Araçlarda Hidrolik Prensipler.pdf

T.C.

MLL ETM BAKANLII

MOTORLU ARALAR TEKNOLOJS

ARALARDA HDROLK PRENSPLER

Ankara, 2014

i

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

PARA LE SATILMAZ.

ii

GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1. HDROLK ........................................................................................................................... 3

1.1. Temel Tanmlar ............................................................................................................. 3 1.1.1. Ktle ...................................................................................................................... 3 1.1.2. Kuvvet ................................................................................................................... 3 1.1.3. Basn .................................................................................................................... 3 1.1.4. Alan ....................................................................................................................... 4 1.1.5. tme Kuvveti, Basn ve Alan Arasndaki likiler ................................................ 4

1.2. Hidroliin Tanm Endstrideki Yeri ve nemi ........................................................... 4 1.2.1. Endstrideki Yeri ve nemi .................................................................................. 4 1.2.2. Hidroliin Uygulama Alanlar ............................................................................... 5

1.3. Hidrolik Sistemlerin stnlkleri ve Olumsuz Ynleri ................................................ 6 1.4. Hidrolik Sistemlerde Kullanlan Birimler ..................................................................... 7

1.4.1. Basn birimleri ..................................................................................................... 7 1.4.2. Kuvvet Birimleri .................................................................................................... 7 1.4.3. birimleri ............................................................................................................. 7 1.4.4. G Birimleri ......................................................................................................... 8 1.4.5. Hacim Birimleri ..................................................................................................... 8

UYGULAMA FAALYET ................................................................................................ 9 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 10

RENME FAALYET2 .................................................................................................. 11 2. HDROLK PRENSPLER ................................................................................................ 11

2.1. Hidrostatik Prensipler ................................................................................................. 11 2.1.1. Prensip 1 .............................................................................................................. 11 2.1.2. Prensip 2 .............................................................................................................. 12 2.1.3. Hidrolik Kuvvet letimi ....................................................................................... 14 2.1.4. Hidrolik Basn Ykseltme .................................................................................. 15 2.1.5. ve G .............................................................................................................. 16 2.1.6. Hidrolik G letimi ............................................................................................ 17

UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 18 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 19

RENME FAALYET3 .................................................................................................. 20 3. HDRODNAMK PRENSPLER ..................................................................................... 20

3.1. Sreklilik Denklemi .................................................................................................... 20 3.1.1. Tanm ve Forml .............................................................................................. 20 3.1.2. rnek Problem ..................................................................................................... 21

3.2. Bernoulli Denklemi (Enerjinin Korunumu Prensibi) .................................................. 22 3.2.1. Tanm .................................................................................................................. 22 3.2.2. rnek Problem ..................................................................................................... 23 3.2.3. Srtnmeler ......................................................................................................... 23


RENME FAALYET4 .................................................................................................. 28 4. HDROLK AKIKANLAR VE YALAR ...................................................................... 28

NDEKLER

NDEKLER

iii

4.1. Hidrolik Yan Grevleri ............................................................................................ 28 4.2. Hidrolik Yada Aranan zelikler ............................................................................... 28 4.3. Yalarn Karakteristik zellikleri ............................................................................... 29

4.3.1. Viskozite .............................................................................................................. 29 4.3.2. Yalama Yetenei ............................................................................................... 30 4.3.3. Film Dayanm ..................................................................................................... 30 4.3.4. Kpklenme ......................................................................................................... 30 4.3.5. Polimerleme ....................................................................................................... 31 4.3.6. Oksidasyon .......................................................................................................... 31 4.3.7. Akma Noktas ...................................................................................................... 31 4.3.8. Isl Genleme ....................................................................................................... 31 4.3.9. Alev Alma Noktas .............................................................................................. 32 4.3.10. zgl Arlk ..................................................................................................... 32

4.4. Hidrolik Ya eitleri ................................................................................................. 32 4.4.1. Maden Yalar (Mineral) ..................................................................................... 32 4.4.2. Atee dayankl yalar ......................................................................................... 33


RENME FAALYET5 .................................................................................................. 37 5. HDROLK DEVRELERDE KULLANILAN SEMBOLLER .......................................... 37

5.1. Hidrolik Devre iziminde Kullanlan Hatlarn Sembolleri ........................................ 37 5.2. Hidrolik Devre Yardmc Elemanlarnn Sembolleri .................................................. 38 5.3. Hidrolik Devre Elemanlar Sembolleri ....................................................................... 39

5.3.1. Hidrolik Pompa Sembolleri ................................................................................. 39 5.3.2. Hidrolik Motor Sembolleri .................................................................................. 39 5.3.3. Hidrolik Silindir Sembolleri ................................................................................ 39 5.3.4. Hidrolik Valfler ve Kumanda ekli Sembolleri .................................................. 40

LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 44 RENME FAALYET-6 ............................................................................................... 45

6. HDROLK DEVRELER ................................................................................................... 45 6.1. Hidrolik devre eitleri................................................................................................ 45

6.1.1. Ak Hidrolik Devreler ........................................................................................ 45 6.1.2. Kapal Hidrolik Devreler ..................................................................................... 46 6.1.3. Yar Kapal Hidrolik Devreler ............................................................................. 47 6.1.4. Ak ve Kapal Devrelerin Karlatrlmas ........................................................ 47

6.2. Hidrolik Devre zerindeki Hatlar ............................................................................... 48 6.2.1. Emi Hatt ............................................................................................................ 48 6.2.2. Basn Hatt ......................................................................................................... 49 6.2.3. Geri Dn Hatt .................................................................................................. 49 6.2.4. Ntr Hat ............................................................................................................... 50 6.2.5. Pilot Hat ............................................................................................................... 50 6.2.6. Sznt Hatlar ....................................................................................................... 50

6.3. Hidrolik Devrelerin Ana Ksmlar ............................................................................. 51 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 53 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 54 MODL DEERLENDRME .......................................................................................... 55

iv

CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 57 KAYNAKA ......................................................................................................................... 59

v

AIKLAMALAR

ALAN Motorlu Aralar Teknolojisi

DAL/MESLEK Alan Ortak

MODLN ADI Aralarda Hidrolik Prensipler

MODLN TANIMI

Hidrolik sistemleri tanma, hesaplarn yapma; elemanlarn tanma ve bakm onarmn yapma; sembolleri tanma ve ema izimlerini yapma bilgi ve becerilerinin kazandrld renme materyalidir.

SRE 40/16

N KOUL Bu modln n koulu yoktur.

YETERLK Motorlu aralarda hidrolik sistemler ile ilgili ilem ve hesaplamalar yapmak

MODLN AMACI

Genel Ama Hidrolik terimleri aklayabilecek, hidrolik hesaplamalar yapabilecek, hidrolik sembolleri renip hidrolik devre izimlerini yapabileceksiniz. Amalar 1. Ktle, kuvvet ve basn ile ilgili hesaplar

yapabileceksiniz.

2. Hidrostatik ile ilgili hesaplamalar yapabileceksiniz. 3. Hidrodinamik ile ilgili hesaplamalar yapabileceksiniz. 4. Hidrolik sistemlerde uygun hidrolik ya seimi

yapabileceksiniz.

5. Hidrolik sembollerini renecek ve kullanabileceksiniz. 6. Hidrolik devre izebileceksiniz.

ETM RETM ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Hidrolik pnmatik laboratuvar Donanm: Hidrolik pnmatik setler, maketler, devre elemanlar

LME VE DEERLENDRME

Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

AIKLAMALAR

AIKLAMALAR

1

GR

Sevgili renci,

renmek zere alm olduunuz bu modl ile yaamn ierisinde hidrolik kontrol sistemlerinin nasl yer aldn reneceksiniz. Bunu renirken hidroliin temel prensipleri, alma sistemleri ve paralar hakknda gerekli bilgilere ulaacak ve bu bilgileri kullanabilecek seviyeye ulaacaksnz.

Endstrinin srekli gelimesi yeni bilgi ve becerileri gerektirmektedir. renilmesi gereken bilgi ve teknolojiler arasnda hidrolik nemi azmsanamayacak bir yer tutmaktadr. Hidrolik sistemlerin imalatnn ekonomik olmas ve az yer kaplamasndan tr nemi daha da artmaktadr. Kullanm alanlar da hzla yaygnlatrmaktadr. Motorlu aralar hi phesiz ki kiilerin gelir gruplarnn deimesi ile hemen hemen herkesin ulaabildii bir obje hline gelmitir. Motorlu aralar yaamna getirdii yeniliklerle tanan bireyler onunla btnleerek onu hayatnn ayrlmaz birer paras hline getirmitir. htiyalarna cevap verilebildii oranda bu ban daha da glendii grlmektedir. Teknolojik almalar insan hayatn kolaylatrmak zere yaplmaktadr.

Hidrolik sistemler, mekanik olarak kumanda edilen sistemlere gre ok daha az g ve enerji harcanarak kumanda edilebilen sistemlerdir. nsanlar ihtiyalarn karlarken ekonomik, konforlu, abuk ve kolay olarak karladklar sistemleri tercih etmektedir. Gelecekte hidrolik sistemler hayatn birok alannda kullanlacak. Bu modl tamamladnzda hidrolik sistemlerin temelini oluturan hidrolik prensiplerin neler olduunu renecek ve temel hidrolik hesaplamalar yapabileceksiniz.

GR

GR

3

RENME FAALYET1

Hidrolik terimleri aklayabilecek; ktle, kuvvet ve basn ile ilgili hesaplamalar yapabileceksiniz.

Hidrolik sistemlerin ortaya kmasna katkda bulunan kiileri reniniz.

1. HDROLK 1.1. Temel Tanmlar

1.1.1. Ktle

Bir cismi meydana getiren madde miktarna ktle denir. Ktle, arln bir sebebidir. Yer ekiminin ktleye olan etkisine de arlk denir. Mesela arlk yer ekimine gre deien bir byklk olduu hlde ktle deimez. Ktle birimleri gram, kilogram ve tondur

.

1.1.2. Kuvvet

Kuvvet bir cisim zerine uygulanan ekme veya basma ilemidir. Kuvvet bir cismin hareket etmesine, durmasna, hzn veya ynn deitirmesine sebep olabilir.

Newton Kanununa gre kuvvet = ktle x ivme => F=m.adr. Ktle m ile gsterilir ve birimi kgdr. Yer ekimi ivmesi a ile gsterilir ve birimi m/sn dir. Metrik sistem standartlarna gre kuvvet birimi Newton (N) dur. 1 Newton 1 kg ktleye 1 saniyede 1 m/ snlik ivme verebilen kuvvettir. 1 N = 1 kg.m/ sn

1.1.3. Basn

Maddenin hlde bulunmasndan dolay farkl tanm vardr: Katlarn basnc: Kat cisimlerin zerinde durduklar yzeye, arlklarndan dolay

uyguladklar kuvvete basn denir. Katlar basnc iletmezler. Svlarn basnc: Svlar arlklarndan tr, iinde bulunduklar kaba bir kuvvet

uygular. Bu kuvvete basn denir. Svlarn basnc iinde bulunduklar kabn ekline bal deildir.

Gazlarn basnc: Maddelerin gaz hlinde bulunmasnn nedeni, molekllerinin her tarafa doru hareket ediyor olmasdr. Bu nedenle gazlar iinde bulunduklar kabn eperlerine arpar. Bu arpma sonucu yzeye uygulanan etkiye basn denir.

ARATIRMA

ARATIRMA

AMA

AMA

RENME FAALYET1

ARATIRMARENME FAALYET1

4

1.1.4. Alan

Basncn uyguland alan ifade eder. Kapal kabn taban, basncn oluturulduu piston yzeyi veya basncn uyguland piston yzey olarak ifade edebiliriz. Alann byklne gre basn ve kuvvet artrlp azaltlabilir.

1.1.5. tme Kuvveti, Basn ve Alan Arasndaki likiler

Kapal kap iindeki svya, belirli bir kesit alanna sahip pistonun piston kolu yardm ile itme kuvveti uygulandnda svnn basnc artar. tme kuvveti arttka basn artar, Piston kesit alan arttka basn azalr.

Kapal kap iine basnl bir akkan gnderdiimizde kaba bal olan piston kolundan elde edeceimiz kuvvet piston alanna bal olarak deiir. Alan arttka kuvvet artar, alan azaldka kuvvet azalr.

P = A

F

P: tme kuvveti sonucu kap iinde oluan basn ..kg/ cm F: Piston itme kuvveti.kg A: Piston kesit alan.........cm

ekil 1.1: Kuvvet basn ve alan arasndaki iliki

1.2. Hidroliin Tanm Endstrideki Yeri ve nemi

1.2.1. Endstrideki Yeri ve nemi

Hidrolik akkanlar bir kap iinde hareketsiz durduklar gibi bir boru iinde hareket halinde olabilirler. Hidrolik akkanlar inceleyen bilim dallarn hidrostatik ve hidrodinamik olarak adlandrabiliriz.

Hidrostatik durgun svlar hidrodinamik ise hareketli svlar inceleyen bilim dallardr.

Hidrolik sistemlerin uygulama alan olarak tatlarn fren ve direksiyonlar, yalama istasyonlar, hidrolik kaldralar, damperli kamyonlar ve i makineleri rnek gsterilebilir.

5

Hidrolik sistemler pek ok endstriyel tesiste yaygn olarak kullanlmaktadr.

Krikolar, asansrler, vinler, takm tezghlar, vites kutular, test cihazlar, sanayi tipi robotlar gibi pek ok uygulama alan vardr. Son dnemde elektroniin hzla gelimesine paralel olarak uygulama alanlar ok hzl bir ekilde genilemitir ve buna bal olarak yeni makineler gelitirilmitir.

Metal endstrisinde tm makinelerde hidrolik sistemler uygulanmaya balanmtr. Hidrolik sistemlerde g iletimi kolaylatndan tercih nedeni olmutur. Hidrolik kontroll makineler dzgn ve titreimsiz almakta olup kontrol edilmesi ok kolaydr. Dairesel ve dorusal hareketler ile otomatik ve mekanik hareketler, hidrolik sistemle kolay bir ekilde elde edilmektedir.

Hidrolik sistemler kontrol kolayl, ekonomik olmas ve az yer kaplamalarndan dolay geni bir uygulama alan bulmutur.

1.2.2. Hidroliin Uygulama Alanlar

Deniz ve havaclkta Gemi gverte vinlerinde

Gemilerin yk doldurma ve boaltma ilerinde

Gemi yn kontrol sistemlerinde

Uzay teleskoplarnda

Uak yn kontrol sistemlerinde

Uaklarn ini kalk sistemlerinde

Endstriyel retim alanlarnda tezghlarnda

Preslerde

Enjeksiyon preslerinde

Kaldrma aralarnda

Ar sanayi makinelerinde Enerji retim alanlarnda

Barajlarn kapaklarnn alp kapatlmasnda

Trbinlerde

Nkleer santrallerde

Maden retiminde

Demir ve elik retiminde

Hareketli mobil alanlarda

Tatlarda

Tarm makinelerinde

makinelerinde

Vinlerde

6

1.3. Hidrolik Sistemlerin stnlkleri ve Olumsuz Ynleri

Hidrolik sistemlerin stnlkleri Dier sistemlere gre sessiz ve grltsz alrlar.

Hidrolik enerjinin elde edilmesi, denetimi ve kontrol kolaydr.

Uzaktan kontrol edilebilir.

Bakm, tamiri ve onarm kolaydr.

Ani basn ykselmelerinde devre otomatik olarak durur sonra yeniden normal almasna devam eder.

Kk basnlarla byk gler elde edilebilir.

Sistem durdurulmadan yn deiimi salanabilir.

Sistem alma srasnda kendi kendini yalar.

Para mr uzun olduundan ekonomiktir.

Hatlarda dolaan hidrolik akkan sy datr ve devre elemanlarnn soutulmas salanm olur.

Sistem durmadan hz kontrol yaplabilir.

Otomatik kumanda sistemi ile tek merkezden kontrol edilebilir.

Elektrikli ve elektronik kontrol sistemleri ile yeni makineler tasarlanabilir.

Daha az yer kaplar.

Hidrolik sistemlerin olumsuz ynleri

Svlarn yksek slara ulamas sonucu sznt ya kaaklar miktar artacandan verim der.

Balant ve rakorlarda yksek basntan kaynaklanan kaak ve sznt oluabilir.

Arza durumunda ya sarfiyat olur ve atk yalar doaya zarar verir.

Baz elemanlar yksek basn ve slarda zelliklerini kaybedebilir. Bu da sistemin alamaz hle gelmesine neden olur.

Is ayarlayclarn (eanjr) devreye balanmalar gerekmektedir.

Sistem montaj srasnda borularda fazla kvrm verilirse verim der.

Elemanlar iyi seilmez, sistem iyi monte edilmez ise verimi der.

7

1.4. Hidrolik Sistemlerde Kullanlan Birimler

lkemizde hidrolik sistemlerde yaplacak hesaplamalarda MKS birim sistemi kullanlmaktadr.

ADI Sembol Birim

Basn Kuvveti F N kg

Yzey (Alan) A m cm

Basn P N/m kg/ cm

Tablo 1.1: Trkiyede hidrolikte kullanlan birim sistemleri

1.4.1. Basn birimleri

Basn birimi olarak Pascal(N/m), Bar(kg/cm) 1 Pa(Pascal) = 1 N/m(Newton/m)

1 bar = 510 Pa =

510 N/m 1 bar = 1.02 kg/cm(yaklak 1 kg/cmalabiliriz) 1 bar = 14,5 PSI veya Libre/in 1 bar = 10 Newton/cm 1 kg/cm = 0,981 Bar 1 atm = 76 cm-Hg = 760 mm-Hg

1.4.2. Kuvvet Birimleri

1 Newton = 0,1 kgf

1 kgf = 10 N

1 daN= 10 N

1 N=1 kgm/sn.

1.4.3. birimleri

= Kuvvet x Yol olduundan i birimleri de kuvvet birimleri ile yol (uzunluk) birimlerinin arpmna eittir.

1 joul (jul)= 1 Nm = 0,102 kgm

1 kgm = 10 joul

8

1.4.4. G Birimleri

1 W(Watt)= 0,00135 HP (Horse Power) veya BG (Beygir Gc) 1 HP = 735,5 W

1 HP = 75 kgm/sn.

1 kW = 1000 W

1 W = 1 Nm/sn.

1.4.5. Hacim Birimleri 1 litre = 1 dm = 1000 cm 1 litre = 0,264 Galon (Galon: Amerikan birim sisteminde hacim ls) 1 galon = 3,785 litre

9

UYGULAMA FAALYET Hidrolik terimleri aklaynz, ktle, kuvvet ve basn ile ilgili hesaplamalar yapnz.

Uygulama:

Aada verilen birimleri dntrnz. 10 kgf =.....N 5 bar =.. Pa 10 kgf.m =Joule 10 HP =.. kgm/sn. 10 litre =..cm

zm:

10 kgf = 100 N

5 bar = 500 000 Pa

10 kgf.m = 100 Joule

10 HP = 750 kgm/sn.

10 litre = 10 000 cm

UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET

10

LME VE DEERLENDRME Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi basn birimlerinden birisi deildir? A) PSI B) Newton C) Bar D) Pascal

2. Hareketli akkanlar inceleyen bilim dal aadakilerden hangisidir? A) Hidroelektrik B) Hidrostatik C) Hidrodinamik D) Mekanik

3. Aadakilerden hangisi hidroliin uygulama alanlarndan birisi deildir? A) makineleri B) Mekanik kontrol mekanizmalar C) Ar sanayi D) Otomotiv sanayi

4. Aadakilerden hangisi hidrolik sistemin stnlklerinden biri deildir? A) Dier sistemlere gre sessiz ve grltsz alr. B) Sistem alma srasnda kendi kendini yalar. C) Uzaktan kontrol edilebilir. D) Para mr ksadr.

5. Aadakilerden hangisi hidrolik sistemlerde kullanlan kuvvet birimlerden deildir? A) Atm B) Newton C) daN D) kgf

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

11

RENME FAALYET2

Hidrostatik ve Pascal Kanunu ile ilgili hesaplamalar yapabileceksiniz.

Svlarn kaldrma kuvvetini inceleyiniz.

2. HDROLK PRENSPLER

Hidrolik prensipler, hidrostatik ve hidrodinamik prensipler olarak iki ana balk altnda toplanmaktadr.

2.1. Hidrostatik Prensipler

Kapal bir kaptaki durgun svlara ait prensip ve kanunlardr.

2.1.1. Prensip 1

Herhangi bir kapta bulunan svlar kabn tabanna basn uygular. Bu uygulanan basn kabn ekline bal deildir.

Svnn kabn tabanna uyguladklar basn svnn yksekliine ve younluuna bal olarak deiir. Farkl svlarn younluklar da farkldr.

rnein zde iki kabn birine ya birine de su konulsa yan younluu az olduundan dolay kabn tabanna uygulad basn suya gre azdr.

Bu basn, sv stununun yksekliine (h), younluuna () ve yerekimi ivmesine (g) baldr.

p = x g x h

ekil 2.1de gsterilen kaplarn hepsinde ayn sv varsa ve ykseklikleri eit ise tabanlarndaki basnlar da eittir.

P1=P2=P3=P4

P = h g P =Svnn kabn tabanna yapt basn (kg/cm) h =Sv ykseklii (m) =Younluk (kg/m) g =Yer ekimi ivmesi (m/sn. ) sabittir ve 9,81

RENME FAALYET2

RENME FAALYET2 AMA

RENME

FAALYET2AMA

ARATIRMA

ARATIRMA

12

ekil 2.1: Deiik biimli kaplarda hidrostatik basn

rnek: 1 m yksekliindeki kapta bulunan hidrolik ya stunu kabn tabanna ne kadar basn uygular? (hidrolik ya younluu 0,90 g/cm3 ve yer ekimi ivmesi 9.81 m/sn.)

Verilenler:

p = . g .h

= 0.90 g/cm3

g = 9.81 m/ sn. h = 1 metre = 100 cm

zm: p = 0.90 g/cm

3 x 9.81 m/sn.

2 x 100 cm

p = 883 g.cm.m/cm3.sn.

2

Eitlii 1000e blersek gram kilograma evrilir. p= 0.883 kgm/sn

2.cm

2= 0.883 N/cm

2

p = 0.0883 bar 0.09 kg/cm2

2.1.2. Prensip 2

Hidrostatik prensiplerden ikincisine Pascal Kanunu da denir.

Pascal Kanununa gre sv dolu bir kaba uygulanan kuvvet sonucu meydana gelen basn, sv tarafndan kabn btn yzeylerine aynen iletilir.

Burada yer ekimi kuvveti ihmal edilmektedir. Bu prensiplerden yararlanlarak hidrolik sistemler ve hidrolik sistemlerle alan makineler gelitirilmitir.

13

ekil 2.2: D kuvvetlerin oluturduu basn

Bu prensiplerin en nemli zellii ise sisteme uygulanan kk bir kuvvetin byk kuvvetlere dnmesidir.

Bu noktada, hidrolik sistem basnlarnn nasl olutuuna ksaca deinelim. Byle bir sistemde basnc belirleyen faktr, kar direntir. Basit olarak bu direncin bir silindirin kaldraca yk olduunu dnelim. Burada ykn hareket edebilmesi iin sistem basncnn yk ve piston alan kadar ykselmesi gerekir. Yk azalrsa sistem basnc da kendiliinden azalacaktr. Basncn gerekli deer kadar ykselmesi, d etkenlerle salanr ki hidrolik sistemlerde bu bir pompadr.

ekil 2.3: Pascal Kanunu

14

Paskal Kanununa gre kuvvet uygulanan kapta meydana gelen basn, kuvvetin iddeti ile doru kuvvetin uyguland pistonun yzey alan ile ters orantldr.

P = A

F Pa =

2m

N = veya kg/cm (Bar)=

cm2

kg A =

4

d.2

rnek: Taban alan 2 cm olan bir ie kapana 10 kglk bir kuvvet uygulanmaktadr.

ienin tabanna etki eden basn ne kadardr?

Verilenler

ie taban alan (A) = 2 cm Uygulanan kuvvet (F) = 10 kg

ie tabanna etki eden basn (P) = ? zm:

P = A

F ise P =

5

10 = 5 kg/cm dir.

2.1.3. Hidrolik Kuvvet letimi

ekil 2.4te basit bir hidrolik pres grlmektedir. A alanna uygulanan F kuvveti,

kapal hacim iinde P=A

Forannda bir basn oluturur. Bu basn aynen A2 alanna da

uygulanacaktr.

P1= P2 olacandan her iki eitlii bir birine eitlersek

F1 .A1= F2 .A2 veya F2

F1 =A1

A2 yazabiliriz.

ekil 2.4: Hidrolik kuvvet iletimi

F2 ile elde edilen kuvvet, alanla orantl olacaktr. Kk pistonun aa inerken

sprd hacimdeki akkan, byk pistonu yukar itecektir.

15

Birinci pistonda etki eden F1 nedeniyle sv kap iinde hareket eder. Svlar

sktrlamayaca iin sv hacmi (V= 1V =V 2 ) ayn kalarak 1V = 11AS ayn hacimde sv

V 2 = 2S 2A ikinci kabn olduu pistonu hareket ettirir. Buna gre;

S1 .A1=S2 .A2 veya S2

S1 =A1

A2 eklinde de yazabiliriz.

F2

F1 =A1

A2 ve S2

S1 =A1

A2 Her iki eitlikteki benzer terimleri birbirine eitlersek.

Kuvvet ve pistonlarn ald mesafe arasndaki eitlik bulunur.

F2

F1 =S2

S1

rnek:

ekil 2.4teki hidrolik liftin ikinci pistonu zerinde bir yk kaldrmak istiyoruz. Birinci silindire 150 kglk yk uyguluyoruz. Birinci silindir piston ap 5 cm ve ikinci silindir piston ap 10 cm olduuna gre yk kaldracak ikinci silindirdeki kuvveti bulunuz.

Verilenler:

F1=150 kg d1=5cm d2=10 cm

stenenler:

A1= ? A2 = ? F2 =?

zm:

A1=4

d.21 =

4

25.14,3

=19,62 cm A2 =4

d.22 =

4

210.14,3

=78,5 cm

F2

F1 =A1

A2 F

150

2

=62,19

5,78F2 =37,49 kg

2.1.4. Hidrolik Basn Ykseltme

Kesit lleri farkl iki piston kullanarak akkanlarn basncn artrma ilemine hidrolik basn ykseltme ad verilir.

Hidrolik basn ykseltme prensibi aralarn hidrolikle alan fren sistemlerinde ve direksiyon sistemlerinde, asansrlerde, kaldrma ve iletme aralarnda, i makinelerinin hidrolik sistemlerinde kullanlmaktadr.

16

F1 = F 2 olduundan

F1= P1 x A1

F 2 = P 2 x A 2 buradan

P1 x A1 = P 2 x A 2

eklinde ifade edilir.

ekil 2.5: Hidrolik basn ykseltme

rnek: Bir i makinesinde kullanlan hidrolik basn ykselticinin kesit alan 80 cm olan birinci pistonuna 10 kg/cm basn uygulanmaktadr, ikinci pistonun kesit alan 20 cm olduuna gre ikinci pistonda ne kadarlk basn meydana gelir?

Verilenler:

P1= 10 kg/cm A1= 80 cm A2 = 20 cm

stenenler: zm:

P2 =? P1 x A1= P 2 x A 2

10 x 80 = P 2 x 20

P2 =40 kg/cm

2.1.5. ve G

Bir mesafe boyunca sarf edilen kuvvet, yaplan ii belirtir. = Kuvvet x Yol W = F x L

birimi olarak genellikle kgf.m kullanlr. rnein 10 kglk bir yk 10 metre yksee kaldrrsak yaplan i 100 kgf.mdir.

Yukardaki hesaplamada bu iin ne kadar srede yapld gz nne alnmamtr. Bu g ile belirtilir. G, birim zamanda yaplan itir.

G Zaman

veya G =

Zaman

KuvvetxYol

N = t

W veya N =

t

FxLveya N = F x V (V=hz)

Gc daha iyi tanyabilmek iin yle bir rnek verebiliriz. Be katl bir binann en st katna merdivenlerden klrsa yaplan i vcut arl ile en st katn yksekliinin arpmdr. ster yryerek ister koarak yaplsn yaplan her iki i de ayndr.

17

Ayn arla sahip iki kiiden yal olan bu ii yryerek yapar, gen olan ise koarak yapar. Burada koarak veya yryerek yapmada nemli olan zamandr. Ayn ii daha ksa srede yapan kii daha gldr.

G birimi olarak Beygir Gc (HP) veya Kilowatt (kW) kullanlr. 1 HP = 75 kgf.m/sn. = 0.746 kW

Hidrolik sistemde g; basn, debi ve hidrolik pompa verimine baldr. Buradan hidrolik sistemin gc;

N =

m600

QP olacaktr.

Buradaki verim ifadesi, sistemlere ve elemanlara gre deiiklik gsterebilir. rnein dili pompa ve motorlarn verimleri % 75-90, pistonlu pompa ve motorlarn verimleri ise % 90-95 civarndadr.

2.1.6. Hidrolik G letimi

Hidrolik, kapal bir hacimdeki svy iterek salanan bir g iletim metodu olarak da tanmlanabilir. Sistemin balang eleman bir pompa, son eleman ise silindir veya hidrolik motor gibi bir alcdr. Hidrolik sistemlerde g iletimi ve enerji deiimi ekil 2.6da grlmektedir. ekilden de anlalaca gibi hidrolik sistemin kendisi bir g kayna deildir. G kayna olarak bir elektrik motoru veya iten yanmal bir motor kullanlmaktadr.

ekil 2.6: Hidrolik sistemlerde g iletimi ve enerji deiimi

18

UYGULAMA FAALYET Hidrostatik terimleri aklaynz, Pascal Kanunu ile ilgili hesaplamalar yapnz.

Uygulama 1:

Bir hidrolik depoda bulunan hidrolik akkan yan younluu 900 kg/m, yan depodaki seviyesi (ykseklii) 80 cm ise yan depo tabanna yapm olduu basnc hesaplaynz.

zm 1:

Verilenler stenilen = 900 kg/m3 P = ? g = 9.81 m/sn.

2

h = 80 cm = 0,8 m

P = h g P = 900 x 9,81 x 0,8 (kg/m

3. m/sn

2.m ) P =7063,2 kgm/sn.m

P =7063,2 N/m P =7063,2= Pa

=7063.2 Pa = 0,07 bar

Uygulama 2:

Kapal bir kaptaki pistona uygulanan kuvvet 40 N ve piston kesit alan 5 cm2dir. Uygulanan kuvvet sonucu oluan basnc hesaplaynz.

zm 2:

Verilenler: stenen: F = 40 N P = ?

A = 5 cm2 = 0,0005 m

zm:

P = A

Fise P =

0005,0

40= 80.000 Pa (N/m

2 )

UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET

19


1. Hidrostatik basncn deeri aadakilerden hangisine bal deildir? A) Yer ekimi ivmesi B) Svnn arl C) Svnn younluu D) Svnn ykseklii

2. Durgun sv hareketlerini inceleyen hidrolik prensibi aadakilerden hangisidir? A) Hidrostatik B) Hidrodinamik C) Hidroelektrik D) Jeoloji

3. Sv dolu bir kaba uygulanan kuvvet sonucu meydana gelen basn sv tarafndan kabn btn yzeylerine aynen iletilir. prensibi aadakilerden hangisidir? A) Bernoulli B) Newton C) Pascal D) Arimet

4. Bir mesafe boyunca sarf edilen kuvvet aadakilerden hangisini belirtir? A) Basn B) Arlk C) G D)

5. G birimi aadakilerden hangisidir? A) Joule B) Watt C) Bar D) Pascal

DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap

verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.

Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

20

RENME FAALYET3

Hidrodinamik ile ilgili hesaplamalar yapabileceksiniz.

Bernoulli kimdir? eitli kaynaklardan aratrarak hidrolik bilimine katklarn reniniz.

3. HDRODNAMK PRENSPLER

Hareket hlindeki (boru, kanal, hortum vb. iinden akan) akkanlara ait prensip ve kanunlardr.

3.1. Sreklilik Denklemi 3.1.1. Tanm ve Forml

Debi Belirli bir kesitten birim zamanda (1 dakikada, 1 saniyede vb.) geen akkan

miktarna debi denir.

Sreklilik denklemi Farkl kesitlerden oluan bir boru iinden akan akkann debisi, borunun her

noktasnda ayn deerdedir. Debinin sabit kaldn dnrsek kk kesitlerde byk kesitlere oranla daha hzl akar.

ekil 3.1: Daralan kesitlerde ak

RENME FAALYET3

RENME FAALYET3

ARATIRMA

ARATIRMA

AMA

RENME

FAALYET2AMA

21

ekil 4.1de daralan kesitte ak hznn artt aktr.

Q1 = Q2

Q =Zaman

Hacim =

t

v ve v = A x S ise Q =

t

SA

V = t

S olduundan Q = A x V

Burada;

Q = Debi

v = Akkann hacim A = Borunun kesit alan S = Akkann ald yol V = hz t = zaman

Sonu olarak unu yazabiliriz: Q1 = Q2

A1 x V1 = A2 x V2 (sreklilik denklemi)

Formlden de grlebilecei gibi daralan kesitlerdeki akkann ak hz, kesitlerin oran nispetinde artmaktadr. Kesit kldke akkan hz artmaktadr ancak debi sabit kalmaktadr.

3.1.2. rnek Problem

Hidrolik devrede bulunan bir borunun kesit alan 0,2 cm ve kesitten akan svnn hz 4 m/sn. bir darbe sonucu boru ap daralarak 0,008 cmye dmekte ve akkan hz da 100 m/sn. kmaktadr. Borudan geen akkann debisini hesaplaynz.

Verilenler: V1 = 4 m/sn.

V2 = 100 m/sn.

A1 = 0,2 cm = 0,2.104 m

A2 = 0,008 cm = 0,008.104 m

stenilenler: Q = ?

zm:

Q = A x V

Q1 = A1 x V1 = (0,2.104 m). 4 m/sn. = 0,8. 10

4 m/sn.

22

Q2 = A2 x V2 = (0,008. 104 m). 100 m/sn. = 0,8. 10

4 m/sn.

A1 x V1 = A2 x V2 Q = Q1 = Q2 =0,8. 104

m/sn.

3.2. Bernoulli Denklemi (Enerjinin Korunumu Prensibi)

3.2.1. Tanm

Bir borudan srekli akan akkann toplam enerjisi akm izgisi boyunca her noktada ayndr. Bu prensibe Enerjinin Korunumu Prensibi ve bu prensibe gre elde edilen denklemde bulan kiinin ismi Bernoulli Denklemi denilmitir. Akm izgisi akkann akt boru veya kanaln tam ortasndan getii varsaylan bir nevi eksen izgisidir.

Kinetik enerji akkann hzndan dolay sahip olduu enerjidir. Potansiyel enerji ise akkann basncndan dolay sahip olduu enerjidir.

Akkann enerjisi ise akkann kinetik enerjisi ve potansiyel enerjilerinin toplamdr.

ekil 3.2: Bernoulli Prensibi

sabitQZg2

VP 2

P= Basn (Pascal) V= Ak hz (m/sn.) A= Boru kesit alan (m) Z= Mutlak ykseklik (m) = zgl arlk (kg/m) g= Yerekimi ivmesi (m/ sn.) G = Basn x Debi W = P x Q

Birimi Watt = Pa .m3/sn.=(Nm/sn.)

23

Sreklilik Denklemi ve Bernoulli Denklemi dikkate alndnda; akkann akt boru ap klrse ya da byrse toplam enerji deimez, akm izgisi boyunca her noktada ayndr. Ancak boru ap klrse akkann basnc azalr, hz artar; boru ap byrse akkann basnc artar, hz azalr. Sklan bir bahe sulama hortumunu buna rnek olarak dnebiliriz.

3.2.2. rnek Problem

rnek 1: ap 3 cm olan borudan geen hidrolik akkann ortalama hz 3 m/sn.dir. Ayn

sistem iinde akkan 6 cmlik boru apndan geerken hz ne olur? Verilenler: stenilenler:

d1= 3 cm = 0,03 m V2 = ?

d2 = 6 cm = 0,06 m

V1 = 3 m/sn.

zm:

A1=4

d.21 =

4

03.0x14,3 2 A1 = 0,000706 m

A2=4

d.2

2 = 4

06.0x14,3 2 A2 = 0,00282 m

A1 x V1 = A2 x V2 ise V2=A

VxA

2

11 olur.

V2=00282,0

3x000706,0 V2= 0.75 m/sn.

3.2.3. Srtnmeler

Eer akkan hareket etmiyorsa devredeki bir daralma noktasnn nnde, arkasnda, iinde veya devrenin herhangi bir yerindeki basn ayndr.

Akkan akmaya balaynca srtnme nedeniyle s oluur. Bylece akkann sahip olduu enerjinin bir blm sl enerji eklinde kaybolur.

Hidrolik enerji kaypsz iletilemez. nemli olan bu kayplarn minimuma indirilmesidir. Srtnme kayplarnn bykl;

Boru uzunluu, Borunun yzey dzgnl, Borunun malzemesi Kvrm ve dn says, Boru ap,

24

Akkann cinsi, Akkann vizkozitesi Sistem scakl,

gibi da birok etkene baldr.

Bu etkenler kontrol altnda tutulup standartlara yaklatrld oranda srtnme azalr, sistemin verimi artar.

rnek : ap 3 cm olan borudan geen hidrolik akkann ortalama hz 3 m/sn.dir. Ayn

sistem iinde akkan 6 cmlik boru apndan geerken hz ne olur? Verilenler: stenilenler:

d1= 3 cm = 0,03 m V2 = ?

d2 = 6 cm = 0,06 m

V1 = 3 m/sn.

zm:

A1=4

d.21 =

4

03.0x14,3 2 A1 = 0,000706 m

A2=4

d.2

2 = 4

06.0x14,3 2 A2 = 0,00282 m

A1 x V1 = A2 x V2 ise V2=A

VxA

2

11 olur.

V2=00282,0

3x000706,0 V2= 0.75 m/sn.

25

UYGULAMA FAALYET Sreklilik Denklemi ve Bernoulli Prensibi ile ilgili hesaplamalar yapnz. Uygulama 1:

Bir su borusundaki su, ap 12,5 mmden 9 mmye inen daralma parasnda akmaktadr. Suyun geni tarafndaki hz 0,9 m/sn. ise dar utaki hz ne olur?

zm 1:

Verilenler stenilen

d1=12,5 mm = 0,0125 m V2=?

d2= 9 mm = 0,009 m

V1=0.9 m/sn.

A1=0,785.d1=0,0098125 m A2=0,785.d2=0,007065 m

Sreklilik Denkleminden A1xv1=A2xv2 ise

V2=A

VxA

2

11 = V2=007065.0

9.0x0098125.0 = 1,15 m/sn.

Uygulama 2:

Farkl aplar d1 =15 cm d2 =5 cm d3 = 13 cm olan bir borudan geen akkann debisi 5 litre/dk.dr. Farkl aplara gre akkann hzlar ne olur?

zm 2:

Verilenler stenilen d1 =15 cm=0,15 m V1=?

d2 =5 cm=0,05 m V2=?

d3 =13 cm=0,13 m V3=?

Q= 5 /dk. = 5 dm/dk. = 60100

5

=8,3. 510 m/sn.

A1=4

d.21 = A1=

4

15.0.14,3 2A1 = 0,017 m

A2 = 4

d.2

2 = =4

05,0.14,3 2 A2 = 0,0019 m

UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET

26

A3 = 4

d.2

3 = 4

13,0.14,3 2 A3 = 0,013 m

A1xV1 = A2xV2 = A3xV3 = Q sabit debi forml esas alnarak

A1xV1 = Q ise V1 = 1A

Q =

017,0

103,8 5 = 0,0048 m/sn.

A2xV2 = Q ise V2 =2A

Q =

0019,0

103,8 5 = 0,043 m/sn.

A3xV3 = Q ise V3 = 3A

Q =

013,0

103,8 5 = 0,0063 m/sn.

27


1. Farkl kesitlerden oluan bir boru iinden akan akkann debisi, borunun her noktasnda ayn deerdedir. prensibi aadakilerinden hangisini ifade eder?

A) Sreklilik Denklemi B) Hidrostatik basn C) Hidrodinamik basn D) Pascal Kanunu

2. Belirli bir kesitten birim zamanda (1 dakikada, 1 saniyede vb.) geen akkan miktardr. olarak ifade edilen hidrolik terim aadakilerden hangisidir?

A) Hz B) Hacim C) Basn D) Debi

3. Akm izgisi boyunca boru ap kltlrse akkann basn ve hz nasl deiir? A) Basnc artar-Hz azalr B) Basnc azalr-Hz azalr C) Basnc azalr-Hz artar D) Basn artar-Hz artar

4. Enerjinin korunumu prensibini bulan kii aadakilerden hangisidir? A) Newton B) Bernoulli C) Pascal D) Toricelli

5. Srtnme kayplarnn bykl aadakilerden hangisine bal deildir? A) Boru uzunluu B) Boru ap C) Ak hz D) Boru says

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

28

RENME FAALYET4

Hidrolik sistemlerde kullanlacak yan zelliklerini renecek, hidrolik ya seimi yapabileceksiniz.

Hidrolik sistemlerde kullanlan yalarda aranan zellikleri eitli kaynaklardan reniniz.

4. HDROLK AKIKANLAR VE YALAR 4.1. Hidrolik Yan Grevleri

Hidrolik devrelerde kullanlan svlardr. Hidrolik enerjinin alan elemanlara iletilmesinde kullanlan svlarn hidrolik akkan olabilmesi iin birtakm zelliklerinin olmas gerekir. Hidrolik sistemlerde verimin alnabilmesi ve alan elemanlarn ekonomik mrnn uzun olmas iin hidrolik yalar kullanlr.

Hidrolik yan grevleri unlardr: G iletmelidir. Yalama yapmaldr. Sistemi soutmaldr. Szdrmazlk salamaldr. Paslanmay nlemelidir. Anty azaltmaldr. Sistemi temizlemelidir.

4.2. Hidrolik Yada Aranan zelikler

Hidrolik yalarda baz zelliklerin bulunmas arttr. Rastgele yalarn kullanlmas sistemde olumsuzluklar meydana gelmesine neden olur. Hidrolik devrenin veriminin yksek olmas iin hidrolik yalarn baz zeliklere sahip olmas gerekir.

Hidrolik yalar zeliklerini genel olarak aadaki gibi sralayabiliriz:

Devre elemanlar ve alan ksmlarda film tabakas oluturarak yalama zellii bulunmaldr.

Sistem sndnda soutma yapmaldr. Yapkanlk zelliinden tr szdrmazlk salamaldr. alan elemanlarda paslanma sorun olduundan paslanmaya kar koruyucu

olmaldr.

RENME FAALYET4

RENME FAALYET4 AMA

AMA

ARATIRMA

ARATIRMA

29

Yalarn oksijenle birlemesi yan ekonomik mrn ksaltr. Bu yzden oksijenle birlemeye kar direnci yksek olmaldr.

Yalar, iindeki hava ve suyu kolayca dar atabilmelidir (Su paslanmaya neden olur. Hava kabarcklar ise kavitasyon oluturur. Sistemin dzensiz almasna neden olur.).

Yksek basnlara ve slara kar zelliklerini kaybetmemelidir. G kaybna neden olmamaldr. alma artlarndan tr sistemin iine girebilecek pislikleri szme zellii

olmaldr. Temas ettii devre elemanlarn iine katlan katklar sayesinde temizlemelidir.

4.3. Yalarn Karakteristik zellikleri

Genel olarak btn yalarn yaplarndan kaynaklanan karakteristik zellikleri vardr. Bu zellikler hidrolik yalar iinde geerlidir.

Viskozite Yalama yetenei Film dayanm Kpklenme Polimerleme Oksidasyon Akma noktas Isl genleme Alev alma noktas zgl arlk

4.3.1. Viskozite

Akkanlarn akmaya kar gstermi olduu dirence viskozite denir. Yalarn viskozitesi altklar ortamn scaklna gre deiir. Is ykseldike viskozitesi azalr. Yaz ve k ortamna gre alabilecek viskozitesi uygun hidrolik yalar tercih edilmelidir.

Souk havalarda hidrolik sistem yalarnn viskozitesi artar. Yan viskozitesinin scakla bal olarak deimesine viskozite indeksi denir. Yalarn viskozitesi, viskozitemetre ile llr. rnek olarak k yalar iin SAE 5W,SAE 10W yaz yalar iin SAE 20W,SAE 30W,SAE 40W,SAE 50W sylenebilir.

Yalarn viskozitelerinin yksek ve dk olular hidrolik devrelerin altklar ortamda sorun karr.

Yan viskozitesi yksek olursa aadaki sakncalar oluur: Srtnmeler artar

Ya hidrolik sistemden zerine ald pislikleri filtrelere brakamaz.

Hidrolik alclarn hzlar azalr dolays ile hareket yavalar.

Verim azalr.

30

G kayb olur.

Grlt artar.

Scaklk artar.

Filtre mr azalr.

Yan viskozitesi dk olursa aadaki sakncalar oluur: Hidrolik devre elemanlar i kaak ve szntlar artar.

Balant elemanlarndan kaaklar artar.

Yalama iyi olmaz ve antlar artar.

Hidrolik sistem ss artar.

Hidrolik pompa verimi der.

Hidrolik sistem verimi der.

4.3.2. Yalama Yetenei

Yapkanlk ve molekller aras ekim sonucu metal yzeylere yapan ya birka molekl kalnlnda bir katman oluturur. Bylece ayr bir yalamaya gerek kalmadan hareket eden paralarn mekanik srtnmesi ve anma sorunlar en aza indirilir.

Hidrolik devreler iin iyi bir ya, alan paralar yalamaldr. Yalama yeteneinin iyi olmas hareket eden paralar arasnda ya filmi tabakas oluturulmasdr. Bylece alan paralarn hareketini rahatlatr, antlar azalr, g kaybn azaltr. Hidrolik yalarda aranan bu nitelikler; yan viskozitesine, akclna, viskozite indeksine ve iinde yabanc madde barndrmamasna baldr.

4.3.3. Film Dayanm Yan alan paralara yapma ve katman oluturma zelliidir. Hidrolik devrelerde

birbiri ile alan paralar arasnda anma olmamas iin ya filmi tabakas meydana getirilir. Yalarn film dayanmnn iyi olmas, abuk yrtlmadan basn scaklk ve zorlamalara dayanabilmesi demektir.

4.3.4. Kpklenme

Hidrolik devrelerde yan iine hava karmasyla meydana gelen ve kesinlikle istenmeyen bir durumdur. Yan snmasna, ok grlt olumasna ve basncn dmesine neden olur. Kpklenme, sistemin verimsiz ve titreimli almasna sebebiyet verir. Sistemin basnc da azalr. Yalara kpk nleyen katklar ilave edilmektedir. Buna kar depodaki yan zerinde kpk varsa pompa bir yerden hava alyor demektir. Sistem derhl durdurulup gerekli onarm yaplmaldr.

Borularn kvrm biimi de kpklenme nedeni olabilir. Bu olumsuzluu ortadan kaldrmak iin borular keskin (90) keli bklmemelidir. Byk kavislerle bklmelidir. Kesitleri birdenbire daraltlmamal, i yzeyleri dzgn olmaldr. Depo iinde sisteme uygun filtre seilmeli, emi ve dn hatt arasna ara perde (deflektr) konularak alkalanmalara izin verilmemelidir.

31

4.3.5. Polimerleme

Hidrolik devrelerde, yksek basn ve sda ya zelliini korumal ve molekllerine ayrlmamaldr. Ya bu olumsuz artlarda bozulmuyor ve molekllerine ayrmyorsa polimerleme zellii iyidir. Yan polimer yaps bozulan polimerleme zeliini (moleklleri bir arada tutamama) kaybeden ya koyular yalama zelliini yitirir iinden ayran asitler paralara zarar verir. Ayrma neticesinde ortaya kan su ve su buharlar metal yzeylerde pas oluturabilir.

4.3.6. Oksidasyon

Yan bileenlerinin oksijenle kimyasal tepkimeye girerek bazlar erimeyen trden kimyasal bileikler oluturmas olaydr. Polimerleme nedeni ile oluan olumsuz durum, hidrolik devre elemanlarnda oksit ve paslanma oluturur. Ayrca yan iindeki suyun da ayrmas veya eitli blgelerden ieri giren oksijen, metal ksmlarn oksitlenmesine neden olur. Oksidasyon sonucu oluan amur veya sakz yapsndaki bileikler yapkanl artrr, ayrca pompa ve valflerdeki kk delikleri tkayarak kesikli almaya neden olur. Ayn ekilde aa kan asidik maddeler, szdrmazlk elemanlarnn bozulmasna ve metal yzeylerde korozyona neden olur. Bunun iin hava ve suyun hidrolik devreden darya atlmas gerekir.

Bir kimyasal tepkimede dier tm unsurlar sabit kalmak kouluyla her 5.5 0Clik scaklk art tepkime hzn iki katna karr.

Oksidasyon da kimyasal tepkimedir ve 50 0Cye kadar hz ok yavatr. Bu deerden

sonra hz ok artar. O yzden hidrolik sistemlerde ya scakl yaklak 35 0C 50 0C arasnda olmal, kesinlikle 70 0Cnin stne klmamaldr. Gerekirse soutucu kullanlmaldr.

4.3.7. Akma Noktas

Hidrolik devre yalarnn akclk zelliini kaybedip katlamaya balad sya "akma noktas" denir. Hidrolik devrelerde yan alma scakl -50C ila +100C arasndadr. alma slar dtke yan viskozitesi artar yani akcl azalr. Byle durumlarda sistemin verimi de azalr. Yalarn akma noktas ve zellikleri retici firmalar tarafndan belirtilir. Hidrolik akkanlarn iinde su olmas, akma noktasnn dmesine yalarn donmasna neden olur. Bu nedenlerle devrelerde soutucu ve stclar bulunmaldr

.

4.3.8. Isl Genleme

Hidrolik devrelerde yan ssnn artmas ile yada sl genlemeler meydana gelir. Isl genleme neticesinde yan hacmi artar. Hacmi artan ya, sistemde skma olumasna neden olur. Bu nedenle depoya doldurulacak ya miktar, sl genleme sonucu hacminin artaca hesaplanarak doldurulmaldr. Ya, 1 C scaklkta bulunduu hacminin 0,0007 kat orannda art gsterir. Art u forml ile hesaplanr:

32

t =t2 t1, V= V0 t , V=V0 + V1

t =Yan s sonucu artma miktar C t2 = Son scaklk C t1 = lk scaklk C V1 = Yan hacim olarak art ( l) V0 = Yan ilk hacmi ( l ) V = Yan son hacmi ( l) = Yan genleme oran

4.3.9. Alev Alma Noktas

Yalarn toz hlinde pskrtld zaman yanmaya balad scaklk derecesidir. Hidrolik sistem yalar 160C - 200C arasndaki slarda toz hlinde pskrtldkleri zaman yanmaya balar.

4.3.10. zgl Arlk

Hidrolik yalarn 20C sda birim hacminin arlna zgl arlk denir. zgl arlk N/dm veya kgf/dm birimleri ile llr. Genel olarak hidrolik yalarn zgl arlklar 0,90 - 0,95 N/ dm arasnda deiir.

4.4. Hidrolik Ya eitleri

Hidrolik sistemlerde kullanlan svnn baz temel devleri yenine getirebilmesi gereklidir. Bu devler; balca ilevi olan g iletimini gerekletirmek, szdrmazlk salamak, soutma ve yalama yapmaktr. Bugn hidrolikte kullanlan yalar iki ana snfa ayrlmaktadr:

Standart maden (Mineral) yalar Atee dayankl yalar.

4.4.1. Maden Yalar (Mineral)

Petrol kkenli standart maden yalar en ok kullanlan yalardr. Maden yalarn zellikleri faktre baldr:

Hem petroln kalitesi Rafineri metodu ve derecesi Kullanlan katklar

Maden yalarn bir sakncas yanabilmeleridir. Isl ilem, kaynak, dkm gibi atein tehlikeli olabilecei ortamlar iin yanmaz yalar kullanlmaldr.

zelliklerine gre yle gruplandrabiliriz: HL: Korozyona ve yalanmaya (oksidasyona) kar katk maddeli HLP: HL+srtnme anmasna kar katk maddeli HLP-D: HLP+aktif yaylma ve deterjan katkl (Hava su ayrmna ihtiya

duymaz.)

33

4.4.2. Atee dayankl yalar

temel tip atee dayankl hidrolik akkan vardr: Su-glikol zeltisi Su-ya karmlar (emlsiyonlar) Sentetik yalar

Yukarda genel olarak gruplandrdmz atee dayankl yalar aadaki karm oranlar ile elde edilmektedir.

HFA:% 10 katk (ya...vb) + % 90 su HFA-V: % 20 konsantrasyon+% 80 su HFB: % 60 ya + % 40 su HFC (Su glikol) %40 su+%60 glikol HFD-R (fosfat ester)

Su-glikol zeltisi: Yanmaya kar koymak iin % 35 - 40 su-glikol; yapkanl iyiletirmek iin suda

zlebilir; kalnlatrc, ayrca kpklenme, korozyon ve yalamay iyiletirici katklar ierir.

Akkann zgl arl yadan daha byk olduu iin pompa emiinde daha yksek bir vakum yaratabilir. inko, kadmiyum ve magnezyum gibi malzeme su-glikol zeltisi ile reaksiyona girdii iin koruyucu boya ve kaplama ile birlikte kullanlmaktadr.

Bu tr bir akkann sakncalar:

Gerekli yapkanl korumak iin buharlama nedeniyle eksilen su miktarn srekli lmek gerekir.

Buharlama baz katklarn kaybolmasna, sonuta yan ve malzemenin mrnn azalmasna neden olur.

alma scakl dk tutulmaldr. Su-glikol zeltileri, ayrca ucuz olmalar nedeniyle byk hacimli sistemlerde kullanlr.

Su-ya karmlar Pahal olan atee dayankl akkanlardr. lerinde iki akkan bir arada tutmak iin

katklar ierirler.

Ya-su (su iinde ya) ve su-ya (ya iinde su) olmak zere iki tip emlsiyon vardr. Ya-su emlsiyonu, su iinde yaylm ya damlacklar (zel rafine edilmi) ierir.

Yaygn olarak kullanlan emlsiyon su-ya emlsiyonudur. Bu emlsiyonlarn avantajlar atee dayankl olmalar, mkemmel souma karakteristii salamalardr. Bu tr akkanlarn filtrelenmesine ayr bir zen gsterilmelidir.

34

Sentetik yalar:

Atee dayankl sentetik akkanlar, kimyasal yollar ile elde edilirler.

Fosfat esterli,

Klorlu hidrokarbonlar,

Sentetik esasl akkanlar olarak tipte incelenir.

Sentetik yalar su iermedikleri iin su-ya emlsiyonlarna gre daha yksek scaklkta alabilirler. Hatta atee dayankl sentetik yalar dk scaklkta pek verimli olmadklar iin souk ortamlarda bir para stlmalar gerekebilir. Ayrca bu tip akkanlar dierlerine gre en yksek zgl arla sahiptir.

Sentetik yalar akkanlar iinde en pahal olandr.

Su-glikol ve su-ya zeltileri yeni sentetik esasl kee malzemeleri ile uygun alr. Sentetik yalar ounlukta kullanlan nitrile (buna) ve neoprene keeler ile uygun almaz. Bu tr ya ile uygun alacak keeler (viton, teflon) kullanlmaldr.

35

UYGULAMA FAALYET Hidrolik sistemlerde uygun hidrolik ya seimi yapnz.

lem Basamaklar neriler

Hidrolik sistem kataloundan sistemde kullanlan yan zelliklerini belirleyiniz.

Kataloglar inceleyerek ya zelliklerini reniniz.

Hidrolik ya kataloundan sisteme uygun ya seimi yapnz.

Sistemin alma zelliklerini reniniz. Sisteme uygun ya seimi yapmay

reniniz.

Hidrolik ya kutusu zerindeki zellikler ile katalogdan belirlenen zellikleri karlatrnz.

Hidrolik ya kutularndaki zellikleri kataloglarla karlatrnz.

UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET

36


1. Aadakilerden hangisi hidrolik yalarn grevlerinden deildir? A) G tama B) Andrma C) Pasa kar koruma D) Soutma

2. Aadakilerden hangisi yalarda aranan zelliklerden deildir? A) Viskozite B) Oksidasyon C) Sertleme D) Polimerleme

3. Svlarn akmaya kar gstermi olduu dirence ne ad verilir? A) Viskozite B) Polimerleme C) Oksidasyon D) Kpklenme

4. Hidrolik borular 90 kvrlrsa ne gibi sorun meydana gelir? A) Viskozite artar. B) Ya yanar. C) Oksitlenme olur. D) Yada kpk oluur.

5. Yksek basn ve sda yan zelliini korumasna ne denir? A) Viskozite B) Kpklenme C) Oksidasyon D) Polimerleme

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

37

RENME FAALYET5

Hidrolik sembollerini renecek ve kullanabileceksiniz.

Aralarda kullanlan hidrolik devre emalarn aratrnz.

5. HDROLK DEVRELERDE KULLANILAN SEMBOLLER

Hidrolik devrenin iziminde kullanlan semboller standarttr. Bu standartlarnn tam karl ve daha detayl standartlar TS 1306, ISO-1219, DIN 24 300de bulunmaktadr. Dnyada retilen tm makinelerin hidrolik devre projelerinde kullanlan hidrolik devre eleman sembolleri ayndr.

Bu nedenle farkl bir hidrolik devre geldiinde aadaki sembollerin bilinmesi, ilgili hidrolik devrenin okunabilmesini salar. Hidrolik devrelerin okunabilmesine, kontrollerinin yaplabilmesine ve arzalarnn tespit edilebilmesine olanak salar.

Hidrolik devre iziminde kullanlan sembolleri; yardmc eleman sembolleri, kumanda kontrol eleman sembolleri ve hidrolik devre elemanlar sembolleri olarak ana grupta toplamak mmkndr.

5.1. Hidrolik Devre iziminde Kullanlan Hatlarn Sembolleri

Hidrolik devrelerde balant elemanlar ve yardmc eleman sembolleri bu grupta

incelenmektedir.

Sembol Eleman ad Sembol Eleman ad

alma hatt Eleman snr

Uyar hatt Dn yn

Sznt hatt Ayarlanabilir Deikenlik

RENME FAALYET5

RENME FAALYET5 AMA

AMA ARATIRMA

ARATIRMA

38

Elektrik hatt Kr tapa

Bklebilir hat Dardan balant yaplabilir hat

Kesien hatlar abuk balant eleman

Kesimeyen hatlar

Ksma (viskoziteden bamsz)

Havalandrma noktas Ksma (viskoziteye bal)

Yay

Ak yn

Tablo 5.1: Hidrolik devre iziminde kullanlan yardmc eleman sembolleri

5.2. Hidrolik Devre Yardmc Elemanlarnn Sembolleri

Hidrolik devre yardmc devre elemanlar olarak mekanik enerji kayna, ya temizleyen, depolayan, stan, soutan, basncn ve scakln len devre elemanlar bu grupta yer alr.

Sembol Eleman ad Sembol Eleman ad

ten yanmal motor

Elektrik motoru

Ama kapama vanas Basn anahtar

Hidrolik tank Basn uygulanm hidrolik tank

Istc

Soutucu

Filtre

Hidrolik akmlatr

Basn ler (manometre)

Scaklk ler (termometre)

Tablo 5.2: Hidrolik devre yardmc elemanlarnn sembolleri

39

5.3. Hidrolik Devre Elemanlar Sembolleri

Hidrolik pompalar, hidrolik motorlar, hidrolik silindirler, hidrolik valfler ve

kumanda ekillerine gre valfler olarak gruplandrabiliriz.

5.3.1. Hidrolik Pompa Sembolleri

Hidrolik pompalarn sembolleri aadaki tabloda gsterilmektedir.

Tek ynl, sabit debili pompa

Tek ynl, deiken debili pompa

ift ynl, sabit debili pompa

ift ynl, deiken debili pompa

Tablo 5.3: Hidrolik pompalarn sembolleri

5.3.2. Hidrolik Motor Sembolleri

Hidrolik motorlarn sembolleri aadaki tabloda gsterilmektedir.

Tek ynl, sabit devirli motor

ift ynl, sabit devirli motor

Tek ynl, deiken devirli motor

ift ynl, deiken devirli motor

Tablo 5.4: Hidrolik motor sembolleri

5.3.3. Hidrolik Silindir Sembolleri Hidrolik silindirin sembolleri aadaki tabloda gsterilmektedir.

Tek etkili hidrolik

silindir

Tek etkili hidrolik silindir

(Geri dn yayl)

ift etkili hidrolik silindir

ift etkili, ift milli hidrolik silindir

40

Tek etkili teleskopik

silindir

ift etkili teleskopik silindir

Tek ynde yastkl silindir

ift ynl yastkl silindir

Tek ynde ayarlanabilir yastkl silindir

ift ynl ayarlanabilir yastkl silindir

Tandem silindir

Tablo 5.5: Hidrolik silindir sembolleri

5.3.4. Hidrolik Valfler ve Kumanda ekli Sembolleri

5.3.4.1. Hidrolik Valf Sembolleri

Hidrolik valflerin sembolleri aadaki tabloda gsterilmektedir.

Basit ek valf

Yayl ek valf

Ayarl ek valf

Pilot kumandal ek valf

Veya valfi ek valfli abuk balant

Ayarlanabilir ak denetim valfi

Tek ynl ak blc valf

2 yollu, 2 konumlu

yn denetim valfi ki ynl ak blc valf

3 yollu, 2 konumlu

yn denetim valfi

4 yollu, 2 konumlu yn denetim valfi

4 yollu, 3 konumlu

yn denetim valfi

6 yollu, 3 konumlu yn denetim valfi

6 yollu, 4 konumlu

yn denetim valfi Valf konumlar

41

Ak merkez

Kapl merkez

H merkez

Normalde ak basn denetim valfi

Pilot kumandal basn denetim valfi

Basn denetim valfi

Tablo 5.6: Hidrolik valf sembolleri

5.3.4.2. Hidrolik Yn Kontrol Valflerinin Kumanda ekillerinin Sembolleri Hidrolik yn kontrol valflerinin kumanda ekillerinin sembolleri aadaki tabloda

gsterilmektedir.

El ile kumandal

Pedal ile kumandal

Dme ile kumandal

Pim ile kumandal

Makara ile

kumandal

Elektrik (selenoid) kumandal

Elektrik ve hidrolik

kumandal

Hidrolik kumandal

Pnmatik (hava) ile kumandal

Elektro hidrolik kumandal

Elektro pnmatik kumandal

Hidrolik basncn drlmesiyle tahrikli

Pnmatik basncn drlmesiyle tahrikli

Tablo 5.7: Hidrolik yn kontrol valflerinin kumanda ekillerinin sembolleri

42

UYGULAMA FAALYET

Uygulama 1:

Aadaki devre sembollerinin isimlerini yaznz.

UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET

43

Uygulama 2:

Aada isimleri verilen hidrolik devre elemanlarnn sembollerini iziniz.

ift kollu ift etkili hidrolik silindir.

4/2 Yn kontrol valfi

Filtre

5/3 Yn kontrol valfi

Yayl ekvalf

Birbirine bal olmayan apraz geen ayr iki boru hatt

DEERLENDRME

Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

44


1. sembol hangi paray ifade eder? A) Tek etkili silindir B) ift etkili silindir C) Teleskopik silindir D) Tandem silindir

2. sembol hangi paray ifade eder? A) Hidrolik silindir B) Hidrolik Pompa C) Hidrolik motor D) Ak kontrol valfi

3. Aadakilerden hangisi bir yn kontrol valfi semboldr?

A) B) C) D)

4. Aadakilerden hangisi bir lme cihaz sembol deildir?

A) B) C) D)

5. Kr tapa sembol aadakilerden hangisidir?

A) B) C) D)

DEERLENDRME


LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

45

RENME FAALYET-6

Hidrolik devre izebileceksiniz.

Aralarda kullanlan hidrolik devre eitlerini reniniz.

6. HDROLK DEVRELER

6.1. Hidrolik devre eitleri

Hidrolik devreler ekilde incelenebilir: Ak hidrolik devreler Kapal hidrolik devreler Yar kapal hidrolik devreler

6.1.1. Ak Hidrolik Devreler

Hidrolik silindirlerden kan sv dorudan depoya dner ya da ikinci bir silindiri veya motoru (alcy) altrmak iin kullanlrsa byle devrelere ak hidrolik devreler denir. Akkann sistem iinde dolamas srasnda ss artar. Devre srekli ak olduu iin ss artan svnn depoda soutulmas salanr. Sistem almasa bile devre srekli ak kalr. ekil 6.1'de grlen ak devrede elektrik motorunun almas ile pompa, svy sisteme gnderir. Devreye basn kontrol (emniyet valfi) valfi konulduu iin basn ayarlanr. Gerektii zaman basn ayarlamas akkan depoya gnderilerek yaplr. Yn kontrol valfine giren akkan, valf ntr konumda olduu iin depoya dner. Yn kontrol valfi altrlp 1. veya 2. konuma getirilirse akkan silindire girerek i yapm olur. Hidrolik devreli dorusal hareket ile alan takm tezghlar ak devreli tezghlardr.

RENME FAALYET-6

RENME FAALYET-6 AMA

AMA ARATIRMA

ARATIRMA

46

ekil 6.1: Ak hidrolik devre izimi

6.1.2. Kapal Hidrolik Devreler Bir hidrolik sistemde pompann alclara (silindir-hidrolik motor) gnderdii basnl

akkan alcdan ktktan sonra svnn tamam ya da bir blm tekrar pompaya girip oradan tekrar alclara dnerek alan devrelere denir.

Hidrolik motorlarn altrlmasnda baarldr. Silindirden kan sv tekrar depoya dnmedii iin ya gereksinimi dktr. Ak sisteme gre daha kk bir depo sistem iin yeterli olur.

ekil 6.2de pompadan kan basnl sv bir motora hareket vermektedir. Hidrolik motordan kan sv 3/3'lk yn kontrol valfinden geerek yeniden baka bir hidrolik motoru altrabilme zelliine sahiptir. Bu sistemde akkan srekli devrettiinden svnn ss artabilir.

47

ekil 6.2: Kapal hidrolik devre izimi

6.1.3. Yar Kapal Hidrolik Devreler

Hidrolik silindirlerden dnen svnn bir blm depoya dnerken dier bir blm de tekrar silindirlere gnderiliyorsa buna yar kapal hidrolik devre denir.

Yar kapal devreli sistemlerde bir pompadan retilen svya birden fazla i yaptrlabilir. Bu nedenle yar kapal devrelerin uygulama alanlar yaygndr (ekil 6.3).

ekil 6.3: Yar kapal devre izimi

6.1.4. Ak ve Kapal Devrelerin Karlatrlmas

Ak devrelerin deposu byk, kapal devrelerinki kktr. Bundan tr kapal devreler tatlarda baar ile uygulanr.

Ak devrelerde yan depoya dnmesi ile svnn temizlenmesi, dinlenmesi ve soutulmas salanr.

48

Ak devrelerde iletilen kuvvet byktr. Ak devrelerde kontrol basn hattndan, kapal devrelerde ise dn hattndan

alnan sinyallerle salanr. Ak devrelerde ilk alma annda sisteme hava girer. Kapal devrelerde bu

durum sz konusu deildir. Kapal devrelerin ak devreye gre ss abuk artar. Kapal devrelerde sv abuk kirlenir. Kapal devrelerde devrenin altrlmas iin az sayda devre eleman

gerekmektedir.

Kapal devrelerde motorlarn yn ve hz kontrol ayarlar en hassas deerlerde ayarlanabilir.

Kapal devrelerde silindirden kan sv ile dier elemanlarn kontrol gerekletirilebilir.

6.2. Hidrolik Devre zerindeki Hatlar

6.2.1. Emi Hatt

Hidrolik sistemde ya deposu ile hidrolik pompa arasndaki hidrolik hatta denir. Bu hat zerinde emi filtresi ve stc bulunmaktadr.

ekil 6.4: Emi hatt

49

6.2.2. Basn Hatt Hidrolik pompa ile alc (silindir/motor) arasndaki hatta denir. Bu hat zerinde

emniyet valfi, yn kontrol valfi, ak kontrol valfi, ek valf, manometre gibi bulunur.

ekil 6.5: Basn hatt

6.2.3. Geri Dn Hatt Hidrolik pompadan kan akkann alcda i yaptktan sonra veya dier hidrolik

devre elemanlarndan kan rnein emniyet valfinden depoya dnmesini salayan hatta denir. Bu hat zerinde geri dn filtresi ve soutucu bulunmaktadr.

ekil 6.6: Geri dn hatt

50

6.2.4. Ntr Hat

Hidrolik pompann rettii basncn alcya gitmeden yn kontrol valfinden depoya geri dnd hattr.

ekil 6.7: Ntr hat

6.2.5. Pilot Hat

Basn hatt zerinde bulunan valflerin yksek basn ile kontrol salanamad durumlarda valfleri altran hidrolik hattr. Yksek basnca kumanda eden yn kontrol valflerine dk bir pilot basnc ile elektrohidrolik olarak kumanda edildii hattr.

6.2.6. Sznt Hatlar

Hidrolik devre elemanlar zerinde akkann i yaptktan sonra elemann paralar arasnda sznt yoluyla oluan yan depoya dnd hattr. Sznt hattndaki akkan miktarnn normalden ok olmas hidrolik devre elemanlarnn ant miktarlar hakknda ipucu verir. Sznt hatt basnc ok dk ve dier hatlara oranla daha kk apl balant elemanlar kullanlr.

51

ekil 6.8: Sznt hat

6.3. Hidrolik Devrelerin Ana Ksmlar

Hidrolik devrenin ana ksmlar unlardr: Ya deposu Hidrolik pompalar Hidrolik silindirler Hidrolik motorlar Hidrolik valfler

Yn kontrol valfleri

Emniyet ve basn drme valfleri

Ak kontrol valfleri

ek valfler Hidrolik akmlatrler Balant elemanlar Szdrmazlk elemanlar Manometreler Filtreler

52

ekil 6.9: Hidrolik devre elemanlarnn kesit ve sembolle gsterilmesi

53

UYGULAMA FAALYET

Hidrolik devre iziniz.

lem Basamaklar neriler

Hidrolik devre hatlarn tespit ediniz. Her devrede hangi elemanlarn

bulunduunu reniniz. Hidrolik devre elemanlarn belirleyiniz.

Hidrolik devreyi okuyunuz. Hidrolik devre elemanlarnn

sembollerini reniniz.

Depo, hidrolik pompa, emi filtresi emniyet valfi, manometre 4/3 yn kontrol valfi ak kontrol valfi, ift etkili tek kollu hidrolik silindir, dn filtresinden oluan alacak bir hidrolik devre izimi yapnz.

Ayr hatlar iin farkl kalnlkta HB kalem bulunuz.

Devre eleman sembollerini reniniz. Elemanlarn devredeki yeri ve

grevlerini reniniz.

UYGULAMA FAALYET

UYGULAMA FAALYET

54

LME VE DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi hidrolik devre eidi deildir? A) Ak hidrolik devreler B) Kapal hidrolik devreler C) Yar ak hidrolik devreler D) Yar kapal hidrolik devreler

2. Hidrolik silindirlerden kan sv dorudan depoya dner ya da 2. bir silindiri altrmak zere yola devam ederse bu tr devrelerin ad nedir?

A) Ak hidrolik devreler B) Kapal hidrolik devreler C) Yar kapal hidrolik devreler D) Hibiri

3. Hidrolik pompann pompalad sv, alcdan ktktan sonra svnn tamam ya da bir blm tekrar pompaya girip oradan alclara giderek alan devrenin ad nedir?


4. Hidrolik alcdan dnen svnn bir blm depoya dnerken dier bir blm de tekrar alcya gnderiliyorsa bu devrenin ad nedir?


DEERLENDRME

Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

LME VE DEERLENDRME

LME VE DEERLENDRME

55

MODL DEERLENDRME Aadaki sorular dikkatlice okuyarak doru seenei iaretleyiniz.

1. Aadakilerden hangisi bir basn birimidir?

A) Gram B) Ons C) Newton/Metrekare D) Kilogram

2. Aadakilerden hangisi bir hacim birimidir? A) Bar B) Pascal C) Joule D) Litre

3. Hidrolik fren sisteminin alma prensibi aadaki kanunlardan hangisine dayanr? A) Sreklilik Denklemi B) Bernoulli Denklemi C) Pascal Kanunu D) Toricelli

4. A1 x V1 = A2 x V2 forml neyi ifade eder? A) Pascal Kanunu B) Sreklilik Denklemi C) Hidrostatik prensipler D) Hidrodinamik prensipler

5. Aadakilerden hangisi yan grevlerinden biri deildir? A) G tama B) Yalama C) Andrma D) Szdrmazlk

6. Aadakilerden hangisi hidrolik yan kprmesinin nedenlerinden deildir? A) Dik boru balants B) Sisteme hava girii C) D ve i kirleticiler D) Kalitesiz ya

MODL DEERLENDRME

MODL DEERLENDRME

56

7. Yan bileenlerinin oksijenle kimyasal tepkimeye girerek bazlarnn erimeyen trden kimyasal bileikler oluturmas olayna ne ad verilir?

A) Viskozite B) Polimerleme C) Oksidasyon D) Isl genleme

8. Standart yalarn alevlenme scakl ka 0Cdir? A) 160-210 B) 60-80 C) 120-150 D) 45-90

9. Aadakilerden hangisi atee dayankl hidrolik yalardan deildir? A) Su-glikol zeltisi B) Su-ya karmlar C) Doal yalar D) Maden yalar

10. Aadakilerden hangisi hidrolik devre eidi deildir? A) Ak hidrolik devreler B) Kapal hidrolik devreler C) Yar ak hidrolik devreler D) Yar kapal hidrolik devreler

57

CEVAP ANAHTARLARI RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI

1 B

2 C

3 B

4 D

5 A

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 A

3 C

4 D

5 B

RENME FAALYET-3N CEVAP ANAHTARI

1 A

2 D

3 C

4 B

5 D

RENME FAALYET-4N CEVAP ANAHTARI

1 B

2 C

3 A

4 D

5 D

RENME FAALYET-5NIN CEVAP ANAHTARI

1 C

2 B

3 D

4 B

5 A

CEVAP ANAHTARLARI

CEVAP ANAHTARLARI

58

RENME FAALYET-6NN CEVAP ANAHTARI

1 C

2 A

3 B

4 C

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 C 2 D 3 C 4 B 5 C 6 A 7 C 8 A 9 D 10 C

59

KAYNAKA KARTAL Faruk, Hidrolik ve Pnmatik, Birsen Yaynlar, 1998. KK Mehmet, Hidrolik ve Pnmatik, MEB Yaynlar, 2003. MEB Yaynlar, Hidrolik Arza Arama Becerisini Gelitirme, 1994.

KAYNAKA

KAYNAKA

Araçlarda Hidrolik Prensipler.pdf

Documents

Transcript of Araçlarda Hidrolik Prensipler.pdf