«Arusimiñe'e - Castellano, Aymara, Guaraní, Qhichwa»
Transcript of «Arusimiñe'e - Castellano, Aymara, Guaraní, Qhichwa»
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
1/95
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
2/95
Ministerio de EducacinViceministerio de Educacin Escolarizada y Alternativa
Direccin eneral de Educacin Escolarizada
Autores Aimara Salustiano Ayma uaran! Jos Barrientes "uec#ua Gladys Mrquez F.
$ola%oradores Aimara
Juan Carvajal C. uaran! Claudio Andrs S.
Elizabet Gutirrez M. "uec#ua Jos Monta!o G.
&artici'antes en los talleres devalidacin de la re(in aimara)(uaran! y *uec#ua+
"adres y madres de #amilia
Autoridades ori$inarias
"ro#esores de unidades edu%ativasbilin$&es
Asesores 'eda$($i%os
)o%entes de los *+S,E*B
)o%entes universitariosEstudiantes universitarios
-in$&istas
Es%ritores en len$uas ori$inarias
CE"S/ CEA0 MBA1A23A
G3AS30 CE+A4
A'ro%acin finalCarmen de 3rioste B.
&roduccin editorialEdicin -eonardo Ba%arrezaDise,o y dia(ramacin "ablo -oayza Murillo )alia
+o$ales 1i%ard Cornejo
Su'ervisin de im'resin Bernardo Coque
De'sito le(al5,6,758,95 "..
Este libro es propiedad de los maestros bolivianos. Su venta est
prohibida. Denuncie al vendedor al Viceministerio de Educacin
Escolarizada y Alternativa, Av. Arce 21!, "a #az$%olivia, al ServicioDepartamental, a la Direccin Distrital de Educacin o al &obierno
'unicipal mis pr(imo.
ri$inalmente 'ubli%ado en 'a'elen julio de 7995 en -a "az0 Bolivia.
)i$italizado 'or voluntarios de1unasim'i.or$ :tt'/;;
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
3/95
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
4/95
Introduccin
A13S*M*?EE 'one a dis'osi%i(n de los 'ro#esores de la modalidad bilin$&e lostrminos 'eda$($i%os que se an usado a 'artir de la 'rodu%%i(n de materiales
edu%ativos durante el desarrollo del "roye%to de Edu%a%i(n *nter%ultural Bilin$&ey la 1e#orma Edu%ativa.
En l en%ontrarn los trminos 'ro'ios de las len$uas ori$inarias que durante a!os'ermane%ieron en desuso0 as@ %omo trminos que0 ante la ne%esidad de desarrollarlas len$uas0 se an resemantizado0 derivado0 re#onemizado o %reado.
Este 'ro%eso de desarrollo del li%o en las len$uas ori$inarias aymara0 $uaran@ yque%ua se a llevado adelante %on el a'orte de los autores de di#erentes ti'os deteto0 los 'ro#esores de aula0 los asesores 'eda$($i%os0 es%ritores0 lin$&istas0'adres de #amilia0 re'resentantes de los 'ueblos ori$inarios y0 en al$unos %asos0los ni!os.
3na de las #uentes de las que emos re%o$ido y %ontinuaremos re%o$iendo elli%o an sido los di%%ionarios elaborados desde la %olonia asta nuestros d@as'or 'ersonas que %reyeron y %reen que las len$uas ori$inarias0 %omo toda len$ua0%re%en y se desarrolla0 'ermanentemente en la vida en todo tiem'o y es'a%io en elque se usan asimismo0 se a re%urrido a los an%ianos0 y sabios de las%omunidades0 quienes son los 'oseedores del saber y de la len$ua.
"or eso0 invitamos a todos quienes %reen en el desarrollo de nuestras len$uasori$inarias a %ontinuar a'ortando %on sus %ono%imientos 'ara enrique%er estevo%abulario 'eda$($i%o. Este 'ro%eso a %omenzado0 %ontina y %ontinuar0 'uesel desarrollo del vo%abulario 'eda$($i%o es un re%urso ne%esario 'ara el#ortale%imiento de la edu%a%i(n inter%ultural bilin$&e y 'ara el desarrollo denuestros $ru'os %ulturales.
-as len$uas ori$inarias0 al i$ual que toda len$ua0 tienen una $ama de trminos'ara las diversas a%tividades %on%retas y abstra%tas. "ara %ontinuar desarrollandoel vo%abulario 'eda$($i%o0 lo que se tiene que a%er es analizar en 'ro#undidad loque se quiere de%ir y re%urrir a las diversas estrate$ias de desarrollo lei%al'ro'ias de len$uas su#ijantes0 que estn desarrollados en los do%umentos denormaliza%i(n de %ada una de las len$uas.
Estas estrate$ias ei$en la %ombina%i(n de su#ijos y ra@%es0 y el %ono%imiento desu si$ni#i%ado se$n la l($i%a %ultural de las len$uas y del %onteto en el que seen%uentren.
+ota/ "ara re'resentar el * nasalizado :*0i0D0= en $uaran@0 es ne%esario des%ar$ar yinstalar la ti'o$ra#@a )oulis de S*- *nternational.
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
5/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
Aabe%edario a%ajala a%en$eti0 uatiati a%a%aabertura de la bo%a ansa yurui'i janlla :-=
abo$ado ama%i amani qillqiri
abra
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
6/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
a%u%lillarse illta!a embosa'ei0 e!evi%i0e%uu
%uuy :-=
a%uedu%to larqa ira'e 'in%a0
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
7/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
ajedrez ullu%unana
alabanza %u'i%a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
8/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
alto andino jana0 a'a%ita0 'una 'ata 'una
altura 'ata0 saya ivate sayaynin
aluminio aluminu sa!umi0 jierovevii sa!umi0 aluminiyu
amarse munasi!a yo'ota munanauyambiente 'a%a ara 'a%a0 samay 'a%a
Amri%a A
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
9/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
anti$uo nayra !ima$uL !a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
10/95
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
11/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
autoridad de la'ar%ialidad
ivira iya jilaqata
autoridad del ayllu jilaqata tLta ruvi%a uraqa
ave de 'lumaje 'lomizo juquri $uira i'e'o jIvativae juquri0 ququtu
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
12/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
!emboea'e$ua
b@%e's0 tr@%e's yivasa yi$uarayi ma%in
bi%i%leta %i%lo mi%iereta
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
13/95
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
14/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
%alle alli tLta'Iu alli0 !an
%allej(n 'a&mi isu alli0 allijun
%allo matsuta I'iruata ataqra0 %ull'i :-=
%amar(n amarunisa yura :-=%amar(n se%o0%amaron%illo
amarunisa amuqa :-=
%ambiar tijra!a0 mayjtaya!a 'oe'i rantinauy0 turay
%amellones
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
15/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
%ara basal sii uya0 ura uya
%ara %urva linu ajanu jova'L llinu uya
%ara lateral qa
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
16/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
%azar :matar0 atajar= %au!a0 atu!a0 ji
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
17/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
%i%lo del a$ua urna sarmuyu iyereyere yau muyuy
%i%lo vital jaa
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
18/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
%lavo ala
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
19/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
#amilia
%om'ade%erse uyaqa!a 'arareo uyauy
%om'ara%i(n ii'a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
20/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
%(n%avo 'uylu0 'uytu 'ie 'utu
%(n%avo0 'o%o 'ro#undo a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
21/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
Consejo Edu%ativoComunal
2umuna Nati%a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
22/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
%ontrade%ir0 o'onerse utjata!a yeaa0 !ee'indeua uti'auy
%ontraerse ja
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
23/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
%ostilla jara'i ar&a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
24/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
%ruzar maata!a 'indeua0 uasa %aatay
%uadernillo uatiarirumi qillqana 'anqa%a
%uaderno qillqa!a 'ana uatiariru qillqana 'anqa
%uadradito sinillalla 'iyovaerai0 'ierai ta
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
25/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
%uidar
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
26/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
dato yatiya0 yati
de la misma edad mitani avei$ua mita
de mu%as esquinas a%irara0 u%urara i'ietavae u%urara0 u%usa'a
debate utta'i
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
27/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
jaqjatiri
deletrear arsuya!a uatian$eta sanam'ay
deleznable 'aja0 su%tiri je$ue0 o'Latu0 tItambae 'illmi
del$ado ju%usa 'i0 'irLri tullu
delta ja
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
28/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
des%om'osi%i(n qutu%nuqa
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
29/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
dia$rama siqi%a muyu !eeLsera'e siqiranti%a0 a%a%a
dia$ramador a%a%iri !eeLsera'ea'oa 'a%an%aq0 siqi%aq
dilo$o arusi'a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
30/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
riqsi%iy0
di$esti(n tembiua'asotre qullmiu :H=
di$nidad yaya0 yIqa
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
31/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
distan%ia jaya mbiria aruay
distribuir0 re'artir jalja!a oimaemae0 omboyaoyao a%uray
distrito yati suyu tLtarai ja'iynin
diurti%o iuaru'iiyae vae jis'a%i :-=
diversi#i%ar maya maya
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
32/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
Ee%o a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
33/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
ejer%itarse yanta!a men$ue atu ya%ai'auy
ejes %oordenados jiisi tay'i siqi siqisiqi0 siqi siqi tur'i
elaborar lura!a ya'o ru
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
34/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
ener$@a %ama mirIta all'a
ener$@a el%tri%a illa'a %ama %ii mirIta 'in%iilla
ener$@a solar
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
35/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
e'idemia0 'este qa'aa usu mbaerasi$uasu jatun unquy :-=
'o%a %olonial mita 'a%a uluniyal mita
equidad de $nero %a%a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
36/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
es'e%ie laya nun$a jamu
es'e%ie :re#erido a $neroF y M=
,ama :jina/ qariama...=
es'e%ie de $or$ojo $rande %iqi mbaeii $uasu %iqi %iqi :-=
es'ermatozoide sa'aa tai$ue muju0 yuma0 qari muju
es'esar sanu%a!a !emotata0 !emboti'iaatu a'iya%iy0 sanuya%iy
es'eso sanu j&mbai sanu
es'iral sinrantta !atiumondoa %i
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
37/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
estro#a %a'ara qutu jisiati rimaylli qutu0 ara
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
38/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
e'resi(n :mostrar al$o= arsu
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
39/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
#e%a 'a%a jau ara'a'aa 'a%a yu'ay
#e%a de 'ubli%a%i(n qanstaya 'a%a moeraua iara uyay%asqa yu'ay
#eli%idad usisi
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
40/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
#@si%a 'isia0 sayani rete0 jeta 'isia
#@si%o 'isiu0 sayani rete'ore$ua all'a%asqa0 'isiu
#isura lara je$uI i!a :-=
#lamen%o 'arina $uirat $uIsu 'ari
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
41/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
#ot($ra#o julliqiri Ieia jutuq0 'utuq
#ra%%i(n im'ro'ia jani %iqa 'a%jta 'isIa mba'ande$ua
#ra%%i(n irredu%tible jani jisa'tiri 'a%jta 'isIa 'uemomiI
#ra%%i(n redu%tible jisa'tiri 'a%jta 'isIa 'uemomi
#ra%%i(n0 quebrado 'a%jta0 jaljta 'isIa 'atma0 %iqta
#ra%%iones etero$neas unaymana 'a%jta0mayja%'a%jta
'isIa mba'a'iavi iinnaq 'atma
#ra%%iones omo$neas i'a 'a%jata 'isIa mba'a'ivae reta iin 'atma
#ra$ilidad 'airi0 lluti oyean$atuvae0 tItaI qa'ra
#ra$mento taqa jai$ue 'atma0 allmi :"=
#rase jisa amuyu0 'isi amuyu !een$etimi rimay%a0 yuyay%a0yuyayi
#raternal masi%a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
42/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
G$alleta yallita n$ayeta amuna
$arra'ata amillu yateu aqta0 jamau :-=
$arza $uirat
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
43/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
$obernante0 %reador ama%ir@ mallu mbae'uere'e o vae0a'oi'i
amaqi :-=
$obierno mallu%a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
44/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
Habitante marani0 mara%iri tLtai'o llaqta%auq0 llaqtayuq
abitantes de la %ordillera
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
45/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
@$ado i
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
46/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
uerta muya oorai muya
uevo a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
47/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
ima$inativo amuytani 'aun$atu yuyaysa'a :H=0 umalliuq
imn imana itaaru asa%imuq0 imn
imitar yata'aya!a jIa0 rIa ya%a'ayay0 ya%a'uuy
im'a%tar %iju!a o'orombo 'iaa!i
im'ar %ulla !eir&a %ulla
im'edimento jaraqa
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
48/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
in#luir samanta!a0 aru %ura!a o'orombo'a sunquya%iy
in#orma%i(n yatiya
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
49/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
munanayay
interna%ional anqa maranaa ja
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
50/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
isla
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
51/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
Kerosene irusina erosL irusinilo0 ilo$ramo :$= ilu etaure
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
52/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
le$umbre qulu a%u umandarami ya$uiye vae qumir 'uquy0 %aqalla:H=
len$ua aru0 lara !ee simi0 qallu
len$ua natural o materna qallta aru !eeri'i 'aqarisqan simi
len$uaje aru !eere$ua qillqaamay
len$uaje art@sti%o yI'a aru0 u!a%ta !ee'ra'o
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
53/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
l@nea ondulada millu si%i yeai !a'ea'e qinqu siqi
l@nea quebrada 'aita si%i yeai o'esimbi
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
54/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
LLLllama :meta#(ri%o= qar
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
55/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
mani#estar arsu!a o!endua qa
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
56/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
mdi%o o %irujano arisa qulliri0 qullaamani
o'oro'oanovae jam'iamayuq
medida tu'u0 %im'u !ejIaa0 jIavae tu'u
medida %onven%ional u!tata tu'u riqsisqa tu'u
medida de %uatro dedos talli irundi 'oIa taqllu :-=
medida de tiem'o 'a%a tu'u ara i!ejaaa 'a%a tu'u
medidas de 'eso
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
57/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
vae
menstrua%i(n %ami0
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
58/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
mil@metro %uadrado:mm7=
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
59/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
molar aqu tIi ru$ua maran iru
molde0 re#erente u!a%ta iin%a
moldear tia%a!a mbaea'oa
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
60/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
o tr@%e's
mutualismo yana'tasi
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
61/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
nombre %omn inasuti tee'Ive sa'si suti
nombre 'ro'io suti teete iin suti
norma ama%i yeouai ama%iy
normaliza%i(n aru tain%a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
62/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
Oobedien%ia jaysa
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
63/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
o'era%i(n lura
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
64/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
or$aniza%i(n so%ial jaqi tama%a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
65/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
'aisaje 'aysaji
'alabra0 idioma0 len$ua aru !ee simi
'alma de la mano quta !ande'o mbite mai taqlla
'almito arandaimi
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
66/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
!iya
'arte taqa jai 'atma0 %iqta
'arte del alti'lano mayatuqi suni ivitii'e jai suni
'arte del 'on%o manalli allu'arte0 %a'@tulo taqa jai 'atma
'arti%i'a%i(n 'o'ular !emoin$e 'Ive minauy0 runa' ariynin
'arti%i'ar manta!a ariy
'art@%ula tuna0 sia%jata0 %imi jaimiasi$ue 'artiula0 asnin0 ata%a:H=
'artir :de'endiendo dequ=
jalja!a mbovo 'atmay0 %qtay0 raiy
'artir en dos 'ayaru jalja!a usan%ay0 allun%ay
'rvulo0 %riatura asu mi%ia oioioi!ovae
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
67/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
'enumbra %amaa0 %uj%a 'itumimbi ar'a0 janra :-=
'eque!a 'aloma :de tierraalta=
ullu0 ulluta $uirarairoi ru'i$ua itu :-=
'eque!o jisa mi%i ju%uy
'er%e'%i(n amuyata musyay
'er%ibir amuya!a0 u!ja!a !eandu yuyaqayay0 musyay
'erd(n 'am'a%a!a !eiro 'am'a%ay
'er#e%to yIni0 suma ju'i munay munaylla
'er#il qasa u!ta0 qisu u!ta jovaie0 yu'avo utu'a
'er#ora%i(n 'iyan%a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
68/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
'ez(n !u!u ambiti *lutu :-=
'etr(leo quyala llullu0 %iyaraquri
itane0 itaira yanaquri
'ezu!a sillu mimba 'isI0 !ita 'a'a :-=
'i%a'edrero rumi %iquq
'i%(n ir'a0 %i
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
69/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
'lano 'allalla0 'am'a0 tu'ujamuqa0 'alta
ivimojIan$a0 i'e0 ivi'e 'allta%a
'lano :%onstru%%i(n= tu'u jamuqa oa'o moan$a tu'a'ire'e
'latero qullqi liqiri ore'o'tivera meea yasa'a :-=0 qullqi taaq
'latino qullqi
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
70/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
ir'ta
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
71/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
're#e%to mara ama%i llaqta ama%iq0 jatunllaqtaamayuq
're#eren%ia munata mboroaiu0 mboromboete asta
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
72/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
'rin%i'io #@si%o 'isiu amay
'riorizar nayrta!a !emotenonde !a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
73/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
'ronombre in%lusivo maya%ta'iri suti lanti tantaq sutiranti
'ronombre interro$ativo jista sutilanti te'oe'i marandu'e$ua ta'uq suti ranti
'ron(sti%o nayrta mombeua rai
'ron(sti%o0 %onjetura arja!a0 lumasa!a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
74/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
'ulm(n %uyma 'ia'ta0 'iavevii surqan0 'usan
'ulsar0 latir tiju!a yeaviindua sira titiy :H=
'ulso0 latido tiju onduu sira titiy
'ulveriza%i(n turmi
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
75/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
quinientos 'isqa 'ataa 'ande'o'o'a 'i%qa 'a%a
quintal intala 'oiatu intal
quintal mtri%o intala %iqta eta!ejIata 'iyovae0'oiatu !eejIata
tati intal
quinto :orden= 'isqiri 'ande'oa 'i%qa !iqi
quinua %riolla juyra0 ju'a murmu
quinua ne$ra0 'i%ante ajara inua j&uvae ayara
quinua real ju'a jatun inu
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
76/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
rea%%i(n tuqta!a0 utjata!a mbaea'o0 arasi riyaqsi
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
77/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
siru0 tu'usqa ullan%a
reden%i(n qis'i
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
78/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
re$la %iqa%iri0 ama%i simbia %iqan%ana0 %iqansiqina
re$la :norma= ama%i mosimbia ama%i
re$lamento ama%i mbosimbia'oa amasqa
re$ular :se dare'etidamente=
utii'a!a0 %iqa%a!a !emoiavi0 jaeaviIvemi utin%aq
re$ularidad i'a sara0 ii'a muyu yeviyevi0 !e'Iu'Iu utii'aynin
re$ularidad :'atr(n= ii sara yeviyevi uti'a'uy0 uti'a'u
reino masi0 qutu mborouaia qutu
reino animal uy
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
79/95
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
80/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
mante%a
revisar0 mejorar u!ai'a!a maeye alliya%ay
revista ri
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
81/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
Ssbado sa
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
82/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
se$undo %i%lo 'ayiri sarta yatiqa
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
83/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
ser re%@'ro%o ayni
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
84/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
silueta del teto qillqa %i
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
85/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
solidario artayasiri yo'arareo yana'aysiq
solidi#i%arse :se$n dequ=
tita!a tiayay0 rumiyay
s(lido %ui0 %ullqi0 turu tIta vae sallu0 rumiyasqa
solubilidad %ullu!a %ulluy
sombrero %uu Iandiru mu%iu0 %uu0 %arara0liqi
sonido salla i'u uyariuq
so'a de letras qillqa ana uatia rIa qillqa jilli
so'orte yeyoo %a'ana
sordo juqara0 uqara iya'isaI ruqtu0 luqtu
subida amsta yeu'i
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
86/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
sumar jata'i!a !emoir& ya'ay0 sumay0 yayay0
su'er#i%ial tum'a tum'a iaramboi!o ja
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
87/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
teatro mojIan$aa0 mbae%aarenda
aran
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
88/95
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
89/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
tierra semi%lida qu!i uraqi jauvoave ivi %a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
90/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
tuuya!a jujinaya%iy
trans'aren%ia qanan%a oyeuaatu %inill :-=
trans'arente %u
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
91/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
trom'o turum'u tor'o 'isquynu
tro'a0 'iara tama re$uasu jara :-=
tr('i%o yunasa tauvorenda yuna0 qu!i jall'a
trueno0 des%ar$a el%tri%a qiu qiu0 ama !en$ata u!ununu0 qaqya
trueque tura0 %ala ye'oe'i yaniy0 turay0 %alay
tubr%ulo ama 'a'a
tuber%ulosis tisiu uutini0 u'erasi surqan unquy0 tisi unquy
tutano0 meollo 'ar'a %illina
tutano0 meollo 'ar'a0 %ilina I'utu& %illina
turba%i(n0atolondramiento
'iqi muyu jo'ajo'a tamqu
turbarse0 atolondrarse 'iqi muyu!a jo'ajo'ae%a tanquuy
turno ira0 mita mbotoa 'unta0 mita
tutor uy
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
92/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
uno maya metei ju
rea yaqa uarurI oyea'o vae tanqull'a :H=
urinario yaqa
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
93/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
vasija de ar%illa sa!u ivi ya'e'o %um'a :-=
vasija de bo%a muy an%a
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
94/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
ves@%ula biliar jaru jaru0 mulla 'iairo0 ita'iare$ua0'iau'ia
jayaqin :-=0 jayaqi
veta quyala siru sira
veterinario uy
-
8/9/2019 Arusimie'e - Castellano, Aymara, Guaran, Qhichwa
95/95
castellano aymara (uaran! *#ic#a
volumen uana 'atu0 sayay
voluminoso 'atu 'atu
voluntad munata irLin$atu munanayay0 munasqan
volver a a%er lurai'a!a eya'oye ru