iin Avrupa demitir. Yunanl tarihi Herodot, dnyann

Avrupa, Asya ve Libya (Afrika) adnda ktadan ibaret olduunu yazmtr. VIII. yzyldan itibaren, Latin ve Cermen etkisinde bulunan blge iin Avrupa tabiri kul-

lanlmaya balanmtr. Charlemagne dneminde Avrupa tabiri, Dou Roma (Bi-zans) ve slam hkimiyetinde olmayan kta topraklarn tanmlamak iin kullanlrolmutur. 1730da sveli corafyac ve haritac Von Strahlenbergin Ural dalarnn

Avrupann dou snrn oluturduu nerisi genel kabul grmtr.Bu ekilde tanmlanan Avrupada mevcut devletler arasnda btnleme salan-

masna ilikin grler XIII. yzyla kadar ular. Avrupa btnlemesi, Avrupaldevletler arasnda ekonomik ve siyasi i birliinin salanmas iin kurumsal dzen-lemelerin salanmas giriimlerine iaret etmektedir.

Avrupa btnlemesinin nc fikir babalarnn Hristiyan Kardelii temelindebir birlikten sz ettii grlmektedir. talyan air Dantenin 1310da yazd Monarc-hia adl kitapta bir Birlik dncesi sz konusudur. Ayn dnemde Pierre Dubois

tarafndan dile getirilen Birlik arsnda ise Avrupadaki prenslikler arasnda birkonsey kurulmas ve tm ihtilaflarn burada ele alnmas nerilmitir. William Pennin1693te yazd Avrupann imdiki ve Gelecekteki Bar adl kitap ile 1713te Ab-be de Saint Pierrenin kaleme ald Avrupada Kalc Barn Salanmas iin BirProje balkl kitaplar yine Hristiyan devletler arasnda bir st rgtlenmeyi ner-mektedir. Aydnlanma dnrlerinden Jean Jacques Rousseau, Avrupada ulusla-rst bir yapnn istikrar ve dzeni salayacan dnmtr. Alman dnr Im-manuel Kant ise 1795te yazd Ebedi Bar zerine adl kitabnda, ortak deer veilkelere sayg gsteren devletler arasnda Avrupa Birleik Devletleri kurulmas fikriniileri srmtr. nl Fransz romanc Victor Hugo ise 1849da tm Avrupa devletle-rinin daha st bir rgtn emsiyesi altnda birlemesi ynndeki dileini dile getir-

mitir. Bu grler yannda, 1834 ylnda hayata geirilen Alman Gmrk Birlii(Zollverein) gibi dier baz yerel btnleme hareketlerine de rastlanmaktadr.

Avrupa Kmr ve elik Topluluu, AvrupaEkonomik Topluluu

ve Avrupa AtomEnerjisi Topluluu


11/216

Bu rnekler Avrupann btnlemesine ilikin dncelerin eski tarihlere ka-dar gtrlebileceini gstermektedir. Ancak buna ramen Avrupada yaanan sa-

valara engel olunamamtr. Yukardaki btnleme giriimlerine gre daha yakn

bir tarihte Birinci Dnya Savandan hemen sonra Kont Richard Coudenhove-Ka-lerginin Pan-Avrupa giriimi, iki dnya sava aras dnemin en dikkate deer gi-riimlerinden biridir.

1894-1972 yllar arasnda yaam olan Avusturyal diplomat Kalergi, siyasi,asker ve ekonomik adan birlemi bir Avrupa dncesini ilk olarak bir Almangazetesinde 15 Kasm 1922 tarihinde yaynlanan Pan-Avrupa-Bir neri balklmakalesi ile dile getirmitir. Ayn yl Pan-Avrupa Birliini kurmutur. Bu Birlik,birleik bir Avrupa iin kurulan ilk harekettir. Kalerginin 1923 ylnda da Pan-Av-rupa isimli kitab yaymlanmtr. Kitapta btnleme dncesini engelleyebile-cek bir sava tehlikesinden szetmekte ve bunu engelleyecek bir Avrupa kuru-luunun oluturulmas gereini belirtmektedir. Kalerginin birlemi bir Avru-

paya ilikin dnceleri entelekteller tarafndan desteklendiyse de siyasiler ara-snda taraftar bulamamtr. Buna ramen 1926 ylnda ilk Pan-Avrupa Kongresitoplanmtr. Kalergi Pan-Avrupa Birliinin ilk Bakan, Dnemin Fransa Dile-ri Bakan Aristide Briand da 1927 ylnda Onursal Bakan olmutur. Kalergi,kinci Dnya Sava sonrasnda Avrupa Parlamenter Birliini (European Parli-mantary Union) kurmutur. Bu erevede bir Avrupa Anayasas ve federal bir

Avrupa yaratmak amac ortaya konmutur. Bu Birlik daha sonra Avrupa Hareke-ti ile birlemitir. Kalergi, 1952-1965 yllar arasnda Avrupa Hareketinin onursalbakanln yapmtr.

Kalerginin Pan-Avrupa oluumu ile balantl olan bir baka btnleme girii-mi, Birinci Dnya Sava sonunda kurulan evrensel bir rgt olan Milletler Cemi-

yeti iinde gelitirilmeye allmtr. Buna gre Fransz Dileri Bakan AristideBriand, Pan-Avrupa giriiminin devam olarak Milletler Cemiyeti iinde Avrupaldevletlerin ortak bir pazar yaratma amacyla i birliini gelitirecek ve 1930 ylndaBriand Memorandumu ile sonulanacak bir giriim balatm ancak somut bir so-nuca ulalamamtr. birlii iin atlan bu admlar 1939 ylnda Avrupay ykmasrkleyen yeni bir savan kmasn nleyememitir.

kinci Dnya Sava srasnda ortaya kan btnleme giriimleri de savan y-kc etkisi ile somut sonu vermemitir. Bunlardan biri talyan federalist Altiero Spi-nelli tarafndan gerekletirilmitir. Spinelli 1941 ylnda yazd Ventotene Mani-festosunda birlemi bir Avrupa kurulmas gerei zerinde durmu, 1943 ylnda

Avrupa Federalist Hareketini oluturmutur. Spinellinin ne srd fikirler, d-

nemin direni hareketlerinin desteine sahiptir.

KNC DNYA SAVAI SONRASI AVRUPABTNLEMES1945-1955 yllar arasndaki on yllk dnem aslnda Avrupada federalizmi savu-nan kesimlerin btnleme fikrini Avrupal devletlerin gndemine sokmak iin a-balad bir dnemdir.

Federalizm bir siyasi btnleme ve rgtlenme modelidir. Federalizm fikri-nin vcut bulmu hli olan Federasyon, egemenliin merkez (federal) devlet ileye (federe) devletler arasnda paylald bir btnleme eklidir. Federasyondadevletler ortak karlarn gerekletirmek ve ortak faydalar elde etmek zere g-

nll olarak bir araya gelirler. Ortak karlarn gerekletirilme amac, yelerin bi-reysel karlarnn uzlatrlmasn ve asgari mterekte buluulmasn gerektirir.

4 Avrupa Birlii

Federalizm bir siyasibtnleme ve rgtlenmemodelidir.


12/216

Federasyonu oluturan birimleri bir arada tutacak yasal, kurumsal, siyasal ve top-lumsal mekanizmalarn oluturulmas gerekir. Federe birimlerin zerklikleri vardrancak temel karar verici federal birimdir.

Sava sonras dnemde federalizmde ifadesini bulan btnleme giriimleri d-nemin ekonomik ve siyasi koullarnn etkisiyle ak biimde dile getirilir hle gel-mitir. zellikle hkmet d kurulularn da Avrupa btnlemesine katkda bu-lunduu grlmektedir. Ancak bu dnemde ortaya kan btnleme taraftar g-rlerin hepsi ayn dorultuda ilerlememitir.

19 Eyll 1946 tarihinde Zrih niversitesinde yapt nl konumada WinstonChurchill, Sovyet tehlikesinin bertaraf edilebilmesi iin Fransa ve Almanya ncl-nde bir Avrupa Birleik Devletleri oluturulmas fikrini vurgulamtr. Bu konu-ma btnleme srecini hzlandran bir etken olmu, her ne kadar ngiltere gele-neksel olarak federalizme souk baksa da federalistler iin ilham kayna olmu-tur. Fakat 1947 ylnda Winston Churchill nclnde kurulan Birleik Avrupa

Hareketi (United Europe Movement) federalizmi deil, daha gevek bir i birliinisavunmutur. 1946 ylnda kurulan Avrupa Federalistler Birlii (European Federa-lists Union) ise federalizm fikrini ve sava sonras yeniden ayaa kalkmann ancak

Avrupann btnlemesi ile gerekleebileceini savunmutur. 100.000den fazlayesi ile dnemin en etkin ve yaygn bask gruplarndan olan bu Birlik, 1950li yl-larda da hayata geirilemeyen Avrupa Savunma Topluluu ve Avrupa Siyasi Top-luluunun da savunuculuunu yapmtr. Avrupa Savunma Topluluu nerisininhayata geirilememesinin sonucu, btnlemenin daha radikal ve hzl gerekle-tirilmesini savunan Altiero Spinelli ile daha yava ve aamal bir btnleme sre-cini savunanlar arasnda bir ayrma yaanmtr.

Farkl grlere ramen, Avrupa iinde somut sonulara varan btnleme gi-

riimlerine rastlanmaktadr. Nitekim 1932 ylnda Hollanda, Belika ve Lksemburgarasnda imzalanan Ouchy Szlemesi ile Benelks oluturulmu ve bu lkelerarasnda ekonomik btnlemeye giden dzenlemeler gerekletirilmitir. Bu lke arasnda gmrk birliinin nihai olarak tesis edilmesi ise 1948 ylnda mm-kn olabilmitir.

Avrupa btnlemesi konusunda alanlar, 7-11 Mays 1948de HollandannLahey kentinde Avrupa Kongresini topladlar. 16 lkenin hkmet d kurulu-larndan 700den fazla delegeyi bir araya toplayan Avrupa Kongresinde bir Av-rupa federasyonu oluturma fikrinden hareket ederek kurumlar, parasal birlik veinsan haklar szlemesi konular gndeme getirilmitir. Bu fikirler 1949 ylnda

Avrupa Konseyinin oluturulmasna giden yolu amtr. Ancak nihayetinde

Konsey, Avrupa Kongresi katlmclarnn federalist eilimlerinin aksine btn-lemeye deil, i birliine odaklanm bir yap zerine oturmutur. Zira ngiltere,rlanda ve skandinav lkeleri federalist bir deneye girmek istememilerdir. An-cak yine de bu dnem btnleme iin gerekli zeminin hazr olduu bir dne-me iaret etmektedir.

kinci Dnya Sava Sonras Genel Durumkinci Dnya Sava sonras Avrupann btnlemesine neden olan gelimelerinbalca iki sebebi vardr. Bunlardan ilki; Avrupa lkelerinin sava sonras kaypla-r telafi etme abalar ve Almanya sorununun zlmesi iin yaplan dzenlemele-rin etkisi; ikincisi ve daha da nemlisi, Amerika Birleik Devletlerinin (ABD) eko-

nomik ve siyasi karlar dorultusunda savatan byk kaypla kan Avrupannbtnlemesini hzlandrc rol oynamasdr.

51. nite - Avrupa Kmr ve elik Topluluu, Avrupa Ekonomik Topluluu ve Avrupa Atom Enerjisi Topluluu


13/216

1945 ylnda Almanya ve Japonyann teslim olmasyla tm cephelerde sonaeren sava, Avrupada sosyal, ekonomik ve siyasi ykma yol amtr. Savata ha-

yatn kaybeden ve sakat kalan insanlar, yok olan altyap ve sava ekonomisi Av-

rupann knn gstergeleridir. Sava srasnda toplam Gayri Safi Mill Hasla-lar ortalama olarak %25 orannda den Avrupa lkeleri, ayn zamanda yksekenflasyon, azalan gda retimi ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliinin (SSCB)etkisine giren Dou Avrupa lkelerinden kaynaklanan ekonomik kayplarla mca-dele etmek zorunda kaldlar. Zira sava ncesinde Bat Avrupay ekonomik adantatmin eden Dou Avrupa ile ticari ilikiler, bu lkelerin siyasi ve ekonomik ba-kmdan SSCBnin etki alanna girerek dar ile ticari ilikilerini kesmeleri ile sekte-

ye urad.Bata Fransa ve ngiltere olmak zere savatan galip kan Avrupa devletleri

dnya apnda siyasi glerini kaybettiler. Sava sonras gelimeler ise byk l-de savan en nemli galipleri olan ABD ve SSCB tarafndan belirlenecektir. Bu

iki byk g arasndaki mcadele, dier bir deyile Souk Sava dneminin ba-langc Avrupa btnlemesinde nemli etkilere sahiptir. Sava sonras dnemde,olumsuz ekonomik koullar nedeniyle sava galibi Fransa ve talyada Sovyet des-tekli Komnist Partiler glenmeye balamtr. SSCBnin Avrupay ekonomik veen nemlisi de siyasi adan tehdit etmesi, ABDnin bu lkelere aada ayrntlanlatlacak olan asker ve ekonomik yardm fikrini gelitirmesine neden olmutur.

ABDnin Avrupa btnlemesine kanlmaz etkisi yannda, mevcut siyasi veekonomik koullar Avrupa devletlerini daha nce olmad kadar i birliine y-neltmitir. Souk Savan keskin siyasi bloklamas ve Sovyet tehdidi kt ekono-mik koullarla birletiinde Avrupallarn birlikte hareket etmesi iin uygun koul-lar oluabilmitir.

Almanya SorunuSavan malubu Almanya, sava sonras dzenlemelerin de temel konularndanbiri olmutur. ncelikle Almanyann yeniden bir savaa sebebiyet vermemesi iingerekli siyasi ve ekonomik nlemlerin alnmas gndeme gelmitir. Bu da mtte-fikler arasnda Almanyann statsn ve gelecekteki durumunu belirleyecek d-zenlemeler ile mmkn olacaktr. 1945 ylnda Yalta ve Potsdam konferanslarndada ele alnan Almanya sorunu kapsamnda, Almanyann silahszlandrlmas, Nazi-lerden arndrlmas ve sava sulularnn cezalandrlmas kararlar alnm, Alman-

ya; ngiltere, Fransa, ABD ve SSCB arasnda drt igal blgesine ayrlm, Berlin dedrde blnmtr.

Ancak dzenlemelerde Almanya ile ilgili olarak, gerek Sovyetler ile dier mt-tefikler gerekse mttefiklerin kendi aralarndaki anlamazlklar tam anlamyla -zmlenememitir. Zira Almanya ile ilgili en zorlu noktalardan biri, Almanyannkmr ve elik kaynaklarna ilikindir. Fransa ve SSCB, ngiliz igal alannda bulu-nan Ruhr blgesi kaynaklarndan faydalanmak isterken ngiltere buna kar k-mtr. Bunun yannda SSCB, Almanyadan tamirat paras ve igal srasnda tahripolan sanayi merkezlerine karlk olarak Ruhr blgesinden makine ve tehizat g-trmek istemitir.

Potsdam Konferansndan sonra Austos 1945te Bakan Truman ziyaret eden ge-ici Fransa hkmeti bakan General Charles de Gaulle, kmr madenleri ynndenzengin Saar blgesinin kendilerine verilmesini ve Ruhr ve Rhinelandn Almanya top-

ra olmaktan karlmasn istemitir. Charles de Gaulle liderliindeki Fransann en-diesi, Almanyann glenerek yeniden bir savaa sebebiyet verebileceiydi.

6 Avrupa Birlii


14/216

Bu dnemde Fransa Ekonomik Planlama Kurulu Bakan olan Jean Monnet ken-di adyla anlan plannda (1946) Fransann sava sonras ekonomik bakmdan yeni-den ayaa kalkabilmesi iin be yllk bir kalknma plan oluturmutur. Bu plan,

Fransz ekonomisini dzeltebilmek iin ABD yardm salanmas iin de nemli birkaynak oluturuyordu. Nitekim bu sre sonunda Marshall yardmlar Avrupakalknmas ve btnlemesi iin nemli bir kaynak olarak ortaya kacaktr. Ancak

Almanya sorununun hlen iki devlet arasnda ihtilafa sebep olmas ve ABDnin yak-lam, sorunun zm iin Monnetnin mimar olduu yeni bir neriye -bkz. aa-da Schuman Plan- giden yolu amtr. Buna gre zengin kmr ve elik ma-denleri ulusst bir otorite tarafndan ortak kara uygun biimde ynetilecektir.

Bu dnemde sava sonras koullarn ortaya kard gvenlii salama endi-esiyle en ok da Almanyann gelecekte yeniden saldrma olaslna kar olutu-rulmu gvenlik antlamalarnn imzaland grlmektedir. 1947nin Mart ayndangiltere ve Fransa bir Alman saldrs karsnda birbirlerine yardm taahht ettik-

leri Dunkirk Antlamasn imzalamtr. 1948 ylnda Brksel Antlamas (Ekono-mik, Sosyal ve Kltrel birlii ve Kolektif Savunma Antlamas) ad ile elli yll-na uzatlan bu Antlama, daha sonra Bat Avrupa Birlii (Western European Uni-on) adn alacak kuruluun da temelini oluturacaktr.

Tarihte XIII. yzyldan beri dile getirilen Avrupa btnlemesi dncelerinin neden zel-likle kinci Dnya Sava sonras hz kazanarak somutlamaya baladn tartnz.

MARSHALL PLANI VE NATONUN KURULUUkinci Dnya Sava sonras Avrupa btnleme giriimlerinde ABDnin etkisi b-

yktr. Bu etki sava sonras ekonomik ve siyasal koullardan kaynaklanmaktadr.

ABD pazarn oluturan Avrupa devletlerinin olumsuz ekonomik koullar ile So-uk Sava koullarnda SSCB ilerlemesinin durdurulmas gerei, ABDnin Avrupabtnlemesine desteinin temel sebepleridir.

ncelikle sava srasnda ekonomik bakmdan iyi durumda olan ABD, sava son-rasnda ayn ekonomik performans gsterip gsteremeyecei konusunda endieyekaplmtr. Bunun en nemli nedeni, gerek ABDnin kendi ekonomik yaps gerek-se en nemli pazar konumundaki Avrupa lkelerinin kt ekonomik koullar idi.

Sava sonras ABD ekonomisi iin en byk tehlike isizlik ve ihracat gelirleri-nin azalmas idi. Zira sava malzemesi reten fabrikalarn normal retime gemesiaamasnda ve ordudan terhis edilenlerin geri dnmesi ile isizliin ok byk bo-

yutlara varabilecei tahmin ediliyordu. Bundan da nemlisi dolar stoklar eriyen ve

alm gleri kalmayan Avrupa devletleri nedeniyle ABD ihracat gelirlerinin bykoranlarda dmesi ve yapsal sorunlarn ortaya kmas tehlikesi vard. Bu durum-da, sava sonras Amerikan ekonomisinin yaplandrlmasnda mevcut endielerigiderecek ve savaa giden sreteki hatalarn tekrar edilmesini nleyecek dzen-lemelere ihtiya vard. zm; ABD tarafndan kendisi ve pazarn oluturan dev-letler arasnda serbest ticaretin salanmas ve tek bir pazarn oluturulmas, bu ak-a engel olacak koruma duvarlarnn ve dzenlemelerin ortadan kaldrlmas ola-rak ortaya konmutur. Souk Sava ortamnn bata Sovyetler Birliinden kaynak-lanan engellemeleri dnldnde, ABDnin ncelikli hedefi kendisine en ya-kn ve hlihazrda ekonomik bamll had safhada olan Avrupa pazarlarnn can-landrlmasdr.

Gerekten de sava sonrasnda Avrupa lkeleri de ABD yardmna sklkla ba- vurmulardr. rnein talya hkmeti ABDden d yardm talebinde bulunmutur.


SIRA SZDE

1


15/216

ngiltere ise sava srasnda zaten 1941 ylnda ABD Kongresi tarafndan kabul edi-len dn Verme ve Kiralama Yasas erevesinde yardm almtr. ABD sava bi-tince bu yardm kaldrm, bu durum dier Avrupa devletleri gibi elverisiz ekono-

mik koullarndan tr ngiltereyi daha da g bir duruma drmtr. Aralk1945 tarihinde yeniden bir kredi anlamas imzalansa da ngiltere yannda dier Av-rupa devletlerinin de ABDye olan ekonomik bamllklar daha da artmtr.

Truman DoktriniSouk Sava koullarnda, zellikle de 1947 ylndan itibaren SSCB ile ABD arasn-daki kartlk giderek daha fazla ortaya kmaya balamtr. SSCBnin Dou Avru-pada nfuzunu artrmas, Fransa ve talyada komnist partilerin g kazanmasgibi gelimeler, Sovyet etki alannn genilemesi karsnda ABDnin Avrupayekonomik ve siyasi adan glendirmesi gereini daha da belirgin hle getirmi-tir. Tm bu gelimeler sonucunda,12 Mart 1947 tarihinde ABD Bakan Harry Tru-

man Kongrede yapt tarihi konumasnda dnyann iki ideoloji arasnda bln-me aamasnda olduunu belirtmi ve ABDnin komnist tehlikesi altnda bulunanTrkiye ve Yunanistana 400 milyon dolarlk asker yardm yapacan aklamtr.

Marshall PlanTruman Doktrininden sonra, ABDnin Avrupay glendirme abalarnn ekono-mik aya Marshall Plan ile salanmtr. Avrupay tek tek lkeler temelinde de-il, bir btn olarak kapsayan bu Plan, Avrupann ekonomik gstergelerinin iyi-letirilmesi iin bir birlik yaratma hedefini ngrmekte idi. erik itibaryla serbestticaret fikrine dayal olan Plan, ABDnin ekonomik ve siyasi stnln srdr-me ve SSCBnin ilerlemesini durdurma hedefine ynelik olarak oluturulmutur.

Bir baka deyile, Marshall Plan ile ABD ekonomik bakmdan btnlemi glbir Avrupann ABDnin siyasi ve ekonomik karlarna hizmet edecei fikrindenhareketle, Avrupann yeniden imar ve ekonomik adan canlandrlmasn ama-lamtr. Bu plann Avrupann yeniden imar hedefini gerekletirmesi kadar, Av-rupa lkelerinin Almanya sorunundan kaynaklanan endielerinin ortadan kaldrl-mas ve SSCBye kar bir g dengesi yaratlmas amacn da tadn belirtmekgerekir.

5 Haziran 1947de Amerikan Dileri Bakan George Marshall Avrupann yeni-den imar iin oluturulan plann ana hatlarn Harvard niversitesinde yapt ko-numada aklamtr. Marshall konumasnda; Avrupann yeniden imar iin tektek lkelere deil, Avrupann tmne ynelik, asker olmayan bir ekonomik yar-

dm plan oluturulaca ve plann gidiatn engelleme giriimlerinin ABD tepkisiile karlaaca vurgusunu yapmtr. Ana erevesi bu ekilde izilen Plann de-taylar Avrupallarn dorudan katlm ve ihtiyalarnn ortaya konmasyla belirle-necektir. Davet edildiyse de SSCB, Plana katlmam ve Plan gerek bir tehlikeolarak nitelendirmitir. Hatta Planla ilgili grmeler srerken Dou Avrupa lke-leri ile ikili ticaret antlamalar imzalamtr.

12 Temmuz 1947de Pariste bir araya gelen Avrupa devletleri, Avrupann ihti- yalarn belirlemek iin Avrupa Ekonomik birlii Konferans (Conference of Eu-ropean Economic Cooperation - CEEC) adl kuruluu oluturmulardr. Bu kuruluerevesinde gerekletirilen grmelerde ngiltere ve zellikle de Fransann ba-z tereddtleri giderilmitir. Plana katlacak lkelerin ekonomik ihtiyalarna ili-

kin raporlarn hazrlanmasnn ardndan, Plan yasalam ve 1948de onaylanarak yrrle girmitir. Marshall Planna ilikin dzenlemeler iin Avrupa lkeleri

8 Avrupa Birlii


16/216

kendi aralarnda Nisan 1948de Avrupa Ekonomik birlii rgt n (Organi-zation of European Economic Cooperation-OEEC) kurmulardr. Bu rgt 1961 y-lnda Ekonomik birlii ve Kalknma rgt ne (Organization of Economic

Cooperation and Development- OECD) dnmtr.Plan erevesinde ABD ilgili lkelere 19 milyar dolar civarnda yardm yapm-tr. Yardmlar gerek Amerikan ulusal pazarn gerekse Avrupal devletlerin ekono-milerini olumlu etkilemi, ticareti canlandrm, enflasyonist etkileri aza indirmitir.Marshall yardm, ekonomik getirilerinin yan sra bata talya ve Fransa olmak ze-re Avrupa lkelerinde komnistlerin oy kaybettii bir siyasi zemin yaratmtr. Ennemlisi de bu yardm program ileride daha da somutlaacak Avrupa btnlemeabalarnn ilk aamasn oluturmutur.

Marshall Plan kapsamnda verilen ekonomik yardmlar, 1950 ylnda balayanKore Sava ile birlikte asker yardmlara dntrlmtr. Marshall Plan 1953 y-lnda resmen sona ermitir.

Bat Avrupa lkeleri ile ABDnin Truman Doktrini ile balayan yakn i birlii 4Nisan 1949 tarihinde Kuzey Atlantik Antlamas rgtnn (NATO) kurulma-s ile devam etmitir. NATOnun kurulmas ile Avrupa savunmas bu rgt kapsa-mnda ele alnmaya balanmtr.

BATI AVRUPADA LK BTNLEME

Schuman Bildirisi Avrupa btnlemesinde daha somut admlar 1950lerin banda atlmtr. FranszDileri Bakan Robert Schuman, Fransz i adam ve siyaseti Jean Monnetnin ha-zrlad ve 9 Mays 1950 tarihinde aklad kendi adyla anlan Schuman Bildiri-

sinde; Avrupada barn ancak iki tarihi dman Fransa ve Almanyann yaknla-mas ile gerekleebileceini belirtmitir.

Bu dorultuda, Schuman Bildirisinde, kinci Dnya Savann temel ham mad-deleri ve Fransa ve Almanyann sanayilerinin temeli olan kmr ve elik retimi-nin bir st otorite tarafndan ynetilmesi ngrlmtr. Bu nokta daha nceki h-kmetler aras btnleme abalarnn aksine artk uluslarst (supranasyonal)bir yaplanma ngrmesi bakmndan dikkate deerdir.

Avrupa Birliinin kuruluunun anlatld birok kitapta, 9 Mays 1950de ilanedilen Schuman Bildirisi bir balang noktas olarak nitelendirilir. Yaygn kana-


NATO, 12 lke tarafndanSouk Sava artlarndaSovyetler Birlii tehdidinekar oluturulmu bir asker savunma rgtdr. Ortaksavunma (collectivedefense) ilkesi olarak dabilinen 5. maddesine gre;ye lkelerden birine yaplansilahl saldr tm yelereyaplm kabul edilir.

Resi m 1. 1

Schuman Bildirisi (9 Mays 1950)

Kaynak:http://europa.eu/ab c/symbols/9- may/decl_en.htm eriim tarihi,18.12.2011

Uluslarst (Supranasyonal)kavram, ulusalhkmetlerin zerindekiseviyeye iaret eder vekendisini oluturan yedevletlerin AB kurumlarnadevrettii yetkileri ile alnankararlar ve uygulamalarndzeyini gsterir.


17/216

at, Franszlarn bundan byle Almanlarla bar iinde yaamak iin i birlii see-neini devreye sokmu olduklar eklindedir. Hlbuki dnemin kaynaklarna veSchuman Bildirisi ncesinde yaplan toplantlarn ieriklerine bakldnda, Fran-

szlarn i birliinden ziyade Almanyay denetleyebilmek ve ileride yeniden ken-dileri iin bir tehdit olmasn engellemek iin bu plan gelitirmi olduklar anlal-maktadr. Bu srete ABD ok kritik bir rol oynamtr. Souk Sava dnemine gi-rilmesiyle birlikte, SSCBden giderek artan bir tehdit alglayan ABD, Federal Al-manyann yeniden gl hle getirilmesinin, SSCBye kar Avrupann gvenliiiin hayati nem tad dncesini gelitirmitir. Nisan 1950de hazrlanan ABDUlusal Gvenlik Konseyi Karar (NSC-68), SSCBnin evrelenmesini ngrm,bu balamda Almanyann yeniden silahlandrlmas ABDde tartlr hle gelmi-tir. Fransa ise Federal Almanyann tekrar glenerek kendisi iin bir tehdit olu-turmasndan endie etmektedir. Bu durumda, Charles de Gaullen izgisini be-nimseyerek ABDye mesafeli duran Fransz siyaset adamlar Federal Almanyann

igal altnda tutulmaya devam etmesini hatta Ruhr blgesinin Federal Almanyadankoparlmasn savunurlarken ABD ile ok yakn ilikiler iinde bulunan FransaEkonomik Planlama Kurulu Bakan Jean Monnet, Alman kmr ve elik sanayi-nin, bir yksek otoritenin ynetimine sokulaca, dolaysyla Federal Almanyannsnai geliiminin istenildii gibi denetlenebilecei bir modeli gelitirmitir.

Avrupa Kmr ve elik TopluluuSchuman Bildirisinin ilan edilmesinden bir yl nce Monnet Avrupa Kongresi kap-samnda hazrlad bir grte, kmr ve elik retiminin bir yksek otorite tara-fndan yrtlmesinin israf ve retim akmalarn engelleyeceini, kartelleme-nin nne geeceini, retimi daha rekabet edebilir hle getireceini ve snai kal-

knmay hzlandracan savunmutur. Monnet bu erevede, Fransa ve Alman- yann daha nceki yllarda, sava malzemelerinin ham maddesi olan kmr ve e-lik iin gl bir rekabet iine girmi olduklarn, Alsace Lorrainene sahip olabil-mek iin arptklarn, kmr ve eliin uluslarst bir ynetim altna sokulmashlinde, Almanyann gcnn snrlandrlabileceini dile getirmitir. Son olarakMonnetye gre, kmr ve elik retiminin uluslarst biimde ynetilmesi, Al-man sanayinin dier Bat Avrupa lkelerine baml hle gelmesini salayacak, do-laysyla Fransann Alman sanayisinin egemenlii altna girmesi korkusunu orta-dan kaldracaktr.

Esasen Almanyann Bat Avrupaya daha fazla entegre edilerek snrlandrlma-sn hedefleyen Schuman Bildirisi, Avrupal devletler asndan tatmin edici gzk-

mektedir. kinci Dnya Sava sonras gelimelerin temel erevesini oluturanFransa ve Almanya arasnda savan nlenmesi fikrini destekledii gibi kmr veelik retimi yaplan Almanyann Ruhr blgesinin ynetiminin bir st otorite tara-fndan ynetilmesi Fransa asndan zaten tercih edilir bir noktadr. Bildiri Federal

Almanya Babakan Konrad Adenauer tarafndan da olumlu karlanm, Federal Almanyann siyasi, ekonomik ve asker bakmdan Bat Avrupa ile btnletirilme-si asndan nemli bir frsat olarak grlmtr.

Schuman Bildirisinin akland 9 Mays gn ABnin temellerinin atld birtarih olarak kabul edilmekte ve bugn de Avrupa gn olarak kutlanmaktadr.

Schuman Bildirisi, 18 Nisan 1951 tarihinde imzalanan ve 23 Temmuz 1952 tari-hinde yrrle giren Paris Antlamas ile kurulan Avrupa Kmr ve elik Toplu-

luuna (AKT) (European Coal and Steel Community) giden yolu amtr. Antla-ma 50 yl geerli olacak ekilde dzenlenmitir ve 23 Temmuz 2002 tarihinde ge-

10 Avrupa Birlii


18/216

erliliini yitirmitir. Bu erevede Antlama kapsamndaki konular Topluluk poli-tikalarna dahil edilmitir. Antlama pek ok kez revize edilmitir. Sektrel btn-lemenin ilk rnei saylan AKTye Fransa ve Almanya dnda talya, Belika,

Hollanda ve Lksemburg katlmtr.

AKT savan ham maddeleri saylan sektrlerde Topluluun en st dzeyde-ki organ Yksek Otoritenin dzenlemelerini geerli klmakta, ye devletleri ara-snda kmr, elik ve demir ticaretine konan kstlamalarn kaldrlmas yannda,bir ortak piyasa oluturulmas, nc lkelere ortak gmrk tarifesi uygulanmas

ve rekabet koullarnn dzenlenmesi hedeflerini dzenlemektedir. Kapsaml eko-nomik dzenlemeleri ile AKT, sava sonras ekonomik yeniden yaplanma aba-larnn nemli bir aamasn oluturmaktadr.

AKT, Avrupal devletlerin gerekletirdikleri ilk uluslarst (supranasyonal)

yapdr. ye devletler salt belirli bir sektrde dahi olsa, bu alandaki egemenlikle-rinin bir ksmn bir st yapya devretmilerdir. AKT sadece gmrk birlii dzen-lemesinden ibaret deildir. Kmr ve eliin retim hacmi ve sat fiyatlar da sup-ranasyonal Yksek Otorite tarafndan kararlatrlmaktadr. AKTnin o dnemdegerek piyasann ynetimi gerekse ortaya kan krizlerle mcadelede baarl oldu-u grlmektedir. Nitekim faaliyete baladktan sonra elik retimi artmtr. K-mr retimi ve istihdam azalm ancak bu alanda teknolojik gelime, gvenlik veevre konularna verilen nem artmtr.

Avrupa btnlemesi giriimlerinde Jean Monnet rneinde grlebilecek bireysel aba-larn btnleme hareketinin ynn ne kadar belirleyebileceini tartnz.

Siyasi Btnleme abalar: Avrupa Savunma Topluluuve Avrupa Siyasi Topluluu Giriimleri

Avrupa Savunma Topluluu Giriimi AKTnin oluum aamasnda uluslararas alanda Kore Savann balamas ilegelimeler farkl bir yne girmitir. Bu dnemde ABD, NATOnun glendiril-mesi gereine vurgu yapm ve Avrupallardan da asker katklarn artrmalar-n istemitir. Bu dnemde Avrupal devletlerin ekonomileri henz toparlanmaaamasnda olduundan, ABD Almanyann da NATOya asker katk yapmasnteklif etmitir. Ancak tm sava sonu planlarn Almanyann silahszlandrlarak,tekrar saldrmasnn nlenmesi fikri zerine kuran Avrupal devletler, zellikle


Resi m 1. 2

Paris Antlamas (1951)

Kaynak:http://europa.eu/ab out-eu/eu- history/1945- 1959/1957/index_e n.htm, eriim tarihi, 18.12.2011

SIRA SZDE

2


19/216

de Fransa bu neriye scak bakmamtr. Fransa bu sorunun zmn Alman- ya da dhil olmak zere tm Avrupal devletlerin katk yapaca bir Avrupa Sa- vunma Topluluu (European Defence Community) oluturma nerisi yapmakta

bulmutur.Fransa Babakan Rene Pleven, 24 Ekim 1950 tarihinde Fransz Meclisine100.000 askerlik bir Avrupa Ordusu kurulmas nerisini sunmutur. Plana gre;sava zaman Avrupa Ordusuna katlacak lkeler, Avrupa savunmasn bir st D-zey Mttefik Komutanlnn idaresi altnda stleneceklerdir. Dier zamanlarda bukuvvetler ilgili devletlerin kontrol altnda olacaktr. Plan kapsamnda bir Savun-ma Bakanl makam kurulmas da ngrlmtr. Planda ayrca zerk bir savun-ma btesine sahip bir Bakanlar Konseyi oluturulmas da nerilmektedir.

Planda Almanya tek bana deil, tm Avrupa lkelerinin asker katks ile bir-likte deerlendirilmektedir. 1950 ylnda nerilen Pleven Plan, nihayetinde FransaParlamentosunda onaylanmasa da 1952 ylnda Avrupa Savunma Topluluu Ant-

lamasnn imzalanmasna giden yolu amtr.Bu dnemde ortaya kan bir dier i birlii giriimi, Avrupa Savunma Toplu-luunun hemen ardndan gndeme gelen Avrupa Siyasi Topluluudur. (Euro-pean Political Community) Avrupa Siyasi Topluluu, ye lkelerin ekonomi po-litikalar yannda d politikalarn da btnletirme hedefi ortaya koyan ve AKTrneindeki sektrel btnlemeyi olduka ileri tayan bir dzenlemedir. Avru-pa Savunma Topluluu ve Avrupa Siyasi Topluluu giriimleri birlikte deerlen-dirilmi ancak Avrupa Savunma Topluluu Antlamasnn, Fransa Parlamento-sunda 1954 ylnda reddedilmesinin ardndan Siyasi Topluluk fikri de hayata ge-irilememitir. Bu giriimlerin hayata gememesinin arkasnda Fransz i siyase-tinde yaanan gelimeler etkili olmutur. De Gaulle taraftarlar ve komnistler

parlamentoda birlikte hareket ederek sz konusu topluluklarn kurulmasn en-gellemilerdir. Avrupa Savunma Topluluu ve Avrupa Siyasi Topluluu giriimlerinin baar-

szl, btnleme hareketinin gelecei zerinde ktmser grlere neden ol-mutur. Ancak, bir nceki giriim olan AKTnin sektrel btnlemenin salan-masndaki baars, ye devletlerin daha az ulusal direnci ile karlaacak yegnealann ekonomik konular olduunu gstermitir. Bu durumda Avrupa devletleribtnlemeye ye devletlerin karlkl i birliine daha ak olduklar ekonomikalanda devam etmeye karar vermilerdir.

ROMA ANTLAMALARI1955 yl Haziran aynda Messina (talya) Konferansnda bir araya gelen alt lke-nin Dileri Bakanlar aralarnda bir gmrk birlii oluturulmas ve sonrasnda or-tak pazara giden yolu aacak dzenlemeleri grtler. Konferansta dnemin Bel-ika Dileri Bakan Paul Henri Spaak bakanlnda bir Komisyonun kurulmas-na karar verilmitir. Spaak Komisyonu, Nisan 1956da ye devletler arasnda ortakbir pazarn oluturulmas ve bir atom enerjisi topluluunun kurulmasna ilikin ikineri hazrlamtr.

Komisyonun hazrlklar sonucunda 25 Mart 1957 tarihinde Romada Fransa,talya, Almanya, Belika, Hollanda ve Lksemburg arasnda Roma Antlamalar(Rome Treaties) imzalanmtr. Roma Antlamalar kapsamnda Avrupa EkonomikTopluluu (AET-European Economic Community) ve Avrupa Atom Enerjisi Toplu-luu (AAET-European Atomic Energy Community-Euratom) kurulmutur.

12 Avrupa Birlii


20/216

Avrupa Ekonomik Topluluu ve Avrupa Atom Enerjisi

Topluluu1965 ylnda imzalanan ve 1967 ylnda yrrle giren Fzyon Antlamas ile Av-rupa Kmr ve elik Topluluu (AKT), Avrupa Ekonomik Topluluu (AET) ve

Avrupa Atom Enerjisi Topluluunun (AAET) asli organlar (Konsey ve Komisyon)birletirilmitir. Bu gelime ile bu topluluk Avrupa Topluluklar olarak ad-landrlmaya balanmtr. Avrupa Topluluklarndan AET, 1992 ylnda imzalanarak1993 ylnda yrrle giren Maastricht Antlamas ile Avrupa Topluluu adn al-mtr. Maastricht Antlamas erevesinde belirtilmesi gereken bir dier gelime,

Avrupa btnleme srecinin ekonomik boyutu yannda siyasi boyutunun da gn-deme gelmesi ile artk Avrupa Birlii olarak adlandrlmaya balanmasdr.

AET, yeleri arasnda Gmrk Birlii ve Ortak Pazar oluturulmasn ng-

ren kapsaml bir ekonomik btnleme olutururken AAET enerji ve nkleer tek-nolojinin barl amalarla kullanlabilmesi iin i birliinin gelitirilmesi konusun-da dzenlemeler getirmitir. Roma Antlamalar 1 Ocak 1958 tarihinde yrrlegirmitir.

AET Antlamas, 2. ve 3. maddeleri ile yeler arasnda bir gmrk birlii, ortakpazar ve ortak politikalarn oluturulmas iin dzenlemeler getirmektedir. Antla-mada tarm, ulatrma, rekabet politikalar ile sosyal politikaya ilikin kapsaml d-zenlemeler de yer almaktadr.

AET Antlamas, yllar iinde Birlikinderinleme ve genileme aamalar ilepek ok deiiklie uramtr.

Roma Antlamalar kapsamnda kurulan bir dier topluluk AAET ise o dnem-

de enerjiye duyulan ihtiya ve zellikle nkleer enerjiye yatrm yaplarak enerjibamszlnn kazanlmas amacna ynelik olarak tasarlanmtr. Bu Topluluk dasupranasyonal nitelie haizdir ve o dnemde kurucu alt lkenin tek balarnankleer enerjiye yatrm yapmas olduka maliyetli olacandan, yetkilerin devre-dildii bir kurulu tercih edilir bir durum oluturmutur. AAET, ncelikle nkleerenerjinin sivil ve barl amalarla kullanmn esas ncelik olarak belirlemitir.

Bu Antlamann ieriinde gnmze kadar ok fazla deiiklik yaplmamtr. AAET, Avrupa Birlii ile birlememitir ve ayn kurumlar kullansa da ayr tzel ki-iliini korumaktadr. Gnmzde bu Kurulu; bata enerji arz gvenliinin salan-mas ve iklim deiiklii gibi gndem maddeleri nedeniyle nemini korumaktadr.

u ana kadar incelenen konular bakmndan Avrupa btnleme srecinin derinlemesini temsil eden temel aamalar sralaynz.


Resi m 1. 3

Roma Antlamalar (25 Mart 1957)

Kaynak:http://europa.eu/ab out-eu/eu- history/1945- 1959/1957/index_e n.htm, eriim tarihi, 18.12.2011

Gmrk Birlii, ilgili lkelerarasndaki vergiler ve miktarkstlamalarnn kalkt venc lkelere kar OrtakGmrk Tarifesiuyguland bir ekonomikbtnleme aamasdr.

Ortak Pazar, Gmrk Birliiiin geerli koullar yanndaemek, hizmet ve sermayehareketliliinin salandekonomik btnlememodelidir.

Derinleme; (deepening)ABnin gerek ekonomikgerekse siyasi anlamdadaha fazla btnlemesi vepolitika alanlar veuygulamalarngeniletilmesi anlamnagelir. Resm ve akademikevrelerde derinleme ilegenilemenin (widening)(ABnin yeni yeler kabulederek snrlarngeniletmesi) birbirineparalel giden srelerolduu kabul edilmektedir.

SIRA SZDE3


21/216

Btnlemenin Teorik AklamasBtnlemenin balang yllarnda Bat Avrupada federalist izgide bir btnle-me iin abalar yrtenler esas olarak iki farkl yntem takip etmekteydiler. tal-

yan Altiero Spinellinin Avrupa Federalist Hareketi grubu, Avrupada bir kurucumeclis toplanmasn, bu meclis tarafndan hazrlanacak bir anayasa erevesindedevletler arasnda tam bir siyasi birlik oluturulmasn hedefliyordu. Fransa mer-kezli La Federation grubu ise federal yapda bir Avrupa btnlemesini hedefle-mekle birlikte, nce ekonomik birliin, bunun baarl olmas hlinde daha sonra-ki yllarda bir siyasi birliin kurulmasndan yanayd. Sz konusu bu yaklam,1950lerin ikinci yarsnda gelitirilecek yeni ilevselcilik (Neo-fonksiyonalizm) te-orisinin ortaya kn salamtr. yeni ilevselcilik Avrupa btnlemesinin ilkdnemlerinde en nemli teorik arka plan olarak kabul edilmitir.

Yeni ilevselcilik- Neofonksiyonalizm adn 1958 ylnda Ernst B. Haas tarafn-

dan yaymlanan Avrupann Birletirilmesi: Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Gler1950-1957 adl kitap ile duyurmutur ve Avrupa btnleme srecini aklamayamalayan bir teoridir. 1950 ve 60l yllarda popler olan teori, Birlikin kurucula-r Jean Monnet ve Robert Schumann grlerini yanstmas bakmndan da nem-lidir. Neofonksiyonalizm esas itibaryla ekonomik btnlemenin siyasi btnle-meye varp varamayaca noktas ile ilgilenmitir. Neofonksiyonalizmin en temelkavram yaylmadr (spill-over). Buna gre bir politika alannda balayan i birli-i ve btnleme, birbirleriyle yakn ilikileri nedeniyle dier politika alanlarna

yaylabilecektir. Teoriye gre btnlemenin itici gc Komisyon gibi supranasyo-nal kurumlar, kar gruplar ve siyasi partilerdir. Supranasyonal bir yapy ngrenteori; 1960l yllarn ortalarndan itibaren btnleme hareketindeki gelimeleri

ngremedii ynnde eletirilere uramtr.

14 Avrupa Birlii

Avrupa Btnlemesinde nemli Tarihler (1945-1957)19 Eyll 1946: Winston Churchill, Zrih Konumasn yapt.17 Aralk 1946: Avrupa Federalistler Birlii Pariste kuruldu.

Mart 1947: Dunkirk Antlamas imzaland.Mart 1947: Truman Doktrini akland.Haziran 1947: Marshall Plan akland.14 Mays 1947: Winston Churchillin nclnde Birleik Avrupa Hareketioluturuldu.1 Ocak 1948: Belika, Hollanda ve Lksemburg arasnda Gmrk Antlamasimzaland.17 Mart 1948: Brksel Antlamas imzaland.7-11 Mays 1948: Laheyde Avrupa Kongresi topland.4 Nisan 1949: Kuzey Atlantik Antlamas rgt (NATO) kuruldu.5 Mays 1949: Avrupa Konseyi kuruldu.

9 Mays 1950: Schuman Bildirisi akland.18 Nisan 1951: Paris Antlamas imzaland. AKT kuruldu.27 Mays1952: Avrupa Savunma Topluluu (AST) Antlamas imzaland.30 Austos 1954: AST Fransz Parlamentosu tarafndan reddedildi.1-2 Haziran1955: Messina Konferans dzenlendi.25 Mart 1957: Avrupa Ekonomik Topluluu (AET) ve Avrupa Atom EnerjisiTopluluunu kuran Roma Antlamalar imzaland.


22/216


Tarihte Avrupa btnlemesine ilikin ilk giri-

imleri aklamak M.. VIII. yzyldan itibaren, Latin ve Cermenetkisinde bulunan blge iin Avrupa tabiri kul-lanlmaya balanmtr. Charlemagne dnemin-de Avrupa tabiri, Dou Roma (Bizans) ve slamhkimiyetinde olmayan kta topraklarn tanm-lamak iin kullanlr olmutur. Bu ekilde ta-nmlanan Avrupada devletler arasnda bir b-tnleme salanmasna ilikin grler XIII. yz-

yla kadar ular. Bu dnemde Dante, Pierre Du-bois sonrasnda 17. ve 18. yzyllarda WilliamPenn, Abbe de Saint Pierre Hristiyan devletler

arasnda bir st rgtlenmeyi nermektedir. Je-an Jacques Rousseau ve Alman dnr Imma-nuel Kant, nl Fransz romanc Victor Hugo dadevletler arasnda Avrupa Birleik Devletleri ku-rulmas fikrini ileri srmtr. Birinci ve kinciDnya Sava arasndaki dnemde btnlemegiriimlerinin en nemli rnei Kont RichardCoudenhove-Kalerginin Pan-Avrupa giriimi-dir. Kalerginin giriimi resm Avrupa kurulula-rna giden yolda nemli bir destek olarak grl-mtr. kinci Dnya Sava srasnda talyanfederalist Altiero Spinelli tarafndan gerekleti-

rilen giriimler de dnemin en dikkate deerbtnleme hareketlerindendir.

Avrupann kinci Dnya Sava sonrasnda b- tnleme asndan nasl bir ortam iinde bulunduunu ifade etmek Savan Avrupa devletlerini ekonomik ve siyasiadan olumsuz etkilemesi nedeniyle kinci Dn-

ya Sava sonras dnem btnleme hareketleri-nin en youn ekilde grld dnemdir. Birbaka deyile, bu dnem federalizmi savunankesimlerin ve zellikle de hkmet d kurulu-

larn etkinliklerini artrd bir dnemdir. 1946 y-lnda Zrih niversitesinde yapt nl konu-mada Winston Churchill, Sovyet tehlikesinin ber-taraf edilebilmesi iin Fransa ve Almanya nc-lnde bir Avrupa Birleik Devletleri oluturul-mas fikrini vurgulamtr. Btnlemenin hzlm yoksa aamal m gerekletirilecei konusun-da farkl grler ortaya ksa da bu dnemdeetkin olan Birleik Avrupa Hareketi ve AvrupaFederalistler Birlii gibi giriimler sava sonrasbtnleme ivmesinin hz kazandn gster-mektedir. Nitekim 1948 ylnda toplanan AvrupaKongresi 1949 ylnda Avrupa Konseyinin kurul-masna giden yolu aacak nemli bir aamadr.

Avrupa devletlerinin sava sonras ekonomik ve

politik durumlarnn onlar neden i birliine ynelttiini aklamak 1945 ylnda sona eren sava, Avrupada ok cid-di bir sosyal, ekonomik ve siyasi ykma yol a-mtr. Altyapnn kmesi ve sava ekonomisigiderek ktleen durumunun temel nedenleri-dir. Den mill gelirler ve yksek enflasyon ya-nnda Avrupa, siyasi bakmdan da eski gcn

yitirmitir. Bu dnem zaten siyasi olarak ABD veSSCBnin etkin olduu bir dnemdir. Bu durum-da sava sonras siyasi ve ekonomik koullar Av-rupal devletlerini daha nce olmad kadar i

birliine yneltmitir. Bu dnemde ABDnin Av-rupa btnlemesine kayda deer bir etkisi ol-duu grlmektedir. Bunun yannda, Alman-

yann yeniden bir savaa sebebiyet vermemesiiin gerekli siyasi ve ekonomik nlemlerin aln-mas, sava sonrasnn en nemli gndem mad-delerinden biridir. zellikle Fransann Alman-

yann yeniden glenmesinden duyduu korku ve Almanyann zengin kmr ve elik yataklar-na ilikin dzenlemelerin tad nem Avru-pann ne ekilde bir arada tutulabileceine ili-kin planlarn gelitirilmesine neden olmutur. Ni-

tekim Fransa Ekonomik Planlama Kurulu Baka-n Jean Monnetnin Plan, Fransz ekonomisininkalknmas iin ABD yardmlarna giden yolu a-m, Almanya sorununun zmlenmesi, bir ba-ka deyile zengin kmr ve elik yataklarnndenetlenmesi iin neriler ise Schuman Plannnana fikrini oluturmutur.

Avrupa btnleme giriimlerinde Amerika Bir- leik Devletlerinin roln aklamak kinci Dnya Sava sonras Avrupa btnlemegiriimlerinde ABDnin etkisi byktr. ABD pa-

zarn oluturan Avrupa devletlerinin olumsuzekonomik koullar ile Souk Sava koullarndaSSCB ilerlemesinin durdurulmas gerei, ABDnin

Avrupa btnlemesine desteinin temel sebep-leridir. Bir baka deyile, Souk Sava koullarn-da, SSCBnin Dou Avrupada nfuzunun artr-mas, Fransa ve talyada komnist partilerin gkazanmas gibi gelimeler, Sovyet etki alannngenilemesi karsnda ABDnin Avrupay eko-nomik ve siyasi adan glendirmesi gereinidaha da belirgin hle getirmitir.Sava sonras ABD de isizlik ve gelir kaybnauramtr. Daha da nemlisi, dolar stoklar eri-

yen ve alm gleri kalmayan Avrupa devletleri

zet

1A M A

2A M A

3A M A

4A M A


23/216

16 Avrupa Birlii

nedeniyle ABD ihracat gelirlerinin byk oran-larda dmesi ve yapsal sorunlarn ortaya k-mas tehlikesi ortaya kmtr. Bu durumda

ABDnin ncelikli hedefi kendisine en yakn vehlihazrda ekonomik bamll had safhadaolan Avrupa pazarlarnn canlandrlmas olarakortaya kmtr. Ekonomik koullara SSCBdenduyulan tehdit de eklenince ABD somut giriim-lerle Avrupa btnlemesini hzlandrc etki yap-mtr. Bunlardan biri 1947 ylnda ABDnin ko-mnist tehlikesi altnda bulunan Trkiye ve Yu-nanistana 400 milyon dolarlk asker yardm ya-pacan aklad Truman Doktrinidir. TrumanDoktrininden sonra, ABDnin Avrupay glen-dirme abalarnn ekonomik aya Marshall Pla-n ile salanmtr.

Avrupa devletlerinin kurduu ilk kurulularn nasl bir gelime gsterdiini aklamak

Avrupa devletlerinin btnleme iin ilk somutadmlar 1950lerin banda balamtr. FranszDileri Bakan Robert Schuman, Fransz i ada-m ve siyaseti Jean Monnetnin hazrlad ve 9Mays 1950 tarihinde aklad kendi adyla an-lan Schuman Bildirisinde; Avrupada barn an-cak iki tarihi dman Fransa ve Almanyann ya-knlamas ile gerekleebileceini belirtmitir.Bu dorultuda, Schuman Bildirisinde, kinci

Dnya Savann temel ham maddeleri ve Fran-sa ve Almanyann sanayilerinin temeli olan k-mr ve elik retiminin bir st otorite tarafndan

ynetilmesi ngrlmtr. Franszlar, i birliifikrinden ziyade Almanyay denetleyebilmek veileride yeniden kendileri iin bir tehdit olmasnengellemek iin bu plan gelitirmi, srete ABDok kritik bir rol oynamtr. Souk Sava dne-mine girilmesiyle birlikte, SSCBden giderek ar-tan bir tehdit alglayan ABD, Almanyann yeni-den glendirilmesinin, SSCBye kar Avrupanngvenlii iin hayati nem tad dncesi ile

Plana destek vermitir. Schuman Bildirisi, 18 Ni-san 1951 tarihinde imzalanan ve 23 Temmuz 1952tarihinde yrrle giren Paris Antlamas ile ku-rulan Avrupa Kmr ve elik Topluluuna(AKT) giden yolu amtr. Antlama 50 yl ge-erli olacak ekilde dzenlenmitir. Sektrel b-tnlemenin ilk rnei saylan AKTye Fransa

ve Almanya dnda talya, Belika, Hollanda veLksemburg katlmtr.

AKTden sonra Avrupa Savunma Topluluu ve Avrupa Siyasi Topluluu ad altnda oluturulansiyasi ve d politika alanlarndaki btnleme

giriimleri ayn baary gsterememi ve onay-lanmadklar iin hayata geirilememitir.

Avrupa btnlemesinin temelini oluturan Ro- ma Antlamalarnn ieriini belirleyebilmek Btnleme hareketinin AKT sonras ekonomikalanda en nemli adm 25 Mart 1957 tarihinde Ro-mada Fransa, talya, Almanya, Belika, Hollanda

ve Lksemburg arasnda imzalanan Roma Antla-malar (Rome Treaties) ile atlmtr. Roma Antla-malar kapsamnda Avrupa Ekonomik Topluluu(AET-European Economic Community) ve Avrupa

Atom Enerjisi Topluluu (AAET-European AtomicEnergy Community-Euratom) kurulmutur.1965 ylnda imzalanan ve 1967 ylnda yrrl-e giren Fzyon Antlamas ile AKT, AET ve

AAETnin asli organlar (Konsey ve Komisyon)birletirilmitir. Bu gelime ile bu toplulukAvrupa Topluluklar olarak adlandrlmayabalanmtr. AET, yeleri arasnda Gmrk Bir-lii ve Ortak Pazar oluturulmasn ngren kap-saml bir ekonomik btnleme oluturmakta ve

Antlamada tarm, ulatrma, rekabet politikalarile sosyal politikaya ilikin kapsaml dzenleme-ler de yer almaktadr. AAET ise enerji ve nkleerteknolojinin barl amalarla kullanlabilmesiiin i birliinin gelitirilmesi konusunda dzen-lemeler getirmitir. Roma Antlamalar 1 Ocak1958 tarihinde yrrle girmitir.

Avrupa btnlemesi ilk gelimelerininin teorik

olarak nasl aklandn incelemek kinci Dnya Sava sonras hzlanan Avrupa b-tnlemesi giriimleri, btnlemenin ani ve hz-l bir ekilde gelimesini savunanlar ile aamalbir btnleme ngrenler arasnda gr ayr-lklar ile tanmlanabilir. Avrupa btnlemesininen nemli teorik arka plan olarak kabul edilen

ve 1950lerin ikinci yarsnda gelitirilen yeni i-levselcilik (Neofonksiyonalizm) teorisi aamalbtnleme modeli fikrinden domu ve geli-melerin aklanmasnda nemli bir referans nok-tas haline gelmitir. Ernst B. Haas tarafndan ge-

litirilen bu teori, yaylma (spill-over) kavram ileesas itibaryla ekonomik btnlemenin siyasibtnlemeye varp varamayaca noktas ile il-gilenmitir. Teoriye gre bir politika alanndabalayan i birlii ve btnleme, birbirleriyle

yakn ilikileri nedeniyle dier politika alanlarna yaylabilecektir.1950 ve 60l yllarda popler olan teori, Birlikinkurucular Jean Monnet ve Robert Schumanngrlerini yanstmas bakmndan da nemlidir.Supranasyonal bir yapy ngren teori; 1960l

yllarn ortalarndan itibaren btnleme hareke-

tindeki gelimeleri ngremedii ynnde ele-tirilere uramtr.

5A M A

6A M A

7A M A


24/216


1. Avrupa Kmr ve elik Topluluu ile ilgili aada-ki bilgilerden hangisi yanltr?

a. Gnmzde de tzel kiiliini srdren Toplu-luklardan biridir.

b. Savan ham maddeleri olan kmr ve eliinuluslarst bir kurulu ile ynetilmesi amacna

yneliktir.c. Paris Antlamas ile kurulmutur.d. Temel organ olan Yksek Otorite, yrtme or-

gandr ve uluslarst zelliktedir.e. Sektrel btnlemenin baarl bir rnei ola-

rak kabul edilmektedir.

2. Aadaki lkelerden hangisi Avrupa Toplulukla-

rnn kurucu lkelerinden biri deildir?a. talyab. ngilterec. Fransad. Almanyae. Hollanda

3. Aadaki ifadelerden hangisi Avrupa EkonomikTopluluunu doru ekilde tanmlamaktadr?

a. yeler arasnda gmrk birlii ve ortak pazaroluturulmasna ilikin dzenlemeler getirir.

b. ye lkeler arasnda nkleer teknolojinin bar-l amalarla kullanlmasn dzenler.

c. Kmr ve eliin tek bir otorite altnda birleti-rilmesini ngrr.

d. D politika ve savunma konularnda i birliingrr.

e. Siyasi btnleme ngren dzenlemeler ierir.

4. Aadakilerden hangisi Avrupa Topluluklarndanbiridir?

a. Avrupa Siyasi Topluluub. Avrupa Ekonomik birlii rgtc. NATOd. Avrupa Kmr ve elik Topluluu (AKT)e. Bat Avrupa Birlii

5. Aadakilerden hangisi 1950li yllarda gvenlik ved politika alannda btnlemeyi ngren, ancakonaylanmad iin hayata geirilemeyen giriimdir?

a. Avrupa Ekonomik Topluluub. Avrupa Atom Enerjisi Topluluuc. Avrupa Savunma Topluluud. Avrupa Kmr ve elik Topluluue. Birleik Avrupa Hareketi

6. Fransann Almanyay denetleyebilmek ve ileride ye-niden kendisi iin bir tehdit olmasn engellemek iin ge-litirdii ve ABDnin ok kritik bir rol oynad olay vetarihi aadaki klardan hangisinde doru verilmitir?

a. Natonun Kuruluu- 4 Nisan 1949b. Avrupa Konseyi-5 Mays 1949c. Schuman Bildirisi- 9 Mays 1950d. Schuman Plan- 7-11Mays 1948e. Roma Antlamalar- 25 Mart 1957

7. Avrupa btnlemesinin ilk yllarndaki geliiminiaklamakta kullanlan ve bir sektrdeki btnleme-nin, dier sektrlere yaylma etkisi gstereceini nesren teorik yaklam ve kurucusu aadaki klardan

hangisinde doru verilmitir?a. Ventotene Manifestosu- Altiero Spinellib. Robert Schuman- Schuman Bildirisic. Jean Monnet- Monnet Pland. Ernst Haas -Neofonksiyonalizm (Yeni levselcilik)e. Rene Pleven- Pleven Plan

8. Aadakilerden hangisi ABDnin Avrupa btnle-mesini desteklemesinin temel nedenidir?

a. ABDnin ekonomik pazarn oluturan Avrupadevletlerinin ekonomik kalknmasn salamak

ve Sovyet tehlikesini bertaraf etmekb. Almanya ve Fransa arasndaki ihtilafa son vermekc. Robert Schuman ile Jean Monnet arasnda olu-

an fikir ayrlklarna son vermekd. ngilterenin Avrupa btnlemesine katlmasn

salamake. talya ve Fransadaki Komnist partileri destek-

lemek

9. Aadaki gelimelerden hangisi ile AKT, AET ve AA-ETnin asli organlar birletirilerek, bu topluluk Avru-pa Topluluklar olarak adlandrlmaya balanmtr?

a. Roma Antlamalarb. Paris Antlamasc. Washington Antlamasd. Maastricht Antlamase. Fzyon Antlamas

10. Aada yer alan Avrupa btnlemesi gelimeleri ve ilgili bilgilerden hangisi yanltr?

a. Zrih Konumas-Winston Churchillb. Lahey Avrupa Kongresi- Hkmet d kurulu-

larn delegeleric. Avrupa Savunma Topluluu Antlamas-Rene

Plevend. Pan Avrupa Birlii-Kont Richard Coudenhove

Kalergie. Avrupa Kmr ve elik Topluluu-Paul Henry Spaak

Kendimizi Snayalm


25/216

18 Avrupa Birlii

1. a Yantnz yanl ise Schuman Bildirisi, AvrupaKmr ve elik Topluluunun Kuruluu ve Av-rupa Savunma Topluluu konusunu yenidengzden geiriniz.

2. b Yantnz yanl ise Schuman Bildirisi, AvrupaKmr ve elik Topluluunun Kuruluu ve Av-rupa Savunma Topluluu ve Roma Antlama-lar konularn yeniden gzden geiriniz.

3. a Yantnz yanl ise Roma Antlamalar konu-sunu yeniden gzden geiriniz.

4. d Yantnz yanl ise Roma Antlamalar konu-sunu yeniden gzden geiriniz.

5. c Yantnz yanl ise Siyasi Btnleme abala-r: Avrupa Savunma Topluluu ve Avrupa Si-

yasi Topluluu Giriimleri konusunu yenidengzden geiriniz.

6. c Yantnz yanl ise Schuman Bildirisi, AvrupaKmr ve elik Topluluunun Kuruluu ve Av-rupa Savunma Topluluu konusunu yenidengzden geiriniz.

7. d Yantnz yanl ise Btnlemenin Teorik Ak-lamas konusunu yeniden gzden geiriniz.

8. a Yantnz yanl ise Marshall Plan ve NatonunKuruluu konusunu yeniden gzden geiriniz.

9. e Yantnz yanl ise Roma Antlamalar konu-sunu yeniden gzden geiriniz.

10. e Yantnz yanl ise Schuman Bildirisi ve Avru-pa Kmr ve elik Topluluunun Kuruluukonusunu yeniden gzden geiriniz.

Sra Sizde 1Tarihte eitli zamanlarda btnleme iin fikirler dilegetirilmi ancak bunlar bireysel abalar olarak kalm-tr. kinci Dnya Sava sonras ortam ise Avrupal dev-letlerin kinci Dnya Sava sonras ekonomik, sosyal

ve siyasal ykm dorudan tecrbe ettikleri bir dnemiiaret etmektedir. Bu dnemde bireysel abalarn ya-nnda, devletler bir daha byle bir felaketin yaanma-mas iin i birliine ynelmenin nemini kavramlar-dr. Burada ABDnin Avrupa btnlemesine verdiidestek de gz ard edilemeyecek dzeydedir.

Sra Sizde 2 Jean Monnet rneinde grlebilecek bireysel abala-rn Avrupa btnlemesindeki rol yadsnamaz. Nite-kim Jean Monnet, Avrupa Birliinin kurucularndan(Founding Father) kabul edilmektedir. Avrupa btn-lemesinin aamal bir ekilde gerekletirilmesi gerek-tiini savunmutur. Schuman Plannn hazrlaycs ve

AKTnin organ Yksek Otoritenin 1952-1955 yllararasnda grev yapm ilk bakandr. Bu dnemi be-timlemek iin Jean Monnet hatratnda Lksemburgkurumlarnda, bir laboratuardaym gibi, yeni bir ne-sil/insan rk (a new race of man) douyordu ( aktaranSeidel, 2010, s. 1) diyerek Avrupa btnlemesi iin a-lan bir brokrasinin oluumunu haber vermektedir.

Jean Monnetnin bireysel abalar olmakszn, Avrupabtnleme hareketinin ilk aamalar bu kadar doru-dan geliemeyecekti.

Sra Sizde 3 Avrupa btnleme hareketinin somut giriimleri1950lerin banda balamtr. Derinleme kavram an-lamnda 1951 ylnda Avrupa Kmr ve elik Toplulu-

unun kuruluu bir balang noktas olarak kabul edi-lebilir. Bundan sonra Avrupa Savunma Topluluu ve Avrupa Siyasi Topluluu gibi derinleme giriimleri ba-arsz olmutur. Ancak Roma Antlamalar ile oluturu-lan AET ve AAET nemli ve baarl derinleme aama-lar olarak kabul edilmelidir. 1967 ylnda yrrle gi-ren Fzyon Antlamas da incelenen nite erevesin-de bir dier derinleme aamasn oluturmaktadr.

Kendimizi Snayalm Yant Anahtar Sra Sizde Yant Anahtar


26/216


Avrupa Birlii Resm Web Sitesi http://europa.eu.intBaldwin, Richard., Charles WYPLOSZ, (2004),The Eco-

nomics of European Union, McGraw Hill, Berkshire.Blair, Alasdair. (2005), The European Union Since 1945,

Pearson Longman, Harlow.Cini, Michelle. (2003),European Union Politics , Oxford

University Press, USA.Dinan, Desmond. (2006) Origins and Evolution of the

European Union , Oxford University Press Oxford.Duke, Simon. (2000) The Elusive Quest For European

Security , Mcmillan Press, Great Britain.Erhan, ar. (vd. der.) (2009), Avrupa Birlii Temel Ko-

nular , maj Yaynlar, Ankara.Erhan, ar. (1998) Avrupann ntihar ve kinci Dn-

ya Sava Sonras Temel Sorunlar , A..S.B.F. Der-gisi, SBF Dergisi C: 51, Say: 1-4

Erhan, ar. (1998) Ortaya k ve Uygulanyla Marshall Plan , SBF Dergisi C: 51, Say: 1-4.

Karluk, Rdvan. (2011), Avrupa Birlii Kuruluu, Geli- mesi, Genilemesi, Kurumlar , Beta, stanbul.

Mc Cormick, John. (1999),The European Union Politics and Policies , Westview Press, Oxford.

Nicoll, William, Trevor C. SALMON. (2001),Understan- ding the European Union , Longman, Essex.

Nugent, Neill. (1999), The Government and Politics of the European Union , Macmillan Press, London.

Oudenaren, John Van. (2005) Uniting Europe , Rowman,Lanham.

Pagden, Anthony (ed.), (2002) The Idea of Europe , Cam-bridge University Press, New York.

Rumford, Chris (ed.), (2009) The SAGE Handbook of European Studies , SAGE Publications, London.

Seidel, Katja. (2010), The Process of Politics in Europe:The Rise of European Elites and Supranational Ins-

titutions , Tauris Academic Studies, London and New York.

Yararlanlan Kaynaklar


27/216

Bu niteyi tamamladktan sonra; Yeni bir hukuk dal olan Avrupa Birlii Hukuku ile ulusal ve uluslararashukuk arasndaki ilikileri benzerlik ve farkllklaryla tanmlayabilecek,

Avrupa Birlii Hukukunun ayrc zelliklerine aklk getirebilecek, Avrupa Birlii Hukuk sisteminin birincil kaynaklarn (Antlamalar) ele alabi-lecek ve aklayabilecek,

Avrupa Birlii Hukuk sisteminin ikincil kaynaklarn (tzk, ynerge ve ka-rar) ele alabilecek ve bu kaynaklar inceleyebileceksiniz.

indekiler

Hukuk Dzeni Uluslarstlk ( supranationalit ) Birincil Hukuk Normlar (yazl

kaynaklar, kurucu antlamalar) kincil Hukuk Normlar

(trev hukuk)

Dorudan Uygulanma Dorudan Etki Dourma Avrupa Birlii Hukukunun

ncelii kincil Yetki ( Subsidiarit ) Oransallk ( Proportionalit )

Anahtar Kavramlar

Amalarmz

Avrupa Birlii Avrupa BirliiHukuku

GR AVRUPA BRL HUKUKU -

ULUSLARARASI HUKUK LKLER AVRUPA BRL HUKUKUNUN

AYIRICI ZELLKLER AVRUPA BRL HUKUKUNUN

KAYNAKLARI

2AVRUPA BRL


28/216

GR Avrupa Birliinin hukuk dzeni, sui generis bir hukuk dzeni niteliindedir.Uluslararas dzeyde bugne kadar pek rnei olmayan bu hukuk sistemi, Toplulu-a ye devletlerin i hukuklarnda sahip olduklar egemenlik yetkilerinin bir bl-mn Toplulua devretmeleri sonucunda olumutur. Uluslarst, ( supranasyo-

nal ) hukuk olarak nitelendireceimiz bu hukuk dzeninin gerek uluslararas hukukgerekse Toplulua ye devletlerin ulusal hukuklaryla yakn ilikisi vardr.

Bu blmde, AB hukuku ile uluslararas hukuk ve ye devletlerin ulusal hukuk-lar arasndaki ilikilere deindikten sonra, bu hukuk sistemini uygulayan ulusla-rst rgtn bir tanmna ulamaya alacaz.

AVRUPA BRL HUKUKU - ULUSLARARASIHUKUK LKLER

AB hukuku ile uluslararas hukuk arasndaki ilikilere girmeden nce, uluslararashukukla ulusal hukuk arasndaki ilikilere ksaca deinmekte yarar vardr.

Uluslararas hukuk ile ulusal hukuk ilikisi ele alndnda, retide iki farklgrn savunulduunu gryoruz. Dalist gr taraftarlarna gre, bu ikihukuk dzeni birbirinden ayr ve bamsz fakat birbirine e dzeydedir. Buna kar-lk, monist gr taraftarlarna gre, her trl hukuk normu birbirine baldr

ve uluslararas hukuk normlar herhangi bir ulusal hukuk normuna dntrlme-sine gerek olmakszn, i hukukun bir parasdr Dalist gr zellikle Almanya

ve talyada taraftar bulmutur. Almanyada Triepel, talyada da Anzilotti bu gr-n savunucular olarak tannrlar. Buna karlk monist gr, Avusturyada Kel-sen, Fransada da Scelle tarafndan savunulmutur.

Uluslararas hukuk, devletlerin egemen eitlii zerine kurulmutur. Ege-menlik uluslararas hukukta, devletleraras eitlik , i hukukta ise en yksek otorite anlamna gelir. Oysa AB hukuku, bu hukuk dzenine taraf olan devletlerin ege-men yetkilerinin ksmen devri olgusu zerine kurulmutur. Bu hukuksal ereveiinde, uluslararas hukukta kararlar, istisnai durumlar dnda oy birlii ile alnr-ken Avrupa Birlii hukukunda oy okluu ile alnabilmektedir.

Birlik hukukunu, uluslararas hukuktan ayran bir baka zellik, her iki hukukdzeninin sjelerinde kendini gstermektedir. Uluslararas hukukun sjeleri ge-nellikle devletler, kimi zaman da uluslararas rgtlerdir. Oysa, Avrupa Birliihukukunun sjeleri ise ye devletler, Birlikin organlar ve ye devlet uyruundabulunan zel ve tzel kiilerdir.

Avrupa Birlii Hukuku

Sui Generis:Kendine zgdemektir (rnein; ABninsui generis kaynaklardeyimi ile bu rgte zgkaynaklar anlalmakgerekir).

Prambul:Antlama veyaanlamalarn banda,maddelerinden nce yer alanve yaplan bu antlamannanlam ve neminivurgulayan ksm.Preambl n sz olarakevirmek doru olmaz.Preamblde yer alanhkmler antlama veyaanlama metinleriyle ehukuksal deere sahiptir.

Hukuk Dzeni:ABde ya dabir devlette yrrlktebulunan tm hukuknormlarnn oluturduudzen anlamna gelir.

Monist Gr:Uluslararashukuk normlarnn, herhangibir ulusal hukuk normunadntrlmesine gerekolmakszn, i hukukunparas olduunu kabuleden gr.

Dalist Gr:Uluslararashukuk normlar ile ulusalhukuk normlarnnbirbirlerinden ayr vebamsz olduu fakat bu ikihukuk normunun e dzeydeolduunu kabul eden gr.


29/216

Uluslararas hukukla, AB hukuku arasndaki en belirgin farklardan biri de buhukuk dzenlerinin kaynaklarnda ortaya kmaktadr. Uluslararas hukukunkaynaklar; antlamalar (yazl kaynaklar), rf ve det kurallar, hukukun genel

ilkeleri, mahkeme itihatlar ve retidir. Buna karlk Avrupa Birlii hukuku-nun kaynaklar, Topluluklar kuran temel antlamalarla, bu antlamalar nda yaplan dier anlamalar (birincil hukuk normlar), Birlik organlarnn antlama-lardan doan yetkilerini kullanarak karttklar tzk, ynerge ve kararlar(ikincil hukuk normlar) ve dier yardmc kaynaklardr. Avrupa Birlii hukuku-nun kaynaklar arasnda yer alan ve bu hukuk dzeninin sjelerini dorudandoruya ya da dolayl biimde balayan ikincil hukuk normlar, BM GvenlikKonseyinde alnan balayc kararlar gibi ok istisnai durumlar dnda ulusla-raras hukuka yabancdr.

Uluslararas hukukla, AB hukuku arasnda, bu iki hukuk dzeninin kaynakla-rnn yrrle girmeleri ve balaycl asndan da nemli bir fark bulunmak-

tadr. Uluslararas hukukun temel kayna olan anlamalar, bu anlamalara taraf olan devletlerce onaylandktan sonra yrrle girer ve kit taraflar balar. Bunakarlk, Avrupa Birlii hukukunun ikincil normlarndan olan tzkler, yetkili or-ganlarca kabul edilip AB Resm Gazetesinde yaymlanmalaryla ya da bu resm ga-zetede ngrlen tarihte yrrle girer ve yneldii devletleri, bakaca herhangibir i hukuk onay yntemine gerek gstermeden balar.

Avrupa Birlii hukukunun ye devletler ulusal hukuklarndan ksmen oto-nom bir yapya sahip olmas, yukarda da belirtildii gibi ye devletlerin Toplu-luklar lehine ulusal yetkilerinin bir blmn devretmeleri olgusunun doal birsonucu olarak karmza kmaktadr. Bu olgu Avrupa Birlii hukukunun btnl-nn bir garantisidir. Aksi hlde AB hukuku ye devletler tarafndan farkl biim-

de alglanabilir ve uygulanabilir. Bu ise Avrupa Birlii hukukunun zaman iindegelimesini tehlikeye sokabilir. Bu nedenle Avrupa Birlii Adalet Divan (ABAD).(Eski ATAD) 1960lardan balayarak verdii kararlarda; AB hukuku ile ye devlet-ler hukukunun birbirlerinden ayr ve farkl iki hukuk dzeni olduunu belirtmi-tir Divan, VAN GEND/LOOS davasnda; Avrupa Birlii hukukunun ye devletlerhukukundan bamsz niteliini aka hkme balamtr. Birlikin, kendini olu-turan ye devletlerden ayr bir hukuksal kiilie sahip olduu, kurucu antlama-lar da da aka belirtilmektedir. Nitekim AT Antlamasnn 210. maddesinde Bir-likin ye devletlerden ayr bir tzel kiilik olduu belirtilmektedir. ye devletler

Avrupa Birlii hukukunun, kendi ulusal hukuklarnn ayrlmaz paras olduunuaka kabul etmilerdir. Avrupa Birlii hukukunun ye devletler hukukuna enteg-

re olduu, ABADn nl COSTA / ENEL davasnda verdii kararda da vurgulan-maktadr. Divan bu kararnda:

Olaan uluslararas antlamalardan farkl olarak Birlik antlamalar, ye devletler ulusal hukuk dzenine entegre olan sui generis bir hukuk dzeni yaratr. Bu dzen ye devletlere, onlarn uyruklularna ve ulusal mevzuatlara zorunlu biimde uygulanr

hkmn getirmitir Bu uygulama, ye devletler arasnda fark gzetmeyecek bi-imde yaplacaktr. Nitekim ABAD, bir baka kararnda:

Avrupa Birlii hukukunun, ye devletler ulusal hukuklarndaki uygulanmas ya da yorumlanmas tm ye devletlerde ayn ekilde (niform) yaplacaktr

hkmne varmtr.

22 Avrupa Birlii

Egemenlik:ABde rgtnye devletlere hukukenstn olarak hukuk normlaryaratabilme erkidir. Aynekilde egemenlik, bir ye

devletin lkesi snrlariinde en yksek otoriteolmas ve uluslararasdzeyde de dier devletlerlehukuken eit haklar sahipolmas anlamna gelir.

Oy birlii:ABde kimikararlarn tm ye lkelertarafndan birlikte alnmasya da herhangi bir oturumda(rnein bir ulusalparlamentoda) yaplanoylamada katlmclarntmnn ayn ynde oykullanmasdr. Buna kimilericonsensus da der.

Oy okluu:ABde kimikararlarn oy birliisalanamamasna karn,kullanlan oylarn ounluudorultusunda alnmasdr.Oy okluu mutlak olabilir(rnein; AvrupaParlamentosu ye saysnnyardan bir fazlas), nispiolabilir (rnein; AvrupaParlamentosunda yaplanbir oylamada hazr bulunanyelerin saysnn yardan birfazlas) ya da nitelikliolabilir (rnein; ABKonseyinde alnan kimikararlar ye lkelere tannanarlkl oylarn belli birsayya ulamasylaalnmas. Bu say yaklakolarak kullanlan oylarn %73 oranna karlkgelmektedir).

Hukuk Dzeninin Sjeleri:Ulusal hukukta bu sjelergerek ve tzel kiilerdir.Uluslararas hukukunsjeleri ise devletler veuluslararas rgtlerdir.ABde ise gerek ve tzelkiiler yannda devletler de

bu hukuk dzenininsjeleridir.

Antlamalar (YazlKaynaklar):Bir rgtkurmak yeni ya da kurulanbir rgte girmek iinyaplan yazl s

avrypa birliği

Documents

Transcript of avrypa birliği