“Atəşkəs rejiminin 20 illiyi: hərbi-siyasi aspektlər”

Cəsur Sümərinli “Doktrina” Jurnalistlərin Hərbi Araşdırmalar Mərkəzinin direktoru 15 May 2014

“Doctrina” Jurnalistlərin Hərbi Araşdırmalar Mərkəzi:

• 2005-ci ilin mayında yaradılıb

• Ədliyyə Nazirliyində 2007-ci ilin dekabrında qeydiyyatdan keçib.

• Hərbi ekspertlər, jurnalistlər, siyasi təhlilçiləri özündə birləşdirir

Fəaliyyət: Strateji təhlil

• Azərbaycanın və regional ölkələrin hərbi strategiyası ilə bağlı proqnozların hazırlanması;

• Regional münaqişələr barədə proqnozlar;

• Regional təhlükəsizlik problemləri ilə bağlı simulyativ proqnozların hazırlanması;

• Azərbaycanın müxtəlif ölkələrlə hərbi və təhlükəsizlik sahəsində əməkdaşlığı

Fəaliyyət: Məlumat (Database) analizi

• Azərbaycanın Müdafiə və Təhlükəsizlik sektorunda (2003-cü ildən bu yana) əsgər ölümlərinin statistikasının hazırlanması

• Hərbi büdcənin təhlili

Fəaliyyət: Ordu İslahatları

• NATO ilə əməkdaşlıq sənədlərinə uyğun olaraq Azərbaycan ordusunda islahatların monitorinqi;

• Ordu quruculuğu ilə bağlı vəziyyət və problemlərin analizi;

• Hərbi qanunvericiliyin analizi, təkliflərin hazırlanması;

• Müdafiə sektorunda dürüstlüyün qurulması prosesi, anti korrupsiya tədbirlərinin araşdırılması;

• Əsgərlərin və zabitlərin sosial rifahının analizi;

• Terrorizm əleyhinə mübarizə üzrə təkliflərin hazırlanması

Fəaliyyət: Müdafiə Sənayesi və təchizat

• Müdafiə Sənayesindəki şirkətlərin araşdırılması və təhlili;

• Hərbi texnika və silahların alınmasına yönəlik hərbi xərcləmələrin təhlili

Fəaliyyət: İnsan Haqları müdafiəsi və mülki cəmiyyət

• Orduda və ehtiyatda insan haqlarının müdafiəsi;

• Hərbi sahədə media və vətəndaş cəmiyyəti fəaliyyətlərinin monitorinqi;

• Hərbi sahədə aktiv olan jurnalistlərə, QHT liderlərinə təlimlərin keçirilməsi, praktiki dəstək.

Fəaliyyət: Ermənistanla münaqişə

• Cəbhə xəttində əsgər ölümlərinin monitorinqi;

• Atəşkəsin pozulmasının təhlili;

• Prezidentlərin, XİN başçılarının görüşlərinin, Minsk Qrupu fəaliyyətinin təhlili

• Müxtəlif ekspertlərlə, rəsmilərlə münaqişə barədə müsahibələr

Müdafiə və Təhlükəsizlik sektorunda əsgər ölümlərinin müqayisəli siyahısı (2003-2013)

Yaralananlar və ya xəsarət alanlar (2003-2013)

2014-cu ildə (14 mayadək):

Cəbhə - İtkilər: 1994-2014

Atəşkəs harada pozulur? (1994-2014)

Monitorinqlər

• 1994-2014-cü illərdə ATƏT Minsk qrupunun Azərbaycan – Ermənistan qoşunlarının təmas xəttində keçirdiyi monitorinqlərin orta sayı – 160.

• Bunlardan 25-i zamanı atəşkəs rejiminin ciddi pozulması halları qeydə alınıb.

ATƏT-in 2013-cü il üzrə illik hesabatı

• 5 mülki və 32 hərbçi yaralanıb;

• 14 hərbçi qətlə yetirilib;

• Səfir Anjey Kaspşik cəbhə xəttinə 16 dəfə, sərhədə isə 9 dəfə səfər edib

Münaqişənin nizamlanmasında probemlər

• Tərəflər arasında yanaşmalarda cidd ziddiyyətlər var;

• Atəşkəs rejiminə nəzarət olunmur;

• Ermənistan öz qoşunlarını işğal altında olan ərazilərdən çıxartmır;

• Dağlıq Qarabağın və Laçın dəhlizinin statusu ilə bağlı Ermənistan tərəfi Azərbaycanın təkliflərini qəbul etmir

Münaqişənin nizamlanması üzrə ideyalar

Beynəlxalq vasitəçilərin rolu: • ATƏT-in Minsk Qrupu cəbhə xəttində atışkəsin

pozulması hallarına nəzarəti gücləndirəcək dəqiq qaydalar hazırlamalıdırlar;

• Ermənistan tərəfi dinc sakinlərin təhlükəsizliyi üçün Dağlıq Qarabağ ətrafında təmas xəttinin sıx hissələrində öz mövqelərini geriyə çəkilməlidir;

• Tərəflər xüsusilə də birinci Qarabağ münaqişəsi dövrünə aid mina xəritələrini qarşılıqlı paylaşmalıdırlar

Münaqişənin nizamlanması: ardıcıl addımlar

• Mülkilərə atəş açmamaq;

• Atəşkəsin pozulmasının hesablanması mexanizmləri barıdı yeni, məntiqi qaydaların hazırlanması;

• Atəşkəsin pozulduğu yerlərdə xeyli sayda beynəlxalq müşahidəçilər yerləşdirmək;

• XİN başçılarının görüşlərinin intensivləşdirilməsi

Münaqişənin nizamlanması istiqamətində vacib 4 addım

Addım 1. Demokratikləşmə:

- Azərbaycan və Ermənistan demokratik rejimlərə malik olmalıdırlar;

- Hər iki ölkəni idarə edən şəxslər xalqların nə düşündüyünü bilməli və onların istəyinə uyğun addımlar atmalıdırlar;

- Qeyri-demokratik yolla seçilmiş liderlər xalq qarşısında etibarını itirir

Addım 2. Sabitləşdirmə

• Ermənistan öz qoşunlarını ilk növbədə ətraf rayonlar, daha sonra isə Dağlıq Qarabağdan çıxartmalıdır;

• Azərbaycan Dağlıq Qarabağ regionu üçün konkret statusu bəyan etməlidir;

• Avropa Birliyi mandatı altında yüngül silahlanmış beynəlxalq sülhməramlı qüvvələr münaqişə zonasına cəlb olunmalıdır

Addım 3. Hərbsizləşdirmə

• Azərbaycan və Ermənistan münaqişə regionun tamamilə hərbsizləşdirilməsi barədə xüsusi razılaşma imzalamalıdırlar;

• İctimai asayişin təmin olunması yalnız polis qüvvələrinə həvalə olunmalıdır;

• Azərbaycan Dağlı Qarabağda yaşayan əhalinin təhlükəsizliyinə təminat verməlidir;

• Məcburi köçkünlər öz yerlərinə qüayıtmalıdır

Addım 4. Barışıq və danşıqlar

• Azərbaycan və Ermənistanın xarici işlər nazirləri arasında intensiv dialoq prosesi başlanılmalıdır.

• ATƏT, NATO və BMT kimi beynəlxalq təşkilatlar prosesə dəstək verməlidirlər.

• Azərbaycan Dağlıq Qarabağ regionunun iqtisadi inkiafına maliyyə ayırmalıdır

• Dağlıq Qarabağ regionuna azad iqtisadi zona statusu verilməlidir

• Diqqətinizə görə təşəkkürlər!

• Suallar • cesursumerinli@gmail.com

• doktrina.jham@gmail.com