«Arusimiñe'e - Castellano, Aymara, Guaraní, Qhichwa»

download «Arusimiñe'e - Castellano, Aymara, Guaraní, Qhichwa»

of 95

Transcript of «Arusimiñe'e - Castellano, Aymara, Guaraní, Qhichwa»

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    1/95

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    2/95

    Ministerio de EducacinViceministerio de Educacin Escolarizada y Alternativa

    Direccin eneral de Educacin Escolarizada

    Autores Aimara Salustiano Ayma uaran! Jos Barrientes "uec#ua Gladys Mrquez F.

    $ola%oradores Aimara

    Juan Carvajal C. uaran! Claudio Andrs S.

    Elizabet Gutirrez M. "uec#ua Jos Monta!o G.

    &artici'antes en los talleres devalidacin de la re(in aimara)(uaran! y *uec#ua+

    "adres y madres de #amilia

    Autoridades ori$inarias

    "ro#esores de unidades edu%ativasbilin$&es

    Asesores 'eda$($i%os

    )o%entes de los *+S,E*B

    )o%entes universitariosEstudiantes universitarios

    -in$&istas

    Es%ritores en len$uas ori$inarias

    CE"S/ CEA0 MBA1A23A

    G3AS30 CE+A4

    A'ro%acin finalCarmen de 3rioste B.

    &roduccin editorialEdicin -eonardo Ba%arrezaDise,o y dia(ramacin "ablo -oayza Murillo )alia

    +o$ales 1i%ard Cornejo

    Su'ervisin de im'resin Bernardo Coque

    De'sito le(al5,6,758,95 "..

    Este libro es propiedad de los maestros bolivianos. Su venta est

    prohibida. Denuncie al vendedor al Viceministerio de Educacin

    Escolarizada y Alternativa, Av. Arce 21!, "a #az$%olivia, al ServicioDepartamental, a la Direccin Distrital de Educacin o al &obierno

    'unicipal mis pr(imo.

    ri$inalmente 'ubli%ado en 'a'elen julio de 7995 en -a "az0 Bolivia.

    )i$italizado 'or voluntarios de1unasim'i.or$ :tt'/;;

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    3/95

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    4/95

    Introduccin

    A13S*M*?EE 'one a dis'osi%i(n de los 'ro#esores de la modalidad bilin$&e lostrminos 'eda$($i%os que se an usado a 'artir de la 'rodu%%i(n de materiales

    edu%ativos durante el desarrollo del "roye%to de Edu%a%i(n *nter%ultural Bilin$&ey la 1e#orma Edu%ativa.

    En l en%ontrarn los trminos 'ro'ios de las len$uas ori$inarias que durante a!os'ermane%ieron en desuso0 as@ %omo trminos que0 ante la ne%esidad de desarrollarlas len$uas0 se an resemantizado0 derivado0 re#onemizado o %reado.

    Este 'ro%eso de desarrollo del li%o en las len$uas ori$inarias aymara0 $uaran@ yque%ua se a llevado adelante %on el a'orte de los autores de di#erentes ti'os deteto0 los 'ro#esores de aula0 los asesores 'eda$($i%os0 es%ritores0 lin$&istas0'adres de #amilia0 re'resentantes de los 'ueblos ori$inarios y0 en al$unos %asos0los ni!os.

    3na de las #uentes de las que emos re%o$ido y %ontinuaremos re%o$iendo elli%o an sido los di%%ionarios elaborados desde la %olonia asta nuestros d@as'or 'ersonas que %reyeron y %reen que las len$uas ori$inarias0 %omo toda len$ua0%re%en y se desarrolla0 'ermanentemente en la vida en todo tiem'o y es'a%io en elque se usan asimismo0 se a re%urrido a los an%ianos0 y sabios de las%omunidades0 quienes son los 'oseedores del saber y de la len$ua.

    "or eso0 invitamos a todos quienes %reen en el desarrollo de nuestras len$uasori$inarias a %ontinuar a'ortando %on sus %ono%imientos 'ara enrique%er estevo%abulario 'eda$($i%o. Este 'ro%eso a %omenzado0 %ontina y %ontinuar0 'uesel desarrollo del vo%abulario 'eda$($i%o es un re%urso ne%esario 'ara el#ortale%imiento de la edu%a%i(n inter%ultural bilin$&e y 'ara el desarrollo denuestros $ru'os %ulturales.

    -as len$uas ori$inarias0 al i$ual que toda len$ua0 tienen una $ama de trminos'ara las diversas a%tividades %on%retas y abstra%tas. "ara %ontinuar desarrollandoel vo%abulario 'eda$($i%o0 lo que se tiene que a%er es analizar en 'ro#undidad loque se quiere de%ir y re%urrir a las diversas estrate$ias de desarrollo lei%al'ro'ias de len$uas su#ijantes0 que estn desarrollados en los do%umentos denormaliza%i(n de %ada una de las len$uas.

    Estas estrate$ias ei$en la %ombina%i(n de su#ijos y ra@%es0 y el %ono%imiento desu si$ni#i%ado se$n la l($i%a %ultural de las len$uas y del %onteto en el que seen%uentren.

    +ota/ "ara re'resentar el * nasalizado :*0i0D0= en $uaran@0 es ne%esario des%ar$ar yinstalar la ti'o$ra#@a )oulis de S*- *nternational.

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    5/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    Aabe%edario a%ajala a%en$eti0 uatiati a%a%aabertura de la bo%a ansa yurui'i janlla :-=

    abo$ado ama%i amani qillqiri

    abra

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    6/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    a%u%lillarse illta!a embosa'ei0 e!evi%i0e%uu

    %uuy :-=

    a%uedu%to larqa ira'e 'in%a0

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    7/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    ajedrez ullu%unana

    alabanza %u'i%a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    8/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    alto andino jana0 a'a%ita0 'una 'ata 'una

    altura 'ata0 saya ivate sayaynin

    aluminio aluminu sa!umi0 jierovevii sa!umi0 aluminiyu

    amarse munasi!a yo'ota munanauyambiente 'a%a ara 'a%a0 samay 'a%a

    Amri%a A

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    9/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    anti$uo nayra !ima$uL !a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    10/95

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    11/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    autoridad de la'ar%ialidad

    ivira iya jilaqata

    autoridad del ayllu jilaqata tLta ruvi%a uraqa

    ave de 'lumaje 'lomizo juquri $uira i'e'o jIvativae juquri0 ququtu

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    12/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    !emboea'e$ua

    b@%e's0 tr@%e's yivasa yi$uarayi ma%in

    bi%i%leta %i%lo mi%iereta

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    13/95

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    14/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    %alle alli tLta'Iu alli0 !an

    %allej(n 'a&mi isu alli0 allijun

    %allo matsuta I'iruata ataqra0 %ull'i :-=

    %amar(n amarunisa yura :-=%amar(n se%o0%amaron%illo

    amarunisa amuqa :-=

    %ambiar tijra!a0 mayjtaya!a 'oe'i rantinauy0 turay

    %amellones

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    15/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    %ara basal sii uya0 ura uya

    %ara %urva linu ajanu jova'L llinu uya

    %ara lateral qa

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    16/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    %azar :matar0 atajar= %au!a0 atu!a0 ji

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    17/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    %i%lo del a$ua urna sarmuyu iyereyere yau muyuy

    %i%lo vital jaa

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    18/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    %lavo ala

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    19/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    #amilia

    %om'ade%erse uyaqa!a 'arareo uyauy

    %om'ara%i(n ii'a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    20/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    %(n%avo 'uylu0 'uytu 'ie 'utu

    %(n%avo0 'o%o 'ro#undo a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    21/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    Consejo Edu%ativoComunal

    2umuna Nati%a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    22/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    %ontrade%ir0 o'onerse utjata!a yeaa0 !ee'indeua uti'auy

    %ontraerse ja

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    23/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    %ostilla jara'i ar&a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    24/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    %ruzar maata!a 'indeua0 uasa %aatay

    %uadernillo uatiarirumi qillqana 'anqa%a

    %uaderno qillqa!a 'ana uatiariru qillqana 'anqa

    %uadradito sinillalla 'iyovaerai0 'ierai ta

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    25/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    %uidar

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    26/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    dato yatiya0 yati

    de la misma edad mitani avei$ua mita

    de mu%as esquinas a%irara0 u%urara i'ietavae u%urara0 u%usa'a

    debate utta'i

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    27/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    jaqjatiri

    deletrear arsuya!a uatian$eta sanam'ay

    deleznable 'aja0 su%tiri je$ue0 o'Latu0 tItambae 'illmi

    del$ado ju%usa 'i0 'irLri tullu

    delta ja

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    28/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    des%om'osi%i(n qutu%nuqa

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    29/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    dia$rama siqi%a muyu !eeLsera'e siqiranti%a0 a%a%a

    dia$ramador a%a%iri !eeLsera'ea'oa 'a%an%aq0 siqi%aq

    dilo$o arusi'a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    30/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    riqsi%iy0

    di$esti(n tembiua'asotre qullmiu :H=

    di$nidad yaya0 yIqa

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    31/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    distan%ia jaya mbiria aruay

    distribuir0 re'artir jalja!a oimaemae0 omboyaoyao a%uray

    distrito yati suyu tLtarai ja'iynin

    diurti%o iuaru'iiyae vae jis'a%i :-=

    diversi#i%ar maya maya

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    32/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    Ee%o a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    33/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    ejer%itarse yanta!a men$ue atu ya%ai'auy

    ejes %oordenados jiisi tay'i siqi siqisiqi0 siqi siqi tur'i

    elaborar lura!a ya'o ru

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    34/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    ener$@a %ama mirIta all'a

    ener$@a el%tri%a illa'a %ama %ii mirIta 'in%iilla

    ener$@a solar

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    35/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    e'idemia0 'este qa'aa usu mbaerasi$uasu jatun unquy :-=

    'o%a %olonial mita 'a%a uluniyal mita

    equidad de $nero %a%a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    36/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    es'e%ie laya nun$a jamu

    es'e%ie :re#erido a $neroF y M=

    ,ama :jina/ qariama...=

    es'e%ie de $or$ojo $rande %iqi mbaeii $uasu %iqi %iqi :-=

    es'ermatozoide sa'aa tai$ue muju0 yuma0 qari muju

    es'esar sanu%a!a !emotata0 !emboti'iaatu a'iya%iy0 sanuya%iy

    es'eso sanu j&mbai sanu

    es'iral sinrantta !atiumondoa %i

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    37/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    estro#a %a'ara qutu jisiati rimaylli qutu0 ara

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    38/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    e'resi(n :mostrar al$o= arsu

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    39/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    #e%a 'a%a jau ara'a'aa 'a%a yu'ay

    #e%a de 'ubli%a%i(n qanstaya 'a%a moeraua iara uyay%asqa yu'ay

    #eli%idad usisi

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    40/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    #@si%a 'isia0 sayani rete0 jeta 'isia

    #@si%o 'isiu0 sayani rete'ore$ua all'a%asqa0 'isiu

    #isura lara je$uI i!a :-=

    #lamen%o 'arina $uirat $uIsu 'ari

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    41/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    #ot($ra#o julliqiri Ieia jutuq0 'utuq

    #ra%%i(n im'ro'ia jani %iqa 'a%jta 'isIa mba'ande$ua

    #ra%%i(n irredu%tible jani jisa'tiri 'a%jta 'isIa 'uemomiI

    #ra%%i(n redu%tible jisa'tiri 'a%jta 'isIa 'uemomi

    #ra%%i(n0 quebrado 'a%jta0 jaljta 'isIa 'atma0 %iqta

    #ra%%iones etero$neas unaymana 'a%jta0mayja%'a%jta

    'isIa mba'a'iavi iinnaq 'atma

    #ra%%iones omo$neas i'a 'a%jata 'isIa mba'a'ivae reta iin 'atma

    #ra$ilidad 'airi0 lluti oyean$atuvae0 tItaI qa'ra

    #ra$mento taqa jai$ue 'atma0 allmi :"=

    #rase jisa amuyu0 'isi amuyu !een$etimi rimay%a0 yuyay%a0yuyayi

    #raternal masi%a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    42/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    G$alleta yallita n$ayeta amuna

    $arra'ata amillu yateu aqta0 jamau :-=

    $arza $uirat

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    43/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    $obernante0 %reador ama%ir@ mallu mbae'uere'e o vae0a'oi'i

    amaqi :-=

    $obierno mallu%a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    44/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    Habitante marani0 mara%iri tLtai'o llaqta%auq0 llaqtayuq

    abitantes de la %ordillera

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    45/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    @$ado i

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    46/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    uerta muya oorai muya

    uevo a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    47/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    ima$inativo amuytani 'aun$atu yuyaysa'a :H=0 umalliuq

    imn imana itaaru asa%imuq0 imn

    imitar yata'aya!a jIa0 rIa ya%a'ayay0 ya%a'uuy

    im'a%tar %iju!a o'orombo 'iaa!i

    im'ar %ulla !eir&a %ulla

    im'edimento jaraqa

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    48/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    in#luir samanta!a0 aru %ura!a o'orombo'a sunquya%iy

    in#orma%i(n yatiya

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    49/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    munanayay

    interna%ional anqa maranaa ja

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    50/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    isla

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    51/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    Kerosene irusina erosL irusinilo0 ilo$ramo :$= ilu etaure

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    52/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    le$umbre qulu a%u umandarami ya$uiye vae qumir 'uquy0 %aqalla:H=

    len$ua aru0 lara !ee simi0 qallu

    len$ua natural o materna qallta aru !eeri'i 'aqarisqan simi

    len$uaje aru !eere$ua qillqaamay

    len$uaje art@sti%o yI'a aru0 u!a%ta !ee'ra'o

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    53/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    l@nea ondulada millu si%i yeai !a'ea'e qinqu siqi

    l@nea quebrada 'aita si%i yeai o'esimbi

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    54/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    LLLllama :meta#(ri%o= qar

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    55/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    mani#estar arsu!a o!endua qa

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    56/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    mdi%o o %irujano arisa qulliri0 qullaamani

    o'oro'oanovae jam'iamayuq

    medida tu'u0 %im'u !ejIaa0 jIavae tu'u

    medida %onven%ional u!tata tu'u riqsisqa tu'u

    medida de %uatro dedos talli irundi 'oIa taqllu :-=

    medida de tiem'o 'a%a tu'u ara i!ejaaa 'a%a tu'u

    medidas de 'eso

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    57/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    vae

    menstrua%i(n %ami0

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    58/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    mil@metro %uadrado:mm7=

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    59/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    molar aqu tIi ru$ua maran iru

    molde0 re#erente u!a%ta iin%a

    moldear tia%a!a mbaea'oa

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    60/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    o tr@%e's

    mutualismo yana'tasi

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    61/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    nombre %omn inasuti tee'Ive sa'si suti

    nombre 'ro'io suti teete iin suti

    norma ama%i yeouai ama%iy

    normaliza%i(n aru tain%a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    62/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    Oobedien%ia jaysa

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    63/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    o'era%i(n lura

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    64/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    or$aniza%i(n so%ial jaqi tama%a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    65/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    'aisaje 'aysaji

    'alabra0 idioma0 len$ua aru !ee simi

    'alma de la mano quta !ande'o mbite mai taqlla

    'almito arandaimi

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    66/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    !iya

    'arte taqa jai 'atma0 %iqta

    'arte del alti'lano mayatuqi suni ivitii'e jai suni

    'arte del 'on%o manalli allu'arte0 %a'@tulo taqa jai 'atma

    'arti%i'a%i(n 'o'ular !emoin$e 'Ive minauy0 runa' ariynin

    'arti%i'ar manta!a ariy

    'art@%ula tuna0 sia%jata0 %imi jaimiasi$ue 'artiula0 asnin0 ata%a:H=

    'artir :de'endiendo dequ=

    jalja!a mbovo 'atmay0 %qtay0 raiy

    'artir en dos 'ayaru jalja!a usan%ay0 allun%ay

    'rvulo0 %riatura asu mi%ia oioioi!ovae

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    67/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    'enumbra %amaa0 %uj%a 'itumimbi ar'a0 janra :-=

    'eque!a 'aloma :de tierraalta=

    ullu0 ulluta $uirarairoi ru'i$ua itu :-=

    'eque!o jisa mi%i ju%uy

    'er%e'%i(n amuyata musyay

    'er%ibir amuya!a0 u!ja!a !eandu yuyaqayay0 musyay

    'erd(n 'am'a%a!a !eiro 'am'a%ay

    'er#e%to yIni0 suma ju'i munay munaylla

    'er#il qasa u!ta0 qisu u!ta jovaie0 yu'avo utu'a

    'er#ora%i(n 'iyan%a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    68/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    'ez(n !u!u ambiti *lutu :-=

    'etr(leo quyala llullu0 %iyaraquri

    itane0 itaira yanaquri

    'ezu!a sillu mimba 'isI0 !ita 'a'a :-=

    'i%a'edrero rumi %iquq

    'i%(n ir'a0 %i

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    69/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    'lano 'allalla0 'am'a0 tu'ujamuqa0 'alta

    ivimojIan$a0 i'e0 ivi'e 'allta%a

    'lano :%onstru%%i(n= tu'u jamuqa oa'o moan$a tu'a'ire'e

    'latero qullqi liqiri ore'o'tivera meea yasa'a :-=0 qullqi taaq

    'latino qullqi

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    70/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    ir'ta

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    71/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    're#e%to mara ama%i llaqta ama%iq0 jatunllaqtaamayuq

    're#eren%ia munata mboroaiu0 mboromboete asta

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    72/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    'rin%i'io #@si%o 'isiu amay

    'riorizar nayrta!a !emotenonde !a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    73/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    'ronombre in%lusivo maya%ta'iri suti lanti tantaq sutiranti

    'ronombre interro$ativo jista sutilanti te'oe'i marandu'e$ua ta'uq suti ranti

    'ron(sti%o nayrta mombeua rai

    'ron(sti%o0 %onjetura arja!a0 lumasa!a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    74/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    'ulm(n %uyma 'ia'ta0 'iavevii surqan0 'usan

    'ulsar0 latir tiju!a yeaviindua sira titiy :H=

    'ulso0 latido tiju onduu sira titiy

    'ulveriza%i(n turmi

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    75/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    quinientos 'isqa 'ataa 'ande'o'o'a 'i%qa 'a%a

    quintal intala 'oiatu intal

    quintal mtri%o intala %iqta eta!ejIata 'iyovae0'oiatu !eejIata

    tati intal

    quinto :orden= 'isqiri 'ande'oa 'i%qa !iqi

    quinua %riolla juyra0 ju'a murmu

    quinua ne$ra0 'i%ante ajara inua j&uvae ayara

    quinua real ju'a jatun inu

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    76/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    rea%%i(n tuqta!a0 utjata!a mbaea'o0 arasi riyaqsi

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    77/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    siru0 tu'usqa ullan%a

    reden%i(n qis'i

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    78/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    re$la %iqa%iri0 ama%i simbia %iqan%ana0 %iqansiqina

    re$la :norma= ama%i mosimbia ama%i

    re$lamento ama%i mbosimbia'oa amasqa

    re$ular :se dare'etidamente=

    utii'a!a0 %iqa%a!a !emoiavi0 jaeaviIvemi utin%aq

    re$ularidad i'a sara0 ii'a muyu yeviyevi0 !e'Iu'Iu utii'aynin

    re$ularidad :'atr(n= ii sara yeviyevi uti'a'uy0 uti'a'u

    reino masi0 qutu mborouaia qutu

    reino animal uy

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    79/95

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    80/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    mante%a

    revisar0 mejorar u!ai'a!a maeye alliya%ay

    revista ri

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    81/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    Ssbado sa

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    82/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    se$undo %i%lo 'ayiri sarta yatiqa

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    83/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    ser re%@'ro%o ayni

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    84/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    silueta del teto qillqa %i

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    85/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    solidario artayasiri yo'arareo yana'aysiq

    solidi#i%arse :se$n dequ=

    tita!a tiayay0 rumiyay

    s(lido %ui0 %ullqi0 turu tIta vae sallu0 rumiyasqa

    solubilidad %ullu!a %ulluy

    sombrero %uu Iandiru mu%iu0 %uu0 %arara0liqi

    sonido salla i'u uyariuq

    so'a de letras qillqa ana uatia rIa qillqa jilli

    so'orte yeyoo %a'ana

    sordo juqara0 uqara iya'isaI ruqtu0 luqtu

    subida amsta yeu'i

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    86/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    sumar jata'i!a !emoir& ya'ay0 sumay0 yayay0

    su'er#i%ial tum'a tum'a iaramboi!o ja

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    87/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    teatro mojIan$aa0 mbae%aarenda

    aran

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    88/95

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    89/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    tierra semi%lida qu!i uraqi jauvoave ivi %a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    90/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    tuuya!a jujinaya%iy

    trans'aren%ia qanan%a oyeuaatu %inill :-=

    trans'arente %u

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    91/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    trom'o turum'u tor'o 'isquynu

    tro'a0 'iara tama re$uasu jara :-=

    tr('i%o yunasa tauvorenda yuna0 qu!i jall'a

    trueno0 des%ar$a el%tri%a qiu qiu0 ama !en$ata u!ununu0 qaqya

    trueque tura0 %ala ye'oe'i yaniy0 turay0 %alay

    tubr%ulo ama 'a'a

    tuber%ulosis tisiu uutini0 u'erasi surqan unquy0 tisi unquy

    tutano0 meollo 'ar'a %illina

    tutano0 meollo 'ar'a0 %ilina I'utu& %illina

    turba%i(n0atolondramiento

    'iqi muyu jo'ajo'a tamqu

    turbarse0 atolondrarse 'iqi muyu!a jo'ajo'ae%a tanquuy

    turno ira0 mita mbotoa 'unta0 mita

    tutor uy

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    92/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    uno maya metei ju

    rea yaqa uarurI oyea'o vae tanqull'a :H=

    urinario yaqa

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    93/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    vasija de ar%illa sa!u ivi ya'e'o %um'a :-=

    vasija de bo%a muy an%a

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    94/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    ves@%ula biliar jaru jaru0 mulla 'iairo0 ita'iare$ua0'iau'ia

    jayaqin :-=0 jayaqi

    veta quyala siru sira

    veterinario uy

  • 8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa

    95/95

    castellano aymara (uaran! *#ic#a

    volumen uana 'atu0 sayay

    voluminoso 'atu 'atu

    voluntad munata irLin$atu munanayay0 munasqan

    volver a a%er lurai'a!a eya'oye ru